" Jullie sector zal steeds vaker te maken krijgen met het verzamelen en verwerken van gegevens "

Artificiële intelligentie mag niet zomaar toegepast worden in bedrijven en op bouwplaatsen. Er bestaat een juridisch kader, dat niet alles toestaat. Waarop moet een aannemer dus letten? We vroegen het aan een expert, professor Gregory Lewkowicz van de Université Libre de Bruxelles (ULB).

Naast professor aan de ULB is Lewkowicz ook directeur van de Smart Law Hub, een team dat de digitale transformatie en de bijhorende regelgeving bestudeert, en er opleiding en advies over geeft. Zijn eerste opmerking: de regelgeving van toepassing op AI komt van verschillende bronnen.

Gregory Lewkowicz: “Wanneer we het over AI hebben, is het voornaamste doel de optimalisatie van processen. Daarvoor is het verzamelen en verwerken van data nodig. De regels die op dat gebied in België gelden, zijn grotendeels het gevolg van het Europese recht. En in de toekomst zal dat nog meer het geval zijn.”

“Maar AI creëert geen uitzonderingssituatie in de wetgeving. Alle Belgische wet- en regelgeving blijft van toepassing, ook als deze niet expliciet naar AI verwijst. In de bouw is er sprake van robots en exoskeletten. Dergelijke machines mogen de veiligheid van werknemers niet in gevaar brengen. Bij hun gebruik moet de arbeidswetgeving gerespecteerd worden, en idem wat betreft allerlei Europese en internationale normen die al jaren bestaan.”

“Welnu, aan dat laatste verandert AI niets. Maar bij het uitvoeren van werken en het leveren van diensten door de bouw worden steeds meer data verzameld en verwerkt. Daarop geldt nieuwe regelgeving.”

Kunt u een voorbeeld geven?

Gregory Lewkowicz: “In het algemeen zie je in de bouw op dit moment vooral ICT-toepassingen die de organisatie van bouwplaatsen optimaliseren: bestellingen, hoeveelheden materialen, de contacten met de ploegen, de onderaannemers en de klanten. Maar nu we de uitstoot van broeikasgassen moeten verminderen, duiken in de bouwsector ook andere AI-gebaseerde projecten op: intelligenten sensoren waarmee het gebouw- en energiebeheer vanop afstand kan gebeuren, digital twins van gebouwen gekoppeld aan BIM, en wat ruimer bekeken: alles wat te maken heeft met smart buildings.”

“De hybridisatie van de bouw met allerlei ICT-technologieën zal in de sector de ontwikkeling van nieuwe diensten en job-profielen stimuleren. Er zullen kansen en nieuwe hefbomen voor groei ontstaan. Maar deze nieuwe dienstverlening moet de wetgeving op het verzamelen en verwerken van gegevens respecteren. Heeft de klant de toestemming gegeven voor het gebruik van zijn gegevens? Worden deze correct verwerkt? Welke risico’s bestaan er op het vlak van cybersecurity? Kan de aannemer garanderen dat een bepaalde technologische keuze de waarden van de klant respecteert? Er komt een tsunami van nieuwe Europese regelgeving op AI op ons af. We moeten daarop voorbereid zijn.”

Wat zal deze tsunami van nieuwe regelgeving inhouden?

Gregory Lewkowicz: “Een aannemer moet zich in ieder geval houden aan de Europese Algemene Verordening Gegevensbescherming, ook bekend als de GDPR. Nieuw is die niet. Ze geldt al sinds 2018 en geldt ook voor AI.”

“Daarnaast werd in mei 2022 de Data Governance Act definitief goedgekeurd, een Europese verordening die in september 2023 in heel de EU van kracht wordt. Deze kan relevant zijn voor jullie sector. De act creëert een kader voor het delen van gegevens en wil kmo’s en micro-ondernemingen de kans geven om zich beter te positioneren in de data-economie.”

“Daar komt de Data Act bij, een andere Europese verordening die men aan het finaliseren is. Die zal van het grootste belang zijn voor de bouwsector. De act reguleert onder meer de manier waarop ondernemingen gegevens verzamelen en delen met andere ondernemingen en met de overheid. Neem bijvoorbeeld het beheer van de energieprestaties van een gebouw met geconnecteerde objecten. Dat is een vorm van gegevensverzameling. Aannemers, maar ook de overheid, zullen meer faciliteiten krijgen om dergelijke gegevens te verkrijgen.”

“En drie: er is een Europese verordening op de artificiële intelligentie op komst. Er bestaat al een concepttekst, waarover nu gediscussieerd wordt. Deze AI-verordening is in de bouw vooral van belang voor bedrijven die betrokken zijn bij het beheer en de uitbating van kritieke infrastructuur. Maar hij is ook van belang voor aannemers die AI-systemen ontwikkelen. Zij zullen moeten documenteren hoe ze zullen omgaan met de daarmee verbonden risico’s.”

