liburuak musika nobedadeak www.elkar.com 2010eko udaberria, 19. zenbakia
Kirmen “Nire lagunik onenak nire liburuak dira” UN DÍA DEL LIBRO ESPECIAL
Izen propioak: propioakpios: Harkaitz Cano, Luisa Etxenike, Ramiro Pinilla, Imanol Uria, Jon Ander Ubeda
SARRERA
Berrikuntza kultur gozamenerako
Kontseilu editoriala Eli Betelu eta Mikel Arrizabalaga L.G./D.L. SS-598/06
Estamos de reformas
Bilboko Iparragirre eta Gasteizko San Prudencio kaleetako elkar liburu dendak eta bertako bezeroak zorteko dira: udaberri honetan berritu egingo dira. Gasteiztarrek elkar aretoa estreinatuko dute aurki denda erabat berrituan. Bilbotarrek, aldiz, apalategi eta espazio erabat aldatu eta txukunduak izango dituzte, bi solairuko liburu denda zabal eta erosoan. Elkar liburu denda sarea, hamasei dendek osatzen dute. Orain bi urte ekin zitzaien berritze lanei, Donostiakoak izan ziren lehenak, Iruñeko bi denden aretoak eta Baionako liburu denda osoa hurrengoak eta, Bilboko Pozas kaleko denda erraldoia, azkena. Diseinu berriarekin zabaldu dira, baita ere, Arrasate, Hernani eta Zazpikaleko elkar dendak. Egiturazko eta itxurazko berrikuntzekin batera, zerbitzuan ezagun diren barne antolaketako hobekuntzak ere ezarri dira. Hamasei dendak liburu denda bakarra bezala funtzionatzeko sistemak egokitu dira. Liburu denda tradizionalaren
Los que frecuentan la librería de la calle Iparragirre en Bilbao y la de San Prudencio en Gasteiz están de enhorabuena: antes del verano se reformarán totalmente las librerías. Los de Vitoria estrenarán, además, nuevo elkar aretoa, espacio que contará con una programación cultural continua. La librería de Bilbao se transformará en un local más espacioso y cómodo. La red de librerías elkar está compuesta por dieciséis establecimientos. Hace dos años se acometió la renovación de las tiendas: las de Donostia fueron las primeras, seguidas de las dos elkar aretoa de Iruñea y las librerías de Baiona y la de Licenciado Poza en Bilbao. Las nuevas librerías de Mondragón, Hernani y Zazpikale se estrenaron con el nuevo diseño. La reformas estructurales y de diseño vienen acompañadas de cambios y mejoras en la organización interna con consecuencias directas en el servicio. Las dieciséis librerías poseen sistemas compartidos que permiten funcionar como una sola
ezaugarri onenak galdu gabe -hurbiltasuna, zerbitzu pertsonalizatua eta liburuzale adituaren aholkua-, etorkizuneko liburu dendaren abantailak irabazi dituzte berrikuntza eta aldaketekin, hau da, liburu fondo handia, eskatutako liburuak epe laburrean lortzeko aukera, taldearen babesa eta bermea. Elkar liburu dendetan liburuzale eta musikazaleen esperientzia atsegin eta aberasgarriaren alde jarri da berrikuntza, kulturaren plazerraz betiko eran gozatzen jarraitzeko.
librería. Sin perder lo mejor de las librerías tradicionales –la proximidad, la atención personalizada y la labor del librero-, las mejoras implementadas aportan las ventajas de las modernas librerías, como son, un importante fondo de títulos, la posibilidad de conseguir los artículos solicitados en un breve plazo, la protección y la garantía que ofrece el grupo. La librería elkar busca que la experiencia de los lectores y los amantes de la música sea placentera y enriquecedora, para poder seguir gozando de la cultura como siempre.
3
LIBURUAK
KIRMEN
URIBE “NIRE LAGUNIK ONENAK, NIRE LIBURUAK DIRA”
Zaloa Fuertes
Bilbao-New York-Bilbao eleberriak, izenburuko joan-etorri luzeak baino bide askoz ere luzeagoa egingo du itxuraz. Oso irakurria, komentatua, aipatua, saritua eta itzulia izan da dagoeneko, oraindik bi urte bete ez dituen arren. Ez dago liburuaz edo egileaz entzun ez duenik. Urte t’erdi da Bilbao-New Yo rk-Bilbao, argitaratu zela. Pozik al zaude egin duen bidearekin? Pozik nago. Beti izan dut fedea liburuan; mila aldiz jaiota ere liburu bera idatziko nuela esan nuen Berrian, eta halaxe da. Neuk uste nuen moduan idatzi nuen, barruan sentitzen nuena adierazi nuen eta jendeak hori jakin du ikusten. Garrantzi handia ematen diot jendearen harrerari, eta oraindik ere e-mailak jasotzen ditut, nire liburuarekin negar egin duela esaten . Jendearen erantzun horren bila al dabil idazlea sortzeko unean? Nik bilatu nuen hizkuntza argi bat, euskal soinua izango zuena, ahozko soinu hori jasoko zuena. Hori bai bilatu dut, baina ez irakurlea hunkitzea edo horrelakorik. Galdera batetik sortu zen dena: nola kontatu galtzen ari den itsasoko mundu hori gaur egungo parametroetan? Hortik atera dira gero beste erantzun guztiak: autofikzioarena, egitura zatikatuarena... Madriletik errekonozimendu garrantzitsua jaso zuen zure liburuak, Narratiba Saria. Zertan eragin dizu?
4
Batez ere lasaitasuna eman dit. Jakitea lana izango dudala eta irakurleak izango ditudala urte batzuetan oso lasaigarria da. Langabezian daudenekin gogoratzen naiz. Gainerakoan, sariarena natural hartzen saiatzen naiz. Orain Bilbao-Ne w Yo rk-Bilbao liburua katalanez, gailegoz eta gaztelaniaz irakur daiteke. Atera izan balitz gaztelaniaz lehenik eta gero beste hizkuntzetan oso oker aterako ziren beste hizkuntza gutxiagotuak. Hori ez nuen nahi. Gailegoz, katalanez eta gaztelaniaz atera da batera, eta gainera, hiru argitaletxe ezberdinetan. Seix Barralek aterako du gaztelaniaz, Edicions 62-ek katalanez eta Xerais-ek gailegoz, bakoitzaren eremuan bertako argitaletxeak, horrela, tradizio bakoitzean lanean ari den jendea eta bertako sistema errespetatzeko. Euskal Herriko erdaldun askok idazlea ezagutzen dute baina idazlana orain ezagutuko dute. Horrek lasaitu egiten nau. Nire lagunik onenak, nire liburuak dira. Nire aliatuak dira. Beraiek hitz egiten dute nigatik hobekien, nolakoa naizen, nola pentsatzen dudan hortxe agertzen da. Irakurleekin zuzeneko asko egiten dituzu, liburutegietan, euskaltegietan, ikastetxeetan... Oso gustukoa dut irakurlea hortxe aurrean ikustea, eta berak niri galderak egitea, zalantzak galdetzea, gustatu zaizkion pasarteak eta ez zaizkionak entzutea. Gertutasun hori beharrezkoa da. Nik uste dut XXI mendean idazlearen figura aldatu egingo dela. Lehen idazlea
urrun zegoen, arraroa zen, tristea... Idazle eta irakurlearen arteko harremanak asko gerturatuko dira, jada ez dira harreman bertikalak izango, sare harremanak izango dira, askoz humanoagoak. Idazlearen hedabideekiko harremana ez da hain samurra. Hori da, seguraski, sorkuntzaren alde txarra. Batez ere irudi publikoaren kontu hori zaila da, zeren, askotan beste Kirmen horrekin moskeatu egiten zara. Pentsatzen duzu, “Zer esan du
“Oraindik ere jendearen e-mailak jasotzen ditut nire liburuarekin negar egin duela esaten” horrek?” Hori da zailena. Batzuek pertsonaiak egiten dituzte, zinikoarena, erretxinarena... Ni saiatzen naiz ni neu izaten, pertsona izaten. Baina medioetan atera egin behar da, modu onean erantzun behar da, beraiek lanean ari dira, eta onuragarria da kulturarentzat. Ba al duzu irakurgailu elektronikorik? Oraindik ez. Nagikeria apur bat ematen dit, eta gainera, liburu zalea naiz, apur bat fetitxista. Nahiz eta nire lana hor jartzea ondo iruditu. Zure idazkeran ez al du eragingo irakurketaren digitalizazioak?
LIBURUAK
Zaloa Fuertes
Bai eragingo du. Nobelan ere eragin hori jasotzen saiatu naiz. Pasarteak ordenagailuan irakurtzeko modukoak dira, tamaina horretakoak. Aldatzen ari da irakurtzeko modua, lehen jarraian irakurtzen zen hainbat orrialde. Horregatik da nobela hain zatikatua, horregatik daude hainbat historia, azpikapitulu bakoitza autonomoa da, bakarrik funtzionatzen du. Horrela, irakurlea etengabe interesatua egoteko. Non eta nola irudikatzen duzu Kirmen Uribe 15 urte barru? Bizitzen? Hemen, Ondarrun, eta lagunei, ojaelean, horrela esaten diogu guk parrilari, arraina egiten. Ni goiz jubilatuko naiz (barreak). Idatziko ditut poemak, hitzaldiak eman interesik baldin badago, baina adin batetik aurrera gauzak lasai hartu nahi nituzke. Ez nuke nahi 85 urterekin publikatu, bidaiatu, promozio kontutan... gurpil horretan sartuta egon. Jakina da oso bidaia zale zarela. Bizitzak eman didan aukera bat da. Kritika
batean agertu zen nire liburuan gauzak ez direla kausa/efektu batengatik gertatzen, kasualitateak eragin handia daukala. Izan ere, bizitza horrelakoa da! Kausa efektua gertatzen da, baina kasualitateak indar handia dauka. Niri kasualitate asko gertatu izan zaizkit, horiei esker harreman asko egin ditut... Horrek posible egin du bidaiatzea, nire lana kanpoan ezagutaraztea. Eta sekula ez dut esan, baina esan nahi dut, aurkitu izan dut bizitzan musutruk lagundu nauen jende pila bat. Sinistu izan du nigan eta lagundu egin dit. Horrelako asko izan dut.
“Irudi publikoarena zaila da. Askotan beste Kirmen horrekin moskeatzen zara, pentsatzen duzu, “Zer esan du?” Esaten ari zara zorte handia duzula. Bai, betidanik izan naiz zorteko. Jaio nintzen familiakoa izanda! Atzerrian zabiltzanean euskal enbaxadore zara? Hori karga handiegia da niretzat, ez nuke nahi enbaxadore izan. Jendeak badaki euskaraz egiten dudala, itzulpenarekin baina euskaraz irakurtzen dut, eta nolabait, hizkuntza ezagutarazten dut kanpoan. Horrek pozten nau, baina enbaxadore... Bisitatzen al dituzu liburu dendak?
Bigarren eskukoetan, liburu denda handietan eta txikietan, guztietan sartzen naiz. Bitxia da, AEBetan bost solairuko liburu dendak daude, eta literatura liburuak solairu baten laurdena dira. Horrek ze pentsatua ematen dit. Ba al duzu sormen lan berririk esku artean? Nobela honekin nekatuta bukatu nuen. Geroztik fikziotik urrunduta egon naiz. Poema batzuk idatzi ditut. Orain badut berriro nobela bat asmatzen hasteko gogoa. Badakit bide berri bat hartu dehar dudala. Ikusi behar dut non dagoen berrikuntza, nola esan gauzak modu berri batean berriz, eta horrek denbora eskatzen du. Zer esan badakizu, nola da kontua? Forma da inportantea nobela batean, dudarik gabe. Uste gut gaiari garrantzia gehiegi ematen zaiola. Zertan dabil Garmendia? Kuba edo Mexiko... etorriko da berriro. Zein da zure literatur pertsonaia kuttunena? Moby Dick-eko Ismael. Moby Dick ia urtero irakurtzen dudan liburua da. Bilbao-New YorkBilbao liburuak asko dauka Moby Dicketik: nola dagoen narrazioa eta gero digresioak baleei, ontzigintzari, arrantzari buruz... asko dauka. Ismael narratzailea nola aldatzen den marinelekin daukan harreman horrekin eta... oso gustuko dut ni ere halaxe hazi naizelako. Irakurketa proposamen bat Elkar aldizkariaren irakurleei? Lorrie Moore-ren “Al pie de la escalera”.
