Εξοπλισμός
Α. Βασικός εξοπλισμός Μελισσοσμήνη σε κυψέλες • Καπνιστήρι - αναπτήρας (ή σπίρτα) • Καύσιμη ύλη (πευκοβελόνες, κυπαρίσσι κ.λ.π.) • Μάσκα ή Μουριόνι • Ξέστρο • Μελισσοκομική βούρτσα • Γάντια • Αντισταμινικά φάρμακα, αδρεναλίνη, κουτί πρώτων βοηθειών • Γυρεοπαγίδες • Διαφράγματα πρόπολης • Διαφράγματα βασιλισσών • Κλουβάκια βασιλισσών • Ψεκαστηράκι με εσσάνς (για συνενώσεις) • Εφημερίδες (για συνενώσεις) • Σφυρί, καρφιά, κατσαβίδια, συνδετήρες • Περίσσιες άδειες κυψέλες • Αντοχή στα τσιμπήματα •
•
Β. Εξοπλισμός τρύγου (εκτός του βασικού)
• • •
Μελισσοκομικό καρότσι μεταφοράς ορόφων Περίσσιοι όροφοι και καπάκια Μια αλλαξιά ρούχα (γιατί ο ιδρώτας είναι πολύς)
Γ. Εξοπλισμός Μεταφορών (εκτός του βασικού) Φορτηγό, (ιδιόκτητο ή ενοικιαζόμενο) • Φακοί, μπαταρίες • Σκοινιά, ιμάντες κ.λ.π. • Λάσπη ή σιλικόνη (για κλείσιμο οπών) • Ταινία δεμάτων ( για κλείσιμο οπών ) • Ζώνη για την μέση ή γερανός ή βοηθοί • Κολατσιό και καφέ (γιατί οι ώρες είναι πολλές) Δ. Εξοπλισμός βασιλοτροφίας - πολτού-παραφυάδων Βέργες, κελιά βασιλοτροφίας • Βελονάκια εμβολιασμού • Κυψελίδια • Λίγος βασ. πολτός (για τον εμβολιασμό) • Καλή όραση ή γυαλιά
Αποθήκη - Συσκευαστήριο
Αν ο Μελισσοκόμοs παράγει μέλι και το διαθέτει χονδρικώς δεν είναι υποχρεωμένοs να έχει συσκευαστήριο και άδεια συσκευασίαs. Αρκεί να είναι καθαροί οι χώροι και να τηρούν κάποιουs κοινούς λογικούs κανόνες καθαριότηταs και ασφάλειαs του προϊόντος. Αν ό Μελισσοκόμος συσκευάζει (τυποποιεί) το μέλι, τότε θα πρέπει να έχει άδεια λειτουργίας συσκευαστηρίου μελιού την οποία παίρνει από το Δήμο της περιοχής του εφόσον τηρεί κάποιες προϋποθέσεις. Τις βασικές προϋποθέσεις ελέγχει η υγειονομική υπηρεσία της Νομαρχίας. Αν λοιπόν κάποιος ενδιαφέρεται για την απόκτηση τέτοιας άδειας καλό είναι να απευθυνθεί πρώτα στην υγειονομική υπηρεσία της Νομαρχίας και του Δήμου της περιοχής του. Πιθανά για καινούργια κτίσματα να χρειάζεται και Περιβαλλοντολογική Μελέτη. Πιο κάτω θα αναφέρουμε ενδεικτικά κάποιες προϋποθέσεις. Επίσης σε όλες τις Δ/νσεις Αγροτικής Ανάπτυξης των Νομαρχιών υπάρχει ένα πρότυπο σχέδιο για Μελισσοκομικές Αποθήκες, κατά τη γνώμη μας πάρα πολύ καλό. Συντάκτης του σχεδίου αυτού είναι ο Κύριος Μπίκος. Α. Αποθήκη Μια Μελισσοκομική αποθήκη πρέπει να έχει τους κάτωθι χώρους σε μεγέθη ανάλογα με την δυναμικότητα της επιχείρησης · Χώρος ξεμελίσματος (με τρεχούμενο νερό) · Χώρος αποθήκευσης δοχείων μελιού · Χώρος ψύξης κηρηθρών (ψυγείο) · Χώρος επισκευής κυψελών, συρμάτωμα πλαισίων κ.λ.π. · Χώρος W.C. και ντουζιέρα · Γραφείο (με δυνατότητα χρήσης ύπνου) · Μεγάλο Υπόστεγο (υποδοχή ορόφων, βάψιμο κυψελών κ.λ.π.) · Μηχανολογικός εξοπλισμός (απολεπιστική μηχανή, μελιτοεξαγωγέας, φίλτρο, αντλία, βαρέλια) Β. Συσκευαστήριο (Εκτός την Αποθήκης) · Χώρος επεξεργασίας και τυποποίησης (με νεροχύτη διπλό) · Χώρος πρώτων υλών (βάζα-χαρτοκιβώτια κ.λ.π.) · Χώρος έτοιμου προϊόντος · W.C και προθάλαμο w.c · Αποδυτήρια προσωπικού (από εκεί θα μπαίνουμε στον κύριο χώρο) · H.A.C.C.P. · Μηχανολογικός εξοπλισμός (ανάλογα με τη δυναμικότητα και το είδος τυποποίησης που θέλει να κάνει κάποιος θα αναφέρουμε ενδεικτικά κάποια μηχανήματα, όχι πάντως υποχρεωτικά). Μείκτης, αντλία, φίλτρο, συσκευαστικό, πλυντήριο βάζων, ετικέτα, κλειστικό καπακιών, θερμοθάλαμος (ή μπεν μαρί). Tο συσκευαστήριο θα πρέπει να έχει στο πάτωμα και στους τοίχους πλακάκια (ύψος μέχρι 1,80 2,00μ) και κάποια ελάχιστα τετραγωνικά εμβαδό.
Εγκατάσταση Μελισσοκομείου
Χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει η θέση του μελισσοκομείου να εξασφαλίζει στις μέλισσες νέκταρ, γύρη και νερό να είναι εύκολη η προσέγγιση του μελισσοκόμου με αυτοκίνητο και με οποιοδήποτε καιρό να μην κατακρατά υγρασία, ο αέρας να μην είναι στάσιμος να είναι προστατευμένη από βορεινούς ανέμους το χειμώνα και να μην σκιάζεται το καλοκαίρι να μην παρουσιάζει μεγάλη κλίση το έδαφος να προσφέρει όσο το δυνατό μεγαλύτερη προστασία από βανδαλισμούς, κλοπές και πυρκαγιές να μην είναι κοντά σε κατοικημένη περιοχή Τοτοθέτηση κυψελών Οι κυψέλες δεν πρέπει να τοποθετούνται σε επαφή με το έδαφος, αλλά υπερυψωμένες 5-10 cm. Οι αποστάσεις μεταξύ τους, καθώς και ο προσανατολισμός των εισόδων τους πρέπει να είναι τέτοιος ώστε να μειώνεται όσο το δυνατό περισσότερο η παραπλάνηση των μελισσών. Οι είσοδοι καλό είναι να έχουν Ν.Α. προσανατολισμό, έτσι ώστε ιδιαίτερα το χειμώνα, οι κυψέλες να δέχονται ήλιο για περισσότερες ώρες την ημέρα. Οι μέλισσες μπορούν να διανύσουν μεγάλες αποστάσεις για να συλλέξουν τροφή. Το θέμα είναι για ποιες αποστάσεις η συλλογή μπορεί να αποβεί οικονομικά συμφέρουσα και για τον μελισσοκόμο. Έχει αποδειχθεί ότι μία ακτίνα συλλογής 2,5-3 χιλιομ. Θεωρείται οικονομικώς σύμφορη και για το μελίσσι και για τον μελισσοκόμο. Είναι λογικό ότι όσο πιο μακριά αναγκάζονται να πετάξουν οι μέλισσες για συλλογή, τόσο περισσότερο από το συλλεγόμενο προϊόν θα καταναλώσουν στην επιστροφή, επομένως και τόσο περισσότερο μικρότερες αποδόσεις θα έχουν. Μάλιστα για να επιτευχθούν μεγάλες αποδόσεις τα μελίσσια δεν πρέπει να τοποθετούνται σε απόσταση μεγαλύτερη των 500 μ. από την πηγή της ανθοφορίας
Πως επιθεωρούμε ένα μελίσσι
1ο Βήμα : ανάβουμε το καπνιστήρι. Ως καύσιμο υλικό χρησιμοποιούνται πευκοβελόνες, πριονίδια, ίσκα, βουνιές αγελάδας κ.α.. Το καύσιμο υλικό δεν πρέπει να παράγει καπνό πολύ ζεστό, να καίγεται σιγά-σιγά και να μην διεγείρει επιθετικά τις μέλισσες. 2ο Βήμα : ο μελισσοκόμος πρέπει να στέκεται πάντα στο πλάι ή πίσω από την κυψέλη, ποτέ μπροστά στην είσοδο, για να μην εμποδίζει την πτήση των μελισσών. Το μελίσσι καπνίζεται από την είσοδο. Μετά από ένα λεπτό περίπου αφαιρείται το εξωτερικό καπάκι, και τοποθετείται ανάποδα πίσω ή στην άλλη πλευρά της κυψέλης. 3ο Βήμα : Ανασηκώνεται το εσωτερικό καπάκι και το μελίσσι καπνίζεται. Στη συνέχεια αφαιρείται και τοποθετείται ανάποδα, μπροστά στην είσοδο, έτσι ώστε οι μέλισσες που βρίσκονται πάνω σ’ αυτό να μπορούν να μπουν χωρίς ενόχληση στην κυψέλη. Ελέγχεται εάν βρίσκεται η βασίλισσα στο καπάκι, και εάν ναι διευκολύνεται ώστε να επιστρέψει στο μελίσσι. Το μελίσσι καπνίζεται έτσι ώστε οι μέλισσες που βρίσκονται στους κηρηθροφορείς να κατέβουν προς τα κάτω. Ο μελισσοκόμος φροντίζει κατά τη διάρκεια της επιθεώρησης ώστε να μην βρίσκονται ποτέ πολλές μέλισσες πάνω στους κηρηθροφορείς. 4ο Βήμα : αφαιρείται ένα από τα ακριανά πλαίσια, έτσι ώστε να διευκολυνθεί η εργασία. Το πλαίσιο αυτό τοποθετείται στην αντίθετη πλευρά, από αυτή που εργάζεται ο μελισσοκόμος. 5ο Βήμα : τα πλαίσια αφαιρούνται προσεκτικά, χωρίς κραδασμούς, και ανασηκώνονται κατακόρυφα, έτσι ώστε να μην συνθλίβονται μέλισσες. Κάθε πλαίσιο επιθεωρείται ξεχωριστά και επανατοποθετείται στην
