Roof Belgium 2025-01

Toitures Lesenfants houdt de lokale traditie van ‘couverture en cherbains’ in ere

In Manhay, op een boogscheut van de Baraque de Fraiture, liggen de gebouwen van Toitures Lesenfants Michel, een dakenbedrijf dat zich gespecialiseerd heeft in restauraties van historisch erfgoed. De broers Thomas en Justin Lesenfants, die aan het hoofd staan van de firma, zijn een van de weinige overblijvende dakwerkers die nog de techniek van het dakdekken met ‘cherbains’ beheersen.

Toitures Lesenfants Michel werd in 1990 opgericht door Michel en Bernadette Lesenfants. Hun oudste zoon Thomas stapte rond 2004 in het bedrijf. “Tijdens mijn humaniora heb ik de richting ‘schrijnwerk’ gevolgd,” legt de 39-jarige dakwerker uit. “Maar op mijn 17e was ik uitgekeken op het onderwijs. Ik liet aan mijn vader weten dat ik mijn brood wilde verdienen in de dakensector, maar hij wilde niet dat ik meteen bij hem in het bedrijf kwam. En dus heb ik eerst stage gelopen bij verschillende andere bedrijven, in de buurt rond Namen, maar ook over de grens in Angers, Reims en Lille. Mijn vader vond het belangrijk dat ik op verschillende plaatsen ervaring opdeed en leerde hoe het er aan toegaat in andere bedrijven. Die filosofie heb ik later met mijn eigen personeel ook altijd gevolgd. Het is steeds verrijkend om te zien hoe anderen werken, en je steekt er altijd wel iets van op.”

Bijscholing om stiel te leren

“Ik heb toen ook een opleiding tot dakdekker gevolgd bij ‘Les Compagnons du Devoir et du Tour de France’, een Frans opleidingscentrum waar jongeren opleidingen kunnen volgen om zich te vervolmaken in bepaalde ambachten. Na drie jaar ben ik dan teruggekeerd in het bedrijf van mijn vader en ben ik als arbeider aan de slag gegaan. Ik heb vervolgens ook nog een opleiding bedrijfsbeheer gevolgd. Zo ben ik stilaan doorgegroeid tot ploegbaas.

Mijn tien jaar jongere broer Justin is in 2016 ook in het bedrijf gestapt en in 2020 is onze vader dan met pensioen gegaan. Sindsdien runnen mijn broer en ik het bedrijf samen. Justin werkt het grootste deel van de tijd mee op de werven, terwijl ik meer van het papierwerk voor mijn rekening neem. Ik schat dat ik 60% van de tijd op kantoor zit. De offertes, bestellingen, vergunningen, opvolging van de werven,… al dat soort zaken neem ik voor mijn rekening, maar wanneer we handen tekort komen, ga ik ook nog altijd mee aan de slag op de werf.”

Sinds enkele jaren zijn de gebouwen van Toitures Lesenfants Michel gevestigd op een kleine industriezone langs de E25, halfweg tussen Manhay en Lierneux.

“Voordien zaten we een vijftal kilometer verderop,” vervolgt Thomas Lesenfants. “Maar toen de gelegenheid zich aandiende om naar hier te verhuizen, hebben we die gegrepen. We zitten hier op een site die we delen met enkele kleinere bedrijven. Met zes arbeiders, één werfleider en een voltijdse administratieve kracht, zijn we hier de grootste speler. Wat interessant is aan deze site, is dat we met de steun van de Waalse overheid verschillende zaken delen. Zo hebben we bijvoorbeeld gedeelde zaagmachines, plooimachines voor zink, een heftruck,… Ook de toiletten hier op de site delen we met de andere bedrijven. Het vraagt soms wat flexibiliteit wanneer verschillende bedrijven hetzelf-

de toestel gelijktijdig willen gebruiken, maar met de nodige goodwill en de juiste instelling komen we er wel uit. En voor ons betekent het dat we veel investeringen in materiaal niet hoeven te maken. Voor kmo’s is dat wel een goed systeem.”

Focus op restauratie

Aanvankelijk deed vader Michel Lesenfants verschillende soorten dakwerken, maar de zonen Thomas en Justin zijn zich gaandeweg meer gaan toeleggen op restauraties en werken aan historisch erfgoed.

“Mijn vader deed wel al werken in onderaanneming voor Galère, en zo deden we al regelmatig restauraties. Het dak van ‘le Vertbois’ in Luik hebben we zo bijvoorbeeld onder handen genomen.

Ondertussen ligt de focus hoofdzakelijk op erfgoed. We doen voornamelijk restauraties van daken en regelmatig nemen we ook het dakgebinte voor onze rekening. Er zijn hier in de omgeving veel historische gebouwen te vinden, dus is er altijd wel voldoende werk in deze branche. Dat geeft ons de luxe om ons te specialiseren. Zo zijn wij een van de weinige dakenbedrijven hier in de streek die nog daken in ‘Cherbains’ kunnen plaatsen.”