“La única manera de ser universal es ser fiel a tus raíces” Ya está en las librerías Bilbao–New York–Bilbao en castellano. ¿Qué va a encontrar el lector? Va a encontrar lo que dijo el jurado del Premio Nacional de Narrativa: un libro poco convencional, muy innovador, pero que emociona. El tema de la novela es un escritor que se llama Kirmen Uribe que vuela desde el aeropuerto de Loiu hasta Nueva York, vía Francfurt. En ese vuelo va rememorando todo el proceso de escritura de la novela: las entrevistas que ha hecho, los emails que ha recibido, las páginas de wikipedia que ha consultado, toda la labor de bibliotecas, cosas que le han ido llegando por casualidad… Todo ese proceso de escritura, y cómo el propio autor ha ido cambiando en los cuatro años de escritura de la novela. La memoria del protagonista nos lleva a conocer tres generaciones de una familia muy vinculada al mar. Es una novela en la que no pasa nada, pero pasan muchas cosas. El hilo narrativo es un vuelo, y en el vuelo no pasa nada. El narrador recuerda mucho de su familia, de la guerra y la postguerra, muchas cosas que tie-
nen que ver con el mundo de la mar. También habla de litaratura, de arte, de pintura... Es una novela con muchos colores. Es un libro local y universal a la vez. La única manera de ser universal es ser fiel a tus raíces y contar lo que conoces de una manera que pueda ser leída por gente de diferentes tradiciones y lenguas. ¿Algún consejo para sacar el máximo provecho al libro? Hay dos clases de lectores. Aquellos que quieren saber cómo acaba el libro, y esos tienen el peligro de perderse mucho, todo menos el final y, de no disfrutar de la novela. En esta novela lo importante está en cada página, no en el final dil libro. Hay que saborear cada página. A mí me gustan los lectores que van leyendo frase a frase, levantando la mirada, reflexionando. ¿Varían mucho las versiones traducidas del original en euskera? La estructura es la misma, pero hay dos personajes que tienen más historias. He introducido algunos aspectos que no están en la versión original. Consideré que ciertas cosas que están claras en la versión en euskera para el público de aquí, debían explicarse más en castellano.
5
LIBURUAK
RAMIRO PINILLA CINCUENTA AÑOS DE CEGUERA
6
El 7 de enero de 1961, los residentes de Getxo fruncieron el ceño al abrir el periódico. Uno de sus vecinos, Ramiro Pinilla, acababa de ganar el Premio Nadal con una novela titulada Las ciegas hormigas. Su perplejidad la causaba que nadie supiera de un escritor con ese nombre que viviera allí. Ramiro Pinilla era un desconocido. Eso cambió con Las ciegas hormigas, novela que narraba la dura lucha de una familia de Getxo por hacerse con parte del carbón de un carguero inglés embarrancado en La Galea. A esta novela la siguieron otras, y en 1972 una de ellas, Seno, fue finalista del ya por entonces muy mediático Premio Planeta. Ramiro Pinilla no sólo ya era conocido, sino que disfrutaba de una trayectoria literaria consolidada. Pero entonces las cosas cambiaron. Descontento con la forma de actuar de las editoriales, Ramiro Pinilla se apartó de ellas. Para la mayor parte de los lectores, esa decisión lo sumió en la oscuridad. Desapareció. Esto no significa, sin embargo, que abandonara la escritura, ni tampoco que dejara de publicar. En sellos marginales y en el proyecto Libropueblo -libros vendidos a precio de coste y con distribución manual- aparecieron obras como ¡Recuerda, oh, recuerda! (1975), Andanzas de Txiki Baskardo (1979) y Huesos (1997), en las que Ramiro Pinilla siguió indagando en las vidas de los habitantes de Getxo y convirtiendo este decorado en un espacio mítico a la manera del Yoknapatawpha faulkneriano. Después de tres décadas al márgen de los circuitos comerciales, Ramiro Pinilla volvió a la luz en 2004, lo que para algunos lectores significó un reencuentro con el autor y para muchos otros un descubrimiento. Ese año llegó a las librerías La tierra convulsa, primera parte de una trilogía bajo el título global de Verdes valles, colinas rojas, un opus mágnum que enmarca la obra anterior de Pinilla, desarrolla nuevas tramas y esboza otras a explorar en libros posteriores.
LAS CIEGAS HORMIGAS
Ramiro Pinilla Tusquets
VERDES VALLES COLINAS ROJAS. 2. Los cuerpos desnudos
Ramiro Pinilla Tusquets
VERDES VALLES COLINAS ROJAS. La tierra convulsa
Ramiro Pinilla Tusquets
VERDES VALLES COLINAS ROJAS. 3. Las cenizas de hierro
Ramiro Pinilla Tusquets
Poco después aparecerían las dos partes restantes: Los cuerpos desnudos y Las cenizas del hierro. Ahora, cuando se cumplen cincuenta años de su publicación, se reedita Las ciegas hormigas. ¿Y con qué nos encontramos? Con un libro que en todo este tiempo no ha perdido ni un ápice de su fuerza. Con una historia de resonancias épicas, a la manera de un western. Con una familia que se enfrenta al acantilado de La Galea, al odio de sus vecinos, a la justicia y a sus propios principios con tal de conseguir un poco de sucio carbón para calentarse en invierno. Con uno de los mejores arranques que quien ésto escribe haya leído: «Estaba junto al padre, mirando el barco de cinco mil toneladas que sabíamos se hundiría irremediablemente». Con unas hormigas tan tenaces y ciegas, tan merecedoras de lástima y admiración como el primer día. Jon Bilbao Escritor
LIBURUAK
LUISA
ETXENIKE
proposamena
Una de las escenas iniciales de Atrapa la vida nos presenta a Lyndsay en una situación muy delicada: su hijo Paul acaba de someterse a un tratamiento con yodo radioactivo, y por esa razón acercarse a él va a resultar, durante algunas semanas, peligroso. Sin embargo alguien tiene que cuidarle. Es sólo el comienzo de la novela, después irán apareciendo nuevos personajes y sucediéndose situaciones intensas y sorprendentes que harán girar la historia. Pero importa que incluso en esos momentos tan difíciles, Lyndsay no se limita a pensar en sí misma o en su familia, recuerda también a los padres y las madres japoneses, quizá los únicos capaces de comprender verdaderamente la situación, por haber conocido la bomba atómica, “la luz más grande que mil soles”, y sus devastadoras consecuencias. Los personajes de Nadine Gordimer son así, nunca están fuera del mundo sino unidos a él, atentos a él, implicados en sus preocupaciones y sus luchas. En una de sus novelas más conocidas La hija de Burguer nos dice que “la definición de la soledad es vivir sin responsabilidad social”. Si eso es la soledad, los protagonistas de Atrapa la vida están todo lo contrario de sólos: “dedicados a algo que va más allá de lo personalmente íntimo y que se centra en la situación del mundo. La justicia. La supervivencia de la naturaleza”.
Si en sus novelas anteriores, el compromiso de los personajes de Gordimer era contra la segregación racial en Sudáfrica, en ésta, que se sitúa ya en una actualidad postapartheid, su preocupación es la defensa de la naturaleza. Luchan por preservar la integridad de los territorios vírgenes que amenaza la depredación humana. Pero la naturaleza tiene en la novela un segundo protagonismo: actúa como un espejo en el que los personajes ven reflejada su propia intimidad. El esfuerzo del delta del Okavango por liberarse de las aguas tóxicas se corresponde, por ejemplo, con el que los protagonistas tienen que realizar para atraparcomo indica el título- su vida, para llenarla de sensaciones y de sentido. “Siempre he buscado que las ideas vivan en mis libros con tanto calor y tanta intimidad como el amor”- ha dicho Nadine Gordimer. En Atrapa la vida conviven así, apretada y apasionadamente, ideas y sentimientos. La expresión firme y lúcida de un compromiso ecológico, junto con una exploración brillante y valiente del “alma” humana; tan valiente que deja al descubierto, en carne viva, más que las relaciones, los vínculos que unen, que atrapan a los personajes. Y al lector.
7
LIBURUAK
IMANOL
MURUA “BENETAN SINETSITA NENGOEN ONDO ATERAKO ZELA”
Imanol Murua Uria kazetariak Loiolako hegiak kaleratu du, azken bake eta normalizazio prozesuaren kronika xehe bat, orain arte ezezagunak ziren hainbat datu ere plazaratuz. Protagonista zuzenen lekukotasunean oinarrituz, guztiok arduratzen gaituen gai minbera bati buruzko berebiziko dokumentua lortu du, zeresana emango duena. Elkarrizketak gaizki amaitu eta gero ekin diozu liburuari. Frustragarria izan al da? Prozesua gaizki atera izanak zerikusia izan du, ziurrenik, liburua idaztea erabaki izanarekin. Hurbiletik jarraitu nituen prozesuaren gorabeherak, eta benetan sinetsita nengoen ondo aterako zela. Dena pikutara joan zenean, ezin nuen sinetsi. Eta batzuek eta besteek ematen zituzten azalpenek ez ninduten asebetetzen. Nire inguruan ere galdera horixe sumatzen nuen: zer arraio gertatu da? Galdera horrek erantzun bat baino gehiago zituela jabetzen nintzen, eta erantzun horien bila abiatu nintzen.
8
Loiolan eta gero Genevan parte hartu zuten politikarien laguntza ezinbestekoa izan duzu liburua egin ahal izateko... Liburuaren oinarri nagusia horixe da, hain zuzen: Loiolako mahaian eseri ziren hiru aldeen kontakizunak. Iñigo Urkulluk kontatu dit EAJren ‘egia’, Jesus Egigurenek PSE-EErena eta Arnaldo Otegik Batasunarena, bera kartzelara sartu aurretik egin bainituen elkarrizketak. Hainbat aldiz izan naiz hirurekin, eta egindako galdera guztiei erantzun diete. Benetan eskertuta nago, eta prozesuari buruzko informazioa eman didaten beste solaskide guztiekin. Elkarrizketa, kronika, erreportajea, historia... Genero askotako osagaiak zenituen: nola moldatu zara liburuari forma emateko orduan? Intuizioz jokatu dut, egia esanda. Azken batean, kronika liburua da batez ere, bestelako osagaiak ere badituen kronika. Oso gustuko dut generoa. Zalantza gehienak agirien pasarteak emateko moduak sortu dizkit. Loiolako negoziazio mahai gainean hainbat agiri izan zituzten, lerroz lerro negoziatu zuten guztia, eta horixe izan da, estilo aldetik, nire buruhauste handiena: astunegia izan gabe nola eman negoziazio horren berri.