κυψέλη, σε επαφή με το προηγούμενο, έτσι ώστε να μην δημιουργούνται κενά μεταξύ των πλαισίων. Το κάθε πλαίσιο επιθεωρείται σε οριζόντια θέση. 6ο Βήμα : οι μελιτοθάλαμοι μετακινούνται σκεπασμένοι με το εσωτερικό καπάκι και τοποθετούνται διαγώνια επάνω στ εξωτερικό καπάκι, πίσω ή δίπλα στην κυψέλη. Στην περίπτωση που ένα μελίσσι έχει περισσότερα από ένα πατώματα, η επιθεώρηση ξεκινά από τη γονοφωλιά, το πρώτο από κάτω προς τα πάνω πάτωμα. Σε διαφορετική περίπτωση έως ότου φτάσουμε στον πρώτο πάτωμα, όλες οι μέλισσες από τους άλλους ορόφους θα έχουν μαζευτεί εκεί, γεγονός που θα κάνει την επιθεώρηση αδύνατη. Τι ελέγχουμε σε μία επιθεώρηση
Ανάλογα με την εποχή του έτους και το σύστημα εκμετάλλευσης των μελισσιών, που έχει επιλέξει ο κάθε μελισσοκόμος, οι επιθεωρήσεις έχουν ένα βασικό στόχο, π.χ. έλεγχος βασιλικών κελιών, χημειοθεραπεία κ.α. Εκτός όμως από αυτό το βασικό σκοπό σε κάθε επιθεώρηση ο μελισσοκόμος πρέπει να αποκτά μία γενικότερη εικόνα της κατάστασης που βρίσκονται τα μελίσσια του. Έτσι ελέγχεται : • η ύπαρξη βασίλισσας. Η ύπαρξη βασίλισσας μπορεί να πιστοποιηθεί από την εύρεση της ίδιας ή από την παρουσία ωού μιας ημέρας • η κατάσταση του γόνου. Ελέγχεται δηλαδή εάν υπάρχουν όλα τα στάδια του γόνου (ανοιχτός ή σφραγισμένος), εάν υπάρχουν κελιά γόνου με σημάδια ασθένειας, εάν ο γόνος είναι συμπαγής ή εάν παρατηρείται ‘μπλοκάρισμα’ του γόνου. • η ύπαρξη χώρου. Η ύπαρξη χώρου μπορεί να αναφέρεται στην ωοτοκία της βασίλισσας, στον πληθυσμό του μελισσιού ή και στις τροφές (μέλι ή γύρη) • η ύπαρξη τροφών, μελιού ή γύρης • η εμφάνιση ασθενειών, του γόνου ή των ενήλικων μελισσών • η ανάπτυξη του σμήνους. Ελέγχεται η τυχόν προετοιμασία του μελισσιού για σμηνουργία, καθώς και η γενικότερη ανάπτυξή του σε σχέση με τα υπόλοιπα μελίσσια του μελισσοκομείου. Ο κάθε μελισσοκόμος πρέπει να έχει υπ’ όψιν του ότι συχνές επιθεωρήσεις : αποδιοργανώνουν το σμήνος, προκαλούν διακοπή της εκτροφής του γόνου και της ωοτοκία της βασίλισσα διεγείρουν επιθετικά τις μέλισσες προκαλούν διακοπή της συλλογής τροφών για 10-30 λεπτά, μειώνοντας έτσι τις αποδόσεις σε ποσοστό που μπορεί να φτάσει και το 30% έχουν σαν αποτέλεσμα απώλειες μελισσών αυξάνουν, λόγω αναστάτωσης, την κατανάλωση τροφών, με ταυτόχρονη αύξηση της θερμοκρασίας της κυψέλης. συχνές επιθεωρήσεις, ιδιαίτερα αργά το φθινόπωρο, ευνοούν την εμφάνιση ασθενειών και κυρίως νοσεμίασης.
Προφυλάξεις κατά τις επιθεωρήσεις
Παράγοντες που κάνουν τις μέλισσες επιθετικές : Ο καιρός. Οι επιθεωρήσεις πρέπει να γίνονται με αίθριο καιρό. Η συννεφιά, η αναμονή βροχής, ο δυνατός αέρας, κάνουν τις μέλισσες επιθετικές. Η ενδυμασία του μελισσοκόμου. Τα μάλλινα ή τα συνθετικά ρούχα, όπως και τα σκουρόχρωμα, διεγείρουν επιθετικά τις μέλισσες.
Ο μελισσοκόμος πρέπει να φορά πάντα παντελόνι και να μην αναδύει έντονες μυρωδιές, όπως κολόνιες, ή αρώματα. Επίσης να μην φορά αντικείμενα που γυαλίζουν, όπως ρολόι, κοσμήματα, που προσελκύουν την προσοχή των μελισσών, ενώ τέλος πρέπει να φορά πάντα προσωπίδα. Η κίνηση των βλεφάρων διεγείρει τις μέλισσες, ενώ τα κεντρίσματα γενικότερα στο κεφάλι είναι οδυνηρά και επικίνδυνα. • Οι μέλισσες θα πρέπει να καπνίζονται ελαφριά, διατηρώντας το καπνιστήρι σε κάποια απόσταση από το μελίσσι και να αποφεύγονται οι απότομες και νευρικές κινήσεις, τα χτυπήματα της κυψέλης και η θανάτωση μελισσών. Ο αδένας συναγερμού μιας θανατωμένης μέλισσας συνεχίζει για αρκετή ώρα να εκκρίνει φερομόνη συναγερμού, προκαλώντας τις άλλες μέλισσες να επιτεθούν • Δεν πρέπει οι κυψέλες να παραμένουν ανοικτές για μεγάλο χρονικό διάστημα, ιδιαίτερα όταν οι καιρικές συνθήκες δεν είναι κατάλληλες. • Εάν ο μελισσοκόμος δεχθεί κέντρισμα, θα πρέπει αμέσως να απομακρύνει το κεντρί, προσέχοντας όμως να μην σπάσει την κύστη του δηλητηρίου. Το σύστημα του κεντριού που μένει στο σώμα του μελισσοκόμου κινείται προς το εσωτερικό, απελευθερώνοντας συνέχεια δηλητήριο. Γι’ αυτό θα πρέπει να απομακρυνθεί το γρηγορότερο, χωρίς να σπάσει και η κύστη του δηλητηρίου, γιατί τότε θα προκληθεί έγχυση του δηλητηρίου στο σώμα. Μετά την απομάκρυνση του κεντριού, το σημείο που έχει κεντρισθεί πρέπει να καπνιστεί, ώστε να αλλοιωθούν οι φερομόνες επιθετικότητας, που έχουν μείνει και που θα προσελκύσουν και άλλες μέλισσες.
ΕΠΕΙΓΟΝ : Αυξημένες θερμοκρασίες-Καύσωνας- και χρήσιμοι χειρισμοί μελισσιών Η πιο πάνω κατάσταση πρέπει αμέσως να διορθωθεί, κάνοντας τα εξής: Μεγαλώνουμε την είσοδο της κυψέλης, Με χρώμα υδατοδιαλυτό λευκό ή με πυκνούτσικο ασβέστη και ένα ρολάκι βάφουμε την επιφάνεια του τσίγκου του καπακιού στις κυψέλες, Προσθέτουμε όροφο με κτισμένες κηρήθρες, Ανυψώνουμε με τάκους τη βάση των κυψελών ή Κύρια όμως πρέπει να εξασφαλιστεί νερό κοντά στα μελίσσια.
Και πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι η έλλειψη χώρου και αερισμού μπορεί να προκαλέσει και σμηνουργία. Όχι από σκέψη πολλαπλασιασμού, αλλά από κατάσταση ανάγκης για επιβίωση. Στη μελισσοκομία ισχύει το αξίωμα, ότι τα αδύνατα μελίσσια δεν παράγουν εισόδημα. Αντίθετα χρειάζονται τροφοδότηση και συνεχή χρονοβόρα φροντίδα αυξάνοντας το μελισσοκομικό μας άγχος, που τελικά δεν προχώρησαν και στο τέλος είναι αυτά που δεν ξεχειμώνιασαν. Και μας απογοητεύουν. Αλλά το λάθος για το αποτέλεσμα είναι δικό μας και έχει τη βάση του στην ψευδαίσθηση ότι θεωρούμε και προβάλλουμε τις κυψέλες σαν μελίσσια και όχι αυτό που περιέχουν οι κυψέλες. Ενώ η σωτηρία τους ήταν στο χέρι μας και δεν την προσφέραμε, αφού θέλαμε να θαυμάζουμε
μεγαλύτερο μελισσοκομείο από εγωϊστική προδιάθεση. Αυτά τα αδύνατα μελίσσια, αν με τη μέθοδο της εφημερίδας, τα συνενώναμε σε ένα, κρατώντας τους την καλύτερη από τις βασίλισσες, θα τα ευχαριστούσε, θα είχαν τη δύναμη της εκμετάλλευσης της νομής τους και του ξεχειμωνιάσματος. Πρέπει πάντα να σκεπτόμαστε, ότι στα αδύνατα μελίσσια φταίει η βασίλισσά τους, που δεν μπόρεσε να δώσει γέννα και πληθυσμό. Και πριν από αυτήν φταίει ο μελισσοκόμος, που δεν την αξιολόγησε ώστε να την αλλάξει, ενισχύοντας το μελίσσι το αδύνατο, από άλλα που μπορούσε να δανειστεί δυναμικό.
