Kizil Elma Tarih Demo by Enderun Yayınları

TANITIM DEMOSU

KPSS TARİH - 2017 KONU ANLATIMLI

Orhan Özger MEB, AÖL, AÖF Müfredatına Uygun Ayrıntılı Konu Anlatımı Konu Pekiştirme Testleri Boşluk Doldurma Etkinlikleri Tarihi Kişiler Tabloları Tarihi Kişiler Testi Ayrıntılı Atatürk Kronolojisi İnkılap Tarihi Kronolojisi Tarihte İlkler

“Çağın En İyisi”

TANITIM DEMOSU

Sevgili arkadaşlar, Kızıl Elma, KPSS’nın önemli ve belirleyici kısmını oluşturan Tarih sorularını çözebilmeniz konusundaki arayışlarınıza cevap verecek nitelikteki kitabımız özenle hazırlanmış bir kaynaktır. Kitapta gereksiz bir ayrıntıya yer verilmediği gibi, gerekli olan hiçbir bilgide de eksik bırakılmamıştır. Kızıl Elma’nın hazırlık sürecinde adaylara yol göstermesi nedeniyle başta; ⃝

MEB lise yayınları,

⃝

Açıköğretim Fakültesi yayınları,

⃝

Akademik kitap yayın ve makalelerden

belirli bir disiplin içerisinde faydalanılmıştır. Ayrıca ÖSYM’nin yaptığı sınavlardaki tarih soruları da incelenerek konuların içeriğine yansıtılmıştır. Kitabımızın içeriğinde; ⃝

Ayrıntılı Konu Anlatımı

⃝

Konu Pekiştirme Testleri

⃝

Boşluk Doldurma Etkinlikleri

⃝

Tarihi Kişiler Tabloları

⃝

Tarihi Kişiler Testi

⃝

Ayrıntılı Atatürk Kronolojisi

⃝

İnkılap Tarihi Kronolojisi

⃝

Tarihte İlkler

yer almaktadır. Değerli adaylar, hiçbir başarının tesadüf olmadığı bu sınavda kaleminizin güçlü olması dileğiyle... Başarlar dileriz... Modern Enderun Yayınları

TANITIM DEMOSU

İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1: OSMANLI ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİ TARİHİ KONU 1: İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ ...................................................................................................... 9 KONU 2: TÜRK İSLAM TARİHİ ....................................................................................................................... 49 BÖLÜM 2: OSMANLI TARİHİ KONU 1: OSMANLI KURULUŞ VE YÜKSELME DÖNEMİ ................................................................................... 90 KONU 2: OSMANLI DURAKLAMA VE GERİLEME DÖNEMİ ............................................................................. 125 KONU 3: OSMANLI KÜLTÜR VE MEDENİYETİ ............................................................................................... 147 KONU 4: OSMANLI DAĞILMA DÖNEMİ ........................................................................................................ 189 BÖLÜM 3: İNKILAP TARİHİ KONU 1: İNKILAP TARİHİ KAVRAMLAR ........................................................................................................ 223 KONU 2: 20. YÜZYIL BAŞLARINDA OSMANLI DEVLETİ ................................................................................. 227 KONU 3: I. DÜNYA SAVAŞI VE SONUÇLARI .................................................................................................. 237 KONU 4: KURTULUŞ SAVAŞI HAZIRLIK DÖNEMİ .......................................................................................... 257 KONU 5: I. TBMM’NİN AÇILMASI (23 NİSAN 1920 - 11 AĞUSTOS 1923) ......................................................277 KONU 6: KURTULUŞ SAVAŞI CEPHELER DÖNEMİ ........................................................................................ 291 KONU 7: CUMHURİYET DÖNEMİ (İÇ POLİTİKA) .............................................................................................313 KONU 8: ATATÜRK İLKELERİ ....................................................................................................................... 327 KONU 9: ATATÜRK İNKILAPLARI ................................................................................................................. 341 KONU 10: ATATÜRK KRONOLOJİSİ ............................................................................................................. 365 KONU 11: ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI .................................................................................... 373 KONU 12: İNKILAP TARİHİ KRONOLOJİSİ .....................................................................................................381 KONU 13: TARİHTE İLKLER ......................................................................................................................... 391 KONU 14: TARİHİ KİŞİLER TESTİ ................................................................................................................. 403 BÖLÜM 4: ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ KONU 1: 20. YÜZYIL BAŞLARINDA DÜNYA .................................................................................................. 417 KONU 2: II. DÜNYA SAVAŞI (1939 - 1945) ...................................................................................................425 KONU 3: SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ ................................................................................................................ 435 KONU 4: YUMUŞAMA DÖNEMİ (DETANT) .................................................................................................... 445 KONU 5: KÜRESELLEŞEN DÜNYA

459

TANITIM DEMOSU

1 BÖLÜM

OSMANLI ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİ TARİHİ

TANITIM DEMOSU

Konu 1

İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

Yıllara Göre Çıkmış Soru Sayıları 2012

2013

2014

2015

2016

TANITIM DEMOSU

İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

KAVRAMLAR Kaşgarlı Mahmut’un Divan-i Lügatüt Türk adlı eserinden seçmeler

Kelime

Açıklama

Urug

Soy

Kelime

Açıklama

İl veya El

Devlet

Oksızlık

Bağımsızlık

Bod

Boy

Uluş

Ülke

Budun

Millet

Kün

Halk

Ordu

Başkent

Könilik

Adalet

Örgin

Taht

Sü

Asker/Ordu

Tuğ

Sancak

Elig-Beğ

Veliahd

Kün

Halk

Erklik

Hükümranlık

Töre

Örf ve Adetler

Köbrüge/Kövrüg

Davul

Toy, Kurultay, Kengeş

Danışma Meclisi

Saçlı

Aşçı

Oğuş

Aile

Ög

Anne

Buyruk

Bakan

Kang

Baba

Agılıg

Hazine Görevlisi

Tarıgçı

Çiftlikle meşgul olan

Tamgacı

Katip Yazı İşleri

Üğitici

Un öğüten kimse

Tudun

Vali, Vergi Fenetleyicisi

Etmekçi

Ekmek pişiren ve satan kimse

Tarkan

Komutan

Etçi

Kasap

Subaşı

Ordu Komutanı

Koy Sakucı

Süt sağan kişi

Han, Hakan, Kağan, İdikut, Şanyu, Tanhu, İlteber, Erkin

Hükümdar unvanları

Acun-beği / Dünya beyi

Alp Er Tunga

Şad

Hükümdarın büyük oğlu

Yiçi

Terzi

Tlgin, Tekin

Hükümdar çocuğu

Etükçi

Ayakkabıcı ve çizme diken

TANITIM DEMOSU

İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ Türk: Yeryüzünde mevcut dört büyük beyaz ırk grubundan “Europid” adı verilen grubun “Turanid” tipindeki “Brekisefal” antropolojik çizgilere sahip savaşçı beyaz ırktır.

İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

✓ 9. - 10. yy’da Hazarların ülkesi “Doğu Türkiye”, Ma-

carların ülkesi “Batı Türkiye” için ✓ 12. yy’da Tunchia (Türkiye) Anadolu için ✓ 13. yy’da Memlüklüler döneminde Mısır ve Suriye

için ✓ Marco Polo Seyahatnamesi’nde Turcomonia (İç ve

Türk Adı

Doğu Anadolu için)

1. Yazılışı

kullanılmıştır.

✓ İslam Kaynaklarında: Türkmen ✓ Arap Kaynaklarında: Takye ✓ Hind Kaynaklarında: Turukha

4. Devlet adı olarak ✓ İlk kez Köktürkler kullanmıştır.

Not

✓ Moğol Kaynakları: Türküt

Türk adının birçok milletin kaynağında yer almasının sebebi göç hareketleridir.

Not

✓ Çin kaynakları: Tiele, T’u-küe

Türkler ile ilgili ilk dönem bilgilerinin başka kaynaklardan alınmasının ve öğrenilmesinin sebebi ise Türklerde yazılı hayatın geç başlamasıdır.

✓ Rus Kaynaklarında: Tork

Not

✓ Orhun Yazıtları: Türk / Türük

Millet ve devlet adı olarak “Türk” kelimesi, ilk kez Çin’de Chou Sülalesi yıllığında, Batı’da Bizanslı tarihçi Agathias’ın eserinde, Arapça’da Cahiliye Devri şairi Nabigat’uz-Zubyani’nin Divanı’nda ve İslavca’da 12. Asır “İlk Rus Kroniki’nde zikredilmiştir.

Türklerin anayurdu Orta Asya’dır. Altay Dağları, Sibirya

(Bizans) Hazar Denizi

2. Anlamları ✓ Orhun Yazıtları: Türeyen, çoğalan ✓ Uygur Yazıtları: Güçlü, kuvvetli

Orta Asya

Hindikuş ve Karanlık Dağlar (İran/Sasaniler)

✓ Kaşgarlı Mahmut: Olgunluk Çağı ✓ Ziya Gökalp: Töreli, nizam sahibi ✓ A. Wambery: Türemek ✓ G. Doerfer: Devletin esas halkını teşkil eden millet ✓ V. Thomsen: Meydana çıkmış, şekil almış, gelişmiş,

kuvvetli ✓ Çin Kaynakları: Miğfer, Koochi (Yüksek Arabalılar) ✓ İran Kaynakları: Güzel insan, terk edilmiş ✓ Arap-İslam: Deniz kenarında oturan adam ✓ Bizans, İran, Arap: 8. yy’da Orta Asya’da Türkçe ko-

nuşan boylar Orta Asya’nın Özelikleri

3. Coğrafi olarak ✓ İlk kez Bizans kaynaklarında Turkhia (6. yy’da Orta

Asya için)

◉

Yüksek platolarla çevrilidir.

◉

Karasal iklim hakimdir.

Kingan (Çin) Dağları

TANITIM DEMOSU

İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ Hükümdarın ünvanları

Hükümdar sembolleri

⃝ Han

⃝ Otağ

⃝ Hakan

⃝ Orgın

(Taht)

⃝ Kağan

⃝ Kotuz

(Sorguç)

⃝ İdikut

⃝ Tuğ

⃝ İlteber

⃝ Davul

⃝ Sanyu

⃝ Bayrak

⃝ Tanhu

⃝ Yay

⃝ Erkin

⃝ Yarlığı

NOT: Şah Padişah Sultan

(Çadır)

* Hükümet (Ayuki): Devlet görevlilerinden oluşan

(Sancak)

bakanlar kuruludur. Başında “Ayguci” veya “Üge” adı verilen bir başbakan bulunurdu.

(Nevbet)

* Asya Hunları’nda “Kutuhou”, Avrupa Hunları’nda

“Onügez”, Köktürkler’de “Tonyukuk”, Uygurlar’da “Kutlu” dönemin ünlü Aygucileri / vezirleridir.

(Ferman)

* Bakanlar kurulu üyelerine “Buyruk” adı verilmiştir.

⃝ Kılıç

yoktur

⃝ Kama

Kurultay

⃝ Kamçı ⃝ Ordu

Devlet teşkilatında en yüksek makamlarda görev alan Tiginler, İdari ve askeri alanda tecrübe kazanmaları amacıyla başlarına “Ataman (İnal, İnanç) adı verilen bir yönetici eşliğinde ülke sınırları dahilinde görevlendirilirlerdi.

(Çadır kent)

⃝ Toy

NOT: Hutbe Hilat Menşur Tirak

* Devlet işleri görüşülen bir meclistir. * Hükümdarlara danışmanlık yapmıştır. * Kurultay’da son söz hükümdara aittir.

yoktur

* Kurultay için toy, kengeş, keneş gibi isimler de

kullanılmıştır.

* Kurultay’da dini tören, yarışma ve çeşitli eğlence-

Hun hükümdarları sonsuzluk ve genişlik anlamına gelen “şanyu”, Köktürkler daha çok “kağan”, Uygurlar ise “idikut” unvanını kullanmışlardır.

Hükümdarın Görevleri

* Kurultaya katılan boy beyleri halk tarafından seçil-

miştir. Bu durum halkın kısmen de olsa yönetimde etkili olduğunu göstermektedir.

Not

ler düzenlenmiştir.

* Kurultay üyelerine “Toygun” adı verilmiştir.

XIII. Yüzyıldan itibaren bu meclisler için “Kurultay” adı ön plana çıkarken “Toy” daha çok şölenler için kullanılmıştır.

* Kurultaya başkanlık yapmak * Ülkenin iç ve dış politikasını belirlemek

Kurultay Üyeleri

Kurultayın Görevleri

* Türk töresini uygulamak

⃝ Hakan

⃝ Hakanı

* Ülkeyi ve halkı düşmandan korumak

⃝ Hatun

* Toprakları fetih yoluyla genişletmek

⃝ Ayguci

* Halkın huzur ve refahını sağlamak

⃝ Yagbu

* Boylar arasında eşitliği ve adaleti sağlamak

⃝ Şad

* Dünya / cihan hakimiyetini sağlamak

⃝ Boy

Not

* Savaşta orduya komuta etmek

⃝ Hakana

danışmanlık yapmak

⃝ Hakanın

beyleri

⃝ Buyruk

Töreye uymayan Kağanlar, Tanrı ve halk nezdinde saygınlığını kaybederek tahttan uzaklaştırıldı.

seçmek (Hanedan üyeleri arasından)

(Bakan)

NOT: Din adamları ve halk yoktur.

* Tigin: Hükümdar çocukları “Tigin” adı ile anılırdı.

töreyi uygulamasını denetlemek

⃝ Ülkenin

politikasını belirlemek

NOT: Kurultay Hakan'ı kararını eleştirebilir fakat değiştiremez.

TANITIM DEMOSU

İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

BEN

KİMİM?

Tomris

İskitlerin ve dünyanın bilinen ilk kadın Türk hükümdarıyım, Persler ile yaptığım savaşlarda başarılı olup ün kazandım.

Alp Er Tunga

İskitlerin en ünlü hükümdarıyım. Firdevsi’nin Şehname adlı eserindeki adım Afrasiyap olarak bilinir.

Baga Tarkan

Kendi adına para bastıran ilk Türk hükümdarıyım. (Türgişler)

Sulu Kağan

Emevilerle mücadele ederek Arapların Orta Asya’ya egemen olmasına engel olan Türgiş hükümdarıyım.

Almış Han

İtil Bulgar Devleti’nde hükümdarlığım zamanında İslamiyet’i benimseyerek İtil Bulgarları arasında İslamiyet’in yayılmasını sağladım.

Bayan Han

Avar Devleti’nin Asya’da yıkılmasından sonra Orta Avrupa’da ikinci kez kuran hükümdarıyım.

Bumin Kağan

Türk adıyla bilinen ilk Türk devleti olan I. Göktürk Devleti’nin kurucusuyum.

Mukan Kağan

I. Göktürk Devleti’ne en parlak dönemini yaşatan Türk hükümdarıyım.

İstemi Yagbu

Mukan Kağan döneminde I. Göktürk Devleti’nin Batı kanadını yönettim. İpek Yolu hakimiyeti için Sasaniler ile işbirliği yaparak Akhunlar’ı yıktım ve daha sonra Sasanilere karşı Bizans ile işbirliği yaptım. Ayrıca Orta Asya’dan Bizans’a ilk Türk elçisini ben gönderdim.

Atilla

Avrupa Hun Devleti’nin en önemli hükümdarıyım. Avrupa Devletlerinin’’Tanrı’nın Kırbacı’’ olarak ifade ettiği kişi benim.