Hiru alde zeuden Loiolan. Batari besteari baino leku edo sinesgarritasun gehiago ez ematea ariketa erraza izan da ala...? Egia esan, ez dut neurtu alde bakoitzari zenbat leku eman diodan. Susmatzen dut, liburua osotasunean hartuz gero, EAJren ahotsak leku txikiagoa hartzen duela PSE-EEren eta Batasunaren ahotsek baino, Txillarren, Genevan eta Oslon ez baitzen izan. Saiatu naiz ahalik eta aurreiritzi gutxienarekin jokatzen, bai hiru solaskideengana galdezka joan naizenean eta bai haien bertsioei buruz idaztean. Bere horretan eman ditut haien hitzak. Baina neure informazio propioa ere landu dut eta gertatutakoari buruzko nire bertsioa ere eman dut. Orain arte ezagutzen ez zen hainbat datu kaleratu duzu; eremu kulturaletik kanpo ere zeresana eman dezake liburuak? Baliteke. Kulturaren arloan ohituagoak gaude hainbat informazio aurrena euskaraz ematen edo jasotzen, baina politikaren arloan gutxitan gertatzen da hori. Liburu hau egitearen motibazio handietako bat hori izan da: Loiolan zer gertatu zen euskaraz kontatzea aurrena, gazteleraz beste inork kontatu baino lehen. Ondo legoke ia gaztelera hutsez funtzionatzen duen mundu politiko eta mediatiko horretan jakin-mina piztea euskarazko liburu batek. Gazteleraz idatzi izan banu, badakit oihartzuna izango zukeela, orain arte kontatu gabekoak kontatzen ditudanez. Ez dizugu eskatuko porrotaren erantzulea seinalatzeko; hala ere, atera daiteke ondoriorik? Bai, atera daitezke ondorioak. Nik atera ditut nireak, eta irakurleak ere aterako ditu bereak. Baina hirurehun orrialde behar izan ditut gertatu zena kontatzeko, eta hiru lerrotan ezin adieraziko dizkizut ondorioak. Sumatzen duzu beste prozesu berririk? Prozesu bat sumatu izan dudan guztietan esan dut gauza bera: ‘Oraingoan, bai’. Ezagun duenez, ez dut sekula asmatu. Baina ez dut etsi. Oraingoan, bai.
HIRIADNA Harkaitz Cano
LONDON
CALLING
Londres dugu azken Hiriadna. Aurretik joan dira Paris, Boston, Istanbul, New York.... munduko hamabi hiri eder. Irakurketan, musikan, filmetan barrena bidaian ibiltzeko ehunka pista eman dizkigu, kulturaren plazeraz gozatzeko ehunka urrezko giltza. Mila esker Harkaitz!
Apropiándose de la expresión utilizada por la BBC durante la II. Guerra Mundial para dar comienzo a sus emisiones (“This is London calling…”) la apocalíptica canción de los Clash nos advertía del inminente cataclismo nuclear que parecía avecinarse. En el fondo, los catastrofistas siempre aciertan, aunque no necesariamente en la forma ni en los tiempos: por encima de sus tabloides amarillistas, Londres sigue siendo una ciudad potente que se resiste a dejar de ser el faro intelectual desde el que –con autosuficiencia y aire distante– nos escrutan y (d)escriben autores como Hanif Kureishi (El buda de los suburbios) o Martin Amis, que en su híbrido El segundo avión analiza de forma acerada y brillante el mundo post 11-S (sin olvidar que fue Campos de Londres una de las obras que lo consagró). Apenas sí queda rastro del Londres de vinilo descrito por Nick Hornby en Alta fidelidad: un homenaje a la música envuelto en una delirante terapéutica amoroso-vital. De Hornby podríamos citar otros libros muy londinenses como Fiebre en las gradas, un tributo al Arsenal, su equipo del alma. Desde el hooligan de pelo al cepillo hasta los impecables ejecutivos con maletín saliendo desde portales isabelinos, la gama de urbanitas es holgada. A ratos flota en el aire la estirada elegancia del patoso sentimental Hugh Grant en Cuatro bodas y un funeral, película que tiene el mérito de incluir la lectura íntegra del poema Parad los relojes de W. H. Auden en uno de sus momentos álgidos. Imposible pasar por alto el recuerdo de Sherlock Holmes, a quien tantas veces esperaba Watson en Victoria Station. La literatura vasca tampoco permanece ajena al embrujo de Londres, muestra de ello sendos libros traducidos recientemente al castellano: si Unai Elorriaga nos regala en Londres kartoizkoa da el inserto de una nouvelle al más puro estilo de Agatha Christie, Juanjo Olasagarre utilizaba como telón de fondo la ciudad en Ezinezko maletak, la historia de tres amigos que vuelan a Londres para brindar su último adiós a un cuarto que los despidió a ellos hace tiempo. Garazi
Goia, una autora que reside y trabaja en Londres, situó allí su novela debut Bi hitz, y también Joxemari Iturralde, gran conocedor del mundo anglosajón, consagró a la capital británica la novela Hyde Park-eko hizlaria, además de un relato para el público juvenil: Londresen nago aitonarekin. Tras la visita obligada a los cuadros marítimos de Turner desperdigados por diferentes museos, nos solazamos en Regent´s Park para reponer fuerzas con un sandwich enlatado mientras acuden a nuestra memoria dos ácidas series producidas por la BBC: Extras y The Office, urdidas ambas por Stephen Merchant y Ricky Gervais. A orillas del Támesis se impone una parada para leer El hombre que fue jueves de Gilbert K. Chesterton, o bien sus alegres crónicas recopiladas en Correr tras el propio sombrero (“un hombre que corre tras su sombrero no es ni la mitad de ridículo que uno que corre tras su mujer”). Quienes nunca lucieron sombrero fueron los punkies, aquellos a quienes a inicios de los ochenta copiaron tantos jóvenes continentales que visitaban la ciudad para surtirse de botas Doc Martens, pantalones escoceses ceñidos y discos de los Sex Pixtols. Aún hay nostálgicos que peregrinan tras la senda que dejó Sid Vicious tras morir de sobredosis en 1979, aunque, por mucho que pueda acompañarnos de cuando en cuando Song 2 de Blur o Viva la vida de Coldplay al entrar a un pub a beber la pinta de rigor (¡0,568 litros!), hace tiempo que el punk, el new wave e incluso el brit pop dejaron paso al new grave, más oscuro. Siguen en boga, no obstante, clásicos de la estirpe de Elvis Costello, autor de temas como Alison. Los amantes del arte contemporáneo deberán rendir visita a la Sala de Turbinas de la Tate Modern, mientras los bibliófilos se asegurarán su ración de literatura en alguna librería de viejo: por ejemplo, la novela epistolar 84, Charing Cross Road de Helene Hanff o Una lectora nada común de Alan Bennett, en la que se ficcionalizan los gustos literarios de Isabel II, nada menos. Dios salve a la reina (¡y sus gustos literarios!).
9
LIBURUAK
LIBROS PARA UN
DÍA ESPECIAL .
10
El 23 de abril todos los años las librerías toman la calle. Habrá quien piense que es anacrónico montar los puestos en la acera, pasar frío o calor, tener que resguardarse de la lluvia o el viento… pero la mayoría de lectores agradece esa proximidad: que, aunque sea por una vez, el libro se convierta en protagonista. Y eso en elkar también nos gusta. La venta de libros en la calle es anterior a la existencia de las librerías. Éstas hoy en día están mucho mejor dotadas, son más cómodas y luminosas que hace ciento treinta años, o tan sólo treinta. No hay que ser un intelectual para entrar en ellas. Las tertulias ya no tienen lugar en la trastienda, sino en modernas y bien equipadas salas, como elkar aretoa, que no requieren santo y seña para acceder. La compra es más cómoda en la librería, con más posibilidades de encontrar lo que se busca… se pueden ojear miles de libros de las estanterías. Pero, a pesar de todo, se mantiene la costumbre y los libreros seguimos sacando los libros a la calle, para acercarlos a los lectores de un libro a la semana y a los de un libro al año -porque ese día algunas veces se compra el libro del año, quizá el único que entra en algunos hogares ese año-, y las editores publican en estas fechas los
títulos en los que escritores, libreros y ellos mismos depositan sus esperanzas: lo más granado de la creación de su nómina. Alfaguara edita a Arturo Pérez-Reverte, que tras varios años de relativa sequía vuelve a la carga con una novela larga, con todos los ingredientes que hicieron famosas y superventas a sus primeras obras. El asedio, novela negra, de espionaje, de amor, de viajes, bélica, de aventuras, marítima y urbana a la vez. Eso es lo que nos prometen autor y editorial. Otra opción en la misma editorial es Grito en el hielo, cuya autora Camilla Ceder, es, según aseguran, la nueva reina de la novela negra sueca. La apuesta de Planeta es otro valor seguro: Matilde Asensi y su última obra Venganza en Sevilla, en donde se darán cita casi todos los ingredientes anteriores. Seix Barral apuesta fuerte por Asa Larsson y su Sangre derramada . La autora es una reconocida representante de la novela negra nórdica, tan de moda en estos tiempos. El grupo Random House tiene, entre sus apuestas el nuevo libro de Julia Navarro, Dime quien soy, o Escribir en la oscuridad, de David Grossman, una visión al menos bifocal de oriente próximo. El autor, judío, se reconoce pacifista, y un
LIBURUAK
hijo suyo, entonces soldado, murió en la última invasión israelí en el Líbano. Otra apuesta del grupo, esta vez en la editorial Grijalbo es Nunca olvides que te quiero, de Delphine Bertholon, una historia agridulce, la visión del mundo y las cosas de una niña de 11 años secuestrada, que escribe en un cuaderno, y la de su madre, que le escribe cartas que, por supuesto, su hija no recibe durante los 5 años que dura el secuestro. La editorial Tusquets centra sus esperanzas en el último libro editado de Henning Mankell: El ojo del leopardo. El reconocido autor nos lleva (otra vez) a tierras africanas para conocer al protagonista y sus vicisitudes, que no serán pocas. Además de éste, Tusquets cuenta con otros libros señalados en su producción de esta primera parte del año: Viaje con clara por alemania, de Fernando Aramburu, el nuevo de Le Clezio: Mondo y otras historias, o, sobre todo, la última novela negra de Connolly Los amantes. La editorial Siruela presenta un plan semestral de mucha calidad, del que destacan dos novelas (negras las dos): El hermano, la última entrega del detective peluquero Tomas Prinz, del alemán Christian Schünemann, y la nueva entrega de Fred Vargas, la famosa escritora francesa, Un lugar incierto.