Φυτοφάρμακα που εξοντώνουν τις μέλισσες και άλλους επικονιαστές: >Ιμιντακλοπρίντ: Βλάβες στη μνήμη και τον εγκέφαλο και επηρεασμός του νευρικού συστήματός τους >Θιαμεθοξάμ : Απώλεια προσανατολισμού,επηρεασμός της οσφρητικής μνήμης,εξασθένηση και κατάρρευση των μελισσιών >Κλοθιανιντίν: Μείωση δραστηριότητος για αναζήτηση τροφής Προειδοποίηση για τα εξής φυτοφάρμακα: Ιμιντακλοπρίντ,Θιαμεθοξάμ,Κλοθιανιντίν,Φιπρονίλ,Κλορπυριφός,Συμιρμεθρί ν,Ντιλταμεθρίν: Βλάπτουν τις μέλισσες και πρέπει να απαγορευθούν,ενώ χρησιμοποιούνται ευρέως στην Ευρώπη,σε υψηλές δόσεις και η ζημιά που προκαλούν,ξεπερνά την προσδοκόμενη αύξηση γεωργικής παραγωγικότητας. Κοντολογίς: Πληροφορίες απόλυτα απαραίτητες , για την άσκηση υψηλών καθηκόντων Δημόσιας Διοίκησης και επί του προκειμένου ,στον Πρωτογενή τομέα παραγωγής. Πηγή: Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ ,30 Απριλίου 2013,σελίδες 18-19,Ρεπορτάζ ΓΙΩΡΓΟΣ ΦΙΝΤΙΚΑΚΗΣ .
Nομοθετικα: Χρήσιμα για νέους (και παλιούς) μελισσοκόμους
Απόφαση 5709/1415/2001(/ΦΕΚ Β/642/28-5: Ο κάτοχος 10 μελισσιών και πάνω υποχρεούται να κατέχει μελισσοκομικό βιβλιάριο, που εκδίδεται με την πιο κάτω διαδικασία:
2001)
1)ΑΠΟΚΤΗΣΗ ΝΕΛΙΣΣΙΩΝ: Επίσημο αποδεικτικό έγγραφο (απόδειξη, τιμολόγιο, υπεύθυνη δήλωση από το μελισσοκόμο που μεταβιβάστηκαν τα μελίσσια, με επικύρωση του γνήσιου της υπογραφής) 2)Εγγραφή σε μελισσοκομικό σύλλογο αν υπάρχει ή σε αγροτικό σύλλογο της μόνιμης κατοικίας και έκδοση βεβαίωσης εγγραφής από το σύλλογο 3) Δύο πρόσφατες φωτογραφίες Με τα πιο πάνω (1-3) απευθύνεται στη Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης του τόπου μόνιμης κατοικίας του, για να του εκδόσει Κωδικό Αριθμό Μελισσοκόμου 4) Στη συνέχεια κάνει πυροσφράγιση του κωδικού αριθμού στο μπροστινό μέρος της κυψέλης ,πάνω από την είσοδο των μελισσών. Και αν υπάρχει ο κωδικός του προκατόχου του, αυτός διατηρείται ,αλλά γίνεται και πυροσφράγιση του νέου κωδικού 5) Μέσα σε σε διάστημα 30 ημερών καλεί τον αρμόδιο υπάλληλο της Διεύθυνσης Αγροτικής Ανάπτυξης (τοπικός γεωπόνος), να ελέγξει τον αριθμό
των μελισσιών και την πυροσφράγιση και να συντάξει επί τόπου τη βεβαίωση του ελέγχου. 6)Η Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης του τόπου της μόνιμης κατοικίας του νέου μελισσοκόμου παραδίδει στο δικαιούχο θεωρημένο βιβλιάριο 7)Είναι υποχρεωτική η θεώρηση του βιβλιαρίου κάθε 2 χρόνια ή σε κάθε μεταβολή του αριθμού των μελισσιών και για αριθμό πάνω από 10% και για αριθμό πάνω από 10 μελίσσια Η θεώρηση γίνεται στη Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης,πάντα μετά από από επι τόπου έλεγχο του τοπικού γεωπόνου
όμαστε
Παρατήρηση της σανίδας πτήσης Προσοχή: Η σανίδα πτήσης του μελισσιού μας στέλνει μηνύματα: 1. Μπαινοβγαίνουν μέλισσες πάνω από 40 το λεπτό: Το μελίσσι δουλεύει καλά.-Λιγότερη κίνηση, χρειάζεται έλεγχο. 2. Μέλισσες που τρέμουν η σέρνονται η στίγματα στην είσοδο η πολλές μέλισσες νεκρές η απολιθωμένος γόνος ….υπάρχει ασθένεια. 3. Μεγάλη συλλογή γύρης: Υγιές μελίσσι με καλή βασίλισσα και πολύ γόνο. 4. Όλα φέρνουν γύρη και κάποιο όχι: Κάτι δεν πάει καλά ,ίσως είναι ορφανό .Σημάδεμα και έλεγχο. 5. Δεν υπάρχει φρουρά στη σανίδα πτήσης: Υπάρχει μελιτοφορία. 6. Οι μέλισσες είναι αφοσιωμένες στη δουλειά τους; Είναι υγιές το μελίσσι. 7. Νευρικό πέταγμα και επιθετικότητα: Αδύναμο μελίσσι, που κινδυνεύει.
Κύκλος αποικίας μελισσών Χειμώνας Ο κύκλος του μελισσιού επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα το μελίσσι είναι αδρανές. Οι μέλισσες περιβάλουν τη βασίλισσα και την κρατούν ζεστή. Η αποικία επιζεί το χειμώνα καταναλώνοντας τα αποθέματα τροφής που έχει συλλέξει το χρόνο πoυ πέρασε. Ανοιξη(1) Όταν ο καιρός ζεσταίνει και τα ανοιξιάτικα λουλούδια ανθίζουν. η αποικία γίνεται όλο και περισσότερο ενεργή. Οι εργάτριες που επέζησαν του χειμώνα αφήνουν το μελίσσι για να συλλέξουν γύρη και νέκταρ. Η βασίλισσα γεννά 1000 έως 2000 αυγά κάθε ημέρα, ώστε η αποικία να είναι έτοιμη για την Άνοιξη. Καλοκαίρι (2 και 3) Στις αρχές του καλοκαιριού η αποικία είναι υπερδραστήρια. Οι συλλέκτριες βγαίνουν καθημερινά για τη συλλογή γύρης και νέκταρ, και όλο και περισσότερες εργάτριες αναδύονται. Στο τέλος του καλοκαιριού, η αποικία έχει πλέον μεγαλώσει πολύ και έχει δυναμώσει. Οι εργάτριες αρχίζουν να εκτρέφουν νέες βασίλισσες. (στα θερμότερα κλίματα αυτό μπορεί να συμβεί και νωρίτερα την Άνοιξη). Αφού οι νέες βασίλισσες εκολαφθούν, αφήνουν την αποικία παίρνοντας μαζί τους μερικές εργάτριες. Αυτό καλείται σμηνουργία. Φθινόπωρο(4) Το φθινόπωρο δεν υπάρχουν άνθη και τα φυτά παράγουν καρπό. Η αποικία εργάζεται για την αποθήκευση του μελιού, και η συλλογή του νέκταρ φθίνει. Οι συλλέκτριες ψάχνουν για νερό και κάνουν πτήσεις υγιεινής κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Οι εργάτριες και η βασίλισσα καταναλώνουν το αποθηκευμένο μέλι περιμένοντας την Άνοιξη για την επόμενη ανθοφορία.
