Enschedeooit april 2016 16 pag

Editie Enschede

Jaargang 2

Mei 2016

VERHALEN DOOR EN VOOR ENSCHEDEËRS, ENSCHEDE TOEN EN NU

Het Paradijs, gewoon in Enschede Thijs Snitslaar is geboren en getogen in Enschede en inmiddels 29 jaar.

Sinds vier jaar runt hij samen met zijn vrouw vegetarisch restaurant Het Paradijs, waar je kan eten in een idyllische omgeving. Het gebouw is van oorsprong een opslagloods voor onder andere textiel. “Het was een hele saaie loods met een dak van golfplaten ondersteund door houten palen.

Eind jaren ‘60 is het pand leeg komen te staan en daarna heeft het verschillende functies gehad tot Adriaan Schalken het in 1992 kocht om zijn droom te verwezenlijken: een aards paradijs maken. Daar heeft hij veel hulp bij gekregen van andere kunstenaars in Enschede. In zijn ogen gooiden mensen veel te veel weg en hij heeft laten zien dat we van die dingen een paradijs konden maken. Dat heeft hij niet alleen gedaan met materialen die verworpen werden, maar ook met mensen die uit de maatschappij werden verworpen. Hij bood hulp aan mensen die bijvoorbeeld met poli-

Expositie in de Grote Kerk tijdens Pinksterweekeinde

Memphis Heart ‘n Soul

In het weekend van 14 t/m 16 mei vindt op de Oude Markt weer het jaarlijkse festival Memphis Heart ‘n Soul Enschede plaats.

Dit jaar staat het festival in het teken van Beale Street en staat het stil bij de vorig jaar (op 14 mei 2015) overleden blueslegende B.B. King.

Alle muzieksoorten uit Memphis, rock ‘n’ roll, blues, soul, gospel en country komen voorbij.

Op zaterdag 14 mei kunt u de strijd om de Heart & Soul Award bijwonen.

De genomineerde bands zullen zich van 14:30 tot 17:30 uur presenteren en om 17:30 uur vindt de prijsuitreiking plaats. De winnaar gaat de Sun Studios in Memphis bezoeken.

Op zondag 15 mei van 14:15 tot 15:00

tie in aanraking waren geweest, een drugsverleden hadden of hun draai in de maatschappij niet konden vinden en kreeg daar hun hulp voor terug.” Lees verder op pagina 2

uur verzorgen ‘Them Lewis Boys’ een Jerry Lee Lewis tribute en later op de middag kunt u genieten van de Textielbeat 60’s Show, een muzikale rondreis door de 60’s. Zondagavond zal de Memphis Jones Band het publiek vermaken van 21:00 tot 22:15 uur en van 22:30 uur tot middernacht zal Danny Vera plaats nemen op het podium.

Dit is slechts een kleine greep uit de artiestenlijst. Kijk voor meer informatie over het volledige programma, de locaties en een uitgebreid interview met Sonna Krom op pagina 8 & 9 in deze krant. Zij verteld over haar reis naar Memphis en de opvallende overeenkomsten tussen beide steden.

Kunst & Cultuur in Enschede

Concordia werd aan het begin van de 20e eeuw gebouwd op initiatief van pastoor Alphons Ariëns. Hij richtte in 1889 de eerste katholieke arbeidersvereniging van Nederland op. Deze vereniging had als doel tegengas te bieden aan de opkomst van het socialisme onder de textielarbeiders. In het begin was de vereniging gehuis-

Concordia 1955

016008_ZUIVELHOEVE LOGO_CMYK.pdf

Allround Fietsservice Jan Heinink Muldermanshoek 11 06-53848785 allroundfietsservice@mail.com

Restaurant THESSALONIKI Griekse specialiteiten Langestraat 52 7511 HC Enschede Tel: 053 431 93 20 www.thessalonikienschede.com

1

01-12-11

vest in het gebouw “Tivoli” aan de Oldenzaalsestraat, maar na enkele jaren werd besloten tot de bouw van een nieuw hoofdgebouw. Ariëns had hierbij een markant gebouw in het hart van de stad voor ogen, dat symbool moest staan voor het katholieke leven in Enschede.

Lees verder op pagina 7

10:23

Zuivelhoeve Enschede Winkelcentrum Zuid

Wesselernering 2a 053 4765164 7544 JA zuivelhoeve-winkels.nl Enschede

Kledingreparatie Enschede Het beste adres voor het verstellen van uw kleding Tailor Bagram

www.blueeyesmedia.nl

Haaksbergerstraat 338 7513 EJ Enschede Tel.: 0642391035

Pagina 1

ENSCHEDE OOIT

De tweede krant van Enschede Ooit ligt voor u,

wij wensen u veel leesplezier

Wat ooit begon als een besloten Facebookgroep is uitgroeit tot een populair begrip in Enschede. Enschede Ooit is een platform met een website, Facebookgroep en nu ook een krant, Tumblr pagina en facebookpagina.

Wij brengen sentimenten en we willen de herinneringen levendig maken, maar ook het heden zeker niet schuwen. In het heden schuilt namelijk de herinnering van de toekomst.

Wij willen graag een krant maken die u ontspanning brengt.

Van veel artikelen in de krant komt een uitgebreidere versie op onze website: www. enschedeooit.nl en wij nodigen u van harte uit om lid te worden van onze Facebookgroep: “Enschede Ooit :)”.

Namens het hele team van Enschede Ooit, Tanja Westendorp en Robert Frieser www.enschedeooit.nl

Colofon

haverstraatpassage 68

Enschede Ooit is een onderdeel van Management-Tree in samenwerking met Blue Eyes Media Jaargang 2, editie 1, mei 2016 Redactie: Eindredactie: R. Frieser Hoofdredactie: T. Westendorp Teksten: P. van Loo Fotografie: J. Kolkman Grafische Vormgeving: Blue Eyes Media / 2cme Vrijwilligers: Piet & Aly Oudt Ronnie Vos Roel Ras (miniatuurbussen.nl) Dominic Scheggetman (columnist) Frits Heijne (stadswandeling Enschede) Marcel Pasveer (fotografie) Martin Helthuis (fotografie) Tamarah Frieser Marlies Enklaar Gitte Molenman

Mede mogelijk gemaakt door: Cultureel Erfgoed Enschede Enschede in Ansichten Stichting Edwina van Heek Fotoarchief Brusse Internet Marketing Twente Nationaal Archief

(inside The Upperside) www.planetofsound.nl petrushka@planetofsound.nl

Met dank aan: De Oude Molen Haaksbergen DL Events Enschede Horeca Verhuur Twente Acceso Payrolling Gran Caffé Novi TV Enschede FM Drukwerk en verspreiding: Unaniem drukkerij (hofweekblad) Twente Huis aan Huis

De directie heeft getracht alle rechten te waarborgen.

Bent u van mening dat u hierop aanspraak kunt maken? Of wilt u adverteren in Enschede Ooit?

Neemt u dan contact op met info@enschedeooit.nl Mocht u de krant niet ontvangen hebben, kijk op de website voor afhaal adressen.

Management Tree Publishing Sales Coordination Graphic Design Logo & Corporate Identity Video Productions Events Marketing & Strategy Het Lenfert 51 053 7600647 7547 SN Enschede

www.management-tree.nl info@management-tree.nl pagina 2

Uitgevers van o.a. Enschede Ooit ): en Om de Hoek Gekeken

* vraag naar de voorwaarden in de winkel

ENSCHEDE OOIT

Het Paradijs, paradijselijk genieten

Door de redactie Vervolg van voorpagina

Vegetarisch eten kan heel uitdagend zijn Adriaan stelde zichzelf geen deadline. “Hij had natuurlijk ook niet alle materialen meteen voor handen dus het is organisch ontstaan. Hij had op een dag alleen een paar stenen of een restpartij mozaïektegels en daar ging hij mee aan de slag. Hij had geen beeld van hoe het moest worden, maar begon met de materialen die hij vond. Adriaan heeft van 1992 tot 2000 aan Het Paradijs gewerkt om het in essentie tot de plek te maken die het nu is.”

In eerste instantie woonde Adriaan in Het Paradijs, maar de deur stond altijd open.

“Mensen komen binnen kijken en vragen dan of ze iets kunnen drinken. Op een gegeven moment ontstaat de vraag of ze er ook een feestje kunnen geven. En zo begon er langzamerhand wat horeca in te sluipen. Maar hij woonde hier wel, dus als het te laat werd, moest hij mensen naar huis sturen. Daarom heeft hij besloten om Het Paradijs van de hand te doen.

Daarnaast heeft de vuurwerkramp hier aanzienlijke schade aangericht. Adriaan is toen vertrokken naar Brazilië omdat de regels daar soepeler zijn en is daar een vergelijkbaar project gestart.”

Degene die Het Paradijs van Adriaan ge-

KRUI DEN WIJS HEID

kocht heeft, besloot toen om er een horecagelegenheid van te maken. Thijs kwam daar voor een feestje toen hij zestien jaar was en toen stelden zijn ouders voor om te solliciteren. “Op een goede dag werd ik gebeld met de vraag of ik kon komen afwassen. In de loop der tijd heb ik steeds meer verantwoordelijkheden gekregen en zo’n vier jaar terug kwam de mogelijkheid om dit over te nemen.”

Hij voelde zich meteen geroepen om deze mogelijkheid aan te grijpen. “In de vijftien jaar dat ik hier al rondloop, heb ik een aardige visie meegekregen. Er wordt nog zoveel aan materialen verspild, ook in restaurants bijvoorbeeld. Wij proberen hier te laten zien dat dat ook anders kan.

Wij proberen zoveel mogelijk producten biologisch te krijgen, maar ook in de eigen

streek.”

Het restaurant trekt veel mensen door de mooie inrichting, maar het onderscheidt zich ook door het volledig vegetarische menu. “Als mensen een feest wilden geven in Adriaans huis, mochten ze hun eigen eten meenemen, maar vlees was niet welkom en dat is altijd zo gebleven. Ik ben zelf niet vegetarisch, maar heb het vegetarische karakter wel in stand gehouden.”

De mogelijkheden bij Het Paradijs zijn heel divers. “We kijken eerst wat mensen willen. Naast eten kunnen ze hier trouwen, maar ook een uitvaart houden. Onze gasten zijn heel divers: van natuurliefhebbers tot de Rotaryclub. We mogen hier 120 mensen binnenlaten en met groepen gebeurt er altijd wel iets leuks. Mensen vragen vaak of er wel eens kinderen in de

vijver vallen, maar meestal zijn het de volwassenen die erin liggen."

Er rusten wel vooroordelen op het restaurant. “Vegetarisch eten blijft heel eng voor sommige mensen. Ik hoor wel eens mensen die hier graag willen eten, maar hun partner niet meekrijgen als er geen vlees op het bord komt. Wanneer ze dan uiteindelijk toch langskomen, hoor ik achteraf vaak wel eens dat mensen helemaal niet gemerkt hebben dat het eten vegetarisch was.”