La editorial Anagrama, sigue apostando por sus autores y, además de los últimos de Bolaño, Auster o Catherine Millet, nos ofrece otros libros como Ordeno y mando, de la divertida Amelie Nothomb (esta vez la novela no transcurre en Japón), o Nada que temer, de Julian Barnes. Más cerca, La editorial Txalaparta edita una nueva obra de Daniel Chavarría: Priapos No todo es novela en la viña del editor, pero tampoco el espacio da para más. El ensayo, la filosofía, poesía y otros géneros también estarán presentes en el día del libro en la calle y en las librerías, y, por mencionar alguno de modo especial, estamos obligados a hacerlo con el nuevo de Kapuscinsky Cristo con un fusil al hombro, que nos narra la experiencia del cura guerrillero Camilo Torres. Esperamos que estas recomendaciones os sirvan para elegir vuestro libro del 23 de abril, aunque siempre es mejor acercarse a los libros en su día, que, éste sí, es solo una vez al año. ETA EUSKARAZKO ZER? Euskarazko liburuen artean ere bada zer aukeratu liburuaren egunaren bueltan. Elkar argitaletxetik diotenez, Imanol Muruaren Loiolako hegiak eta Eider Rodriguezen Katu jendea, izan daitezke gehien mugituko direnetakoak. Susa argitaletxeak ezberdin aurrikusten du liburuen mugimendua hirien arabera: Mikel Antzaren Ospitaleak Gipuzkoan, eta Bizkaian, Omar Nabarroren Haragizko amoreaz, proposatu dituzte. Iban Zalduaren Ipuinak, antologia bat liburua da, Erein argitaletxeko argitalpenen artean liburuaren egunerako apustua, eta Txalaparta argitaletxetik, berriz, Fernando Morilloren Bilbo samurai. Pamielako nafarren ustez, Zelaia saria jaso zuen Kepa Altonagaren Darwin geurean eta gazte literaturako bi liburu, Pablo Sastreren Nasreddin eta Xabier Mendigurenen 1002. Gaua liburuak izan daitezke eskatuenak. Irakurketa on guztioi! Patxo Abarzuza elkar liburu denda
11
BIDAIAK MENDIAK
Todo viaje es siempre una excursión al tiempo y el regreso es, o debe ser invariablemente, una incursión en la memoria. Si no, no vale. Viajamos, sobre todo, mientras sentimos la necesidad de viajar, porque el traslado a lo desconocido es una tentación, aunque el conocimiento no sea, necesariamente, fruto único de la experiencia. Se viaja para conocer, porque sólo los grandes exploradores, e incluso éstos, hicieron sus incursiones en lo desconocido por aventura, locura o riesgo, que hubo de todo. En cualquier caso, para reconocer las estatuas públicas de la Costa Vasca, las esculturas que, como mojones de tiempo y memoria, surcan los caminos, no es necesario tanto preámbulo. Basta con la intención y unas notas de viaje. Apunten. No es necesario fijar mapas, sino lugares y estelas, porque hoy todo el mundo tiene un mapa, Internet o GPS. Esta guía no es una guía, sino una invitación para que la gente se pierda, para que el personal se confunda en el paisaje. Se pierda y se empape de perdición. Nos ponemos en el puente internacional, sobre el Bidasoa, en Behobia: esa estela que veis es de Jorge Oteiza, leemos la inscripción, sin perder tiempo, pero lo importante es marcar el inicio del viaje, mientras observamos los paisajes de Txingudi. Ahora vamos a Hondarribia, y subimos a Guadalupe, y en la campa del Fuerte, está la escultura de Remigio Mendiburu: Homenaje a la Txalaparta. En el monte Jaizkibel, en la muga con Lezo, a unos pasos, otra estatua de Mendiburu: Monumento a la unión de los pueblos, en esa
RUTAS POR LAS COSTAS DE ASTURIAS, CANTABRIA Y PAÍS VASCO Equipo Barrabes El País Aguilar 26 rutas de fin de semana que se enlazan para formar un gran recorrido por la Cornisa Cantábrica. Información práctica sobre accesos, hoteles, restaurantes, horarios, tarifas, actividades, eventos, fiestas... y mapas detallados de todas las rutas.
12
BIDAIAK MENDIAK
ESTATUAS DEL CAMINO ITINERARIO (QUEBRADO) DE ESCULTURA PÚBLICA
EN LA COSTA VASCA
HABLANDO CON CHILLIDA Martin Ugalde Txertoa El objetivo de esta publicación es el intento de presentar a Eduardo Chillida, el hombre, y a Chillida el escultor, en toda su dimensión humana y artística, mediante un contrapunto dialogado que tiene la actualidad y la frescura de una conversación larga y abierta a toda interpretación.
curva. Lo habéis visto muchas veces. Bajamos a Lezo, y en Pasaia tenemos varias esculturas de Ricardo Ugarte, la más llamativa ahora es el ancla que saluda en la rotonda de Gomistegui, y en Pasai Antxo, en la puerta del Bar Botero, ésa de Koldobika Jauregi, muy suya, y vamos al embarcadero para San Juan: esa escultura es de Néstor Basterretxea, que tiene estatuas de Irun a Bermeo, su pueblo. En Donostia hemos de situarnos en la bahía de la Concha, y en el puerto, una estela de Agustín Ibarrola, en el paseo, el homenaje a Fléming, de Eduardo Chillida, bajo el Palacio de Miramar, en cuyo pico de Loro Chillida nos ofrece también Besarkada. Desde allí vemos al fondo a Oteiza, que nos reclama, sobre la estampa del Aquarium, para contemplar su única escultura pública que hay en Donostia, en el Paseo Nuevo (Construcción vacía), y que dijo que quería abrazar, sobre la bahía, al Peine del Viento, de Chillida, que a ver quién no conoce el Peine del Viento, sus tres esculturas humanas, encastadas en el paisaje. Al salir para Usurbil, donde preguntaremos por el mural de José Luis Zumeta, al par del frontón, nos paramos en Ibaeta, para ver ese caballo o lo que sea de Andrés Nagel, que crece anualmente, y requiere poda. Antes de entrar en Orio, subimos a Kukuarri, hacia Orioko Benta (también se puede venir por Igeldo, desde Donostia), pero allí hay que ver la virgen de Oteiza, que está en el monte. Se pide la llave, para entrar, en el ostatu de la Venta de Orio, donde te orientan, y nos vamos a ver la virgen que Oteiza regaló a los
JORGE OTEIZA. JENIO HUTSA Nere Lujanbio Zugasti Elkar Jorge Oteiza garai guztietako euskal artistarik ezagunena da, eta euskal gizartean eraginik sakonena izan duen pertsonetako bat, arlo guztietan. Eskultura landu zuen batik bat, baina Oteizaren eragina haren arte-lanetatik harago doa: bere obra teorikoak, suspertu zituen mugimendu kolektiboak..
BIDAIAK MENDIAK
montañeros. Está algo deteriorada, pero sonríe. Y ya, en Orio, preguntar por Oteiza. No suele estar, pero hay varias obras suyas, como la Piedad, en madera, que está en Pitxa kalea, hermosa pieza realizada por Perona. En Zarautz te pierdes. Excesivo. Es el pueblo vasco con más esculturas, y la excursión requeriría pararse allí y no seguir. Creo que hay más de 50. Y hay de todo. A mí me gusta mucho pararme en la estela para Madoz de Oteiza, pero es una fijación que no viene a cuento, por ver si pasa alguien. Y me gusta del mismo modo ir a Getaria, y contemplar la obra que en homenaje a Elcano realizó Victorio Macho, que es una alegoría hermosa, o la estela del puerto de Ibarrola. En Zumaia os podéis perder con Ignacio Zuloaga, y Julio Beobide dejadlo para otra jornada, y en Deba, me paro, porque no tengo más espacio para contar, así es que otro día hablamos de las esculturas en la costa de Bizkaia, si os parece.
ALTA RUTA DEL PIRINEO VASCO Santiago Yaniz Sua edizioak
CORREDORES DEL PIRINEO. CARANCÀ-NURIA-ULLDETER
es escritor y periodista. Recibió el premio de Periodismo Unamuno en 1987.
Por su altitud, las montañas situadas entre el Canigó y la parte alta de las comarcas catalanas del Ripollés y Conflent acostumbran a recibir importantes cantidades de nieve cada invierno, formándose, año tras año, los corredores de nieve protagonistas de esta guía. 164 itinerarios de nieve, hielo y mixto.
PARÍS Guiarama espiral Anaya-Touring
Lugares, acontecimientos, características... que es indispensable conocer. Amplia panorámica histórica, paisajística y cultural. Recorridos por las ciudades, excursiones a los alrededores. Gastronomía. Hoteles y otros alojamientos. Transportes. Información turística. Plano de la ciudad y de transportes... Son cuatro capitales: París, Londres, Liboa y Nuva York.
Pako Sánchez Desnivel EL CAMINO DE SANTIAGO EN BICI Varios autores Sua edizioak
ARALAR. SALTUS VASCONUM Félix Maraña
Hendaian hasi eta Lescuneraino, Bidasoa bailarako mendietan txangoak egingo ditugu, Larrun mendiaren gailurrera helduko gara eta Orhiko gandorrari aurre egin aurretik, Atxuria, Auza, Lindux, Urkulu, Mendizar eta Okabe igoko ditugu. Segidan, Otsorrigaña, Barazea, Kartxela eta Lakorak marrazten duten mendilerroa zeharkatuko dugu, ibilaldia Pirinioetako begiratoki bikaina den Anie mendian amaituko dugularik.
Aranzadi Zientzia Elkartea
Euskal mendiari buruzko ezagutza eta mendi-ondarea ezagutzera emateko asmoz sortutako mapa, eta mendigoizaleei ez ezik, mendi ingurunea ezagutu nahi duen beste edozeini ere zuzendua. Aralarren mapa berrian toponimiak garrantzi nabarmena du. Mota guztietako bideak jaso dira, bai biderik ezagunenak, bai ezohiko paisaien eta paisaia bakartien aurkikuntza egiten lagunduko digutenak. Aralarreko bide-zidor homologatuak barnean sartu dira, herrietako zerbitzuekin batera: ostatu, botika, taxi, kutxazain automatiko...
Descripción de itinerarios, mapas, perfiles, hojas de ruta y un montón de datos prácticos dan cuerpo a esta exitosa guía, con muchas reediciones, y ahora totalmente actualizada. Te proponemos volver a viajar como lo hacían los antiguos peregrinos, pero a lomos de una bicicleta.
13
MUSIKA
www. badok. info euskal kantagintzaren ataria Irakurtzeko, ikusteko, entzuteko
14
Joan den abenduaz geroztik euskal kantagintzari buruzko ataria dago Sarean, denon eskura. www.badok.info webguneak 40 urteko sorkuntza jasotzen du, 60ko hamarkadan abiatuta, eta euskarazko abestigintzari buruz Interneten aurkitu daitekeen datu baserik osatuena eskaintzen du: biografiak, diskoen fitxak, argazkiak, kantuen hitzak, bibliografia, bideoak, kantak... Gure kantagintzari buruzko jakin-mina duen ororentzat erreferentzia garrantzitsua da atari sortu berria, zalantzarik gabe. Berria egunkariak bultzatu, zuzendu eta Eresbil musika artxiboaren laguntzarekin aurrera ateratako egitasmoa da badok.info, eta euskal kantagintzari buruzko informazioari dagokionez Interneten zegoen hutsunea betetzera dator. Gure kantarien berri jaso nahi zuenak, diskoeta-
ra ez ezik, liburuetara edota hemerotekara jo behar zuen orain arte, informazioa modu sakabanatuan jasotzeko. Orain arte, diogu, Goiztiri diskoetxea Soroak laukoaren eta Mixel Labegerieren disko txikiak argitaratzen hasi zenetik 2000. urtera arte euskarazko abestigintzak eman duenaren zati handi bat biltzen baitu Elkar Fundazioak sustaturiko webguneak. Hain zuzen, bi kopuru esanguratsu ematearren, 160 biografia eta 1000tik gora diskori buruzko datuak jasotzen ditu (kantuen izenburuak, hitzen eta doinuen egileak, musikarien izenak, grabazioari buruzkoak....).
Elkar Fundazioa da badok.info webgunearen sustatzailea Irakurtzeko, ikusteko eta entzuteko ataria da badok.info. Patxadaz irakurtzekoa da, esaterako, kantagintzaren historiari eskainitako atala. Bederatzi azpiataletan banaturik, kantagintzak 40 urteotan izan duen garapen eta bilakaeraren berri ematen zaigu: kantagintza berriaren sorrera, kantaldi politikoen garaia, euskal rockaren agerpena, folk taldeen ugaltzea, rock radikal vascoaren fenomenoa, triki-poparen arrakasta... Horrekin batera, atariaren bizkarrezurra hainbat abeslari, talde, soinu ekoizle edota musika eragileren biografiek (Akelarretik Zea Mayseraino) osatzen dute. Zehaztasunez landutako biografiak dira, datu ugariz hornituak eta irakurketa arin eta dinamikoa errazteko informazioa testu batetik bestera jauzi egiteko moduan antolatua dutenak. Beste atal banatan diskoetxe esanguratsuenen biografiak eta kantagintzari buruz argitaratu diren liburuak jaso dituzte. Irudi aldetik ere oparoa da webgunea. Argazki zahar eta berri ugari erakusteaz gain, diskoen azalak -horietako asko egiazko artelanak- tamaina handian ikusteko aukera ematen du, baita kantuen hitzak irakurri bitartean jatorrizko diseinua ezagutzeko eta aztertzeko ere. Horrez gain, bideo atal bat du, oraindik osatzeko hastapenetan dagoena. Azkenik, kantagintzari buruzko ataria izanik, entzunezko osagaia behar zuen eduki. Diskoetxeen eta sortzaileen laguntza eta eskuzabaltasunari esker, 300dik gora kantu osorik eta streaming-en entzuteko aukera eskaintzen du atariak. Hau guztia, badok.info egitasmoaren abiapuntua baino ez da. Etorkizunean, webgunean eduki berriak sartzen eta kantagintzari buruzko historia osatzen jarraitzeko asmoa dute atariaren bultzatzaileek.