“Deze transversale wetgevende initiatieven willen een Europese markt voor data creëren, meer bepaald in tien strategische domeinen. Voor elk van deze domeinen wil de Europese Commissie naast de net vernoemde verordeningen nog bijkomende specifieke verordeningen laten goedkeuren, met het oog op de creatie van een Europese data-ruimte. Twee domeinen gaan de bouw rechtstreeks aan: energie en de Green Deal.”

U vernoemde de verwerking van de gegevens van klanten. Maar er zijn ook werknemers, onderaannemers enzovoort.

Gregory Lewkowicz: “Klopt. Wat betreft die klanten: geconnecteerde objecten hebben potentieel voor nieuwe diensten. Maar tegelijk zijn ze een nieuwigheid voor de klant, en wie zegt ‘nieuw’, die zegt ‘wantrouwen’. De klant moet zijn akkoord geven en mag eisen dat hij weet welke data verzameld en verwerkt worden, waarvoor ze dienen of zullen dienen, hoe ze beveiligd zijn en hoe hij ze eventueel kan delen met een andere dienstverlener. Sommigen zouden zich kunnen afvragen of een nieuw toestel, geproduceerd in een land als China, data gaat verzamelen en naar dat land sturen. Je kunt dat grappig vinden, maar mensen zullen steeds gevoeliger worden voor zulke kwesties.”

“Sommigen zullen hightech willen, maar dan gebaseerd op open source software waarvan iedereen de broncode kan zien en bewerken. Anderen zullen gebouwen willen die digitaal passief zijn en geen data registreren. De aannemer zal dus in staat moeten zijn om de klant informatie te geven, niet alleen omdat het juridisch moet maar ook vanwege commerciële redenen en om een vertrouwensband met de klant te scheppen.”

“Ook AI voor personeelsbeheer is onderworpen aan regelgeving, en in de toekomst zal dat nog meer het geval zijn. Je mag bijvoorbeeld geen data verzamelen over het presteren van een medewerker zonder dat je hem daarvan vooraf op de hoogte brengt. Vaak moet je bovendien zijn toestemming krijgen. Of neem track & trace of Check in at Work, waarmee je permanent kunt achterhalen waar iemand is. Voor al die dingen bestaat een kader waarvan je de regels moet respecteren.”

Kan een aannemer beboet worden wanneer hij die regels naast zich neer legt?

Gregory Lewkowicz: “Laat me heel duidelijk zijn: we spreken hier over aanzienlijke bedragen. De GDPR voorziet boetes die kunnen gaan tot twintig miljoen euro of vier procent van de wereldwijde omzet. In de AI-verordening zou dat dertig miljoen worden, of zes procent van de wereldwijde omzet.”

Hoe kunnen onze leden problemen vermijden?

Gregory Lewkowicz: “Als je een AI-toepassing gebruikt of gegevens verzamelt en verwerkt, laat je dan goed adviseren. Enerzijds om de bestaande regels niet te overtreden, maar anderzijds ook om te anticiperen op de regels die eraan komen. Je kunt een beroep doen op extern advies, of ervoor zorgen dat je intern een specialist in dienst hebt. Voor een klant die er meer over wil weten, zal een goede begeleiding trouwens ook een commercieel argument zijn.”

“Maar wat je zeker niet mag doen, is de kansen laten liggen die gecreëerd worden door de Europese regelgeving. Er komt financiële bijstand om aannemers te versterken die nieuwe AI-gebaseerde diensten willen ontwikkelen. Aannemers zullen kunnen samenwerken om data te verkrijgen die nu niet toegankelijk zijn voor kmo’s en micro-ondernemingen. Ze zullen hun werking kunnen optimaliseren en nieuwe toegevoegde waarde creëren. In het domein van de bouwsector kunnen nieuwe functies en beroepen uitgevonden worden.”

We onthouden dat de bouwsector voorbereid moet zijn.

Gregory Lewkowicz: “Artificiële intelligentie wordt nu al gebruikt in de bouw, maar jullie sector zal steeds vaker te maken krijgen met het verzamelen en verwerken van gegevens door AI-systemen. Als je die tools goed wilt benutten dan moet je aandacht hebben voor de verplichtingen ter zake, en nadenken over nieuwe manieren om waarde te creëren. De klant van morgen zal meer informatie willen. Welk systeem beheert mijn gebouw? Waarom een Chinese en geen Franse of Amerikaanse sensor? Het is zeer belangrijk dat je bij je mensen iemand hebt die deze thematiek op het strategische niveau ondersteunt.”

VAN 1 TOT 3 DECEMBER 2022

The HUBB, kunstlaan 20 - 1000 Brussel

De Bouwhackathon dat is :

3 dagen Open Innovatie in teamverband, ervaren coaches en een jury met experten, de start van baanbrekende projecten.

Uitdagingen bij energetische renovatie van gebouwen

Bouwmethodes

Regeling van het energieverbruik

Circulaire economie

Schrijf je in op: www.hackathon-construction.brussels

Mogelijkheden door nieuwe technologieën

Digitale hulpmiddelen

Artificiële intelligentie

Blockchain

Internet of Things

Programmering