İl Kağan

Türklerin demir madenleri ile kaplı olan dağları eriterek Ergenekon’dan çıkmalarında Türklere liderlik eden Türk hükümdarıyım.

Uldız

Doğu Roma’yı baskı altında tutarken diğer yandan Batı Roma ile iyi ilişkiler kuran Avrupa Hun Devleti hükümdarıyım. Avrupa Hun Devleti’nin dış politikasının belirlenmesinde etkili oldum.

Kürşad

Doğu Göktürkleri bağımsızlığına kavuşturmak için 39 arkadaşım ile Çin Sarayını basıp bu mücadelede hayatını kaybeden Türk komutanıyım.

Kutluk Kağan

Türkleri tekrar bir çatı altında toplayıp II. Göktürk Devleti’ni kurarak “İlteriş” unvanını aldım.

Bilge Kağan

Kardeşim Kül Tigin ile birlikte Türk tarihinin ilk yazılı eserleri olarak kabul edilen Orhun Kitabelerini yazdırarak Türk milletine öğütler verdim.

Yolluk Tigin

Orhun Kitabelerinde Bilge Kağan ve Kül Tigin’e ait olan kısımları yazan kişiyim.

Tonyukuk

Kutluk Kağan ile birlikte II. Göktürk Devleti’nin kurulmasında etkili olan Türk veziriyim.

Teoman

Asya Hun Devleti’nin bilinen ilk hükümdarıyım.

Mete Han

Asya Hun Devleti’nde ilk kez Orta Asya Türk birliğini sağlayan ve onlu sisteme dayalı olarak ilk düzenli orduyu kuran Türk hükümdarıyım.

Wilhelm Thomsen

1893’te Orhun Kitabelerinin okunmasını sağlayan Danimarkalı bilim adamıyım.

Bögü Kağan

Uygurlarda Maniheizm dinini kabul ederek Uygurların yerleşik hayata geçmesini sağlayan Türk hükümdarıyım.

Aprın Çur Tigin

Bilinen en eski Türk şairiyim.

İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

TANITIM DEMOSU

BOŞLUK DOLDURMA 1. Türklerde ölen kişinin eşyalarıyla birlikte gömüldüğü mezara ……….. adı verilirdi. 2. Türklerin İslamiyet’ten önce de uyguladıkları ve hanedanın erkek üyeleri arasında taht kavgalarına sebep olan uygulamaya ……………………………………………. denir. 3. İlk Türk devletlerinde ülkenin doğu batı şeklinde teşkilatlanması devletin ………………bir yapıya sahip olduğunun kanıtıdır. 4. Türklerin kullandıkları alfabeler arasında; Göktürk, Uygur, Kiril, Soğd, Arap ve ………alfabesi yer almaktadır. 5. Uygurlar döneminde kişiler arasındaki ticari anlaşmazlıkların yazılı hale getirilmesi ……….alanında belgelerin oluşturulduğuna kanıt olarak gösterilebilir. 6. İslamiyet’ten önceki Türklerin farklı inanışlara sahip insanlarla bir arada yaşaması Türklerin ……………….olduklarına kanıt olarak gösterilebilir. 7. Türklerin ilk yazılı eseri olan ………………………………….Göktürkler dönemine aittir. 8. İslamiyet öncesi Türk devletlerinde siyasi, ekonomik ve askeri meselelerin görüşülüp karara bağlandığı meclislere ……….. ve………..denirdi. 9. Orta Asya Türk devletlerinde toplumsal yaşamı düzenleyen ve yazılı olmayan kurallara ………….denirdi. 10. Uygurların sanatsal faaliyetleri arasında …………resmi yapmaları ve ………….. etkinlik göstermeleri Uygurların yerleşik hayata geçtiğine kanıt olarak gösterilebilir. 11. İslamiyet öncesi Türk devletlerinde hükümdar eşlerine …………..adı verilmiştir. 12. Slavları askerlik alanında ve toplumsal alanda etkileyen Türk topluluğu ……….’dır. 13. İslamiyet öncesi Türklerin göçebe yaşaması Türkleri ……….. alanında gelişmesini engellemiştir. 14. 840 tarihinde Uygur Devleti’nin yıkılmasında rol oynayan Türk boyu …………….’dır. 15. ………….. İslamiyet’in Kafkasya’da yayılmasını geciktiren Türk devletidir. 16. İpek Yolu’na hakim olmak isteyen Göktürkler ………….. ile ittifak yaparak Sasanilerin yıkılmasına sebep olmuşlardır. 17. Orta Asya’da Bizans ile ittifak kuran ilk Türk devleti ………………’dir. 18. Macaristan’da Budapeşte merkezli kurulan ve en parlak dönemini Atilla zamanında yaşayan Türk devleti ………………………………………..’dir. 19. Orta Asya Türklerinin Uygurlara kadar kalıcı eser bırakamamalarının en önemli sebebi ………………yaşam tarzını benimsemiş olmalarıdır. 20. …………………….., Moğolları kültürel yönden etkileyen Türk devletidir. 21. Hunların sebep olduğu Kavimler Göçü Avrupa’da ; a)……………………………………………………………………………….. b)……………………………………………………………………………….. c)……………………………………………………………………………….. d)……………………………………………………………………………….. gibi sonuçları ortaya çıkmıştır. 22. Eski Türk devletlerinde hükümdara, yönetme yetkisinin Tanrı tarafından verildiğine inanılan anlayışa ……...denir. 23. İslamiyet’ten önceki Türk devletlerinde hükümdarın egemenlik hakkı ………………………………………..verildiğine inanılırdı. 24. Türk topluluklarından ……………… ve ……………….. Avrupa’da teşkilatlı bir devlet kurmuşlardır.

TÜRK İSLAM TARİHİ ◉

TANITIM DEMOSU

Batı Karahanlılar ise 1212’de Harzemşahlar tarafından yıkıldılar.

◉

Gazneli Mahmut döneminde Hindistan’a 17 sefer düzenlenmiştir. Sebepleri; - Zenginlik kaynakları ele geçirmek

Gazneliler (963-1187)

- Hindistan’a İslamiyet’i yaymak - Bölücü mezhep faaliyetlerine son vermek

Not

- İslam dünyasının liderliğini ele geçirmek

Samanoğulları’nın Herat valisi olan Alp Tigin’in bağımsızlığını ilan etmesi sonucu kurulmuştur.

◉

Afganistan’ın Gazne şehrinde kurulmuş ve adını kurulduğu bölgeden almıştır.

◉

Gazneliler Devleti’nin kuruluşunda “Kalaç Türkleri” etkili olmuştur.

◉

Alp Tigin’den sonra Sebük Tegin hükümdar oldu ve devletin sınırları Hindistan’a kadar ulaştırmıştır.

Not

◉

Sebük Tigin devlet yönetimi hakkında yazdığı “Pendname” adlı eser kendisinden sonra başa geçen oğulları Sultan Mahmut ve Mesut için önemli bir rehber olmuştur.

Sultan Mahmut’un Hindistan’a yaptığı seferler Utbi tarafından kaleme alınan “Tarh-i Yemin” adlı eserde anlatılmıştır.

◉

Hindistan’a İslamiyet’i ilk kez götüren Gazneliler, Hindistan’daki Kast Sistemi’nin zayıflamasında etkili olmuşlardır.

◉

Gazneliler ordularında fil kullanmış ve Karahanlılar’ın ilk kez başlattığı Gulam Sistemi’ni de geliştirerek kullanmışlardır.

◉

Türkçe’nin yanında Arapça ve Farsça’yı da kullandılar.

◉

Firdevsi, Biruni, Utbi, dönemin önemli bilginleridir.

◉

Gazneli Mahmut, Biruni için “sarayımın en değerli parçası” ifadesini kullanmıştır.

◉

Firdevsi, İskit-İran mücadelesini anlatan Şehname adlı eserini Gazneli Mahmut’a sunmuştur.

◉

Sınırları Batıda Hazar Denizi’ne, Doğu’da da Ganj Nehri’ne kadar genişmiştir.

◉

Çok uluslu bir yapıya sahip olup ilk Türk – İslam imparatorluğu karakteri kazanmıştır.

Gazneliler Karahanlılar ve Büyük Selçuklularla mücadele etmişlerdir.

◉

Topraklarında Afgan, Arap, İran, Türk, Hint gibi farklı kültürdeki birçok millet yaşamıştır. (Bu durum halk arasında sosyal ve kültürel birlikteliği önlemiştir.)

Sultan Mesut döneminde Hint Seferleri devam ederken güçlenen Selçuklular, Tuğrul ve Çağrı komutasında Horasan’a girdiler.

◉

Büyük Selçuklularla Nesa (1035), Serahs (1038) ve Dandanakan (1040) savaşlarını yaptılar ve üçünü de kaybetmişlerdir.

◉

Dandanakan Savaşını kaybeden Gazneliler yıkılma sürecine girerken, kazanan Selçuklular ise kuruluş aşamasına geçmiştir.

◉

Dandanakan yenilgisinden sonra Hisdistan’a çekilen Sultan Mesut askerleri tarafından öldürüldü, iç karışıklıkların yaşandığı Gazneliler bir süre Selçuklulara bağla yaşadılar.

◉

Gazneliler, Afgansitan’ın yerli kavmi Gurlular tarafından yıkıldı.

En parlak dönemi Gazneli Mahmut dönemidir.

◉

Gazneli Mahmut Karahanlılar ile ittifak kurarak Samanoğulları’na son vermiştir.

◉

Gazneli Mahmut, Abbasi Halifesini Şii Büveyoğulları’na karşı korumuştur.

Abbasi halifesi Gazneli Mahmut’a Sultan unvanını vermiştir.

Not

◉

Abbasi halifesini koruyan ilk Türk devleti Gazneliler’dir.

Türk tarihinde “Sultan” unvanını kullanan ilk hükümdar Gazneli Mahmut olmuştur.

Not

◉

Gaznelilerin yıkılmasında etnik yapını çeşitlilik göstermesi etkili olmuştur.

◉

Oğuzlar’ın Üçok Kolu’nun Kınık Boyu tarafından kuruldu.

◉

Kınık boyunun bilinen ilk beyi Dukak, Oğuz Yabgu Devleti’nde subaşı olarak görev yapmıştır.

◉

Dukak’ın ölümünden sonra yerine oğlu Selçuk Bey geçti.

◉

Oğuz Yabgu Devleti’nin Kıpçak saldırısı sonucu zayıflaması üzerine Cend bölgesine gelen Selçuk Bey, devletini kurdu.

◉

Devlet adını kurucusundan almıştır.

◉

Selçuk Bey’den sonra yerine oğlu Arslan Yabgu başa geçti.

◉

Arslan Yagbu, Gazneli Mahmut tarafından esir alınıp Hindistan’a götürüldü ve bir müddet sonra hayatını kaybetti.

◉

Devletin başına Selçuk Bey’in torunları Tuğrul ve Çağrı Beyler geçti.

Not

Dandanakan Savaşı’ndan sonra Tuğrul Bey, kurultay tarafından “sultan” ilan edildi.

Not

Dandanakan Savaşı Batı’ya yönelik Türk – İslam fetihlerinin önünü açmıştır.

✓ Tuğrul Bey Sultan olduktan sonra “Merv” şehrini

başkent yapmıştır.

✓ Tuğrul Bey döneminde Nişabur’da ilk Selçuklu med-

resesi açıldı.

✓ Irak, Azerbaycan ve İran ele geçirildi. ✓ İbrahim Yinal ve Kutalmış komutasındaki Türk or-

duları Anadolu’ya girdi; 1048’de Bizans ile Pasinler Savaşı yapıldı ve Bizans yenilgiye uğratıldı. Pasinler Savaşı’nda esir alına Gürcü Kralı “Liparit”, fidye vermesi ve İstanbul’da bir caminin tamir edilip ibadete açılması karşılığında serbest bırakılmıştır. Büyük Selçuklular ve Bizans arasında yapılan ilk savaş Pasinler Savaşı olmuştur.

✓ Tuğrul Bey 1055’te Bağdat’ı ele geçirerek Abbasi Ha-

lifesi Kaim Bi Emrillah’ı koruma altına aldı.

amaçlı seferler düzenledi.

Çağrı Bey Anadolu’ya keşif amaçlı Vaspuragan Seferleri düzenlemiş; Kafkasya’da Gürcüler, Anadolu’da da Ermeniler ile mücadele edilmiştir. (1016 - 1025)

Tuğrul Bey Dönemi (1025 - 1063) ✓ Tuğrul Bey siyasi lider, Çağrı Bey askeri lider olmuştur. ✓ Oğuzlara yurt bulmak ve bağımsız olmak amacıyla

hareket edilmiştir.

✓ Gazneliler İle yaptıkları Nesa (1035), Serahs(1038)

savaşlarını kazanan Tuğrul Bey Nişabur’da adına hutbe okutarak bağımsızlığını ilan etmiştir.

✓ Halife, Tuğrul Bey’e “Doğunun ve Batının Sultanı”

unvanını verdi.

Not

Selçuklular Anadolu'ya, 1. Keşif (1016 - 1048) 2. Yıpratma (1048 - 1071) 3. Yerleşme (1071)

Tuğrul Bey, Büyük Selçukluların kuruluş aşamasını tamamlamış ve devletin bağımsızlığını kesin olarak sağlamıştır.

Not

Büyük Selçuklu Devleti (1038/1040-1157)

✓ 1040 yılında Gazneliler ile yaptığı savaşı da kazanan

Not

Gaznelilerin Türk-İslam tarihine en büyük katkıları Hindistan’a İslamiyet’i götürmeleridir.

TÜRK İSLAM TARİHİ

Türkler, İslam dünyası üzerinde siyasi hakimiyet sağlamıştır.

Not

TANITIM DEMOSU

Tuğrul Bey halifenin siyasi yetkilerine son vermiş, sultan dini yönden halifeye, halife de siyasi yönden sultana bağlı duruma gelmiştir.

Alparslan Dönemi ✓ Çağrı Bey’in oğludur. Tuğrul Bey’den sonra Selçuklu

tahtına çıkmıştır.

✓ Ermeni ve Gürcüleri itaat altına aldı.

TANITIM DEMOSU

TÜRK İSLAM TARİHİ

TÜRK-İSLAM DEVLETLERİNDE DİVANLAR Karahanlılar

Başkanı

Divan-ı Ali

Bugünkü bakanlar kuruludur. Devlet ile ilgili kararlar burada alınırdı.

Vezir

Divan-ı Tuğra

İç ve dış yazışmadan sorumlu divandır.

Tuğrai

Divan-ı İstifa

Mali işlerden sorumlu divandır. Gelir giderler burada tutulurdu.

Agıcı

Divan-ı İsraf

Mali ve idari işlerin denetlenmesinden sorumlu olan divandır.

Müşrif

Divan-ı Arız

Askeri işlerle ilgilenen divandır.

Emir-i Arız

Gazneliler

Başkanı

Divan-ı Vezaret

Mali ve genel idari işlerden sorumlu divandır.

Vezir

Divan-ı Risalet

Hükümdarın iç ve dış yazışmalarından sorumlu divandır.

Sahib-i Divan-ı Risalet

Divan-ı İsraf

Devletin iç haberleşmesi ve dış haberleşme işlerini yürüten divandır.

Baş Müşrif

Divan-ı Vekalet

Hükümdar ve ailesine ait mali işlerden sorumlu divandır.

Vekil-i Has

Divan-ı Arız

Askeri işlerle ilgilenen divandır.

Emir-i Arız

Büyük Selçuklular

Başkanı

Divan-ı Saltanat

Bugünkü bakanlar kuruludur. Devlet ile ilgili kararlar burada alınırdı.