MUSIKA
PELLO RAMIREZ “Disko hau koloretsuagoa da” Eskuz Lurrari deitu du Pello Ramirezek bere bigarren diskoa. Hamabi doinu apain egin ditu, horretarako aparteko dohaina du: orbanik gabeko teknika erabiliz, entzulearen gogoa irudiz eta sentimenduz betetzea lortzen du hasiera-hasieratik. Gozamen hutsa da. Kontaiguzu nolakoa den disko berria. Instrumentazio aldetik zabalagoa da. Aurreko diskoan txeloa, akordeoia eta pianoa agertzen ziren eta oraingoan, horiez gain, gitarra elektriko batzuk sartu dira, biolina, tronpa… Aurreko diskoa baino kolore gehiago agian? Aurreko diskoa kolore batekoa zen, okrea. Honek kolore gehixeago izango du, eta beste energia bat. Momentuak ditu, hala ere, batzuk melankoniatsuak, sakonagoak, beste batzuk bizi eta alaiagoak. Abesbatza bat ere entzun daiteke diskoan. Ordiziko abesbatza sartu dut hiru doinutan. Bat akordeoiarekin batera, bestea bat oso ritmikoa eta bestea kantu gregoriano antzeko bat. Batek badu letra pixka bat, errepikatzen diren esaldi batzuk, artean diskoaren izenburua: “eskuz lurrari”. Nolakoa izan da diskoaren sortze prozesua? Ni etxean lanean aritzen naiz, eta inspirazio puntutxo bat dudanean, taka, hori grabatu egiten dut. Gero doinu hori asko entzuten dut, barneratu eta azkenean, diskora eraman aurretik landu egiten dut.
Pianoa, txeloa eta akordeoiarekin izaten da hasiera. Hiruetako edozeinetan, ez dut preferentziarik. Badira tema batzuk oso nabarmen txelotik abiatzen direnak, beste batzuk pianotik, besteak akordeoitik. Gerra garaiko gertakizunak ekarri dituzu gogora Amildegira jauziak kantuan. Memoria oroitu nahi izan dut, esku bat bota, nolabait. Kantuak gogoratzen du nola gerra garaian, Urbasan, amiltzen zituzten presoak gurdietan mendira eraman ondoren. Oso historia ikaragarria da. Garai hartan eta orain ere gertatzen dira gauza ikaragarriak. Kanturen bat entzunda Amelie filma dator burura. Badago Vals bat. Film hartan bezala akordeoiak jotzen du eta film horretan valsaren erritmoa asko erabiltzen zen. Zalantza asko izaten ditut zein tema sartu erabakitzeko, azkenean oreka bat bilatzen baitut, sentsazio orokorra orekatua izatea gustatzen zait. Tema hau bizi samarra zen, alaia, eta horrela sartu nuen. Alaia izanik ere zure musikak beti sentimendu handia transmititzen du. Nire musikara hurbiltzeko modua da. Asko sartzen naiz, asko barneratzen naiz… ez dakit melankolia ote den. Diskoan badira oso momentu intimistak, eta gero, naturarekiko harremanak ere asko erakartzen nau, musika joan dadila zuhaitzetara, errekak, haizea, orbitak… Sortzen duzunean irudi horiek dituzu gogoan, istorioak, hartzaileak agian? Ez. Sentimenduak dira, sensazioak, hunkidurak… oso indartsuak. Gogo aldarte jakinen bat emankorragoa duzu besteak baino? Bakardadea behar dut. Motxilan daramatzagu sentimendu pila bat txikitandik, eta inspirazioa deitzen diogun hori hortik dator behar bada? Baino ez dut alai edo triste nagoenean gehiago edo gutxiago sortzen. Ez da hori. Bakarrik egoteak laguntzen du, lasaiatasunak… Film bat aipatu dugu lehen. Erakartzen al zaitu arlo horrek? Bai, banabil arlo horretan ere zerbait egiten. Musikak irudiekin harreman handia dauka. Oso gustuko lana dut. Zerbaitegatik, badirudi nire musika ondo uztartzen dela irudiekin, eta funtzionatu egiten duela. Suertea! Orain zuzenekoetan eskainiko al dituzu? Orain arte ibili gara bi txelista gehiago eta piano jole bat, eta nik berriz tartekatu egiten ditut txeloa eta akordeoia. Disko honetan bibolinak presentzia nahikoa hartu du, eta gustatuko litzaidake zuzenekoetarako taldea handitzea bostekora bibolinarekin. Ea numeroak ateratzen diren.
15
Ipuinak ilustratu edo ilustrazioak kontatu, marraztu edo idatzi, hitzekin edo irudiekin, alde batera edo bestera, irudimenarekin jolas egin. Horixe da lehiaketa honek proposatzen duena, irakurriz, idatziz eta marraztuz gozatzea. Elkar liburu dendek bigarrenez antolatu dute ipuin eta ilustrazio lehiaketa, zenbait berrikuntza sartuz. Iazko lehenengo txandan, irakurritako ipuin baten gaineko marrazkiak egin behar zituzten haurrek. Aurten aldiz, txikienek egin beharreko lan horrez gain, hamabost urte bitarteko gazteek ere parte hartu ahal izango dute lehiaketan, aurrez emandako ilustrazioen gaineko ipuina asmatuz. Xabier Mendiguren idazlearen Hiru triku, hiru truku ipuin argitaragabearen gaineko ilustrazioa egin beharko dute hamar urte bitarteko (LH4) haurrek. Hamaika urtetik hamabost urte bitartekoek (LH5–DBH4), aldiz, Jokin Mitxelena ilustratzaile oiartzuarrak egindako hiru binetetan egindako marrazkiei begira asmatu eta idatzi beharko dute ipuina. Lehiaketaren atal bakoitza hiru adin taldetan antolatuta dago, bakoitzak bere saria izango du, opari eta liburu dendan erabiltzeko dirutxartelaz osatua. Maiatzaren 7a baino lehen aurkeztu beharko dira lanak eta sari banaketa maiatzaren amaieran izango da. Lehiaketako oinarri zehatzak, parte hartu ahal izateko ipuina eta ilustrazioak bezala, www.elkar.com gunean daude eskuragarri.
16
Iraia Okina
HAUR ETA GAZTE LITERATURA
JOKIN MITXELENA “ILUSTRAZIOETAN IKUSTEN DENA NIRE BURUAN ERE KAOS HUTSA ZEN ETA NORBAITEK ZENTZU PIXKAT EMAN BEHARKO DIO HORRI” Jokin Mitxelena ilustratzaileak egin ditu ilustrazioak ipuin bihurtu daitezen. Egindako marrazki horiei buruzko pista berriren baten bila jo dugu beregana, eta bide batez, lanaren ohiko ordena alderantziz egitearen eragina ezagutu nahi izan dugu. Lehiaketarako ilustrazioak prestatzeko nola egin duzu lan? Ipuina, nolabait, kontatua diozu zure buruari? Bada; ez. Esango dut, baita ere ipuinak asmatuko dituztenei pistarik ez emateko, marrazkien atzean ia ez dagoela metodorik: ez dakit ez non dauden, ez nongo portua den, horko ontzi horrek historian parterik badaukan, ongi edo gaizki bukatzen den, eta ezer ez. Ikusten dena nire buruan ere kaos hutsa zen eta norbaitek zentzu pixkat eman beharko dio horri... Zeruaren kolorea, hodeiak, aldatu egiten dira binetatik binetara… denboran tarte handia dago? Benetan: ez dakit. Ez dakit zergatik zerua kolorez aldatzen den. Seguru nago bere azalpena duela, baina nik ez dakit. Historia idazten duenak eman beharko dio zentzua. Agian irudia ikusten duen horren umore aldaketa besterik ez da. Edo gosearekin kolore batekoa ikusi nuen eta jan eta gero bestekoa. Auskalo! Ez dugu ilustrazioak beste pistarik, beraz… Nola edo zer dela eta hasi zinen ilustratzaile gisa lanean? Bada, erdi kasualidadez edo; Arte Ederrak ikasten nuen garaian, nahiz eta inoiz liburu bat ilustratzeko intzentziorik ez neukan, ikasketak pagatzeko lantxoak egiten ibiltzen nintzen beste hainbat bezala. Lantxo haietako bat zen Galdakaoko Ikastolako irakasleentzat,
Jokin Mitxelenak egindako hiru ilustrazio hauekin ipuin bat idatzi behar da euskaraz. Lan guztiek ordenagailuz idatzita eta 1.500–2.000 karaktere arteko luzera izan behar dute.
halako ikas-material baterako, marrazkitxo batzuek egitea. Nola irakasle haiek ez zeukaten pazientziarik figuratxo haiek egiteko, nik egiten nizkien. Garai haietan bertan, Pello Añorgak bere liburuetako bat ilustratzeko eskatu zidan. Horrela, alboko lan horietakoa zena, denbora guziaz jabetu zen... Zein lan mota egiten dituzu egun? Zer duzu gustukoago? Hainbat argitaletxe eta agentziatan eskatzen dizkidate marrazkiak. Gustukoen daukat ez ohiko gauzatxoak egitea. Orain dela egun batzuek eskatu dizkit parte hartu dudan liburu bateko autoreetako batek, bele alabei oparitzeko, liburu horretan agertzen diren marrazkietako bana egitea. Zure lanean teknologia berriak baliatzen al dituzu? Tira, ordenagailuz irudiak lantzeari teknologia
berriak erabiltzea esan badaiteke, horixe egiten dut. Baina ez dut gustukoa teknikaren fintasuna erakustea. Gusturago nago, nahiz eta ordenagailua erabili, erabili dudala igartzen ez bada. Ba al duzu pertsonaia kuttunen bat sortu dituzun guztien artean? Bai, noski; neronek sortutako Xaguxarrak eta Pottoko. Zein haur edo gazte liburu daukazu orain eskuartean? Oraintxe bukatu ditut “La Tribu de Camelot” izeneko liburu sail bateko ale baterako marrazkiak. Gaztetxo talde bateko mutikoei misterio batzuek askatzea suertatzen zaie eta horrek sortzen dizkien abenturak. Eta oraintxe noa Pottoko pertsonaiaren beste abentura batzuen libururako marrazkiak egitea.
17
Ander Landaburu kazetariak aurkeztu eta elkarrizketatu zituen Fernando Aramburu eta Ramiro Pinilla Licenciado Poza kaleko elkar aretoan.
Bide Ertzean taldeak akustikoak egin ditu elkar aretoetan (Baiona, Bilbo, Donostia, Iru単ea eta Gasteiz), Leidor Seshions azken diskoa aurkezteko.
Jexux Larretxeak makrobiotikari buruzko hitzaldia eman zuen. Behean, Javier Corcobadok poesia irakurketa egiten.
Comer, correr liburuaren aurkezpenean aurpegi ezagunak elkartu ziren egileekin batera, artean Abraham Olano eta Naroa Agirre.
Haurrek larunbatero izaten dute zer egin edo ikusia aretoan. Goian, Goazen telesaileko lagunak liburuak sinatzen, eta behean, Pantxika Solorzano, kontzertua ematen.
