Revista Psikoterapise EMDR Albania

EMDR ALBANIA

REVISTA E PSIKOTERAPISË EMDR

www.emdralbania.com

TABELA E PËRMBAJTJES Bordi EMDR Albania

3

EMDR Albania: Trajnime dhe Ngjarje

5

“Revolucioni i EMDR”- Peë rkthehet dhe botohet neë shqip libri i psikoterapistes Tal Croitoru

6

Neë n “Dritat E Projektorit”: Nga intervista me Francine Shapiro – Louise Maxfield

15

EMDR, meë shumeë se njeë terapi peë r PTSD – Marilyn Luber, Ph.D.

20

Terapia EMDR: Njeë panorameë e zhvillimit dhe mekanizmave teë saj teë veprimit E. Orena, R. Solomon

29

Eksperiencat Traumatike dhe EMDR neë Feë mijeë ri dhe Adoleshenceë : Njeë Rishikim i Literatureë s Shkencore Mbi Studimet e Efikasitetit - Anna Rita Verardo, Emanuela Cioccolanti

44

Deë shmi: Çfareë thoneë terapisteë t e pareë EMDR peë r aplikimin e terapiseë neë puneë n e tyre klinike

57

Kush mund teë beë het terapist EMDR?

59

Lista e terapisteë ve EMDR neë Shqipeë ri, Kosoveë dhe Maqedoni, akredituar nga EMDR Europe

61

Përzgjodhi dhe redaktoi materialet e revistës: Lediona Braho, psikologe klinike, terapiste EMDR (Niveli 1) 2

BORDI EMDR ALBANIA

EMDR Albania është një shoqatë e themeluar në Shqipëri në vitin 2016. Shoqata u themelua për të përmbushur dy qëllime kryesore: së pari, mbështetjen psikologjike të individëve me probleme të shëndetit mendor dhe së dyti, formimin e profesionistëve të shëndetit mendor në terapinë EMDR. EMDR Albania u krijua për të sjellë një model europian shërbimesh ndaj individëve dhe komunitetit, me standarde të larta etike dhe integritet profesional. Stafi i shoqatës përfshin profesionistë, me kompetenca dhe eksperienca profesionale, të përvetësuara ndër vite me persona në nevojë. Anëtarët e shoqatës u përkasin të gjitha krahinave shqipfolëse në Ballkan (Shqipëri, Kosovë, Mal i Zi dhe Maqedoni).

Shoqata EMDR Albania synon të arrijë këto objektiva:    

Formim teorik dhe praktik në terapinë EMDR të profesionistëve të shëndetit mendor (psikologë, psikoterapistë, punonjës socialë, mjekë, etj.).

Formim teorik dhe praktik të profesionistëve të fushës në çështjet dhe shqetësimet e lidhura me shëndetin mendor.

Këshillim, psikoterapi, terapi dhe mbështetje psikosociale dhe ligjore për individët me shqetësime të shëndetit mendor.

Këshillim, terapi dhe mbështetje falas për individët në kushte të vështira ekonomike.

3

  

Nxitje dhe promovim të shëndetit mendor në nivel individual dhe komunitar.

Bashkëpunim me disiplina të tjera akademike dhe të shëndetit, në dobi të shëndetit mendor.

Bashkëpunimin vullnetar me institucionet shtetërore në periudha krize dhe emergjence, duke ofruar ndërhyrje të specializuar.

Shëndeti mendor është një e drejtë universale që duhet ta gëzojnë të gjithë, pavarësisht nivelit socialekonomik të individëve. Të gjithë njerëzit kanë të drejtë të trajtohen, ndaj EMDR Albania, si pjesë e EMDR Europe, nuk mund të heshtë përballë situatave të vështira që kalojnë qytetarët shqiptarë, të cilët shpesh nuk menaxhohen nga asnjë institucion lokal. Prandaj, shoqata jonë ofron këshillim psikologjik dhe ligjor falas në raste krizash dhe emergjencash. Shpresojmë që stafi ynë të rritet dita-ditës me profesionistë të fushave të ndryshme, për të arritur një shërbim të përshtatshëm për individët në nevojë.

Bordi i EMDR Albania Elton Kazanxhi Cel: 00393295379300 / e-mail: emdralbania@gmail.com Besarta Taçi Cel: 0692831448 / e-mail: besa.taci@libero.it Adelina Pjetra Cel: 0686474007 / e-mail: adelina.pjetra@gmail.com Av. Blerina Karaj Cel: 0664180520 / e-mail: blerinakaraj@yahoo.it

Faqe zyrtare: www.emdralbania.com Facebook: EMDR Albania E-mail: emdralbania@gmail.com Adresa: Rruga e Bogdanëve, pall. 25, Tiranë

4

EMDR Albania: Trajnime dhe Ngjarje (2016-2018) Tabela përmbledh në rend kronologjik, ngjarjet kryesore që nga themelimi i shoqatës “EMDR Albania” deri më sot: trajnime/workshop-e dhe evente të tjera të rëndësishme.

Data

Tema

Trajnerë

28 - 29 Prill 2018 Prill - Korrik 2018 (Proces)

Trauma, fëmijët, pasojat e dhunës familjare Trajnim afatgjatë “Psikologji Ligjore”

10-11 Mars 2018

Trauma, Dhuna në Familje dhe Terapia EMDR Çrregullimet Specifike në të Nxënë

Valeria Lazzarini Prof. Paolo Capri Dr.ssa Paolo Scapellato Dr. Samuele Cognini M.Sc. Blerina Karaj M.Sc. Redina Sulstarova Dott.ssa Giada Maslovaric

3-4 Shkurt 2018 20-21 Janar 2018 (Prishtinë) 9 Dhjetor 2017 9-10 Dhjetor 2017 17-18 Nëntor 2017 21 - 22 Tetor 2017 24 Shtator 2017 22 - 24 Shtator 2017 3 Korrik 2017 3 - 4 Qershor 2017 22 - 23 Prill 2017 10-12 Mars 2017 29 Tetor 2016 30 Tetor 2016 (Prishtinë)

Trauma, Emergjenca në terapinë EMDR

Prof.Paolo Scapellato Dr. Dorotea Ricci

Prezantimi i librit "Revolucioni i EMDR" me autore Tal Croitoru (përkthyer në shqip nga M.Sc. Adelina Pjetra) Çrregullimet tek Fëmijët, Belbëzimi, Prof Dr. Mario D'Ambrosio Cluttering dhe Mutizmi Selektiv Psikotraumatologjia, Psikoterapia dhe Prof. Raul Bartozzi Supervizimi Klinik EMDR Psikologjia e Emergjencave SocialeDr. Dorotea Ricci Mjekësore Besarta Taçi emërohet Practitioner, Psikoterapiste eksperte në EMDR, e akredituar nga EMDR Europe Trajnim Specializues në EMDR, Niveli i Dr. ssa. Anna Rita Verardo Parë “EMDR Albania” bëhet anëtare me të drejta të plota në “EMDR Europe” (Konferenca EMDR Europe 2017, Barcelonë, Spanjë) Zia Traumatike, Terapia Familjare dhe Dr.ssa Samantha Romagnoli EMDR Psikotraumatologjia dhe Terapia EMDR Prof. Raul Bartozzi Trajnim Specializues në EMDR, Niveli i Parë Trajtimi i Varësive me EMDR Trajtimi i Varësive me EMDR

Dr. ssa Anna Rita Verardo Dr. Elton Kazanxhi Dr. Besarta Taçi M.Sc. Adelina Pjetra Dr. Elton Kazanxhi Dr. Besarta Taçi M.Sc. Sevdie Ramadani

5

“Revolucioni i EMDR” Përkthehet dhe botohet në shqip libri i psikoterapistes Tal Croitoru Libri “Revolucioni i EMDR” (Tal Croitoru) është përkthyer dhe botuar në shqip në vitin 2017 dhe ribotuar në vitin 2018, nga M.Sc. Adelina Pjetra, psikologe klinike, anëtare e Bordit EMDR Albania dhe terapiste EMDR. Parathënia e librit është shkruar nga Dr. Elton Kazanxhi, President i EMDR Albania dhe Dr. ssa Besarta Taçi, Zv.Presidente e EMDR Albania. Autorja e librit, psikoterapistja Tal Croitoru shpjegon sesi lindi dhe u zhvillua EMDR, metoda risore psikoterapeutike, që përdor lëvizjet okulare; si lehtëson dhe trajton problemet e psikopatologjisë dhe probleme që rezultojnë nga stresi. Ajo tregon shumë raste klinike dhe i fton lexuesit të futen në “filmin” e jetës së tyre dhe të kërkojnë një mënyrë të re për ta parë jetën. Përdorimi i një gjuhe të thjeshtë dhe efektive, si dhe kombinimi i fjalëve të pacientëve, na bëjnë të ndihemi pjesë e psikoterapisë EMDR dhe të kuptojmë dinamikën e kësaj terapie. Ky libër është shkruar për ata që dëshirojnë të bëjë një ndryshim pozitiv në jetën e tyre.

“Sot është një privilegj të jesh psikolog dhe psikoterapist praktikues në EMDR. Gjatë njëzet viteve të fundit, kemi parë ndryshime të pabesueshme në mënyrën se si psikologët, mjekët e shkencëtarët i drejtohen mirëqenies emocionale dhe asaj fizike. Besoj se terapia e lëvizjes së syrit (EMDR, Eye Movement Desensitization Riprocessing), është një nga kontributet më të rëndësishme që psikologjia dhe psikoterapia po i dhuron sot shoqërisë njerëzore. Ajo është një teknikë e re e psikoterapisë, sepse integron e mbledh disa qasje top down të psikoterapisë kognitive-eriskoniane-hipnotike, me ato të quajtura bottom up të psikoterapisë trupore dhe sensomotorike. EMDR është rrënjosur fort në besimin se mendja njerëzore është e pajisur me mjete të fuqishme për vetëshërim dhe mënyra për të lehtësuar gjendjen shpirtërore.

Ndihem me fat që e kam mësuar këtë metodë të habitshme gjatë kërkimit për efikasitet më të madh në ndihmë të klientëve të mi dhe në kërkimin për një kuptim më të thellë të mendjes njerëzore. E ndërmora nismën për këtë qasje, sepse vura re që, në disa raste, aftësitë terapeutike shpesh ishin të pamjaftueshme për të lehtësuar shqetësimin e njerëzve që jetojnë me disa kujtime dhe imazhe të papërpunuara e negative, kushtëzuar nga ngjarjet traumatike. EMDR sot është një metodë evidence përsa i përket PTSD (stresit post-traumatik) dhe çrregullimeve psikologjike, si: ankthi, ataku i panikut, depresioni dhe disociimi i shkaktuar nga PTSD. Kujtimet traumatike të papërpunuara, shpesh shkaktojnë probleme edhe në të tashmen, sepse mendja jonë është multisensoriale dhe shpesh terapitë e bazuara në “talking cure” nuk arrijnë dot në brendësi të ndjesive. Njerëzit kanë vështirësi të flasin për përvojat e tyre traumatike, shpesh vijnë në zyrë dhe më thonë “Doktor, nuk mund ta kuptoj. Ky është një budallallëk, e di që trauma/ngjarja nuk do të ndodhë sërish, nuk mund të më prekë më, por ndjenja e frikës dhe pasiguria ende më shkaktojnë simptoma të ankthit”. Shpesh njerëzit, të cilët kanë pasur përvoja traumatike, kanë mënyra të ndryshme të perceptimit dhe të mendimit; ata jetojnë dhe e perceptojnë realitetin krejt ndryshe. Efikasiteti i EMDR ka ndihmuar shumë klientë në mbarë botën, sepse nuk koncentrohet te biseda për zgjidhjen e problematikës psikologjike, por te kujtimet dhe imazhet sensoriale që individët kanë përjetuar në situata traumatike (ku nuk arrin fjala, arrin EMDR-ja).

EMDR sot, për vendet si Shqipëria, Kosova dhe Maqedonia, është njëlloj si penicilina në kohën kur shëroi shumë viruse vdekjeprurëse. Fuqia shëruese e saj është thjesht befasuese. Autorja e 6

librit, psikoterapistja Tal Croitoru, e takuar nga ne në Barcelonë, shpjegon sesi lindi dhe u zhvillua EMDR, metoda risore psikoterapeutike, që përdor lëvizjet okulare; si lehtëson dhe trajton problemet e psikopatologjisë dhe probleme që rezultojnë nga stresi. Ajo tregon shumë raste klinike dhe i fton lexuesit të futen në “filmin” e jetës së tyre dhe të kërkojnë një mënyrë të re për ta parë jetën. Përdorimi i një gjuhe të thjeshtë dhe efektive, si dhe kombinimi i fjalëve të pacientëve, na bëjnë të ndihemi pjesë e psikoterapisë EMDR dhe të kuptojmë dinamikën e kësaj terapie. Ky libër është shkruar për ata që dëshirojnë të bëjë një ndryshim pozitiv në jetën e tyre.

Botimi i tij në shqip u mundësua nga shoqata “EMDR Albania”, e cila merret me trajtimin e traumave përmes EMDR. Rrugëtimi i “EMDR Albania” nisi më 2012-n, kur isha një psikolog me formim psikoterapeutik, në “Gestalt Therapy”, Milano. Rastësisht m’u dha mundësia të njihesha me EMDR dhe të takoja personalisht Isabel Fernadez, presidenten europiane të EMDR Europe. Kështu, së bashku me supervizorin EMDR Italia, Raul Bartozzi dhe kolegen, sot, zv.presidenten Besarta Taçi, krijuam Shoqatën “EMDR Albania” dhe bashkë me stafin: Rodinela Qendraj, Blerina Karaj dhe Adelina Pjetra, ndërmorëm këtë nismë të re për të ardhmen e vendit tonë. Në mars 2017, trajnerja europiane, Anna Rita Verardo, na dha mundësinë të formojmë grupin e parë në terapinë EMDR. Në korrik 2017, në Barcelonë, “EMDR Albania” u emërua “full member” dhe tani bën pjesë në familjen e 29 shteteve të EMDR Europe. Në shtator 2017 pranë qendrës klinike “EMDR Albania”, drejtuar nga Besarta Taçi, u formua një grup tjetër në EMDR dhe sot EMDR Albania numëron 60 anëtarë psikologë në formim.

Dr. Elton Kazanxhi President, EMDR Albania Dr.ssa. Besarta Taçi Zv.presidente EMDR Albania

7

EMDR: Data dhe Ngjarje Historike Louise Maxfield1 Ky artikull ofron një përmbledhje të ngjarjeve më të rëndësishme në historinë e EMDR gjatë 20 viteve që nga krijimi i saj. Renditja kronologjike liston ngjarjet kyçe dhe dokumenton publikimet e rëndësishme, konferencat dhe përpjekjet humanitare. Ajo vijon me një listë vendesh ku EMDR është aktive.

1987  1988  1989  1990  

 1991 



 

Francine Shapiro njeh efektet e lëvizjes së syve te cilësia e kujtesës dhe zhvillon desensibilizimin me lëvizje të syve (Eye Movement Desensitisation - EMD).

Shapiro kryen kërkime për EMD dhe fillon prezantimin e EMD në universitete, agjenci dhe organizata profesionale në Izrael dhe Shtetet e Bashkuara.

Shapiro publikon dy artikuj të kërkimeve të saj për EMD (Shapiro, 1989a, 1989b). Fillon të punojë në Mental Research Institute (MRI).

Shapiro nis workshop-e me profesionistë të licensuar të shëndetit mendor në Shtetet e Bashkuara.

Trajnon ekipin e parë kërkimor në Shtetet e Bashkuara. Pjesëmarrësve iu ofrohet trajnim në konferencën vjetore në International Society for Traumatic Stress Studies. Vendosen kufizime ndaj trajnimeve, pas lajmeve se ata që i kishin ndjekur trajnimet në Kaliforni nuk ishin punonjës të licensuar të shëndetit dhe se klientët e tyre raportonin eksperienca negative.

Joseph Wolpe deklaron se puna e Shapiros është një “kapërcim madhor” në trajtimin e Çrregullimit të Stresit Post-Traumatik (PTSD), në konferencën vjetore të Association for Advancement of Behavior Therapy, ku Shapiro prezanton kërkimin e saj për EMD. Wolpe publikon një raport mbi një rast, ku pohon se EMD është një “teknikë efektive dhe më e shpejtë” se terapia e ekspozimit dhe se ajo “ka përmirësuar në mënyrë dramatike” prognozën për PTSD (Wolpe & Abrams, 1991, fq. 39). Ai thekson “përdorimin e saj nga një numër i madh terapistësh të sjelljes, me rezultate tejet shpërblyese” (fq. 43) dhe citon një seri me 78 raste nga Marquis (1991).

EMD merr zyrtarisht emrin EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing -Desensibilizimi dhe Ripërpunimi me Lëvizje të Syve), duke reflektuar njohuritë e Shapiros për efektet e shtrira përtej atyre të desensibilizimit dhe që mund të shpjegohen më mirë nga teoritë e përpunimit të informacionit (Shapiro, 1991).

Krijohet EMDR Institute. Formohet shoqata EMDR Network, e cila fillon të publikojë dhe të shpërndajë EMDR Networker, publikimin e parë që fokusohet në mënyrë specifike te çështjet klinike të EMDR. Komiteti etik dhe profesional i EMDR, i përbërë nga klinicistë në MRI, forcon dhe rishikon kërkimet dhe kufizimet për trajnime.

1 Qendra për Shkencat e Shëndetit në Londër, Universiteti i Ontarios Perëndimor dhe Universiteti Lakehead, Londër, Kanada (London Health Sciences Centre, University of Western Ontario and Lakehead University, London, ON, Canada). E-mail: maxfield@rogers.com

8

  1992    1993     1994   1995       1996   

Krijohen protokollet e specializuara për përdorimin e EMDR në çrregullimet disociative dhe incidentet kritike.

Mbahen trajnimet e para të EMDR në Paris, Amsterdam dhe El Salvador.

Fillojnë kundërshtitë ndaj trajnimeve në EMDR në letrat drejtuar revistës “Behavior Therapist”, në të cilat thuhet se trajnimi i specializuar nuk duhet të jetë i nevojshëm për trajtimin e sjelljes dhe ku shprehen protestat për kufizimet ndaj trajnimeve.

EMDR Network mban konferencën e parë të EMDR në San José, Kaliforni, me prezantime klinike që udhëzojnë për aplikimin e EMDR në popullata të ndryshme dhe për probleme aktuale.

Mbahet trajnimi i parë i EMDR në Australi.

Instituti EMDR përfshin shumë trajnime dhe workshop-e në rang kombëtar dhe ndërkombëtar.

Publikohet prova e parë klinike e EMDR (Boudewyns et al., 1993), në të cilën u përdor një kampion veteranësh me PTSD. Shapiro merr Çmimin për Arritje të Dalluara Shkencore në Psikologji nga Shoqata Psikologjike e Kalifornisë.

Mbahet trajnimi i parë në EMDR në Kanada.

Gjatë luftës në Bosnjë dhe Kroaci, ofrohen trajnime humanitare për klinicistë lokalë nga trajnerë të Institutit.

Mbahet trajnimi i parë në EMDR në Angli.

Publikohet libri i Shapiros (1995), ku ajo shpjegon teorinë e saj, modelin e përpunimit të përshpejtuar të informacionit.

Publikohet prova e parë klinike mbi trajtimin me EMDR të civilëve me PTSD (Wilson et al., 1995), e cila ofron të dhëna për efikasitetin e EMDR. Hiqen kufizimet mbi trajnimet nga EMDR Institute, për arsye të mbështetjes nga kërkimet e pavarura dhe standardet klinike të publikuara, të shprehura në librin e Shapiros.

Reagmi i komunitetit EMDR ndaj bombardimeve në Oklahoma çuan në krijimin e EMDR Humanitarian Assistance Program (EMDR-HAP).

Formohet Shoqata Ndërkombëtare e EMDR (EMDR International Association EMDRIA), e cila zëvendëson Rrjetin EMDR (EMDR Network), me 473 anëtarë.

Mbahet trajnimi i parë në Gjermani.

Publikohet numri i parë i “EMDRIA Newsletter”.

Mbahen trajnimet e para në Argjentinë dhe Afrikën e Jugut.

Mbahet Konferenca e parë e EMDRIA në Denver.

9

1997    

Zhvillohet Protokolli i Trajtimit Integrativ të Grupit me EMDR, nga anëtarët e HAP dhe Asociacion Mexicana para Ayuda Mental en Crisis, pas tajfunit “Pauline” që rrafshoi bregun perëndimor të Meksikës (Jarero et al., 1999).

Mbahen trajnimet e para në Brazil, Japoni dhe Kili.

Mbahet trajnimi i parë i HAP në Belfast, Irlandë e Veriut.

Publikohen për herë të parë kërkime që hulumtojnë trajtimin me EMDR të një çrregullimi somatoform – çrregullimit dismorfik të trupit, të cilat tregojnë eliminimin e diagnozës pas një deri në tre seancash trajtimi me EMDR (Brown et al., 1997).

1998     

Formohen Shoqata EMDR e Australisë dhe Shoqata EMDR e Kanadasë.

EMDR njihet si efikase për civilët me PTSD nga Divizioni Klinik i Shoqatës Amerikane të Psikologjisë – APA (Chambless et al., 1998, fq. 9).

Publikohet një provë klinike mbi trajtimin me EMDR të veteranëve të ushtrisë, që tregoi se 12 seanca sollën një rënie me 77% të diagnozës së PTSD (Carlson et al., 1998).

Publikohen disa nga meta-analizat e para që kanë krahasuar EMDR dhe terapinë e ekspozimit (dhe terapitë e tjera kognitive-bihevjorale), që raportojnë efekte ekuivalente dhe eficiencë mundësisht më të madhe (Van Etten & Taylor, 1998).

HAP ofron trajnim në EMDR për reagimin ndaj katastrofave në Bangladesh.

1999      

Formohet EMDR Europe me 14 vende anëtare.

Formohet EMDR e Amerikës Latine.

EMDRIA paraqet programet e zhvillimit profesional, përfshirë Programet e Krediteve EMDRIA, Programin e Certifikimit të Terapistit dhe Konsulentëve të Aprovuar.

Mbahet trajnimi i parë në Indi pas tërmetit Guajarat.

Trajnim nga HAP në Turqi pas tërmetit në Marmara.

Publikohet prova e parë klinike me të mbijetuar (të rritur) nga abuzimi seksual në fëmijëri, i cili tregon se EMDR është superiore ndaj trajtimeve rutinë (Edmond, Rubin, & Wambach, 1999).

2000   

Udhëzimet Praktike për Shoqërinë Ndërkombëtare për Studimet mbi Stresin PostTraumatik pohojnë se EMDR është një trajtim efikas për PTSD. Mbahet trajnimi i parë HAP me klinicistë palestinezë në Gazë.

Mbahet Konferenca e parë e EMDR Europa në Utreht, Hollandë.

2001 

Publikohet edicioni i dytë i librit të Dr. Shapiro (2001): “Desensibilizimi dhe Ripërpunimi me Lëvizje të Syve: Parimet dhe Procedurat Bazë” (Eye Movement Desensitization and Reprocessing: Basic Principles and Procedures), në të cilin ajo shpjegon ndryshimet nga modeli i përpunimit të shpejtë të informacionit në modelin e përpunimit adaptiv të informacionit.

10



Iniciativa HAP në Nju-Jork u shërben të mbijetuarve të sulmeve të 11 shtatorit.

Krijohet modeli i parë i rrjetit të rimëkëmbjes nga trauma me shpëtimtarët e parë.



Shapiro merr “Ҫmimi Ndërkombëtar Sigmund Freud për Psikoterapinë”, nga Qyteti i Vjenës, në bashkëpunim me Këshillin Botëror të Psikoterapisë.

EMDR është një nga tre terapitë e rekomanduara për viktimat e terrorit nga Këshilli Kombëtar i Izraelit për Shëndetin Mendor (Bleich et al., 2002).

Publikohet studimi i parë mbi EMDR me fëmijët e diagnostikuar me PTSD (Chemtob et al., 2002), i cili raporton efekte pozitive të trajtimit të fëmijëve të shkollës fillore, që ishin viktima të tajfunit Iniki.

Publikohet një studim që tregoi se përpunimi i historive traumatike me EMDR te djemtë me çrregullime të sjelljes mund të reduktojë problemet në sjellje (Soberman, Greenwald & Rule, 2002) Publikohet protokolli i EMDR për zhvillimin dhe instalimin e burimeve, që tregon të dhëna paraprake për efektivitetin në fazën e stabilizimit të trajtimit të PTSD kompleks (Korn & Leeds, 2002).

Publikohet meta-analiza e Maxfield dhe Hyer’s (2002), e cila tregon se studimet më rigoroze mbi EMDR prodhojnë efekte më të mëdha dhe se besnikëria ndaj trajtimit korrelon me madhësinë e efektit.

Publikohen për herë të parë studime klinike që krahasojnë EMDR me terapitë Kognitive-Bihevjorale (CBT) për të rriturit me PTSD (Ironson, Freund, Strauss, & Williams, 2002; Lee, Gavriel, Drummond, Richards, & Greenwald, 2002). Rezultatet treguan efekte relativisht ekuivalente, me një superioritet të EMDR, edhe pse EMDR nuk kërkonte detyra shtëpie. Power et al. (2002) raportuan se pjesëmarrësit në EMDR bënë më pak seanca terapie.

2002      

2003 



EMDR listohet si një nga trajtimet e zgjedhura për PTSD në udhëzimet për praktikën në Irlandën e Veriut, Irlandë dhe në Stokholm, Suedi (Clinical Resource Efficiency Support Team, 2003; Dutch National Steering Committee Guidelines Mental Health Care, 2003, Sjoblom et al., 2003).

HAP bën një zgjerim madhor trajnimesh në agjencitë jofitimprurëse në ShBA.

2004    

EMDR rekomandohet si një trajtim efektiv për traumën nga Shoqata Amerikane e Psikiatrisë (2004).

EMDR vendoset në kategorinë “A” si një trajtim “fuqimisht i rekomanduar” për trajtimin e traumës nga Departamenti i ShBA për Çështjet e Veteranëve dhe Departamenti i Mbrojtjes (2004).

HAP zgjeron trajnimet për VA dhe terapistët e Departamentit të Mbrojtjes në Shtetet e Bashkuara.

Publikohet për herë të parë një studim mbi përdorimin e protokollit të EMDR në grup (Fernandez et al., 2004), i cili raporton efekte pozitive të trajtimit të 236 fëmijëve të traumatizuar nga një rrëzim avioni në Itali.

11



Publikohet një studim klinik me vajza të abuzuara seksualisht, i cili krahason EMDR dhe terapinë kognitive-bihevjorale. Të dyja trajtimet ishin efektive; gjetjet paraprake sugjerojnë se EMDR mund të jetë më eficiente (Jaberghaderi et al., 2004).



National Institute of Clinical Excellence (NICE, 2005) në Angli pohon se EMDR është një nga trajtimet alternative me mbështetjen më të madhe empirike.

Cunami në Azinë Jugore çon në krijimin e projekteve të trajnimit HAP, në Indi, Sri Lankë dhe Tajlandë dhe më vonë, në Indonezi.

Uragani “Katrina” dhe “Rita” shkatërrojnë bregun e Shteteve të Bashkuara; HAP trajnon 240 klinicistë të rinj dhe u shërben 600 të mbijetuarve të parë.