Alle planten in Het Paradijs zijn echt. “Alles groeit en bloeit en verandert mee met de jaargetijden. Het is ook leuk dat alle planten zijn gekregen. Adriaan nodigde mensen uit om planten die bij hen thuis te groot werden bij hem te brengen en inmiddels zijn het bomen geworden.”

Hoe zit het met hygiëne te midden van al die natuur? “Planten trekken beestjes aan, zeker wanneer ‘s Zomers de dakramen en deuren opengaan. We vinden hier ook wel eens mierennestjes, maar in mijn ogen hoort dat gewoon bij de natuur en op een terras heb je dat ook. Ik heb laatst eens gehoord dat er volgens de HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points) dat er geen potgrond mag worden vervoerd samen met levensmiddelen.

Maar mijn eerste reactie is: ‘Hoe groeien die levensmiddelen dan?’”

Thijs krijgt regelmatig de vraag waar de vogeltjes zijn. “Toen Adriaan hier nog woonde vlogen er parkieten rond, maar die zijn bij de vuurwerkramp weggevlogen. Ik weet eigenlijk niet of we nieuwe mogen kopen, maar ik denk niet dat je dat zou moeten willen in een restaurant. ‘s Zomers vliegt er wel eens een vogel naar binnen en die is dan lastig weg te krijgen omdat hij het hier zo naar zijn zin heeft.

Die laten we dan wel rustig nestelen, maar ik heb ze liever niet binnen.”

De menukaart is niet uitgebreid, maar alles is dagvers. “We hebben vier voor-, vier hoofd- en vier nagerechten. We proberen in elke categorie één gerecht te laten wisselen zodat we daar onze creativiteit in kwijt kunnen om iets bijzonders te maken voor vegetariërs. Daarnaast hebben we wat gerechten die herkenbaarder zijn voor vleeseters, zoals een lasagne.

Verder stemmen we de kaart af op seizoensproducten.”

Honingzoete doorstroming Een aandoening die in de westerse wereld ver verspreid is en in snel tempo met omvang toeneemt, is de diabetes mellitus (1 en 2), letterlijk vertaald honingzoete doorstroming, waarmee de zoete urine die vrijkomt bij mensen met suikerziekte wordt bedoeld.

Het is een afwijking in de stofwisseling waarbij de concentratie van glucose in het bloed te hoog is en waarbij de nieren het niet meer aankunnen om het te filteren. Daardoor komt er glucose in de urine terecht. Dit wordt veroorzaakt door onvoldoende insulineproductie of doordat de insuline onvoldoende werkt voor haar functie. Daarnaast zijn er nog genetische, of door medicijnen (prednison) veroorzaakte vormen van suikerziekte, maar die wil ik even terzijde leggen. Want de hoofdoorzaak van diabetes mellitus 2 ligt heel vaak in de levenspatronen van de desbetreffende persoon en dan vooral op gebied van voeding, beweging en natuurlijk aan de andere kant de dagelijkse sterke emoties en ergernissen met bijbehorende stress.

Hierdoor worden aan de lever en de bijbehorende organen gewoon te hoge eisen gesteld.

Het verhaal is nu bij diabetes dat de eilandjes van Langerhans in de alvleesklier (pancreas) te weinig van het hormoon insuline aanmaken, dat de lever nodig heeft om de afgifte van suiker te reguleren. Daardoor verliest de lever de controle en kan zodoende te veel of te weinig suiker aan het bloed meegeven. Het teveel aan suiker wordt dan meer of minder

in de urine afgescheiden. In de reguliere geneeskunde is het dan zo dat van buitenaf met tabletten of spuiten niet-eigen insuline wordt toegevoegd totdat het goede peil is bereikt.

Nadeel is dat de alvleesklier door deze toevoeging nog langzamer gaat werken, wat zich bewerkbaar maakt omdat de medicatie dan langzamerhand met de tijd wordt opgevoerd, waarbij dan alle negatieve neveneffecten op de koop toe worden geaccepteerd. De lever en de nieren gaan dan langzaam achteruit en de kans op hartklachten zullen sterk toenemen. In de natuurgeneeskunde benadert men deze aandoening op een geheel andere manier.

Men probeert door een zeer uitgebreide anamnese (vragenlijst, bloedonderzoek, huidonderzoek en urineonderzoek) te achterhalen waar dit probleem wegkomt. Want uiteindelijk heeft elke ziekte in de kern een oorzaak.

Men voegt niet kunstmatig insuline van buitenaf toe, waar de alvleesklier geen baat bij heeft maar alleen maar trager wordt. In plaats daarvan probeert men de pancreas te triggeren door middel van cupping, voeding, massage en een kruidenkuur met onder andere

Door: Hans Hulsschreuder

bosbesblad, zeepkruid, boneschillen, galigaan, helmkruid, okkernoot, brandnetel, robertskruid, maagdenpalm. Hierbij worden, in eigen praktijkervaring, zeer goede resultaten verkregen. Deze biologische medicatie wordt dan meestal ondersteund door middel van watertherapie, wat het dan tot een compleet pakket maakt.

Als de diabetes niet te ver is doorgeschoten, kan men (en dat weet ik uit eigen praktijkervaring) door middel van natuurgeneeskunde de diabetes terugschroeven zodat de pancreas langzaam uit zijn progressief dal komt en zelfs volledig kan herstellen op die manier. Dit is op de allopathische manier meestal niet meer mogelijk, omdat die alleen het symptoom bestrijd door insuline toe te voegen, terwijl de natuurgeneeskunde het zelfregulerende genezingsproces van het lichaam activeert. Dit heeft vaak een beter en langduriger effect op de gezondheid en kan uiteindelijk tot een natuurlijke manier van genezing leiden.

Verdere vragen over dit onderwerp kunnen naar Hans Hulsschreuder, erkend Natuurgeneeskundig specialist van Kruidenpraktijk Paramirum, info@paramirum.nl, www.paramirum.nl, tel 053-4334581.

pagina 3

ENSCHEDE OOIT

De wijk: Pathmos

Door: IMTwente

Begin vorige eeuw heerst grote woningnood in Nederland. Er moeten heel snel veel woningen bijgebouwd worden. In Enschede wordt daarvoor de ‘Vereeniging de Volkswoning’ opgericht, waarin onder meer de burgemeester, een aantal textielfabrikanten en een arbeidersvereniging samenwerken.

Uitgangspunt zijn de voor die tijd vooruitstrevende idealen, zoals ‘De verheffing van den arbeider’ en het terugdringen van overmatig alcoholgebruik. De jonge architect en directeur gemeentewerken, dhr. Op ten Noort, is ervan overtuigd dat een goede en betaalbare huisvesting daar een belangrijke bijdrage aan kan leveren. Hij vindt ook de aanwezigheid van een tuin belangrijk “Voor enkele liefhebberijen naar des werkmans hart”.

Ingang Pathmos 1927: Enschede in Ansichten

De Pathmos is in deze periode gebouwd, en ademt nog steeds de sfeer van toen.

De wijk zou vernoemd zijn naar de oude buitenplaats van H.A. van Heek. Patmos is een eiland in de Egeïsche Zee met een rijke geschiedenis. De evangelist Johannes zou er in ballingschap zijn Openbaringen geschreven hebben. Het verhaal gaat dat de ‘h’ van ‘van Heek’ in de naam geslopen is.

De wijk is opgezet naar model van de buurt Plein-West Indië, een vernieuwend geheelconcept van woningen, schoolgebouwen, badhuizen, winkelpanden, pleinen en parken. En niet te vergeten: een aansluiting op het gemeenteriool.

De ruime opzet sluit aan bij de ontwikkeling van de zogenaamde tuindorpen, die door hun typisch dorpse karakter en de sterke nadruk op de gezinswoning als kern van het leven, moeten bijdragen aan de vorming van een fatsoenlijk, burgerlijk karakter.

De variatie in architectuur is groot en er bevinden zich met opzet bochten in de straten.

Toenmalig burgemeester Bergsma vindt lange rechte huizenblokken, zoals die in Amsterdam te vinden zijn, een gruwel. Hij ziet kromme straatjes als een belangrijk item voor de geluksbeleving van de bewoners.

De huizen krijgen een gezamenlijk achterpad. Zo kan de huur onopvallend aan de achterkant geïnd worden. Tegelijk worden huurders aangesproken op het onderhoud

School De Bron Foto: B. Roelink

pagina 4

van de tuinen.

De bouw wordt in 1914 begonnen. Door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog en de daarmee samenhangende materiaalschaarste gebeurt dit in fases. Ter afsluiting van de vierde fase, in 1922, wordt een grote zwerfsteen met inscriptie geplaatst.

Daarna wordt nog de Drentse Buurt gebouwd, met de Eversstraat, van Coevordenstraat en Bloemendaalstraat. Voor gezinnen uit de Drentse veenkoloniën zijn de woningen een grote verbetering, maar de opzet is veel soberder en goedkoper.

Na de Tweede Wereldoorlog blijkt een groot deel vernield of ernstig beschadigd.

Er wordt zoveel mogelijk gestreefd naar identieke herbouw en herstel van de getroffen woningen. Anders dan bij de bouw van de Drentse Buurt wordt de oorspronkelijke architect weer in de arm genomen.

Het Badhuis Foto: B. Roelink

Het Badhuis 1927: Enschede in Ansichten

aangepakt, vinden zowel gemeente, woningcorporatie als bewoners. Minstens zo belangrijk als het slopen van de kleinste huizen is het creëren van minder werkloosheid, minder vervuiling, en een verkleining van gemiddeld anderhalf jaar leerachterstand van de schoolkinderen.

zoals een woon-zorgcomplex, een ontmoetingsruimte in de wijk, de terugkeer van het Eendenparkje en passend straatmeubilair. Daarnaast kunnen woningen nu in eigen bezit komen.

Een aantal buurtpanels is nu nog steeds actief, net als de wijkraad. Zij organiseren verschillende activiteiten in de wijk, zoals de meimarkt en het zomerfeest.

Betrokken bewoners nemen zelf initiatieven voor een plezierige woonomgeving, zoals de tweewekelijkse sociaal-culturele markt ter vervanging van de winkels die verdwenen zijn en het organiseren van activiteiten voor kinderen, waardoor onderling meer begrip en een plezieriger omgang ontstaan.

Mensen zijn er weer trots op in de Pathmos te wonen. Bekende Nederlanders als Gert Timmerman, Henk Elsink en Jan Cremer gaan er prat op dat ze er zijn opgegroeid.

Woningcorporatie ‘De Woonplaats’ gaat ‘goede’ huurders belonen met een goldservice pas, die recht geeft op talrijke voordelen: van kortingen bij winkels tot studietoelagen en sollicitatietrainingen.

Huurders moeten daarvoor vier maanden op tijd betalen en geen overlast veroorzaken zoals vernieling, autowrakken bij de woning parkeren, wiet kweken of omwonenden bedreigen.

Uitgangspunten voor verbetering zijn het imago van de wijk en de sociale en economische structuur. De Drentse Buurt wordt afgebroken en vervangen door de buurt Nieuw Pathmos, met grotere en kwalitatief betere woningen. Ook komt er een brede school.