Tροφοδότηση για αποθέματα
Β. Τροφοδότηση για την εξασφάλιση αποθεμάτων τροφών Πότε εφαρμόζεται : • Εφαρμόζεται το φθινόπωρο για να συμπληρωθούν τα αποθέματα τροφών με τα οποία θα ξεχειμωνιάσουν αλλά και θα συντηρηθούν νωρίς την άνοιξη, τα μελίσσια. • Το φθινόπωρο επίσης, όταν όλο το μέλι αφαιρείται από τα μελίσσια και αντικαθίσταται με σιρόπι. Πώς εφαρμόζεται : Η τροφοδότηση για αποθέματα γίνεται συνήθως με σιρόπι. Το σιρόπι προετοιμάζεται, όπως περιγράφεται παραπάνω. ΄Όταν οι θερμοκρασίες είναι χαμηλές, οι τροφοδότες τοποθετούνται κοντά στην γονοφωλιά, έτσι ώστε να μπορούν εύκολα να το πάρουν οι μέλισσες. Το ζαχαροζύμαρο δεν χρησιμοποιείται για την συγκέντρωση αποθεμάτων τροφών, καθώς έχει παρατηρηθεί ότι οι μέλισσες δεν το αποθηκεύουν, αλλά το καταναλώνουν σε ποσότητες και χρονικά διαστήματα που το έχουν ανάγκη. Τελευταία χρησιμοποιούνται από πολλούς μελισσοκόμους τροφές εμπορίου, για την τροφοδότηση των μελισσιών. Στο παρόν σύγγραμμα δεν συνιστώνται, καθώς οι περισσότερες περιέχουν γλυκόζη ή κάποιο προϊόν της κατεργασίας της γλυκόζης, η οποία προέρχεται από την τεχνητή διάσπαση του αμύλου. Ως εκ τούτου περιέχουν υψηλό ποσοστό δεξτρινών και ίσως άλλων τοξικών για τη μέλισσα ουσιών. Πλεονεκτήματα - Μειονεκτήματα - Προφυλάξεις : Όταν η τροφοδότηση γίνεται με σιρόπι, θα πρέπει αυτό να τοποθετείται κοντά στη γονοφωλιά, έτσι ώστε ακόμα και εάν οι θερμοκρασίες πέσουν, οι μέλισσες να μπορούν να το πάρουν. • Το σιρόπι που προορίζεται για αποθήκευση θα πρέπει να δίνεται στα μελίσσια νωρίς το φθινόπωρο, έτσι ώστε οι μέλισσες να έχουν τον απαραίτητο χρόνο, πριν αλλάξουν οι καιρικές συνθήκες, να το συμπυκνώσουν και να το αποθηκεύσουν. Σε διαφορετική περίπτωση η τροφή θα αποθηκευτεί ανώριμη, με τον κίνδυνο να ξινίσει και να προκαλέσει δυσεντερία στ μελίσσι. • Η αντικατάσταση του μελιού με σιρόπι το χειμώνα, είναι μέτρο οικονομικά συμφέρον για τον μελισσοκόμο, καθώς η τιμή του μελιού είναι κατά 5 ή ίσως και περισσότερες φορές υψηλότερη από αυτή της ζάχαρης. Παρόλα αυτά έχει διαπιστωθεί ότι μελίσσια που ξεχειμωνιάζουν αποκλειστικά με τροφές από τροφοδότηση, παρουσιάζουν καθυστερημένη ανάπτυξη, είναι αδύνατα και έχουν μειωμένες αποδόσεις την άνοιξη. Καμία τροφή δεν μπορεί να αντικαταστήσει πλήρως το μέλι στη διατροφή των μελισσών. •
Διεγερτική τροφότηση
Διεγερτική τροφότηση Πότε εφαρμόζεται : • για τη διατήρηση του πληθυσμού των μελισσιών σε υψηλά επίπεδα. Εφαρμόζεται όταν διαπιστωθεί ότι έχει σταματήσει η νεκταροέκκριση, γεγονός που οδηγεί στη μείωση της ωοτοκίας της βασίλισσας και στον περιορισμού του γόνου του μελισσιού. • για την αύξηση του πληθυσμού των μελισσιών, με σκοπό την εκμετάλλευση μιας κύριας ανθοφορίας. Εφαρμόζεται 40 περίπου ημέρες πριν από τη ανθοφορία. • για την ανανέωση του πληθυσμού των εργατριών μελισσών το φθινόπωρο, εποχή που φυσιολογικά μειώνεται η ωοτοκία της βασίλισσας. Εφαρμόζεται μετά τον τελευταίο τρύγο. • συνοδευτικά, όταν γίνονται διάφορες επεμβάσεις στα μελίσσια, π.χ. βασιλοτροφία. Πώς εφαρμόζεται: Τα μελίσσια τροφοδοτούνται καθημερινά με 1/4 μέχρι 1/8 του λίτρου σιρόπι (1:1) για 15 περίπου συνεχείς ημέρες. Μεγαλύτερη ποσότητα σιροπιού ελάχιστα προσφέρει στη δημιουργία του ερεθίσματος για εκτροφή του γόνου, σε μερικές μάλιστα περιπτώσεις, συμβάλλει αρνητικά, καθώς οι μέλισσες αποθηκεύουν την τροφή, ‘μπλοκάροντας’ τον διαθέσιμο χώρο για την ωοτοκία της βασίλισσας. Ο πιο κατάλληλος τρόπος για να δοθεί το σιρόπι στο μελίσσι και να καταναλωθεί αμέσως, είναι η πλαστική σακούλα. Η σακούλα τοποθετείται επάνω στους κηρηθροφορείς, αφού ανοιχθούν σ’ αυτή μερικές τρύπες με καρφίτσα, ώστε οι μέλισσες να παίρνουν σιγά-σιγά την τροφή. Το σιρόπι μπορεί να αντικατασταθεί με ζαχαροζύμαρο, όχι όμως με την ίδια επιτυχία. Απαραίτητες προϋποθέσεις για τη επιτυχία της διεγερτικής τροφοδοσίας είναι: • Η παρουσία γύρης ή υποκαταστάτου γύρης. Χωρίς τη γύρη η βασίλισσα ωοτοκεί, αλλά οι μέλισσες δεν εκτρέφουν τον γόνο • Η παρουσία καλοχτισμένων κηρηθρών με άδεια και καθαρά κελιά κοντά στη γονοφωλιά. • Μικρής ηλικίας και καλής ποιότητας βασίλισσα. • Δυνατά μελίσσια. Μολονότι τα μικρά μελίσσια συγκριτικά με τα μεγάλα εκτρέφουν γόνο για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, εντούτοις τα πρώτα έχουν περιορισμένες δυνατότητες. Όσο ευνοϊκοί και αν είναι οι παράγοντες της διεγερτικής τροφοδοσίας, τα μικρά μελίσσια δεν καταφέρνουν να δημιουργήσουν μεγάλους πληθυσμούς. Γι' αυτό είναι προτιμότερο πρώτα να συνενώνονται μ' άλλα και μετά να τροφοδοτούνται διεγερτικά. Πρόσφατες πληροφορίες σχετικά με τη διεγερτική τροφοδότηση : • η ωοτοκία της βασίλισσας δεν διεγείρεται όταν το μελίσσι τροφοδοτείται με 2-3 κιλά σιρόπι την ημέρα • το πυκνό σιρόπι (65%) διεγείρει περισσότερο την ωοτοκία της βασίλισσας, σε σύγκριση με το αραιό σιρόπι (30%) • η εντατική εκτροφή γόνου μειώνει τη διάρκεια ζωής των εργατριών μελισσών, με αποτέλεσμα να τις καθιστά λιγότερο παραγωγικές • η χρονική διάρκεια εφαρμογής της διεγερτικής τροφοδότησης δεν είναι ευθέως ανάλογη με τον αριθμό των μελισσών που θα ολοκληρώσουν της εξέλιξή τους, στ συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Κι αυτό γιατί κάθε συγκεκριμένο μελίσσι μπορεί να εκθρέψει συγκεκριμένο αριθμό προνυμφών, αριθμός ο οποίος δεν μπορεί να ξεπεραστεί. Πλεονεκτήματα : Η σωστή εφαρμογή της διεγερτικής τροφοδοσίας εξασφαλίζει στα μελίσσια περισσότερο γόνο και μεγαλύτερους πληθυσμούς. Μειονεκτήματα : Είναι κοπιαστική εργασία, ιδιαίτερα όταν εφαρμόζεται σε μεγάλο αριθμό μελισσιών.
Προφυλάξεις : • Η διεγερτική τροφοδοσία δεν πρέπει να γίνεται με ακατάλληλο καιρό, γιατί οι μέλισσες δραστηριοποιούνται, πετούν για να συλλέξουν τροφές και χάνονται. • Όταν οι θερμοκρασίες που επικρατούν είναι χαμηλές η διεγερτική τροφοδοσία πρέπει να αποφεύγεται, γιατί έτσι επεκτείνεται ο γόνος και οι μέλισσες αδυνατούν να διατηρήσουν την απαραίτητη για την επιβίωση του θερμοκρασία στη γονοφωλιά (34°-35° C ). Τροφοδότηση - Γενικά
Γενικές πληροφορίες Στην κοινωνία των μελισσών η διατροφή των ενήλικων μελών της κοινωνίας διαφοροποιείται από αυτή του γόνου. Έτσι ενώ ο γόνος τρέφεται με αδενικής προέλευσης τροφή (βασιλικός πολτός- ζωικής προέλευσης λεύκωμα), ο πληθυσμός του μελισσιού τρέφεται αποκλειστικά με φυτικής προέλευσης προϊόντα, νέκταρ, μελίτωμα και γύρη. Εξαίρεση αποτελεί η βασίλισσα, η οποία σ’ όλη τη ζωή της τρέφεται με βασιλικό πολτό (ζωικής προέλευσης τροφή). Η μέλισσα συλλέγει νέκταρ ή μελίτωμα, γύρη, νερό και πρόπολη. Το νέκταρ (ή το μελίτωμα) αποτελεί για τη μέλισσα την κυριότερη πηγή ενέργειας. Αφού το μετατρέψει σε μέλι και το καταναλώσει, θα της προσφέρει τα απαραίτητα σάκχαρα, πηγή ενέργειας, για να ζήσει, να κτίσει, να πολλαπλασιαστεί, να επιβιώσει στις χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα, κ.α. Η γύρη θα της προσφέρει τις απαραίτητες πρωτείνες για να συντηρηθεί ως οργανισμός και για να εκθρέψει τον γόνο. Το νερό θα το χρησιμοποιήσει για να συντηρηθεί ως οργανισμός, να παρασκευάσει την τροφή του γόνου και κυρίως για να ρυθμίσει την θερμοκρασία μέσα στην κυψέλη, ενώ τέλος την πρόπολη θα τη χρησιμοποιήσει ως απολυμαντικό μέσο, ασπίδα εναντίων των μολύνσεων από μικροοργανισμούς, της κοινωνίας. Έχει υπολογιστεί ότι σε εύκρατα κλίματα οι ετήσιες ανάγκες ενός κανονικού μελισσιού σε μέλι φτάνει τα 70-75 κιλά. Αντίστοιχα εάν υπολογίσουμε ότι για τη διατροφή μίας προνύμφης απαιτούνται 100 mgr γύρης, τότε απαιτείται 1 Kg γύρη για την εκτροφή περίπου 10.000 προνυμφών, δηλαδή 1 Kg ανά εβδομάδα, εάν η βασίλισσα ωοτοκεί 1.500 ωά/ 24ωρο à10.500 ωά/ 7 ημέρες. Εάν λάβουμε υπ’ όψιν μας ότι σε μία μελισσοκομική χρονιά εκτρέφονται από ένα μελίσσι περίπου 200.000 μέλισσες, καταλήγουμε στ συμπέρασμα ότι κάθε μελίσσι συλλέγει - μόνο για τις ανάγκες εκτροφής του γόνου και όχι για κατανάλωση από τις ακμαίες μέλισσες - 20 Kg γύρης. Σε ένα μελίσσι η εισροή νέκταρος αποτελεί ερέθισμα, ικανή και αναγκαία συνθήκη, για την ωοτοκία της βασίλισσας, ενώ η συλλογή γύρης αποτελεί το αναγκαίο ερέθισμα για τις παραμάνες μέλισσες, για να εκθρέψουν αυτό τον γόνο. Άρα είναι απαραίτητη η παρουσία και των δύο αυτών στοιχείων για την επιβίωση μιας κοινωνίας μελισσών. Συνήθως η μέλισσα δεν αντιμετωπίζει πρόβλημα στ να συλλέξει τις απαραίτητες ποσότητες αυτών των στοιχείων. Στο πλαίσιο όμως της επαγγελματικής μελισσοκομίας, μπορούν να δημιουργηθούν ανάγκες, που οι μέλισσες δεν μπορούν να καλύψουν. Στην περίπτωση αυτή ο μελισσοκόμος επεμβαίνει και τροφοδοτεί τα μελίσσια του. Η τροφοδότηση των μελισσιών είναι απαραίτητη στις παρακάτω περιπτώσεις : • όταν δεν υπάρχουν αρκετά αποθέματα για το ξεχειμώνιασμα ή την ανάπτυξη του σμήνους • όταν γίνεται βασιλοτροφία, συνένωση μελισσιών, τεχνητός αφεσμός ή εισαγωγής νέας βασίλισσας • όταν το μελίσσι χάσει μεγάλο αριθμό συλλεκτριών μελισσών από εντομοκτόνα ή άλλες αιτίες • όταν δεν υπάρχει νεκταροέκκριση ή διαθέσιμη στην περιοχή γύρη, με αποτέλεσμα να περιορίζεται η εκτροφή του γόνου • και όταν γίνεται χημειοθεραπεία για την αντιμετώπιση ασθενειών