Haurrentzat programa Larunbatero 12:00etan - Fermin Calbeton, 21. Donostia - Licenciado Poza, 14. Bilbo - Comedias, 14. Iru単ea - Larraona z/g. Iru単ea - Arsenal Plaza. Baiona (Larunbatetan 11:00etan)
18
Apirilak 17: IPUIN KONTALARIAK
Maiatzak 15: IPUIN KONTALARIAK
L. Poza, Comedias, Larraona
F. Calbeton, Comedias, Larraona
PERKUSIO TAILERRA
PERKUSIO TAILERRA
Odei Astibia perkusio irakaslearekin
Odei Astibia perkusio irakaslearekin
F. Calbeton
L. Poza
Apirilak 24: ELKAR II. ILUSTRAZIO LEHIAKETA TAILERRA
Maiatzak 22: II.ELKAR IPUIN ETA ILUSTRAZIO LEHIAKETAREN SARI BANAKETA
Maiatzak 8: ZINEMARAKO 3D BETAURREKOAK
Maiatzak 29: MUSIKA INSTRUMENTUAK
Ekainak 5: EGUZKI SISTEMA ERAIKITZEKO TAILERRA Ekainak 12: IPUIN KONTALARIAK Ekainak 19: IZOZKIAK EGUNA FRESKATZEKO
HAUR ETA GAZTE LITERATURA
Nire pertsonaia Tintin RAMON AGIRRE Aktorea
"Ni komiki zalea nintzen oso, garai hartako tebeoak. Eta bat aukeratzekotan, Tintin eta bere koadrila xelebreko hainbat pertsonaia zoragarri, urrutiko lekuetara bidaiatzeko aukera ematen zigutelako. Eta ezin galdetu gabe utzi: Non da "Xabiroi"?".
IRAKURLE ONAREN ARNASA
Juan Kruz Igerabide Aduna (Gipuzkoa) 1956. Idazle, itzultzaile eta haur literaturan espezialista.
Inoiz ez nuen usteko. Umetan elkarrekin eskolan ibilitako aspaldiko lagun bat hurbildu zitzaidan kalean lehengo batean, eskuan nire liburu bat erakutsiz, beste eskuko hatz erakuslearekin sinatzeko seinalatuz. Nik badakit nire aspaldiko lagunak gogor egin duela lan (eta lan gogorra halaber) bere bizitzan, eta pentsatzen dut ez zuela asti handirik izango liburu asko irakurtzeko. Eta, hala ere: –Goitik behera irakurri diat. Eta ezagutu zituela halako eta halako pertsonaia, eta gezur txiki batzuk harrapatu ere bai. –Hik beti izan duk imajinazio handia. Umetan ere ederrak botatzen hituen gero. Liburu-kontuak alde bate-
ra utzita, ea elkarrekin afaltzeko noizko geratuko ginen, kontu zaharrak berritu behar genituela, eta halakoak esan genizkion elkarri. Berak deituko ziela halakori eta halakori. Hitzordua jarrita, elkarri bizkar eman genion, bakoitza bere bidetik. –Hi! –deitu zidan atzetik. Burua jiratu nuen. –Segi idazten. Malkoei eutsi ezinik iritsi nintzen autoraino. Nik ez dakit idazle on bat (edo on usteko bat) irakurlea motibatzeko gai den. Baina irakurle on batek denbora luzerako arnasa berritzen dio idazleari.
19
HAUR ETA GAZTE LITERATURA NOBEDADEAK EUSKARAZKO LITERATURA GUZTIA! +6 urte EL AGUJERO NEGRO
IPUINKONTALARIAREN ARBELA
Jaime Compairé Kókinos
Pello Añorga Aizkorri Elurra egin du gaur, eta zuri dago kanpoan, zuri eskolako patioa; eta zuritasunaren erdian zuhaitza ere zuri, bakardadean? Eta ipuin-kontalariak ipuin bat kontatu digu: elefantearen ipuina, gelako arbela berrian.
Los astrónomos dicen que un agujero negro puede ser mucho más grande de lo que eres capaz de imaginar...
+6 urte
GARAZI GEREZI
VALENTINA EN BARCELONA
Leire Bilbao Gero
Anatxu Zabalbeascoa Tusquets Las Guías-Cuento de Valentina descubren el mundo. Los monumentos de las ciudades y las costumbres de las personas que viven en esas ciudades. Incluye un mapa desplegable, una postal y un souvenir.
+3 urte
EGIN IGERI, WOMBAT TXIKI!
NIRE LEHEN HITZAK K. Arizmendiarreta Bruño
Irudiz eta kolorez betetako liburu hau izugarri ederra da. Gainera, txikitxoek hitzak ikasiko dituzte, zurekin jolasean dabiltzan bitartean. Ariketa erraz eta politak ditu adimena eta behatzeko gaitasuna lantzeko. Hitz batean; haurtxoek jolastuz ikas dezaten!
Charles Fuge Ttarttalo Wombat Txikik jolaserako adiskide aparta aurkitu du: ibilera arraroa dauka, aurpegi txiki barregarria, baina... arrainak bezain trebea da igeri egiten! Zer gertatuko da Ornitorrinko Wombati igeri egiten irakasten saiatzean?
+3 urte
Nire amonak gereziondo bat dauka. Udaberri hasiera guztietan egoten da loretan. Umea balu bezala zaintzen du gereziondoa amonak. Goizero bere logelako leihoak zabaltzen dituenean egunonak ematen dizkio.
+6 urte
ZENBAKIEN GUDA
PICASSO Y MINOU P. I. Maltbíe Juventud
Juan Darién OQO-Txalaparta
Minou el gato de Picasso, piensa que los cuadros azules de su amo son tristes y necesitan algo más de color para venderse. Pero parece que el artista no se da cuenta de ello.
Zenbaki txiki-txikia zen BATa. Egun batez, KEN erregea iritsi zen eta zenbaki handiena izango zela agindu zion BATari. Horretarako, arma beldurgarri bat eraikitzeko planoak eman zizkion erregeak: KEN ikurra.
+8 urte KATALINGORRI
P DE PAPÁ
MARIGORRINGOA
Isabel Martins Kalandraka
Andrea Gerlich Ttarttalo
Egin jolas Katalingorri hatz-txotxongiloarekin. Katalingorri ondoezik dago. Lagunek kamamila, poltsa beroa eta kanta bat eskaini dizkiote, berehala sendatzeko! Liburu dibertigarria txikientzat.
20
Un padre es capaz de transformarse en las cosas más increíbles: tractor, colchón, despertador, grúa... Un libro que se acerca a la relación de complicidad entre padre e hijo, y que invita a ambos a descubrirse juntos y estrechar lazos.
LOTSATIA NAIZ ETA ZER?
¡GOL! UN GRAN EQUIPO
Antxiñe Mendizabal Elkar
Luigi Garlando Montena
Eki oso mutiko lotsatia da eta, hortzetako aparatua jarri diotenetik, are lotsa handiagoa du. Ikasgelako neska bat atsegin du: Lore. Baina ez da ausartzen bere urtebetetzeko txokolatadara gonbidatzera. Lorerengana hurbiltzeko Ekik zer ez du asmatuko.
Cuando Gastón Champiñón, ex-futbolista de nacionalidad francesa, se encuentra a Tom jugando con un balón en el corral de su casa, se da cuenta en el acto que el chico tiene madera de campeón y le propone crear juntos un equipo.
HAUR ETA GAZTE LITERATURA NOBEDADEAK
+8 urte
+10 urte
TXORI KANTARIAK POETA HEGALARIAK
TEA STILTON. EL BARCO FANTASMA
Batzuen artean Elkar
Destino
¡MIRA QUE ERES APESTOSO, SEÑOR PRINGOSO!
RITA ETA ROBINSON Mikel Valverde Elkar
Andy Stanton SM
Hamahiru txoriren txiruliruliak dituzu orrialde hauek, edo hamahiru poetaren hegaldiak. Txoriak poeta direnean eta poetak txori, gauza ederra da kantuz hegan egitea. Ederra, baita ere, kantu hori entzutea, ikustea eta sentitzea.
El corazón de Yasmina, un valiosísimo diamante oculto en las profundidades marinas de la Isla de las Ballenas, espera volver a brillar tras cientos de años. Sumergíos en esta nueva aventura junto al Club de Tea.
En Puebla de la Perrunilla vive el señor Pringoso. Es un tipo despreciable que no soporta a los niños, ni a los animales ni nada que sea divertido.
Rita kanpin batera joan da oporrak pasatzera. Ez dago gustura, ez baitu batere atsegin kanpin-denda batean lo egitea, eta marmarka igarotzen du egun osoa.
+10 urte
MEDELLINGO LOKATZA
GURE INGURUKO ANIMALIAK
Alfredo Gómez Ibaizabal
Nathalie Tordjman Ttarttalo
Camilok eta Andresek egunak kalez kale gora eta behera ibiliz ematen dituzte Medellingo beren auzoan, hau da, munduko lekurik onenean. Camilok argi ikusten du, handiak direnean, lapur talde bat zuzenduko dutela.
Gure inguruko animaliak, belardietako txoko ezkutuetan, basoetako zuhaitzetan, mendietako amildegi malkartsuetan eta ibaietako zein itsasoko uretan bizi dira.
CAJA DE CARTÓN
Joxan Ormazabal Elkar
Idazle batek ipuin asko eta asko idatzi zituen egun eta gau askotan. Behin eta berriz irakurri zituen denak, eta batzuk ez zitzaizkion gustatu.
Joachim Friedrich Giltza
Mamá se gastó todos sus ahorros. Compró un billete para una embarcación que nos debía llevar a una tierra donde las niñas no duermen en cajas, ni las mamás lloran.
+12 urte EHUN IPUIN HITZ GUTXITAN
IPOTX ZELATARIEN KASUA
Txabi Arnal OQO
Txarli & Company taldeak abentura ziragarri bat biziko du. Oraingoan Xarmant izango da protagonista, bere lagunekin batera. Hasso, Federen auzokide berriaren txakurra, txakur detektibe postua kentzen saiatuko da.
gazteak LA VUELTA AL MUNDO DE UN FORRO POLAR ROJO
TATUAJE
NASREDDIN
A. Alonso / J. Pelegrín Viceversa
Pablo Sastre Pamiela
Wolfgang Korn Siruela Este libro muestra el transfondo y las complejas relaciones que hay detrás de la globalización, ilustrando de una manera impresionante la injusticia que domina en el comercio mundial.
Algunos tatuajes son algo más que un simple adorno en la piel. Su magia prodría unirse para siempre a las personas que deseas... O impedir que la toques y convertirse en tu peor pesadilla.
Nasr Eddin, Nasreddin, Nasrudin... izendatzeko modu desberdinak izan ditu sufí tradizioko pertsonaia honek. Anatoliako penintsulan bizi omen zen eta berari buruzko istorioak kontatzen dira.
21
LITERATURA NOBEDADEAK
iritzia
MOMENTOS ESTELARES DE LA HUMANIDAD Stefan Zweig Acantilado
“Ez da existitzen eguneko 24 orduetan zehar, uneoro, artista den artistarik. Funtsezko eta iraunkor bihurtzea lortzen duen hori, ezohizkoak eta oso urriak diren inspirazio uneetan jaiotzen da. Gauza bera gertatzen da historiarekin”. Horrela hasten da nire mesanotxean beti dagoen liburuaren hitzaurrea: “Momentos estelares de la humanidad”, Stefan Zweig (Viena 1881-Petropolis 1945). Mendeetan zehar norabide jakin bat markatu zuten historiako hamalau momentu aukeratzen ditu Zweigek, eta efemeride bakoitzaren atzean, beti, pertsona bat…beti bezala, momentu jakin horri zentzu bat edo beste bat eman dion pertsona bat. Esaterako, Julio Cesarren garaipenaren ondorioz, Ciceronek bere baitan bildurik igaro zituen azken uneak; El Mesias obraren jaiotzaren gorabeherak Händle-n pasioari esker; Scott Kapitainaren borroka itsua Hego poloaren konkistan… Maiz irakurtzen dut berriz kapitulu bat edo beste, eta gomendatu ere, Zweigen beste edozein liburu bezala.