Dit keer komt de renovatie ook van binnenuit: bewoners worden betrokken bij het proces door de oprichting van zes buurtpanels. Er worden wensen vervuld,

Na een rapport met de titel: “De Pathmos is waard om te blijven” wordt in 1984 opnieuw begonnen met een ingrijpende renovatie. Er wordt flink geïnvesteerd. De woningen zijn daarmee wel verbeterd, maar de problemen in de wijk zijn niet opgelost.

In 2000 publiceert het dagblad Trouw een aantal artikelen over de Pathmos. Ze geven een plastische beschrijving van verloedering, drugs en alcoholmisbruik, met name in de Drentse buurt, waar de problemen het grootst zijn.

Veel mensen wonen al generaties lang met veel plezier op de Pathmos. Zoals een bewoonster verwoord: “Het is hier zo vertrouwd en elke keer weer een feest om terug te komen”

Thomas Ainsworthpark 1950 Enschede in Ansichten

Een renovatie moet integraal worden

Renovatie 2004 Foto: B. Roelink

ENSCHEDE OOIT

Het begin van het Autobus-tijdperk

Wat Veur Stek, Cura Omnis

Door: Roel Ras

Op 22 december 1922 begon de heer Visser met een busdienst van Enschede naar Glanerbrug, parallel aan de TET-tramlijn. Binnen korte tijd volgden meer ondernemers dit voorbeeld met het gevolg dat er een moordende concurrentie ontstond. De strijd om de gunst van de reiziger ging gepaard met lage tarieven. Om de strijd niet te verliezen, stelde de TET zelf autobussen in bedrijf en het beoogde doel bleek goed te werken. De concurrentie kon geen droog brood meer verdienen en staakten de strijd. Op 15 april 1923 werd de eerste stadsdienst geopend van Pathmos naar de Langestraat, alwaar men kon overstappen op de tram.

Een maand later werd de lijn van de Deurningerstraat (hoek Roomweg) naar de Lipperkerkstraat (hoek Oostveenweg) in gebruik genomen. De dienst van Kramer & Grasmeijer werd ook in 1923 overgenomen. Aansluitend op deze dienst werd een busdienst onderhouden op de lijn Glanerbrug-Gronau-Epe. Deze lijn was dermate succesvol dat een Duitse ondernemer deze dienst zelf ging rijden en daardoor verviel dit traject in 1928.

Aangezien men van plan was de tramlijn

door te trekken naar Hengelo en Almelo kreeg men ook aldaar te maken met geduchte tegenstanders van particuliere busondernemers, te weten de firma ‘s W.J. van Wulfften Palthe (die in 1923 werd overgenomen door J.W. Bos (TAD)), A.&H. Reijsoo uit Enschede (Nieuwe Autobus Dienst (NAD)) en Klaaskate uit Hengelo (Hengelosche Autobus Dienst (HAD)).

Niet alleen tussen Hengelo en Almelo was de concurrentie aanwezig, maar ook van Enschede naar Oldenzaal kwam men dezelfde ondernemers weer tegen (de firma’s Klaaskate, Bos en Reijsoo). Op de lijn Enschede-Buurse-Haaksbergen kreeg men te duchten van de firma’s Hassing, G.Morsink, G.W.J. van de Sijde en wederom J.W. Bos. Door de invoering van het vergunningstelsel (CVP) werden een groot aantal trajecten aan de TET toegewezen; op grond van de oudste rechten. De felle concurrentieslag had men overwonnen en het verlies van de zeer goed lopende buslijn van Glanerbrug-Gronau-Epe heeft men in 1928 gelaten aanvaard.

Nu zorgde echter de crisisjaren weer voor de nodige problemen. Een van de maatregelen om het hoofd boven water te kunnen houden was het staken van de tramexploitatie (per 28 februari 1933). De TET ging voortaan uitsluitend verder als autobusbedrijf, echter met behoudt van de naam. De 2e Wereld Oorlog diende zich aan en dat gaf opnieuw diverse problemen: het bedrijf kon namelijk in 1945 helemaal opnieuw beginnen.

Enschede Ooit sprak met Dominic Scheggetman over zijn begrafenisonderneming Cura Omnis.

Het idee ontstond ongeveer anderhalf jaar geleden tijdens zijn werk voor zorginstelling All Care Twente toen een cliënt overleed en geen uitvaartverzekering bleek te hebben. “In zulke gevallen is een gemeentelijke uitvaart vaak de enige oplossing, wat betekent dat hij gekist wordt en naar de begraafplaats of het crematorium gaat zonder afscheid, bloemen of enige ceremonie. Dat vonden wij zo triest dat we dachten: ‘We gaan het zelf organiseren.’ We hebben een oude rouwwagen aangeschaft en met onze jongens helemaal schoongemaakt en opgeknapt tot werkelijk een plaatje van een rouwwagen.” Het verschil tussen Cura Omnis en een uitvaart via een verzekeringsmaatschappij is dat Cura Omnis het met weinig geld doet. De cliënten maken zelf de kaarten, bloemstukken en eventueel zelfs een kist. Door alles in eigen beheer te houden, blijven de kosten laag. “De meeste mensen hebben wel een polis,

Per 1 december 1929 exploiteerde de TET naast de tramlijn , Enschede-Glanerbrug, de volgende buslijnen: Streeklijndienst,

Lijn H,

Enschede-Hengelo,

idem,

Lijn Z,

Enschede-Oldenzaal,

idem,

Lijn B,

Enschede-Buurse-Haaksbergen,

Stadsdienst,

Lijn P,

Pathmos-Windbrugplein,

idem,

Lijn D,

Deurningerstraat-Lipperkerkstraat,

idem,

Lijn F,

Faberplein-Windbrugplein,

idem,

Lijn W,

Plein West-Indië-Windbrugplein,

idem,

Lijn L,

Lindenhof-Windbrugplein,

Het Windbrugplein was tot ca. 1950 de oude benaming van het Van Loenshof en was het centrale overstappunt in het centrum van alle stadslijnen in die tijd.

Bronnen foto’s: miniatuurbussen.nl

Dierenartspraktijk

Tonnema

Een praktijk voor de behandeling van gezeldschapdieren

Hengelosestraat 290, Enschede Tel: 053 43 457 77

maar de uitkering is te laag voor een uitgebreide uitvaart bij een reguliere begrafenisonderneming. Maar met een klein bedrag kunnen wij wel iets doen.” Ook zoeken ze contact met de gemeente Enschede om met het standaardbedrag voor een gemeentelijke uitvaart toch een mooie ceremonie te organiseren.

De rouwauto past goed bij Dominic’s passie voor oude en grote, Amerikaanse auto’s, maar dat is slechts een bijkomstigheid en heeft niet meegespeeld bij de oprichting van de begrafenisonderneming. “Er gaat niet heel veel tijd in het organiseren van begrafenissen zitten, maar dat hoeft ook niet. Wij zijn een zorginstelling en doen dit erbij.”

Dominic heeft gewerkt bij Mediant en heeft op een ambulance gereden in Amsterdam. Daar is hij mee gestopt om voor zichzelf te beginnen met een dagbesteding voor jongens met een beperking. “Dat is uit de hand gelopen. We zijn nu zes jaar verder en zijn AWBZ-gecertificeerd, we hebben een contract met de gemeente, heel veel cliënten en 14 man personeel, een 24-uurszorginstelling, een garage, een winkel… En omdat we kleinschalig zijn, weten we precies wat iedereen doet en waar iedereen is.

Dat is onze kracht ook: doe normaal en verhef je niet boven de cliënt, maar heb contact met ze, praat met ze en wees er altijd. Dat kost je dan 80 uur per week, maar dat heb je ervoor over.”

Er is minder afstand tussen personeel en cliënt dan bij veel andere zorginstellingen. “Ik help zelf ook mee. Als er een wc schoongemaakt moet worden dan sta ik, en mijn zorgmanager Jolanda ook, te poetsen. En ondertussen kan je met de cliënt leuke dingen doen en kletsen. Bijvoorbeeld op donderdag is de garage open en dan ga je met de cliënten aan het klussen en ondertussen kan je met de cliënt praten, hoor je de problemen, kan je nog bellen om dingen op te lossen en hij gaat met een goed gevoel naar huis.

De Barbaar

dierenartsenpraktijktonnema.nl pagina 5

Lunchroom Melan is gelegen aan de Langestraat 22 in het centrum van Enschede direct naast het stadhuis van Enschede. In 2000 hebben het ondernemersechtpaar Hetty en Jos Mentink de zaak overgenomen en door regelmatig de zaak te vernieuwen is de Lunchroom geworden tot wat het nu is.

MELAN, de zaak voor: • • • • •

een lekker ontbijt rijk belegde broodjes luxe High-Tea warme lunchgerechten plate-service

Bij ons wordt de koffie per kopje vers gezet krijg je lekkere versgeperste sinaasappelsap en dat proef je.

Onze klanten bezoeken graag onze zaak en komen ook graag weer terug.

Onze producten worden met de grootste zorg en vers voor u bereid, veelal uit eigen keuken. Broodjes worden op bestelling vers afgebakken. Persoonlijk aandacht staat bij ons hoog in het vaandel.

In onze gezellig ingerichte lunchroom kunt u terecht voor een ontbijt, lunch, borrelen of een kopje koffie met iets erbij.

Sinds kort hebben wij ook High-Tea op onze lunchkaart staan. Reserveren is wel gewenst.

Onze lunchroom bied plaats aan zestig personen. Op het veelal zonnige terras kunnen ook zestig personen zitten.

Langestraat 22, 7511 HC, Enschede, 053 4312114

Haverstraat passage 68-70 7511 EX Enschede 06 24616510

• • • • •

Hapjes Salades Buffetten High Tea Partypannen Berninkholthoek 9 06-52112205

www.DSRfood.nl

Freddy party verhuur Springkussens €50 Party tenten €50 Stormbanen €150 Statafel’s

Reserveer op tijd!

Tel: 06 535 802 26

Een WinkeL vOL BIJZONdere vOndsten

Kottendijk 68 : 7522 BP EnSCHEDE open van 12-17 uur / zOnDAG EN MAANDAG GESLOTEN

pagina 6

ENSCHEDE OOIT

Concordia

Column

Door: Paul Snellink

Vervolg voorpagina

De Vereeniging Concordia werd opgericht voor de oprichting en exploitatie van het gebouw. Concordia had een restauratiezaal, bibliotheek, vergaderruimten, toneelzaal en logeergelegenheden. In de kelder was spaarbank “Providentia” gevestigd, een initiatief van Ariëns om de spaarzaamheid van de katholieke arbeider te bevorderen. Pastoor Smithuis van de Jacobuskerk sprak bij de ingebruikneming in 1902: “Er is veel moois in Enschede, maar niets kan het halen bij Concordia.”