2005   2006 

 

Publikohen dy studime për EMDR, që vlerësojnë trajtimin në shkallë të gjerë pas katastrofave natyrore dhe raportojnë efektet pozitive të protokollit në grup, me 200 fëmijë, pas një stuhie në Meksikë (Jarero, Artigas dhe Hartung, 2006) dhe të protokollit individual me një kampion përfaqësues prej 1500 të rriturish viktima të një tërmeti në Turqi (Konuk et al., 2006).

I publikuar për herë të parë, një studim për trajtimin me EMDR të viktimave të një sulmi terrorist (Silver et al., 2006), raportoi rezultate të suksesshme në periudhën pas sulmeve të 11 shtatorit.

Një rast studimor i vetëm ofroi të dhëna paraprake se EMDR mund të trajtojë në mënyrë efektive çrregullimin e personalitetit borderline (Brown & Shapiro, 2006).

2007     

Formohet Ieroamerica Association me 15 anëtarë EMDR identifikohet si një trajtim efikas për PTSD në “Cochrane Review” (Bisson dhe Andrew, 2007).

Publikohet numri i parë i revistës “Journal of EMDR Practice and Research”.

Studimi i parë që krahason EMDR me trajtimin farmakologjik të PTSD (van der Kolk et al., 2007) tregon se EMDR është më e suksesshme në arritjen e reduktimeve të qëndrueshme të simptomave të PTSD. EMDRIA vendos për kërkesa të reja në kurrikulën e trajnimit bazë në EMDR.

2008 

Themelohet libraria “Francine Shapiro”, një burim elektronik i gjerë për artikuj dhe referenca të lidhura me EMDR, në universitetin “Northen Kentucky” http://library.nku.edu/emdr/emdr_data.php.



Dr. Shapiro fiton “Çmimin për Divizionin 56 të Shoqatës Amerikane të Psikologjisë për Kontribute të Jashtëzakonshme në Praktikën e Traumës në Psikologji”.

Publikohet numri i parë i revistës “Japanese Journal of EMDR Practice and Research”.

Gjatë takimit të përvitshëm të shoqatës EMDR Europe, bëhen plane për themelimin e EMDR Asia, në vitin 2010.

HAP lançon iniciativa të reja në Afrikë dhe në Lindjen e Mesme

2009   

12

Referenca 1. American Psychiatric Association. (2004).

Practice guideline for the treatment of patients with acute stress disorder and posttraumatic stress disorder. Arlington, VA: American Psychiatric Association Practice Guidelines.

2. Bleich, A., et al. (2002). A position paper of the (Israeli) National Council for Mental Health: Guidelines for the assessment and professional intervention with terror victims in the hospital and in the community. Israeli National Council for Mental Health, Jerusalem, Israel.

3. Boudewyns, P. A., Stwertka, S. A., Hyer, L. A., Albrecht, J. W., & Sperr, E. V. (1993). Eye movement desensitization and reprocessing: A pilot study. Behavior Therapy, 16, 30–33.

4. Bisson, J., & Andrew, M. (2007).

Psychological treatment of posttraumatic stress disorder (PTSD).

Cochrane Database of Systematic Reviews, 3. Art. No.: CD003388.

DOI: 10.1002/14651858.CD003388.pub3.

Retrieved September 20, 2009 from http://mrw.interscience.wiley.com/cochran e/clsysrev/articles/CD003388/pdf_fs.html 5. Brown, K. W., McGoldrick, T., & Buchanan, R. (1997). Body dysmorphic disorder: Seven cases treated with eye movement desensitization and reprocessing. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 25, 203–207.

6. Brown, S., & Shapiro, F. (2006). EMDR in the treatment of borderline personality disorder. Clinical Case Studies, 5, 403– 420.

7. Carlson, J. G., Chemtob, C. M., Rusnak, K., Hedlund, N. L., & Muraoka, M. Y. (1998). Eye movement desensitization and reprocessing (EMDR): Treatment for combat-related post-traumatic stress disorder. Journal of Traumatic Stress, 11, 3–24.

8. Chambless, D. L., Baker, M. J., Baucom, D. H., Beutler, L. E., Calhoun, K. S., Crits-Christoph, P., et al. (1998). Update of empirically validated therapies, II. The Clinical Psychologist, 51, 3–16.

9. Chemtob, C., Nakashima, J., & Carlson, J. (2002). Brieftreatment for elementary school children with disasterrelated PTSD: A fi eld study. Journal of Clinical Psychology, 58 , 99–112.

10. Clinical Resource Effi ciency Support Team. (2003). The management of post traumatic stress disorder in adults. Belfast, Ireland: Clinical Resource Efficiency Support Team of the Northern Ireland Department of Health, Social Services and Public Safety.

11. Dutch National Steering Committee Guidelines Mental Health Care (2003).

Multidisciplinary guideline anxiety disorders. Utrecht, Netherlands: Quality Institute Health Care CBO/Trimbos Institute.

12. Edmond, T., Rubin, A., & Wambach, K. G. (1999). The effectiveness of EMDR with adult female survivors of childhood sexual abuse. Social Work Research, 23, 103–116.

13. Fernandez, I., Gallinari, E., & Lorenzetti, A. (2004). A school-based EMDR intervention for children who witnessed the Pirelli Building airplane crash in Milan, Italy. Journal of Brief Therapy, 2, 129–136.

14. Ironson, G. I., Freund, B., Strauss, J. L., & Williams, J. (2002). A comparison of two treatments for traumatic stress: A community based study of EMDR and prolonged exposure. Journal of Clinical Psychology, 58, 113–128.

15. Jaberghaderi, N., Greenwald, R., Rubin, A., Dolatabadim, S., & Zand, S. O. (2004). A comparison of CBT and EMDR for sexually abused Iranian girls. Clinical Psychology and Psychotherapy, 11, 358– 368.

16. Jarero, I., Artigas, L., & Hartung, J. (2006).

EMDR integrative group treatment protocol: A post disaster trauma intervention for children and adults.

Journal of Traumatology, 12, 121–129.

17. Jarero, I., Artigas, L., Mauer, M., Lopez Cano, T., & Alcala, N. (1999, November).

Children’s post traumatic stress after natural disasters: Integrative treatment protocols. Poster presented at the annual 13

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

meeting of the International Society for Traumatic Stress Studies, Miami, FL. Konuk, E., Knipe, J., Eke, I., Yuksek, H., Yurtsever, A., & Ostep, S. (2006). The effects of EMDR therapy on posttraumatic stress disorder in survivors of the 1999 Marmara, Turkey, earthquake.

International Journal of Stress Management, 13, 291–308.

Korn, D. L., & Leeds, A. M. (2002).

Preliminary evidence of efficacy for EMDR resource development and installation in the stabilization phase of treatment of complex posttraumatic stress disorder. Journal of Clinical Psychology, 58, 1465–1487.

Lee, C., Gavriel, H., Drummond, P., Richards, J., & Greenwald, R. (2002).

Treatment of post-traumatic stress disorder: A comparison of stress inoculation training with prolonged exposure and eye movement desensitization and reprocessing. Journal of Clinical Psychology, 58, 1071–1089.

Luber, M. (2009). Appendix C. In M. Luber (Ed.), Eye movement desensitization and reprocessing (EMDR) scripted protocols: Special populations (pp. 655–660). New York: Springer Publishing Company.

Marquis, J. N. (1991). A report on seventy-eight cases treated by eye movement desensitization. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 22, 187–192.

Maxfield, L., & Hyer, L. (2002). The relationship between efficacy and methodology in studies investigating EMDR treatment of PTSD. Journal of Clinical Psychology, 58, 23–41.

Power, K. G., McGoldrick, T., Brown, K., Buchanan, R., Sharp, D., Swanson, V., et al. (2002). A controlled comparison of eye movement desensitisation and reprocessing versus exposure plus cognitive restructuring, versus waiting list in the treatment of posttraumatic stress disorder. Journal of Clinical Psychology and Psychotherapy, 9, 299–318.

Shapiro, F. (1989a). Effi cacy of the eye movement desensitization procedure in the

26.

27.

28.

29.

30.

31.

32.

33.

34.

treatment of traumatic memories. Journal of Traumatic Stress, 2, 199–223.

Shapiro, F. (1989b). Eye movement desensitization: A new treatment for posttraumatic stress disorder. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 20, 211–217.

Shapiro, F. (1991). Eye movement desensitization and reprocessing procedure: From EMD to EMDR/R—A new treatment model for anxiety and related traumata. Behavior Therapist, 14, 133–135.

Shapiro, F. (1995). Eye movement desensitization and reprocessing: Basic principles, protocols and procedures. New York: Guilford Press.

Shapiro, F. (2001). Eye movement desensitization and reprocessing: Basic principles, protocols and procedures (2nd ed.). New York: Guilford Press.

Silver, S. M., Rogers, S., Knipe, J., & Colelli, G. (2005). EMDR therapy following the 9/11 terrorist attacks: A community-based intervention project in New York City. International Journal of Stress Management, 12 , 29–42.

Sjoblom, P. O., Andréewitch, S., Bejerot, S., Mortberg, E., Brinck, U., Ruck, C., et al.

(2003).

Regional treatment recommendation for anxiety disorders.

Stockholm, Sweden: Medical Program Committee/Stockholm City Council, Sweden.

Soberman, G. B., Greenwald, R., & Rule, D. L. (2002). A controlled study of eye movement desensitization and reprocessing (EMDR) for boys with conduct problems. Journal of Aggression, Maltreatment, and Trauma, 6, 217–236.

United Kingdom Department of Health, National Institute of Clinical Excellence.

(2005). Post traumatic stress disorder (PTSD). The management of adults and children in primary and secondary care.

London: NICE Guidelines.

U.S. Department of Veterans Affairs & Department of Defense. (2004). VA/DoD Clinical Practice Guideline for the Management of Post-Traumatic Stress.

Washington, DC: Author.

14

35. van der Kolk, B. A., Spinazzola, J., Blaustein, M. E., Hopper, J. H., Hopper, E. K., Korn, D. L., et al. (2007). A randomized clinical trial of eye movement desensitization and reprocessing (EMDR), fluoxetine, and pill placebo in the treatment of posttraumatic stress disorder: Treatment effects and long-term maintenance.

Journal of Clinical Psychiatry, 68, 37–46.

36. Van Etten, M. L., & Taylor, S. (1998).

Comparative efficacy of treatments for posttraumatic stress disorder: A meta-

analysis. Clinical Psychology and Psychotherapy, 5, 126–144.

37. Wilson, S. A., Becker, L. A., & Tinker, R. H. (1995). Eyemovement desensitization and reprocessing (EMDR) treatment for psychologically traumatized individuals.

Journal of Consulting and Clinical Psychology, 63, 928–937.

38. Wolpe, J., & Abrams, J. (1991). Posttraumatic stress disorder overcome by eye movement desensitization: A case report.

Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 22, 39–43.

Nën “dritat e projektorit”: Nga intervista me Francine Shapiro Marilyn Luber, Ph.D. Kur mendoj për EMDR, mendoj për Francine Shapiro. Kjo pasi fillimi i EMDR është një histori e jashtëzakonshme e forcave të shumta që u bashkuan dhe transformuan jetën e Francine Shapiro, një ditë, kur ajo po bënte një shëtitje në park.

Francine lindi në Bruklin, Nju-Jork, bijë e Shirley dhe Daniel Shapiro. Ajo kishte dy motra dhe një vëlla. I ati ishte mekanik dhe ata zotëronin një garazh dhe disa taksi. Normë kulturore në vitet 1950 në Shtetet e Bashkuara ishte se babai qe ai që fitonte të ardhurat dhe nëna ishte gruaja e shtëpisë, që kujdesej për fëmijët dhe familjen; kjo ishte mënyra sesi familja Shapiro e jetonte jetën. Siç ndodh shpesh në familjet tona, humbja e dikujt, diçkaje apo një vendi që ne e duam, na ndikon thellësisht dhe krijon një efekt gurgullues në jetën tonë. Për Francine, ajo humbje erdhi kur motra e saj, Debra, vdiq në moshën 9-vjeçare. Atëherë, Francine ishte 17 vjeç.

Mënyra sesi ne përgjigjemi ndaj këtyre humbjeve përcakton mënyrën sesi ne ecim përpara në jetë. Disa nga ne ngrijmë në atë moment të kohës; të tjerë e shtypin atë në të pandërgjegjshmen, por ndjenjat shfaqen në mënyra të ndryshme; ndërsa të tjerët vazhdojnë të mbajnë zi pa gjetur asnjë zgjidhje. Mirëpo ka edhe njerëz të tjerë që e gjejnë një mënyrë për të mbajtur zi për humbjen, si dhe gjejnë një mënyrë për ta zgjidhur atë duke e transformuar zinë në diçka që ndryshon natyrën tonë dhe na krijon një kuptim dhe qëllim të ri në jetë.

Kur Francine u rrit, interesi i saj u bë letërsia. Ajo donte shumë të lexonte për natyrën e qenieve njerëzore dhe rangun e gjerë të sjelljeve. Fitoi një bursë në Kolegjin Brooklyn. Më pas, u bë mësuese anglishteje në shkollën e mesme, në Bushwick dhe Bedford Stuyvesant në Brooklyn.

Qëllimi i saj ishte të merrte një Ph.D. në Letërsi në Universitetin e Nju-Jorkut (NYU). Ajo u largua nga shkolla e mesme dhe u bë asistente në NYU. Pasioni i saj ishte për letërsinë e shekullit të nëntëmbëdhjetë dhe për poezinë e Thomas Hardy, që ishte edhe tema e dizertacionit të saj. Në të njëjtën kohë, ajo filloi të interesohej për Terapinë e Sjelljes, si rrjedhojë e leximit të veprave të Andrew Salter dhe Joseph Wolpe. Ajo që e mahniti më tepër rreth tyre ishte se “Ideja e një përqasjeje të fokusuar, të parashikueshme, shkak-pasojë për psikologjinë humane dukej 15

plotësisht e përputhshme me konceptet e personazheve të letërsisë dhe zhvillimin e fabulës” (Shapiro, 1995).

Më vonë, Francine u diagnostikua me kancer. Siç do të kishte vepruar çdo studiuese që do të përballej me këtë çështje, interesi i saj për kancerin, origjinën dhe kurën ia morën të gjithë vëmendjen. Ajo lexoi kërkimet e Norman Cousins dhe kërkuesve të tjerë në fushën e psikoneuroimunologjisë, të cilat ishin vetëm fillimi. Koncepti kyç që mësoi ishte se kishte një lidhje midis sëmundjes dhe stresit. I vetmi problem që mbetej ishte se çfarë të bënte për këtë.

Francine mori trajtim dhe kanceri u kurua. Kur ajo foli me mjekët e saj, ata i thanë diçka të tillë: “Kanceri yt ka mbaruar, por ka X përqind mundësi që të kthehet. Ne nuk e dimë si, por… paç fat!” (Shapiro, 1995).

Zbulimi i metodave psikologjike dhe fiziologjike që ishin përbërës të shëndetit fizik u bë fokusi i Francine. Ndoshta rezonimi me humbjen e motrës dhe me sëmundjen e vet katastrofike, bëri që të merrte një vendim që i ndryshoi jetën. Ajo vendosi të linte jetën në Nju-Jork dhe të zbulonte teknikat e kohës, ato që funksiononin dhe t’ua jepte publikut. Shiti gjithçka që zotëronte. Bleu një makinë kampingu Volkswagen dhe filloi kërkimin që e shpuri në të gjithë territorin e Shteteve të Bashkuara dhe më vonë, në të gjithë botën.

Përherë një mendimtare e thellë, Francine e ndryshonte fokusin e mendimeve të saj dhe i kalonte javët duke menduar në shkretëtirë. Ajo ndoqi disa trajnime dhe workshop-e dhe ra në kontakt me njerëz të ndryshëm. Ondrea dhe Stephen Levine i mësuan Francine disa teknika meditative. Edhe pse informacioni që ata i dhanë duket aktual sot, në vitet ’70, ai ishte i përparuar për kohën.

Francine ishte e mahnitur nga i gjithë informacioni që po mësonte. Thirrja për ta lënë programin e Ph.D. dhe shtëpinë e saj në Nju-Jork e tërhoqi dhe ajo filloi të bënte workshop-e ndërdisiplinare dhe të prezantonte punën e njerëzve të ndryshëm për të cilët ndiente se kishte për të ofruar diçka me rëndësi, siç ishin: Levinët, Emmett Miller, Spencer Johnson dhe shumë të tjerë.

Kurioziteti për fushën bëri që ajo të përfshihej në një program Ph.D. për të mësuar më shumë gjëra që njiheshin formalisht. Ajo zgjodhi programin e Psikologjisë Klinike në Shkollën Profesionale për Studime Psikologjike në San Diego, Kaliforni. Mjetet që mësoi në NYU për ta ndihmuar që të vlerësonte dhe të kuptonte motivet e thella dhe sjelljen e personazheve në letërsi, teksa ata shpaloseshin, e ndihmoi që të bëhej një psikologe intuitive dhe racionale, me një sy të kujdesshëm për vëzhgimin e sjelljes dhe karakterit njerëzor. Integrimi i vlerësimit dhe intuitës ka qenë parimi organizativ përmes të cilit Francine i ka kanalizuar zgjedhjet e saj në psikologji, si dhe në ndërtimin e EMDR, pas zbulimit të saj. Ëndrra e Francine ishte që të hapte një organizatë jofitimprurëse për të bërë bashkë gjithçka që dihej në fusha të ndryshme: Biznes, Psikologji Motivacioni, Kreativitet për muzikantët, Psikoneuroimunologji, etj. Të gjitha këto, për të mirën e njerëzimit. Organizata e saj u quajt “Meta Development and Research Institute” dhe ajo kërkoi nga një prej njerëzve që e kishin influencuar, Norman Cousins, që të ishte pjesë e Bordit të Këshilluesve; gjë të cilën ai e pranoi.

Në vitin 1987, Francine po kërkonte një temë për dizertacionin dhe kështu nisi shëtitjen e saj të famshme në park. Fjalët e saj janë këto: “EMDR bazohet në një vëzhgim rasti që unë bëra në maj 1987. Një ditë, tek ecja përmes parkut, vura re se disa mendime shqetësuese që kisha, u zhdukën papritmas. Po ashtu, vura re se, kur i risolla këto mendime në mendje, ato nuk ishin aq shqetësuese apo aq të vlefshme sa më parë.

Përvojat e mëparshme më kishin mësuar se mendimet shqetësuese, në përgjithësi, kanë një ‘lak’ të caktuar rreth tyre; pra, ato priren që ta përsërisin veten gjithnjë e gjithnjë, derisa ti bën diçka me vetëdije për t’i ndalur ose për t’i ndryshuar. Ajo që e mori vëmendjen time atë ditë ishte se mendimet e mia shqetësuese po zhdukeshin dhe po ndryshonin pa një përpjekje të vetëdijshme.

16

E mahnitur, unë fillova t’i kushtoj vëmendje të madhe asaj që po ndodhte. Vura re se, kur mendimet shqetësuese erdhën në mendjen time, sytë e mi, në mënyrë spontane, filluan të lëviznin shumë shpejt majtas-djathtas, në mënyrë diagonale. Mendimet u zhdukën dhe kur i riktheva në mendje, pesha e tyre negative ishte pakësuar shumë. Në atë pikë, fillova të bëja lëvizje sysh në mënyrë të qëllimshme, teksa po përqendrohesha në një llojshmëri mendimesh dhe kujtimesh shqetësuese dhe zbulova se këto mendime, po ashtu, u zhdukën dhe e humbën peshën e tyre.

Ngazëllimi im u shtua teksa fillova të shihja të mirat potenciale të kësaj përpjekjeje.” (Shapiro, 1995).

Francine ishte aq e mrekulluar pas gjetjes së saj, saqë gjatë gjashtë muajve të ardhshëm, punoi me rreth 70 vetë për të kuptuar dhe krijuar një protokoll, që mund të replikohej dhe të përdorej për të ulur ankthin. Ajo e quajti këtë protokoll “Desensibilizimi me Lëvizje të Syve” (Eye Movement Desensitization) dhe fokusi i tij primar ishte të pakësonte ankthin. Gjatë atij viti, Francine jepte mësim në kursin e Komunikimit në Universitetin San Jose dhe u takua me Robbie Dunton. Robbie do të bëhej një shok i saj dhe një person kyç në zhvillimin e mëtejshëm të EMDR. Në vitin 1988, Francine, e shqetësuar për 40 vitet e luftës në Izrael, mendoi se kishte diçka për të ofruar atje, ndaj shkoi në Izrael për të dhënë mësime për EMD. Ajo kishte kontaktuar me psikologë të ndryshëm atje, të cilëve u ofroi t’u mësonte gjetjen e saj të re. Deri në atë kohë, ajo kishte shkruar artikullin “Efikasiteti i procedurës së desensibilizimit me lëvizje të syve në trajtimin e kujtimeve traumatike” (“Efficacy of the eye movement desensitization procedure in the treatment of traumatic memories”) që u publikua në vitin 1989 në revistën “Journal of Traumatic Stress Studies”. Francine dha mësime për EMD në Kiryat Schmona, Haifa, Tel Aviv dhe për Ushtrinë e Izraelit. Në Jeruzalem, ajo bëri prezantime në “Shiluv”, një organizatë e Terapisë Familjare, e cila donte që ajo të kthehej dhe t’u mësonte sesi të bënin EMD. Ata e ftuan Francine, në vitin 1989, për të dhënë mësim në workshop-e në të gjithë Izraelin. Francine mendoi të shkonte në Izrael, por ndjeu se e kishte përfunduar atë për të cilën kishte nevojë atje dhe se duhet të bënte më shumë në Shtetet e Bashkuara për EMD. Një nga të trajnuarit e saj nga organizata “Shiluv” sugjeroi që ajo të kontaktonte me Mental Research Institute (MRI), pasi pionerët e këtij instituti, si John Weakland, John Fisch dhe Paul Watzlawick ishin të njohur për interesin e tyre në Terapinë e Shkurtër (Brief Therapy). Ajo ishte diçka ideale dhe Francine u bashkua e u bë një bashkëpunëtore lider e kërkimeve në organizatë.

Fjala po përhapej për EMD dhe Francine u kontaktua nga ekipe të ndryshme kërkimore, të cilat donin që ajo t’i trajnonte. Charles Figley, redaktor i revistës “International Society for Traumatic Stress Studies”, e ftuan atë që të organizonte një workshop për organizatën. Po ashtu, ajo ia paraqiti punën e saj Joseph Wolpe, që ishte shumë i interesuar për gjetjet e saj. Pasi Francine e mësoi atë, ai filloi ta përdorte EMD dhe publikoi një artikull në revistën “Journal of Behavioral Therapy and Experimental Psychiatry” me titullin “Post-traumatic stress disorder overcome by eye movement desensitization: A case report”. Ai e prezantoi studimin në shoqatën “Association for the Advancement of Behavior Therapy”, si një “zbulim të madh”.

Francine u mahnit për faktin se u deshën nëntë vite, që nga koha kur diagnoza e Çrregullimit të Stresit Post-Traumatik (PTSD) u pranua në DSM, për t’u publikuar një artikull mbi efektet e metodave të ndryshme të trajtimit të PTSD. Viti 1989 shënoi publikimin e studimeve për PTSD në fushat e terapive sjellore, dinamike, të hipnozës dhe EMD-së. Francine lexoi Kodin e Etikës së Shoqatës Amerikane të Psikologjisë (APA), e cila pohonte qartazi se klinicistët duhet të jenë të trajnuar në metodat që ata përdorin, po aq mirë sa kërkuesit që i studiojnë këto metoda.

17

Në mars 1990, Francine organizoi workshop-in e saj të parë me ndihmën e tre kolegëve. Ai ishte një workshop dyditor, i kufizuar në 36 klinicistë, të cilët kishin kërkuar që ajo t’i trajnonte, kur kishin dëgjuar prezantimet e saj në konferenca.

Një nga parimet madhore që ndoqi Francine ishte që, gjithmonë t’u kushtonte rëndësi komenteve të pjesëmarrësve në trajnime. Si rrjedhojë, ajo mësoi se mësimi i procedurës ishte diçka shumë më komplekse sesa e kishte menduar. Kursi u zgjerua dhe përfshiu çështje e pyetje shtesë.

EMD (Desensibilizimi me Lëvizje të Syve) ndryshoi dhe u bë EMDR (Ripërpunimi dhe Desensibilizimi me Lëvizje të Syve), kur Francine kuptoi, përmes vlerësimit të qindra rasteve se, kur procedura bëhej në mënyrë korrekte, kishte një “desensibilizim dhe ristrukturim kognitiv të njëkohshëm të kujtimeve dhe atributeve personale dhe se të gjitha duket se ishin produkte të përpunimit adaptiv të kujtimeve të shpërndara” (Shapiro, 1995). Ky ndryshim në emër ishte rezultat i ndryshimit të paradigmës, e cila do ta çonte EMDR përtej qëllimit të saj origjinal, nga një trajtim për PTSD drejt një metodologjie dhe përqasjeje të re ndaj psikoterapisë.

Në botën Kognitive-Bihevjorale po krijoheshin telashe. Besimi i atyre në paravijë ishte se një terapist duhet të jetë i aftë ta mësojë një procedurë duke lexuar një manual, në vend që të bëjë një trajnim formal. Francine doli kundër kësaj rryme, kur këmbënguli se EMDR kërkonte trajnim dhe se klinicistët që ndiqnin trajnimin e saj duhet të ishin të licensuar ose në proces licensimi dhe se po supervizoheshin. Arsyeja e këtij vendimi ishte se Francine kishte gjetur që, kur terapistët nuk ishin trajnuar në EMDR apo nëse EMDR përdorej nga joterapistë, rezultatet do të ishin të tmerrshme. Ajo kishte dëgjuar edhe për raportimet negative të klientëve për hipnotizuesit dhe terapistët laikë, që kishin marrë udhëzime nga njerëzit që ajo kishte trajnuar. Prandaj, ajo filloi t’u kërkonte pjesëmarrësve të nënshkruanin një kontratë, që të mos e mësonin EMDR-në pa një trajnim të përshtatshëm. Ajo vazhdoi me këtë sistem gjatë trajnimeve të saj, të cilat përfshinin një lehtësues për grupe të vogla, për t’i ndihmuar ata të mësonin procesin kompeks. Në fillim, lehtësuesit ishin njerëzit që ishin trajnuar në mënyrë informale në EMDR, por që besonin tek ajo.

Kur trajnimet e tyre u bënë më formale, për ta u zbatua një proces më i strukturuar. Si rrjedhojë e disa çështjeve, Francine i kërkoi grupit të kërkuesve, që të bëheshin bashkë dhe ta monitoronin, për t’u siguruar që mënyra sesi ajo jepte mësim ishte e duhura, si dhe të vlerësonin kërkesat për trajnim dhe çështjet profesionale. Ky grup u bë Komiteti i Etikës Profesionale i EMDR (EMDR Professional Ethics Committee).

Për t’i mbajtur klinicistët të përditësuar, u krijua Rrjeti i EMDR (EMDR Network), ku njerëzit mund të bëheshin bashkë për të folur për rastet dhe interesat e tyre. “The Network Newsletter”, që u rrit nga këto takime, ishte jashtëzakonisht popullor për përmbajtjen dhe inovacionet e tij.