Vezir

Divan-ı Tuğra

İç ve dış yazışmadan sorumlu divandır.

Tuğrai

Divan-ı İstifa

Mali işlerden sorumlu divandır. Gelir giderler burada tutulurdu.

Müstevfi

Divan-ı İsraf

Mali ve idari işlerin denetlenmesinden sorumlu olan divandır.

Baş Müşrif

Divan-ı Arız

Askeri işlerle ilgilenen divandır.

Emir-i Arız

Niabet-i Saltanat

Hükümdarın başkette olmadığı zamanlarda devlet işleri ile ilgilenen diNaip vandır.

Divan-ı Berit

Posta işleri ile ilgilenen divandır.

Sahib-i Berid

Divan-ı Mezalim

Ağır siyasi suçların görüşüldüğü hükümdar başkanlığındaki mahkemedir.

Sultan

✓ Anadolu Selçukluları’nda Büyük Selçukluları’ndan farklı olarak,

Divan-ı Pervane: Arazi işlerinden sorumlu divandır. Başkanına “pervaneci” denilmiştir.

BİLİM ✓ Bilime ve bilim adamların önem verilmiştir. ✓ İlim medreselerde verilmiştir. ✓ Medreselerde dini ve pozitif bilimler okutulmuştur. ✓ Medreselerin masrafları vakıflar tarafından karşılan-

mıştır.

✓ İlk Türk-İslam medresesi Karahanlılar tarafından Se-

merkant’ta açılmıştır.

✓ Gazneliler ilk medresesini Nişabur’da açmıştır. ✓ İlk Selçuklu Medresesi de Tuğrul Bey döneminde Ni-

şabur’da açılmıştır.

✓ Alparslan döneminde Nizamülmülk, Bağdat’ta üni-

versite niteliğinde Nizamiye Medresesi’ni açmıştır.

Not

Anadolu Selçuklu Devleti’nde Nasreddim Hoca – Fıkraları, Dede Korkut Hikayeleri, Battal Gazi Destanı, Danişmentname Halk edebiyatının önemli türleri arasında yer almıştır.

Nizamiye medreselerinin açılma amaçları; devlet adamı yetiştirmek, Batınilere ve Şiilere karşı halkı aydınlatmak, halkın kültür ve eğitim seviyesini yükseltmektir.

Not

TANITIM DEMOSU

TÜRK İSLAM TARİHİ

Nizamiye Medresesi’nin en önemli baş müderrisi, Gazali’dir.

✓ Timur döneminde Uluğ Bey, Semerkant’ta kendi adı-

na medrese ve rasathane açmıştır.

✓ Ali Kuşçu, Uluğ Bey’in öğrencisi olup Semerkant

Medresesi’nde matematik dersleri vermiştir.

✓ Medrese hocalarına müderris adı verilmiştir. ✓ Anadolu’daki ilk medrese, Danişmentliler tarafından

Tokat Niksar’da inşa edilen Yağıbasan Medresesi’dir.

✓ Anadolu Selçuklu Devleti’nin ilk medresesi olan Koca

Hasan Medresesi, Kayseri de açılmıştır

BİLGİN

ESERLERİ

ALANI

Farabi

El Medinet’ül Fazıla, Mani’al Akıl, Fusus’ül Hikem

Matematik, Fizik, Felsefe, Mantık, Siyaset

El Kanun Fıt - Tıb, Kitab’i Necat, Kütabü’ş Şifa,İşaret Ve’l Tembihat

Tıp, Mantık, Felsefe, Biyoloji

(Muallim-i Sani / El-Phorobius)

İbn- i Sina(Avicenna)

Biruni

El- Asar’il Bakiye An’il Kurun’il Haliye, Tarih’il

Matematik, Geometri, Astronomi, Coğrafya

Hind, El Kanun’il Mesudi

Harezmi

El- Kitab’ül Muhtasar Fi’lHesab’il Cebri Ve’l Mukabele, Kitab al - Amal Bi’l Usturlab, Ziyc’ul Harezmi

Matematik, Astronomi, Coğrafya

İhya-u Ulumid’din, Gazali

Kimya’yı Saadet

Felsefe, İslami Bilimler

Tehafitül- Felasife Cebir Risalesi Ömer Hayyam

Akıllar Bahçesi Rubaiyat

Matematik, Cebir, Fizik, Astronomi, Tıp, Edebiyat

TANITIM DEMOSU

OSMANLI KURULUŞ VE YÜKSELME DÖNEMİ

OSMANLI İMPARATORLUĞU (1299 - 1922) Kuruluş

Yükselme

Duraklama

Gerileme

Dağılma

1299 – 1453 XIV. ve XV. yy

1453 – 1579 XV. ve XVI. yy

1579 – 1699 XVII. yy

1699 – 1792 XVIII. yy

1792 – 1922 XIX. yy

Osmanlı Devleti tarihi beş bölüme ayrılmıştır. ◉ Kuruluş Dönemi (1299 - 1453): Osman Bey’in Kayı Aşireti’nin başına geçmesi ile başlayıp, İstanbul’un fethiyle sona eren dönemdir. ◉ Yükselme Dönemi (1453 - 1579): İstanbul’un fethiyle başlayıp, Sokullu Mehmet Paşa’nın ölümüyle sona eren dönemdir. ◉ Duraklama Dönemi (1579 - 1699): Sokullu Mehmet Paşa’nın ölümüyle başlayıp, Karlofça Antlaşması ile sona eren dönemdir. ◉ Gerileme Dönemi (1699 - 1792): Karlofça Antlaşması ile başlayıp, Yaş Antlaşması ile sona eren dönemdir. ◉ Dağılma ve Çöküş Dönemi (1792 - 1 Kasım 1922): Yaş Antlaşması ile başlayıp, Saltanatın kaldırılması ile sona eren dönemdir. Kuruluş Dönemi Padişahları

Yükselme Dönemi Padişahları

* * * * * *

Osman Bey (1299 - 1326)

Orhan Bey (1326 - 1362)

I. Murat (1362 - 1389)

I. Bayezıd (1389 - 1402)

Fetret devri (1402 - 1413)

I. Mehmet (1413 - 1421)

II. Mehmet(Fatih) (1451 - 1481) II. Bayezıd (1481 - 1512) I. Selim (Yavuz) (1512 - 1520) I. Süleyman (Kanuni) (1520 - 1566) II. Selim (1566 - 1574) III. Murat (1574 - 1595)

II. Murat (1421 - 1451)

Kavramlar

Açıklama

İskan Siyaseti

Fethedilen yerlerin Türkleşmesi, İslamlaşması ve fetihlerin kalıcı olması amacıyla Anadolu’dan Türklerin getirilip bu bölgelere yerleştirilmesi sistemidir.

Devşirme Sistemi

Gayrimüslim çocukların küçük yaşta ailelerinden alınarak Türk ve İslam kültürüne göre yetiştirilmesidir.

Pençik Siyaseti

Savaşlarda ele geçirilen esirlerden beşte birinin Yeniçeri Ocağına aktarılmasıdır.

Sancak Sistemi

Şehzadelerin, küçük yaşta lala adı verilen hocalar eşliğinde sancaklara idari ve siyasi yönetici olarak gönderilmesidir.

Şeyh Edebali

Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Bey’in kayınpederidir.

Akşemsettin

Köse lakabı ile tanınan, Hacı Bayram Veli’nin öğrencisi ve Fatih’in de hocasıdır.

Molla Fenari

Osmanlı Devleti’nin ilk şeyhülislamıdır.

Molla Gürani

Şerefüddin lakabı ile tanınan, Osmanlının dördüncü şeyhülislamı ve Fatih’in de hocasıdır.

Davud-u Kayseri

Osmanlı Devleti’nin ilk müderrisidir.

Alaaddin Paşa

Osmanlı Devleti’nin ilk veziridir.

Kapitülasyon

Bir devletin başka bir devlete vermiş olduğu siyasi, hukuki, ticari ayrıcalıklardır.

Medrese

Dini ve pozitif bilimlerin okutulduğu eğitim kurumu

Tekfur

Bizans İmparatorluğu’nda vali düzeyindeki yönetici

100

TANITIM DEMOSU

OSMANLI KURULUŞ VE YÜKSELME DÖNEMİ

◉

Tımar, iskan ve istimalet politikalarının başarıya ulaşması

◉

Orhan Bey’den itibaren güçlü bir siyasi ve askeri teşkilat kurmaları

◉

İlk dönem padişahlarının üstün yeteneklere sahip olmaları

✓ Osmanlı aşiretten beylik haline gelmiştir.

◉

Anadolu ve Balkanlar’da siyasi birliğin olmaması

◉

Balkanlarda mezhep çatışmaları ve Avrupa’da Yüzyıl Savaşları’nın yaşanması

✓ Vasiyeti gereği Bursa Gümüşlü Kümbet’e defnedildi.

hisar’da Osman Bey adına ilk hutbeyi okuyan kişidir. ✓ İlk kez Dirlik Sistemini başlatmıştır. (toprakları kar-

deşleri, oğulları ve komutanları arasında paylaştırması.)

Not

✓ Fahrüddin lakabıyla bilinen Osmanlı padişahıdır.

Osman Bey (1299-1326)

Bizans kaynaklarında Osman Bey’den “Atman” adıyla bahsedilmiştir.

Orhan Bey (1326-1362)

✓ Osmanlı’nın kurucusudur. ✓ Anadolu Selçuklularının bir uç beyliği olarak görev

yapmıştır.

✓ Şeyh Edebali’nin kızı Malhun Hatun ile evlenerek ahi-

lerin desteğini almıştır.

✓ Gaziyan’ı Rum, Abdalan-ı Rum, Bacıyan-ı Rum adı

verilen alperenlerin, dervişlerin, gazilerin desteğini almıştır.

✓ Bursa alınarak başkent yapılmıştır. ✓ Maltepe (Palekanon) Savaşı (1329) kazanılmıştır.

(Düzenli Bizans orduları ile ilk savaş).

✓ İznik (1329) ve İzmit’in (1337) alınmasıyla Kocaeli

Yarımadası’nın fethi tamamlanmıştır.

✓ Karesioğulları’na son verilmiştir. (1345)

✓ Karacahisar’ı alarak merkez yapmıştır.

Sonuçları

✓ Yarhisar, Bilecik, İnegöl’ü Kalesini fethetmiştir.

- Osmanlıya katılan ilk katılan beyliktir.

✓ Bizans Tekfurları arasında çıkarları doğrultusunda

hareket etmiştir.

✓ İznik’i kontrol altına almak için Yenişehir’i almıştır. ✓ Bizans’a karşı Koyunhisar (Bafeon) Savaşı (1302)

kazanılmıştır. (İlk Osmanlı-Bizans savaşı). İzmit yolu Osmanlıya açılmıştır.

✓ İlk kez Bursa’yı kuşatmış, fakat alamamıştır. ✓ İlk Osmanlı parasını bastırmıştır. (Mangır/bakır para) ✓ İlk Osmanlı vergisi alınmıştır. (Bac/Pazar vergisi) ✓ İlk kadı atamasını yapmıştır. (Tursun Fakih) Karaca-

102

- Osmanlı donanmasının temelini oluşmuştur. - Anadolu Türk siyasi birliğinin ilk adımıdır. - Osmanlının Rumeli’ye geçişini kolaylaştırmıştır. - Hacı İlbey, Ece Halil, Evrenos Bey, Gazi Fazıl Bey Osmanlı egemenliğine giren karesi beyleri olmuştur. ✓ Bizans’ta yaşanan taht kavgalarında Kantakuzenus’a

yardım göndermiştir.

Not

✓ Beyliğin merkezini Söğüt’ten Bilecik’e taşımıştır.

Orhan Bey, Bizans’taki taht kavgalarına karışmakla Bizans’ın iç işlerine karışma imkanı elde eden ilk padişah olmuştur.

TANITIM DEMOSU

OSMANLI KÜLTÜR VE MEDENİYETİ

Birim

Yönetim

Hukuk

Güvenlik

Eyalet

Beylerbeyi

Kadı

Subaşı

- En büyük idari birimdir. - Sınırların gelişmesine paralel olarak sayısı artmıştır. - Yöneticisine Beylerbeyi, mirimiran, emirülümera XVIII. yy’dan itibaren vali denilmiştir. - Beylerbeyi ilk zamanlar askeri işlerden sorumluyken zamanla mülki amir olmuştur. Fakat mali ve adlı alanlarda yetkileri kısıtlıdır. Yaşadığı yere “Paşa Sancağı” denir ve kendisine Paşa unvanı verilmiştir. - Beylerbeyi, eyalete bağlı bulunan ve merkez tarafından atanan sancakbeyi üzerinde sadece teftiş hakkına sahiptir. - Devlet işleri Eyalet Divanı’nda görüşülürdü. - Rumeli Beylerbeyliği ilk olması ve Rumeli’nin “darülcihat” bölgei olması nedeniyle üstündür. Sancak

Sancakbeyi

Kadı

Subaşı

- Eyalete bağlı olup eyaletten sonraki en büyük birimdir. - Sancak askeri ve idari hüviyete sahiptir. - Sancakbeyi bölgesinde emniyet ve asayişi sağlamak, suçluları cezalandırmak, tımarların dağıtımını sağlamak, sipahinin halk ile ilişkilerini düzenlemek, sancaktaki görevlilerin ahenk içinde çalışmasını sağlamak gibi görevleri vardır. - Sancakbeyi bölgesindeki tımarlı sipahilerin komutanı olup savaş zamanı emrindeki zaim, cebelü ve sipahiler ile birlikte, beylerbeyine bağlı olarak savaşa katılırdı.

Kaza

Kadı

Subaşı

- Siyasi, kültürel ve ekonomik olarak gelişen kasaba ve köylerin oluşturduğu yerleşim birimlerine kaza denilmiştir. - Kaza idaresinin başında bulanan kadı, “nefs” olarak tabir edilen kaza merkezinde oturur. - Kadı, kazanın hem idari hem de hukuki işlerinden sorumludur. - Kaza bölgesindeki davalar “meclis-i şer” adı verilen mahkemede görüşülmüştür. - Kadılar kazaskerler tarafından atanmıştır.

Köy

Köy Kethüdası

mesi(1864) ile taşra teşkilat yeniden yapılandırılmıştır. Buna göre - Vilayet ☞ Sivil valiler tarafından yönetilmiş - Sancak ☞ Mutasarrıf yönetimine verilmiş

158

Yiğitbaşı

- Kaza ☞ Kaymakam yönetimine verilmiş - Köy ☞ Muhtar yönetimine verilmiş Not

✓ Tanzimat Döneminde yayımlanan Vilayet Nizamna-

Kadı Naibi

1871 yılında Kaza ve köy arasına “Nahiye” birimi oluşturulmuş ve yönetimine de “müdür” getirilmiştir.

TANITIM DEMOSU

OSMANLI KÜLTÜR VE MEDENİYETİ Edebiyat Divan edebiyatı temsilcileri

Halk edebiyatı temsilcileri

Tekke edebiyatı temsilcileri

Ahmedi

14. Yüzyıl

Karacaoğlan

Eflaki Dede

Süleyman Çelebi

15. Yüzyıl

Köroğlu

Kaygusuz Abdal

Şeyhi

15. Yüzyıl

Gevheri

Pir Sultan Abdal

Ahmet Paşa

15. Yüzyıl

Aşık Ömer

İbrahim Gülseni

Baki

16. Yüzyıl

Kul Mustafa

Aziz Mahmut Hüdai

Fuzuli

16. Yüzyıl

Kul Mehmet

Hacı Bayram Veli

Nefi

17. Yüzyıl

Erzurumlu Emrah

Ümmi Sinan

Nabi

17. Yüzyıl

Dadaloğlu

Erzurumlu İbrahim Hakkı

Nedim

18. Yüzyıl

Şeyh Galip

18. Yüzyıl

içindir.” anlayışı görülürken aynı zamanda divan edebiyatına karşı çıkılmış ve Fransız edebiyatı örnek alınmıştır.