Είδη Τροφοδοτών
Α. Τροφοδότες οροφής Εσωτερικό καπάκι τροποποιημένο : Πλεονεκτεί ως προς το ότι δεν ανησυχείτε ιδιαίτερα το μελίσσι και είναι μόνιμα τοποθετημένο στην κυψέλη. Όταν τοποθετείται ανάποδα δημιουργεί ένα μικρό αλλά χρήσιμο κενό στο πάνω μέρος της κυψέλης. Μειονεκτεί ως προς το ότι οι μέλισσες κλείνουν τις εξόδους με πρόπολη με αποτέλεσμα να δυσκολεύεται η λήψη του σιροπιού. Επίσης το λίγο σιρόπι που παραμένει προσελκύει μυρμήγκια. Β. Τροφοδότες που τοποθετούνται μέσα στην κυψέλη : Μεταλλικό ή πλαστικό βάζο. Ένα κοινό βάζο που έχει τρύπες στο καπάκι και τοποθετείται ανάποδα πάνω στα πλαίσια. Ο τροφοδότης πρέπει να ακουμπά σε δύο μικρά στηρίγματα έτσι ώστε οι μέλισσες να μπορούν να λαμβάνουν το σιρόπι (εικ. 26). Είναι χρήσιμος όταν οι θερμοκρασίες είναι χαμηλές, τα μελίσσια σχηματίζουν μελισσόσφαιρα και χρειάζονται επειγόντως τροφές. Τροφοδότης πλαίσιο (Doolitle). Συνήθως είναι κατασκευασμένος από πλαστικό. Παρουσιάζει το μειονέκτημα ότι οι μέλισσες πνίγονται γιατί οι πλωτήρες σκαλώνουν και παγιδεύουν τις μέλισσες. Για να αποφευχθεί το πρόβλημα αυτό, τοποθετείται εσωτερικά λαδομπογιά και καλύπτεται πριν να στεγνώσει με ψιλή άμμο ώστε να δημιουργηθεί τραχεία επιφάνεια . Πλαστική σακούλα. Στην πάνω επιφάνειά της ανοίγονται μερικές τρύπες με μία καρφίτσα και απομακρύνεται ο αέρας. Είναι τροφοδότης μιας χρήσεως, αρκετά χρήσιμος για τη διεγερτική τροφοδοσία γιατί περιορίζει την αναγκαιότητα των καθημερινών επισκέψεων στο μελισσοκομείο. Γυάλινος ή πλαστικός τροφοδότης εισόδου. Τοποθετείται σε ειδική θήκη, είναι εύκολος στη χρήση, δημιουργεί προβλήματα λεηλασίας και δε συνιστάται σε εποχές με χαμηλές θερμοκρασίες Tροφοδότηση με μέλι
Α. Τροφοδότηση με μέλι Γεγονός είναι ότι το καλύτερο προϊόν για την τροφοδότηση των μελισσών είναι το μέλι. Με δεδομένο όμως κυρίως το κόστος του προϊόντος, στην τροφοδότηση των μελισσιών με μέλι θα καταφύγει ο μελισσοκόμος μόνο σε περίπτωση ανάγκης, όπως είναι ο άμεσος κίνδυνος απώλειας του μελισσιού από πείνα το χειμώνα ή νωρίς την άνοιξη. Τρόποι τροφοδότησης των μελισσιών με μέλι : κηρήθρες με σφραγισμένο μέλι : στην περίπτωση αυτή μέρος του σφραγισμένου μελιού πρέπει να απολεπίζεται πριν δοθεί στ μελίσσι • μέλι ρευστό σε κοινούς τροφοδότες: το μέλι αραιώνεται με νερό σε αναλογία 1:3 και δίνεται βράδυ, για να αποφευχθεί η λεηλασία. Για να περιοριστεί ο κίνδυνος μετάδοσης ασθενειών, το μέλι πρέπει να θερμανθεί στους 70°C για 5 λεπτά. • κρυσταλλωμένο μέλι : ένα μελίσσι που χάνεται την άνοιξη μπορεί ίσως να σωθεί με ένα βάζο •
κρυσταλλωμένο μέλι, το οποίο θα τοποθετηθεί ανάποδα ακριβώς σε επαφή με τη μελισσόσφαιρα. Σ’ αυτή την περίπτωση είναι απαραίτητη η παρουσία νερού, το οποίο οι μέλισσες θα χρησιμοποιήσουν για να διαλύσουν τους κρυστάλλους του μελιού. Η τροφοδότηση με κρυσταλλωμένο μέλι είναι αντιοικονομική και πιθανό να προκαλέσει δυσεντερία στις μέλισσες. Οι μέλισσες χρησιμοποιούν μόνο την υγρή φάση και τους πολύ μικρούς κρυστάλλους, ενώ του μεγαλύτερους κρυστάλλους τους πετάνε έξω από την κυψέλη. Τροφοδότηση με σιρόπι
Β. Τροφοδότηση με σιρόπι Σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιείται : • όταν μειωθούν σημαντικά τα αποθέματα τροφής και τα μελίσσια κινδυνεύουν από λιμοκτονία. • για να εξασφαλιστεί η επιτυχία μιας επέμβασης, όπως είναι η εισαγωγή βασίλισσας, η συνένωση, η βασιλοτροφία κ.λ.π. • όταν πρέπει το μελίσσι να διεγερθεί ώστε να εκθρέψει περισσότερο γόνο ή να κτίσει κηρήθρες. Προετοιμασία σιροπιού : Για να έχει το σιρόπι που παρασκευάζεται περιεκτικότητα 60% περίπου σε ζάχαρη δεν να μην κρυσταλλώνει εύκολα, μπορεί να παρασκευαστεί με τους παρακάτω τρόπους: • τοποθετείται ζάχαρη μέχρι τα 7/8 του δοχείου, διαλύεται με ποσότητα ζεστού νερού και συμπληρώνεται το δοχείο με νερό μέχρι τα χείλη. • τοποθετείται η ζάχαρη, σημειώνεται μ' ένα μαρκαδόρο το ύψος της ζάχαρης και προστίθεται ζεστό νερό με ταυτόχρονη ανάδευση, τόσο, όσο το σιρόπι να φθάσει το ύψος του σημαδιού που έγινε με το μαρκαδόρο. Πλεονεκτήματα : • με το σιρόπι δεν μεταδίδονται ασθένειες. • αποτελεί εύκολη, γρήγορη, οικονομική και αποτελεσματική λύση. Προβλήματα που δημιουργεί η τροφοδότηση με σιρόπι: • με την τροφοδότηση με σιρόπι οι φρουροί μέλισσες δημιουργούν την εντύπωση ότι ‘μπαίνουν’ στην κυψέλη ρευστές τροφές, δηλαδή ότι υπάρχει νεκταροέκκριση. Έτσι αλλάζει η συμπεριφορά τους προσέχουν λιγότερο την είσοδο της κυψέλης, με αποτέλεσμα να παρατηρούνται λεηλασίες στο μελισσοκομείο. • οι μέλισσες γίνονται εύκολα λεηλάτριες, γιατί καθώς νομίζουν ότι υπάρχει έξω νεκταροέκκριση βγαίνουν από την κυψέλη για να συλλέξουν τροφές, ενώ δεν υπάρχουν. • σε χαμηλές θερμοκρασίες, οι μέλισσες δεν μπορούν να αξιοποιήσουν αμέσως το σιρόπι με αποτέλεσμα να ξινίζει και να προκαλεί δυσεντερία στις μέλισσες. • όταν υπάρχει στη φύση μια καλή νεκταροέκκριση, οι μέλισσες δεν λαμβάνουν πρόθυμα το σιρόπι από τον τροφοδότη. Προφυλάξεις : • η τροφοδότηση να γίνεται το σούρουπο. • να χρησιμοποιούνται τροφοδότες που δίνουν λίγο-λίγο το σιρόπι. • να μην χορηγούνται μεγάλες ποσότητες σιροπιού σε μικρά μελίσσια. • το σιρόπι να είναι χλιαρό (η μυρωδιά του ζεστού σιροπιού διεγείρει τις λεηλάτριες μέλισσες). • η τροφοδότηση να γίνεται νωρίς το φθινόπωρο, όταν οι μέλισσες μπορούν να συμπυκνώσουν το σιρόπι. • η είσοδος των κυψελών να γίνεται μικρότερη • να μη δίνεται στις μέλισσες καφέ ζάχαρη ή μελάσα, γιατί είναι τοξικές • στο σιρόπι, να μην προστίθεται ξύδι, κιτρικό, ταρταρικό ή οποιοδήποτε άλλο οξύ κατά τη
θέρμανση. Όταν η κοινή σουκρόζη (σακχαρόζη) θερμανθεί παρουσία οξέος υδρολύεται και διασπάται σε φρουκτόζη και γλυκόζη. Συγχρόνως όμως παράγονται και ενώσεις τοξικές για τις μέλισσες, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν δυσεντερία ή και θάνατο ακόμα Τροφοδότηση με ζάχαρη
Γ. Τροφοδότηση με κρυσταλλική ζάχαρη Πότε εφαρμόζεται : Όταν χρειάζεται να διεγερθεί η ωοτοκία της βασίλισσας για μεγάλο χρονικό διάστημα. Πώς εφαρμόζεται : Η κρυσταλλική ζάχαρη τοποθετείται πάνω στους κηρηθροφορείς ή σε ρηχά πιατάκια - τροφοδότες μέσα στην κυψέλη ή μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού καλύμματος. Το εσωτερικό κάλυμμα στην περίπτωση αυτή πρέπει να έχει άνοιγμα ώστε να μπορούν οι μέλισσες να παίρνουν τη ζάχαρη. Πλεονεκτήματα : • είναι γρήγορη μέθοδος. • και δεν προκαλεί λεηλασίες. Μειονεκτήματα : • απαιτεί επιπρόσθετη εργασία από τις μέλισσες, οι οποίες για να πάρουν την κρυσταλλική ζάχαρη πρέπει πρώτα να τη διαλύσουν με τις σιαγονικές τους εκκρίσεις. • περίπου 20% της ζάχαρης καταναλίσκεται ως ενέργεια στην προσπάθεια των μελισσών να μετατρέψουν τη ζάχαρη σε "μέλι". • αρκετή ζάχαρη δε χρησιμοποιείται, αλλά πετιέται μακριά από την κυψέλη. Προφυλάξεις : • οι μέλισσες θα πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους άφθονο νερό, έτσι ώστε να μπορέσουν να διαλύσουν τη ζάχαρη • οι μέλισσες λαμβάνουν την κρυσταλλική ζάχαρη μόνο όταν δεν υπάρχει νεκταροέκκριση Τροφοδότηση με ζαχαροζύμαρο
Δ. Τροφοδότηση με ζαχαροζύμαρο Πότε εφαρμόζεται : Το ζαχαροζύμαρο δίνεται στα μελίσσια περισσότερο για διέγερση και λιγότερο για τη δημιουργία αποθεμάτων τροφής. Είναι χρήσιμο για τη συντήρηση του μελισσιού και τη δημιουργία μεγάλου πληθυσμού μελισσών γεγονός που επιτυγχάνεται με τη συνεχή διέγερση της βασίλισσας. Όπως και όλα τα είδη τροφοδότησης, δεν εφαρμόζεται τις εποχές του έτους που το μελίσσι συλλέγει και αποθηκεύει μέλι προοριζόμενο για τρύγο. Προετοιμασία ζαχαροζύμαρου : Το ζαχαροζύμαρο παρασκευάζεται με μέλι και κρυσταλλική ζάχαρη, η οποία έχει αλεστεί και έχει μετατραπεί σε άχνη. Το μέλι θερμαίνεται και τοποθετείται λίγο - λίγο στην ζάχαρη άχνη, ενώ ταυτόχρονα το μίγμα ζυμώνεται. Συνήθως η αναλογία ζάχαρης και μελιού είναι 2,5:1. Προστίθεται μέλι ή ζάχαρη ανάλογα, ώστε το τελικό προϊόν να μην κολλά στα δάκτυλα.