Trajnerët u trajnuan dy vjet pasi Francine filloi të bënte trajnime. Procesi i të mësuarit ndodhi për një periudhë dyvjeçare dhe kërkoi prezantimin e njohurive të thella. Këta ishin njerëzit që e morën EMDR-në në të gjithë vendin dhe nëpër botë. Francine ishte veçanërisht e dhënë pas veteranëve, që atyre t’u ofrohej EMDR. Ajo do të shkonte kudo që i kërkohej të trajnonte anëtarë të Administratës së Veteranëve. Deri në vitin 1991, Steve Silver, Neal Daniels dhe Howard Lipke, që ishin Drejtorë të njësive për PTSD, ishin trajnuar dhe kishin mbajtur një panel në ISTSS. Ata të gjithë raportuan mbi efikasitetin e EMDR me veteranët e tyre dhe advokuan për përdorimin e saj në të gjithë sistemin VA. Për fat të keq, shumë nga studimet e hershme të EMDR ishin analiza të mira, por që trajtonin vetëm një kujtim tek veteranët me trauma të shumëfishta ose përdornin popullata të padiagnostikuara apo klinicistë të patrajnuar.

Në vitin 1995, Sandra Wilson, Robert Tinker dhe Lee Becker publikuan studimin e parë të randomizuar me klientë që kishin marrë trajtimin e duhur. Studimi u publikua në revistën “Journal of Consulting and Clinical Psychology” me titullin “Eye movement desensitization and 18

reprocessing (EMDR) treatment for psychologically traumatized individuals”. Në vitin 1995, Francine publikoi edicionin e parë të librit “Eye Movement Desensitization and Reprocessing: Basic Principles, Protocols, and Procedures”. Ajo e kuptoi se kishte mjaft studime të publikuara që ofronin mbështetje për EMDR si një trajtim i vlefshëm për PTSD. Ajo mendoi se ishte koha që EMDR t’i jepej publikut, ndaj i anuloi marrëveshjet e mëparshme për trajnime dhe caktoi një grup të pavarur për të monitoruar standardet dhe trajnimet. Ky grup u bë EMDR International Society, EMDRIA. Gjatë javës së publikimit të testit për EMDR, ndodhën bombardimet e ndërtesës federale në Oklahoma. Francine mori një telefonatë nga Judy Albert, lehtësuese (facilitatore) e EMDR Institute dhe vullnetare e Kryqit të Kuq, e cila i tha se komuniteti terapeutik kishte nevojë për mbështetje. Francine e mbështeti atë dhe krijoi një rrjet për të parë nëse komuniteti i EMDR mund të ndihmonte. Kjo shënoi fillimet e ëndrrës së Francine për të shpërndarë dijet dhe për të shëruar njerëzit në nevojë, si dhe për të krijuar Programin e Asistencës Humanitare (Humanitarian Assistance Program - HAP). HAP u bë një organizatë jofitimprurëse brenda një viti dhe e zgjeroi mandatin e saj për të trajtuar njerëzit në nevojë, në të gjithë botën.

Përveç prezantimeve në konferenca, mënyra sesi EMDR u rrit ishte përmes interesit të klinicistëve dhe kërkuesve që shkonin në trajnime. Një klinicist shkonte në trajnim dhe vendoste nëse mund të sponsorizonte një trajnim në qytetin apo shtetin e tij/saj. Në këtë mënyrë, EMDR u përhap në të gjithë botën, në një valë të madhe njerëzish që e dashuruan atë dhe i çuan edhe shokët e kolegët e tyre në trajnim.

Francine është një autore me shumë botime për temën e EMDR. Ajo ka shkruar tre libra dhe ka redaktuar dy. Ka kapituj për EMDR në të paktën 12 libra dhe 33 artikuj. Ka marrë pjesë në tre videoregjistrime për EMDR. Francine është një folëse shumë e kërkuar dhe është ftuar të japë mësim ose të mbajë seanca plenare në organizata të ndryshme, si: American Psychological Society, Evolution of Psychotherapy, International Congress on Ericksonian Approaches to Hypnosis and Psychotherapy, Family Therapy Network, the California Association of Marriage and Family Therapists, the International Society for Traumatic Stress Studies, the 1 st Pan-Pacific Brief Psychotherapy Conference, the American Society of Clinical Hypnosis, the American Psychological Association, the International Society for the Study of Dissociation, the Harvard Medical School, the Society for the Exploration of Psychotherapy, Italian Association of Cognitive and Behavioral Therapy dhe sigurisht, EMDRIA. Francine mori çmimin e revistës “Behavioral Therapy and Experimental Psychiatry”për artikullin më të mirë të publikuar në vitin 1989. Ajo ka marrë çmimin “Arritje të Dalluara Shkencore në Psikologji”, në vitin 1993, nga Shoqata Psikologjike e Kalifornisë. Në vitin 1996, ajo mori “Çmimin e Asistencës Humanitare” nga EMDRIA. Francine u vlerësua me çmimin prestigjioz “International Sigmund Freud Award for Psychotherapy”, në vitin 2002, prezantuar nga qyteti i Vjenës në bashkëpunim me Këshillin Botëror të Psikoterapisë.

Interesi i saj në kërkime dhe cilësia e proceseve psikoterapeutike është theksuar nga shumë borde të ndryshme editoriale, si: Journal of Traumatic Stress, Journal of Anxiety Disorder, Journal of Brief Therapy, Journal of Forensic Psychiatry and Psychology, American Journal of Clinical Hypnosis dhe nga Journal of EMDR Science and Practice.

Kur u pyet se çfarë dëshironte t’i thoshte komunitetit EMDR, Francine u përgjigj: “Dua të përsëris të njëjtën gjë që kam thënë prej vitesh. Ka kaq shumë gjëra që ne kemi bërë, por po kaq gjëra për të bërë. Kushdo që kujdeset për të pasur një dhomë terapie të hapur në një mënyrë që të bëjë vërtet impakt, të dokumentojë gjetjet dhe t’i shpërndajë ato si ‘kërkime’.

Kërkimet nuk janë vetëm për t’u dhënë prova të tjerëve. Kushdo mund të marrë pjesë përmes 19

fuqizimit të organizatave profesionale dhe duke mbështetur HAP. Ne jemi të gjithë përgjegjës për botën në të cilën jetojmë, për të shëruar traumat dhe dhimbjet që shpien në vuajtje të vazhdueshme. Për të bërë një ndryshim që ndikon tek brezat që do të vijnë, mos ia lini atë dikujt tjetër. Ne të gjithë duhet të marrim pjesë në të.”

Kur mendoj për udhëtimin e jashtëzakonshëm që e solli Francine në këtë pikë, unë jam gjithmonë i prekur dhe thellësisht mirënjohës. Nëse ajo ka prekur jetën tuaj, pacientët dhe komunitetin tuaj, në mënyrën me të cilën ka prekur timen, unë mund të them në emër të të gjithëve: “Faleminderit Francine!”

EMDR, më shumë se një terapi për PTSD Robin Logie2 EMDR, e njohur tashmë nga Instituti Kombëtar për Shëndetin dhe Ekselencën Klinike (National Institute for Health and Clinical Excellence; NICE) dhe nga Organizata Botërore e Shëndetit (World Health Organization; WHO), si një trajtim i rekomanduar për çrregullimin e stresit posttraumatik, duket se ka arritur “moshën” për të qenë në të njëjtin nivel me terapinë kognitive-bihevjorale ose psikoterapinë psikodinamike. Megjithatë, ne ende nuk e dimë sesi funksionon ajo dhe a duhet të përdoret vërtet për trajtimin e çrregullimeve si depresioni, çrregullimi obsesiv-kompulsiv dhe psikoza.

Ka kaluar më shumë se një dekadë qëkur The Psychologist publikoi një artikull për desensibilizimin dhe Ripërpunimin me Lëvizje të Syve (EMDR). Artikulli i F. Shapiro dhe Maxfield (2002) provokoi një debat të gjallë në ato faqe (Joseph, 2002) dhe shpresoj se ky artikull do të bëjë të njëjtën gjë. Megjithatë, argumentet mund të 2 Robin Logie është një psikolog këshillues EMDR, i akredituar nga Europa dhe President i Shoqatës së EMDR në Mbretërinë e Bashkuar dhe Irlandë.

Kontakt: info@robinlogie.com

jenë të ndryshme, sepse EMDR e ka zënë tashmë vendin saj si një trajtim i caktuar për çrregullimin e stresit post-traumatik, veçanërisht që prej vitit 2005, kur ai u njoh nga NICE si një nga trajtimet e zgjedhura për PTSD (NICE, 2005).

Panorama ka ndryshuar dhe gjithnjë e më shumë, praktikantët e EMDR nuk e rezervojnë më këtë qasje të fuqishme për PTSD, por e ofrojnë EMDR si një terapi të plotë për klientët e tyre, edhe nëse ka evidenca të kujtimeve traumatike apo ngjarje jetësore negative. Qëllimi im, në këtë artikull, është të nënvizojë disa nga të dhënat, të cilat e kanë bërë komunitetin EMDR ta ripërcaktojë terapinë. Çfarë është EMDR? EMDR u zhvillua nga psikologia klinike amerikane, Francine Shapiro, në vitet 1980 (F. Shapiro, 1989). Terapia përfshin identifikimin e përvojave traumatike ose përvojave stresante të papërpunuara, që shpien në shqetësime psikologjike. Klientit i kërkohet të kujtojë aspektin më të keq të kujtimit, bashkë me kognicionet negative shoqëruese (që i ruan ende) dhe ndjesitë trupore. Në mënyrë simultane, ai drejtohet që t’i lëvizë sytë nga njëra anë në tjetrën.

Efekti është të desensibilizohet kujtimi 20

stresant, por më e rëndësishmja, klienti të përpunojë kujtimet, që kognicionet e shoqëruara me to, të bëhen më adaptive.

Në terapi, zbatohet një protokoll standard me tetë faza, i cili fillon me marrjen e historisë dhe formulimin. Faza e parë ndiqet nga një faza përgatitore, në të cilën klientit i jepen burime të nevojshme për të menaxhuar përpunimin e kujtimeve stresante. Faza e vlerësimit përfshin përcaktimin e kujtimit target, kognicionit negativ, kognicionit pozitiv të dëshiruar, emocioneve, ndjesive të trupit, si dhe vlerësimin për nivelet e distresit dhe nivelin e besimit te kognicioni pozitiv. Kjo fazë pasohet nga përpunimi i kujtimit duke përdorur LBS (Lëvizje Biletarale të Syve). Pas kësaj, “instalohet” kognicioni pozitiv dhe terapisti kontrollon për ndjesi trupore të mbetura (reziduale), para se të bëjë mbylljen.

Bazat teorike Pas zbulimit të funksionit ripërpunues të EMDR, u zhvillua një model për t’i dhënë kuptim asaj që ndodh në këtë terapi.

Përpunimi Adaptiv i Informacionit (Adaptive Information Processing; AIP; F. Shapiro, 2007) propozon një model, sipas të cilit, eksperiencat e reja integrohen në rrjetet ekzistuese të kujtesës. Normalisht, kujtimet përpunohen dhe asimilohen duke përdorur përvojat e shkuara të individit, kuptimin e vetvetes dhe botës në të cilën ai jeton.

Megjithatë, nëse përvoja është traumatike, sistemi AIP e ruan kujtimin në një formë “të ngrirë”, pa e përpunuar atë në mënyrën e duhur dhe adaptive. Kujtimet traumatike nuk arrijnë të integrohen në përvojën jetësore të individit dhe në vetëkonceptin e tij. Për shembull, në PTSD, çrregullimi i parë për të cilin efektiviteti i EMDR u tregua qartazi,

individët vazhdojë ta ripërjetojnë traumën (“sikur ajo po ndodh tani”). Ata shmangin gjithçka të lidhur me të dhe priren të jenë në gjendje mbinxitshmërie (ang: hyperarosual).

Përmes “vëmendjes së dyfishtë” (kujtohet trauma, por “njëra këmbë mbahet në të tashmen”, proces i asistuar nga Lëvizjet Bilaterale të Syve), EMDR duket se e lejon trurin të ketë akses ndaj përvojave të ruajtura në mënyrë disfunksionale dhe të stimulojë sistemin e lindur të përpunimit të informacionit (AIP), që ai ta shndërrojë informacionin në diçka adaptive. Pasi të jetë përpunuar plotësisht, informacioni do të jetë asimiluar dhe strukturat e kujtesës do ta kenë akomoduar informacionin e ri. Edhe pse ngjarja dhe ajo që është mësuar mund të verbalizohen, emocionet e papërshtatshme dhe ndjesitë fizike, mund të shkarkohen dhe të mos ndjehen më.

Oren dhe Solomon (2012) tregojnë që ky model mund të përputhet me teoritë neurobiologjike të fundit për rikonsolidimin e kujtesës. Ata sugjerojnë se mekanizmi i përfshirë në EMDR mund të ndryshojë nga ai i terapive të ekspozimit, ku mekanizmi madhor i propozuar është zhdukja.

Mendohet se rikonsolidimi e ndryshon kujtimin original, ndërsa procesi i zhdukjes krijon një kujtim të ri, që garon me të vjetrin. Po ashtu, ndërsa terapitë kognitive tradicionale identifikojnë një vetëbesim irracional dhe më pas e sfidojnë, e rindërtojnë dhe e ripërcaktojnë atë besim në një besim adaptiv (racional), në EMDR nuk bëhen përpjekje specifike për ta ndryshuar ose për ta ripërcaktuar besimin aktual të klientit. Është gjetur se besimi ndryshon spontanisht, gjatë përpunimit të mëtejshëm, edhe pse ndonjëherë është e nevojshme të 21

krijohet një “ndërthurje kognitive” kur përpunimi ngec.

Një mekanizëm tjetër i mundshëm mund të lidhet me konceptin e quajtur “mindfulness”.

Gjatë fazës së desensibilizimit me EMDR, klientët udhëzohen që “ta lënë gjithçka që ndodh, të ndodhë” dhe “thjesht të vërejnë” atë që ndodh (Shapiro, 2001), çka është konsistente me parimet e “mindfulness” (Siegel, 2007). Mjeshtëria e perceptuar mund të jetë një tjetër element kontribues në efikasitetin e EMDR. Teknikat e ekspozimit kërkojnë që vëmendja të jetë e fokusuar te incidenti, në mënyrë që të parandalojnë shmangien, ndërsa EMDR përdor vetëm periudhat e shkurtra të vëmendjes tek kujtimi traumatik. Për më tepër, klienti ndihmohet për të lëvizur nëpër asociacione të ndryshme që krijohen së brendshmi gjatë seteve të lëvizjeve të syve, çka shpesh shpie në një rritje në sensin e mjeshtërisë, pra, në aftësimin për ta përjetuar aktivitetin, por edhe atë që është “tani dhe këtu”. Përvoja e mjeshtërisë dhe efikasitetit, mundet të kodohet si një informacion adaptiv që mund të lidhë rrjetet e kujtesës që e ruajnë informacionin në mënyrë disfunksionale (Oren dhe Solomon, 2012).

Si punon EMDR? Një pyetje thelbësore dhe e shpeshtë është nëse LBS është e nevojshme që EMDR të jetë efektive dhe nëse është kështu, çfarë ndryshimesh fiziologjike dhe neurologjike ndodhin gjatë EMDR. Disa studime të hershme që krahasojnë përdorimin e EMDR me dhe pa LBS dhe një meta-analizë e 13 studimeve (Davidson dhe Parker, 2001), arritën në përfundimin se LBS nuk bënte dallime në efektivitetin e terapisë.

Megjithatë, Lee dhe Cuijpers (2013) nxorrën

në pah disa probleme metodologjike me këtë studim dhe kryen një rishikim të ri të literaturës që lidhej me dy grupet e studimeve. Grupi i parë përbëhej nga 15 prova klinike dhe krahasoi efektet e EMDR me dhe pa lëvizje të syve. Madhësia e efektit për shtimin e lëvizjeve të syve në studimet për trajtimin me EMDR ishin të moderuara dhe të rëndësishme. Grupi i dytë përbëhej nga 11 prova laboratorike që hulumtuan efektet e lëvizjeve të syve, duke menduar për një kujtim stresant përkundrejt një procedure të njëjtë pa lëvizje të syve në një kontekst jo-terapeutik. Për këtë grup, madhësitë e efektit ishin të mëdha dhe të rëndësishme. Pra, nëse është e saktë që LBS është e nevojshme, cili mekanizëm përfshihet në të?

Së pari, hipoteza për lëvizjen e shpejtë të syve (REM) (Stickgold, 2002) propozon se lëvizjet e syve gjatë EMDR prodhojnë një gjendje truri të ngjashme me atë që prodhohet gjatë gjumit REM. Njihet se gjumi REM i shërben një numri funksionesh adaptive, përfshirë konsolidimin e kujtesës.

Duke vëzhguar paralelet mes gjumit REM dhe EMDR, Stickgold propozoi se EMDR redukton simptomat e lidhura me traumën duke ndryshuar kujtimet autobiografike në forma semantike më të përgjithësuara.

Një hipotezë e dytë ngrihet mbi kërkimet që sugjerojnë se nxjerrja e kujtimeve episodike rritet nga komunikimi i shtuar mes hemisferave të trurit. Propper dhe Christman (2008) rishikuan të dhënat për ta mbështetur këtë. Megjithatë, Guner dhe Bodner (2009) gjetën se, edhe pse lëvizjet vertikale të syve nuk e shtojnë komunikimin interhemisferik, ato ulin emocionet e lidhura me kujtimin po aq efektivisht sa lëvizjet horizontale. Së treti, “kujtesa e punës” (working memory) 22

sugjeron se lëvizjet e syve dhe imazhet vizuale tërheqin burimet e kujtesës ekzekutive të punës dhe vizuospaciale me kapacitet të limituar. Gara e krijuar nga dy detyrat do t’i dobësojë imazhet, prandaj imazhet do të bëhen më pak emocionale dhe të gjalla. Është pohuar se lëvizjet horizontale të syve priren ta vënë në punë kujtesën e punës (p.sh., Van den Hout et al., 2011). Në mbështetje të kujtesës së punës, studimet analoge kanë gjetur se detyrat e tjera gjatë rikujtimit mund ta reduktojnë gjallërinë ose emocionalitetin e kujtimeve negative (De Jongh et al., 2013).

Edhe pse hipotezat specifike që lidhin orientimin e përgjigjes, komunikimin hemisferik dhe kujtesën e punës, çojnë na parashikime të testueshme (Gunter dhe Bodner, 2009), mund të ndodhë që, kërkimi i një shpjegimi gjithëpërfshirës për mënyrën sesi punon EMDR mund të pakësojë mundësinë e ekzistencës së shumë mekanizmave të punës. Ndaj, kërkuesit duhet të marrin në konsideratë ndërlidhjet midis mekanizmave të propozuara të trajtimit, në mënyrë që të ruajnë një shpjegim të integruar mbi mënyrën sesi punon EMDR. Lexuesi i mprehtë do ta kuptojë se modeli i kujtesës së punës, që ka evidencën empirike më të forte, priret të shpjegojë elementin e desensibilizimit të EMDR, pa shpjeguar funksionin e ripërpunimit të EMDR, siç përshkruhet në modelin AIP të Shapiros. Është mendimi im se, për shembull, kundërshtarët e modelit të kujtesës së punës, nuk e çojnë aq larg sa munden këtë teori.

Ajo që kuptoj unë është se, efekti i distancimit, shkaktuar nga degradimi i kujtesës së punës, e lejon klientin të “zmbrapset” nga trauma dhe rrjedhimisht, ta

rivlerësojë atë dhe kuptimin e saj për të, sepse ai mund ta ripërjetojë traumën duke mos u ndjerë i pushtuar (tronditur) prej saj.

Megjithatë, literatura mbi hipotezën për kujtesën e punës duket se është një skicë, përveç ndoshta përjashtimit të Maxfield et al. (2008), që hipotetizojnë se “krijohen lidhje midis materialit të asociuar dhe kujtimit origjinal, duke transformuar kështu mënyrën sesi kujtimi traumatik ruhet në rrjetet e kujtesës” (fq. 259).

Disa kritikë kanë sfiduar kundërshtarët e EMDR për zbatimin e një trajtimi, para zbulimit të mekanizmit të tij të veprimit (p.sh., Herbert et al., 2000). Profesionet e shërimit kanë një histori të gjatë të zbatimit të trajtimeve efikase para se mekanizmat e tyre të veprimit të kuptoheshin. P.sh., aspirina u përdor efektivisht për më tepër se 70 vjet, para se mekanizmat e saj të zbuloheshin (Vane dhe Botting, 2003).

Prandaj, ne mund të argumentojmë se EMDR nuk duhet të bëjë përjashtim. Çrregullimi i stresit post-traumatik (PTSD) Për një terapi të lidhur drejtpërdrejt me traumën e pazgjidhur, PTSD ishte një vend fillimi i dukshëm për zbatimin e EMDR. Pjesa më e madhe e punës dhe kërkimeve të para për EMDR u fokusua tek PTSD dhe artikulli i parë i publikuar nga Shapiro (F. Shapiro, 1989) tregoi efikasitetin e terapisë me PTSD. Që prej asaj kohe, janë dizenjuar një numër i konsiderueshëm kërkimesh dhe një meta-analizë me 38 kërkime (dizajni: randomized controlled trials – RTC), të cilat kanë arritur në përfundimin se EMDR dhe terapia kognitive-bihevjorale e fokusuar te trauma, janë trajtimet më efektive për të 23

rriturit me këtë çrregullim (Bisson et al., 2007).

Një rishikim mbi efikasitetin e EMDR me fëmijët me PTSD tregoi se EMDR dhe terapia kognitive-bihevjorale (CBT) ishin superiore ndaj trajtimeve të tjera. EMDR u gjet se ishte më efektive sesa CBT (Rodenburg et al., 2009). Megjithatë, një meta-analizë nga Greyber et al., (2012), identifikoi vetëm pesë studime që përdornin kritere të ndryshme të përzgjedhjes dhe arriti në përfundimin se efektiviteti i EMDR krahasuar me trajtimet e tjera ishte ekuivok.

Edhe pse të dhënat nga kërkimet për EMDR me fëmijët janë ende në tentativë, Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) e ka rekomanduar EMDR si një nga trajtimet më të mira për PTSD te fëmijët dhe të rriturit (OBSH, 2013).

Përtej PTSD Po bëhet gjithnjë e më e dukshme se trauma dhe përvojat e tjera negative të jetës janë faktorë shkaktarë për shumë çrregullime psikologjike. Për shembull, depresioni është lidhur me përvojat negative në fëmijëri, si keqtrajtimi (Nanni et al., 2012). Modeli AIP sugjeron se EMDR mund të jetë efektiv për çdo çrregullim psikologjik që mund t’i ketë rrënjët te trauma ose te ngjarjet negative të jetës. Që prej punës origjinale pionere të përdorimit të EMDR me PTSD, janë zhvilluar protokolle për përdorimin e saj me një shumëllojshmëri çrregullimesh. Për shembull, ka kërkime (RCT) të publikuara që flasin për efektivitetin e EMDR me viktimat e abuzimit seksual (p.sh., Jaberghaderi et al., 2004). Në një studim tjetër (RCT), EMDR çoi në reduktime të mëdha dhe të rëndësishme të distresit të lidhur me kujtimet, si dhe sjelljeve

problematike te djemtë me probleme të sjelljes (Soberman et al., 2002).

Janë publikuar shumë kërkime rreth efikasitetit të EMDR për çrregullime të tjera në studime jo me kampione të rastësishëm (jo të randomizuara), përfshirë çrregullimin e personalitetit borderline (Brown dhe F. Shapiro, 2006), çrregullimin e ankthit të përgjithësuar (Gauvreau dhe Bouchard, 2008), buliminë nervore (Kowal, 2005) dhe fobinë (De Jongh et al., 1999), si edhe për menaxhimin e dhimbjes (Ray dhe Zbik, 2001). Për të ilustruar rangun e aplikimeve të EMDR, dua të fokusohem tek përdorimi i EMDR në tre çrregullime të ndryshme: depresionin, çrregullimin obsesiv-kompulsiv (OCD) dhe psikozën.

Depresioni Besohet gjerësisht se besimet disfunksionale ose themelore (Beck, 1976) mund të gjurmohen tek përvojat e para dhe; në radhët e praktikuesve të EMDR, përgjithësisht pranohet se teknika mund të jetë ekstremisht efektive në trajtimin e depresionit (R. Shapiro, 2009). Në vend të punojë me besimet themelore, terapisti EMDR e ndihmon klientin të “identifikojë provat” për këto besime dhe të gjejë kujtimin “themelor” më të hershëm për ta përdorur si një target për përpunimin me EMDR (De Jongh et al., 2010). Për shembull, “ngjarja themelore” e lidhur me besimin aktual të klientit “Jam i pavlerë”, mund të jetë një ngjarje e fëmijërisë, në të cilin pritej që ai të merrte përgjegjësi për të tjerët në familje, ndoshta për një prind me probleme me alkoolin. Ai mund të kujtojë një rast specifik, kur nëna i thoshte “Ti je budalla dhe nuk do të vlesh ndonjëherë për diçka”. Kjo ngjarje themelore ose ky kujtim themelor, do të 24

përbëjë fokusin e EMDR, nga i cili do të identifikohen kognicionet dhe emocionet aktuale negative, si dhe përgjigjet somatike.

Megjithëse janë publikuar raste studimore mbi trajtimin e depresionit si diagnoza e parë me EMDR (p.sh. Grey, 2011), nuk ka pasur studime të publikuara RCT në anglisht, për ta adresuar këtë pyetje (Wood dhe Ricketts, 2013). Për fat të keq, të dhënat kërkimore për efektivitetin e EMDR me depresionin janë aktualisht të limituara tek evidenca se nivelet e depresionit reduktohen kur ai ndodh bashkë me çrregullime si PTSD (p.sh., Rothbaum et al., 2005).

Megjithatë, po kryhet një studim nga Rrjeti Europian për Depresionin dhe EMDR, i cili përfshin pacientë nga gjashtë shtete europiane me depresion kronik, të cilët po marrin vetëm mjekime, EMDR dhe mjekime ose CBT dhe mjekime. Studimi do të rekrutojë më shumë se 350 pjesëmarrës, por deri tani, studimi është i papublikuar (Hofmann, 2012). Po ashtu, ka një dizajn eksperimental me një rast të vetëm, i replikuar në MB nga Hulumtimi për EMDR dhe Depresionin i Sheffield (SEDI), që synon të përcaktojë nëse klientët përgjigjen ndaj EMDR jo vetëm me një përmirësim në simptomat depresive, por edhe në funksionimin social. Studimi do të hulumtojë nëse pjesëmarrësit përgjigjen në të njëjtën mënyrë si klientët me PTSD ndaj ndryshimeve si narrativa (tregimtaria) e kujtesës, ndryshueshmëria e rrahjeve të zemrës dhe përgjigja galvanike e lëkurës, si dhe do të japë informacion për përvojat e pacientëve në marrjen e EMDR për depresionin (Wood dhe Ricketts, 2013).

Etiologjia e OCD është më pak e lidhur me traumën dhe ngjarjet jetësore, në krahasim me depresionin, por një lidhje e tillë ekziston shpesh. Për shembull, Cromer et al.