Lokale leien

De cherbains (soms ook ‘chèrbins’ geschreven) zijn dikke natuurleien die afkomstig zijn uit de leisteengroeven

in de Belgische Ardennen. Typerend voor een dak in cherbains is dat leien van heel uiteenlopende formaten gebruikt worden, van extreem groot, tot heel klein. Deze methode wordt van oudsher in de regio Vielsalm gebruikt. Thomas Lesenfants: “Onderaan het dak, aan de dakvoet plaatsen we de grootste leien. Dat gaat om leien van bijna een meter lang en 40-50 cm breed. Sommige leien zijn groter dan 1m²! De cherbains zijn ook een stuk dikker dan klassieke natuurleien, soms wel 2-3 cm dik. Hoe hoger op het dak, hoe kleiner de cherbains. Tegen de nok liggen de allerkleinste formaten, die zijn maar 20-30 cm meer van lengte. De cherbains worden in lange, doorlopende banen gelegd, van de onderkant van het dak naar de nok. Elke cherbain ligt met de afgeronde zijde naar beneden en overlapt de vorige met ongeveer 7 cm. Een nieuwe baan overlapt de vorige eveneens met een vergelijkbare maat. De dakdekker legt telkens een volledige baan voordat hij naar de volgende overgaat. Zo ontstaat een lijnenspel dat diagonaal over het dak loopt. De cherbains wordt ter plaatse bijgewerkt.

Verdwijnende traditie

Traditioneel werden de cherbains in een kleimortel gelegd. Daarom was de hellingshoek van de daken ook minder steil, doorgaans rond 25 à 30 graden. Tegenwoordig worden de leien met koperen nagels bevestigd. De dakwerkers van Lesenfants gebruiken verschillende diktes van nagels in functie van het gewicht van de cherbain.

Het dekken van daken met cherbains is een zeer lokale traditie uit de regio Vielsalm, maar de techniek dreigt uit te sterven. Aan de methode zijn immers enkele nadelen verbonden. Daken met cherbains zijn zeer zwaar, en veel oude gebouwen met een slecht onderhouden dakconstructie zijn daardoor ingestort. Bij de heropbouw werd gekozen voor andere en lichtere dakbedekkingen.

Ook zijn de lokale steengroeven, waar de cherbains gemaakt werden, allemaal decennialang gesloten.

“De cherbains die wij plaatsen, zijn dus allemaal gerecupereerd van andere daken, waar de eigenaar een nieuwe dakbedekking heeft laten plaatsen. Telkens wanneer we zo’n werk krijgen, nemen we de oude cherbains mee en bewaren we ze op ons bedrijf. Daarnaast is het natuurlijk ook een dure techniek. Er kruipen heel veel manuren in, en het plaatsen ervan is ingewikkelder dan bij klassieke, maatvaste natuurleien. We moeten met spijt in het hart vaststellen dat deze methode dus dreigt te verdwijnen, er worden quasi geen nieuwe daken meer gelegd met cherbains. Jammer, want deze techniek behoort tot het cultureel erfgoed van onze regio. Het is echt een stijl van hier.”

Blijvend leren

Omdat Toitures Lesenfants Michel vaak heel gespecialiseerde werken uitvoert aan beschermde erfgoedgebouwen hechten de broers Lesenfants ook zeer veel belang aan opleidingen. “Zelf heb ik opleidingen gevolgd in het werken met lood, opleidingen over de regelgeving in verband met werken met beschermd erfgoed en nog veel meer,” vervolgt Thomas Lesenfants. “We zorgen er ook voor dat onze arbeiders regelmatig opleidingen en bijscholingen krijgen, zodat ze zich kunnen vervolmaken in hun vak. Veel kennis van oude technieken dreigt immers te verdwijnen.

Samen met mijn broer geef ik daarom regelmatig interne opleidingen aan onze mensen. We maken daarvoor gebruik van een financiële regeling die aangeboden wordt door Constructiv. Constructiv betaalt voor die opleidingsdag een deel van hun dagloon. Ook hebben mijn broer en ik een opleiding tot ‘tuteur of mentor’ gevolgd, waardoor ook wij gedeeltelijk vergoed worden voor die opleidingen. Dat geeft

ons de vrijheid om onze mensen bij te scholen, zonder dat we er onze broek aan scheuren. Het theoretisch gedeelte geven we in onze vergaderzaal, en in het atelier of op de werf gaan we dan aan de slag voor het praktijkgedeelte. Ik stel voor de interne trainingen ook altijd een cursus samen, zodat de arbeiders een document hebben dat ze mee kunnen nemen naar huis.

Ik vind het heel belangrijk om die opleidingen aan te bieden. Het is voor ons heel moeilijk om personeel te vinden. Wanneer we iemand aanwerven, dan gaat het vaak om jonge mensen, die geen ervaring hebben in de dakensector. Zij hebben die opleidingen dus nodig om beter te worden in hun vak. We laten ze uiteraard ook veel externe opleidingen volgen, asbestverwijdering, eerste hulpverlening,… maar de technische specificiteiten van het werk proberen we hen intern bij te brengen. Aangezien wij gespecialiseerd zijn in erfgoedrestauraties is dat echt wel een must.”

Evolutie

“De afgelopen jaren is er zoveel veranderd in de bouw en in de dakensector. De isolatie-eisen, de luchtdichtheid, de evoluties in de sector van de platte daken,… het verandert allemaal zo snel dat je gedwongen wordt om je te specialiseren. Wel, wij trekken voluit de kaart van de erfgoedrestauraties en die keuze heb ik me nog geen seconde beklaagd,” concludeert Thomas Lesenfants.

Meer weten?