Dominic Scheggetman

Juffrouw Gerry

Concordia 1922

Concordia 1909

Mogelijk fungeerde het toen ook al als bioscoop. Zo meldt “Historie van Enschede” dat Enschede in 1908 zijn eerste bioscoop kreeg aan de Markt, maar dat dit theatertje snel een mislukking werd. Welke bioscoop dit precies was en waar deze op de Markt gevestigd was, is niet duidelijk. Het zou echter goed kunnen dat deze eerste bioscoop zich in het verenigingsgebouw Concordia bevond.

Zaal 2013

Al na zeven jaar, in 1909, ging het bij een brand verloren. De vereniging besloot direct tot wederopbouw. Het nieuwe pand werd tweemaal zo hoog als zijn voorganger, met nog meer vergaderruimten en logeermogelijkheden.

De stijl van het pand is neoclassicistisch.

Het gebouw is in baksteen opgetrokken en heeft in totaal vijf bouwlagen. Iedere verdieping is voorzien van vier vensters en een gietijzeren balustrade.

Sinds de herbouw werden in Concordia besloten toneeluitvoeringen gegeven. Ook werden er vanaf dat moment filmvoorstellingen gegeven. In Concordia betaalde je in 1912 voor eersterangs plaatsen 35 cent, voor de tweede rang 25 cent en voor de derde rang 15 cent. Speciale kindervoorstellingen waren 15 cent goedkoper. De filmvoorstellingen bestonden voornamelijk uit documentaires en kindervoorstellingen.

Alhoewel de Concordia Bioscoop inderdaad een tijdje de bioscoop met de meeste zitplaatsen in Enschede was, kon ze de concurrentie met de directie van Alhambra niet aan en sloot eind 1916. Er werd in 1933 opnieuw een poging gedaan om

IMTwente, voor werk op maat binnen de ICT

Veel mensen met een arbeidsbeperking, bijvoorbeeld een autistische stoornis, beschikken over waardevolle vaardigheden die zij binnen de juiste setting graag willen ontplooien. Er is een grote vraag naar werk binnen de ICT. IMTwente en haar partnerbedrijven RVTwente en ZVTwente bieden deze mensen passend werk, re-integratietrajecten en zinvolle dagbesteding.

IMTwente is een internetmarketingbureau, opgericht in 2014. De oprichters van IMTwente vonden dat er voor arbeidsbeperkten met interesse en vaardigheden op het gebied van ICT nog te weinig mogelijk-

heden bestonden om deze vaardigheden in te kunnen zetten. Zij zijn in dat gat gesprongen en hebben deze vorm van maatschappelijk verantwoord ondernemen nog steeds hoog in het vaandel staan.

Een professioneel internetmarketingbureau

De medewerkers van IMTwente zijn in 2014 begonnen met taken als zoekmachineoptimalisatie en het schrijven van teksten voor de websites van klanten. Het klantenbestand van IMTwente bestaat met name uit bedrijven uit het kleinere MKB-segment. Daarnaast worden er teksten geschreven in opdracht van internetbureaus, die deze taak aan IMTwente uitbesteden. Ook worden er websites gebouwd voor kleinere bedrijven, die met een bescheiden budget toch een mooie

er een bioscoop van te maken maar deze sloot nog in hetzelfde jaar. In 1962 werd het gebouw aan de gemeente Enschede verkocht en werden er ook openbare toneel- en cabaretvoorstellingen gegeven onder de naam Cultureel Centrum van Enschede.

Na lange onzekerheid besloot de gemeente het van binnen en van buiten te restaureren met financiële hulp van een stichting van voormalige textielbaronnen.

In 1974 werd het gebouw als “Theater aan de Markt Concordia” geopend en werd het ook officieel als theater in gebruik genomen. Bij de verbouwing in 1978-1979 werd Concordia aan de eisen van een theater aangepast. In 1996 ging het open als “Concordia Kunst en Cultuur” en kreeg het een filmhuis met twee filmzalen erbij. Het filmhuis bleek na verloop van tijd erg succesvol. Ook daarom werd medio 2014 de theaterzaal omgebouwd tot een theaterfilmzaal. In mei 2016 wordt het nieuwe theaterprogramma voor het seizoen 20162017 gelanceerd.

Bronnen: Concordia Jan Martin Wagenaar website willen. De geleverde kwaliteit door IMTwente is dusdanig dat het aantal opdrachtgevers in aanzienlijk tempo doorgroeit, en daarmee dus ook het aantal mensen dat bij IMTwente in dienst kan treden.

Ook re-integratie en dagbesteding

Naast betaald werk binnen de ICT, biedt het partnerbedrijf RVTwente re-integratietrajecten binnen de ICT aan. Het andere partnerbedrijf, ZVTwente, biedt dagbesteding aan, waar mensen op hun eigen tempo hun vaardigheden op ICT-gebied kunnen inzetten binnen een professionele setting. Hebben zij bijvoorbeeld talent binnen grafische vormgeving, dan kunnen zij deze talenten inzetten als ondersteuning van het werk binnen IMTwente. Op die manier zinvol bezig zijn geeft hen ook een stuk voldoening.

Doorgroeien van dagbesteding naar re-integratie, en van re-integratie naar betaald werk behoort ook tot de mogelijkheden.

Indien gewenst en mogelijk stromen medewerkers van IMTwente op termijn uit naar een ander bedrijf in het reguliere werkveld. IMTwente, RVTwente en ZVTwente bieden mogelijkheden binnen de ICT-branche, voor mensen met een arbeidshandicap. Voor meer informatie kunt u de websites imtwente.nl, rvtwente.nl en zvtwente.nl bekijken.

Toen ik met mijn ouders in de Johan van Reesstraat in Twekkelerveld kwam te wonen, waren de sporen van oud geld nog duidelijk te zien. Het was een straat waar veel onderwijzers en ondernemers woonden in statige huizen. Wij kwamen te wonen in de rijtjeskant. De straat veranderde in de jaren die verstreken in een gemengde verzameling van mensen uit de samenleving, maar er bleven ook nog wat oude stempels, waaronder Juffrouw Gerry. Een vrijgezelle dame die toen in mijn ogen al heel oud was. Juffrouw Gerry was eigenlijk nog heel jong, maar ik was 10 geloof ik en dan is alles om je heen oud.

Gerry was een onderwijzeres van de oude stempel en zo zag ze er ook uit: klassiek en streng. Een klein, goed gekleed dametje met een knotje en een brilletje in rok.

Hier had je respect en eerbied voor, en zelfs een beetje angst. Mijn moeder had geregeld dat ik zaterdags bij haar in de tuin mocht werken. Gerry woonde in het mooiste huis van de straat toen nog samen met haar vader, ook een onderwijzer zoals je ze kent uit boekjes. Ze woonden in een karakteristieke woning met een enorme tuin. Binnen was het ook heel klassiek, en in mijn ogen rijk, maar ik mocht nooit door de kamer lopen. De ingang was voor mij alleen door de poort. In haar ogen was ik het arbeidersjongetje Siske. Gerry was elke zaterdag, als ik voor de tuin kwam, gekleed in een blauwe tuinbroek.

Ze leerde me alles over de vogeltjes en de plantjes in haar tuin, zelfs de Latijnse benamingen.

Na een tijdje hard werken gingen we achterin de tuin zitten met een kopje thee en een koekje, altijd zo’n koekje bedekt met suiker. Als ik goed mijn best had gedaan, kreeg ik aan het einde van de dag vijf gulden in briefvorm. Ik voelde me heel rijk en nam alles voor lief aan. Stiekem keek ik altijd naar de enorme bips in die blauwe tuinbroek, maar haalde het niet in mijn hoofd om te lachen, iets te zeggen of om een plantje in plaats van onkruid om te schoffelen, want dan stond je zonder pardon en inclusief preek op straat zonder geld. Nu kan ik erom lachen, maar het ergste vond ik dat ze me Dominicus noemde in plaats van Dominic, en dit in combinatie met haar hoge stem. Jaren later werd Gerry 60 en is toen getrouwd met Wim, ook een klassieker. Ze vormden een perfect duo dat de tand der tijd goed doorstond.

Toen ik jaren later in de psychiatrie kwam te werken, was Gerry een van mijn patiënten. Ze herkende me nog wel maar van haar gedrag van vroeger was niet veel meer over. Erg lief was ze niet meer en van haar ooit zo verzorgde uiterlijk was niets meer over. Gerry kreeg antidepressiva en de naam van dit middel was Parnate.

Deze nam ze nooit in maar verstopte het op haar kamertje. Dan riep ze met hoge stem over de gang “Dominicus!” en mocht ik op komen draven om de Parnate op haar kamer te zoeken. Zelf ging ze in de stoel zitten om aanwijzingen te geven, warm of koud. Ik wist uit eerdere zoektochten dat de Parnate in haar shampoofles zat.

De inhoud van de fles was rood gekleurd en als ik het dan meenam was het goed.

Gerry kon er niet meer om lachen en was alleen maar verdrietig en teleurgesteld hoe het nu ging. Het toeval wilde dat ik weer jaren later werkte als afdelingshoofd in een verpleeghuis waar Gerry ook verbleef op een lager gelegen afdeling, oud en op. Ik heb haar nog regelmatig horen schreeuwen en commanderen. Uiteindelijk is ze daar ook gestorven.

Gerry ligt samen met Wim op de Westerbegraafplaats in Enschede. Soms ga ik nog wel eens kijken, ze liggen rustig onder de dennenbomen waarvan vroeger Gerry me de naam nog leerde, de cypris, Chamaeciparis Lawsoniana. pagina 7

Memphis Heart ‘n Soul Festival vindt veel Enschede in Memphis Expositie in de Grote Kerk tijdens het Pinksterweekeinde

De Amerikaanse juke-box helden uit de vijftiger en zestiger jaren krijgen tijdens het Pinksterweekeinde een gezicht in de Grote Kerk op de Oude Markt in Enschede. Tijdens het Memphis Heart ‘n Soul Festival exposeert de Enschedese kunstenaar Sonna Krom met een nieuwe serie: ‘Juke-Joint Rebels.’ Daarvoor onderzocht ze tijdens een bliksembezoek aan Memphis de overeenkomsten tussen Enschede en Memphis. En er ontspon zich een verhaal over katoen, textiel, armoede en de ontsnapping aan die armoede door de kunst en muziek.

‘Toen ik daar rondliep, in Memphis,’ zegt Sonna in haar atelier aan de Parkweg, ‘zag ik als eerste de fysieke overeenkomsten.

Het land is er vlak, de stad is industrieel, niet erg rijk. Dat zie je. Maar wat er onder ligt, dat zie je niet meteen.

Door: Thijs Boelens In Memphis moesten bands worden geboekt om dezelfde dampende Memphis traditie voort te zetten van de afgelopen twee edities. Het festival is ontstaan vanwege de historische band tussen de twee steden. Er was altijd levendig contact vanwege de textielindustrie in Enschede en de katoenproductie in Memphis. Het festival geeft uitdrukking aan die band, vooral met muziek, maar ook met beeldende kunst. Tijdens de afgelopen edities werd het steeds duidelijker dat het gewone leven, de beeldende kunst en de muziek in de beide steden, grote overeenkomsten hebben.