(2006) gjetën se 54 për qind e individëve me OCD kishin përjetuar të paktën një ngjarje traumatike në jetë. Individët me OCD shpesh ngecin në botën e tyre kognitive dhe një nga avantazhet e EMDR është mënyra me të cilën ajo integron kognicionet negative me emocionet dhe ndjesitë trupore.

Ndryshe nga PTSD dhe depresioni, zakonisht është e nevojshme të kombinohet EMDR me më shumë përqasje psikoedukative dhe sjellore, si parandalimi me anë të ekspozimit dhe përgjigjes (ERP: Meyer, 1966). Meqënëse EMDR fillon gjithmonë me anë të përpunimit të traumave ose ngjarjeve të pazgjidhura të së shkuarës, mund të ndodhë që te individët me OCD të përjetohen simptoma edhe pas përpunimit të plotë. Në këto situata, p.sh., një aplikim shtesë i “flashforwards” (EMDR), përdor protokollin standard për të adresuar “skenarët më të këqinj” nga të cilët klienti ka frikë, shpesh një tipar dallues i OCD (Logie dhe De Jongh, 2014).

Böhm dhe Voderholzer (2010) përshkruajnë tre raste studimore të trajtimit të OCD, duke përdorur EMDR dhe ERP. Marr (2012) përshkroi sesi OCD u trajtua me sukses në tre raste, duke përdorur EMDR dhe ERP. Marr (2012) përshkroi mënyrën sesi OCD u trajtua me sukses me EMDR në katër raste ku CBT kishte qenë më parë e pasuksesshme. Studimi i parë (RCT) në këtë fushë tregoi se EMDR është më efektive se mjekimi në trajtimin e OCD (Nazari et al., 2011).

Çrregullimi obsesiv-kompulsiv (OCD) Psikoza 25

A mund të jetë EMDR vërtet efektive në trajtimin e psikozave? Kjo mund të duket më pak surprizuese, pasi shumë individë me psikoza kanë një histori traumash (Varese et al., 2012) dhe rreth 50 deri në 98 për qind e të rriturve me një sëmundje mendore të rëndë si psikoza kanë pasur të paktën një përvojë traumatike (Read et al., 2005). Po ashtu, tashmë është argumentuar se trajtimet e foksuara tek trauma mund të jenë një shtesë e rëndësishme në trajtimin e psikozave (Callcott et al., 2004).

Një studim (van den Berg & van der Gaag, 2011) tregoi se EMDR është efektive dhe e sigurt për trajtimin e PTSD te klientët me një çrregullim psikiatrik. Trajtimi i PTSD me EMDR ka efekt pozitiv mbi haluçinacionet auditive dhe verbale, deluzionet, simptomat e ankthit dhe depresionit dhe te vetëvlerësimi. EMDR u përdor me një grup pacientësh pa e adaptuar protokollin e trajtimit dhe pa e zgjatur trajtimin duke përparuar me ndërhyrje stabilizuese. Aktualisht, po krijohet një qendër që bën kërkime klinike (RCT), për të hulumtuar sigurinë dhe efikasitetin e terapisë EMDR dhe ekspozimin e zgjatur të klientëve me psikoza dhe PTSD komorbide (De Bont et al., 2013). Megjithëse këto të dhëna kërkimore duken premtuese, nuk ka dyshim që ka ende nevojë për kërkime të konsidersueshme para se EMDR të rekomandohet për trajtimin e psikozave.

Komente përmbyllëse Ky artikull e sfidon nocionin se EMDR është vetëm një trajtim për PTSD. Artikulli bën ftesë për debat nëse duket i dyshimtë për lexuesit. Unë besoj se, edhe pse duhen bërë shumë më tepër kërkime, zbatimi i suksesshëm i EMDR deri më tani, për një

rang çrregullimesh, bashkë me bazën e evidencave në rritje, tregon se ajo po arrin shpejt statusin e psikoterapisë së plotë, me të drejtat e saj.

Referenca 1. Beck, A. (1976). Cognitive therapy and emotional disorders.

New York: International Universities Press.

2. Bisson, J., Ehlers, A., Matthews, R. et al.

(2007). Psychological treatments for chronic post-traumatic stress disorder.

British Journal of Psychiatry, 190, 97–104.

3. Böhm, K. & Voderholzer, U. (2010). Use of EMDR in the treatment of obsessivecompulsive disorders. Verhaltenstherapie, 20, 175–181.

4. Brown, S. & Shapiro, F. (2006). EMDR in the treatment of borderline personality disorder. Clinical Case Studies, 5, 403– 420.

5. Callcott, P., Standart, S. & Turkington, D. (2004). Trauma within psychosis.

Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 32, 239–244.

6. Cromer, K., Schmidt, N. & Murphy, D. (2006). An investigation of traumatic life events and obsessive-compulsive disorder Behaviour Research and Therapy, 45, 2581–2592.

7. Davidson, P. & Parker, K. (2001). Eye movement desensitization and reprocessing (EMDR): A meta-analysis.

Journal of Consulting and Clinical Psychology, 69, 305–316.

8. De Bont, P., Van den Berg, D., Van der Vleugel, B. et al. (2013). A multi-site single blind clinical study to compare the effects of prolonged exposure, EMDR and waiting list on patients with a current diagnosis of psychosis and co morbid PTSD. Treating Trauma in Psychosis, 14, 151.

26

9. De Jongh, A., Ernst, R., Marques, L. & Hornsveld, H. (2013). The impact of eye movements and tones on disturbing memories of patients with PTSD and other mental disorders. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 44, 447–483.

10. De Jongh, A., ten Broeke, E. & Meijer, S. (2010). Two method approach: A case conceptualization model in the context of EMDR. Journal of EMDR Practice and Research, 4, 12–21.

11. De Jongh, A., ten Broeke, E. & Renssen, M. (1999). Treatment of specific phobias with EMDR. Journal of Anxiety Disorders, 13, 69–85.

12. Gauvreau, P. & Bouchard, S. (2008).

Preliminary evidence for the efficacy of EMDR in treating generalized anxiety disorder. Journal of EMDR Practice and Research, 2, 26–40.

13. Grey, E. (2011). A pilot study of concentrated EMDR. Journal of EMDR Practice and Research, 5, 14–24.

14. Greyber, L., Dulmus, C. & Cristalli, M. (2012). EMDR, PTSD, and trauma. Child and Adolescent Social Work Journal 29, 409–425.

15. Gunter, R. & Bodner, G. (2009). EMDR works… but how? Journal of EMDR Practice and Research, 3, 161–168.

16. Herbert, J., Lilienfeld, S., Lohr, J. et al.

(2000). Science and pseudoscience in the development of EMDR. Clinical Psychology Review, 20, 945–971.

17. Hofmann, A. (2012). EMDR and chronic depression. Paper presented at the EMDR Association UK & Ireland National Workshop and AGM, London.

18. Jaberghaderi, N., Greenwald, R., Rubin, A. et al (2004). A comparison of CBT and EMDR for sexually abused Iranian girls.

Clinical Psychology and Psychotherapy, 11, 358–368.

19. Joseph, S. (2002). Emperor’s new clothes?

The Psychologist, 15, 242–243.

20. Kowal, J.A. (2005). QEEG analysis of treating PTSD and bulimia nervosausing EMDR. Journal of Neurotherapy, 9, 114– 115.

21. Lee, C.W. & Cuijpers, P. (2013). A metaanalysis of the contribution of eye movements in processing emotional memories. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 44, 231– 239.

22. Logie, R. & De Jongh, A. (2014). The ‘Flashforward procedure’: Confronting the catastrophe. Journal of EMDR Practice and Research, 8, 25–32.

23. Marr, J. (2012). EMDR treatment of obsessive-compulsive disorder: Preliminary research. Journal of EMDR Practice and Research, 6, 2–15.

24. Maxfield, L., Melnyk, W. & Gordon Hayman, C. (2008). A working memory explanation for the effects of eye movements in EMDR. Journal of EMDR Practice and Research, 2, 247–261.

25. Meyer, V. (1966). Modification of expectations in cases with obsessional rituals. Behavior Research and Therapy, 4, 273–280.

26. Nanni, V., Uher, R. & Danese, A. (2012).

Childhood maltreatment predicts unfavorable course of illness and treatment outcome in depression: A metaanalysis. American Journal of Psychiatry, 169, 141–151.

27. National Institute for Health and Clinical Excellence. (2005). Post traumatic stress disorder (PTSD). London: Author.

28. Nazari, H., Momeni, N., Jariani, M. & Tarrahi, M. (2011). Comparison of EMDR with citalopram in treatment of OCD. International Journal of Psychiatry in Clinical Practice, 15, 270–274.

27

29. Oren, E. & Solomon, R. (2012). EMDR therapy. Revue européenne de psychologie appliquée, 62, 197–203.

30. Propper, R. & Christman, S. (2008).

Interhemispheric interaction and saçadic horizontal eye movements. Implications for episodic memory, EMDR, and PTSD. Journal of EMDR Practice and Research, 4, 269–281.

31. Ray, A. & Zbik, A. (2001). Cognitive behavioral therapies and beyond. In C. Tollison, J. Satterhwaite & J. Tollison (Eds.) Practical pain management (3rd edn) (pp.189–208).

Philadelphia: Lippincott.

32. Read, J., van Os, J., Morrison, A. & Ross, C. (2005). Childhood trauma, psychosis and schizophrenia. Acta Psychiatrica Scandinavica, 112, 330–350.

33. Rodenburg, R., Benjamin, A., de Roos, et al. (2009). Efficacy of EMDR in children: A meta-analysis. Clinical Psychology Review, 29, 599–606.

34. Rothbaum, B.O., Astin, M.C. & Marsteller, F. (2005). Prolonged exposure versus EMDR for PTSD rape victims.

Journal of Traumatic Stress, 18(6), 607– 616.

35. Shapiro, F. (1989). Eye movement desensitization. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 20, 211–217.

36. Shapiro, F. (2001). Eye movement desensitization and reprocessing: Basic principles, protocols and procedures (2nd edn). New York: Guilford Press.

37. Shapiro, F. (2007). EMDR, adaptive information processing, and case conceptualization. Journal of EMDR Practice and Research, 1, 68–87.

38. Shapiro, F. & Maxfield, L. (2002). In the blink of an eye. The Psychologist, 15, 120–124.

39. Shapiro, R. (2009). EMDR Solutions II. New York: Norton.

40. Siegel, D.J. (2007). The mindful brain.

New York: Norton.

41. Soberman, G., Greenwald, R. & Rule, D. (2002). A controlled study of eye movement desensitization and reprocessing (EMDR) for boys with conduct problems. Journal of Aggression, Maltreatment, and Trauma, 6, 217–236.

42. Stickgold, R. (2002). EMDR: A putative neurobiological mechanism of action.

Journal of Clinical Psychology, 58, 61–75.

43. van den Berg, D. & van der Gaag, M. (2011). Treating trauma in psychosis with EMDR: A pilot study. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 43, 664–671.

44. Van den Hout, M., Engelhard, I., Rijkeboer, M. et al. (2011). EMDR: Eye movements superior to beeps in taxing working memory and reducing vividness of recollections. Behaviour Research and Therapy, 49, 92–98.

45. Vane, J. & Botting, R. (2003). The mechanism of action of aspirin.

Thrombosis Research, 110, 255–258.

46. Varese, F., Smeets, F., Drukker, M. et al.

(2012). Childhood adversities increase the risk of psychosis. Schizophrenia Bulletin, 38, 661–671.

47. Wood, E. & Ricketts, T. (2013). Is EMDR an evidenced-based treatment for depression? Journal of EMDR Practice and Research, 7, 225–235.

48. World Health Organization (2013).

Guidelines for the management of conditions specifically related to stress.

Geneva: Author.

28

Terapia EMDR: Një panoramë e zhvillimit dhe mekanizmave të saj të veprimit E. Orena, R. Solomon3 Abstrakt Hyrje. Ky artikull ekzaminon historinë dhe zhvillimin e Desensibilizimit dhe Ripërpunimit me Lëvizje të Syve (EMDR), që nga zbulimi original i Dr. Francine Shapiro, në vitin 1987, deri te gjetjet e tanishme dhe drejtimet e së ardhmes për kërkime dhe praktikë klinike.

Elementet e literaturës. Në këtë artikull, jepet një pamje e përgjithshme e gurëve të rëndësishëm kilometrikë në evolucionin e EMDR gjatë 20 viteve të para, ku përfshihen ngjarjet kyçe, publikimet shkencore, kërkimet dhe përpjekjet humanitare. Autorët përshkruajnë edhe modelin e Përpunimit Adaptiv të Informacionit (Adaptive Information Processing - AIP), i cili është baza teorike e terapisë; ata adresojnë çështjen e mekanizmave të veprimit dhe kontributet specifike të EMDR në fushën e psikoterapisë.

Diskutim. EMDR është një psikoterapi integrative, e cila i sheh kujtimet e ruajtura në mënyrë disfunksionale si elementin thelbësor të zhvillimit të psikopatologjisë.

Në pikëpamjen e saj për kujtesën, ajo integron informacione ndijore, kognitive, emocionale dhe somatike. Protokolli i EMDR punon me ngjarjet në të shkuarën që e kanë shkaktuar problemin e tanishëm, me situatat e tanishme në të cilat përjetohet problemi dhe me mënyrën sesi klienti do të donte të përballej me sfidat në të ardhmen.

3 Revue européenne de psychologie appliquée 62 (2012) 197–203 © 2012 Elsevier Masson SAS. Email address: udioren@emdr.co.il (E. Oren). http://dx.doi.org/10.1016/j.erap.2012.08.005

Konkluzioni. EMDR është një terapi 25vjeçare, e cila ka grumbulluar një numër të madh kërkimesh që provojnë efikasitetin e saj dhe tashmë është pjesë e shumë udhëzimeve mbi trajtimet profesionale.

Kërkimet e vënë theksin tek ndikimi i saj potencialisht i madh në fushën e shëndetit mendor dhe fizik.

Desensibilizimi dhe Ripërpunimi me Lëvizje të Syve (EMDR) është një qasje terapeutike e drejtuar nga modeli i Përpunimit Adaptiv të Informacionit (AIP). Në këtë qasje psikoterapeutike të integruar, kujtimet e ruajtura në mënyrë disfunksionale, konsiderohen si baza primare e patologjisë klinike. Përpunimi i këtyre kujtimeve dhe integrimi i tyre në rrjetet më të mëdha adaptive lejon shndërrimin dhe rikonsolidimin e tyre. Gjatë 25 viteve të fundit, janë mbledhur kërkime të shumta për terapinë EMDR, e cila është njohur gjerësisht si një trajtim efektiv për traumën.

Këtu përshkruhen historia e terapisë, modeli AIP, zbatimet klinike dhe elementet e procedurës. Po ashtu, eksplorohen dy teoritë dominante të lidhura me mekanizmat e veprimit të stimulimit bilateral (SB), që përdoren në terapinë EMDR. EMDR është një përqasje psikoterapeutike me elemente proceduriale që përputhen me shumicën e orientimeve (Shapiro, 2001, 2002). Terapia drejtohet nga modeli AIP, i cili thekson rolin që ka sistemi i përpunimit të informacionit në tru, në zhvillimin e shëndetit dhe patologjisë së njeriut. Sipas modelit AIP, kujtimet e ngjarjeve traumatike, të përpunuara në mënyrë të pamjaftueshme, janë burimi primar i të gjitha psikopatologjive që nuk lidhen me deficite organike. Përpunimi i të gjitha këtyre kujtimeve shpie në zgjidhje përmes rikonsolidimit dhe asimilimit brenda rrjeteve më të gjera dhe adaptive të kujtesës.

29

EMDR është një trajtim me tetë faza, që përfshin një protokoll me tri pjesë, i cili fokusohet në: - Kujtimet që qëndrojnë pas problemeve të tanishme; - Situatat e tanishme dhe nxitësit (triggers) që duhet të adresohen në mënyrë specifike për ta sjellë klientin në gjendjen e shëndetit psikologjik; - Integrimin e modeleve pozitive të kujtesës për sjellje adaptive në të ardhmen.

Një nga karakteristikat dalluese të EMDR është përdorimi i stimulimit bilateral: lëvizjet e syve nga njëra anë në tjetrën, alternimi i prekjeve me duar (tapping) dhe alternimi i toneve auditive, të cilat përdoren në procedurat dhe protokollet standarde, për të adresuar të gjitha aspektet e rrjetit të zgjedhur të kujtesës (kujtesa target).

1. Historia EMDR lindi në vitin 1987, kur Shapiro njohu efektet e lëvizjeve të syve te kujtimet shqetësuese. Ky zbulim solli zhvillimin e protokollit të trajtimit, të cilën ajo e emërtoi Desensibilizimi me Lëvizje të Syve (Eye Movement Desensitization - EMD). Duke pasur një formim si bihevjoriste, Shapiro fillimisht e perceptoi ndikimin e lëvizjeve të syve si të ngjashëm me atë të desensibilizimit sistematik që bazohej te reagimi i brendshëm i relaksimit. Po ashtu, ajo supozoi se procesi në EMD lidhej me fenomenin e Lëvizjes së Shpejtë të Syve (Rapid Eye Movemend; REM) në gjumë dhe efektet e tij. Kërkimi i saj fillestar ishte një provë klinike, e cila dha rezultate premtuese në trajtimin e viktimave të abuzimit seksual dhe veteranëve të luftës (Shapiro, 1989).

Shapiro vazhdoi të zhvillonte dhe të rafinonte procedurat e përdorura në EMD përtej paradigmës bihevjorale dhe në vitin 1991, e ndryshoi emrin e saj në EMDR. Shtimi i fjalës “Ripërpunimi” (Reprocessing - R) erdhi si pasojë e të kuptuarit se

desensibilizimi ishte vetëm një rezultat i terapisë dhe se efektet e gjera të saj mund të kuptoheshin më mirë përmes teorisë së përpunimit të informacionit.

Në vitet 1990, pati zhvillime të mëdha, por edhe kundërshtime të mëdha për EMDR. Mbështetja nga Joseph Wolpe, teoricieni i parë i desensibilizimit sistematik, si dhe publikimi i disa studimeve që treguan rezultate pozitive (Marquis, 1991; Wolpe & Abrams, 1991), ishin shenja të qarta se EMDR ishte një formë premtuese e psikoterapisë.

Nga ana tjetër, kundërshtuesit e EMDR po vinin në pikëpyetje rolin e lëvizjeve të syve (Lohr et al., 1992) dhe bazën shkencore për shtimin e tyre, në atë që e cilësuan si terapia e ekspozimit (McNally, 1999). Këto kritika u panë si të keqorientuara (shih Perkins dhe Rouanzoin, 2002), por kundërshtitë nuk e frenuan Shapiro dhe kolegët e saj, përkundrazi; ato bënë thirrje për kërkime shtesë.

Me shtimin e mbështetjes empirike, u zhvilluan trajnime në terapinë EMDR në Shtetet e Bashkuara dhe në Europë, Australi dhe në Amerikën Qendrore dhe Jugore.

Trajnerët e Institutit EMDR filluan të ofronin trajnime pro-bono në zonat e luftës dhe katastrofave, në të gjithë botën. Në vitin 1995, si pjesë e përgjigjes së komunitetit EMDR ndaj bombardimeve të qytetit në Oklahoma, u formua Programi i Ndihmës Humanitare (EMDR-HAP). EMDR-HAP (www.emdrhap.org) dhe degët e saj në të gjithë botën, kanë ofruar trajnime për qindra njerëz në vende të dëmtuara nga lufta, si Bosnja, Nikaragua, Irlanda e Veriut, Meksika, në Stambollin pas tërmetit, në Azinë Juglindore pas cunamit, Azi, Izrael, Palestinë dhe në Haitin pas tërmetit, po ashtu edhe në shumë agjenci publike në ShBA. Që prej vitit 1995, kur u themelua shoqata e parë për EMDR, në ShBA (www.emdria.org), u krijuan edhe shoqata të tjera kombëtare dhe rajonale, si EMDR Asia 30

(www.emdr-asia.org), EMDR Ibero-America (www.emdriberoamerica.org) dhe EMDR Europe Association (www.emdr-europe.org) me mbi 20 shoqata pjesëtare dhe më tepër se 8000 anëtarë.

Kërkimet e shumta që janë grumbulluar gjatë 20 viteve të fundit kanë bërë që EMDR të cilësohet një trajtim efektiv për traumën në shumë udhëzues klinikë të organizatave profesionale dhe shërbimeve kombëtare të shëndetit mendor. Në Europë, këto përfshijnë Departamentin e Shëndetit në Clinical Resource Efficiency Support Team të Irlandës së Veriut (CREST, 2003) dhe Dutch National Steering Committee Guidelines for Mental Health Care (2003), French National Institute of Health and Medical Research (INSERM, 2004), the British National Collaborating Centre for Mental Health (NICE, 2005), the Swedish Council on Technology Assessment (2001), dhe United Kingdom Department of Health (2001). Në ShBA, këto përfshijnë Shoqatën Amerikane të Psikiatrisë (2004), Shoqatën Amerikane të Psikologjisë (Chambless et al., 1998), Institutin Kombëtar të Shëndetit Mendor (2007), si dhe Departamentin e Çështjeve të Veteranëve dhe Departamentin e Mbrojtjes (2004). Shoqata Ndërkombëtare e Studimeve për Stresin Traumatik (ISTSS) e ka përfshirë EMDR në udhëzimet e saj (Foa, Keane & Friedman, 2009).

2. Kërkimet Udhëzimet e shumta për praktikën dhe mjaft meta-analiza (Bisson & Andrew, 2007) tregojnë se EMDR arrin efekte terapeutike që janë ekuivalente dhe zgjasin në kohë, si ato të metodave kognitive-bihevjorale, për të cilat ka shumë kërkime. Rreth 20 studime të kontrolluara kanë validuar efikasitetin e terapisë EMDR në trajtimin e PTSD, ndërsa shumë studime dhe raporte rasti tregojnë efektivitetin e EMDR me një rang të gjerë çrregullimesh, ku përfshihen fobitë (de Jongh, Ten Broeke & Renssen, 1999; de

Jongh, van den Oord & Ten Broeke, 2002), çrregullimi i panikut (Goldstein et al., 2000; Fernandez & Faretta, 2007), çrregullimi i ankthit të përgjithësuar (Gauvreau & Bouchard, 2008), problemet e sjelljes dhe vetëvlerësimi (Soberman, Greenwald & Rule, 2002), zia e komplikuar (Solomon & Rando, 2007), çrregullimi dismorfik i trupit (Brown, McGoldrick & Buchanan, 1997), sindroma e referencës olfaktore (McGoldrick, Begum & Brown, 2008), disfunksioni seksual (Wernik, 1993), pedofilia (Ricci et al., 2006), ankthi i performancës (Barker & Barker, 2007), dhimbja kronike (Grant & Threlfo, 2002), migrena (Marcus, 2008) dhe dhimbja e gjymtyrës fantazmë (Schneider et al., 2008; Tinker & Wilson, 2006; de Roos, Veenstra et al., 2010).

Shumica e studimeve kanë vlerësuar efektin pozitiv të EMDR te fëmijët (Greenwald, 1998; Ahmad & Sundelin Wahlsten, 2008; Chemtob, Nakashima & Carlson, 2002; de Roos & de Jongh, 2008; Jaberghaderi, Greenwald, Rubin, Dolatabadim & Zand, 2004). Një meta-analizë ka raportuar “efikasitet shtesë kur madhësitë e efektit bazohen në krahasime midis EMDR dhe trajtimit të përcaktuar me CBT për traumën” (Rodenburg, Benjamin, de Roos, Meijer & Stams, 2009). Kur shihen kërkimet mbi rezultatet e terapisë, që krahasojnë EMDR dhe CBT, duhet të mbahet parasysh se terapia EMDR nuk përfshin 30 deri në 100 orë detyra shtëpie, të cilat janë të përfshira në shumicën e terapive CBT. Prandaj, EMDR arrin të ketë impakt terapeutik me më pak ekspozim ndaj traumës dhe me një seancë të vetme. Ky fakt e bën atë më të lehtë për t’u përdorur, më të tolerueshme për klientët dhe terapistët (Arabia, Manca & Solomon, 2011), por edhe të aftë që të arrijë efekte pozitive duke përdorur një trajtim të vijueshëm (Wesson & Gould, 2009).

Një element i EMDR, stimulimi bilateral, ka qenë aspekti që ka tërhequr më tepër 31

vëmendjen, si të klinicistëve, edhe të kërkuesve. Shumë teori janë përpjekur të shpjegojnë efektet e tij, por mekanizmat e fshehtë po hetohen ende. Analizat e hershme që vlerësonin lëvizjet e syve dhanë rezultate të përziera (kontradiktore). Megjithatë, këto kërkime janë kritikuar për arsye të përdorimit të popullatave të papërshtatshme dhe kohës së pamjaftueshme të trajtimit (Chemtob, Tolin, van der Kolk & Pitman, 2000). Nga ana tjetër, janë identifikuar efektet fiziologjike specifike të lëvizjeve të syve gjatë seancave të trajtimit me EMDR (Propper et al., 2007; Elofsson, von Scheele, Theorell & Sondergaard, 2008; Sack, Lempa, Steinmetz, Lamprecht & Hofmann, 2008; Wilson, Silver, Covi & Foster, 1996).

Kërkimet sugjerojnë se lëvizjet e syve shpien në një rritje të aktivitetit parasimpatik dhe në një rënie të nxitshmërisë psikofiziologjike. Rezultate fiziologjike të ngjashme janë gjetur pas një seance me EMDR, ku është parë një rënie e ritmit të zemrës dhe përcjellshmërisë së lëkurës (Aubert-Khalfa, Roques & Blin, 2008).

Ka dy hipoteza që kanë marrë mbështetje më të madhe empirike. Njëra përfshin krijimin e një përgjigjeje orientuese, që besohet se lidhet me proceset që ndodhin gjatë gjumit REM (Stickgold, 2002, 2008).

Në mbështetje të kësaj teorie, studimet me kampione rastësore (RCT) kanë gjetur se lëvizjet e syve rrisnin thirrjen (nxjerrjen) e kujtimeve episodike (Christman, Garvey, Propper & Phaneuf, 2003), fleksibilitetin e vëmendjes (Kuiken, Bears, Miall & Smith, 2002; Kuiken, Chudleigh & Racher, 2010) dhe njohjen e informacionit të vërtetë (Parker & Dagnall, 2007; Parker, Relph & Dagnall, 2008; Parker, Buckley & Dagnall, 2009). Përgjigjia orientuese është vlerësuar nga studime që kanë treguar një rënie të nxitshmërisë (MacCulloch & Feldman, 1996; Barrowcliff, Gray, MacCulloch, Freeman & Macculloch, 2003; Barrowcliff,

Gray, Freeman & MacCulloch, 2004; Schubert, Lee & Drummond, 2011).

Hipoteza e dytë dominante është se lëvizjet e syve dhe format e tjera të stimujve të vëmendjes së dyfishtë (p.sh., prekjet dhe tonet), ndërpresin kujtesën e punës.