İzzet Molla

19. Yüzyıl

✓ Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatı’nda ilk kez hikaye,

✓ Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatı’nda “Sanat toplum

roman ve tiyatro alanında eserler verilmiştir.

✓ Osmanlı Devleti’nde şairlerin oluşturduğu sınıfa “Şüera”

adı verilmiştir.

✓ Osmanlı Devleti’nde Divan Edebiyatı, aruz ölçüsü ile

yazılmış olup yüksek zümre edebiyatı olarak da bilinir. Türleri arasında; seyahatname, vekayiname, tezkire, sefaretname yer alır.

✓ Divan şairi Nergisi, IV. Murat’a “İksir-i Saadet” adlı ese-

rini sunmuştur.

✓ Osmanlı Devleti’nde yaşanan Lale Devri döneminin ünlü

şairi Nedim’dir.

✓ Fuzuli’nin en önemli eseri, mesnevi tarzında yazdığı

“leyle ile Mecnun” adlı eseridir.

✓ Osmanlı Devleti’nde Tekke Edebiyatının en önemli ki-

✓ Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatı’nın önemli şairleri

arasında; Namık Kemal, Şinasi, Ziya Paşa, Şemsettin Sami, Ahmet Vefik Paşa, Ahmet Mithat Efendi yer alır.

✓ İlk hikaye, Ahmet Mithat Efendi tarafından yazılan

“Letaif-i Rivayet” adlı eserdir.

✓ İlk çeviri roman, Yusuf Kamil Paşa tarafından çevri-

len “Fenelon’ın Telemak” adlı eserdir.

✓ İlk yerli roman, Şemsettin Sami tarafından yazılan

“Taaşuk-u Talat ve Fitnat” adlı eserdir.

✓ İlk tarihi roman, Namık Kemal tarafından yazılan

“Cezmi” adlı eserdir.

✓ İlk edebi roman, Namık Kemal tarafından yazılan “İn-

tibah” adlı eserdir.

şileri arasında; Hacı Bayramı Veli, Kaygusuz Abdal (14. ve 15. yy) Pir Sultan Abdal (16. yy) yer alır.

✓ İlk tiyatro eseri, Şinasi tarafından yazılan “Şair Evlen-

✓ Türkçe yazılmış ilk ahlak eseri olan Ahlak-ı Alai Anadolu

✓ Servet-i Fünun Edebiyatı’nın önemli kişileri arasın-

✓ Osmanlı Devleti’nin 19. yüzyıl (Tanzimat Dönemi) edebi-

✓ İlk psikolojik roman, Mehmet Rauf tarafından yazılan

kazaskerliği yapan Kınalızade Ali tarafından yazılmış ve Suriye Beylerbeyi Ali Paşa’ya ithaf edilmiştir. yatında Batı etkisi görülür.

mesi” adlı eserdir.

da; Tevfik Fikret, Mehmet Rauf, Halit Ziya Uşaklıgil, Cenap Şehabettin yer alır. “Eylül” adlı eserdir.

173

202

* Önemi - Osmanlı'da ilk kez rejim değişmiştir. - Osmanlı'da ilk kez halk yönetime katılmıştır. - Osmanlı'da ilk kez halk seçme seçilme hakkı kazanmıştır. Not: 1877-78 Osmanlı-Rusya Savaşı bahanesiyle padişah meclisi feshetmiştir.

* Özellikleri - Herkes kanun önünde eşittir. - Yasama meclisi aittir. - Yürütme Bakanlar/Ayanlar ve padişaha aittir. - Meclis hükümete, hükümet padişaha karşı sorumludur. - Son söz padişaha aittir. - Padişah, sürgün etme, veto, af ve idam yetkisine sahiptir. - Padişah meclisi açma kapama yetkisine sahiptir. - Padişahın monarşik gücü korunmuştur.

* Seçilme yaşı 40'dır.

* Ömür boyu görevde kalır.

* Padişah seçer.

2. Ayan Meclisi ☞ Bakanlar ☞ Heyet-i Vükela

* Çift dereceli seçim sistemi uygulanmıştır. (1876 - 1946 arası)

* Azınlıklara da yer verilmiştir.

* Seçme yaşı 25, seçilme yaşı 30'dur.

* 50 bin kişi 1 mebus seçer.

* 4 yılda bir halk seçer.

1898 İstanbul Antlaşması

Osmanlı - Yunan Savaşı (1892)

Girit İsyanı (Halepa Fermanı)

* Hükümet üyeleri sadrazam tarafından seçilmiştir. Not: Meclisin yetkilerinin artmasıyla I. Meşrutiyet'e göre daha demokratiktir.

İttihat-ı Osmani Cemiyeti kurulmuştur. (İttihat ve Terakki Partisi)

* Türkçülük akımı hız kazanmıştır. Not: - Bulgaristan bağımsızlığını ilan etmiştir. - Avusturya-Macaristan, Bosna-Hersek'i ilhak etmiştir. - Yunanistan'da Girit'i aldığını açıklamıştır.

* İttihat ve Terakki yönetim üstünde etkili olmaya başlamıştır.

* Basına uygulanan sansür kalkmıştır.

* Dernekler, sivil toplum örgütleri kurulmuştur.

* Çok partili hayata geçilmiştir.

* Hükümet meclise karşı sorumlu olmuştur.

* Padişah yetkileri kısıtlanmıştır. Padişah meclisi ancak seçime gitme şartıyla kapatabilirdi.

* II. Mehmet Reşat padişah olmuştur.

* II. Abdülhamit meclis kararıylatahttan indirilmiştir.

1909 Anayasa Değişiklikleri

* Tevfik Paşa hükümeti kurulmuştur.

* Hüseyin Hilmi Paşa ve hükümet istifa etmiştir.

* Mahmut Şevket Paşa komutasındaki Hareket Ordusu isyanı bastırdı ve meşrutiyeti korumuştur. Not: Mustafa Kemal, Hareket Ordusu’ndaki (Kolağası - Yüzbaşı) göreviyle ilk kez tarih sahnesine çıkmıştır.

* Volkan Gazetesi yazarı Derviş Vahdeti liderliğinde başlamıştır.

* Serbesti Gazetesi yazarı Hasan Fehmi'nin öldürülmesiyle şiddetlenmiştir.

Sanayi Nefise Mektebi kurulmuştur. (Osman Hamdi Bey)

Memleket Sandıkları, (1863-Mithat Paşa) Ziraat Bankası'na dönüştürülmüştür. (1888)

Duyun-u Umumiye Teşkilatı kurulmuştur.

Muharrem kararnamesi ile borçların ödenmesi kararlaştırılmıştır.

Teşkilat-ı Mahsusa kurulmuştur. (Hafiyelik - Casusluk)

31 Mart Olayı (1909) (İrtica)

* Danışma niteliğindedir.

1. Mebusan Meclisi

II. Meşrutiyetin İlanı (1908)

- Enver Paşa, Resneli Niyazi Bey, Eyüp Sabri Bey’in faaliyetleri - Reval görüşmesi (İngiltere- Rusya)

✓ Parlementer sisteme geri dönülmüştür.

Yıldız Sarayı yönetim merkezi yapılmıştır.

İslamcılık politikası savunulmuştur.

İstibdat (Baskı/Sansür) Dönemi

II. ABDÜLHAMIT (1878 - 1908)

✓ Anayasal parlemento sistemi başladı.

I. Meşrutiyetin İlanı (1876)

- Fransız İhtilali - Milliyetçilik Akımı - Azınlık İsyanları - Balkan Bunalımı - Tersane/İstanbul Konferansı - Kanun-i Esasi (1876)

TANITIM DEMOSU

OSMANLI DAĞILMA DÖNEMİ

TANITIM DEMOSU

OSMANLI DAĞILMA DÖNEMİ Fransız İhtilali (1789)

Milliyetçilik Akımı

◉

Tunus 1881 – Fransa tarafından işgal edilmiştir.

◉

Mısır 1982- İngiltere tarafından işgal edilmiştir.

◉

Trablusgarp 1912 - İtalya tarafından işgal edilmiştir. (Kuzey Afrika’da kaybedilen son toprak)

SİYASİ OLAYLAR

- Tanzimat Fermanı - Islahat Fermanı

Panslavizm

- I ve II. Meşrutiyet Sırp-Yunan İsyanları

- Kanun-i Esasi

* Osmanlı Devleti’nde isyan eden ilk millet Sırplardır.

Uluslarının Osmanlı Devleti’nden Ayrılışları: ◉

Yunanistan 1829 (Edirne Antlaşması)

◉

Sırbistan 1878 (Berlin Antlaşması)

◉

Karadağ 1878 (Berlin Antlaşması)

◉

Romanya 1878 (Berlin Antlaşması)

◉

Bulgaristan 1908 (II. Meşrutiyet dönemi)

◉

Arnavutluk 1913 ( Balkan Savaşları esnasında)

◉

Araplar ve Ermeniler 1914-1918 I. Dünya Savaşı Sanayi İnkılabı Makineleşme Seri Üretim

Sebepleri: * Fransızların İngiliz sömürge yollarını kesmek iste-

mesi

* Fransa’nın Akdeniz’de sömürge elde etmek iste-

mesi

* Fransız İhtilali’nin getirdiği ekonomik sıkıntıyı gi-

dermek

✓ Napolyon Bonapart komutasındaki Fransız ordusu

1798’de İskenderiye’ye çıktı ve Mısır’ı işgal etti.

✓ Fransa’ya karşı Osmanlı İmparatorluğu Rusya ve İn-

giltere ile ittifak kurmuştur.

✓ İngiliz-Rus kuvvetleri Fransız donanmasını Abu Kir

Limanı’nda yakmıştır.

✓ Cezzar Ahmet Paşa (Deve kasabı-Gaddar) Fransız

kuvvetlerini Nizam-ı cedit ordusu ile Akka’da yenilgiye uğratmıştır.

✓ Sonuç: Fransa ile 1801 El- Ariş Antlaşması imzala-

narak savaşa son verilmiştir.

✓ 1802’de taraflar arasında imzalanan Paris Antlaşma-

sı ile Mısır Osmanlı Devleti’ne tekrar iade edilmiştir.

Not

Azınlık İsyanları

1. Fransa’nın Mısır İşgali (1798)

Osmanlı Fransız ilişkileri ilk kez savaşa dönüşmüştür.

Not

Olumlu Sonuçlar - Osmanlı Demokratikleşme Çalışmaları

Osmanlı Devleti dağılma döneminde ilk ittifakını İngiltere ve Rusya ile birlikte Fransa’ya karşı yapmıştır.

Not

Olumsuz Sonuçlar

Bu olaydan sonra Fransa Osmanlı’nın Kuzey Afrika topraklarına göz dikmiş, Balkan uluslarını Osmanlı’ya karşı kışkırtmış ve iki yüzlü bir politika sergilemiştir.

Hammadde Sömürgecilik Osmanlı topraklarının işgal edilmesi

2. Sırp İsyanı (1804-1878)

Osmanlı’nın kayıpları

Sebepleri

◉

* Milliyetçilik akımının yayılması

Cezayir 1830’da Fransa tarafından işgal edilmiştir. (Kuzey Afrika’da kaybedilen ilk toprak)

* Rusya’nın Panslavizm politikasının etkisi

193

TANITIM DEMOSU

III. Selim (1789 - 1807)

OSMANLI DAĞILMA DÖNEMİ

Yenilikleri yakından takip etmek için Meşveret (danışma) meclisi kurulmuş ve devlet adamlarına layihalar (rapor) hazırlatılmıştır.

İlk daimi elçilikler açıldı. (İlk daimi elçi Yusuf Agah Efendi-Londra)

Nizam-ı Cedit Ordusu kuruldu. (İlk zaferini 1798’de Cezzar Ahmet Paşa komutasında Fransızlara karşı Akka kalesinde kazanmıştır.)

Nizam-ı Cedit Ordusu’nun ihtiyaçlarının karşılaması için İrad-ı Cedit Hazinesi kuruldu.

Yeniçerilere eğitim zorunluluğu ve sınava tabi tutulma uygulaması getirildi.

Levent ve Selimiye kışlaları açıldı. (Florence Nightingale, Kırım Savaşı’nda Selimiye Kışlasına gelerek hasta tedavi etmiştir.)

Mühendishane-i Berri Hümayun açıldı.

Mühendishane-i Bahr-i Hümayun geliştirildi.

Resmi devlet matbaası olan Matbaa-i Amire kuruldu.

Yerli malları kullanılması teşvik edilmeye başlandı.

Askeri okullarda Fransızca okutulmaya başlandı.(İlk resmi yabancı dil Fransızcadır.)

Şeyhülislamların yetkileri ile ilgili düzenlemeler yapıldı.

Vezirlerin sayısı ve görev süreleri yeniden belirlendi.

Yıldız Sarayı inşa edildi.

Kabakçı Mustafa İsyanı sonucu III. Selim tahtan indirilerek öldürülmüştür.

A. Yönetim Alanında

II. Mahmut (1808 - 1839)

Divan-ı Hümayun kaldırıldı.

Nazırlıklar-bakanlıklar kuruldu.

Meclis-i Vükela (Hükümet / Kabine) kuruldu.

Ayanlar ile Sened-i İttifak Sözleşmesi yapıldı.

Tımar sistemi kaldırıldı.

Memurlara fes, pantolon ve ceket giyme zorunluluğu getirildi.

Muhtarlıklar oluşturuldu.

Posta, polis ve karantina teşkilatları kuruldu.

Müsadere sistemi ilk kez uygulamadan kaldırıldı. (Tamamen kaldırılması Tanzimat Dönemi’ndedir.)

İstanbul’a girişte pasaport uygulaması getirildi. (Mürur tezkeresi)

Devlet memurlarına rütbe ve nişan verilmesi sonucu terfi etmeleri sağlandı.

Eyalet sistemi yeniden düzenlenmiş, müşirlikler (vilayet) ve bunlara bağlı feriklikler (sancak) oluşturuldu.

İllerin başına merkezden valiler atandı.

Resmi daireler ilk kez padişah resmi asıldı.

Evkaf Vekaleti kuruldu.

Askeri amaçlı ilk nüfus sayımı yapıldı.

İdari işler için Dar-ı Şura-yı Bab-ı Ali açıldı.

Hukuk işleri için Meclis-i Ahkam-ı Adliye açıldı.

206

TANITIM DEMOSU

Makineleşme Seri Üretim Hammadde Açığı

Tüm Avrupalı Devletler yaptı

Avusturya’nın Pangermenizm politikası

Not

2. Sanayi İnkılabı (Sömürgecilik)

◉

İtalya daha sonra saf değiştirmiş İttifak grubundan İtilaf grubuna geçmiştir.

Not

1. Fransız İhtilali (Milliyetçilik)

Rusya’nın sıcak denizlere inme siyaseti (Panslavizm)

Japonya Uzakdoğu Alman sömürgelerini ele geçirmek için savaşa girmiştir.

Not

Genel Sebepleri

◉

İtilaf grubunda savaşa en son giren Yunanistan, savaştan ilk çekilen ise Japonya’dır.