Maider Egues kazetaria
ERLEA ALDIZKARIA 2. zenbakia Pamiela
ERLEA aldizkariaren bigarren aleak IRLANDA izango du gai berezi Paddy Woodworth-en eta Seamus Heaney-ren partaidetzarekin. Gainera, ohiko atalak (poemak, ipuinak, elkarrizketak, foroa, urrezko liburutegia, kronikak, testigantza) eta berriak (albumak, kazetari-artikuluak).
22
MISERIKORDIA ETXEA
GIZAKI BAKARTIAK
Joan Margarit Meettok
Beatrice Urruspil Elkar
Bizitzak ataka zailean jarri zuen poeta. Gaixotasun larri batek alaba ostu zion duela urte gutxi batzuk. Poesiaren balioez, funtzioez, arnasaz gogoeta egitera behartu zuen tragedia hark. Kontsolamendua, sosegua, errukia edo miserikordia. Horiek dira poema liburuarekin ezinbestean lotzen diren kontzeptuak.
GALERNA Iratxe Esnaola Elkar
Abuztuko azken eguna da itsasertzeko hiri turistiko batean; beroa jasanezina da, eta galerna datorrela antzematen da. Giro sargori horretan lau pertsonaia daude, beren arteko harreman sare nahasietan korapilaturik. Erritmoaren erabilera bikainez eta tentsioari une oro eutsiz, sentimenduen biluzte-ariketa trebea egiten du egileak, erromantizismoaren antipodetan.
Liburu honetan, bakardadearen hainbat aurpegi hamahiru ipuinetan kontatuak zaizkigu. Arkaitz, Katixa, Leila, Firula. Markotx, Gabriel, Luana... Pertsonaia guztiak bakardadean bizi dira, gizarte gupidagabean. Bakartasuna hautua izan daiteke; baina, anitzetan, sufrikarioa da, batez ere besteengandik desberdinak baldin badira, eta horregatik baztertuak. Batzuetan, beranduegi izan baino lehen, norbaitek eskua luzatzen die; eta orduan, bizi berria has dezakete.
HERIOA ETA DONTZEILA Ariel Dorfman Txalaparta
Gau euritsu baten erdian auto-matxura konpontzen lagundu dion Miranda doktorea etxera gonbidatzen du Gerardo Escobar abokatuak. Haien arteko elkarrizketa entzuterakoan, bere emazteak, Paulina Salasek, diktadura garaian torturatu zuen medikuaren ahotsa ezagutzen du. Tortura latzen erdian Shuberten “Herioa eta dontzeila” koartetoa entzuten zuen sadikoa.
GOIZUETAN BADA GIZON BAT
HAMAZAZPIKOTAN
KATU JENDEA
Patziku Perurena Alberdania
Karlos Linazasoro Elkar
Eider Rodriguez Elkar
Patziku Perurenak Goizuetako artxibora jo eta hango bikarioak esan zion: “Trabukorena aztertu behar zenuke. Ni hasi nintzen zerozer, baina...” Goizuetan bada gizon bat... Hunkigarriak, bertsoak. Eta zenbat aldiz ez ote ditugun kantatu hainbat afalondotan. Izanez ere, horren ederki paratu zizkigun Mikel Laboak, hautspetik atera eta.
Haikua Japoniako poesia-molde tradizional bat da, bere trinkotasun eta edertasunagatik mundu osora zabaldu dena aspaldi honetan. Hamazazpi silabako poemamodu hori bereganatu du Linazasorok ere liburu honetarako, eta hiru partetan banatu du liburua: natura, maitasuna eta denbora.
Igartza Sariaren laguntzaz idatzi du Eider Rodriguezek bere hirugarren ipuin-bilduma hau. Aurrekoetan bezala, gizakien ahuluneetan arakatu du, luma bisturitzat harturik maiz: edertasunak dakarren ahala eta morrontza, desiraren zirrikitu bihurriak, seme-alaben ispilu krudela gurasoentzat...
LITERATURA NOBEDADEAK
EUSKARAZKO LITERATURA GUZTIA!
DARWIN GEUREAN Kepa Altonaga Pamiela
Hain zuzen 1838ko irailean, Charles Darwini bururatu zitzaion inoizko ideiarik onena: hautespen natural bidezko eboluzioa. Hautespen naturalak zientifikoki azaldu zuen gure presentzia unibertsoan, eta, bide batez, jainkoen edo diseinatzaileren baten beharra ezabatu zuen, eta beren patuaren jabe bihurtu zituen gizon-emakumeak. Ordura arte sinetsi egiten zen, Bibliak esan bezala, bizidun guztiak jainkoak kreatu zituela, eta mudaezinak zirela.
HAIEK ZERGATIK DEITZEN DIOTE EUSKAL HERRIA ETA GUK ITHAKA?
Marc Biosca i LlahĂ Alberdania
Liburu honek, tituluko galderatik abiatuta, Euskal Herrian eta Katalan Herrialdeetan XX. mendearen bigarren erdialdetik aurrera garatutako kantagintza, herri eta masa kultura fenomenoa, sakon aztertzeko bidea ematen du. Eta horrela, fenomeno honen ezaugarri eta oinarri linguistiko, historiko, estetiko eta oroimenekoak azalduta, hauek bi herrietako nortasun nazionalen eraikuntzan izan duten eragina argitzen digu.
BILBO SAMURAI Fernando Morillo Txalaparta
Bi hamarkada joanak dira Hondamendia gertatu zenetik. Eta amildegitik haratago zegoen mundua errealitate bihurtu da. Bertan, arnasaldi bakoitza labankada da eta izkina bakoitza ustekabe, baita alderantziz ere. Bilbo Samurairen historia da hau. Bizkarrean daraman sega eta Xuri gaztea bidelagun, herriz herri eta borrokaz borroka dabil Bilbo, Hondamendiaren aurretik Eukal Herria deituriko lekuan.
NELSON MANDELA Maritxu Murua Elkar
Nelson Mandela XX. mendeko bigarren erdia markatu duten pertsonaia handienetako bat da, bere helduaroaren erdia (27 urte) kartzelan igaro arren. Apartheid-aren kontrako borrokalari nekagaitza eta Hegoafrika berriaren aita ez ezik, mundu osoarentzat bihurtu da duintasun pertsonalaren eredu, baita politikaren nobleziaren adibide garbiena ere.
VIKINGOEN SORTERRIRA
Aita ezezagun eta urrundik miretsiaren bila doan neska; ebakuntza larri baten atarian, bere bizitzako amodio sekretua kontatzera doan emakume heldua; familia-giro itogarri batean bere arrebarekiko obsesiotik nola askatu ez dakien mutila; parkin batean nahi gabe ume bat zapaldu ondoren, erruaren zamari aurre egin behar dion gizon gaztea... Maitasunez idatzitako ipuin-bilduma, egilearen ibilbidean heldutasun eta sakontasunezko marka bat ezarriko duena, eta irakurlearen gogoan hunkidurazko oroitzapen bat utziko duena.
Xabier Mendiguren Elkar
HARAGIZKO AMOREAK
Amodiozko poemak dira liburu honetakoak: sentsualak eta erotikoak gehienak, hurbilekoenganako maitasunezkoak gutxi batzuk. Edorta Jimenezek lehenbiziko liburua oraintxe 25 urte argitaratu zuelarik, Omar Nabarro izengoitiaz sinatu zuen eta horixe baliatu izan du beti poesiazko lanetan. “Haragizko amoreak� hau poetaren seigarren bilduma da, bere-berea duen ahots nahastezin eta melodikoaz konposatua.
Omar Nabarro Susa
LOIOLAKO HEGIAK Imanol Murua Uria Elkar
Zer gertatu zen Loiolan? Nola landu zen hainbeste konplizitate eta josi hainbeste sare, hura posible egiteko? Eta nola joan zen guztia pikutara, denen nahia hura aurrera ateratzea baldin bazen? Galdera horietatik abiatu da egilea, 2005 eta 2007 arteko elkarrizketa-prozesuaren kronika xehe bat egiteko, Txillare baserritik jesulagunen basilikaraino, Oslo eta Genevako hoteletan barrena. ETAren eta Espainiako Gobernuaren arteko solasaldiak izan ziren batetik, eta indar politikoen artekoak, bestetik.
23
LITERATURA NOBEDADEAK
iritzia
Herbert Lottman Tusquets
Abraham de Amézaga periodista
UN LUGAR INCIERTO Fred Vargas Siruela
El comisario Adamsberg se halla en Londres, invitado por Scotland Yard, para asistir a un congreso de tres días. Todo debe transcurrir de manera tranquila pero un macabro suceso alerta a su colega inglés...
24
LA VIDA ENTERA
Andrew Hartley La Factoría de Ideas
David Grossman Lumen
La misteriosa muerte de un sacerdote católico (y el silencio sepulcral con que dicha noticia es recibida por las autoridades eclesiásticas) despierta las sospechas del hermano del clérigo, Thomas Knight. La única información de la que Thomas dispone es que su hermano murió en Filipinas, la última parada de un viaje por todo el mundo investigando la historia de los símbolos cristianos.
Durante la guerra de los Seis Días, la joven Orah está encerrada con Avram e Ilan en el pabellón de un hospital de Jerusalén. Los tres padecen una enfermedad infecciosa y nadie puede visitarlos. En este ambiente de aislamiento nace una amistad peculiar, que acabará unos años más tarde con el matrimonio de Orah e Ilan y el nacimiento de Adam y Ofer. La vida entera abraza la existencia de hombres y mujeres extraordinarios en su mediocridad.
MÁS ALLÁ DE LA SOSPECHA
LA ESTRATEGIA DEL AGUA
Lynda La Plante Viceversa
Lorenzo Silva Destino
No puede decirse que el debut en el cuerpo policial londinense de Anna Travis, joven investigadora e hija de un querido ex miembro del cuerpo, sea precisamente fácil. Las piezas no encajan en una serie de asesinatos que tienen en común el mismo modus operandi, pero distintos perfiles de las víctimas.
Tras una decepcionante experiencia con el sistema judicial Vila se halla desencantado. Así se enfrenta al caso que le ocupa: un hombre, Óscar Santacruz, ha aparecido con dos tiros en la nuca en el ascensor de su casa. Vila y Chamorro comienzan una investigación. Parece que los problemas en la vida de Óscar se limitan a un divorcio mal llevado con un hijo de por medio.
E. M. Esquivel
OSCAR WILDE EN PARÍS
El irlandés Oscar Wilde (1854-1900), además de genio, que fue lo único que declaró al atravesar una frontera, figura como uno de los grandes dandis del XIX, a semejanza de Balzac o Barbey d’Aurevilly. Precisamente en tierras de estos dos últimos se centra la última de las biografías que sobre el autor de Salomé ha visto la luz, y que lleva la firma de Herbert Lottman. “París sólo hay uno, ¿comprende usted?, y París está en Francia: es la ciudad de los artistas, incluso me atrevo a decir que es la ciudad… artista”, señalaba nuestro protagonista a un diario galo, amenazando que si las leyes de la encorsetada Inglaterra le impedían ejercer su arte con libertad, emigraría a Francia; como ocurrió. Si bien es cierto que en este libro se echa de menos una lectura más ágil, el lector se hará una idea lo más próxima y completa de la etapa parisiense de Wilde. París, donde aún continúa aquel dandi de prosa ágil y marcada personalidad. Allí, ya con la idolatrada idea de la ciudad del Sena resquebrajada, se apagó un 30 de noviembre, y está enterrado, en una tumba mausoleo, para algunos monumento obsceno; repleta de manchas de carmín del séquito de admiradores que allá acuden a venerarlo.