Studimet që vlerësojnë këtë hipotezë kanë gjetur se lëvizjet e syve ulin gjallërinë dhe/ose emocionalitetin e kujtimeve dhe imazheve të frikërave të parashikuara (Andrade, Kavanagh & Baddeley, 1997; Engelhard, van Uijen & van den Hout, 2010; Engelhard et al., 2011; Gunter & Bodner, 2008; Kavanagh, Freese, Andrade & May, 2001; Maxfield, Melnyk & Hayman, 2008; Sharpley, Montgomery & Scalzo, 1996; van den Hout, Muris, Salemink & Kindt, 2001; van den Hout et al., 2011). Aktualisht, nuk dihet nëse ndryshimi në gjallërinë dhe emocionalitetin e kujtimit parashikon apo ndjek (pason) rënien fiziologjike (uljen e nxitshmërisë), nëse këto ndodhin së bashku apo nëse janë elemente të ndara nga njëratjetra (Sack et al., 2007, 2008a, b). Dhjetëra studime kanë raportuar efektet që mbështesin secilën nga këto hipoteza.

Rrjedhimisht, ka një arsye të mirë për të besuar se të dyja hipotezat janë të sakta dhe se në mënyrë interaktive kontribuojnë në efektet terapeutike të EMDR. Përmbledhja e këtyre gjetjeve tregon se, edhe pse analizat e hershme të komponentëve kanë dështuar të provojnë rëndësinë e stimulimit bilateral, si pjesë e EMDR, ka pak dyshim se një analizë e brezit të ri, me popullata të diagnostikuara, do ta plotësojë këtë bazë njohurish, me kusht që ato të bëhen në mënyrë rigoroze (Shapiro, 2001).

3. Modeli i përpunimit adaptiv të informacionit Zhvillimi i EMD në EMDR u bazua tek modeli AIP, korniza teorike që udhëheq praktikën klinike me EMDR (Shapiro, 1995, 2001). Sipas këtij modeli, rrjetet e kujtesës së përvojave të ruajtuara janë baza e 32

shëndetit dhe patologjisë njerëzore. Përvojat e reja janë një rrjedhje e pafundme e pjesëve të ndërgjegjshme dhe të pandërgjegjshme të informacionit, që përpunohen nga sistemi i përpunimit të informacionit në tru dhe integrohen në këto rrjete kujtese. Sistemi shihet si adaptiv, pasi në funksionimin e tij normal, ai mund ta përdorë këtë informacion për të mbështetur rritjen dhe zhvillimin e njeriut, përmes të mësuarit. Informacioni i dobishëm ndijor, kognitiv, emocional dhe trupor, ruhet në rrjetet e kujtesës, të cilat do të përdoren në të ardhmen, për të udhëhequr në mënyrë adaptive, reagimet e personit në botën ku ai jeton.

Disa ngjarje negative stresante duket se e mbingarkojnë sistemin e përpunimit të informacionit dhe parandalojnë asimilimin adaptiv. Ngjarja ruhet si një kujtim që mbart emocione, ndjesi fizike dhe mendime shqetësuese, të cilat janë përjetuar në kohën kur ka ndodhur ngjarja. Ndonjëherë, këto situata janë traumat e rëndësishme, por më shpesh, janë ngjarjet negative të jetës së përditshme, të cilat njerëzit i përjetojnë në familje, në marrëdhënie, në shkollë, në punë etj., si poshtërimet, refuzimet, dështimet e me radhë. Kur ndodhin situata të tilla, informacioni i lidhur me ngjarjen negative, ruhet i izoluar, në pamundësi për t’u lidhur me rrjetet adaptive të kujtesës. Situatat që ndodhin në të tashmen mund të nxisin kujtimet më të hershme, duke bërë që personi të përjetojë disa ose të gjitha aspektet që shpien në sjellje të keqpërshtatura ose simptomatike.

Modeli AIP i sheh besimet negative, sjelljet dhe karakteristikat e personalitetit, si rrjedhojë e kujtimeve të ruajtura në mënyrë disfunksionale (Shapiro, 2001). Nga kjo pikëpamje, një besim negativ për veten (p.sh. “Unë jam budalla”), një reagim emocional negativ (p.sh. frika në prani të një figure autoritare), një reagim trupor negativ (p.sh., dhimbje barku para një provimi) – të

gjitha janë simptoma dhe jo shkaqe të problemeve të tashme.

Shkaku gjendet te kujtimet e papërpunuara të ngjarjeve jetësore, të cilat aktivizohen në të tashmen. Kjo pikëpamje mbi patologjinë psikologjike është thelbi teorik i terapisë EMDR dhe drejton klinicistin në kuptimin e tij për klientin, në formimin e një plani trajtimi dhe në mënyrën sesi ai ndërton ndërhyrjet e tij terapeutike.

Në një seancë EMDR, procedurat dhe protokollet standarde përdoren për të hyrë në një kujtim që lidhet (është relavant) me vështirësinë e tanishme. Sipas protokolleve dhe procedurave standarde, përdoren aplikime të shkurtra të stimulimit bilateral (lëvizjet e syve, stimulimi taktil ose stimulimi auditiv).

Transkriptet e seancave tregojnë se përpunimi, përgjithësisht ndodh përmes një përparimi të shpejtë të lidhjeve intrapsikike në seancë, teksa emocionet, insajtet, ndjesitë dhe kujtimet dalin në sipërfaqe dhe ndryshojnë me çdo set të ri të stimulimit bilateral. Në modelin AIP, kjo shihet si lidhja e kujtimit target me informacionin adaptiv, çka e lejon klientin të përparojë drejt stadeve të përshtatshme të afektit dhe insajtit, lidhur me këto çështje: 1) nivelet e përshtatshme të përgjegjshmërisë; 2) siguria aktuale; dhe 3) mundësia për zgjedhje në të ardhmen.

Përpunimi me EMDR përfshin krijimin e lidhjeve dhe shoqërimeve të reja, që lejojnë të ndodhë të mësuarit me kujtimin, i cili më pas do të ruhet në një mënyrë të re adaptive.

Kur ndodh kjo, klienti mund ta shohë ngjarjen shqetësuese dhe veten e tij nga një perspektivë adaptive. Kjo perspektivë nuk i përmban kognicionet, afektet dhe ndjesitë trupore negative, të cilat ishin qendrore në perceptimin e tij të mëparshëm, i cili ishte i keqpërshtatur. Prandaj, ngjarja ndalon së pasuri një ndikim negativ për klientin tek vetja e tij dhe te perceptimi i tij për botën, për përvojën e tij emocionale dhe trupore.

33

Ky përpunim, i cili shpie në mësim, qëndron në zemër të modelit dhe terapisë EMDR. Protokolli i përdorur në terapinë EMDR targeton dhe përpunon situatat aktuale, që e nxisin shqetësimin, përvojat që i kanë vënë simptomat aktuale në lëvizje dhe përvojat pozitive e informacionet e reja, që nevojiten për të kapërcyer çdo mungesë njohurish ose aftësish.

3.1.

Përqasja e trajtimit me tetë faza Përqasja e psikoterapisë së integruar EMDR përdor një protokoll me tetë faza që e drejton klinicistin në përballjen me vështirësitë aktuale psikologjike, që bazohen te ngjarjet negative të shkuara.

3.1.1. Faza 1 – Historia e klientit Klinicisti pyet për historinë e mëparshme (psikologjike) duke u fokusuar te pikat e forta dhe vështirësitë, ngjarjet e mëparshme që lidhen me problemet aktuale, situatat në të tashmen në të cilat shfaqen problemet, si dhe te qëllimet pozitive në të ardhmen.

3.1.2. Faza 2 – Përgatitja Klinicisti e përgatit klientin për përpunimin e kujtimeve duke ndërtuar një marrëdhënie terapeutike, përmes ofrimit të psikoedukimit në lidhje me vështirësitë, bën një shpjegim të procesit, si dhe i mëson klientit lloje të caktuara teknikash vetëqetësuese, për ta ndihmuar atë të ruajë një “vetëdije të dyfishtë” gjatë seancave të mëtejshme të përpunimit.

3.1.3. Faza 3 – Vlerësimi Klinicisti e ndihmon klientin të identifikojë detajet e kujtimit target, duke përfshirë imazhin qendror, kognicionet aktuale negative, kognicionin pozitiv të dëshiruar, emocionin që ndjen aktualisht dhe ndjesitë fizike, si dhe bën disa matje paraprake.

3.1.4. Faza 4 – Desensibilizimi Klinicisti ndjek dhe drejton përpunimin që klienti i bën kujtimit shqetësues të së shkuarës ose ngjarjes aktuale nxitëse (trigger). Modelet e sjelljes pozitive në të

ardhmen përpunohen në një stad të mëvonshëm. Përpunimi përfshin ndryshimin e informacionit ndjesor, kognitiv, emocional dhe trupor. Qëllimi i kësaj faze është ta ulë shqetësimin e lidhur me kujtimin në nivelin më të ulët të mundshëm dhe të rrisë rritjen personale përmes zhvillimit të insajtit dhe perspektivave të reja që shpien në një sens të ri për veten dhe botën.

3.1.5. Faza 5 – Instalimi Klinicisti e ndihmon klientin të identifikojë besimin pozitiv të dëshiruar (kognicionin pozitiv), që lidhet me kujtimin dhe ta fuqizojë atë, duke lehtësuar integrimin e tij në rrjetet adaptive të kujtesës.

3.1.6. Faza 6 – Skanimi i trupit Klinicisti lehtëson identifikimin dhe përpunimin nga klienti të çdo ndjesie të mbetur në trup, me qëllim që të ketë një zgjidhje të plotë trupore.

3.1.7. Faza 7 – Mbyllja Klinicisti i jep klientit feedback për seancën dhe atë që duhet të presë pas përmbylljes së saj. Klientit i kërkohet të mbajë pak shënime midis seancave për reagimet e tij psikologjike. Nëse nevojitet, klinicisti do të përdorë teknika relaksimi për ta ndihmuar klientin të stabilizohet para se ai të largohet nga seanca.

3.1.8. Faza 8 – Rivlerësimi Klinicisti vlerëson klientin në fillim të seancës tjetër, duke u fokusuar tek efektet e trajtimit dhe duke vlerësuar atë që ka ndodhur midis seancave. Kjo përfshin edhe rivlerësimin e targetit të përpunuar në fillim, për të vlerësuar ruajtjen e efekteve të trajtimit dhe nëse nevojitet përpunimi i aspekteve të tjera shtesë. Informacioni përdoret nga klinicisti për të përcaktuar hapin ose hapat e radhës në kursin e trajtimit.

3.2.

Protokolli me tre pjesë (e shkuara, e tashmja, e ardhmja) Pas plotësimit të planifikimit të trajtimit (faza 1), përgatitjes dhe stabilizimit (faza 2), 34

trajtimi EMDR përfshin një përqasje me tre pjesë, që sheh drejt kujtimeve të së shkuarës, atyre në të tashmen dhe ngjarjeve në të ardhmen. Si pjesë e kësaj përqasjeje, klinicisti e ndihmon klientin që ai të identifikojë detajet e çdo kujtimi/ modeli (faza 3) dhe t’i përpunojë ato. Bazuar në modelin AIP, në fillim klientit i kërkohet të përpunojë përvojat e kaluara (të hershme dhe ato më të fundit), të cilat janë identifikuar si kontribuese në vështirësitë aktuale. Pastaj, përpunimi fokusohet tek situatat në të tashmen, që nxisin reagime aktuale të keqpërshtatura (përfshirë mendimet negative, emocionet, ndjesitë dhe sjelljet). Pasi kujtimet e shkuara dhe të tashme të jenë përpunuar, klientit i kërkohet të zgjedhë sjellje përshtatëse të imagjinuara, që shërbejnë si modele kujtese për funksionimin në të ardhmen. Kjo bëhet në lidhje me secilën nga situatat e përkufizuara më herët, që nxisin reagime disfunksionale.

Këto modele, që përfshijnë informacione kognitive, emocionale, trupore dhe sjellore, më pas, përpunohen në mënyrë që të lehtësohet integrimi i tyre në rrjetin e kujtesës adaptive. Klientit mundet t’i kërkohet më tej, që të përballet me situatat sfiduese dhe të kthehet me informacion, që e ndihmon terapistin të vendosë për nevojën e tij për të vazhduar terapinë.

4. Mekanizmat e veprimit Si me çdo formë tjetër të terapisë, baza neurofiziologjike e EMDR është e panjohur aktualisht, por disa mekanizma veprimi mundet të ndërveprojnë për të arritur efekte terapeutike. Janë sugjeruar një llojshmëri mekanizmash, që e diferencojnë EMDR nga praktikat tradicionale të terapisë CBT. Një mekanizëm i tillë përfshin “zhdukjen” përkundrejt “rikonsolidimit”. Në terapinë EMDR, mekanizmat e propozuar të veprimit përfshijnë asimilimin e informacionit adaptiv, të gjetur në rrjetet e tjera të kujtesës, duke ruajtur ngjarjen e mëparshme

shqetësuese dhe të izoluar (Solomon & Shapiro, 2008). Pas trajtimit të suksesshëm, besohet se kujtimi nuk është më i izoluar, sepse duket se ai integrohet në mënyrën e duhur brenda rrjetit më të madh të kujtesës.

Kjo përputhet me teoritë e fundit neurobiologjike të rikonsolidimit të kujtesës (Cahill & McGaugh, 1998; Suzuki et al., 2004), që propozojnë se një kujtim, kur vlerësohet, mund të bëhet i ndryshueshëm dhe i aftë për t’u ruajtur në një formë të ndryshuar. Procesi EMDR, që përfshin lidhjen e shoqërimeve të reja me rrjete të mëparshme të izoluara të kujtesës, mund të përfshijë mekanizmin e shoqërizimit.

Prandaj, EMDR mund të përfshijë mekanizma të ndryshëm nga terapitë e ekspozimit, të cilat propozojnë se mekanizmi madhor është zhdukja (Craske, 1999; Lee, Taylor dhe Drummond, 2006; Rogers & Silver, 2002). Ndërsa konsolidimi mendohet se e ndryshon kujtimin origjinal, zhdukja duket se krijon një kujtim të ri, i cili garon me të vjetrin. Në lojë mund të hyjnë dhe mekanizma shtesë gjatë fazës së vlerësimit të terapisë EMDR, që formojnë së bashku fragmente të ndryshme të kujtesës.

Terapitë e ekspozimit i kërkojnë klientit të përshkruajë me detaje kujtimin, por në EMDR nuk ekziston një kërkesë e tillë. Në vend të kësaj, në fazën e vlerësimit, klinicisti vlerëson klientin, i cili vjen me një imazh që përfaqëson kujtimin negativ, një besim negativ të tanishëm dhe një besim pozitiv të dëshiruar, emocione dhe ndjesi.

Përvojat e ruajtura në mënyrë të papërshtatshme mund të jenë ruajtur në fragmente (van der Kolk & Fisler, 1995).

Prandaj, renditja e përbërësve të kujtesës mund të jetë një element procedurial, që lehtëson përpunimin. Kjo procedurë mund të aktivizojë rrjetet e kujtesës që mbajnë aspekte të ndryshme të përvojave negative, potencialisht duke e ndihmuar klientin të rilidhë pjesët e ndara të përvojës, të fitojë

35

kuptim për përvojën dhe të lehtësojë ruajtjen e saj në kujtesën narrative.

Ristrukturimi kognitiv është një element procedurial, që mund të kontribuojë në efektivitetin e EMDR. Megjithatë, terapitë kognitive tradicionale identifikojnë një vetëbesim (kognicioni negativ) dhe më pas e sfidojnë atë në mënyrë të qëllimshme, e ristrukturojnë dhe e riformatojnë besimin në një vetëbesim adaptiv (kognicioni pozitiv) (Beck, Rush, Shaw & Emery, 1979). Faza e vlerësimit në EMDR dallon nga metodat e ristrukturimit pasi nuk bëhen përpjekje specifike për të ndryshuar ose riformatuar besimin (kognicionin) që klienti ka aktualisht. Besohet se ky besim ndryshon në mënyrë spontane gjatë përpunimit.

Megjithatë, nga perspektiva e AIP, krijimi i një lidhjeje paraprake midis kognicioneve negative dhe informacionit më adaptiv që bie ndesh me përvojën negative, mund të lehtësojë përpunimin duke aktivizuar rrjetet adaptive të përshtatshme të kujtesës.

Mekanizmat e tjerë të veprimit janë të lidhur me fazat e Desensibilizimit dhe Instalimit.

Një mekanizëm i mundshëm veprimi mund të jetë mindfulness (Siegel, 2007). Këto udhëzime ndoshta e ndihmojnë klientin që ai të vërë re se çfarë po mendon dhe ndjen, pa gjykuar. Kërkimet kanë treguar se adaptimi i një seti kognitiv, në të cilin mendimet dhe ndjenjat negative shihen si ngjarje mendore kalimtare dhe jo si aspekte të vetes (Teasdale, 1997; Teasdale et al., 2002), ka pasur efekte terapeutike. Megjithatë, teknikat e meditimit i kërkojnë klientit të kthehet te fokusi origjinal (Tzan-Fu, ChingKuan & Nien-Mu, 2004), ndërsa klientëve të terapisë EMDR, iu kërkohet vetëm thjesht të “vërejnë” lidhjet e ndryshme që krijohen.

Mjeshtëria e perceptuar mund të jetë një tjetër element i rëndësishëm procedurial, që kontribuon në rezultatet e EMDR. Teknikat e ekspozimit kërkojnë vëmendje të fokusuar dhe shkurajojnë ndërprerjen e vëmendjes nga incidenti, për të parandaluar shmangien;

por EMDR përdor vetëm vëmendjen e shkurtër për shoqërimet e ndryshme që krijohen së brendshmi gjatë seteve të lëvizjeve të syve. Rrjedhimisht, gjatë EMDR, klientët mund të përjetojnë një rritje në sensin e tyre të mjeshtërisë, në aftësinë e tyre për të shkuar pas në kohë e për t’u kthyer në të tashmen, për të vërejtur atë që po ndodh dhe për të raportuar për të.

Efikasiteti i përballimit të klientit mund të rritet, bashkë me aftësinë e tyre për të menaxhuar stresin, ankthin dhe depresionin, në situata kërcënuese (Bandura, 2004).

Nga një perspektivë e modelit AIP, kjo përvojë zotësie dhe efikasiteti, kodohet në trup si një informacion adaptiv, i cili lidhet me rrjetet e kujtesës, të cilat mbajnë informacion të ruajtur në mënyrë disfunksionale.

Së fundmi, terapitë e ekspozimit mbështesin një nivel të lartë të shqetësimit, kur fokusohen që në fillim te ngjarja shqetësuese, siç është diskutuar më lart; ndërsa lëvizjet e syve në EMDR, duket se çojnë në një rritje në aktivitetin parasimpatik, që tregohet nga një rënie në nxitjen psikofiziologjike dhe një rënie në gjallërinë dhe emocionalitetin e materialit negativ, plus në një rritje në fleksibilitetin e vëmendjes. Ndoshta këto efekte lejojnë që informacioni nga rrjetet e tjera të kujtesës të mund të lidhet me rrjetin e targetuar, që mban informacionin e ruajtur në mënyrë disfunksionale (Shapiro, 1995, 2001), çka rezulton në një transformim dhe më pas, në një rikonsolidim të kujtimit (Cahill & McGaugh, 1998; Suzuki et al., 2004).

Kërkime të mëtejshme nevojiten për të eksploruar këto hipoteza dhe për të kuptuar efektet specifike, shtesë dhe interaktive të faktorëve të ndryshëm që kontribuojnë në efektet e EMDR. 5. Konkluzione

36

EMDR është një nga përqasjet psikoterapeutike të fundit, që po hap rrugën në fushën e psikoterapisë. Para së gjithash, ajo është pjesë e grupit të Terapive të Bazuara në Evidenca, që ka bashkuar aspekte klinike dhe shkencore të psikoterapisë, dekada pas rekomandimeve të Modelit Boulder (Fagan & Warden, 1996) për trajtimet e bazuara në evidenca. Nga konceptimi i terapisë, ata që e praktikojnë EMDR, kanë mbështetur zhvillimin e kërkimeve klinike, siç është provuar nga më tepër se 20 studime në trajtimin e traumës. Meqë modeli AIP përbën bazën teorike të EMDR, është e qartë se përgjigjet ndaj pyetjeve që lidhen me EMDR (dhe me terapitë e tjera) ndodhen tek truri. Rrjedhimisht, rreth një dyzinë studimesh kanë hulumtuar aspektet neurobiologjike të trajtimit dhe e vënë theksin tek fakti se psikoterapia dhe kërkimet për trurin duhet të zhvillohen së bashku (Bossini, Fagiolini & Castrogiovanni, 2007; Pagani et al., 2007; Richardson et al., 2009). EMDR është një formë integrative e psikoterapisë, që përfshin elementë që përshtaten me orientime të ndryshme. Ajo i ka dhënë trupit një pjesë qendore në terapi, duke ruajtur aspektet kognitive, emocionale dhe sjellore në pozicionet e tyre të rëndësishme. Ndaj, ajo integron përqasje të fokusuara në aspekte të ndryshme të jetës njerëzore, në një terapi.

Një nga kontributet madhore të EMDR është aftësia e saj për të qenë njëherësh e fokusuar dhe e shkurtër (për epidoset e vetme të traumës: Shapiro, 1989; Jarero, Artigas & Luber, 2011; Kutz, Resnik & Dekel, 2008), por edhe një terapi afatgjatë e integruar dhe e gjerë (për trajtimin e traumës komplekse, Korn, 2009). Bashkë me përqasjen e Psikologjisë Pozitive, EMDR është një formë humaniste e terapisë, e cila beson te burimet e brendshme të klientit dhe te aftësia e tij për t’i përdorur ato në shërbim të zhvillimit personal. Supozimi i EMDR është se klienti e shëron veten e tij përmes

stimulimit që terapisti i bën sistemit të lindur të përpunimit të informacionit (Shapiro, 1995, 2001).

Së fundmi, por jo më pak e rëndësishme, EMDR është shpërndarë me sukses në dhjetëra shtete në të gjitha qoshet e globit, tek terapistë të të gjitha kulturave dhe prejardhjeve. Fakti që ajo është përdorur me sukses ndërkulturalisht (Kim et al., 2010; Kavakcı, Kaptanoglu, ˘ Kugu˘ & Dogan, ˘ 2010; Konuk et al., 2006; Uribe & Ramirez, 2006), mund të jetë tregues i kontributit më të madh të EMDR në botën e psikoterapisë dhe në mirëqenien e njerëzve.

Për ta përmbledhur, EMDR i sheh problemet aktuale si të bazuara kryesisht tek kujtimet që janë ruajtur në mënyrë disfunksionale.

Përvojat e kaluara që nuk janë përpunuar në mënyrën e duhur targetohen në mënyrë direkte dhe integrohen brenda rrjeteve adaptive. EMDR është një përqasje terapeutike e bazuar në evidenca, efektive për traumën. Ajo është e aplikueshme edhe për një sërë çrregullimesh, duke marrë parasysh se kujtimet e ruajtura në mënyrë disfunksionale gjenden në të gjitha çrregullimet klinike (Mol et al., 2005; Obradovicˇı, Bush, Stamperdahl, Adler & Boyce, 2010). Përqasja psikoterapeutike integrative EMDR përdor një protokoll me tetë faza dhe tre pjesë (e shkuara, e tashmja, e ardhmja), me qëllim çlirimin e klientit nga kontribuesit eksperiencialë, që hedhin bazat për patologjinë aktuale dhe inkorporimin e një rangu të plotë eksperiencash dhe kujtimesh të ruajtura, të nevojshme për ta sjellë klientin në një gjendje të plotë të shëndetit mendor. Megjithëse mekanizmat e saktë të ndryshimit janë të panjohur, studime të shumta tregojnë se lëvizjet e syve, të përdorura në EMDR, korrelojnë me një efekt desensibilizimi. Studimet kanë treguar një rritje në aktivitetin parasimpatik dhe një rënie në nxitjen psikofiziologjike. Duke qenë se studimet që tregojnë se përbërësi i lëvizjeve të syve duket se çon në një shtim 37

të fleksibilitetit të vëmendjes dhe thirrjes së kujtesës, ndoshta rënia e nxitshmërisë mund ta lejojë informacionin adaptiv nga rrjetet e tjera të kujtesës që të lidhet me rrjetin që e ruan informacionin në mënyrë difunksionale. Kjo mund të çojë në një rikonsolidim adaptiv të kujtesës. Megjithatë, ashtu si në format e tjera të psikoterapisë, kërkime të mëtejshme për trurin nevojiten për të përcaktuar bazat e sakta biologjike të efekteve terapeutike. Kërkime të mëtejshme nevojiten për të përcaktuar bazat neurobiologjike të përbërësve të ndryshëm të procesit të trajtimit me EMDR. Meqë terapia EMDR nuk përdor detyra shtëpie, trajtimi i vijueshëm ditor mund të mbështesë studimet duke reduktuar kohën që përdoret zakonisht në format e tjera të terapisë.

Referencat 1. Ahmad, A., & Sundelin-Wahlsten, V. (2008). Applying EMDR on children with PTSD. European Child & Adolescent Psychiatry, 17(3), 127–132.

2. American Psychiatric Association. (2004).

Practice guideline for the treatment of patients with acute stress disorder and posttraumatic stress disorder. Arlington, VA: American Psychiatric Association Practice Guidelines.

3. Andrade, J.,Kavanagh, D., & Baddeley,A. (1997). Eye-movements and visual imagery: a working memory approach to the treatment of post-traumatic stress disorder.

4. The British Journal of Clinical Psychology/The British Psychological Society, 36, 209–223.

5. Arabia, E., Manca, M. L., & Solomon, R. (2011). EMDR for survivors of lifethreatening cardiac events: results of a pilot study. Journal of EMDR Practice and Research, 5(1), 2–13.

6. Aubert-Khalfa, S., Roques, J., & Blin, O. (2008). Evidence of a decrease in heart rate and skin conductance response in PTSD patients after a single EMDR session. Journal of EMDR Practice and Research, 2, 51–56.

7. Bandura, A. (2004). Swimming against the mainstream: the early years from chilly tributary to transformative mainstream.

Behaviour Research and Therapy, 42, 613–630.

8. Barker, R. T., & Barker, S. B.(2007). The use of EMDR in reducing presentation anxiety. Journal of EMDR Practice and Research, 1, 100–108.

9. Barrowcliff, A. L., Gray, N. S., MacCulloch, S., Freeman, T. C. A., & MacCulloch, M. J. (2003). Horizontal rhythmical eye-movements consistently diminish the arousal provoked by auditory stimuli. The British Journal of Clinical Psychology/The British Psychological Society, 42, 289–302.

10. Barrowcliff, A. L., Gray, N. S., Freeman, T. C. A., & MacCulloch, M. J. (2004).

Eyemovements 11. reduce the vividness, emotional valence and electrodermal arousal associated with negative autobiographical memories.

Journal of Forensic Psychiatry and Psychology, 15, 323–345.

12. Beck, A. T., Rush, A. J., Shaw, B. F., & Emery, G. (1979). Cognitive therapy of depression. New York: Guilford Press.

13. Bisson, J., & Andrew, M. (2007).

Psychological treatment of post-traumatic stress disorder (PTSD).

Cochrane Database of Systematic Reviews, 14. http://dx.doi.org/10.1002/14651858.CD00 3388.pub3. Art. No.: CD003388 15. Bossini, L., Fagiolini, A., & Castrogiovanni, P. (2007).