Not

I. DÜNYA SAVAŞI (1914-1918)

I. DÜNYA SAVAŞI VE SONUÇLARI

İttifak grubunda savaşa en son katılan ve savaştan ilk çekilen devlet Bulgaristan’dır.

Sömürgecilik

Savaşı Başlatan Olaylar

Pazar arayışı Ekonomik rekabet Silahlanma yarışı ve bloklaşma İtilaf (Anlaşma)

İttifak (Bağlaşma)

İngiltere Fransa Rusya

Almanya Avusturya - Macaristan İtalya

Sonradan Katılanlar

ABD Japonya Sırbistan Karadağ Belçika Romanya Çin Yunanistan

Osmanlı Devleti Bulgaristan

◉

Avusturya-Macaristan Veliahtı Ferdinat Bosna’ya gezi sırasında, Sırplı bir genç tarafında öldürülmesi sonucu Avusturya-Macaristan Sırbistan’a saldırmıştır.

◉

Sırpların koruyuculuğunu üstlenen Rusya da Avusturya-Macaristan’a saldırmıştır.

◉

Almanya’nın da Rusya’ya savaş ilan etmesiyle savaş resmen başlamış ve kısa sürede geniş bir alana yayılmıştır.

Osmanlı’nın durumu ve tutumu ◉

Başlangıçta tarafsızlığını ilan eden Osmanlı “taraf olmayan bertaraf olur.” Mantığı gereği İngiltere’nin yanında yer almak için teklifte bulunmuş fakat İngiltere tarafından bu teklif kabul edilmemiştir. Hatta savaş öncesi ödemesi peşin yapılan iki savaş gemisi Osmanlı Devletine verilmemiştir.

◉

İngiltere’den sonra Osmanlı Devleti Fransa ve Rusya’ya da ittifak teklifi yaptıysa da bu devletlerin Osmanlı üzerindeki emelleri nedeniyle reddedilmiştir.

◉

Bu durum Osmanlı – Almaya yakınlaşmasını sağlamış ve iki taraf arasında 2 Ağustos 1914’te ittifak antlaşması imzalanmıştır.

Osmanlı’nın Almanya’nın Yanında Savaşa Girme Sebepleri ve Beklentileri;

Özel Sebepleri

✓ Siyasi yalnızlıktan kurtulmak

◉

İngiltere ve Almanya’nın dünya devi olmak istemesi

✓ Kaybettiği toprakları geri almak (Balkanlar, Kuzey Af-

◉

Almanya ve Fransa arasındaki Alsas-Loren sorunu

238

rika, Kars, Ardahan, Batum, Ege Adaları)

TANITIM DEMOSU

I. DÜNYA SAVAŞI VE SONUÇLARI

✓ Osmanlı itilaf esirlerini serbest bırakacak, İtilaflar Os-

ren devlet olmuştur.

manlı esirlerini bırakmayacak.

Mondros Ateşkes Antlaşması (30 Ekim 1918)

✓ Haberleşme araçları, limanlar, tersaneler, demiryol-

ları, Toros Tünelleri, akaryakıt istasyonları İtilaf Devletlerine bırakılacak.

İmzalanmasının Zorunlu Sebepleri ✓ Bulgaristan’ın savaştan çekilmesi

Önemi

✓ Cephane yetersizliği baş göstermesi

✓ Osmanlı fiilen sona ermiştir.

✓ Wilson İlkeleri yayımlanması

✓ Osmanlı savunmasız bırakılmıştır.

✓ İngiltere’nin hoşgörüsüne sığınılması

✓ Osmanlı işgale hazır hale getirilmiştir.

✓ Padişah’ın ölümü (V. Mehmet Reşat)

Not

✓ İttihat ve Terakki’nin yönetimden uzaklaşması

Ahmet İzzet Paşa Hükümeti döneminde imzalanmıştır.

Bahariye Nazırı Rauf Orbay

İngiliz Amiral Calthorpe

✓ İtilaflar işgal için hukuki bir zemin hazırlamıştır. ✓ Eşitsizlik içeren maddeler içermektedir. (Esirler ile

ilgili maddesi)

Mondros Sonrası İşgaller ✓ İngiltere: Musul, Urfa, Antep, Maraş, Samsun, Merzi-

fon, Eskişehir, Çanakkale, İstanbul...

✓ Fransa: Hatay, Mersin, Adana, Zonguldak...

Osmanlı Temsilcisi

Limmi Adası’nın Mondros Limanı’ndaki İngiliz savaş gemisi “Agamennon Zırhlısı” içinde imzalanmıştır.

✓ İtalya: Konya, Antalya, Muğla, Aydın, turistik bölgeler... ✓ Yunanistan: İzmir ve çevresi

Not

◉

İtilaf Devletleri Temsilcisi

Kararları

İşgal edilen ilk yer Musul’dur. (3 Kasım 1918)

Not

En uzun süre işgal altında kalan yer İstanbul’dur. (5 Yıl)

Not

Türk Milleti’nin işgallere karşı ilk tepkisi direniş cemiyetlerini kurmak olmuştur.

Not

İlk Türk direnişi Hatay Dörtyol’da Fransa’ya karşı Kara Mehmet öncülüğünde yapılmıştır. (19 Aralık 1918)

Not

çiş serbest olacak, istikamlar İtilaf Devletleri tarafından işgal edilecek.

Batı cephesinde ilk kurşun Hasan Tahsin tarafından İzmir’de atılmıştır.

Not

✓ Boğazlar itilaf Devletleri’ne açılacak, Karadeniz’e ge-

Batı cephesindeki ilk direniş İzmir’in işgalinden sonra Ayvalık’ta Ali Bey (Çetinkya) komutasındaki 172. Alay ve Kuva-i Milliye birlikleri ile başlamıştır.

✓ 7. Madde: İtilaf Devletleri güvenliklerini tehlikede

gördüğü stratejik bir noktayı işgal edecek.

✓ 24. Madde: Vilayet-i Sitte’de bir karışıklık çıkarsa

İtilaf Devletleri bu bölgeyi işgal edecek.

S Sivas

E Elazığ

V Van

B Bitlis

E Erzurum

D Diyarbakır

Amaç: Doğu’da bir Ermeni devleti kurmaktır. ✓ Osmanlı ordusu terhis edilecek cephanesine el konu-

lacak.

✓ Kapitülasyonlar devam edecek. ✓ İran ve Kafkasya’daki Türk birlikleri savaştan önceki

sınırlara çekilecek.

✓ Anadolu dışındaki (Suriye, Filistin, Hicaz, Yemen Irak,

Bingazi) Osmanlı birlikleri en yakın İtilaf Devletleri’ne teslim olacak.

245

TANITIM DEMOSU

Not

İstanbul Hükümeti 2 Temmuz 1919’da Mustafa Kemal’i ikinci kez geri çağırmıştır.

Not

Mustafa Kemal 3 Temmuz’da Kazım Karabekir’in davetiyle Erzurum’a gitmiştir.

Not

İstanbul Hükümeti Mustafa Kemal’in geri dönmemesi üzerine resmi görevine son vermiştir. (8-9 Temmuz 1919)

Not

Mustafa Kemal ise aynı gece askerlik görevinde de istifa etmiştir. (8-9 Temmuz 1919)

Not

Mustafa Kemal asker olarak geldiği Erzurum’da istifa etmiştir.

Not

Mustafa Kemal’in Osmanlı Devleti’ndeki son görevi 9. Ordu Müfettişliği olmuştur.

Not

Mustafa Kemal’in askerlik mesleğine tekrar dönüşü Başkomutanlık yetkisiyle olacaktır. (5 Ağustos 1921)

Not

✓ Milli direnişi birleştirmek.

Amasya Genelgesi’ni Mustafa Kemal’in Yaveri Cevat Abbas Bey yazmıştır.

Not

Amaçları:

✓ Evrensel nitelikte kararları vardır.

Genelgenin hazırlanmasında Amasya’da Mustafa Kemal’e yardımcı olan din adamı Abdurrahman Kamil Efendi’dir.

Not

Amasya Genelgesi (22 Haziran 1919)

Mustafa Kemal istifa etmesi üzerine karargahının Kurmay Başkanı Kazım (Dirik) Bey koltuğunun altındaki dosya ile odaya girerek “Paşam, askerlikten istifa ettiğinize göre bundan sonra benim göreve devam etme imkanım kalmadı, evrakı kime teslim etmemi emir buyurursunuz” diyerek Mustafa Kemal’e bağlılığını göstermiştir.

✓ Milli mücadeleyi halka mal etmek. ◉

Mustafa Kemal genelgeyi silah arkadaşlarından Rauf Orbay, Refet Bele, Ali Fuat Cebesoy’a da imzalatmıştır. Ayrıca Cemal Paşa ve Kazım Karabekir’in de telgrafla onayını almıştır. Böylece Mustafa Kemal, Milli mücadeleyi bireysellikten çıkarıp halk üzerinde daha etkili kılmayı amaçlamıştır.

KURTULUŞ SAVAŞI HAZIRLIK DÖNEMİ

İçeriği: ✓ Vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı tehlikededir.

(Gerekçe)

✓ İstanbul Hükümeti İtilaf baskısında dolayı sorumlu-

luklarını yerine getirememektedir. Bu durum milletimizi yok duruma düşürmüştür.(Gerekçe)

✓ Milletin bağımsızlığını yine milletin azmi ve kararı

kurtaracaktır. (Amaç, yöntem, İhtilal, evrensellik, ulusal egemenlik ile ilgilidir.)

✓ Etki ve denetimden uzak milli bir kurul oluşturulacak-

tır. (Temsil Heyeti)

✓ Doğu illeri adına Erzurum’da 10 Temmuz’da bölgesel

bir kongre yapılacak.

✓ Sivas’ta ulusal bir kongre yapılacak. ✓ Sivas Kongresi’ne katılmaları için her ilden halkın gü-

venini kazanmış üçer kişi seçilecek ve kimlikleri gizli tutulacak.

✓ Sivas Kongresi üyelerini Red-i İlhak, Müdafaa-i

Hukuk Cemiyetleri ve belediyeler tarafından seçilecektir.

✓ Askeri ve milli örgütler dağıtılmayacak, silahlar ve

görev yerleri bırakılmayacak.

Önemi ✓ Kurtuluş Savaşı’nın yol haritasıdır. ✓ Kurtuluş Savaşı’nın amaç, gerekçe ve yöntemi belir-

lenmiştir.

✓ İlk kez Osmanlı (İstanbul Hükümeti) eleştirilmiştir. ✓ İlk kez ulusal egemenlikten bahsedilmiştir. ✓ Ulusal iradeye bağlı yeni bir oluşumun ilk işareti ve-

rilmiştir.

✓ İlk kez temsil heyetinden bahsedilmiştir. ✓ İhtilal niteliğindedir.

262

TANITIM DEMOSU

KURTULUŞ SAVAŞI CEPHELER DÖNEMİ

I. İnönü Muharebesi

II. İnönü Muharebesi

Kütahya-Eskişehir Meydan Muharebesi

Sakarya Meydan Muharebesi

Büyük Taarruz (Başkomutanlık Meydan Muharebesi)

İlk Savunma

Savunma

Son Savunma

Saldırı

Türk Başarısı

Yunan Başarısı

Türk Başarısı

✓ Düzenli Orduların kurulmasına karşı çıkan Çerkez

Not

I. İnönü Muharebesi (6 – 10 Ocak 1921)

Mustafa Kemal

I. İnönü Savaşı zaferle müjdelenince TBMM’de bayram havası yaşanır, Mustafa Kemal kürsüye gelir ve Namık Kemal’in “Vatanın bağrına düşman dayamış hançerini; yok mudur kurtaracak baht-ı kara mâderini?” sözüne karşılık: “Vatanın bağrına düşman dayasın hançerini; bulunur kurtaracak baht-ı kara mâderini!” demiştir.

Not

İsmet İnönü

İstiklal Marşı;

Ethem isyan etmiştir.

✓ Bu isyanı fırsat bilen Yunan ordusu, amaçlarına ula-

şabilmek için 6 Ocak 1921’de Bursa ve Uşaktan hareket ederek Eskişehir’e doğru ilerlemiş ve 8 Ocak’ta Bilecik’i işgal etmişlerdir.

✓ 61. Tümen komutanı İzzettin (Çalışlar) Paşa’nın da

Not

desteğini alan İsmet Bey Yunan ordusuna karşı büyük bir zafer kazanmış ve Yunan ordusunu durdurmuştur. 11 Ocak’ta Yunan ordusu geri çekilmiştir. Yunanlılar I. İnönü Muharebesi’ni yenilgi olarak kabul etmeyip bu harekata “taarruzi keşif” adını vermişlerdir.

İç politika Sonuçları * TBMM’nin kurduğu düzenli ordu Batı Cephesi’nde-

ki ilk askeri zaferini kazanmıştır.

* Türk halkının kurtuluş umudu güçlenmiştir.

Milli Eğitim Bakanlığı’nın şiir yarışması sonucu yazılmıştır.

21 Şubat 1921’de ilk kez Açıksöz Gazetesi’nde yayımlanmıştır.

Milli Eğitim Bakanı Hamdullah Suphi (Tanrıöver) tarafından ilk kez TBMM’de okunmuştur.

1924-1930 yılları arasında kullanılan ilk bestesini Ali Rıfat Çağatay hazırlamıştır.

1930’dan günümüze kadar kullanılan bestesini Osman Zeki Üngör hazırlamıştır.

Mehmet Akif Ersoy şiirini Türk Ordusu’na ithaf etmiştir.

* TBMM’ye ve düzenli orduya güven artmıştır. * Düzenli orduya katılım artmıştır. * Teşkilat-ı Esasiye Kanunu çıkarılmıştır. (20 Ocak

1921 Anayasası)

Dış Politika Sonuçları * Gürcistan Ankara’ya elçi göndermiştir. (8 Şubat

1921)

* Londra Konferansı yapılmıştır. (23 Şubat-12 Mart

* Albay İsmet Bey’e “General” rütbesi verilmiştir.

(1 Mart 1921)

* İstiklal Marşı kabul edilmiştir. (12 Mart 1921)

1921)

* Afgan Dostluk Antlaşması imzalanmıştır. (1 Mart

1921)

* Moskova Dostluk Antlaşması imzalanmıştır.(16

Mart 1921)

296

TANITIM DEMOSU

CUMHURİYET (İÇ POLİTİKA) DÖNEMİ

✓ Cumhuriyet sisteminin Türk toplum yapısına, demok-

ratik ve laik düzene uygun olması

Cumhuriyete Giden Yolda Yaşanan Gelişmeler; ◉

1808 Sened-i İttifak Sözleşmesi’nin yapılması (İlk demokratik adım, ilk kez padişahın yetkilerinin kısıtlanması)

◉

1839 Tanzimat Fermanı (İlk kez kanun üstünlüğünün benimsenmesi, padişah yetkilerinin ile kez kanunla kısıtlanması.)

CUMHURİYET DÖNEMİ (İÇ POLİTİKA)

Sonuçları ✓ Ulusal egemenlik pekiştirilmiştir. ✓ Devletin adı belirlenmiştir. (Türkiye Cumhuriyeti) ✓ Rejim tartışmaları sona ermiştir. ✓ Kabine sistemine geçilmiştir. ✓ Yürütme gücü, meclisten alınarak hükümete veril-

◉

1876 Kanun-i Esasi’nin ilanı (I. Meşrutiyet sistemine geçilmesi, ilk Parlamenter sistemin başlaması ve halkın yönetime katılması)

◉

1908 II. Meşrutiyet’in ilan edilmesi (İlk çok partili hayata geçiş ve meclis yetkilerinin artırılması)

✓ Devlet başkanı sorunu giderilmiştir.