EL QUINTO DÍA
MANTIS
DESAPARECIDA
Mercedes Castro Alfaguara
Harlan Coben RBA
PRÍAPOS Daniel Chavarría Txalaparta
Bebo, médico rural en la zona oriental de Cuba, acude a la comunidad de Chuchuflí Arriba, a atender varios casos de priapismo, erección continua y dolorosa del miembro viril. Una vez allí comienza a investigar el porqué de tal fenómeno.
“Esto funciona así: tú te dejas ver y ellos se dejan comer. No es que me resulte agradable, pero a estas alturas no puedo cambiar nada. Ya no. Tal vez es demasiado tarde y le he cogido el gusto. A lo mejor, sencillamente, no puedo evitarlo. No me dan lástima. No es más que una cuestión de supervivencia.”
Myron Bolitar no es uno más. Es la única esperanza de Terese Collins. Hace ocho años ambos huyeron a una isla caribeña para dedicarse a amarse, casi sin hablar, desgarrándose el uno en el otro. Pero ella desapareció sin dejar ni el más mínimo rastro. Hasta que sonó el teléfono a las cinco de la mañana.
LITERATURA NOBEDADEAK
LA FRAGILIDAD DE LA PORCELANA Enrique Mochales Alberdania
La narración cuenta las experiencias de un presunto desequilibrado sin apenas relaciones sociales, su particular proyecto para unir las vidas de personas desconocidas y sus guerras contra las temibles musas, pero también refiere su final encuentro con Eros, tan añorado por aquellos a los que les está vedado el placer. Este auténtico capricho literario narra, en definitiva, las aventuras cotidianas de su protagonista.
LOS HILOS DEL CORAZÓN Carole Martínez Tusquets
En un pueblo del sur de España vive una costurera, Frasquita Carrasco, que tiene fama de maga o de bruja, pues parece infundir vida a las prendas que cose: las flores de tela que confecciona para un vestido de novia están tan vivas que se marchitarán ante las miradas de envidia de las aldeanas; un abanico reproduce con tal perfección las alas de una mariposa que ésta saldrá volando por la ventana.
LA UNIVERSAL Toti Martínez de Lezea Maeva
La autora sorprende a sus lectores en esta novela que narra la investigación de una misteriosa desaparición, y hace un retrato agridulce del Madrid de la época en el que nos deleita con una serie de personajes inolvidables. Una novela con sentido del humor. Con una excelente ambientación histórica y costumbrista, personajes entrañables y distintos hilos argumentales, nos mantendrá enganchados hasta la última página.
DIME QUIÉN SOY Julia Navarro Plaza & Janés
El periodista Guillermo Albi recibe la extraña propuesta de su tía para que investigue la azarosa vida de su bisabuela Amelia, una mujer de la que sólo saben que huyó de España abandonando a su marido y a su hijo antes de que estallara la Guerra Civil. Para rescatar del olvido a su antepasada deberá reconstruir su historia desde los cimientos, siguiendo los pasos de su biografía.
EL TIEMPO ENVEJECE DEPRISA Antonio Tabucchi Anagrama
CRÍMENES TRUCULENTOS EN EL PAÍS VASCO
Un exagente de la difunta República Democrática Alemana, que durante años se encargó de espiar a Bertolt Brecht, deambula sin meta por Berlín hasta llegar a la tumba del escritor para confiarle un secreto. En una localidad turística, un oficial italiano que ha sufrido radiaciones de uranio empobrecido en Kosovo enseña a una muchacha el arte de leer el futuro en las nubes. Un hombre que engaña su propia soledad contándose historias a sí mismo se convierte en protagonista de las mismas vicisitudes que se había inventado en una noche de insomnio.
Truculento es un adjetivo aplicable a aquello que sobrecoge o asusta por su morbosidad, exagerada crueldad y dramatismo. Y no está mal escogido para designar el conjunto de hechos violentos del que se hacen eco las crónicas de este volumen, desde sucesos enmarcados en la guerra de bandos, como la quema de Mondragón, hasta el crímen de Beizama, que conmocionó a nuestros abuelos, pasando por las andanzas de bandoleros de leyenda, como Joaquín Iturbe, Xantua, o el atentado en el balneario de Santa Águeda que en 1897 costó la vida al presidente del Gobierno español, Antonio Cánovas.
Santiago Aizarna Txertoa
RAPSODIA GOURMET Muriel Barbery Seix Barral
En el corazón de París, Pierre Arthens, el crítico de gastronomía más célebre del mundo, está a punto de morir. Admirado por algunos y odiado por muchos, Monsieur Arthens lleva años decidiendo el destino de los chefs más prestigiosos, destruyendo y construyendo reputaciones a su antojo. Ahora, en sus últimas horas de vida, su pensamiento se posa sobre algo mucho más sencillo: busca desesperadamente un sabor único, el sabor que un día le hizo feliz. Empieza así un viaje en el que se pasea por los entresijos de su memoria gustativa.
25
MUSIKA NOBEDADEAK
iritzia
YESTERDAY, YOU SAID TOMORROW Christian Scott Universal
Un lugar común en esto del Jazz es el consabido tópico de que ya no hay grandes interpretes. Algo así como que ya no hay nadie “diciendo” algo nuevo. A los que nos gusta (cada día más) el Jazz nos parece que es una gran injusticia con un género que tiene –hoy más que nunca- en sus nuevas generaciones a su esplendoroso futuro. Escuchar a gente como Dave Douglas, Steve Coleman, Brad Mehldau, Joshua Redman, y a tantos otros es, sin duda, una garantía de calidad y vigencia. ¿Que están cerca de los cuarenta? ¿Que no son, exactamente, la última generación? Vale, te propongo a Melody Gardot, Marco Benevento y, sobre todo, a Christian Scott. Saca nuevo disco; se llama Yesterday, You Said Tomorrow y es, como los tres anteriores, poderoso, original, inteligente y muy, muy vital. No le pierdas de vista si te interesa el Jazz (o quieres que te interese el Jazz).
SCRATCH MY BACK Peter Gabriel EMI-Hispavox Peter Gabriel publica su nuevo álbum con versiones de canciones de Radiohead, Neil Young, Arcade FIRE, Lou Reed y Bon Iver entre otros artistas. Es un álbum absolutamente personal, con 12 canciones grabadas con orquesta y voz, sin incluir guitarra ni batería por decisión propia.
SAN PATRICIO The Chieftains & Ry Cooder Universal “San Patricio” da nombre a este nuevo disco que conmemora el batallón que formaron mexicanos e irlandeses en su guerra contra EEUU en 1846. Historia, tradición, sentimientos... todo ello con artistas de la talla de Linda Ronstand, Chabela Vargas, Los Tigres del Norte... y mucho más.
LAS CONSECUENCIAS Bunbury EMI-Hispavox Este álbum se perfila como una obra intimista que prolonga la naturaleza sobria y árida que abunda en sus últimos discos, pero en esta ocasión con una mayor presencia de lo acústico frente a lo eléctrico y la sección de cuerda como principal añadido.
SOLDIER OF LOVE Sade Sony-BMG “Soldier of love” es el primer álbum de estudio oficial de Sade desde la aparición del disco multiplatino “Lovers Rock” en el 2000. Banda reconocida por su música preciosista, cálida y acogedora, Sade ha disfrutado de un gran éxito internacional.
Miguel Martín Director Jazzaldia-Donostia
LIFE IN THE TREEHOUSE
ELEANORA FAGAN (1915-1959): TO BILLIE WITH LOVE FROM DEE DEE Dee Dee Bridgewater Universal Este disco es una joya que contiene los doce temas más emblemáticos de Billie, interpretados con esta voz cálida que inteligentemente y con sutileza, torna rotunda y desgarrada cuando Billie lo permite, claro.
26
Marlango
TUCSON-HABANA
Universal
Amparo Sánchez
“Life in the treehouse” es el cuarto álbum de Marlango. Un disco para el que cuentan con la colaboración de Rufus Wainwright en una de las 11 canciones que forman la colección. Participa en la producción Suso Sáiz. Otros invitados son Jorge Drexler, Ben Sidran y Leo Sidran.
Pias “Tucson-Habana” es nada más y nada menos que el título del primer álbum como solista de Amparo Sánchez. El resultado es un álbum más personal, íntimo y acústico que da un giro total a su carrera de una manera original y auténtica.
MUSIKA NOBEDADEAK
iritzia ESKUZ LURRARI Pello Ramirez Elkar FRENETIKODROME The Governors
Pello Ramirezek bakarkako bigarren lana aurkezten digu: “Eskuz lurrari”. Disko honen kontzeptua instrumentala da; akordeoia, txeloa eta pianoa ditu ardatz.
Oihuka Governors taldearen bigarren diskoan, hamar kantu berri eta indartsuez gain extra bat eskaintzen digute: “Kristal kolpatuak”, audioan zein bideoan. Diskoa Haritz Harreguyk grabatu du Usurbilgo Higain estudio berrian. Gitarra indartsuak, erritmo biziak eta ahots boteretsuak osatzen dute diskoaren muina, azken finean rock’n’rolla. MALATU Malatu Gaztelupeko Hotsak Musikari anitzeko talde arabarrak bere lehenengo diskoan euskal kantagintzari jazza, bossa eta erritmo afrokaribearrei keinu egiten diete, emaitza berritzailea sortuz.
REACCIONA!!! Kaotiko Baga-Biga “Reacciona!!!” diskoa punkaren abiadurarekin hornitutako rock zaplasteko galanta da. Kaotiko taldearen seigarren diskoak, sendotasuna erakusten digu, biribiltasuna eta aurrekoarena baino bizkortasun handiagoa.
BARRENCE WHITFIELD ETA PETTI & THE BLOODYHOTSAK Barrence Whitfield eta Petti Gaztelupeko Hotsak Denbora luzez hausnartu, prestatu eta entseatutako disko bat, di-da batean egindakoa baizik, eta nabari da, bat-batekotasun, indar eta berehalako emozioez gainezka dago.
IRLA IZAN Anari BideHuts
Kolore anitzetako eta argitasun handiz osatutako igerileku naturala da, eta jatorria sumendi erraldoi batean du, egun ur gardeneko laku batek estaltzen duena. Turistentzat Bora Bora, beste askorentzat “Irla izan”. Arnasa hartuz itota sentitzen direnak, norabide zehatzik ez eta esperoan inor izan gabe pausu larriz dabiltzanak, igogailuan elkarrizketak saihesteko eskilarak oinez igotzea nahiago dutenak… lanbroa ohiko dutenentzat kantu hauek ispilu efektuaren pareko dira, Anarik irudikatzen duen irlaren isla. Norberarenak diren beldurrak eta ezin eramanak beste bati entzutea lasaigarria da. Bora Bora erakargarri bilakatzen da orduan, “Irla izan” diskoa alegia. Anarik betiko zaletuak asetu eta berriak metatzeko kantu sorta interesgarria aurkeztu du. Alboan ditu, gainera, musikari eta ekoizle oso interesgarriak. Haien ekarpena ere diskoaren alde egiteko beste arrazoi nagusia da. Lerro hauek musika denda batean irakurtzen ari bazara, bila ezazu gainerako diskoen artean. Eta ez badago, eskatu. Itxaroteak merezi du eta.
FANDANGO-HABANA SESSIONS Kepa Junkera / Rolando Luna Discmedia Kubako Habana hirian grabatu zen osorik 2009ko apirilean, kalitatea eta freskotasuna gainezka dituen album honek, Kepa Junkeraren soinu txikia eta doinuak ditu.
SUBIZA Delorean Mushroom Pillow Nafarroako izen bereko herrian grabatu dute diskoa eta Yeah Yeah Yeahs eta TV On The Radio taldeetako ingeniari Chris Coadyk egin dizkie nahasketak New Yorken.
Jon Ander Ubeda musikoa - Bide Ertzean
SUITIAN Aintzina Aztarna Alan Griffin irlandarraren iniziatibaz sortutako proiektu berri honetan, inoiz grabatutako euskal tradizioko abesti narratiboak edota pieza instrumental berriak entzun daitezke.
27