“Kijk alleen al naar de textielbeat in onze stad” Maar dat was vele malen interessanter.´ Sonna loopt druk heen en weer door haar atelier, haar verhaal met gebaren kracht bijzettend.

Grote overeenkomsten

De reis naar Memphis duurde vijf dagen.

Een Enschedese afvaardiging bestaande uit Willy Berends, de geestelijk vader van het festival, Raymond Nijenhuis, bekend gitarist en expert op het gebied van de Delta Blues en Sonna Krom reisden af.

Voor het derde Memphis Heart ‘n Soul festival dat 14, 15 en 16 mei plaatsvindt.

Juke Joint Rebels

´Kijk alleen al naar de textielbeat in onze stad. We waren de tweede beat stad van Nederland. Als je met die jongens praat dan hoor je natuurlijk de verhalen over het sappelen en het bikkelen in de textiel, en de wil om er aan te ontsnappen. Veel kansen waren er niet, maar er was wel de

V.l.n.r: Jack Sammons, Willy Berends, Judy Pelcher, Sonna Krom en Raymond Nijenhuis muziek. Daar konden ze hun expressie kwijt, kregen ze een gezicht. En mogelijk een betere toekomst.´ Sonna Krom exposeerde vorig jaar ook tijdens het festival in de Grote Kerk met de serie ´The Final Year´, portretten van artiesten in de laatste fase van hun leven. Elvis, Roy Orbinson, Johnny Cash.

Elvis eet een ijsje

Dat het Elvis met ice-cream is geworden heeft te maken met een persoonlijke ervaring van Jack Sammons. Elvis kwam bij het gezin Sammons over de vloer in de vijftiger jaren, Jack’s vader handelde in juke-boxes. Elvis zijn eerste single kwam in een jukebox van Sammons terecht en werd zoveel gedraaid dat de naald er dwars door heen ging.

Daardoor werd de single uiteindelijk uitgebracht. Sonna: ‘Jack Sammons is ooit door Elvis als kleine jongen meegenomen om ijs te eten.

“Ontsnappen aan het juk van de textiel” ´Maar ik voelde dat er meer te halen was. Dat is nu deze serie, de Juke Joint Rebels. De rebellen van de juke boxes, van de ruige achteraf kroegen, waar de toen de muziek van de nieuwkomers wel werd gedraaid.´

Net als Enschede echt, ruig en geen opsmuk

´Want,´ gaat Sonna verder, ´dat was, tegen de verdrukking in, omhoog werken, ontsnappen aan de slavernij. Zoals ze in Enschede probeerden te ontsnappen aan het juk van de textiel.´ Memphis was een levendige muziekstad in de jaren vijftig.

Blues, Country, Gospel, het kwam er allemaal samen. De komst van de Juke Box versnelde de zaak. Nieuwe artiesten kregen de kans om hun eigen singles te laten persen. Alleen werden ze niet overal gedraaid, want het was in de ogen van de de lokale autoriteiten verderfelijke muziek.

‘Elvis eating ice-cream’

“Hij schildert om zijn pensioen aan te vullen.

Straight from the heart.”

‘Graceland’ (Elvis’ landgoed, Memphis) pagina 8

Om die een halt toe te roepen werd een regel ingesteld dat de juke boxes op een bepaalde afstand van de stoep moesten staan. In de praktijk werkte dat zo uit dat het onmogelijk was om in de stad zelf een juke box te plaatsen.’

Sonna hoorde dit verhaal van de voormalige stadsbestuurder Jack Sammons.

Vorig jaar was hij in Enschede bij het Memphis Heart and Soul festival en vorige week ontmoette zij hem opnieuw.

‘We hebben hem namens de stad een schilderij aangeboden: Elvis eating icecream.’

Ze bleven uren weg. De moeder van Jack foeterde Elvis flink uit toen ze terug kwamen. Die anekdote heb ik vastgelegd in het schilderij.’

Vuige kroegen in buitenwijken

´Door dat verbod zag je dat in de buitenwijken en langs de doorgaande wegen de juke joints ontstonden. Vuige kroegen in de buitenwijken en langs de doorgaande wegen, waar het allemaal gebeurde. Nieuwe muziek, nieuwe impulsen!´ Sonna Krom wordt nu echt enthousiast: ´En het gebeurde van onderaf, tegen de verdrukking in. En toch gebeurde het!

Programma

Memphis Heart ‘n Soul

2016 Zaterdag 14 mei

Tribute to BB King Day

• 14.30 - 17.30 uur:

Heart ‘n Soul Award Enschedese bands contest, winnaar gaat naar Sun studio’s Memphis USA 1. Supermoon (ArtEZ) 2. Chris Adam (ArtEZ) 3. Anna Logue (winnaar offensief Atak) 4. A Bridge Too Far (DIY) 5. Interflow (winnaar wijkenfestival BBNixclub)

• 17.30 uur:

Uitreiking Heart ‘n Soul Award

• 20.00 - 20.40 uur:

BB Kings Club artist USA

• 21.00 - 22.15 uur:

BB Kings Club artist USA

• 22.30 - 23.30 uur:

BB Kings Club artist USA

• 23.30 - 01.00 uur:

Memphis DJ

Zondag 15 mei

Gospel/Rock ‘n’ Roll Sunday

• 13.30 - 14.00 uur:

Memphis Jones / 60 years of Rock ‘n’ Roll

• 14.15 - 15.00 uur:

Them Lewis Boys (NL) Jerry Lee Lewis tribute

• 15.15 - 16.15 uur:

Textielbeat 60’s show Muzikale rondreis door de jaren ‘60

• 16.30 - 17.30 uur:

Fortunate Sons CCR tributeband

• 18.00 - 19.30 uur:

Mobiele terrassenact

• 20.00 - 20.45 uur:

The Road Home Winnaar Heart ‘n Soul Award 2015

• 21.00 - 22.15 uur:

Memphis Jones band

• 22.30 - 00.00 uur:

Danny Vera

• 11.30 - 14.00 uur:

Sonna Krom op de trap van ‘Lisa Marie’, het vliegtuig van Elvis Dat is echt, dat is rauw, dat is geen opsmuk. Die mannen van het eerste uur zet ik neer in mijn portretten.

Sonna heeft drie schilderijen van Frank Lilly meegenomen die ook in de Oude kerk te zien zullen zijn. ´Je ziet dan volgens mij een puur stuk Memphis.

Katoenvelden, hutjes in het veld, waar later de juke joints in verschenen stel ik mij dan voor.´

“We’re all together, proud to be part of it” Die sfeer, daar is Memphis van doortrokken. Ik herken Enschede erin.´

Kunst uit Memphis te zien

Ook ging ze op zoek naar beeldende kunst. Ook die is in Memphis doorspekt van de straat, is ruig en recht uit het hart. ´Je ziet er veel naieve kunst, en het ligt er letterlijk op straat. Het hangt in de kroegen. Ik heb een kunstenaar ontmoet, Frank Lilly, hij is dik in zeventig en geboren in Clarcksdale, de geboorteplaats van de Delta Blues. Hij schildert om zijn pensioen aan te vullen. Straight from the heart. Hij schildert landschappen met felle kleuren, gebruikt materialen die voor handen zijn zoals tijdschriften en ribkarton, hij schildert op oude jeans. Het resultaat is verbluffend eerlijk. Daar hou ik van.´

´We´re all together´

´Alles bij elkaar,´ zegt Sonna, staand voor haar eigen schilderijen, ´denk ik dat we de gemeenschappelijke band van Memphis en Enschede, hoe onwaarschijnlijk die op het eerste gezicht lijkt te zijn, allemaal kunnen proeven tijdens dit festival.

Door de muziek, de kunst, door de geschiedenis van de beide steden. Jack Sammons verwoordde het vorige week erg raak ´Well... in Memphis we´re all from Enschede, and in Enschede we´re all from Memphis. We´re all together, proud to be part of it.´

• 12.00 - 13.00 uur:

Maandag 16 mei • 12.30 - 18.00 uur:

Heart ‘n Soul Hi-school Enschedees jong poptalent Kaliber ArtEZ ROC

Gospel Show

Krakersijland Bartenders Reunion Rob Heron & The Tea Pad Orchestra Afsluiting

(Het definitieve programma van de bovenstaande artiesten volgt)

Danny Vera

Foto: Robert Frieser

Jerry Lee Lewis

B.B. King

pagina 9

Stichting Ronnie Tober Foundation 06-38622204

www.curaomnis.nl cura-omnis@ziggo.nl

Het Lentfert 51 - 7547 SN Enschede - 085-3032676

De Stichting Ronnie Tober Foundation is eind 2002 opgericht door zanger Ronnie Tober. In zijn carrière mocht hij al regelmatig optreden voor mensen met een verstandelijke beperking, wat hem veel contact heeft opgeleverd met hen en hun verzorgers. Dat was zo’n positieve ervaring dat hij vond dat meer mensen in contact zouden moeten komen met deze boeiende groep, want deze mensen leren kennen leidt tot meer begrip en respect.

Daarnaast wenst Ronnie aan het eind van zijn leven niet alleen herinnerd te worden om zijn leuke liedjes, maar ook

als iemand die zich heeft ingezet voor zijn medemens. Dankzij zijn carrières had hij al een groot netwerk om een beroep op te doen.

Toen het jaar 2003 werd uitgeroepen tot het jaar van de gehandicapten en Ronnie uitkeek naar zijn 40-jarig artiestenjubileum in dat jaar, besloot hij om een foundation op te richten met als doel het contact te bevorderen tussen mensen met een verstandelijke beperking en alle anderen in onze samenleving. Dit probeert de stichting te bereiken door vakanties en uitstapjes te organiseren.

Sinds de oprichting heeft de foundation al vele activiteiten georganiseerd. Zo heeft ze bijvoorbeeld 525 mensen meegenomen naar attractiepark Duinrell, 100 personen naar de Efteling of circus Renz. Daarnaast heeft ze 60 personen een vierdaagse vakantie in een hotel in Valkenburg aangeboden.

Deze activiteiten worden gefinancierd door de organisatie van twee jaarlijkse benefietevenementen. Op de eerste woensdag van september vindt er een golfdag plaats en op een zaterdagavond in november een groot galadiner.

Snelder Zijlstra Makelaars Snelder Zijlstra Makelaars bestaat al 125 jaar en blijft zich ontwikkelen

en vernieuwen om de concurrentie altijd een stap voor te blijven. Met circa veertig medewerkers en vestigingen in Enschede, Hengelo en Almelo is het een van de grootste makelaarskantoren in de regio en een begrip in Twente.

Teams van ervaren medewerkers nemen werk uit handen en verzorgen de verkoop, aankoop, taxatie of financiering van uw woning of bedrijfspand van kennismaking tot afwikkeling.

Wij zijn een full-servicekantoor. Hierdoor zijn wij in staat op alle facetten van de vastgoedsector onze opdrachtgevers van dienst te zijn. Voor ieder onderdeel staat ons kantoor garant voor een hoge mate van knowhow.