Προφυλάξεις : • δεν χρησιμοποιείται ζάχαρη άχνη του εμπορίου, γιατί περιέχει υψηλό ποσοστό αμύλου, το οποίο είναι τοξικό για τις μέλισσες • το ζαχαροζύμαρο παρασκευάζεται με μέλι και ζάχαρη άχνη. Δεν συνίσταται η αντικατάσταση του μελιού με γλυκόζη εμπορίου, η οποία περιέχει υψηλό ποσοστό δεξτρινών, οι οποίες είναι άπεπτες από τις μέλισσες • η προσθήκη νερού, κατά την παρασκευή του ζαχαροζύμαρου, θα οδηγήσει στην κρυστάλλωσή του, ιδιαίτερα κατά τους χειμερινούς μήνες, οπότε οι μέλισσες δεν θα μπορούν να το εκμεταλλευτούν. Πλεονεκτήματα : • Το ζαχαροζύμαρο είναι ιδιαίτερα χρήσιμο ώστε να διατηρηθεί ο γόνος και ο πληθυσμός του μελισσιού σε υψηλά επίπεδα. • Η καθημερινή τροφοδότηση με ζαχαροζύμαρο αυξάνει τις πιθανότητες επιτυχίας επεμβάσεων όπως η βασιλοτροφία, η συνένωση, η εισαγωγή βασιλισσών κ.ά. • Μπορεί να χρησιμοποιηθεί καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, όταν υπάρξει ανάγκη. Μειονεκτήματα : • Η χρησιμοποίηση μελιού στο ζαχαροζύμαρο ενέχει τον κίνδυνο διάδοσης ασθενειών. Τροφοδότηση με γύρη
Ε. Τροφοδότηση με γύρη Η εξασφάλιση γύρης για τις μέλισσες είναι βασική προϋπόθεση επιτυχίας στη μελισσοκομία. Η γύρη είναι απαραίτητη για τις μέλισσες: a) ως πηγή θρεπτικών ουσιών (πρωτεϊνών, βιταμινών, ιχνοστοιχείων κ.ά.) και b) ως πηγή ερεθισμάτων για τις διάφορες δραστηριότητες τους, όπως η εκτροφή γόνου, η έκκριση βασιλικού πολτού, η συλλογή γύρης, το κτίσιμο κηρηθρών Όταν ένα μελίσσι στερείται γύρης, η ωοτοκία περιορίζεται, όχι γιατί δεν ωοτοκεί η βασίλισσα, όπως έχει ήδη αναφερθεί, αλλά γιατί οι παραμάνες μέλισσες δεν είναι διατεθειμένες να εκθρέψουν αυτόν τον γόνο. Έτσι ή πετάνε τις προνύμφες από τα κελιά και παρατηρείται κανιβαλισμός, οι μέλισσες τρώνε τις προνύμφες, για να διατηρήσουν το επίπεδο των πρωτεϊνών στο σώμα τους υψηλό. Η φυσική γύρη είναι η καλύτερη τροφή για τις μέλισσες, μπορεί όμως να αντικατασταθεί με άλλες πρωτεϊνικές τροφές γνωστές ως υποκατάστατα ή συμπληρώματα γύρης. Προφυλάξεις - Μειονεκτήματα : • το κόστος της γύρης είναι υψηλό. • η γύρη εμπορίου πιθανό να περιέχει σπόρια του μύκητα Ascosphaera apis του μύκητα που είναι υπεύθυνος για την Ασκοσφαίρωση, τα οποία θα διασπείρουν την ασθένεια στο μελισσοκομείο. • πρέπει να χρησιμοποιείται γύρη που μαζεύτηκε από υγιή μελίσσια και όχι γύρη που έχει αγοραστεί από την αγορά. Πότε εφαρμόζεται : a) Όταν είναι περίοδος εκτροφής γόνου και δεν υπάρχει αποθηκευμένη στο μελίσσι και ούτε διαθέσιμη στην φύση γύρη. b) Το φθινόπωρο όταν το μελίσσι προετοιμάζεται για διαχείμανση και έχει ανάγκη αποθεμάτων γύρης που θα το βοηθήσουν να αναπτυχθεί την άνοιξη. Πώς εφαρμόζεται :
Γύρη σε κηρήθρες. Η γύρη συλλέγεται από τις μέλισσες διωρόφων μελισσιών την άνοιξη όταν υπάρχει αφθονία ανθοφοριών. Υπάρχουν δύο μέθοδοι με τις οποίες αυξάνεται η συλλογή και η αποθήκευση της γύρης σε πλαίσια από τις μέλισσες: a) η βασίλισσα μεταφέρεται στο δεύτερο όροφο και μεταξύ των δύο ορόφων τοποθετείται βασιλικό διάφραγμα. Στην περίπτωση αυτή οι μέλισσες αποθηκεύουν στα πλαίσια του κάτω ορόφου αποκλειστικά γύρη b) η βασίλισσα περιορίζεται με βασιλικό διάφραγμα στον κάτω όροφο. Η είσοδος της κυψέλης κλείνεται και δημιουργείται μια καινούργια στο δεύτερο πάτωμα, στο οποίο οι μέλισσες θα αποθηκεύσουν τη γύρη •
Γύρη που βρίσκεται αποθηκευμένη σε κηρήθρες μακριά από το γόνο δεν χρησιμοποιείται από τις μέλισσες . Έτσι τα πλαίσια γύρης τα οποία προκύπτουν με τους παραπάνω τρόπους μπορούν να διατηρηθούν προσωρινά στις τελευταίες θέσεις της κυψέλης, μακριά από τη γονοφωλιά. Βέβαια ο καλύτερος τρόπος για να συντηρηθούν επί μακρόν αυτά τα πλαίσια είναι στην κοινή ψύξη (5°C ). Ξηρή γύρη σε εξωτερικούς τροφοδότες. Ξηρή γύρη τοποθετείται σε ειδικούς τροφοδότες έξω από την κυψέλη (εικ.). Η γύρη αυτή πρέπει να είναι στεγνή και αλεσμένη. •
Γύρη στο σιρόπι. Η γύρη μπορεί να δοθεί και με σιρόπι. Για το σκοπό αυτό 10-20 γραμ. γύρης αναμιγνύονται με 1 λίτρο σιροπιού, και δίνονται στ μελίσσι με τους συνηθισμένους τροφοδότες, σε μικρές όμως ποσότητες. Το μελίσσι πρέπει να παίρνει το μίγμα σε σύντομο χρονικό διάστημα, γατί η γύρη ζυμώνεται και ξινίζει σε 1-2 ημέρες. •
Γυρεόπιττα. Στην περίπτωση που η γύρη αναμιγνύεται με ζάχαρη ή με μέλι, σχηματίζεται είδος ‘πίττας’, το οποίο τοποθετεί επάνω στους κηρηθροφορείς, σε επαφή με τη γονοφωλιά. Υπάρχουν δύο τρόποι παρασκευής γυρεόπιττας : •
1ος τρόπος 6 κιλά γύρης αναμιγνύονται σε 1,3 λίτρα χλιαρού νερού (περίπου 40° C) για 15-30 λεπτά με 6 κιλά ζάχαρη . Η γυρεόπιττα που σχηματίζεται με τον τρόπο αυτό δε ξηραίνεται και δε μουχλιάζει, έστω και αν παραμείνει για κάποιο χρονικό διάστημα. Η προσθήκη στο μίγμα 50-100 γραμ. κυτταρίνης κάνει περισσότερο συμπαγή τη γυρεόπιττα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί άφοβα, καθώς αποτελεί ένα από τα συστατικά της γύρης, αλλά δεν βελτιώνει τη θρεπτική της αξία. 2ος τρόπος 6 κιλά γύρης και 6 κιλά ζάχαρης αναμιγνύονται σε 0,5 λιτρα νερού για 30-60 λεπτά. Σε κάθε μελίσσι δίνονται 300 γραμ. γυρεόπιττας δύο φορές την εβδομάδα. •
Υποκατάστατο γύρης.