Neuroanatomical changes aftereye movement desensitization and reprocessing (EMDR) treatment in posttraumatic stress disorder. The Journal of Neuropsychiatry and Clinical Neuroscience, 19(4), 475–476.

16. Brown, K. W., McGoldrick, T., & Buchanan, R. (1997). Body dysmorphic disorder: seven cases treated with eye movement desensitization and reprocessing. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 25, 203–207.

17. Cahill, L., & McGaugh, J. L. (1998).

Mechanisms of emotional arousal and 38

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

lasting declarative memory. Trends in Neurosciences, 21, 294–299.

Chemtob, C., Tolin, D., van der Kolk, B. A., & Pitman, R. (2000). In E. B. Foa, T. M. Keane, & M. J. Friedman (Eds.), Effective treatments for PTSD: Practice guidelines of the international society for traumatic stress studies. New York: Guilford Press.

Chemtob, C. M., Nakashima, J., & Carlson, J. G. (2002). Brief-treatment for elementary school children with disasterrelated PTSD: a field study. Journal of Clinical Psychology, 58, 99–112.

Chambless, D. L., et al. (1998). Update of empirically validated therapies, II. The Clinical Psychologist, 51, 3–16.

Christman, S. D., Garvey, K. J., Propper, R. E., & Phaneuf, K. A. (2003). Bilateral eye movements enhance the retrieval of episodic memories. Neuropsychology, 17, 221–229.

Craske, M. G. (1999). Anxiety disorders: Psychological approaches to theory and treatment. New York: Basic Books.

CREST. (2003). The management of post traumatic stress disorder in adults.

Belfast:Clinical Resource Efficiency Support Team of the Northern Ireland Department of Health, Social Services and Public Safety. de Jongh, A., Ten Broeke, E., & Renssen, M. R. (1999). Treatment of specific phobias with eye movement desensitization and reprocessing (EMDR): protocol, empirical status, and conceptual issues. Journal of Anxiety Disorders, 13, 69–85. de Jongh, A., van den Oord, H. J. M., & Ten Broeke, E.(2002). Efficacy of eye movement desensitization and reprocessing (EMDR) in the treatment of specific phobias: four single-case studies on dental phobia. Journal of Clinical Psychology, 58, 1489–1503. de Roos, C., & de Jongh, A. (2008).

EMDR treatment of children and adolescents with a choking phobia.

Journal of EMDR Practice and Research, 2, 201–211.

27. de Roos, C., Veenstra, A. C., de Jongh, A., den Hollander-Gijsman, M. E., van der Wee, N. J. A., Zitman, F. G., et al. (2010).

Treatment of chronic phantom limb pain (PLP) using a trauma-focused psychological approach. Pain research & management: the journal of the Canadian Pain Society = Journal de la Société Canadienne pour le Traitement de la Douleur, 15, 65–71.

28. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/ PMC2886995/Department of Veterans Affairs and Department of Defense.

(2004).

VA/DoD clinical practice guideline for the management of posttraumatic stress. Washington, DC: Veterans Health Administration, Department of Veterans Affairs and Health Affairs, Department of Defense. Office of Quality and Performance publication 10QCPG/PTSD-04.

29. Dutch National Steering Committee Guidelines for Mental Health Care.

(2003).

Multidisciplinary guideline anxiety disorders. Utrecht, Netherlands: Quality institute heath care CBO/Trimbos Intitute.

30. Engelhard, I. M., van Uijen, S., & van den Hout, M. A. (2010). The impact of taxing working memory on negative and positive memories.

European Journal of Psychotraumatology, http://dx.doi.org/10.3402/ejpt.v1i0.5623 31. Engelhard, I. M., Van den Hout, M. A., Dek, E. C., Giele, C. L., van der Wielen, J. W., Reijnen, 32. M. J., et al. (2011). Reducing vividness and emotional intensity of recurrent “flashforwards” by taxing working memory: an analogue study. Journal of Anxiety Disorders, 25, 599–603. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/213 76527 33. Elofsson, U. O. E., von Scheele, B., Theorell, T., & Sondergaard, H. P. (2008).

Physiological 34. correlates of eye movement desensitization and reprocessing. Journal of Anxiety Disorders, 22, 622–624.

35. Fagan, T., & Warden, P. G. (1996).

Historical encyclopedia of school 39

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

psychology.

Westport, CT, USA: Greenwood Publishing Group.

Fernandez, I., & Faretta, E. (2007).

EMDR in the treatment of panic disorder with agoraphobia. Clinical Case Studies, 6, 44–63.

Foa, E. B., Keane, T. M., & Friedman, M. J. (2009). Effective treatments for PTSD: Practice guidelines of the international society for traumatic stress studies. New York: Guilford Press.

Gauvreau, P., & Bouchard, S. P. (2008).

Preliminary evidence for the efficacy of EMDR in treating generalized anxiety disorder. Journal of EMDR Practice and Research, 2, 26–40.

Goldstein, A. J., de Beurs, E., Chambless, D. L., & Wilson, K. A. (2000). EMDR for panic disorder with agoraphobia: comparison with waiting-list and credible attention-placebo control condition.

Journal of Consulting and Clinical Psychology, 68, 947–956.

Grant, M., & Threlfo, C. (2002). EMDR in the treatment of chronic pain. Journal ofClinical Psychology, 58, 1505–1520.

Greenwald, R.(1998). Eye movement desensitization and reprocessing (EMDR): new hope for children suffering from trauma and loss. Clinical Child Psychology and Psychiatry, 3, 279–287.

Gunter, R. W., & Bodner, G. E. (2008).

How eye movements affect unpleasant memories: support for a working memory account. Behaviour Research and Therapy, 46, 913–931.

INSERM. (2004). Psychotherapy: an evaluation of three approaches. Paris, France: French National Institute of Health and Medical Research.

Jaberghaderi, N., Greenwald, R., Rubin, A., Dolatabadim, S., & Zand, S. O. (2004). A comparison of CBT and EMDR for sexually abused Iranian girls. Clinical Psychology and Psychotherapy, 11, 358– 368.

Jarero, I., Artigas, L., & Luber, M. (2011).

The EMDR protocol for recent critical incidents:

46. application in a disaster mental health continuum of care context. Journal of EMDR Practice and Research, 5, 82–94.

47. Kavakcı, Ö., Kaptanoglu, ˘ E., Kugu, ˘ N., & Dogan. ˘ (2010).

EMDR fibromiyaljitedavisinde yeni bir sec¸ enek olabilir mi? Olgu sunumu ve gözden gec¸ irme. EMDR: a new choice of treatment in fibromyalgia? A review and report of a case presentation. Klinik Psikiyatri Dergisi, 13(3), 143–151.

48. Kavanagh, D. J., Freese, S., Andrade, J., & May, J. (2001). Effects of visuospatial tasks on desensitization to emotive memories. The British Journal of Clinical Psychology/The British Psychological Society, 40, 267–280.

49. Kim, D., Choi, J., Kim, S. H., Oh, D. H., Park, S. C., & Lee, S. H. (2010). A pilot study of brief eye movement desensitization and reprocessing (EMDR) for treatment of acute phase schizophrenia.

Korean Journal of Biological Psychiatry (English), 17(2), 94–102.

50. Konuk, E., Knipe, J., Eke, I., Yuksek, H., Yurtsever, A., & Ostep, S. (2006). The effects of eye movement desensitization and reprocessing (EMDR) therapy on posttraumatic stress disorder in survivors of the 1999 Marmara, Turkey, earthquake.

International Journal of Stress Management, 13, 291.

51. Korn, D. L. (2009). EMDR and the treatment of complex PTSD: a review.

Journal of EMDR Practice and Research, 3(4), 264–278.

52. Kuiken, D., Bears, M., Miall, D., & Smith, L. (2002). Eye movement desensitization reprocessing facilitates attentional orienting. Imagination, Cognition and Personality, 21, 3–20.

53. Kuiken, D., Chudleigh, M., & Racher, D. (2010).

Bilateral eye movements, attentional flexibility and metaphor comprehension:the substrate of REM dreaming? Dreaming, 20, 227–247.

54. Kutz, I., Resnik, V., & Dekel, R. (2008).

The effect of single-session modified EMDR on acute stress syndromes. Journal 40

55.

56.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

of EMDR Practice and Research, 2(3), 190–200.

Lee, C., Taylor, G., & Drummond, P. D. (2006). The active ingredient in EMDR: is it traditional exposure or dual focus of attention? Clinical Psychology and Psychotherapy, 13, 97–107.

E. Oren, R. Solomon / Revue européenne de psychologie appliquée 62 (2012) 197– 203 203 Lohr, J. M., Kleinknecht, R.A., Conley, A. T., Dal cerero, S. I., Schmidt, J., & Sonntag, M. E. (1992). A methodological critique of the current states of eye movement desensitization. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 23, 159–167.

MacCulloch, M. J., & Feldman, P. (1996).

Eye movement desensitization treatment utilizes the positive visceral element of the investigatory reflex to inhibit the memories of post-traumatic stress disorder: a theoretical analysis. The British Journal of Clinical Psychology/The British Psychological Society, 169, 571– 579.

Marcus, S. V.(2008). Phase 1 of integrated EMDR: an abortive treatmentfor migraine headaches. Journal of EMDR Practice and Research, 2, 15–25.

Marquis, J. N. (1991). A report on seventy-eight cases treated by eye movement desensitization. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 22, 187–192.

Maxfield, L.,Melnyk,W. T., &Hayman,C.A. G.(2008).A workingmemory explanation for the effects of eye movements in EMDR. Journal of EMDR Practice and Research, 2, 247–261.

McGoldrick, T., Begum, M., & Brown, K. W. (2008). EMDR and olfactory reference syndrome: a case series. Journal of EMDR Practice and Research, 2(1), 63–68.

McNally, R. J. (1999). On eye movements and animal magnetism. A reply to Greenwald’s defense of EMDR. Journal of Anxiety Disorders, 13, 617–620.

Mol, S. S. L., Arntz, A., Metsemakers, J. F. M., Dinant, G., Vilters-Van Montfort, P.

64.

65.

66.

67.

68.

69.

70.

71.

72.

73.

A. P., & Knottnerus, A. (2005). Symptoms of post-traumatic stress disorder after nontraumatic events: evidence from an open population study. The British Journal of Psychiatry: The Journal of Mental Science, 186, 494–499.

National Institute for Clinical Excellence.

(2005). Posttraumatic stress disorder (PTSD): The management of adults and children in primary and secondary care.

London: NICE Guidelines.

National Institute of Mental Health.

Therapy Advisor (2007): http://www.therapyadvisor.com Obradovicˇı, J., Bush, N. R., Stamperdahl, J., Adler, N. E., & Boyce, W. T. (2010).

Biological sensitivity to context: the interactive effects of stress reactivity and family adversity on socioemotional behavior and school readiness. Child Development, 1, 270–289.

Pagani, M., Högberg, G., Salmaso, D., Tarnell, B., Nardo, D., Sundin, Ö., et al.

(2007). Effects of EMDR psychotherapy on 99mTc-HMPAO distribution in occupation-related post-traumatic stress disorder.

Nuclear Medicine Communications, 28(10), 757–765.

Parker, A., Buckley, S., & Dagnall, N. (2009). Reduced misinformation effects following saccadic bilateral eye movements. Brain and Cognition, 69, 89– 97.

Parker, A., & Dagnall, N. (2007). Effects of bilateral eye movements on gist based false recognition in the DRM paradigm.

Brain and Cognition, 63, 221–225.

Parker, A., Relph, S., & Dagnall, N. (2008). Effects of bilateral eye movement on retrieval of item, associative and contextual information. Neuropsychology, 22, 136–145.

Perkins, B. R., & Rouanzoin, C. C. (2002). A critical evaluation of current views regarding eye movement desensitization and reprocessing (EMDR): clarifying points of confusion. Journal of Clinical Psychology, 58, 77–97.

Propper, R., Pierce, J. P., Geisler, M. W., Christman, S. D., & Bellorado, N. (2007).

Effect of bilateral eye movements on 41

74.

75.

76.

77.

78.

79.

80.

81.

frontal interhemispheric gamma EEG coherence: implications for EMDR therapy. The Journal of Nervous and Mental Disease, 195, 785–788.

Ricci, R. J., Clayton, C. A., & Shapiro, F. (2006). Some effects of EMDR treatment with previously abusedchildmolesters:theoretical reviews andpreliminaryfindings.

Journal of Forensic Psychiatry and Psychology, 17, 538–562.

Richardson, P., Williams, S. R., Hepenstall, S., Gregory, L., McKie, S., & Corrigan, F. (2009). A single-case fMRI study: EMDR treatment of a patient with posttraumatic stress disorder. Journal of EMDR Practice and Research, 3(1), 10– 23.

Rodenburg, R., Benjamin, A., de Roos, C., Meijer, A. M., & Stams, G. J. (2009).

Efficacy of EMDR in children: a metaanalysis. Clinical Psychology Review, 29, 599–606.

Rogers, S., & Silver, S. M. (2002). Is EMDR an exposure therapy? A review of trauma protocols. Journal of Clinical Psychology, 58, 43–59.

Sack, M., Hofmann, A., Wizelman, L., & Lempa, W. (2008). Psycho physiological changes during EMDR and treatment outcome. Journal of EMDR Practice and Research, 2, 239–246.

Sack, M., Lempa, W., & Lemprecht, W. (2007).

Assessment of psychophysiological stress reactions during a traumatic reminder in patients treated with EMDR. Journal of EMDR Practice and Research, 1, 15–23.

Sack, M., Lempa, W., Steinmetz, A., Lamprecht, F., & Hofmann, A. (2008).

Alterations in autonomic tone during trauma exposure using eye movement desensitization and reprocessing (EMDR) – results of a preliminary investigation.

Journal of Anxiety Disorders, 22, 1264– 1271.

Schneider, J., Hofmann, A., Rost, C., & Shapiro, F. (2008). EMDR in the treatment of chronic phantom limb pain. Pain Medicine, 9, 76–82.

82. Schubert, S. J., Lee, C. W., & Drummond, P. D. (2011). The efficacy and psychophysiological correlates of dualattention tasks in eye movement desensitization and reprocessing (EMDR).

Journal of Anxiety Disorders, 25, 1–11.

83. Shapiro, F. (1989). Efficacy of the eye movement desensitization procedure in the treatment oftraumatic memories. Journal of Traumatic Stress Studies, 2, 199–223.

84. Shapiro, F. (1995). Eye movement desensitization and reprocessing: Basic principles, protocols and procedures. New York: Guilford Press.

85. Shapiro, F. (2001). Eye movement desensitization and reprocessing: Basic principles, protocols and procedures (2nd ed.). New York: Guilford Press.

86. Shapiro, F.(2002). Paradigms, processing, and personality development.In F. Shapiro (Ed.), EMDR as an integrative psychotherapy approach: Experts of diverse orientations explore the paradigm prism (pp. 3–26). Washington, DC: American Psychological Association Press.

87. Shapiro, F., & Forrest, M. (1997). EMDR the breakthrough therapy for overcoming anxiety stress and trauma. New York: Basic Books.

88. Sharpley, C. F., Montgomery, I. M., & Scalzo, L. A. (1996). Comparative efficacy of EMDR and alternative procedures in reducing the vividness of mental images. Scandinavian Journal of Behavior Therapy, 25, 37–42.

89. Siegel, D. J. (2007). The mindful brain: Reflection and attunement in the cultivation of well-being. New York: Norton.

90. Soberman, G. B., Greenwald, R., & Rule, D. L. (2002). A controlled study of eye movement 91. desensitization and reprocessing (EMDR) for boys with conduct problems. Journal of Aggression, Maltreatment, and Trauma, 6, 217–236.

92. Solomon, R. M., & Rando, T. A. (2007).

Utilization of EMDR in the treatment of grief and mourning. Journal of EMDR Practice and Research, 1, 109–117.

42

93. Solomon, R. M., & Shapiro, F. (2008).

EMDR and the adaptive information processing model: potential mechanisms of change. Journal of EMDR Practice and Research, 2, 315–325.

94. Stickgold, R. (2002). EMDR: a putative neurobiological mechanism of action.

Journal of Clinical Psychology, 58, 61–75.

95. Stickgold, R. (2008). Sleep-dependent memory processing and EMDR action.

Journal of EMDR practice and research, 2, 289–299.

96. Suzuki, A., Josselyn, S. A., Frankland, P. W., Masushige, S., Silva, A. J., Kida, S., et al. (2004). Memory reconsolidation and extinction have distinct temporal and biochemical signatures. The Journal of Neuroscience: The Official Journal of the Society for Neuroscience, 24, 4787–4795. http://www.jneurosci.org/content/24/20/47 87 97. Swedish Council on Technology Assessment.

(2001).

EMDR – Psychotherapy in posttraumatic stress syndrome in young people – Early assessment briefs. Stockholm, Sweden: Swedish Council on Technology Assessment in Health Care (SBU).

98. Teasdale, J. D. (1997). The relationship between cognition and emotion: The mindin-place in mood disorders. In D. M. Clark, & C. G. Fairburn (Eds.), Science and practice. New York, USA: Oxford University Press.

99. Teasdale, J. D., Moore, R. G., Hayhurst, H., Pope, M., Williams, S., & Segal, Z. (2002). Metacognitive awareness and prevention of relapse in depression: empirical evidence. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 70, 275–287.

100. Tinker, R. H., & Wilson, S. A. (2006).

The Phantom Limb Pain Protocol. In R. Shapiro (Ed.), EMDR solutions: Pathways to healing (pp. 147–159). New York: W.W. Norton & Co. 101. Tzan-Fu, S., Ching-Kuan, W., & NienMu, C. (2004). Mindfulness meditation training combined with eye movement desensitization and reprocessing in psychotherapy of an elderly patient.

Chang Gung Medical Journal, 27, 464– 469.

102. United Kingdom Department of Health.

(2001). Treatment choice in psychological therapies and counselling evidence based clinical practice guideline. London, England.http://www.dh.gov.uk/en/Publicat ionsandstatistics/Publications/Publications PolicyAndGuidance/DH 4007323 103. Uribe, M. E. R., Ramirez, E. O. L., & Mena, I. J. (2006). The effect of EMDR therapy on the negative information processing on patients who suffer depression. Revista Electrónica de Motivación y Emoción (REME), 9, 23–24.

104. van den Hout, M., Muris, P., Salemink, E., & Kindt, M. (2001). Autobiographical memories become less vivid and emotional after eye movements. The British Journal of Clinical Psychology/The British Psychological Society, 40, 121– 130.

105. van den Hout, M., Rijkeboer, M. M., Engelhard, I. M., Klugkist, I., Hornsveld, H., Toffolo, M. J., et al. (2011). EMDR: Tones inferior to eye movements in the EMDR treatment of PTSD. Behaviour Research and Therapy, 50, 275–279. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/224 40458 106. van der Kolk, B. A., & Fisler, R. (1995).

Dissociation and the fragmentary nature of traumatic memories: overview and exploratory study. Journal of Traumatic Stress, 8, 505–525.

107. Wernik, U. (1993). The role of the traumatic component in the etiology of sexual dysfunctions and its treatment with eye movement desensitization procedure.

Journal of Sex Education and Therapy, 19(3), 212–222.

108. Wesson, M., & Gould, M. (2009).

Intervening early with EMDRon military operations: a case study. Journal of EMDR Practice and Research, 3, 91–97.

109. Wilson, D., Silver, S. M., Covi, W., & Foster, S. (1996). Eye movement desensitization 110. and reprocessing: effectiveness and autonomic correlates.

Journal of 43

Behaviour Therapy and Experimental Psychiatry, 27, 219–229.

111. Wolpe, J., & Abrams, J.(1991). Posttraumatic stress disorder overcome by eye

Eksperiencat Traumatike dhe EMDR në Fëmijëri dhe Adoleshencë: Një Rishikim i Literaturës Shkencore mbi Studimet e Efikasitetit Anna Rita Verardo4, Emanuela Cioccolanti5 Abstrakt Objektivi: Qëllimi i këtij rishikimi literature është të ekzaminojë efikasitetin e trajtimit EMDR te fëmijët dhe adoleshentët me simptoma të Çrregullimit të Stresit Posttraumatik përmes krahasimit me trajtime të tjera të caktuara për traumën ose me grupe kontrolli pa trajtim.

Metoda: U krye një rishikim literature rreth efekteve të trajtimit me EMDR mbi tablotë simptomatologjike të derivuara nga diagnoza e Çrregullimit të Stresit PostTraumatik te fëmijët dhe adoleshentët, duke analizuar bazat digjitale të të dhënave, si PsycINFO, MEDLINE, Google Scholar dhe Cochrane Library dhe me një metodë tradicionale kërkimi, duke targetuar rishikime dhe artikuj.

Rezultate: Rezultatet tregojnë efikasitetin e EMDR, veçanërisht përsa i përket numrit të seancave. Më pak seanca EMDR lidhen me rezultatet më të mira.

4 EMDR Italy Association, Bovisio Masciago (MI) Italy. annaritaverardo@me.com info@feelsafe.it 5 EMDR Italy Association, Bovisio Masciago (MI) Italy

movement desensitization: a case report.

Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 22, 39–43.

Konkluzione: Këto gjetje mbështesin përdorimin e EMDR për trajtimin e simptomave të PTSD te fëmijët, edhe pse replikime dhe krahasime të mëtejshme janë të nevojshme.

Fjalë kyçe: EMDR, Çrregullimi i Stresit Post-Traumatik PTSD, fëmijë, adoleshencë, efikasitet Hyrje Literatura shkencore ofron një numër studimesh që dokumentojnë efektet e traumave të hershme në zhvillimin e individit dhe në funksionimin e tij neurobiologjik dhe psikologjik (De Bellis dhe Zisk, 2014; Rincón-Cortés dhe Sullivan 2014; Liotti dhe Farina, 2011). Sindroma që e përfaqëson më mirë këtë tablo është Çrregullimi i Stresit Post-Traumatik (PTSD), që shpesh zgjerohet dhe përshkruan më mirë, në një diagnozë klinike, natyrën e çrregullimeve të tjera të mundshme zhvillimore, si çrregullimet jashtëzuese dhe brendësuese: Çrregullimet e Sjelljes, Çrregullimet e Deficitit të Vëmendjes me Hiperaktivitet, Çrregullimet e Ankthit, Çrregullimet e Të Folurit, Çrregullimet Zhvillimore Specifike, Çrregullimet Depresive dhe sëmundjet kronike.

PTSD u listua në Manualin Diagnostik dhe Statistikor të Çrregullimeve Mendore (DSM III) në vitin 1980 (APA, 1980) dhe vetëm në versionin e rishikuar në vitin 1987 (DSMIII-R), për herë të parë, manuali ka përmendur shfaqjen e këtij çrregullimi te fëmijët. Në DSM-IV-TR (APA, 2000), kriteret diagnostike të PTSD te të rriturit nuk përputhen me ato që ne vëzhgojmë te 44

fëmijët dhe adoleshentët në praktikën klinike. Aq më tepër nëse i referohemi një moshe shumë të hershme, sepse fëmijët kanë shumë aftësi të kufizuara gjuhësore dhe reagojnë ndaj stresit në një mënyrë tjetër krahasuar me të rriturit. Për të njëjtën arsye, Çrregullimi i Stresit Post-Traumatik duket se është nënvlerësuar te fëmijët dhe është ngatërruar me diagnoza të tjera si Hiperaktiviteti, Depresioni, Çrregullimi Bipolar, Çrregullimi i Personalitetit ose Çrregullimi i Ankthit.

Më tej, duke filluar nga DSM-IV-TR, ndryshe nga DSM-III dhe ICD-10 (Organizata Botërore e Shëndetësisë, 1992), ngjarjet nuk e kishin origjinën jashtë përvojave të zakonshme, të njohura si traumatike, edhe pse ato ishin traumatike në një nivel subjektiv. Një fëmijë, për shembull, mund të zhvillojë një PTSD jo vetëm si reagim ndaj katastrofave natyrore ose ngjarjeve të gjeneruara nga qeniet njerëzore (dhuna e vëzhguar, abuzimi fizik ose seksual, aksidentet, vdekja traumatike), por edhe pas përvojave të përsëritura ose kërcënimeve ndaj sigurisë së tij emocionale personale, si konfliktet prindërore të forta, vështirësitë e rënda të kujdestarit me probleme emocionale ose si rezultat i ndryshimeve madhore jetësore (Verardo, 2010).

PTSD në foshnjëri, fëmijëri dhe adoleshencë Për të folur për PTSD, ne duhet të marrim në konsideratë triadën e simptomave që përfshihen në DSM-IV: 1. Ripërjetimi i traumës përmes intruzioneve në formën e kujtimeve, flashbacks dhe maktheve të natës.

2. Shmangia e situatave që mund ta kujtojnë personin për ngjarjen traumatike, rrafshimi emocional, tërheqja, reduktimi i interesave.

3. Hipernxitshmëria, e cila shfaqet me vështirësi për të monitoruar ngritjen

fiziologjike në prani të një stimuli të jashtëm, me një gjaknxehtësi të dalluar, shpërthime të papritura të zemërimit, hipervigjilencë dhe përgjigje alerte, gjumë të shqetësuar dhe vështirësi me kujtesën dhe përqendrimin.

Seti i simptomave është përfaqësues i një pjese të mirë të simptomatologjisë që mund të vëzhgohet te viktimat e ngjarjeve traumatike, por tek të rriturit, ato tejkalojnë disa forma simptomash që gjenden te çrregullimi post-traumatik te fëmijët, si somatizimi dhe çrregullimet e përshtatjes së afektit. Kështu, kriteret diagnostike nuk reflektohen plotësisht në foshnjëri, fëmijëri dhe adoleshencë, gjatë të cilave reagimet ndaj ngjarjes mund të përkeqësohen nga faktorët e riskut ose faktorët mbrojtës. Në mënyrë specifike, nëse flasim për PTSD në foshnjëri, fëmijëri dhe adoleshencë, është e nevojshme shfaqja e të paktën tre simptomave të mpirjes dhe shmangies, që kërkohen për diagnozën e të rriturit, pasi fëmija mund të jetë i paaftë për t’i verbalizuar ndjenjat, ose ai mund të përjetojë një ndryshim të hipernxitshmërisë dhe shmangies.

Vëzhgimet kritike mbi këtë çështje janë kryer nga Sheeringa dhe kolegët (1995), të cilët e kanë ripërkufizuar në një mënyrë sistematike PTSD në fëmijëri, bazuar te niveli i zhvillimit dhe aftësia e verbalizimit (Nicolais et al., 2005).

Në foshnjëri, mund të vëzhgohen një shumëllojshmëri simptomash: fobia nga të panjohurit, ankthi i ndarjes, çrregullimet e gjumit, bashkëfjetja, somatizimet (si për shembull, dhimbja e barkut), regresioni në stadet e mëparshme të zhvillimit ose kapërcimi i zakoneve. Fëmijët e moshës së shkollës mund të mos shfaqin flashback ose vështirësi për të kujtuar aspekte të traumës, 45

siç ndodh te të rriturit, por ato mund t’i vendosin ngjarjet traumatike në rendin e gabuar. Këto eksperienca specifike të traumës te fëmijët në rritje kanë kërkuar një modifikim të kritereve diagnostike për PTSD, të nevojshme për të vlerësuar praninë e këtij çrregullimi, edhe te individët shumë të vegjël (Sheeringa et al. 1995).