Hoe meer potentiële kopers uw woning zien, hoe groter de kans dat we de juiste koper treffen. Wij hebben een groot arsenaal aan verkoop- en promotiemiddelen in huis en investeren hier ook doelbewust in. Samen met u gaan we over tot een actief verkoopplan. Het spreekt voor zich dat we gedurende het hele verkooptraject intensief contact onderhouden en dat we u voortdurend op de hoogte houden. We geloven erin dat er altijd een juiste match te maken is voor elke koper en verkoper.

Waarom kiezen voor Snelder Zijlstra Makelaars?

Onze makelaars zijn dagelijks op pad en hebben een groot netwerk van potentiële kopers. Zo vergroten wij de slagingskans voor de verkoop van uw woning.

Ons team van makelaars is op elkaar ingespeeld waardoor we veel continuïteit en flexibiliteit kunnen bieden.

Wij maken gebruik van de modernste

pagina 10

technieken en een actieve, persoonlijke aanpak.

We geven het juiste onderbouwde advies met een visie en werken met een actief verkoopplan. We zijn diep geworteld in de regio en hebben op een breed terrein veel kennis en ervaring opgebouwd.

Gedurende het hele verkooptraject houden we intensief contact.

Wij bieden maximaal resultaat.

Goed om te weten We maken deel uit van Dynamis, een samenwerkingsverband van regionaal opererende makelaarskantoren, en zijn dus ook een makelaar met een landelijk bereik. De eigen identiteit van iedere partner is tevens een uitstekende aanvulling op die van de andere partners. Het delen van kennis en middelen en een gezonde kritische blik naar elkaar, maakt Dynamis tot een professioneel netwerk dat Snelder Zijlstra sterker maakt.

Meer info?

Kijk op www.snelderzijlstra.nl voor meer informatie over begeleiding bij het kopen van een woning, ons woningaanbod en onze diensten. Bellen of mailen kan natuurlijk ook: (053) 485 2222 of enschede@snelderzijlstra.nl.

ENSCHEDE OOIT

LEU OET ENSKE Iedere editie zetten we op deze pagina bijzondere of opvallende mensen uit Enschede in de spotlight. Mensen die op hun eigen manier iets voor Enschede betekenen en dat willen delen. Lees hun verhaal.

Meer van deze artikelen kun je lezen op onze website: www.enschedeooit.nl

Jan Heinink

Ik ben 24 jaar lang rijinstructeur geweest.

Na verschillende gezondheidsproblemen heb ik een carrièreswitch gemaakt naar fietsreparaties. Als dank aan het Roessingh voor hun begeleiding tijdens dit traject, help ik hen een paar keer per jaar met het geven van sollicitatietrainingen.

Mijn ervaringen hebben me geleerd dat ernstige ziekte niet altijd het eind van de wereld is, maar ook juist een nieuw begin kan zijn. Dat probeer ik ook in mijn vrijwilligerswerk over te brengen. Mijn levensmotto is simpel: “Alle dingen waarvan we eigenlijk denken dat het negatief is, hebben iets positiefs in zich. Alles biedt kansen en mogelijkheden.”

Tymen Sliuzas

Ik ben 26 jaar oud en een geboren en getogen Enschedeër. Ik drum in een bandje, OttoDelic, samen met Ottoboy en Petrushka van Planet of Sound. Daarnaast geef ik bijna elke derde zaterdag van de maand een feest in café Het Bolwerk, genaamd Disco Maf. Dit doe ik al vijf jaar, hiervoor in andere kroegen. Het Bolwerk vind ik een cultuurrijke kroeg waar ook andere muziek wel gewaardeerd wordt. Ik sta vrij in het leven en vind genieten belangrijk. Ik werk als woonbegeleider voor mensen met een psychiatrische aandoening en vind menselijk contact erg fijn.

Yiri Zen Morsink

“Ik ben 26 jaar en ben heel muzikaal opgevoed. Ik ben niet anders gewend dan als klein jongetje voor een podium te staan om naar een optreden van mijn moeder te kijken. Ik ben geboren in Hengelo maar woon inmiddels zes jaar in Enschede en ik heb mijn hele leven de weekenden in Enschede doorgebracht. Muziek is heel erg belangrijk voor me. Persoonlijk vind ik het een levenswijze. Zelf produceer ik ook veel muziek, van elektronisch tot house tot trance en tegenwoordig werk ik ook veel met zangers. Muziek heb ik gewoon nodig. Zonder muziek voel ik me niet goed.”

Ik ben sinds 10 jaar natuurgeneeskundig specialist. Ik houd me onder andere bezig met Reiki, massagetherapie en kruidengeneeskunde. Van huis uit ben ik eigenlijk elektricien, maar doordat ik jaren met een ontstoken teen heb gelopen waar niemand iets aan kon doen, ben ik zelf de bossen ingegaan en heb ik door middel van diverse kruiden de ontsteking weten te verhelpen. Dat was voor mij de aanleiding om een opleiding te gaan volgen.

Ik ben de enige Nederlander die als ‘Herborist’ werkt. Dat wil zeggen dat ik mijn eigen kruiden zoek. Daarnaast ben ik natuurlijk een echte Enschedeër, maar vooral een wereldburger. Ik leef voor mezelf: “Vind het licht van de natuur in jezelf!”

Verder heb ik als passie auto’s restaureren. Van mijn 16e tot mijn 21e heb ik bij de Stork leren lasser en heb ik gewerkt als carrosserie- en plaatwerker.

Meer Leu Oet Enske vindt u op www.enschedeooit.nl of op Tumblr via leuoetenske.tumblr. com

Marcel Naafs

“Ik ben sinds drie jaar beheerder op het Volkspark. Op dit moment heb ik er hier een werktijd opzitten van 21 jaar en ik verpacht twee keer per jaar de kermis in Enschede, namelijk de Paaskermis en de Herfstkermis. Verder doe ik allerlei handen spandiensten in het Volkspark met evenementen en het onderhoud van het park.

In principe doen ik en de andere twee beheerders van alles. We houden ons bezig met het onderhoud van de volière, het parkonderhoud, evenementbegeleiding, kermis, reclame en noem maar op.”

Hans Hulsschreuder

Petrushka Morsink

Ik ben zowel tijdens mijn werk bij ‘Planet of Sounds’ als privé veel met muziek bezig.

“Thuis luister ik veel naar nieuwe dingen, want wat ik al ken is niet meer interessant.

Ik heb ook geen interesse om een eigen cd- of platencollectie op te bouwen. Ik probeer nieuwe dingen te ontdekken omdat ik vind dat ik een sturende functie heb. Ik wil mensen kunnen opvoeden op het gebied van muziek. Verder probeer ik mijn aankopen lokaal te houden. Als je je geld besteedt in Enschedese winkels, komt dat indirect weer bij je terug doordat de stad leuker wordt.”

Wilt u ook in Leu Oet Enske, meldt u aan via loe@enschedeooit.nl

En Like ons natuurlijk op Facebook! facebook.com/enschedeooit of meld je aan bij de facebook groep Enschede Ooit :)

Johannes Zomervijver Anton Brinks

“Ik ben 62 jaar. Ik heb 40 jaar als politieagent in Enschede en als wijkagent in Glanerbrug gewerkt en ga aan het einde van dit jaar met pensioen. Ik kijk terug op een geweldige en afwisselende tijd met leuke collega’s. Een grote hobby is trompet spelen, wat ik ook jaren bij de Twentse Politiekapel heb gedaan. Ook wandel ik graag en klim ik regelmatig op de fiets. Verder ben ik een groot fan van 60’s-muziek. Als ik met werken stop, zal ik meer tijd steken in mijn hobby’s.”

Ik reageerde op een oproep van Wijkraad de Bothoven op Facebook om schilders te zoeken die elektriciteitshuisjes in de wijk wilden verfraaien. In de zomer van 2015 kreeg ik twee huisjes toegewezen met de opdracht er een positieve beeltenis op te maken die past bij de omgeving. Een van “mijn” huisjes staat op een plek waar vroeger de bontweverij heeft gezeten en daarom heeft hij in zijn ontwerp stofmotieven als achtergrond gekozen. Op de voorkant staan twee dansende mensen en op de achterkant twee knuffelende en wandelende mensen

Erwin ten Peze

Ik ben hier met mijn coffee-bike op de Culturele Zondag. Ik beheer deze fiets al bijna twee jaar lang, zo'n zestig uur per week. Enschede is mijn geboortestad; ik ben hier geboren en getogen, mijn vrienden wonen er en ik ben trots op deze mooie stad.

Natuurlijk ben ik ook fan van FC Twente.

Over het nieuws dat deze club weg zou gaan, kan ik kort zijn: dat zal niet gebeuren.

KUNSTGEBIT ENSCHEDE Voor advies over en vakkundig repareren en aanmeten van kunstgebitten en tandprotheses.

Op afspraak ook in het weekend en in de avonduren!

Vassebrink 1 in Enschede (vlakbij winkelcentrum Zuid) 053-4782299 of 06-43097484 www.kunstgebit-enschede.nl

pagina 11

ENSCHEDE OOIT

Oorlogsverhalen

Bombardement 22-2-1944 Enschede Eddie Brinkman, uit het dagboek van mijn moeder

hadden ze tegen de rook een natte doek gedaan. Na een tijd was de rook zo erg dat het zo gevaarlijk was om er nog verder mee door te gaan. Toen zijn we met een stel mensen, levensmiddelen gaan halen in het magazijn van A.H. dat gedeeltelijk ook al in brand stond.

Maar al gauw was dat ook niet meer te doen, want rondom stond alles in brand en grote etalage ruiten knapten uit elkaar zo dat het veel te gevaarlijk werd om daar nog langer te blijven. De man van de B.B. haalde mij daar weg en vroeg mij waar ik woonde en of ik niet naar huis wilde. Hij nam me nog mee naar die apotheek waar ik nog wat te drinken kreeg, maar toen kwam ik tot de ontdekking dat ik m’n tas met alles kwijt

Ik was van m’n werk een week thuis gebleven, omdat m’n ouders allebei met griep op bed lagen. De 21e februari 1944 kwam ‘s middags m’n zwager vragen of ik niet mee kon gaan om op de kinderen te passen. Ze hadden er vier maar twee, de oudste, meisje van 5 en de baby, waren naar het ziekenhuis gebracht, omdat er polio bij hen geconstateerd was. Ik ben direct mee gegaan, zodat mijn zuster en zwager bij hun kinderen in ‘t ziekenhuis konden zijn. De volgende dag, de 22e dus, was de verjaardag van m’n zuster, na het middag maal heb ik m’n tas maar weer gepakt, want ik moest ook nog bij de tandarts zijn en een lap stof naar de naaister brengen. Ik was bijna midden in de

“Hij nam me nog mee naar die apotheek waar ik nog wat te drinken kreeg” was. De B.B. man beloofde mij er naar te zoeken en ik moest naar het politie buro om er aangifte van te doen. Maar om uit de stad weg te komen was niet makkelijk. want alles was afgezet, om plunderingen te voorkomen, want dat gebeurde ook, want er zijn altijd van die mensen die van alle ellende misbruik maken. Dus bracht hij (die B.B. man, ik heb nooit geweten hoe hij heette, mij een eind op weg. Na afscheid genomen te hebben en mij het beste gewenst en bedankt te hebben, ging ik alleen verder. Na veel omwegen kwam ik bij de hoge brug en toen ik in de richting keek waar wij woonden zag ik dat dikke rook-

“Ik was bijna midden in de stad toen ik de vliegtuigen hoorde aankomen” stad toen ik de vliegtuigen hoorde aankomen, (het was een zonnige dag) ik zag dat ze met hele groepen bij elkaar vlogen, maar toen zag ik ook de Duitse jagers, die de Tommies aanvielen, ik heb nog even gekeken en toen gedacht, weg wezen. Net op tijd, want voor mij en achter mij vielen de brand bommen. (Het was bij de winkel van Albert Heijn) Een vrouw die voor me liep met kinderwagen heb ik in paniek ook de winkel in gedrukt, waar ik achter de toonbank ben gaan liggen.