◉

1919 Kongreler Dönemi kararları (Milletin azmi ve kararı ifadesi milli irade ile ilgili kararlar)

İlk Cumhurbaşkanı: Mustafa Kemal

◉

23 Nisan 1920’de TBMM’nin açılması (Ulusal egemenlik ilk kez tam anlamıyla sağlandı) 1921 Anayasası’nın ilan edilmesi (Hakimiyet kayıtsız şartsız milletindir.)

✓ Cumhurbaşkanı, Başbakan ve Meclis Başkanı’nın

görevleri belirlenmiştir.

İlk Başbakan: İsmet İnönü

olmuştur.

İlk Meclis Başkanı: Fethi Okyar Not

◉

miştir.

En uzun süre Cumhurbaşkanlığı görevini Mustafa Kemal yapmıştır. (4 dönem)

◉

1 Kasım 1922’de Saltanatın kaldırılması

◉

1 Nisan 1923’te II. TBMM için seçim kararının alınması

Atatürk Döneminin:

◉

16 Nisan 1923’te I. TBMM’nin son kez toplanması

- İlk Başbakanı: İsmet İnönü

◉

24 Temmuz 1923’te Lozan Antlaşması’nın imzalanması

- Son Başbakanı: Celal Bayar

◉

11 Ağustos 1923’te II. TBMM göreve başlaması (Hükümeti kurma yetkisi Fethi Okyar’a verilmiştir.)

- Son Meclis Başkanı: Abdülhalik Renda

◉

9 Eylül 1923’te Halk Fırkası kurulması

◉

6 Ekim 1923’te itilaf Devletleri İstanbul’u boşaltması

◉

13 Ekim 1923’te Ankara başkent ilan edilmesi (İsmet İnönü’nün önerisi)

◉

27 Ekim 1923’te Fethi Okyar Meclis Hükümet sistemi nedeniyle hükümet kuramaması ve istifa etmesi

◉

29 Ekim 1923’te Cumhuriyet ilan edilmesi

- İlk Meclis Başkanı: Fethi Okyar

Cumhuriyet’in İlanı Sonrası 1921 Anayasasındaki 1923 Değişiklikleri 1. “Devletin yönetim biçimi Cumhuriyet’tir” maddesi anayasada yapılan ilk değişikliktir. 2. Cumhurbaşkanı 4 yılda bir meclisten seçilir. 3. Bakanlar, Başbakan tarafından meclis içinden seçilir. (Kabine Sistemi) 4. Devletin başkenti Ankara’dır.

Cumhuriyet’in İlanı (29 Ekim 19233)

5. Devletin dini İslam’dır.

Sebepleri

6. Devletin dili Türkçedir.

✓ Saltanatın kaldırılmasından sonra devletin isim ve

başkan sorununun çıkması

✓ Rejim tartışmaları yaşanması ✓ Meclis Hükümet sisteminin siyasi bunalımlara sebep

olması

314

maddeleri anayasa ilave edilmiştir. Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924) ◉

Halifelik, Hz. Muhammed’den sonra İslam dini liderliğidir.

TANITIM DEMOSU

II. TBMM’NİN FAALİYETLERİ - Lozan Antlaşması’nın onaylanması - Ankara’nın başkent ilan edilmesi - Cumhuriyetin ilanı

CUMHURİYET DÖNEMİ (İÇ POLİTİKA)

1920 – 1960 YILLARI ARASINDAKİ TBMM BAŞKANLARI - Mustafa Kemal Atatürk (24.04.1920 – 29.10.1923) - Ali Fethi Okyar (01.11.1923 – 22.11.1924)

- Halifeliğin kaldırılması

- Kazım Özalp (26.11 1924 – 01.03.1935)

- Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun ilanı

- M. Abdülhalik Renda (01.03.1935 – 05.08.1946)

- Şeriye-i Evkaf Vekaleti’nin kaldırılması

- Kazım Karabekir (05.08.1946 – 26.01.1948)

- Diyanet İşleri Başkanlığı’nın kurulması - Erkan-i Harbiye Vekaleti’nin kaldırılması

- Ali Fuat Cebesoy (30.01.1948 – 01.11. 1948)

- 1924 Anayasası’nın ilanı

- M. Şükrü Saraçoğlu (01.11. 1948 – 22.05.1950)

- Ordunun siyasetten arındırılması

- Refik Koraltan (22.05.1950 – 27.05.1960

- Aşar Vergisinin kaldırılması - Takrir-i Sükun Kanunu’nun çıkarılması

ATATÜRK DÖNEMİNDE KURULAN BAZI PARTİLER

- Şapka Kanunu’nun çıkarılması - Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması

- Halk Fırkası

- Miladi Takvimin kabulü

- Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası

- Uluslararası saat sistemine geçilmesi - Medeni Kanun’un kabulü

- Serbest Cumhuriyet Fırkası - Ahali Cumhuriyet Fırkası

- Kabotaj Kanunu’nun kabulü - Teşvik Sanayi Kanunu’nun kabulü

TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN CUMHURBAŞKANLARI

- Türkiye Cumhuriyet Amele Ve Çiftçi Partisi

1920 – 1960 YILLARI ARASINDAKİ TBMM BAŞKANLARI

- M. Kemal Atatürk (1923 - 1938)

- İsmet İnönü (29.10.1923-22.11.1924

- İsmet İnönü (1938 - 1950)

- Fethi Okyar (22.11.1924 - 04.03.1925)

- Celal Bayar (1950 - 1960)

- İsmet İnönü (04.03.1925 - 01.11.1937)

- Cemal Gürsel (1961 - 1966)

- Celal Bayar (01.11.1937 - 25.01.1939)

- Cevdet Sunay (1966 - 1973)

- Refik Saydam (25.01.1939 – 08.07.1942)

- Fahri Korutürk (1973 - 1980)

- Şükrü Saraçoğlu (09.07.1942 – 05.08.1946)

- Kenan Evren (1982 - 1989)

- Recep Peker (06.08.1946 – 09.09.1947)

- Turgut Özal (1989 - 1993)

- Hasan Saka (10.09.1947 – 14.01.1949)

- Süleyman Demirel (1993 - 2000)

- Şemseddin Günaltay (16.01.1949 - 22.05.1950)

- A. Necdet Sezer (2000 - 2007)

- Adnan Menderes (02.05.1950 – 27.05.1960)

- Abdullah Gül (2007 - 2014) - Recep Tayyip Erdoğan ( 2014 - ...)

320

TANITIM DEMOSU

ATATÜRK İLKELERİ

ATATÜRK İLKELERİ ◉

◉

Atatürkçü düşünce sistemi, esasları Atatürk ilkeleri doğrultusunda belirlenen bugün de geçerliğini koruyan, Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasını sağlayan, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasında ve inkılapların gerçekleştirilmesinde etkili olan düşünce bütünlüğüdür. Atatürkçü düşünce sistemi; tam bağımsızlığı ve milli egemenliği savunan, aklın ve bilimin rehberliğinde milli değerlere bağlı olarak hareket eden, yabancı siyasi akım ve düşüncelerle ilgisi olmayan, dogmatizmi reddeden bir sistemdir. Atatürk İlkelerinin amaçları; çağdaş, demokratik, laik, muasır, eşit ve mutlu olan güçlü bir Türkiye meydana getirmektir.

Atatürk’ün İlke İle İlgili Sözleri

1924

Türk milletinin karakter ve adetlerine en uygun olan idare cumhuriyet idaresidir.

1925

Cumhuriyet yüksek ahlaki değer ve niteliklere dayanan bir idaredir. Cumhuriyet fazilettir. Cumhuriyet idaresi, faziletli ve namuslu insanlar yetiştirir.

1925

Bugünkü hükûmetimiz, devlet teşkilatımız doğrudan doğruya milletin kendi kendine, kendiliğinden yaptığı bir devlet teşkilatı ve hükûmetidir ki, onun ismi Cumhuriyet’tir. Artık hükûmet ile millet arasında mazideki ayrılık kalmamıştır. Hükûmet millettir, millet hükûmettir. Artık hükûmet ve hükûmet mensupları, kendilerinin milletten ayrı olmadıkları ve milletin efendi olduğunu tamamen anlamışlardır.

1926

Benim naçiz vücudum bir gün elbet toprak olacaktır, fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır.

1927

Millî azim ve bilincin kıymetli eseri olan değerli Cumhuriyetin bugünkü ve yarınki neslin demir ellerinde her an yükselip sağlamlaşacağına güvenim tamdır.

1930

Yolunda çalıştığımız büyük kutsal ideali halkın kalbinde bir fikir hâlinden bir his hâline getirmelisiniz. Demokrasinin ne olduğunu halka anlatmak, madde madde açıklamak lazımdır. Cumhuriyeti, onun gereklerini yüksek sesle anlatınız. Onlara cumhuriyet prensiplerini sevdiriniz. Bunu kalplere yerleştirmek için hiçbir fırsatı kaçırmayınız.

1933

Cumhuriyet rejimi demek, demokrasi sistemiyle devlet şekli demektir. Biz Cumhuriyet’i kurduk; o, on yaşını doldururken demokrasinin bütün icaplarını sırası geldikçe uygulamaya koymalıdır.

1936

Cumhuriyet, yeni ve sağlam esaslarıyla, Türk milletini emin ve sağlam bir istikbal yoluna koyduğu kadar, asıl fikirlerde ve ruhlarda yarattığı güvenlik itibarıyla, büsbütün yeni bir hayatın müjdecisi olmuştur.

Atatürk İlkelerinin dayanaklarını; ulusal bağımsızlık ve egemenlik, vatan ve millet sevgisi, milli dil ve tarih bilinci, birlik ve beraberlik, akılcılık ve bilimsellik oluşturmaktadır. Türk ulusunun ihtiyaçlarından ve gerçeklerinden doğması, birbirini tamamlayan ve birbirine bağlı bir bütün olması, yeniliklere açık ve dinamik olması, taklitçi olmaması gibi özellikler Atatürk İlkelerinin ortak yönlerini oluşturmaktadır.

CUMHURİYETÇİLİK ✓ Mustafa Kemal “Türk milletinin karakter ve adetle-

rine en uygun olan idare Cumhuriyet idaresidir.” diyerek saltanat ve monarşiye karşı çıkmış, yönetimde Cumhuriyet rejimini benimsemiştir.

✓ Mustafa Kemal’in “en büyük eserim” diye nitelendir-

diği Cumhuriyet, millet iradesinin yönetimde egemen olmasıdır.

✓ Cumhuriyetçilik ilkesi; ulusal bağımsızlık, ulusal ege-

menlik, milliyetçilik, halkçılık ile ilkeleriyle bütünlük içerisindedir.

✓ Atatürk, Cumhuriyetçilik ve Laiklik ilkelerini siyasi

tartışmaların dışındı tutmuş ve bu ilkelerden taviz verilemeyeceğini belirtmiştir.

✓ “Ulusal irade, milli egemenlik, milli hakimiyet, de-

mokrasi, parlamento, seçim, seçim süresi, meclis, çok seslilik, siyasi partiler, monarşiye karşı olma, milletin azim ve kararı” gibi kavramlar Cumhuriyetçilik ilkesi ile ilgilidir.

328

TANITIM DEMOSU

ATATÜRK İNKILAPLARI

Atatürk’ün Tarihi ve Kurumu İlgili Sözleri;

Mustafa Kemal’in milli mücadele döneminde yaptığı konuşmalarda sık sık tarihten örnekler vermesi nedeniyle İstanbul Darülfünun Edebiyat Fakültesi tarafından Mustafa Kemal’e Tarih alanında Fahri Profesörlük unvanı verilmiştir.

* 26 Eylül-3 Ekim 1932’de Mustafa Kemal’in katı-

lımıyla Dolmabahçe Saray’ın da ilk Dil Kurultayı toplanmıştır.

* Atatürk’ün sağlığında 1932, 1934 ve 1936 yılların-

da dil kurultayları yapılmıştır.

* 1936 yılında adını Türk Dil Kurumu adını almıştır.

Not

- “ Büyük devlet kuran ecdadımız büyük ve şümullü medeniyetlere de sahip olmuştur. Bunu aramak, tetkik etmek Türklüğe ve cihana bildirmek bir borçtur.”

adıyla kurulmuştur.

26 Eylül 1933’ten itibaren 26 Eylül tarihleri “Dil Bayramı” olarak kutlanmaktadır.

Not

- “Türk çocuğu ecdadını tanıdıkça daha büyük işler yapmak için kendisinde kuvvet bulacaktır.”

- Celal Sahir * 12 Temmuz 1932’de Türk Dili Tetkik Cemiyeti

Atatürk, Arapça yazılan ve okullarda okutulan “Geometri Kılavuzu” adlı kitabı bizzat kendisi Türkçeye çevirmiş ve kitabın okullara dağıtılmasını sağlamıştır. Günümüzde geometri kitaplarındaki terimler Atatürk tarafından bilime kazandırılmıştır.

Not

- “Maziye Hakim olmayan bir millet istikbale de hakim olamaz.”

- Ruşen Eşref

Türk Dil Kurumu’nun ilk genel sekreteri Ünlü dil bilimci Agop Martaya’nın Türkçe ile ilgili önemli çalışmaları nedeniyle kendisine Atatürk tarafından “Dilaçar” soyadı verilmiştir.

7. Türk Dil Kurumu’nun Kurulması (12 Temmuz 1932) Dil bir toplumun - Millet olmada en önemli etkendir. - Vazgeçilmez değeridir. - Milli Birliğinin temel unsurudur. - Milletin sürekliliğinin güvencesidir. - Milli birlik ve beraberliğin koruyucusudur. Kurulma Amaçları - Türk dilini bağımsızlaştırmak - Türk dilini yabancı dillerin etkisinden çıkarmak - Türk Dilini sadeleştirmek - Türk dilini bilim ve kültür dili haline getirmek - Türk dilini yeryüzü dilleri arasındaki değerine yakışır yüksekliğe çıkarmak - Halk ile aydın arasındaki konuşma farklılığını gidermek - Yazı dili ile konuşma dilinin uyumunu sağlamak - Türkçenin öz güzelliğini ve zenginliğini ortaya çıkarmak

Güneş Dil Teorisi - Türkçe’nin tarihindeki ilk dillerden biri olduğunu savunan dilbilim teorisidir. Teori, 1930’lu yıllarda Mustafa Kemal Atatürk tarafından desteklenmiş ve bizzat geliştirilmiştir, ancak dilbilimciler tarafından kabul görmemiş ve kısa sürede önemini yitirmiştir. Atatürk’ün 1938 yılında vefatının ardından İbrahim Necmi Dilmen Ankara Üniversitesi’ndeki Güneş-Dil Teorisi ile ilgili derslerine son vermiştir. Öğrencileri bunun sebebini sorduklarında “Güneş öldükten sonra onun teorisi nasıl hayatta kalabilirdi” diye cevap vermiştir. 8. Ortaöğretim Alanında;

- Türkçede çağdaş uygarlık, bilim ve tekniğe uygun değişiklikler yapmak

* 1924’te ortaokul ve liselerin eğitim süresi 3 yıl ola-

Kurucuları

* Ortaokullar memur yetiştirmek ve liselere (teknik)

- Samih Rıfat Horozcu (ilk başkanı) - Yakup Kadri

348

rak belirlenmiştir.