Πότε εφαρμόζεται : Όταν είναι περίοδος εκτροφής γόνου και δεν υπάρχει στη φύση γύρη. Προετοιμασία υποκατάστατου : Απαραίτητα συστατικά για το υποκατάστατο είναι το σογιάλευρο, η γύρη η ζάχαρη και το νερό. Υποβοηθητικά συστατικά μπορεί να είναι το αποβουτυρωμένο γάλα, η ξηρή μαγιά μπύρας, η κυτταρίνη, το μέλι κ.α. Η γύρη είναι απαραίτητο στοιχείο του υποκατάστατου, καθώς αυτή θα δημιουργήσει το ερέθισμα στις
παραμάνες μέλισσες να εκθρέψουν τον γόνο. Για το σκοπό αυτό θα πρέπει να περιέχεται στο υποκατάστατο σε ποσοστό τουλάχιστον 8-15 %. Η ζάχαρη θα καταστήσει το υποκατάστατο ελκυστικό στις μέλισσες, αυξάνοντας την κατανάλωσή του. Έτσι όσο περισσότερη ζάχαρη περιέχει ένα υποκατάστατο, τόσο πιο γρήγορα θα καταναλωθεί από τις μέλισσες. Το σογιάλευρο θα συμπληρώσει το υποκατάστατο σε πρωτείνες, με την προϋπόθεση ότι δεν θα περιέχει λίπος σε ποσοστό μεγαλύτερο του 7%. Όταν η ποσότητα της πρωτείνης στ υποκατάστατο είναι μικρή (<10%), η ωοτοκία της βασίλισσας και η εκτροφή του γόνου διαρκεί περιορισμένο χρόνο. Αντίθετα όταν το ποσοστό της πρωτείνης είναι υψηλό (>50%), γίνεται τοξική για τις μέλισσες, καθώς συγκεντρώνεται στο απευθυσμένο προκαλώντας δυσεντερία. Η άριστη περιεκτικότητα πρωτείνης του υποκατάστατου έχει υπολογιστεί στο 23% . Επειδή όμως τα σογιάλευρα που διατίθενται στ εμπόριο έχουν διάφορες περιεκτικότητες σε πρωτείνη, χρησιμοποιείται ο παρακάτω τύπος για να υπολογιστεί η ποσότητα του σογιάλευρου, που θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί στο υποκατάστατο : Χ=ΠxB Τ όπου Χ, η ποσότητα σε γραμμ. του σογιάλευρου, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να φτάσει η περιεκτικότητα του υποκατάστατου σε πρωτείνη στ 23% • Π, η επιθυμητή περιεκτικότητα σε πρωτείνη, 23% • Β, η συνολική ποσότητα, σε γραμ. του υποκατάστατου • Τ, η % περιεκτικότητα σε πρωτείνη του σογιάλευρου που χρησιμοποιείται •
Παράδειγμα : έστω ότι χρειαζόμαστε 10 κιλά υποκατάστατο με περιεκτικότητα σε πρωτείνη 23%, ενώ έχουμε στη διάθεσή μας σογιάλευρο με περιεκτικότητα σε πρωτείνη 40%. Χ = (23) x 10.000 γραμ. = 5.750 γραμ. σογιάλευρου (40) Θα πρέπει λοιπόν να αναμείξουμε 5.750 γραμ. σογιάλευρο, 1000γραμ. γύρης (10% επί του συνολικού βάρους) και 3.250 γραμ. ζάχαρης (το υπόλοιπο) Παρασκευή του υποκατάστατου : Η παρασκευή του υποκατάστατου γίνεται πάνω σε χαμηλή φωτιά. Στη αρχή προσθέτουμε λίγο νερό, ποσότητα ικανή να διαλύσει τη γύρη, την οποία προσθέτουμε στο νερό, μόλις αυτό ζεσταθεί, ανακατώνοντας συνεχώς. Όταν η γύρη διαλυθεί προσθέτουμε τη ζάχαρη, χωρίς να σταματούμε να ανακατώνουμε. Τελευταίο προσθέτουμε το σογιάλευρο, το οποίο αφού ανακατευτεί καλά, απομακρύνουμε το μίγμα από τη φωτιά. Το αφήνουμε να κρυώσει και το τοποθετούμε σε πλαστικές σακκούλες ανά 150-250 γραμ. . Προφυλάξεις : Καμιά τροφή δεν μπορεί να υποκαταστήσει πλήρως τη γύρη στη διατροφή των μελισσών. Η χρησιμοποίηση του υποκατάστατου είναι συμβατικό μέτρο, που βοηθά το μελισσοκόμο να αντιμετωπίσει προσωρινά την απουσία της. εάν το υποκατάστατο δίνεται στα μελίσσια σε εποχή που φυσιολογικά έχει σταματήσει η ωοτοκία της βασίλισσας, θα προκαλέσει διέγερση στις μέλισσες, ώστε αυτές να συνεχίσουν να εκτρέφουν γόνο και να συλλέγουν τροφές. Εάν δεν υπάρχουν στην φύση διαθέσιμες τροφές, οι μέλισσες γίνονται αρχικά •
λεηλάτριες και αργότερα παύουν να αντιδρούν στους διάφορους ερεθισμούς του μελισσιού. Οι μέλισσες πετούν σε άσχημο καιρό και χάνονται. Γι’ αυτό και το υποκατάστατο γύρης δεν πρέπει να δίνεται για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 2 εβδομάδων. • Η τροφή πρέπει να τοποθετείται πάνω στους κηρηθροφορείς σε επαφή με τη γονοφωλιά, γιατί όταν βρίσκεται μακριά από τον γόνο, οι μέλισσες δεν τη χρησιμοποιούν. • Ένα μελίσσι για να χρησιμοποιήσει το υποκατάστατο γύρης, πρέπει να έχει ήδη στη διάθεσή του λίγη γύρη, χωρίς την οποία δεν ξεκινά η εκτροφή του γόνου. Έτσι μπορεί η βασίλισσα να ωοτοκεί, αλλά οι μέλισσες να μην εκτρέφουν τις εκκολαπτόμενες προνύμφες • Μελίσσια ορφανά ή μελίσσια που στερούνται γόνου δεν παίρνουν πρόθυμα το υποκατάστατο. Στα μελίσσια αυτά πρώτα τοποθετείται ένα ή περισσότερα πλαίσια ανοικτού γόνου και μετά δίνεται η πρωτεϊνική τροφή. • Η συχνή χρησιμοποίηση υποκατάστατου γύρης την άνοιξη, είναι αιτία εμφάνισης Νοσεμίασης και Ασκοσφαίρωσης. Πλεονεκτήματα : • Το υποκατάστατο γύρης εξασφαλίζει στις μέλισσες τις απαραίτητες πρωτεΐνες και τις διεγείρει ώστε να εκθρέψουν γόνο. • Το κόστος είναι χαμηλότερο συγκριτικά με τροφές που περιέχουν αποκλειστικά γύρη.
Υλικά -30 κιλά μέλι -80 κιλά ζάχαρη (Την ζάχαρη πρέπει να την κόψουμε σε μύλο για να γίνει άχνη. Αν η ποσότητα είναι μικρή την κόβουμε εύκολα σε μπλέντερ, ενώ αν είναι μεγάλη μπορούμε να απευθυνθούμε σε ζαχαροπλαστείο να μας την κόψει.) -9-10 κεφάλια καθαρισμένες σκελίδες σκόρδο, -4 ποτήρια φυσικό χυμό πορτοκάλι Τρόπος παρασκευής Πρώτα λειώνουμε τις καθαρισμένες σκελίδες του σκόρδου στο μπλέντερ με 4 ποτήρια φρέσκου χυμού πορτοκαλιών. Κατόπιν το ρίχνουμε μέσα στο ζυμωτήριο που έχουμε και τα υπόλοιπα υλικά και το αφήνουμε να δουλέψει μέχρι να ομογενοποιηθεί. Το μείγμα που θα προκύψει το τοποθετούμε σε νάιλον σακούλες ανά 2 κιλά, και το αφήνουμε να παγώσει.