Inmiddels was het luchtalarm al gegaan. Na dat het “alles veilig” werd gegeven ben ik naar buiten gegaan en wat toch eerst een rustige straat was, was nu een vuurzee. Rondom mij heen stond alles in brand. ‘t was heel onwerkelijk allemaal. Ik wist ook niet wat ik moest. Maar lange tijd om na te denken had ik niet, een man van de hoek kwam op me af en vroeg of alles met mij in orde was, en of ik kon helpen, want boven die winkel van A.H. woonde een echtpaar waarvan de vrouw in blijde verwachting was. En ik moest eerst mee helpen de baby uitzet te redden. (het echtpaar was reeds naar elders ondergebracht) tot zo lang het nog ging, want boven brandde het ook al, heb ik meegeholpen en alles naar de overkant van de straat gebracht, waar een apotheek was en iedere keer kreeg ik daar een “slokje” om mij op de been te houden, voor mijn mond pagina 12

wolken de laag staande zon verduisterden. Het voorspelde niet veel goeds, maar ik moest verder.

Heel wat straten kon ik niet door omdat er overal brandende huizen waren. Overal stonden mensen op straat, brandweer en politie. Het was een complete chaos. Na veel omgelopen te zijn kwam ik dicht bij de straat waar ik woonde en zag dat de hoek woningen in band stonden en o.a. een kapperszaak en een manufacturen zaan en toen zag ik dat ons huis ook al gedeeltelijk brandde. Alles leek zo onwerkelijk en ik bleef maar kijken, toen hoorde ik m’n naam roepen. Toen ik me omdraaide zag ik m’n moeder zitten aan de overkant

op een grasveldje tussen wat meubeltjes. Ze keek me aan en zei, god kind, wat zie jij eruit. Waar kom je vandaan en heb je nog honger? Ik vroeg waar vader was en die was op zoek naar hulp om de paar geredde meubeltjes weg te brengen. Die werden opgeslagen in een loods van het gemeentelijke slachthuis.

Kijk, zei m’n moeder als je nu nog wat te eten wilt hebben, ze deed een paar kussens aan de kant, en waarachtig daar stond een grote pan met soep, die ze snel van het fornuis had mee genomen toen ze hals over kop ‘t brandend huis moest verlaten. Ja zei ze, als de jongens straks thuis komen moeten ze toch ook wat te eten hebben.

(De beide broers werkten net over de grens in Duitsland) Thuiskomen dacht ik? Toen pas drong het tot me door dat we geen huis meer hadden en alleen de kleren die ik aan had en toen voelde ik me ook vreselijk moe en koud. Mijn ouders zijn toen naar m’n zuster gegaan voor voorlopig onderdak en ik heb ‘s nachts bij kennissen een bed gekregen. Volgende morgen voelde ik me ziek en had keelpijn. Ik ben naar m’n zuster gegaan en daar in bed gekropen, maar ik voelde me steeds zieker. mijn zuster waarschuwde de huisarts en die dacht dat ik wel eens dysterie kon hebben en beter naar ‘t ziekenhuis kon gaan in verband met besmetting. Hoe ze me daar heen gebracht hebben weet ik niet meer, maar dat al wel met een “koetsje” gebeurd zijn, want wat er aan auto’s liepen, waren van Duitsers. Zo heb ik 3 weken in

ban boor besmetting. Op een avond kwamen 4 Duitsers, heel brutaal de barak binnen stappen met veel lawaai. We schrokken allemaal, wat ging er nu gebeuren? Een van de zusters het vergeten en klein raampje dicht te doen en daar kwam nu een straaltje licht door, en dat in de oorlog alles verduisterd moest worden in verband met vijandige vliegtuigen. Dat moesten we toch weten nicht wahr!!

Een van de oudere nonnen, zij was een Duitse en had mij verteld dat 4 broers in de eerste wereld oorlog gesneuveld waren, en zij moest niets van dat geschreeuw van die “schilder”, zoals ze Hitler noemde hebben. Zij kwam rustig uit haar kamer en verzocht de soldaten, in het Duits om weg te gaan, omdat wij allemaal een besmettelijke ziekte hadden. Toen wisten ze, de edel Germanen, niet hoe snel ze weg moesten komen.

De zuster deed rustig het raampje dicht en zei, die helden zijn we ook weer kwijt.

Toen ik na 3 weken weer naar m’n zuster ging, omdat m’n ouder daar ook waren, was m’n moeder al ziek en konden ze hulp van mijn kant best gebruiken. Ook al omdat ze, m’n zuster en zwager, elke dag naar ‘t ziekenhuis moesten naar de beide kinderen. moeder werd hoe langer hoe zieker en haar eigen huisarts wou niet eens meer komen, omdat hij pas nog geweest was, zo zei hij door de telefoon.

M’n zwager heeft toen een andere arts gebeld, die kwam, en constateerde dat moe nier vergiftiging had en onmiddellijk naar ‘t ziekenhuis moest. Donderdags is ze opgenomen en (24 april 1944) ‘s maandags daarop overleden. Hoe we dat verwerkt hebben weet ik niet meer, maar het was een hele klap ineens alles weg. Maar je moet verder met elkaar, maar makkelijk was het niet. Overal in de stad werden huizen gevorderd en zo kregen wij ook een huis toegewezen, want bij m’n zuster konden we ook niet blijven, want het huis was te klein voor twee gezinnen en de beide kinderen zouden ook weer thuis komen. Het huis dat we toegewezen kregen was een oud krot, vergeleken bij het huis dat we gehad hadden maar wat moest je, je had in die tijd niets te willen.

En zeiden ze bij de gemeente, als de oorlog voorbij is zijn juli ede eersten die voor een nieuwe woning in aanmerking komen. Nou, vergeet het maar (veel beloven, maar weinig geven, doet gekken in vreugde leven). Ik was inmiddels getrouwd en we hadden al 2 kinderen toen we in 1958 een flat kregen

“Toen pas drong het tot me door dat we geen aangeboden. De huur was wel hoog, huis meer hadden” de barak gelegen bij R.K. Ziekenhuis, waar de verpleging en voeding voor die tijd heel goed was.

Bij ons op de afdeling vrouwen, lagen ook kinderen, enkele daarvan waren zo ziek, en als de zuster een scherm om het bed zette dan wisten we dat het afliep. De pastoor kwam dan met de ouders, dat was heel triest. Er werd veel gehuild en gebeden. De zusters (nonnen) deden wat ze konden om ons te troosten. Bezoek aan bed mochten we niet ontvangen, wel voor het raam. Want ze waren echt

maar we wilden toch wel eens uit dat krot weg. Later vernamen we dat de gemeente de huizen opgekocht had. Alles wat wij aan het huis verbeterd hadden zouden we vergoed krijgen, maar we hebben nooit een cent gezien, met veel moeite kregen we de “voor-huur” terug. 2 jaar hebben wij in de flat gewoond. Toen kon Hennie een baan krijgen op een houtfabriek in Friesland. Met goede vooruitzichten en zijn we daarheen verhuisd. Maar dat word dan weer een ander verhaal.

ENSCHEDE OOIT

Stolpersteine Wat zijn het, wat herdenken we? want we leggen er maar twintig per jaar.”

Stolpersteine zijn gedenktekens in het trottoir voor de huizen van mensen die door de nazi’s zijn verdreven, gedeporteerd, vermoord of tot zelfmoord gedreven zijn. Het project is bedacht door de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Enschede Ooit ging hierover in gesprek met Antek Olszanowski van Stichting Levend Verleden Oost-Nederland, die de Stolpersteine in Almelo, Enschede en Hengelo verzorgt.

“De eerste Nederlandse Stolpersteine is zes of zeven jaar geleden gelegd in Glanerbrug. Daarna is het project opgepakt door een werkgroep in Borne en van daaruit is het uitgewaaid over het hele land.”

Elke Stolperstein toont de naam, geboortedatum, deportatiedatum en plaats van overlijden van een slachtoffer van het nazi-regime. “De slachtoffers zijn natuurlijk in belangrijke mate Joden, maar ook verzetsstrijders, communisten, Jehova’s getuigen, Sinti en Roma. In Enschede liggen al honderd Stolpersteine en er komen zeker 850 mensen in aanmerking. Het is de bedoeling dat voor al deze slachtoffers een Stolperstein wordt geplaatst, maar dat zal nog wel tot in lengte van dagen duren

Die beperking komt vooral door de beperkte productiecapaciteit. Een kleine groep produceert de stenen voor heel Europa met de hand. “Wij krijgen er zestig per jaar, twintig voor elke stad.” Ook de financiën zijn een zorgenpunt. “Elke steen kost 120 euro. Als burgers bij willen dragen dan is dat van harte welkom. De stichting is een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI) waardoor donaties aftrekbaar zijn van de inkomstenbelasting. Hoe hoog de aftrekpost mag zijn is afhankelijk van het belastbaar inkomen, maar is meestal ongeveer acht tientjes.”

De steen wordt gelegd voor het pand waar

Door de redactie

In Enschede en omstreken hebben de meeste slachtoffers het wel overleefd.

“Hier had de Joodse raad al in een heel vroeg stadium door wat er in Duitsland gebeurde omdat Joodse vluchtelingen na de Kristallnacht natuurlijk het eerst in Enschede terecht kwamen en hun verhalen meenamen. Er werd voor de oorlog een fonds gevormd door de textielbazen omdat zij al doorhadden dat, wanneer er steeds grotere groepen naar Enschede zouden komen, er geld nodig was om ze te kleden, te huisvesten en van eten te voorzien. Toen de oorlog uiteindelijk aanbrak, was Enschede er al klaar voor.”

Processen om onderduikers een veilig onderkomen te bieden, waren voor het begin van de oorlog al in gang gezet. “Er moeten meer dan vierhonderd adressen geweest zijn om al die mensen onder te brengen en dat is allemaal in stilte gebeurd. Zelfs

nu zijn er nog maar vijftien tot twintig adressen bekend.”