öğrenci hazırlamak, lise ise üniversitelere öğrenci hazırlamakla görevlendirilmiştir

TANITIM DEMOSU

ATATÜRK KRONOLOJİSİ

ATATÜRK KRONOLOJİSİ Tarih

Açıklama

1881

Mustafa Kemal’in Selanik’te doğdu.

1887

Mustafa Kemal’in ilk öğrenimine başlaması. (Kısa bir süre mahalle mektebine devam etmiş, daha sonra çağdaş eğitim yapan Şemsi Efendi Okuluna geçerek ilkokulu burada bitirmiştir.)

1894

Mustafa Kemal’in Selanik Askerî Rüştiyesine girmesi. (Şemsi Efendi İlkokulundan sonra bir süre Selanik Mülkiye Rüştiyesine devam etti ise de Kaymak Hafız adlı matematik öğretmeninin kendisine haksız yere sopa ile vurması üzerine bu okuldan ayrılmış ve kendi istek ve kararı ile Askerî Rüştiyeye başvurarak öğrenimine burada devam etmiştir.)

1896

Mustafa Kemal’in Manastır Askerî İdadisine girmesi.

1899

Mustafa Kemal’in İstanbul’da Harp Okuluna girmesi.

1902

Mustafa Kemal’in, teğmen rütbesiyle Harp Akademisine girmesi.

1903

Mustafa Kemal’in Harp Akademisinin ikinci sınıfına geçmesi ve üsteğmen olması.

1905

Mustafa Kemal’in kurmay yüzbaşı rütbesiyle Harp Akademisinden mezun olması ve 5’inci Ordu emrine atanması.

1905

Mustafa Kemal’in Şam’da bazı arkadaşları ile gizli olarak Vatan ve Hürriyet Cemiyetini kurması.

1906

25 Aralık 1906 - Mustafa Kemal’e, Suriye bölgesindeki üstün hizmetlerinden ötürü Beşinci Rütbeden Mecidî nişanı verilmesi.

1907

Mustafa Kemal’in kolağası (kıdemli yüzbaşı) olması.

1908

Mustafa Kemal’in General Litzmann’dan çevirdiği “Takımın Muharebe Talimi” adlı -askerî eğitimle ilgili- kitabın Selanik’te yayımlanması.

1909

Mustafa Kemal’in 3’üncü Ordu Selanik 2’nci Redif Tümeni Kurmay Başkanlığına getirilmesi.

1909

Mustafa Kemal’in Hareket Ordusu ile beraber -bu ordunun Kurmay Başkanı olarak- Selanik’ten İstanbul’a hareketi.

1909

Selanik’te “İttihat ve Terakki Cemiyeti Büyük Kongresi”nin toplanması. (Mustafa Kemal, bu kongrede bir konuşma yaparak ordunun siyasetten çekilmesi gereğini savunmuştur.)

1909

Mustafa Kemal’in “Cumalı Ordugâhı” adlı kitabının Selanik’te yayımlanması. (Bu küçük kitap, 30 Ağustos - 8 Eylül 1909 arasında Cumalı Ordugâhında yapılan askerî manevra esasında tutulan not ve krokilerden oluşmuştur.)

1910

Mustafa Kemal’in Üçüncü Ordu Subay Talimgâhı Komutanlığına atanması.

1910

Mustafa Kemal’in orduyu temsilen, Picardie Manevralarını izlemek amacıyla Fransa’ya gönderilmesi.

1911

Mustafa Kemal’in, Trablusgarp’a gönüllü gitmek üzere gizlice arkadaşlarıyla beraber İstanbul’dan ayrılması.

1911

Mustafa Kemal’in binbaşılığa terfi etmesi.

366

TANITIM DEMOSU

ATATÜRK KRONOLOJİSİ

ATATÜRK İLE İLGİLİ DİĞER BİLGİLER

Mustafa Kemal’in Okuduğu Okullar

- - - - - -

Mahalle Mektebi Şemsi Efendi İlkokulu Selanik Mülkiye Rüştiyesi Selanik Askeri Rüştiyesi Manastır Askeri İdadisi İstanbul Harp Okulu İstanbul Harp Akademisi

Mustafa Kemal’in Fikir Hayatına Yön Veren Önemli Kişiler

- - - - - - -

Ziya Gökalp (Türkçülük akımının en önemli temsilcisi) Mehmet Emin Yurdakul (Türkçülük akımı savunucusu) Namık Kemal (Vatan ve Hürriyet şairi) Tevfik Fikret (Servetifünun Edebiyat Topluluğu’nun Lideri) Mehmet Tevfik Bey (Tarih Öğretmeni) J.J. Rousseau (Özgürlüğü ve demokrasiyi savunan 17.yy Fransız düşünürü) Montequeiu (En ideal yönetim şeklinin cumhuriyet olduğunu savunan Fransız yazar)

Mustafa Kemal’in Kurulmasında Etkili Olduğu Ajans ve Gazeteler

- - - - -

Minber İrade-i Milliye Hakimiyet-i Milliye Ulus (Hakimiyet-i Milliye’nin Cumhuriyetin ilanından sonraki ismi) Anadolu Ajansı

Mustafa Kemal’in Yazdığı Kitaplar

- - - - - - - - -

Takımın Muhabere Talimi (1908) Cumalı Ordugahı (1909) Tabiye ve Tatbikat Seyahati (1911) Bölüğün Muhabere Talimi (1912) Zabit ve Kumandan ile Hasbihal (1918) Nutuk (1927) Söylev ve Demeçler Medeni Bilgiler (1930) Geometri (1937)

Mustafa Kemal’i Etkileyen Şehirler

- Selanik: Mustafa Kemal’in doğduğu şehirdir. Selanik’in hem bir ticaret merkezi hem de kültürel etkileşimin yaşandığı bir kavşak noktası olması; Mustafa Kemal’in değişime, gelişime ve yeni fikirlere açık bir kişiliğe sahip olmasında etkili olmuştur. - Manastır: Mustafa Kemal’in Askeri İdadiyi okuduğu şehirdir. Kültürel yönden zengin olan şehir, Mustafa Kemal’e millet ve milliyetçilik fikirlerini benimsemesinde önemli rol oynamış böylece Mustafa Kemal’in fikir hayatının gelişmesinde etkili olmuştur. - İstanbul: Mustafa Kemal’in Harp Okulunu ve Harp Akademisini okuduğu şehirdir. Harp Akademisi’ndeyken Batı’da ortaya çıkan milliyetçilik, eşitlik, özgürlük, insan hakları gibi fikirlerden etkilenen Mustafa Kemal’de Osmanlı devlet yönetimine karşı belirgin bir memnuniyetsizlik oluşmasına sebep olmuştur. - Şam: Harp Akademisinden Kurmay Yüzbaşı olarak mezun olduktan sonra ilk görev aldığı şehirdir. Batı etkisinden uzak olan şehirde devletin aksaklıklarının ve geri kalmışlığını gördü. Şam’da 1906’da Vatan ve Hürriyet Cemiyeti’ni kurdu. - Sofya: Balkan Savaşları’ndan sonra Ataşemiliterliğine atandığı şehirdir. Sofya’da Avrupa devletleri temsilcileri ile görüştü, bölgede yaşayan Türklerin sorunlarını yakından gördü ve ilk kez opera ile tanıştı. Sofya, Mustafa Kemal’in toplumsal dayanışma, demokratikleşme ve sanatsal alanda kendisini geliştirmesini sağlamıştır.

371

TANITIM DEMOSU

İNKILAP TARİHİ KRONOLOJİSİ

İNKILAP TARİHİ KRONOLOJİSİ Olay

Tarih

II. Meşrutiyet’in ilanı

24 Temmuz 1908

31 Mart Olayı

13 Nisan 1909

Trablusgarp Savaşı’nın başlaması

29 Eylül 1911

Uşi Antlaşması

18 Ekim 1911

I. Balkan Savaşı’nın başlaması

8 Ekim 1912

Londra Konferansı (Antlaşması)

30 Mayıs 1913

Bab-ı Ali Baskını

23 Ocak 1913

II. Balkan Savaşı’nın çıkması

16 Haziran 1913

Bükreş Antlaşması (Balkan Devletleri arasında )

10 Ağustos 1913

İstanbul Antlaşması (Osmanlı – Bulgaristan arasında)

29 Eylül 1913

Atina Antlaşması (Osmanlı – Yunanistan arasında)

14 Kasım 1913

İstanbul Antlaşması (Osmanlı – Sırbistan arasında)

13 Mart 1914

Birinci Dünya Savaşı

1914 – 1918

Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’na girmesi

5 Kasım 1914

Rusların Doğu Anadolu’yu işgal etmesi

Aralık 1914

Tehcir Kanunu’nun çıkarılması

27 Mayıs 1915

Çanakkale Deniz Savaşı’nın başlaması

18 Mart 1915

Mustafa Kemal’e general rütbesinin verilmesi

1 Nisan 1916

Bolşevik İhtilali

7 Kasım 1917

Wilson İlkeleri’nin ilan edilmesi

8 Ocak 1918

Brest - Litowsk Antlaşması’nın imzalanması

3 Mart 1918

Ahmet İzzet Paşa Hükümeti’nin kurulması

14 Ekim 1918

Mondros Ateşkesi’nin imzalanması

30 Ekim 1918

İngiltere’nin Musul’u İşgal Etmesi

3 Kasım 1918

İtilaf Devletlerinin İstanbul’u fiilen işgal etmesi

13 Kasım 1918

Paris Barış Konferansı’nın toplanması

18 Ocak 1919

382

TANITIM DEMOSU

TARİHTE İLKLER

◉

Türklerin ilk anayurdu Orta Asya’dır.

◉

Yerleşik hayata geçen ilk Türk devleti Uygurlar’dır.

◉

Orta Asya’nın ilk kültür merkezi Anav’dır.

◉

Türklerin ilk kültür merkezi Afanesyova’dır.

Kağıt ve matbaa kullanan ilk Türk devleti Uygurlar’dır.

◉

Demir madeninin ilk kez işlendiği kültür Karasuk’tur.

◉

Türk kelimesi ilk kez Çin kaynaklarında zikredilmiştir.

Türklerde hukuk kurallarını yazılı hale getiren ilk devlet Uygurlar’dır.

◉

Türkiye kelimesi ilk Bizans kaynaklarında geçmiştir.

◉

Türklerde kültürel alanda ileri seviyeye ulaşan ilk devlet Uygurlar’dır.

İlk Türk topluluğu İskitler’dir.

◉

Atı evcilleştiren ilk Türk topluluğu İskitler’dir.

Türklerde ilk şehirler Uygurlar tarafından kurulmuştur.

◉

Atlı göçebe kültürü başlatan ilk Türk topluluğu İskitler’dir.

◉

Tiyatronun temeli sayılan orta oyunları ilk örnekleri Uygurlar’a aittir.

◉

İlk Türk kadın hükümdarı Tomris’tir.

◉

Asya’da kurulan ilk Türk devleti Asya Hun Devleti’dir.

Türklerde arşivciliği(Kütüphane) başlatan ilk devlet Uygurlar’dır.

◉

Asya Hun Devleti’nin ilk hükümdarı Teoman’dır.

◉

Türkleri bir bayrak altında toplayan ilk hükümdar Mete Han’dır.

Maniheizm dinini kabul eden ilk Türk devleti Uygurlar’dır.

◉

Türk siyasi birliğini ilk sağlayan hükümdar Mete Han’dır.

Ticaret ve kira sözleşmeleri hazırlayan ilk Türk devleti Uygurlar’dır.

◉

Türklerde ilk düzenli orduyu kuran devlet adamı Mete Han’dır.

Moğolların egemenliğine giren ilk Türk devleti Kırgızlar’dır.

◉

Türklerde ilk “Kurultay” ve ikili “Yönetim” Mete Han tarafından oluşturulmuştur.

Moğolları devlet teşkilatlanmasında etkileyen Türk devleti Uygurlar’dır

◉

Türgişlerin bilinen ilk hükümdarı Baga Tarkan’dır.

◉

Savaşlarda Turan taktiğini uygulayan ilk hükümdar Mete Han’dır.

◉

Museviliği benimseyen ilk Türk devleti Hazarlar’dır.

◉

Avrupa’da Kurulan ilk Türk devleti Avrupa Hun Devleti’dir.

Tek Tanrılı inaç sistemini benimseyen ilk Türk devleti Hazarlar’dır.

◉

Türkler ile Bizans arasındaki ilk anlaşma Attilla döneminde imzalanan Margus Anlaşması’dır.

Türklerde ilk kez paralı ordu kuran devlet Hazarlar’dır.

◉

Türk adını ilk kez siyasi olarak kullanan Köktürkler’dir.

İslamiyet’i kabul eden ilk Türk topluluğu Karluklar’dır.

◉

Türklerin ilk milli bağımsızlık mücadelesi Kürşad Ayaklanması’dır.

Avarlardan sonra İstanbul’u kuşatan ilk Türk devleti Bulgarlar’dır.

◉

Tuna Bulgarları ilk kez Han unvanı yerine Çar unvanı kullanan Türk devletidir.

◉

İslamiyet’i kabul eden ilk Türk devleti İtil Bulgarları’dır.

◉

İlk Türkoloji Enstitüsü Macarlar tarafından Budapeşte’de kurulmuştur.

◉

İlk Türk devletlerinde hükümdar çocuklarına Tigin/ Tekin adı verilmiştir.

◉

İstanbul’u kuşatan ilk Türk devleti Avarlar’dır.

◉

Kendi adına alfabe yapan ilk devlet Köktürkler’dir.

◉

Türklere ait ilk milli alfabe Köktürk Alfabesi’dir.

◉

Göktürk(Orhon) Alfabesinden sonraki ilk milli Türk alfabesi Uygur Alfabesi’dir.

◉

Türklere ait ilk edebi eserler Köktürkler’e aittir.

◉

Yazılı ilk Türk eserleri Köktürkler’e aittir.

◉

Tengri Orhun Kitabelerinde çözülen ilk kelimedir.

Türklerde ilk kez din değiştire devlet Uygurlar’dır.

◉

Parayı kullanan ilk Türk devleti Köktürkler’dir.

İtil Bulgar Devleti’nde İslamiyet’i kabul eden ilk Türk hükümdarı Almış Han’dır.

◉

Asya’dan Bizans’a elçi gönderen ilk Türk devleti Köktürkler’dir.

◉

Asya’da İslamiyet’i kabul eden ilk büyük Türk devleti Karahanlılar’dır.

392

TANITIM DEMOSU

4 BÖLÜM

ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ

Yıllara Göre Çıkmış Soru Sayıları 2012

2013

2014

2015

2016

415

TANITIM DEMOSU

✓ SSCB liderliğindeki Demir Perde ülkelerinin yayılmacı

faaliyetleri

✓ SSCB’nin yayılmasını ABD’nin durdurabileceği gibi

görüşler

✓ SSCB’nin Türkiye’deb toprak ve üs istemesi ✓ SSCB’nin İran ve Yunanistan üzerinde baskı kurması ✓ İngiltere’nin Orda Doğu’da aktif siyaset izlemesi

gibi gelişmeler ABD’nin Batı Bloku’nu kurmasında etkili olmuştur. Truman Doktrini (12 Mart 1947) ✓ ABD başkanı Truman’ın Komünist rejime karşı dire-

Not

nen ülkelere askeri ve mali yardım amaçlayan planıdır. Bu doğrultuda Yunanistan’a 300, Türkiye’ye de 100 milyon dolar yardım planlanmıştır. Bu yardım planı ABD’nin Batı dünyası liderliğini üstlenmek için yaptığı ilk girişim olarak kabul edilmiştir. Ayrıca doktrin, daha sonra yapılacak olan Marshall Planı’na da zemin hazırlamıştır.