Për të folur për diagnozën e PTSD te fëmijët shumë të vegjël, është e nevojshme të dallojmë të paktën një nga simptomat e mëposhtme në ripërjetimin e traumës:  Lojë traumatike;  Lojë përsëritëse;  Kujtime të përsëritura;  Makthe;  Episode me karakteristika objektive të flashbacks ose disocimit;  Distres kur ekspozohet ndaj situatave që i kujtojnë ngjarjen.

Po ashtu, kërkohet qoftë dhe vetëm një nga simptomat e mëposhtme të mpirjes dhe shmangies:  Varfërim i lojës;  Shmangie sociale;  Numër i kufizuar i personave të dashur;  Humbje e aspekteve të zhvillimit, të arritura më herët.

Së fundmi, kërkohet prania e të paktën njërës prej simptomave të hipernxitshmërisë, si më poshtë:  Tmerre natën;  Vështirësi për të shkuar në shtrat ose për të rënë në gjumë, e palidhur me frikën e maktheve ose frikën nga errësira;  Zgjime gjatë natës, të palidhura me hipervigjilencën;  Reagim i ekzagjeruar ndaj stimujve në dukje neutralë.

Sheeringa (2003) ka shtuar ndaj këtyre kritereve diagnostike një klasë shtesë simptomash, për të cilën është e nevojshme prania e të paktën njërës prej sa më poshtë:

    

Shtimi i agresivitetit; Shtimi i ankthit të ndarjes; Frika e të shkuarit vetëm në banjë; Lindja e frikës nga errësira; Lindja e frikës nga gjëra ose situata jo të lidhura në mënyrë strikte me ngjarjet traumatike.

Klasifikimi 0-3 shton në këtë kategori të fundit pesimizmin dhe vetëshkatërrimin ose sjelljet e erotizuara. Kriteret e treguara nga Sheeringa janë sot për sot të aplikuara gjerësisht në klinikë dhe janë marrë shumë në konsideratë nga komuniteti shkencor, duke nxjerrë në pah aspekte të PTSD te foshnjat, fëmijët dhe adoleshentët; duke lejuar ndarjen e rasteve me PTSD “poshtë kufirit”. Përveç dallimeve simptomatologjike midis moshës së rritur dhe fëmijërisë, që kanë çuar në mendime dhe ndryshime oportune në nivel diagnostik, ka një aspekt tjetër që hapi rrugën për një konstrukt të ri. Në vitin 1992, Herman, mbi bazën e studimeve të mëparshme klinike, diferencoi çrregullimet që buronin nga një ngjarje e vetme traumatike, si në rastet e aksidenteve dhe katastrofave natyrore, nga çrregullimet e lidhura me traumat kumulative, të zgjatura në kohë, me origjinë ndërpersonale. Dallimi në natyrën e ngjarjeve traumatike shënoi lindjen e formulimit të konceptit të një traume të vetme (“T”) dhe traumave komplekse (“t”). Bazuar te efektet e dëmshme të traumave komplekse (van der Kolk, 2005), doli në pah nevoja e një etikete të re diagnostike për këtë lloj “të ri” traume: Çrregullimi Zhvillimor i Traumës.

Simptomatologjia që përshkruan këtë çrregullim përfshin: 1. Ҫrregullimin (disrregullimin) emocional (pafuqinë emocionale, zemërimin shpërthyes, sjelljet vetëshkatërruese, tërheqjen sociale, disforinë, depresionin, humbjen e motivimit) dhe çrregullimin e impulseve (vetëshkatërrim, sjellje risku46

ese, agresivitet, çrregullime të ngrëni, përdorim të substancave, sjellje kundërshuese, përsëritje e situatave traumatike).

2. Çrregullime të vëmendjes, çrregullime kognitive dhe çrregullime të vetëdijes (depersonalizim, disocim, çrregullime të kujtesës, paaftësi për t’u fokusuar, vështirësi në të nxënë, funksionim të varfër operativ, mungesë të kuriozitetit, zhvillim të varfër gjuhësor).

3. Shformim të vetëperceptimit dhe shformim të sistemeve të kuptimit (vetëvlerësim i ulët, çrregullime të imazhit trupor, deficiencë të kufijve truporë dhe ndarjes nga të tjerët, sensi i turpit, sens i pafuqisë dhe fajit, pritshmëri për abuzime të reja).

4. Vështirësi në marrëdhënie (atashime disfunksionale, vështirësi për të besuar të tjerët, eficiencë e ulët ndërpersonale, probleme seksuale në moshë të rritur, abuzime të reja, aftësi sociale të varfra).

5. Somatizim dhe disrregullim biologjik (probleme me tretjen, migrenë, simptoma konversioni, simptoma seksuale, dhimbje kronike, humbje të energjisë, simptoma kardio-pulmonare, analgjezi, çrregullime ekuilibri dhe çrregullim proprioceptiv, vështirësi të integrimit shqisor).

Sipas van deri Kolk (2005), një identifikim i saktë i traumës komplekse “t” është themelor, pasi ai do të ofrojë një përfaqësim më realist të diagnozës komorbide, e cila shpesh mbivlerësohet, sepse nuk përfshihet në tablonë post-traumatike. Mendime të mëtejshme sugjerohen nga vëzhgimi i PTSD te adoleshentët. PTSD, te adoleshentët, shfaqet kryesisht përmes imazheve ndërhyrëse (intruzive), për të cilat shpesh ata nuk janë të aftë të flasin, përmes agjitimit dhe agresivitetit, çrregullimeve të gjumit dhe problemeve me përqendrimin.

Në këtë grupmoshë, është i dukshëm një ndryshim në zakone dhe simptomat specifike, si ngurtësimi dhe shmangia

shfaqen përmes humbjes së interesit në aktivitete që më parë konsideroheshin si burim i mirëqenies dhe përmes një varfërimi të marrëdhënieve familjare dhe shoqërore.

Në prani të traumave të përsëritura dhe të zgjatura, adoleshentët mund të vuajnë nga çrregullime disociative, simptoma psikotike, trishtim, kufizim të afektit, agresivitet ndaj vetes, shpërthime të zemërimit dhe abuzim me substancat. Sipas Lubit dhe kolegëve (2003), kur përvojat traumatike lidhen me abuzimin, adoleshenti mund të shfaqë ankesa somatike, humbje të kontrollit, armiqësi dhe një sens pafuqie, duke kryer veprime seksuale ose një paaftësi për të ruajtur marrëdhëniet e mira shoqërore.

Kujdestarët dhe traumat “t” marrëdhënore (relacionale) Kërkimet që kanë synuar të verifikojnë një korrelacion potencial midis moshës së ekspozimit ndaj traumës dhe shfaqjes së PTSD, kanë prodhuar rezultate të papajtueshme, sepse ky çrregullim shfaqet në mënyra të ndryshme te fëmijët dhe adoleshentët, sipas niveleve të ndryshme zhvillimore, siç tregohet nga Hamblen dhe Barnett (2009) ose me referencë ndaj kontekstit marrëdhënor të përkujdesjes (Sheeringa et al., 2004).

Informacioni i fundit është shumë i rëndësishëm në konceptualizimin e rasteve klinike dhe trajtimin e tyre. Në fakt, duket me rëndësi të kuptohet roli i atashimit në rastet ku ne përballemi me traumat. Nëse është e vërtetë që përvoja traumatike mund të ndikojë në cilësinë e atashimit, është, po ashtu, e vërtetë që cilësia e atashimit mund të jetë një faktor risku ose një faktor mbrojtës për elaborimin e kësaj përvoje nga fëmija ose adoleshenti.

Siç është pohuar tashmë, ne duhet të dallojmë traumat e vetme që mund ta bëjnë fëmijën të zhvillojë lehtësisht një PTSD akut ose kronik, nga traumat marrëdhënore të përsëritura në foshnjëri, të cilat mund të 47

gjenerojnë një tablo të Çrregullimit Zhvillimor të Traumës. Çrregullimi i Stresit Post-Traumatik mund të lindë jo vetëm pas ngjarjeve makroskopike, por edhe pas ekspozimit ndaj përvojave më pak të fuqishme, por të përsëritura në kohë, të cilat kanë një efekt kumulativ në kohë, duke çuar në atë që van der Kolk dhe kolegët e kanë përkufizuar si “atmosferë traumatike” (2004). Baranello (2000) e përkufizoi traumën me intensitet të ulët si një asamble situatash të cilat, nëse izolohen, nuk shkaktojnë efekte negative, por nëse përsëriten në një kontekst marrëdhëniesh disfunksionale, bëhen traumatike. Reagimet e fëmijës ndaj ngjarjes traumatike varen në mënyrë domethënëse nga konteksti marrëdhënor i kujdestarisë në të cilin fëmija jeton (Sheeringa, 2004), duke shtuar ose pakësuar ndikimin e ngjarjes traumatike te fëmija.

Faktorët e brendshëm dhe të jashtëm të riskut Ndër faktorët e brendshëm të riskut, që përcaktojnë një vulnerabilitet më të lartë të fëmijës ndaj zhvillimit të PTSD, Departamenti i Shëndetit dhe Shërbimet Njerëzore në Shtetet e Bashkuara (2011) e vënë theksin te Vonesa Mendore, Çrregullimet Emocionale, Deficitet e Shikimit dhe Dëgjimit, Çrregullimet Specifike të të Nxënit, paaftësitë fizike, problemet sjellore dhe problemet e tjera mjekësore. Lubit (2011) flet edhe për një predispozitë ndaj zhvillimit të PTSD, të lidhur me temperamentin dhe reaktivitetin e aksit hipotalamik-pituitar. Nga ana tjetër, faktorët e riskut lidhen me entitetin e përvojës traumatike, me reagimet e prindërve, që dobësohen, siç pohohet më lart, nga prania e një historie traumatike potenciale që lidhet me ta dhe nga niveli i përfshirjes së fëmijës në përvojën traumatike (Hamblen dhe Barnett, 2009).

EMDR Në vitin 2013, udhëzimet e Organizatës Botërore të Shëndetit sugjeruan EMDR për fëmijët, adoleshentët dhe të rriturit e diagnostikuar me PTSD, pasi ajo finalizohej me reduktimin e nivelit të stresi subjektiv dhe me fuqizimin e kognicioneve adaptive, të lidhura me ngjarjen traumatike. Teoria thelbësore ku mbështetet aplikimi i EMDR është Përpunimi Adaptiv i Informacionit (AIP), i zhvilluar ndër vite nga Shapiro (1995-2002). Sipas këtij modeli, inputet sensore që formojnë një përvojë integrohen në mënyrë automatike me informacionin tashmë ekzistues, që e ka origjinën nga përvojat e shkuara, të cilat krijojnë kuptimin e ngjarjes (eventit). Skemat kognitive veprojnë edhe si filtra, përzgjedhin informacionet e dobishme dhe përjashtojnë disa të tjera, i kodifikojnë dhe i kategorizojnë ato, duke udhëhequr atribuimin e një kuptimi për përvojën/ eksperiencën.

Funksioni kryesor i këtij procesi është të drejtojë përgjigjet e personit në të ardhmen.

Në rastet e kujtimeve traumatike, ky proces i lindur i trurit, pëson disa ndryshime, duke përjetuar një ndërprerje të rrjeteve të përshtatshme neurale të kujtesës.

Qëllimi i përgjithshëm i EMDR është të shfrytëzojë një proces fiziologjik të trurit, përmes të cilit, mund të aksesohen kujtimet që janë ruajtur në mënyrë disfunksionale, si dhe të përdorë proceset natyrale neurale për të ruajtur të njëjtat kujtime në mënyrë të përshtatshme. Rezultati final është një asimilim i informacionit të ri në strukturat ekzistuese të kujtesës. Kur ndodh kjo, njerëzit janë të aftë të verbalizojnë në mënyrë koherente dhe logjike ngjarjen dhe kjo ofron mundësi për përvetësime të reja në jetët e tyre.

Hipotezat e propozuara për të shpjeguar këtë aktivizim dhe lehtësim të elaborimit përmes lëvizjeve okulare, janë të shumta. Mes tyre, ne gjejmë: - Reagimi i orientimit: mundet që 48

lëvizjet okulare të stimulojnë kërkimin për refleksin e orientimit.

Sipas kësaj hipoteze, lëvizjet okulare reduktojnë nivelin e nxitshmërisë.

- Reagimi i relaksimit: hipotetizohet se këto lëvizje prodhojnë një reagim relaksimi të kushtëzuar, duke aktivizuar sistemin parasimpatik dhe duke inhibuar atë simpatik.

- Shpërqendrimi: lëvizjet okulare e shpërqendrojnë pacientin nga trauma e tij, duke lejuar dekushtëzimin për shkak të paaftësisë së tij për t’u përqendruar plotësisht te imazhi traumatik.

- Ndryshime sinaptike: këto lëvizje provokojnë lëkundje neurale, duke e lehtësuar elaborimin.

- Gjumi REM: është sugjeruar një paralele me proceset e aktivizuara nga fazat e gjumit REM. Në fakt, duket se gjumi REM ka funksionin e elaborimit dhe ruajtjes së informacionit.

- Përfshirja e hemisferave: me EMDR, vëzhgohet një sinkronizim i aktiviteteve valore të ngadalësuara të dy hemisferave kortikale.

Hipotezat për mënyrën sesi lëvizja okulare në EMDR i nxit të gjitha këto janë ende sot objekt diskutimi.

Protokolli EMDR për fëmijët dhe adoleshentët Zbatimi i EMDR te terapitë me fëmijë dhe adoleshentë ka nevojë për disa përshtatje në protokoll, pasi kërkohet një vëmendje më e madhe ndaj veçantisë së terapive të fëmijëve. Rëndësi të madhe ka marrëdhënia me prindërit gjatë trajtimit dhe motivimi i tyre, pasi zakonisht, nuk është vetëm pacienti i vogël që ka nevojë për trajtim psikoterapeutik. Në veçanti me fëmijët, kërkohet të punohet në mënyrë shumë konkrete, duke u fokusuar më shumë te

imazhet sesa te llojet e tjera të stimujve, si kognicionet dhe emocionet.

Sipas Greenwald (2000), duhet të mbahet në mendje se kohëzgjatja e vëmendjes te fëmijët është më e shkurtër dhe aftësitë e tyre gjuhësore nuk janë ende të zhvilluara mjaftueshëm.

Në përputhje me atë që është nënvizuar nga Greenwald (2000), ndërhyrjet që duhen marrë parasysh, mund të përmblidhen si më poshtë: 1. Aleanca me prindërit. Mbështetja e trajtimit nga prindërit është thelbësore për qëndrueshmërinë e terapisë. Frikërat dhe shqetësimet e tyre duhet të gjejnë një hapësirë në të cilën të dëgjohen, duke mos provokuar ndjenja faji, që janë kundërproduktive në punën me fëmijën.

2. Afërsia fizike e prindërve. Fëmija duhet të dijë se ai/ajo ka mundësi të shkojë te prindërit. Prandaj, prindërit duhet të qëndrojnë afër ose nëse fëmija është shumë i vogël, të qëndrojnë në dhomën e terapisë.

3. Shpjegimi i procedurës. Si me të rriturit, edhe me fëmijët është e rëndësishme të shpjegohet çfarë do të bëhet.

4. Marrëdhënia terapeutike. Krijimi i sigurisë dhe kushteve të dëgjimit empatik do të garantojnë një marrëdhënie të mirë terapeutike me fëmijën.

5. Respektimi i kohës së fëmijës. Nëse fëmija shfaq një parehati të fortë në përballimin me ngjarjen traumatike, është më mirë t’ia afrohemi atij duke punuar me çrregullimet më pak të rëndësishme.

6. Instalimet pozitive. Instalimet pozitive lejojnë aksesin ndaj traumës në kushte më të sigurta. Para se të punojmë me konsolidimin e këtyre imazheve, mundet që t’i kërkojmë 49

fëmijës t’i vizatojë ato.

7. Sinjalet “Stop”. Si me të rriturit, edhe fëmijës i jepet mundësia të ndalojë lëvizjet okulare me sinjalin e Stop-it, siç ka rënë dakord me terapistin.

8. Diskomforti fizik. Në rast se fëmija raporton dhimbje fizike, një praktikë e mirë është t’i jepet fund trajtimit, ndryshe nga çfarë duhet të ndodhë me të rriturit. Diskomforti do të zgjidhet më pas përmes instalimit të një imazhi që e shëron dhimbjen.

Një çështje tjetër me rëndësi lidhet me modifikimet e protokollit standard, në mënyrë që të garantohen përshtatje të punës terapeutike me fëmijët, madje edhe tek më të vegjlit.

Gjatë tetë fazave të protokollit të EMDR, duhen bërë disa përshtatje, pa ndryshuar qasjen bazë: Faza 1. Në fazën e anamnezës, duhen marrë në konsideratë të gjitha kontekstet me të cilat fëmija është në kontakt: familja dhe shkolla, për shembull. Në veçanti, është e rëndësishme puna me figurat e kujdesit, që mund të ofrojnë informacion të dobishëm (Greenwald, 2000). Për më tepër, duket e rëndësishme të vlerësohet nëse kujdestari ka vetë kujtime të pazgjidhura, të lidhura me traumën ose me përvoja traumatike të mëparshme, të riaktivizuara nga ekspozimi ndaj gjendjes aktuale të pafavorshme.

Faza 2. Në fazën e përgatitjes, gjatë së cilës përshkruhen kushtet dhe përfitimet e trajtimit, terapisti merr miratimin e informuar nga fëmija dhe prindërit.

Përdorimi i metaforave, në këtë rast, mund të jetë shumë efektiv në shpjegimin e EMDR te fëmijët, duke marrë parasysh lidhjen e tyre me realitetin. Greenwald (2002), për shembull, sugjeron disa metafora si “videoregjistruesin” për të parë imazhet e kujtimeve të dikujt, sikur të jetë

duke parë një film ose atë të një “gishti të ndrydhur” për të ilustruar sesi, ashtu siç thyhet gishti, ashtu krijohen edhe ndjenjat e vuajtjes dhe që është e nevojshme të presim që ato të shërohen.

Faza 3. Në fazën e vlerësimit, kujtimet target të fëmijëve mundet t’u referohen shpesh situatave të fundit, duke marrë parasysh gjërat konkrete pas të cilave fëmijët janë të dhënë. Kujtimi i një imazhi mund të mbështetet nga një vizatim ose një lojë. Nëse nuk është as imazh, as një vizatim, ne mund të pyesim se çfarë vë re fëmija kur ai/ajo mendon situatën e zgjedhur. Sa për kognicionet dhe emocionet pozitive, ato mund të referohen në vetë të tretë. Ndërhyrja në këtë nivel çrregullimi në terapinë me fëmijët duhet të ndjekë rrugën e lojës, vizatimit dhe metaforave.

Faza 4. Gjatë stimulimeve okulare, një vëmendje e veçantë i kushtohet nivelit të çrregullimit të fëmijës.

Faza 5. Nëse në fazën fillestare, fëmija nuk ka prodhuar një kognicion pozitiv, në fazën e mëtejshme të instalimit, do të jetë e mjaftueshme që të arrijë të pohojë se përvoja e dhimbshme duket e largët dhe se tani ai/ajo mund të ndjehet i/e sigurt.

Faza 6. Fëmija pyetet për ndjesitë trupore, por ndryshe nga i rrituri, është një praktikë e mirë që të ndalohet, nëse EMDR rezulton të jetë e pakontrollueshme.

Faza 7. Para se të largohet nga dhoma e terapisë, është mirë që të sigurohemi se fëmija ka marrë me vete një ndjesi sigurie duke e lejuar atë që të vizualizojë një “enë mbajtëse” në të cilën hidhet gjithçka që është e dhimbshme dhe që duhet të vazhdojë elaborimin.

Faza 8. Në këtë fazë, për të verifikuar rezultatet e arritura, fëmija mund të shihet gjatë procesit të lojës dhe të ndajmë me prindërit vëzhgime pozitive rreth përmirësimeve që kemi vërejtur.

50

Zbatimi i EMDR te fëmijët dhe adoleshentët Pellicer (1993) ka dokumentuar efikasitetin e EMDR pas një seance terapie në një rast të vetëm të një vajze 10-vjeçare me makthe të përsëritura. Në të njëjtin vit, Cocco dhe Sharpe (1993) e zbatuan me sukses trajtimin te një djalë katër vjeç, me simptoma traumatike, përmes simulimit dëgjimor bilaterial. Një vit më vonë, Greenwald (1994) raportoi se me një ose me dy seanca EMDR, simptomat posttraumatike të pesë fëmijëve, të shkaktuara nga katastrofa e uraganit Andrew, u ulën.

Më pas, u bënë dy përpjekje për t’i ndjekur me terapi, një javë dhe katër javë më vonë dhe u vu re ruajtja e përmirësimit. Chemtob dhe Nakashima (2002) referojnë rezultate pozitive të mëtejshme nga zbatimi i EMDR me fëmijët e një shkolle fillore, të traumatizuar nga uragani Iniki, në Kauai, të cilët rezultuan se ishin joreagues ndaj planit terapeutik të zbatuar në atë kohë dhe që kishte dhënë prova se ishte efektiv. Ky ishte një nga studimet e para që adoptonte një grup kontrolli (të vonuar) dhe vlerësues të pavarur. Pas tre seancash, simptomat post-traumatike u reduktuan me një mesatare prej 58%, duke i ruajtur rezultatet edhe muaj më vonë. Simptomat e ankthit dhe depresionit, po ashtu, u ulën në mënyrë të rëndësishme. Në vitin 1998, Puffer dhe kolegët bënë një studim më të madh sesa studimet e mëparshme me një grup me 20 fëmijë dhe adoleshentë të moshave 8 deri në 17 vjeç. Krahasuar me grupin e kontrollit, fëmijët, në grupin e trajtimit me EMDR, përjetuan një ulje të simptomave post-traumatike, pas vetëm një seance, duke u përqendruar në një event të vetëm traumatik.

Këto rezultate të para klinike hodhën bazat për studime të mëtejshme, më të fundit, karakteristikat e të cilave, shpesh, kanë qenë shumë heterogjene. Në vitin 2002, Soberman ndërmori një studim me 29

fëmijë dhe adoleshentë, të moshave 10 deri në 16 vjeç, me Çrregullime të Sjelljes (ÇS), duke ngritur hipotezën se një marrëdhënie shkakore midis ekspozimit ndaj traumës dhe simptomave traumatike është e pranishme tek të vegjlit me këtë lloj çrregullimi; përvoja klinike dhe kriteret diagnostike na mësojnë se trauma mund të shpjerë në shumë tipare të ÇS dhe fakti që dikush ka vuajtur nga dhuna mund të shpjerë në sjellje të dhunshme nga ana e viktimës. Mbi këtë bazë, është vlerësuar efikasiteti i EMDR në reduktimin e simptomave të ÇS, duke vepruar mbi traumën. EMDR u integrua me trajtimin standard (terapia e grupit, psikoedukimi i familjes, shërbimet speciale) dhe u krahasua me një grup kontrolli me trajtim standard pa EMDR. Ndryshe nga studimet e mëparshme, Greenwald sugjeroi se ishin marrë parasysh udhëzime për protokollin, prandaj, u zbatuan linja të adaptuara për fëmijët dhe adoleshentët. Meqë rezultatet e përftuara provuan se grupi eksperimental kishte arritur të njëjtat rezultate si grupi i kontrollit mbi reduktimin e simptomave të ÇS, janë dhënë dy sugjerime të rëndësishme: EMDR mund të konsiderohet një mbështetje vendimtare për terapitë standarde në trajtimin e kujtimeve traumatike dhe mund të shtrihet në trajtimin e shumë çrregullimeve të fëmijëve dhe adoleshentëve, që e kanë origjinën nga trauma.

Një tjetër studim që provoi efektivitetin e mbështetjes me EMDR brenda një psikoterapie multimodale për fëmijët, përshkruhet nga Tulfnell (2005). Janë vëzhguar katër fëmijë të moshës 4 deri në 11 vjeç, me PTSD të shkaktuar nga një aksident me makinë. Në këtë rast, po ashtu, ishte e nevojshme përshtatja e protokollit me nivelin zhvillimor të fëmijëve. Duke vëzhguar nga afër historinë e fëmijëve, vihet re një panoramë shumë më komplekse sesa ajo e krijuar nga një traumë e vetme nga aksidenti. Në fakt, fëmijët 51

kishin trauma të shumëfishta marrëdhënore, para aksidentit, të cilat kishin kontribuar te ruajtja e simptomave post-traumatike dhe te nxitja e tyre, si abuzimet dhe braktisjet dhe nga prania e kujdestarëve që kishin historitë e tyre traumatike. Trajtimi u zbatua edhe tek kujdestarët e fëmijëve dhe në fund të terapisë, tre muaj pas 3-7 seancave me EMDR, simptomat post-traumatike u ulën.

Duke marrë parasysh limitet e studimit të Tulfnell (2005), si mungesa e matjeve të kontrolluara dhe të standardizuara, vëzhgimet që janë propozuar e bëjnë këtë kërkim shumë interesant.

Terapia multimodale, në këtë rast, u vlerësua e nevojshme nëse subjektet do të kishin trauma të shumëfishta, sepse ishte e nevojshme sipas autorit, për të vepruar mbi faktorët ruajtës në ato raste ku fëmijët ende jetonin në situatat traumatike që i kishin përkeqësuar simptomat.

Një studim në vitin 2009 nga Hensel u përqendrua në një kampion prej 32 fëmijësh dhe adoleshentësh, një deri në 18 vjeç. Ngjarjet traumatike varionin: abuzimi seksual, sulmi nga kafshë, aksident me makinë, aksident nga zjarri, shembja e shtëpisë, agresioni në grup dhe vëzhgimi i agresionit. Nga 32 subjektet, vetëm dy prej tyre plotësuan kriteret për një diagnozë PTSD, ndërsa të tjerët kishin simptoma post-traumatike, si: frika nga errësira, ankthi i ndarjes, pagjumësia, fobia dhe shfaqjet e lidhura me regresionin.

Krahasuar me grupin e kontrollit në listën e pritjes, grupi eksperimental pati një regresion më të lartë të simptomave, përmirësime që u ruajtën të qëndrueshme edhe pas gjashtë muajsh. Ndryshe nga studimi i mëparshëm, në grupin e kontrollit, u vëzhgua një reduktim i rëndësishëm i çrregullimit, ndoshta për shkak të kalimit të kohës, e cila lejoi një rënie spontane. Rangu i moshës së kampionit u nda në moshën parashkollore

(1-6 vjeç) dhe mosha shkollore (6-18 vjeç).

Trajtimi ishte efektiv për të dyja grupmoshat, edhe pse fëmijët më të rritur reaguan më mirë ndaj terapisë, krahasuar me më të vegjlit, ndoshta sepse mosha më e madhe lejoi krijimin e një aleance më bashkëpunuese me terapistin dhe vetëdija më e madhe e shtoi motivimin ndaj terapisë.

Ky studim theksoi rëndësinë klinike për mundësinë e trajtimit të fëmijëve me EMDR, që është zgjerimi potencial i terapisë me fëmijët nën moshën katër vjeç dhe me çrregullime mendore, si në rastin e një fëmije të prekur nga Autizmi. Kërkimi ka provuar aplikueshmërinë dhe efikasitetin e EMDR edhe në rastet e fëmijëve që, edhe pse plotësonin kriteret diagnostike për PTSD, kishin simptoma të shkaktuara nga një ngjarje traumatike.

