Cultuurcampus Connect

Cultuurcampus Connect(s) interdisciplinair ontwerpen met en voor de stad

Rotterdam ontwikkelt op Charloisse Hoofd een nieuwe hotspot, de Cultuurcampus: de plek om te leren, maken, ondernemen en innoveren; en de omgeving waar studenten, creatieve ondernemers,

bewoners, cultuurmakers en toeristen elkaar kunnen ontmoeten. Deze campus moet ook voor jongeren op Zuid een inspirerende en bereikbare plek zijn. Maar, wat maakt zo’n plek juist voor hen aantrekkelijk en toegankelijk? Wat willen zij er kunnen doen? In wat voor omgeving voelen zij zich thuis? Hoe zouden zij de campus inrichten? Hoe zit het met de bereikbaarheid van de campus vanaf de wijken op Zuid?

Studenten van het Instituut voor de Gebouwde Omgeving gingen met deze vragen aan de slag, in interdisciplinaire teams. Van de opdrachtgevers mochten ze groot denken, zonder beperkingen en zonder kaders, zolang ze met hun aanbevelingen, ontwerpen en scenario’s maar aansluiten bij de leefwereld en de aanbevelingen van jongeren op Zuid. Een spannende – wicked - opgave want bij de ontwikkeling van de campus zijn behalve deze jongeren ook andere belanghebbenden betrokken, zoals Gemeente Rotterdam, het Rotterdams hoger onderwijs en het Nationaal Programma Rotterdam Zuid. Net als de jongeren zullen deze partijen elk hun eigen kennis, opvattingen en behoeften hebben. Een fikse uitdaging voor IGO-studenten want hoe verbind je de aanbevelingen van jongeren op een relevante manier aan behoeften en wensen van de andere partijen? En hoe kunnen aanbevelingen van jongeren en stedelijke opgaven zoals klimaatadaptatie, circulariteit en veerkracht elkaar versterken?

In een snelkookpanopzet onderzochten studenten de kansen en randvoorwaarden wat betreft de sociale en fysieke toegankelijkheid van de Cultuurcampus voor jongeren op Zuid. Om het gebied zelf te leren kennen maakten ze een foto-tour en spitten ze de archieven uit. Een breder perspectief op de wensen, vragen en ambities ten aanzien van de Cultuurcampus ontstond tijdens een gesprek met drie experts van Gemeente Rotterdam. Het gesprek met jongeren op Zuid leverde juist weer verrassende en onverwachte inzichten op:

“…het gesprek met de jongeren heeft inzichten opgeleverd waar ik zelf helemaal niet aan gedacht heb. Ze vertelden dat er niet heel veel bijzonders gemaakt hoeft te worden, dat het niet zo gek hoeft te zijn. Ergens op het terrein een bank waar ze kunnen chillen is al voldoende, dat was echt een eye opener...”

“…interessant vond ik het advies over veiligheid. Zelf denk ik dan aan ingrepen in de omgeving zoals verkeer. De jongeren hadden het echter over veiligheid in het gebouw zelf, bijvoorbeeld door met glas de transparantie te bevorderen zodat je kunt zien wat er gebeurt. Dat vind ik een goed advies, zelf had ik dat niet bedacht…”

Op basis van het onderzoek hebben de studenten in interdisciplinaire teams voorstellen, scenario’s en toekomstbeelden ontwikkeld voor de Cultuurcampus. In deze eindproducten zijn de adviezen van de jongeren verbonden met andere ambities zoals klimaatadaptatie en circulariteit. Omdat het eindresultaat de opdrachtgever moest inspireren, hebben studenten gekozen voor aansprekende visuele producten zoals een magazine, een MIRO-bord, een video en bouwkundige en stedenbouwkundige ontwerpen. Met deze producten delen de projectteams de uitkomsten van hun onderzoeken op een toegankelijke, inspirerende manier. Daarnaast hopen zij dat de visuele vorm van het eindproduct bijdraagt aan het proces van co-creatie tussen partners die bij de ontwikkeling van de Cultuurcampus betrokken zijn, zodat ‘de Cultuurcampus een plek wordt die voor alle Rotterdammers toegankelijk is’.

Marlies van der Wee en Renate van der Horst

Opdracht studenten

Hoe toegankelijk is de toekomstige Cultuurcampus op Rotterdam-Zuid voor jongeren uit Rotterdam-Zuid die er willen studeren?

Het vraagstuk van dit project combineert het sociale met het fysieke en vraagt een uitwerking van breed gedragen. Als studenten hebben we op die twee uitgangspunten het gebied onderzocht. Fysiek-ruimtelijk gezien staat de omgeving van de Cultuurcampus aan de vooravond van een gebiedsontwikkeling. Er komt nieuwe bedrijvigheid naar het gebied, de dijk moet worden verbreed en klimaatbestendiger worden gemaakt en worden nieuwe (oever)verbindingen verkend. Sociaal-maatschappelijk gezien liggen er grote opgaven in Rotterdam-Zuid. Een verbinding vanuit Zuid met de Cultuurcampus die niet alleen gaat over fysieke maar ook maatschappelijke toegankelijkheid, zou kunnen bijdragen aan onderwijskansen voor jongeren en daarmee aan de sociaal-maatschappelijke uitdagingen.