Στη συνέχεια το τοποθετούμε στα μελίσσια. Φυσικά μπορείτε να προσαρμόσετε τις δοσολογίες για τις δικές σας ανάγκες... Αν η ποσότητα είναι μικρή για 1-2 μελισσακια τότε το μείγμα το ζυμώνουμε σε μια πλαστική λεκάνη καλά με τα χέρια και γίνεται η δουλειά μας. το μελι θελει ζεσταμα στους 45 βαθμους γιατι κρυο δεν ζυμωνεται 110 κιλα βγαζει η συνταγη. Μετακινήσεις μελισσιών σε αποστάσεις μερικών μέτρων Οι μέλισσες, οι συλλέκτριες μέλισσες, έχουν συγκεκριμένη εικόνα στο μυαλό τους για τη θέση της φωλιάς τους, την οποία και κρατούν στη μνήμη τους. Έτσι εάν ένα μελίσσι μεταφερθεί μερικά μέτρα μακριά από την αρχική θέση του, οι συλλέκτριες μέλισσες θα επιστρέψουν στην παλιά θέση και θα χαθούν, αφού ύστερα δεν θα μπορούν να βρουν την κυψέλη τους. Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα αυτό θα πρέπει οι κυψέλες να μετακινούνται κάθε ημέρα κατά 0,5 έως 1 μέτρο, έτσι ώστε οι μέλισσες να συνηθίζουν την νέα θέση χωρίς να χάνονται. Για την μετακίνηση κυψελών κατά 10-20 ή και περισσότερα μέτρα, η οποία πρέπει να γίνει αμέσως, μπρεί να χρησιμοποιηθεί το νιτρικό αμμώνιο (NH4NO3 ) . Η ουσία αυτή προκαλεί απώλεια μνήμης στις μέλισσες, και έχει χρησιμοποιηθεί και στ παρελθόν για κοντινές μετακινήσεις, για συνενώσεις μελισσιών, για την καταστολή λεηλασίας, αντικατάσταση βασιλισσών κ.α.. Στις Η.Π.Α. χρησιμοποιείται με επιτυχία το κοκκώδες λίπασμα νιτρική αμμωνία 33% στο καπνιστήρι, με δύο τρόπους : τοποθετείται στο καπνιστήρι μία κουταλιά του γλυκού νιτρική αμμωνία μέσα σε ένα κομμάτι λινάτσα. Ποτέ το λίπασμα δεν τοποθετείται απ’ ευθείας στη φωτιά, γιατί θα καεί αμέσως χωρίς να κάνει τίποτα ή διαλύονται 910 γραμ. νιτρικής αμμωνίας σε 3, λίτρα νερό και εμβαπτίζοται στο διάλυμα αυτό κομμάτια λινάτσας, μεγέθους 15-20 εκατ.. τα κομμάτια αυτά αφού στεγνώσουν χρησιμοποιούνται ως καύσιμη ύλη στ καπνιστήρι. Προσοχή : μεγαλύτερη από την απαραίτητη ποσότητα καπνού μπορεί να ακινητοποιήσει, να αναισθητοποιήσει ή και να θανατώσει τις μέλισσες ο καπνός της νιτρικής αμμωνίας θα πρέπει να εξέρχεται χωρίς δυσκολία από το καπνιστήρι, καθώς διαφορετικά υπάρχει σοβαρός κίνδυνος έκρηξης με την ακινητοποίηση ή και αναισθητοποίηση των μελισσών, η οποία μπορεί να κρατήσει μέχρι και 15 λεπτά, έχουμε απώλεια γόνου, ο οποίος εκείνο το διάστημα δεν ταίζεται, ενώ υπάρχουν ενδείξεις μείωσης της διάρκειας της ζωής των ίδιων των μελισσών. Μετακινήσεις μελισσιών σε αποστάσεις μέχρι 3 χιλιομ. Η μετακίνηση μελισσιών σε απόσταση έως 3 χιλιόμετρα, θεωρείται μικρή για τις μέλισσες, και μπορεί να προκαλέσει σοβαρές απώλειες σε πληθυσμό, συλλέκτριες μέλισσες, οι οποίες θα επιστρέψουν στην παλιά θέση της φωλιά τους. Σε τέτοιες περιπτώσεις θα πρέπει τα μελίσσια πρώτα να μεταφερθούν για 1 μήνα σε απόσταση τουλάχιστον 10 χιλιομέτρων και μετά να τοποθετηθούν στην καινούργια τοποθεσία. Επειδή αυτό στις περισσότερες περιπτώσεις είναι σχεδόν αδύνατο, για να χάσουν οι
μέλισσες τη μνήμη της θέση της κυψέλης τους, τα μελίσσια - που πρόκειται να μετακινηθούν μένουν κλειστά για 48-36 ώρες σε σκιερό μέρος και αφού έχουν εφοδιαστεί με άφθονο νερό. Σ’ αυτό τα διάστημα οι μέλισσες χάνουν τη μνήμη της παλιάς θέσης της φωλιάς. Η επιτυχία αυτής της μεθόδου εξαρτάται από τη δυναμικότητα του μελισσιού. Μελίσσια λίγων πλαισίων, μικρής δυναμικότητας, αφ’ ενός χάνουν πιο γρήγορα τη μνήμη τους, αφ’ ετέρου δεν κινδυνεύουν να πεθάνουν από θερμοπληξία κατά τον εγκλεισμό τους. Μετακινήσεις μελισσιών σε αποστάσεις μεγαλύτερες των 3 χιλιομέτρων Για να μετακινηθούν κυψέλες σε μεγάλες αποστάσεις θα πρέπει να προετοιμαστούν : • να τοποθετηθούν συνδετήρες σε κάθε κινητό μέρος της κυψέλης (καπάκι, πυθμένας, κ.α.) • τα μελίσσια να περιέχουν όσο το δυνατό λιγότερο μέλι • οι κυψέλες να είναι σε καλή κατάσταση, όχι σάπιες, με ρωγμές ή ανοίγματα • εάν η εποχή της μεταφοράς χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες, τα μελίσσια είναι δυνατά και η απόσταση που θα πρέπει να καλυφθεί μεγάλη, θα πρέπει να τοποθετηθούν στα μελίσσια εσωτερικοί τροφοδότες με νερό. Το φόρτωμα των μελισσιών θα πρέπει να γίνεται βραδινές ώρες, όταν όλες οι συλλέκτριες έχουν επιστρέψει στις κυψέλες.Οι μελισσοκόμοι θα πρέπει να φορούν άρβυλα και χονδρά γάντια, γιατί καθώς το φόρτωμα γίνεται συνήθως στα σκοτεινά, υπάρχει κίνδυνος φιδιών ή σκορπιών, ή ακόμα και αγκαθιών κ.α. Το φόρτωμα γίνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να κυκλοφορεί ο αέρας ανάμεσα από τις κυψέλες, ενώ δεν πρέπει να ξεπερνιέται το ωφέλιμο φορτίο και το επιτρεπόμενο ύψος του αυτοκινήτου. Τα πλαίσια των μελισσιών να είναι παράλληλα προς τις πλευρές του φορτηγού. Καλό είναι το ταξίδι να γίνεται χωρίς διακοπή. Εάν οι θερμοκρασίες που επικρατούν είναι υψηλές, τα μελίσσια διαβρέχονται σε τακτά χρονικά διαστήματα με νερό. Η κάθε ντάνα κυψελών θα πρέπει να δένεται καλά και στο τέλος όλο το φορτίο μαζί, ώστε να παραμένουν όσο γίνεται ακίνητες κατά τη μεταφορά. Κατά τη μεταφορά μελισσιών στο αυτοκίνητο θα πρέπει οπωσδήποτε να υπάρχουν καπνιστήρι, καύσιμη ύλη, ξέστρο, μάσκες, σφυρί, καρφιά, γύψος, εφημερίδες, ένας ψεκαστήρας με νερό και μερικά σακιά καλά χωρίς τρύπες. Τα εφόδια αυτά μπορεί να αποδειχθούν πολύ χρήσιμα σε περίπτωση μικροατυχήματος. Σύμφωνα με την υπουργική απόφαση 5936/550/1971 , ΦΕΚ 72/1971, επιτρέπεται η μεταφορά μέχρι και 5 ατόμων, εργατών ή μελών της οικογένειας του μελισσοκόμου, με το μελισσοκομικό αυτοκίνητο, εφόσον τα άτομα αυτά πηγαίνουν για να τρυγήσουν, ή να επιθεωρήσουν τα μελίσσια, ή να τα ταίσουν ή ακόμα και όταν μεταφέρουν κυψέλες σε μια ανθοφορία. Όταν τα μελίσσια μεταφερθούν στην νέα τους θέση και ανοιχθούν αμέσως, χωρίς καμία προφύλαξη, τότε οι μέλισσες ξεχύνονται έξω και πετάνε, με αποτέλεσμα να χαθούν. Υπολογίζεται ότι σε τέτοιες περιπτώσεις μπορεί να χαθεί και το 25% του πληθυσμού ενός μελισσιού. Για να μην συμβεί αυτό θα πρέπει πριν αφαιρεθούν οι είσοδοι από τα μελίσσια να ραντίζονται με νερό, από τη σήτα αερισμού, να αφεθούν να ηρεμήσουν για 15 λεπτά και έπειτα να ανοιχθούν με τη βοήθεια καπνού
Η παραπλάνηση των μελισσών
Παραπλάνηση αποκαλείται το φαινόμενο κατά το οποίο οι μέλισσες χάνουν τον προσανατολισμό τους και μπαίνουν ή προσπαθούν να μπουν σε ξένη κυψέλη. Οι αιτίες που μπορούν να οδηγήσουν τις μέλισσες στην απώλεια της αντίληψης της θέσης της κυψέλης τους συνήθως είναι : • η τοποθέτηση των κυψελών εν σειρά • η μικρή απόσταση μεταξύ τους • η βαφή όλων των κυψελών με ίδιο χρώμα • ο προσανατολισμός των εισόδων τους προς μία κατεύθυνση • η τοποθέτηση των κυψελών σε περιοχή που στερείται ορόσημων (π.χ. κάμπος) Τα προβλήματα που μπορεί να δημιουργήσει η παραπλάνηση είναι : • μείωση των αποδόσεων κατά 20 % περίπου • θάνατος βασιλισσών • ανομοιομορφία ως προς τη δυναμικότητα των μελισσιών, που όμως δεν συμβαδίζει και με ποιότητα. Μ’ αυτό τον τρόπο ο μελισσοκόμος μπορεί να οδηγηθεί σε λάθος επιλογές μελισσιών , π.χ. για βασιλοτροφία, ενώ διαθέτει περισσότερο χρόνο για τον χειρισμό των μελισσιών του, γεγονός που αυξάνει το κόστος παραγωγής. •
Μέτρα περιορισμού : • βάψιμο με διαφορετικά χρώματα των κυψελών, ή έστω των σανίδων πτήσεων αυτών • εάν τοποθετηθούν εν σειρά τότε η απόσταση μεταξύ δύο κυψελών δεν πρέπει να είναι μικρότερη από 9 μ., ενώ εάν τοποθετηθούν σε δύο σειρές, οι σειρές μεταξύ τους θα πρέπει να απέχουν 18 μ. • η παραπλάνηση περιορίζεται εάν οι κυψέλες τοποθετούνται σε ακανόνιστες σειρές, ή και σε κύκλο. Το σημαντικότερο στοιχείο που πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν είναι οι είσοδο των κυψελών να έχουν διαφορετικό προσανατολισμό. • η απόσταση μεταξύ δύο διαφορετικών μελισσοκομείων θα πρέπει να τουλάχιστον 80-100 μ., ενώ σε καμία περίπτωση δεν πρέπει ένα μελισσοκομείο να τοποθετείται μπροστά από ένα άλλο.