Marshall Planı (5 Haziran 1947) ✓ ABD Dışişleri Bakanı George Marshall’ın Türkiye’nin

de içerisinde bulunduğu Avrupa ülkelerine malzeme, makine ve para yardımı planıdır.

✓ Türkiye dahil olduğu 16 Avrupa ülkesi, 22 Eylül

1947’de Marshall Planı doğrultusunda Amerika’ya sunulmak üzere “Avrupa Ekonomik Kalkınma Programı” hazırladılar.

✓ Bunun üzerine ABD de 3 Nisan 1948’de çıkardığı

Not

“Dış Yardım Kanunu” gereği 16 ülkeye toplamda 6 milyar dolar yardımda bulunmuştur. 16 Avrupa ülkesi, Dış Yardım Kanununun çıkması üzerine 1948’de Avrupa Ekonomik İş Birliği Teşkilatı’nı kurmuştur. SSCB de Marshall’a karşılık Molotof Planı’nı ile Doğu Blok’u ülkeleri arasında ticareti geliştirme planını hazırlamıştır.

438

askeri stratejisidir. Spykman’a göre; İç hilal Avrasya’yı, Avrasya da dünyayı denetler. ABD, bu mantık doğrultusunda 1950’den sonraki dış politikasını Türkiye, İran, Irak, Hindistan, Kore, Çin, Pakistan ve Doğu Sibirya’dan oluşan iç hilali kontrol etmeye sevk etmiştir.

Anzus Paktı (1951) ✓ 1 Eylül 1951 tarihinde ABD, Avustralya ve Yeni Zelan-

da arasında imzalanan güvenlik antlaşmasıdır. İmzacı devletlerin adlarının baş harfleri dolayısıyla Anzus Paktı adını alan bu antlaşmaya göre; taraflar Büyük Okyanus bölgesinde herhangi bir saldırıya uğramaları halinde birbirlerine yardım edeceklerdi.

Schuman Planı ✓ Fransa Dışişleri Bakanı Schuman’ın 1950’de Batı Al-

manya ve Fransa’daki çelik ve kömür üretiminin denetlenmesi için bir örgüt kurulması önerisinde bulundu.

✓ Önerinin 1951’de Paris’te kabul edilmesi üzerine

Fransa, Belçika, Federal Almanya, İtalya, Hollanda ve Lüksemburg’un katılımıyla Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu kurulmuştur.

✓ Kuruluş 1957’de Roma Antlaşması ile Avrupa Ekono-

mik Topluluğuna dönüşmüştür.

Not

Sebepleri

✓ ABD’nin SSCB’ye karşı geliştirdiği siyasi, ekonomik ve

Schuman Planı gelecekte Avrupa Birliği’nin oluşumuna zemin hazırlayacaktır.

Eisenhower Doktrini ✓ ABD başkanı Eisenhower’in Orta Doğu’nun SSCB

egemenliğine girmesine engel olmak, Orta Doğu ülkelerine ekonomik yardımda bulunmak ve Orta Doğu ülkelerine komünist saldırısı olması halinde bu bölgede ABD’nin askeri kuvvetlerini kullanmak için ilan ettiği doktrindir.

Not

Batı Bloku’nun Kurulması

Spykman (İç Hilal) Stratejisi

Türkiye, Yunanistan, Lübnan, Irak, Pakistan, Libya, Tunus, Fas ve İsrail doktrini kabul ederken Mısır, Suriye ve Ürdün doktrine tepki göstermiştir.

Not

başarısız olmuştur. Varşova Paktı Ordusu 1968’de Çekoslovakya’yı işgal etmiş, çok sayıda direnişçi öldürülmüş ve böylece “İnsancıl Komünizm” hareketi sonunda engellemiştir.

SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ

Doktrin ile ABD, Orta Doğu ülkeleri ile ilişkilerini geliştirmiş ve ilk kez SSCB ile Orta Doğu’da karşı karşıya gelmiştir.

TANITIM DEMOSU

KÜRESELLEŞEN DÜNYA

KÜRESELLEŞEN DÜNYA daha sıkı ekonomik iş birliğini sağlamak amacıyla 1990 Aralık ayında “Egemen Devletler Birliği Antlaşması” fikrini ortaya attı.

Mihail Gorbaçov ◉

2 Mart 1931 yılında doğdu.1952’de Sovyetler Birliği Komünist Partisine (SBKP) girdi. 1985 yılında SBKP genel sekreteri oldu. 1988 yılında SSCB’nin başına geçti.

◉

Bu birliğin içindeki cumhuriyetlerin bağımsızlıklarının ilanını kaçınılmaz kılmıştır. Bu doğrultuda önce Gürcistan sonra Estonya ve Letonya bağımsızlığını ilan etti.

Gorbaçov çeşitli ülkelere yaptığı geziler ile dıştaki itibarını yükseltmiştir. Batı ile yakın ilişkiler kurdu. Çin’e giderek bu ülkeyi 30 yıl boyunca ilk ziyaret eden Sovyet lideri olmuştur. Federal Almanya’yı, Birleşik Krallığı ve Finlandiya’yı da ziyaret etmiştir.

◉

Sonuç olarak açıklık siyaseti komünist yönetimin yıkılmasına ve yerine bağımsız cumhuriyetlerin kurulmasına zemin hazırladı, COMECON ve VARŞOVA Paktı 1991’de kendisini feshetti.

◉

Gorbaçov 1985’te ABD başkanı Reagan ile Cenevre’de zirve toplantısı yaptı. Silahsızlanma, bilim, kültür, eğitim alanlarında bilgi alış verişi için anlaştı.

◉

Fakat ABD başkanı Reagan, Yıldız Savaşları projesinden taviz vermediği için silahsızlanma görüşmesinden bir netice alınamadı.

Gorbaçov’un “Her ulus istediği kalkınma yolunu seçme, kendi kaderini tayin etme, topraklarını ve insan kaynaklarını istediği gibi kullanma sahiptir” açıklaması Doğu Avrupa ülkeleri üzerinde de etkisini gösterdi. Macaristan, Çekoslovakya ve Polonya’da aydınlar ve milliyetçiler harekete geçti. Kısa süre sonra da sosyalist rejimler yıkılmıştır.

◉

Gorbaçov, Ekim devriminin 70. yıl dönümündeki konuşmasında Stalin ve Troçki’yi eleştirmiştir.

◉

Gorbaçov’un en önemli meseleleri SSCB’ye bağlı cumhuriyetlerdeki milliyetçi hareketler ve bağımsızlıklarını ilan etmeleri ile maden işçilerinin grevleri olmuştur.

SSCB’nin dağılması, ABD’nin süper devlet olma yolunda rakipsiz kalmasını sağlamıştır. SSCB’den ayrılan devletlerin bir kısmı Rusya Federasyonu liderliğinde Bağımsız Devletler Topluluğunu kursalar da SSCB’nin eski gücüne ulaşamamışlardır.

◉

Baskıcı, Sosyalist yönetim yerine; demokratik, gelişmiş, çağa uygun Glastnost “Açıklık” ve Perestroyka “yeniden yapılanma” politikasını uygulamaya koyması dünyada büyük yankılar uyandırmıştır. Bu politikalar SSCB’de gevşemelere ve dağılmaya zemin hazırladı.

◉

18 Ağustos 1991’de komünizm rejimini yeniden yeşertmek isteyen KGB ve ordunun desteğini alan en yakın arkadaşı olan Yanayev ve 8 arkadaşından meydana gelen İhtilal Komitesi, Gorbaçov’a karşı darbe yaptılar. 22 Ağustos 1991 tarihinde Gorbaçov devlet başkanlığını tekrar eline geçirdi.

Not

◉

SSCB’nin dağılmasıyla Gorbaçov: “25 Aralık 1991’de televizyona çıkarak; Görevimi kaygı içinde ama umutla bırakıyorum. Herkese iyi şanslar diliyorum.” diyerek görevinden istifa etti. Yerine Boris Yeltsin geçmiştir.

SSCB’nin Dağılması(1991) ◉

Gorbaçov, Glastnost ve Perestroyka politikası ile devlet örgütlenmesini ve hükümeti yeniden düzenlemeyi hedeflemiştir. Gorbaçov SSCB’ye bağlı cumhuriyetlerdeki bağımsızlık hareketlerine ve milliyetçilik akımlarına çözüm bulmak ve bağlı devletler arasında

460

SSCB’den Ayrılan Devletler Devletin Adı

Bağımsızlık Tarihi

Gürcistan

28.04.1991

Estonya

20.08.1991

Letonya

21.08.1991

Ukrayna

24.08.1991

Beyaz Rusya

25.08.1991

Moldova

27.08.1991

Azerbaycan

30.08.1991

Kırgızistan

31.08.1991

Özbekistan

31.08.1991

Litvanya

06.09.1991

Tacikistan

09.09.1991

Ermenistan

21.09.1991

Türkmenistan

27.10.1991

Kazakistan

16.12.1991

Rusya Federasyonu

26.12.1991

TANITIM DEMOSU

KÜRESELLEŞEN DÜNYA

GURURLARIMIZ

Naim Süleymanoğlu

“Cep Herkülü” olarak bilinir. Dünya halter tarihinin en geç rekortmenidir. Kariyerinde üç olimpiyat altın madalyası, yedi dünya şampiyonluğu, altı Avrupa şampiyonluğu ve 46 kez dünya rekoru vardır. Türkiye’ye olimpiyatlar tarihinde güreş dışında ilk kez altın madalya kazandırmıştır. 1992’de Uluslararası Halter Basın Komisyonu tarafından “Dünyanın En İyi Sporcusu” seçilmiştir.

Halil Mutlu

Dinamo lakabı ile bilinen Bulgaristan göçmeni Türk haltercidir. 3 kez Olimpiyat Şampiyonu, 5 kez Dünya Şampiyonu, 10 kez Avrupa Şampiyonu olmuş, 52 kg, 54 kg ve 56 kg’da 20’den fazla dünya rekoru kırmıştır.

Yaşar Doğu

Türk güreşinin efsane isimlerinden biri olan Yaşar Doğu, ay yıldızlı mayo ile yaptığı 47 güreşin yalnızca birinde yenilmiş, galip geldiği 46 karşılaşmanın 33’ünü tuşla kazanmıştır. 1946’dailk defa Avrupa Şampiyonu oldu. 1947’de Avrupa Grekoromen Şampiyonası’nda 73 kiloda şampiyonu oldu. 1948 Yaz Olimpiyatları’nda şampiyonu oldu. 1949’da İstanbul’da düzenlenen Avrupa Güreş Şampiyonası’nda şampiyon oldu. 1951 yılında 87 kiloda ömrünün ilk ve son Dünya Şampiyonluğu’nu kazandı.

Hamza Yerlikaya

FILA tarafından “Asrın Güreşçisi” unvanı verilmiş Türk grekoromen güreşçisidir. 1992’de İstanbul’da Yıldızlar Grekoromen stil 76 kg’da Dünya 1.si oldu. 1993’te Avusturya’da Gençler Grekoromen stil 81 kg’da Avrupa 1.si oldu. 1993’te Stokholm’de İsveç Büyükler Grekoromen stil 82 kg’da Dünya 1.si oldu. 1994’te İstanbul’da Türkiye Ümitler Grekoromen stil 82 kg’da Avrupa 1.si oldu. 1996’da Atlanta’da ABD Olimpiyat Oyunları Grekoromen stil 82 kg’da Olimpiyat 1.si oldu. 1998’de Minsk’te Beyaz Rusya Büyükler Grekoromen stil 85 kg’da Avrupa 1.si oldu. 2000’de Sydney’de Olimpiyat Oyunları Grekoromen stil 85 kg’da 1. oldu. 2002’de Seinäjoki’de Finlandiya Büyükler Grekoromen stil 84 kg’da Avrupa 1.si gibi birçok başarıya imza atmıştır. 2007 seçimlerde Adalet ve Kalkınma Partisi’den memleketi Sivas’tan TBMM 23. dönem milletvekilliğine seçilmiştir. 2012’de Türkiye Güreş Federasyonu başkanlığına seçilmiştir.

Mehmet Akif Pirim

1992 yılındaki Barselona Olimpiyat Oyunları’nda kazandığı altın madalyayla Türkiye’ye güreşte 24 yıl sonra ilk altın madalyasını getirmiştir. Aynı zamanda 1991 yılında Dünya ikincisi olan Pirim, üç Akdeniz Oyunları altın madalyasına sahiptir.

Mahmut Demir

Türk Milli mayosunu 220 kez giymiş; Avrupa, Dünya ve Olimpiyat şampiyonu olmuş, dünya güreş literatürüne adını “Türk Tankı” olarak yazdırmış bir güreşçidir. 1993 yılında bu son yüzyılın İran’da yapılan Cihan şampiyonluğu unvanını Türkiye adına bulunduran tek sporcudur. Atlanta 1996 Olimpiyat Oyunları finalinde serbest güreşte 28 yıl aradan sonra Türkiye’ye altın madalya kazandırmıştır. Amasya’nın Türkiye Cumhuriyeti Devlet Üstün Hizmet Madalyası sahibi tek ismidir ve aynı zamanda Devlet sporcusudur.

Hülya Şenyurt

Judocu olan Hülya Şenyurt, olimpiyat madalyalı en geç sporcu olarak büyük bir başarıya imza atmıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin olimpiyatlarda madalya elde eden ilk kadın sporcusudur. 1990’da Finlandiya’da 48 kg’da Avrupa 2.si oldu. 1991’de Avrupa Gençler Şampiyonu oldu. 1992 yılında Barselona Yaz Olimpiyat Oyunları’nda 48 kg’da bronz madalya kazanmıştır.

Sinan Şamil Sam

Profesyonel ağır sıklet Türk boksörüdür. ‘Boğazın Boğası’ lakabıyla tanınmıştır. Dokuz defa Türkiye şampiyonluğunu kazandı. 1992’de Gençler Dünya Şampiyonu, 1993’te Vize-Avrupa şampiyonu, 1995 Dünya İkinciliği’ni elde ederken 1999’da büyüklerde Amatör Boks Dünya Şampiyonu olmuştur. 2000 yılında profesyonel oldu. 2002’de Avrupa Şampiyonu olmuştur. 20 Kasım 2004’te WBC klasmanında ‘Dünya Kıtalararası Ağır sıklet Boks Şampiyonluğu unvanını aldı. Yaptığı 35 maçın 16’sını nakavt olmak üzere 31’ini kazanmıştır.

Cahit Arf

Türk matematikçidir. 1974’te TÜBİTAK Bilim Ödülü’nü kazandı. cebir konusundaki çalışmalarıyla dünyaca ün kazanmıştır. Arf değişmezi ve Arf halkaları gibi literatürde adıyla anılan çalışmaların yanı sıra “Hasse-Arf Teoremi”ni matematik bilimine kazandırmıştır. Öğrencilerine sürekli: “Matematiği ezberlemeyin, kendiniz yapın ve anlayın.” demiştir. Cahit Arf, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın 10 liralık banknotunda portresi yer almaktadır.

472

TANITIM DEMOSU

“Çağın En İyisi”

/modernenderunyayinlari

ISBN 978-605-66476-2-8

/modernenderunyayinevi Merkez Mah. Salih Paşa Cad. No: 24 Kat: 1 Gaziosmanpaşa/İSTANBUL Gsm: 0 (506) 520 46 36

/modernenderunyayinlari modernenderunyayinlari@gmail.com

9 786056 647628