Partners

De Cultuurcampus is de aanjager van veranderingen in vestigingsgebied: het Charloisse Hoofd. In de Cultuurcampus, 50.000 vierkante meter groot en met ruimte voor 2.500 studenten, werken instellingen voor hoger onderwijs samen aan een plek waar studenten zich verder kunnen ontwikkelen: “een samensmelting van onderwijs en onderzoek op snijvlakken van wetenschap en kunsten“, aldus (voormalig) rector Rutger Engels van de Erasmus Universiteit. Bovendien zal de Cultuurcampus een architectonische blikvanger worden die toeristen trekt naar Rotterdam-Zuid. Collegelid Zakia Guernina van de Hogeschool Rotterdam legt uit: “Zuid is wat ons betreft dé plek voor stedelijke en maatschappelijke vernieuwing. Wij vinden het belangrijk als Hogeschool om daaraan bij te dragen”.

Campus Connect(s)

We hebben in april 2021 in zes groepen studenten van de Hogeschool Rotterdam, Instituut voor de Gebouwde Omgeving, gewerkt aan onderzoek en ontwerpen volgens onderstaande methode:

Stap 1 Verkenning van het gebied

als groep een wandeling gemaakt. We liepen vanaf de Maastunnel naar de Maashaven. Met kaartmateriaal, observaties en beeldmateriaal hebben we een goed beeld gekregen van de omgeving.

Stap 2 Plan van aanpak

Om dit project goed te kunnen uitvoeren heeft iedere groep een Plan van Aanpak opgesteld. Hierin is de opdracht uitgelicht en hoe wij denken het te kunnen voltooien.

Stap 3 Deskresearch

Vervolgens is deskresearch gedaan naar verschillende aspecten die met de campus te maken hebben: • Culturele instellingen, winkels, bedrijven in het gebied bekijken door middel van foto-analyse. • De uitstraling en doelen van de Cultuurcampus inzichtelijk maken voor onszelf. • De sterke en zwakke punten van het gebied benoemen in een SWOT-analyse. • Bevolking Charlois onderzoeken door middel van statistieken. • Infrastructuur inzichtelijk (door diverse bronnen). • Historie van de omgeving (door diverse bronnen). • De doelgroep en de cultuurdeelname in Charlois door middel van tabellen en statistieken.

Hoofdvraag

Wat zijn korte- en langetermijn wensen en oplossingen voor de maatschappelijk en fysiek toegankelijkheid van het Cultuurcampus-gebied voor jongeren in Rotterdam-Zuid? Deelvragen • Wat zijn de sterke kanten van de fysieke en sociale toegankelijkheid? • Wat zijn de knelpunten van de fysieke en sociale toegankelijkheid? • Welke originele ingrepen/oplossingen kunnen de knelpunten verbeteren, op korte termijn (nu en binnen 1 jaar) en op langere termijn (binnen 1 tot 5 jaar)?

Op deze pagina zijn uit deskresearch verschillende demografische gegevens opgenomen. Charlois telde op 1 januari 2019 68.560 inwoners op een oppervlakte van 11,36 km². Het Wijkprofiel Rotterdam bevat demografische cijfers, waarmee we de doelgroepen en bewonerssamenstellingen van de wijk Charlois in kaart hebben gebracht. Zo kunnen de faciliteiten en omgeving van de Cultuurcampus hierop aansluiten en geven we inzicht in het aantal jongeren die ongeveer in de wijk wonen.

Stap 4 Expert meetings en gesprekken met jongeren

Drie experts vanuit de Gemeente Rotterdam m.b.t. de Cultuurcampus presenteerden de plannen en doelstellingen en zij gingen met ons in gesprek: projectleider Annemieke van der Kooij, stedenbouwkundige Sandra Prins en communicatiespecialis Karin Fredrikze. Bovendien spraken we met jongeren van Zuid, uit de gebieden Charlois, Tarwewijk en Hillesluis en met begeleiders van de jongerenorganisatie JOZ (Jongerenwerk op Zuid). Dit hielp ons om zowel de professionele invalshoek als de wensen van lokale bewoners die gebruik gaan maken van de campus inzichtelijk te krijgen.

Stap 5 Schetsontwerp campus

Iedere groep maarkte een schetsontwerp van hoe zij denken dat de campus er uit kan gaan zien, rekening houdend met de inzichten die ze op hebben gedaan tijdens de expert meetings en de interviews met de jongeren en JOZ. Ook het vooronderzoek naar de doelgroep en de cultuurdeelname in Charlois zijn meegenomen in de ontwerpen.

Stap 6 Magazine en eindpresentatie

Het eindproduct is een rapport met een eindontwerpschets waarbij tekstueel is toegelicht welke voorzieningen in de Cultuurcampus moeten komen en hoe de omgeving van de Cultuurcampus eruit kan zien. De ontwerpschets en de tekstuele toelichting zijn opgenomen in dit magazine. Om het rapport en de eindschetsen toe te lichten gaven de studenten een eindpresentatie aan de stedenbouwkundige Sandra Prins en het programmateam Urban Innovation van EMI – Expertisecentrum Maatschappelijke Innovatie.