Rezultatet e kërkuesve ilustrojnë qartësisht se në trajtimin e çrregullimeve në foshnjëri, fëmijëri dhe adoleshencë dhe në veçanti, në zbatimin e trajtimit me EMDR, subjekt i këtij artikulli, disa variabla duken me një rëndësi shumë të madhe si faktorë përcaktues në lehtësimin e rikthimit të simptomave post-traumatike. Midis tyre, te fëmijët e trajtuar, shfaqet prania e eksperiencave jetësore traumatike që përbëhen nga trauma relacionale të shumta, që pasojnë traumën që ndodhet në origjinë të simptomave, të ashtuquajturat traumat “t” dhe mundësia për t’i trajtuar edhe kujdestarët, veçanërisht kur prindërit rezultojnë të jenë traumatizuar edhe vetë nga eksperienca relacionale negative, para traumës.

Metoda Zgjedhja e studimeve U krye një kërkim literature për efektet e EMDR te tablotë simptomatologjike të lidhura me diagnozën e Çrregullimit të Stresit Post-Traumatik te fëmijët dhe adoleshentët. Në rastin e parë ne analizuam studimet e gjetura në bazat digjitale të të 52

dhënave si PcychINFO, MEDLINE, Google Scholar dhe Cochrane Library.

Bazat e të dhënave u eksploruan duke përdorur një seri fjalësh kyçe në kombinime të ndryshme: EMDR, eye movements, reprocessing, trauma, PTSD, traumatic stress disorder, child, adolescence, therapy.

Së dyti, u përdor metoda tradicionale e kërkimit, duket targetuar rishikime dhe artikuj që raportonin studime eksperimentale për trajtimin e PTSD te foshnjat, fëmijët dhe adoleshentët.

Kriteret e përfshirjes Kriteret e përfshirjes, të përshtatura për të proceduar në rishikim, janë si më poshtë: 1. Studimet duhet të merrnin në konsideratë në metodën e tyre praninë e një grupi kontrolli (fëmijët dhe adoleshentët që merrnin trajtime të ndryshme psikoterapie, specifike për PTSD ose fëmijët dhe adoleshentët që prisnin për të marrë trajtim).

2. Fëmijët dhe adoleshentët duhet të ishin trajtuar për një simptomatologji të stresit post-traumatik.

3. Prania e kritereve të përzgjedhjes rastësore në përzgjedhjen e pacientëve në grupin eksperimental dhe atë të kontrollit.

4. Studimet duhet të përfshinin fëmijë shumë të vegjël, deri në adoleshentë 18 vjeç.

5. Studimet duhet të kishin një rang kohor nga viti 2007 deri më sot.

Kërkimi i literaturës nxorri gjashtë studime që përshtateshin me të gjitha kriteret e përfshirjes, që kanë qenë subjekte të rishikimit dhe parashikimit të mëtejshëm.

Rezultatet Objektivi i studimit të dytë që ne ekzaminuam (Ahmad et al., 2007) ishte të analizohej efikasiteti i trajtimit me EMDR

për fëmijët me çrregullim të stresit posttraumatik (PTSD) krahasuar me fëmijët e patrajtuar në grupin e kontrollit në listën e pritjes (WLC), që morën pjesë në një studim me kampion rastësor me superioritet të kontrolluar (RCT). Tridhjetë e tre fëmijë 6 deri në 16 vjeç me një diagnozë PTSD sipas DSM-IV u përzgjodhën rastësisht për të bërë tetë seanca javore për grupin WLC. Shkalla e Simptomave të Stresit Post-traumatik (Shkalla PTSS) u përdor në intervista me fëmijët për të vlerësuar simptomat dhe rezultatet e tyre. Pikët pas trajtimit te grupi i trajtuar me EMDR ishin statisikisht më të ulëta sesa te grupi i kontrollit, duke treguar përmirësim në pikët totale të PTSS-C, në shkallën e simptomave të lidhura me PTSD dhe nënshkallët e ripërjetimit dhe shmangies, ndërsa fëmijët e patrajtuar u përmirësuan në shkallën e simptomave të palidhura me PTSD. Kemp dhe kolegët (2010) hulumtuan në një studim pilot për të kontrolluar efikasitetin e katër seancave EMDR, krahasuar me një grup me gjashtë javë, në trajtimin e 27 fëmijëve (të moshës 6 deri në 12 vjeç), që vuanin nga simptoma persistente të PTSD pas një aksidenti me motor. Një efekt për EMDR u identifikua në rezultatin e parë dhe matjet e procesit përfshirë Indeksin e Reagimit Post-Traumatuk ndaj Stresit nga Fëmija, kriteret diagnostike për PTSD të vlerësuara nga klinicisti, Njësitë Subjektive të Shqetësimit dhe shkallët e Vlefshmërisë së Kognicionit. Të gjithë pjesëmarrësit plotësonin dy ose më shumë kritere për PTSD. Pas trajtimit me EMDR, ato u ulën me 25% në grupin EMDR, por mbetën 100% në grupin e listës së pritjes. Përfitimet nga trajtimi u ruajtën 3 dhe 12 muaj pas trajtimit.

Qëllimi primar i studimit të Roo (2011) ishte të krahasonte efektivitetin dhe eficiencën e Terapisë Kognitive Bihevjorale (CBT) dhe Desensibilizimit dhe 53

Ripërpunimit me Lëvizje të Syve (EMDR).

Pesëdhjetë e dy fëmijë dhe adoleshentë të moshës 4-18 vjeç u shpërndanë në mënyrë rastësore në grupin CBT dhe EMDR në një qendër të kujdesit të shëndetit mendor për katastrofat, pas shpërthimit në një fabrikë fishekzjarresh. Të gjithë fëmijët morën deri në katër seanca trajtimi individuale për një periudhë 4-8 javore, bashkë me katër seanca kujdesi prindëror. Të dyja përqasjet e trajtimit prodhuan reduktime të rëndësishme në të gjitha matjet dhe rezultatet u ruajtën në periudhën pas trajtimit. Përfitimet nga EMDR u arritën në më pak seanca.

Studimi i Diehle (2015) hulumtoi efektivitetin dhe eficiencën e trajtimit me CBT dhe EMDR. Dyzetë e tetë fëmijë (8-18 fëmijë) u zgjodhën rastësisht për tetë seanca TF-CBT ose EMDR. TF-CBT dhe EMDR sollën rënie të mëdha nga periudha para në periudhën pas trajtimit në Shkallën e Administruar nga Klinicisti për Fëmijët dhe Adoleshentët (CAPS-CA). Diferenca Studimi

Viti

Ahmad, Larsson Kemp

2007

De Roos Diehle

2011 2015

Haasanzadeh Moghaddam

2016

2010

Ngjarja/sjellja traumatike Tipe të shumëllojshme Aksident me motor/Depres.

Madhor dhe ADHD Katastrofë Tipe të shumëfishta Aksident me makinë

në rënien e simptomave ishte e vogël dhe jo e rëndësishme statistikisht. Prindërit e fëmijëve të trajtuar me TF-CBT raportuan një rënie të rëndësishme të simptomave komorbide depresive dhe hiperaktive.

Një studim Indian (Haasanzadeh Moghaddam dhe Khalatbari, 2016) hulumtuan terapinë EMDR te fëmijët me Çrregullim të Stresit Post-traumatik (PTSD) nga aksidentet e trafikut. Popullata e kërkimit përbëhej nga fëmijë 7-11 vjeç në Teheran që u kanë mbijetuar aksidenteve serioze të trafikut në vitin 2014. Pas vlerësimit, u përzgjodhën njëzet fëmijë që kishin nivelin më të lartë të PTSD, të cilët u ndanë rastësisht në dy grupe me dhjetë pacientë: grupi i parë (grupi i kontrollit) dhe grupi eksperimental. Si rezultat, studimi gjeti se terapia EMDR ishte efektive për depresionin dhe stresin te fëmijët me Çrregullim të Stresit Posttraumatik.

Diagnoza e raportuar e PTSD DSM IV

N EMDR

N Seanca

Mosha EMDR

17

N kontrolli i studimit 16

8

6-16

DSM IV

12

12

4

6-16

DSM IV DSM IV

19 25

21 23

4 12

4-18 8-18

FT-CBT FT-CBT

DSM IV

10

10

7-11

Lista e pritjes

Diskutim Qëllimi i këtij rishikimi literature për EMDR te fëmijët me PTSD ishte të hulumtohej efikasiteti i trajtimit kur krahasohej me grupet e kontrollit ose me trajtimet e mirëpërcaktuara të traumës për fëmijët. Rezultatet e studimeve të analizuara treguan se fëmijët që morën trajtim me EMDR patën përfitime nga seancat e terapisë në përputhje me rezultatet e shumë studimeve të fundit me

Tipi studimit Lista e pritjes Lista e pritjes

të rritur (Bradley et al., 2005, Davidson dhe Parker, 2001).

Nëse ne krahasojmë trajtimet me EMDR me trajtime të tjera për traumën, p.sh., Terapinë Kognitive-Bihevjorale të Fokusuar te Trauma (CF-CBT), EMDR paraqet një vlerë të vogël, por të rëndësishme. Një nga rezultatet më të rëndësishme në këto studime të fundit është se më pak seanca trajtimi me EMDR lidhen me rezultate më pozitive.

54

Po ashtu, ky rishikim tregon se studimet që përdorin një kombinim të raportimeve të prindërve dhe fëmijëve, duken më eficiente.

Terapistët që trajtojnë fëmijë duhet të trajnohen për të përdorur kritere të reja vlerësimi dhe diagnostike (DSM-V, 2013) për PTSD sepse shfaqja e simptomave të PTSD te fëmijët nuk është e njëjtë si te të rriturit, si rezultat i çështjeve të ndryshme zhvillimore dhe mjedisore. Ky rishikim sugjeron se kërkimet e tjera me fëmijët me simptoma të PTSD duhet t’u kushtojnë rëndësi: - Faktorëve të riskut që kontribuojnë te zhvillimi i simptomave të PTSD te fëmijët, për shembull, tipi i traumës, traumat e vetme (Traumat me “T”) ose traumat e përsëritura (traumat me “t”).

- Rëndësinë e trajtimit të prindërve për të përmirësuar rezultatet pozitive të trajtimit të fëmijëve.

- Nevojën për më shumë studime që analizojnë trajtimin me EMDR të fëmijëve shumë të vegjël.

5. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disor-ders (DSM-5®).

American Psychiatric Pub.

6. Baranello

7.

8.

9.

10.

Bibliografia 1. Ahmad A, Larsson B, Sundelin-Wahlsten V (2007). EMDR treatment for Children with PTSD: Results of a random-ized controlled trial. Nordic Journal of Psychiatry 61, 5, 349-354.

2. APA (1980) Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 3 Edition.

American Psychiatric Association, Washington.

3. (1987) Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 3 ed. R. American Psychiatric Association, Washington.

4. (2000) Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disor-ders: DSM IV-TR. American Psychiatric Association, Washington.

11.

12.

13.

M (2000). Trauma sociale, trauma relazionale e mi-crotrauma: per una differenziazione eziopatogenetica tra PTSD e BPD. SRM Psicologia Rivista 34, www.psyre-view.org Bradley R, Greene J, Russ E, Dutra L & Westen D (2005). A multidimensional meta-analysis of psychotherapy for PTSD. American journal of Psychiatry 162, 2, 214-227.

Chemtob CM, Nakashima J, Hamada RS and Carlson JC (2002).

Brief Psychological intervention for elementary school children with disasterrelated post traumatic stress disorder: a field study. Journal of clinical psychology 58, 1, 99-112.

Cocco N and Sharp L (1993). An auditory variant of Eye Movement Desensitization in a case of childhood post-traumatic stress disorder. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry 24, 313-371.

Davidson PR and Parker K (2001). Eye movement desen-sitization and reprocessing (EMDR): a meta-analysis.

Journal of Consulting and clinical Psychology 69, 2, 305-316.

De Bellis MD and Zisk AB (2014). The biological effects of Childhood trauma.

Child and Adolescent Psychiatric clin-ics of North America 23, 2, 185-222.

Diehle J, Opmeer BC, Boer F, Mannarino AP & Lindauer RJ (2015). Traumafocused cognitive behavioral therapy or eye movement desensitization and reprocessing: what works in children with posttraumatic stress symptoms? A randomized controlled trial. European child & adolescent psychiatry 24, 2, 227236. de Roos C, Greenwald R, den HollanderGijsman M, Noort-hoorn E, van Buuren S & De Jongh A (2011). A ran-domised comparison of cognitive behavioural therapy (CBT) and eye movement desensitisation and reprocess-ing 55

(EMDR) in disaster-exposed children.

European Journal of Psychotraumatology 2, 1.

14. Farina B and Liotti G (2011).

Dimensione dissociativa e trau-ma dello sviluppo. Cognitivismo Clinico 8, 1.

15. Greenwald R, Smyth NJ & de Jongh A (2000). EMDR for the treatment of PTSD. Journal of clinical psychiatry 61.

16. Greenwald R (1994). Eye movement desensitization and re-processing (EMDR): An overview. Journal of Contempo-rary Psychotherapy 24, 1, 15.

24.

25.

26.

17. Hamblen

18.

19.

20.

21.

22.

23.

J and Barnett E (2009).

PTSD in children and ado-lescents, United States Dipartment of Veteran Affairs, National Center for PTSD, http://www.ptsd.va.gov/professional/pages/ptsd_in_children_and_ad olescents_overview_for_professionals.asp.

Hassanzadeh Moghaddam M & Khalatbari J (2016). Inves-tigating the Effectiveness of Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) on Children with Post-Traumatic Stress Disorder (Traffic Accident). The International Journal of Indian Psychology 3, 3, 11, 45.

Hensel T (2009). EMDR with children and adolescents after single-incident trauma an intervention study. Journal of EMDR Practice and Research 3, 1, 2-9.

Herman JL (1992). Trauma and recovery.

Basic Books, New York.

Kemp M, Drummond P & McDermott B (2010). A wait-list controlled pilot study of eye movement desensitization and reprocessing (EMDR) for children with post-traumat-ic stress disorder (PTSD) symptoms from motor vehicle accidents.

Clinical child psychology and psychiatry 15, 1, 5-25.

Lubit RH, Rovine D, Defrancisci L & Eth S (2003). Impact of trauma on Children. Journal of Psychiatric Practice 9, 128-138.

Lubit RH (2011). Post Traumatic Stress Disorder in children, Epidemiology, Medscape Reference, Drugs, Diseases

27.

28.

29.

30.

31.

32.

33.

and Procedures, http//www.emedicine.medscape.com/ article/918844-overview#a0199.

Pellicer X (1993). Eye movement Desensitisation treatment of a child’s nightmares: A case report. Journal of Behav-ior Therapy and Experimental Psychiatry 24, 1, 73-75.

Puffer MK, Greenwald R & Elrod DE (1998). A single ses-sion EMDR study with twenty traumatized children and adolescents. Traumatology 3, 2, 6.

Rincón-Cortés M and Sullivan RM (2014). Early Life Trauma and Attachment: immediate and enduring effects on neu-robehavioural and stress axis development.

Frontiers in Endocrinolog 5, 33.

Scheeringa MS, Zeanah CH, Myers L & Putnam F (2004). Heart period and variability findings in preschool children with posttraumatic stress symptoms.

Biological psychia-try 55, 7, 685-691.

Scheeringa MS, Zeanah CH, Myers L & Putnam FW (2003). New findings on alternative criteria for PTSD in preschool children. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry 42, 5, 561-570.

Scheeringa MS & Zeanah CH (1995).

Symptom expression and trauma variables in children under 48 months of age. Infant Mental Health Journal 16, 4, 259-270.

Shapiro F & Solomon RM (1995). Eye movement desensitiza-tion and reprocessing. John Wiley & Sons, Inc. Shapiro F (2002). EMDR 12 years after its introduction: past and future research.

Journal of clinical psychology 58, 1, 122.

Soberman GB, Greenwald R & Rule DL (2002). A controlled study of eye movement desensitization and reprocessing (EMDR) for boys with conduct problem. Journal of ag-gression, maltreatment & trauma 6, 1, 217-236.

Tufnell G (2005). Eye movement desensitization and repro-cessing in the treatment of pre-adolescent children with post-traumatic symptoms. Clinical Child 56

Psychology and Psychiatry 10, 4, 587600.

34. U.S. Department of Health and Human Services. Administra-tion for Children and Families, Administration on children, Youth and Family, Children’s bureau, Child mal-treatment (2010) http://www.acf.hhs.gov/programma/cb/ stats_research/Index.htm#can (2001).

35. van der Kolk BA (2005). Developmental Trauma Disorder: toward a rational diagnosis for Children with complex trauma histories. Psychiatric Annals 35, 401-408.

36. Van der Kolk BA (2004). Psychobiology of posttraumatic stress disorder.

Textbook of biological psychiatry 319338.

37. Verardo AR (2010). Il disturbo post traumatico da stress nel bambino. In Simonetta E (ed) Esperienze traumatiche di vita in etĂ evolutiva: EMDR come terapia, pp. 32-40. Franco Angeli, Milano.

38. World Health Organization (WHO)-The ICD-10: Classifica-tion of Mental and Behavioural Disorders: Clinical Descriptions and Diagnostic Guidelines, Washington, 1992.

57

Dëshmi: Çfarë thonë terapistët e parë EMDR për aplikimin e terapisë në punën e tyre klinike Në Mars 2017, EMDR Albania organizoi trajnimin në nivelin e parë në EMDR. Trajnimi u mundësua nga EMDR Italia. Si trajnere u emërua Dr. ssa Anna Rita Verardo. Trajnimi i njohur nga EMDR Europe u dha mundësinë psikologëve nga Shqipëria, Kosova dhe Maqedonia, të njiheshin dhe të formoheshin në këtë metodë kaq efikase, përsa i përket trajtimit të traumave psikologjike. Gjashtë muaj pas trajnimit të grupit të parë, në shtator 2017, u kërkuam terapistëve tanë dëshmi mbi eksperiencën në aplikimin e terapisë EMDR në klinikat e tyre. Dëshmitë e tyre janë përmbledhur më poshtë:

Hanife Fazliu - Psikologe Klinike, Terapiste EMDR (Kosovë) “Gjatë punës sime në klinikë, para se të filloja EMDR, kisha shumë dilema dhe nuk më funksiononin teknika të tjera terapeutike. Tani, prej muajit mars (2017), praktikoj EMDR me pacientët dhe vërtet po funksionon për mrekulli. Dua të ndaj një rast që kishte marrë trajtim me qasje të tjera, me farmakoterapi dhe sillej dy-tre herë në javë në EmErgjencë. Pacientja është diagnostikuar me Çrregullim Paniku. Unë aplikova tetë fazat e terapisë EMDR dhe prej muajit Maj, ajo ndihet më mirë. Dje, mora një mesazh falenderues, me anë të të cilit më njofton se ndihet mirë emocionalisht, nuk ka më ankth nga vdekja, vazhdon studimet që i kishte ndërprerë nga shmangia e transportit me autobus dhe ka filluar të punojë.

Veçantia e qasjes EMDR qëndron në faktin se eksperiencat emocionale, ajo i transformon në kognitive. Duke ruajtur konfidencialitetiN, nuk mundem ta ndaj mesazhin e pacientes, e cila shpjegon më së miri efektivitetin e kësaj teknike, ku citon se mendimi pozitiv (kognicioni pozitiv): “Unë jam e fuqishme” është bërë pjesë e jetës së saj.

Terapinë EMDR e kam aplikuar edhe në shumë raste të tjera, madje dhe në moshë të thyer. Me EMDR unë tani ndihem më e sigurt në punën time, e ndiej dhe po marr feedback pozitiv nga pacientët e mi. Faleminderit Bordit të EMDR Albania që ma dha këtë mundësi, faleminderit që përmes kësaj qasjeje, tani kam një instrument të fuqishëm, i cili më ka zhvilluar e do të vazhdojë të më zhvillojë profesionalisht.”

Redina Sulstarova - Psikologe Klinike, Terapiste EMDR (Tiranë) “Dita-ditës, thelloj dashurinë për EMDR dhe realisht, më besoni, është e vetmja teknikë, së cilës i besoj në 16 vite që e ushtroj këtë profesion. Suksesi me klientët dhe ndryshimi rrënjësor që ata kanë pësuar me EMDR është i habitshëm. Sot, unë kam plot 31 klientë, me të cilët kjo teknikë po bën revolucion.”

Arta Llana - Psikologe Klinike, Terapiste EMDR (Tiranë) “Personalisht, e kam praktikuar EMDR gjatë seancave në klinikën ku punoj, me klientë me diagnoza të ndryshme dhe kam pasur rezultate shumë të mira, që ndonjëherë më kanë befasuar.

Pacientët kanë arritur të çlirohen apo të përpunojnë mendimet, të cilat i mbanin peng për vite me radhë nga e kaluara e tyre. Terapia EMDR ka një protokoll, për të cilin, do të thoshja se ‘finalizon’ problematika të ndryshme, të cilat unë si terapiste i kam vlerësuar gjatë seancave. Me EMDR, duket sikur ‘i mbyll plagët e të kaluarës’përfundimisht dhe i orienton pacientët drejt pritshmërive pozitive. Pothuajse të gjithë pacientët janë ndier mirë me ‘vendin e sigurisë’ dhe gjatë rrugëtimit me EMDR janë kthyer disa herë atje.”

Esmeralda Birçaj - Psikologe, Terapiste EMDR (Vlorë) “EMDR më ka aftësuar shumë për të gjetur mënyrën më të mirë për të filluar nga puna, nga diagnoza. Tashmë kuptoj më mirë, madje që herën e parë, problemin, nëpërmjet fjalëve që vetë klienti sjell pasi troket tek dera. Pasi klienti/ja më tregon gjithë “universin” e tij/saj, EMDR më ndihmon ta konceptualizoj problemin, duke filluar me kognicionet negative, të cilat i vendos në një nga tre zonat kritike. Avantazhi më i rëndësishëm i EMDR është se ajo e ndihmon terapistin të përpunojë një veshje mendore. Duke punuar me EMDR, ne flasim për eksperiencat/kujtimet traumatike, të cilat prodhojnë kognicione të thella të Unit, që janë të lidhura me ndjesitë trupore dhe emocionet. Pra, EMDR ndihmon shumë të përvetësosh më mirë çelësin e leximit të situatave në të gjitha skemat mendore.”

Nëntorjada Kasemi - Psikologe Klinike, Terapiste EMDR (Sarandë) “Indiciet e para për të bërë një përpjekje për ta njohur EMDR i kam pasur nga një kolege, e cila kishte lexuar për të. Shkova në trajnim kurioze. Ditën e parë nuk po kuptoja asgjë, madje mendova mos kam ngatërruar sallë. Më pas, joshja erdhi si pa e kuptuar. Ndrydhja ishte aq e madhe deri në momentin kur trajnerja, një profesioniste e vërtetë, kuptoi që diçka nuk shkonte dhe u mor personalisht me mua. Aty kuptova çdo të thotë aftësi, durim, profesionalizëm për të shpartalluar e thërrmuar atë ajsberg që na fle në kokë e për ta flakur tutje si mbeturinë. Kuptova

që përgatitja jonë profesionale kushtëzohet nga shtimi i problemeve social-psikologjike. Kuptova se psikologu është i paplotësuar pa EMDR. Kuptova se EMDR i jep përgjigje të pazbërthyeshmes. Kuptova që EMDR bën dallimin e të kaluarës nga e tashmja. Kuptova që ajo ishte teknika më efektive që njihja deri më tani. Detyra e çdo terapisti EMDR është të riparojë, të amortizojë plagët e vjetra tonat, të cilat na kompleksojnë.

Personalisht e kam aplikuar EMDR dy herë dhe në fillim kam qenë disi e frikësuar. Klienti kishte vështirësi me përqendrimin e vëmendjes tek stimuli, por përdora tapping dhe ai u stabilizua.

Progresi në të dyja rastet më ka befasuar, sa nuk di nëse ka qenë aftësia ime apo dëshira e tyre për të bashkëpunuar dhe për ta ndihmuar veten. Dëshira për ta përvetësuar teknikën më ka bërë t’i largoj dyshimet dhe të shkoj në trajnimet e EMDR për të marrë më të mirën e mundshme.”

Kush mund të bëhet terapist EMDR? Një formim klinik është i nevojshëm për formimin në EMDR. Pjesëmarrja në trajnimin formues në EMDR (Niveli i Parë) kufizohet për profesionistët e licensuar të shëndetit mendor, kualifikimet e të cilëve duhet të jenë të njohura në vendin tonë, pas ngritjes së Urdhrit të Psikologut në Shqipëri. Nuk pranohen kërkesa për anëtarësimin në EMDR Albania nga persona që nuk janë të regjistruar në Urdhrin e Psikologut të Shqipërisë.

Kërkesat e sakta për pjesëmarrësit në formimin e terapistëve EMDR ndryshojnë pak nga njëri shtet në tjetrin, sepse i referohen ligjeve të shtetit përkatës. Kjo është arsyeja pse Presidentja e EMDR Europe, znj. Isabel Fernandez vendosi të pranojë psikologët dhe studentët e vitit të fundit në master shkencor për të ndjekur formimin EMDR (Niveli i Parë), sepse në Shqipëri nuk është bërë akoma ndarja me ligj e psikologëve nga psikoterapistët.

Gjatë trajnimit në EMDR (Niveli i Parë), profesionistët thellohen në modelin e Përpunimit Adaptiv të Informacionit (AIP) dhe në kërkimet që kanë vlerësuar gjatë viteve të fundit bazën shkencore të EMDR. Profesionistët mësojnë të aplikojnë protokollin EMDR me tetë fazat e tij dhe të bëjnë një konceptualizim të rasteve, duke kuptuar se si ngjarjet traumatike dhe stresuese në jetën e tyre mund të kenë kontribuar në vështirësitë që paraqesin kur vijnë në psikoterapi. Pas trajnimit formues në EMDR (Niveli i Parë), pjesëmarrësit do të kenë njohuri, aftësi dhe shkathtësi për të aplikuar EMDR në praktikën e tyre klinike. Pjesëmarrësve u jepet një certificatë që autorizon aplikimin e saj në praktikën klinike dhe në hulumtime.

Pjesëmarrja në trajnimet, seminare dhe workshop-et e EMDR Albania është e hapur për studentë dhe profesionistë të shëndetit mendor, si: mjekë psikiatër, psikoterapistë dhe terapistë, por edhe profesionistë të edukimit, si: mësues dhe mësues specialë.

BËHU ANËTAR I EMDR ALBANIA DHE PËRFITO! Anëtarësimi në EMDR ALBANIA është njëkohësisht anëtarësim në EMDR EUROPE Certifikata Europiane njihet në të gjithë Europën Katër orë supervizim klinik falas Zbritje me 20% nga tarifa e trajnimeve/workshop-eve

Lista e terapistëve EMDR në Shqipëri, Kosovë dhe Maqedoni, akredituar nga EMDR Europe

Shoqata EMDR Albania Rruga e Bogdanëve, pall. 25, Tiranë, Shqipëri

emdralbania@gmail.com Anëtare e Shoqatës EMDR Europe