De politie en het spoorwegpersoneel heeft meegewerkt aan het afvoeren van mensen naar concentratiekampen. “Over het algemeen waren de politie en het spoorwegpersoneel erg plichtsgetrouw aan het Duitse gezag. Mensen kregen zelfs van de gemeente Enschede een treinkaartje om zich te vervoegen in Westerbork.”

het slachtoffer voor het laatst vrijwillig heeft gewoond en elk slachtoffer krijgt een eigen steen. Bij sommige huizen liggen meerdere stenen omdat een hele familie door de nazi’s is gedeporteerd of omgebracht. De schatting van 850 slachtoffers in Enschede is overigens alleen gebaseerd op Enschedese slachtoffers omdat onduidelijk is hoeveel vluchtelingen met het nazi-regime te maken hebben gehad.

Indien mogelijk wordt een ceremonie voor de legging van nieuwe Stolpersteine centraal gehouden op 1 april. “Dat is de dag dat Enschede werd bevrijd. Alleen als dat een Sabbat is (een zaterdag) dan verplaatsen we de ceremonie naar de zondag erna.”

WOAR BIN IE VAN? sche basiskennis en daarna kon ik naar Apeldoorn voor kruidenleer. Waar zes jaar voor stond heb ik in drie jaar geleerd.”

Na zijn studie begon hij in de weekenden vanuit zijn keuken en heeft dat uitgebreid tot een praktijk. “Ik doe dit naast een baan.

Op woensdag ben ik altijd vrij en dan werk de hele dag in de kruidenpraktijk. Op normale werkdagen doe ik dat ‘s avonds van zes tot tien uur.”

Hans Hulsschreuder houdt zich als natuurgeneeskundig specialist onder andere bezig met Reiki, kruiden en verschillende soorten massages. Is dit te vergelijken met het werk van Klazien uit Zalk? “Wel een beetje, maar ik heb een hele andere kijk. Ik doe ook bloed-, urine- en microscopisch onderzoek. Natuurgeneeskunde heeft een veel breder spectrum dan de volksgeneeskunde van Klazien.”

had dat ook laten doen en toen kwam de ontsteking zo weer terug. “Ik vroeg me af hoe men daar vroeger mee omging en ben aan het zoeken gegaan. Zo ontdekte ik dat je de blaadjes van de Sambuca Nigra (de donkere vlier) in een plastic zakje om de wond heen moest doen. Na drie of vier dagen was ik van de ontsteking af. Ik ben daarna nog een keer naar de dokter gegaan en die zei dat ik gewoon puur geluk gehad had. Maar ik bedacht me dat er nog veel meer mogelijk moest zijn als dit zo makkelijk was.”

Het begon allemaal toen Hans een ontsteking aan zijn grote teen had die maar niet wilde genezen. De dokter stelde een operatie voor, maar een kennis van Hans

Dat was aanleiding om zich verder te verdiepen in de wereld van de natuurgeneeskunde. “Ik moest eerst een HBO-diploma hebben voor ciliare anatomie en medi-

Wat maakt natuurgeneeskunde zo bijzonder in vergelijking met de reguliere geneeswijze? Hans gaat uit van het zelfregulerende vermogen van het lichaam.

“Je lichaam is vaak zelf heel goed in staat om bepaalde probleemgebieden aan te passen. Het enige wat ik doe tijdens mijn behandelingen, is het lichaam op weg helpen, bijvoorbeeld door het te triggeren.

Stel, je hebt een slijmbeursontsteking. Je lichaam geeft dat prima aan. Ik kan dan door middel van een techniek genaamd ‘cupping’ deze ontstekingsreactie prikkelen, als het ware verergeren, zodat er nog meer ‘aandacht’ naar dit punt gaat.

Je lichaam gaat zelf aan het werk om dit te genezen en voert dan ook meteen de ontstekingscellen uit dit geprikkelde gebied weg.” Naast cupping behandelt Hans zijn klanten ook met voetreflextherapie (dit werkt goed bij kinderen), maar ook een dieet of kruidenkuur. Omdat alle mensen verschillend zijn en elk lichaam anders werkt, krijgt iedereen de behandeling die bij diegene past.

Nu zal je denken dat er veel ‘zweverige’ mensen naar Hans toe komen. Juist het tegenovergestelde is het geval. “De mensen die mij opzoeken, lopen vaak vast in de reguliere zorg”, zegt hij. “Dan komen ze bij mij met de vraag of ik hen dan wel kan helpen. Als dat lichamelijke klachten zijn, help ik deze mensen, tenminste als ik dat kan. Mensen vragen mijn hulp vooral vaak bij hart- en vaatziekten of diabetes.

Als ik ze niet kan helpen, verwijs ik mensen verder naar bijvoorbeeld specialisten in Duitsland. Een ander verhaal is mensen met psychische klachten. Dat is niet mijn vakgebied. Die moeten gewoon naar een psychiater of psycholoog.”

Naast zijn werk als natuurgeneeskundig specialist is Hans dol op het sleutelen aan auto’s en motoren. Zo heeft hij enkele jaren terug zelf een ‘Indian’ motor gerestaureerd en meerdere onderdelen hiervoor zelf gemaakt. Deze handigheid komt voort uit zijn technische werkverleden.

pagina 13

ENSCHEDE OOIT Mei 1862 - Koninklijk bezoek aan Enschede:

Koning Willem III

Door: Marlies Enklaar

Koning Willem III maakte van eind april tot begin mei 1862 een rondreis door Twente. Een bezoek aan Enschede mocht daarbij natuurlijk niet ontbreken. De raadselachtige schrijver W.N.M. van Nimwegen maakte hiervan bijna honderd jaar later een reconstructie op basis van brieven en verhalen.*

Foto: Spinnerij Van Heek en Co (gebouwd in 1862) Op woensdag 16 april 1862 kwam de koning met zijn gevolg aan boord van de Zwaluw aan in de havenstad Zwolle, die als vertrekpunt voor de rondreis door Twente was gekozen. Er heerste een feestelijke drukte in de versierde stad, en laat komende toeschouwers uit naburige plaatsen hadden de grootste moeite om een geschikte stalling te vinden voor hun paarden en rijtuigen.

Z.M. vertoefde drie dagen in Zwolle en vandaar verliep zijn tocht door Twente over Kampen naar Nijverdal, waar enkele etablissementen werden bezichtigd en de koning enige tijd ten huize van de heer Robert Campbell verbleef, de bekende agent van de Nederlandsche Handel-Maatschappij. Daarna volgde een bezoek aan Almelo en enkele kleine plaatsen, en eindelijk brak de langverwachte dag aan waarop het koninklijk bezoek aan Enschede zou plaatsvinden: de 1ste mei 1862. Het was een heldere en warme voorjaarsdag, wat op zichzelf al reden genoeg was om bij jong en oud een feestelijke stemming op te wekken. De wapperende vlaggen en de fraaie versieringen droegen daartoe bij. Vooral bij de stadsingangen waren deze zeer royaal aangebracht; de daar gelegen krotwoninkjes waren verdwenen achter grote erepoorten en vermetele bogen van houtwerk, die overvloedig waren versierd met dennengroen, kleurige linten en papstroken, wapenschilden en draperieën, en met een gouden kroon in de top. Hele straten waren herschapen in triomfpoorten. De uitbundige versieringen hadden – ook landelijk – zeer de aandacht getrokken, en enkele Nederlandse kranten maakten in hun verslag melding van de koninklijke reis en van de geweldige Twentse erepoorten.

Des middags even over enen kwam de koning in Enschede aan. Aan de grens van de gemeente stond een erewacht

te paard opgesteld om Z.M. op zijn tocht naar het stadhuis te begeleiden. [...] De muziek van het 4e Regiment Dragonders liet zich horen en daarna het ‘Muzijkcorps der Stedelijke Schutterij’, dat het Wilhelmus speelde.

Dit alles staat zo ongeveer te lezen in de toenmalige Enschedese Courant, alsook dat Zijne Majesteit in de raadzaal werd ontvangen door B&W en de voltallige gemeenteraad. In het krantenartikel wordt verder vermeld dat Z.M. na ‘eene korte woordenwisseling’ het rijtuig weer besteeg om zich naar de stoomweverij van ‘de Heeren van Heek & Co.’ én de Enschedese Katoenspinnerij te begeven ter bezichtiging van beide fabrieken. De koning wilde eerst het zakelijke gedeelte van zijn bezoek aan Enschede afhandelen en daarna gebruikmaken van het door de raad aangeboden dejeuner.

Zijne Majesteit was tijdens zijn verblijf in Nijverdal en Almelo op de hoogte gesteld van de gang van zaken in de Twentse textielindustrie. Hij was ingelicht over de invloed van de Amerikaanse Burgeroorlog die het voorafgaande jaar was uitgebroken, waar de Engelse katoenindustrie al de nadelige gevolgen van had ondervonden. De uitvoer van ruwe katoen uit de zuidelijke staten van Noord-Amerika was tijdens de gehele duur van het conflict (1861-1865) praktisch onmogelijk, vanwege de blokkade van de havens in het Zuiden door oorlogsschepen van de noordelijken. Omdat verreweg de meeste katoen die in Engeland werd gesponnen en verweven, werd betrokken uit Amerika en er weinig voorraad was aangelegd, kregen de Engelsen al spoedig te kampen met de rampzalige gevolgen van de katoenschaarste. In Enschede had men het geluk over grote voorraden garens en afgewerkte producten te beschikken. De

Van Heeks, wier voorouders aan het einde van de achttiende eeuw tot de eerste Twentse importeurs van ruwe katoen hadden behoord, konden bovendien profiteren van een ruime ervaring en vele goede connecties in de katoenhandel. Dit alles was Zijne Majesteit bekend, dus er hoefde niet meer zoveel te worden uitgelegd. Hoe dan ook wenste de vorst een kort bezoek aan de stoomweverij te brengen.

Hoe het daar vanbinnen uitzag, is hiervoor al globaal beschreven. Er was eenvoudige maar smaakvolle versiering aangebracht. Alle wevers droegen voor deze gelegenheid een oranje strikje op de borst en waren gewoon aan het werk toen de koning arriveerde. Ook de jongens, die de hele morgen wat rumoerig waren geweest, stonden nu rustig en ijverig achter hun weefgetouwen - de kleinste zoals gewoonlijk op een bankje om overal goed bij te kunnen. De stoommachine blies en siste, bewaakt door de stoker die hier en daar nog een glansje aanbracht met zijn dot poetskatoen; de drijfriemen zoefden en de schietspoelen vlogen ritmisch heen en weer in de weefgetouwen. De koning sloeg de werkzaamheid enige tijd belangstellend gade en stelde de oudste firmant, Hendrik Jan van Heek, die hem had verwelkomd en hem rondleidde, enige vragen over de wevers: of deze vroeger allemaal handwevers waren geweest. Het antwoord hierop luidde dat een gedeelte van de mannen het werk van vroeger kende, maar dat het voor velen nieuw was, en ook dat er nog steeds een groot aantal thuiswevers voor de firma Van Heek & Co. werkte.

Zijne Majesteit gaf zijn tevredenheid te kennen over wat hij zag en verklaarde hierna dat hij tot zijn spijt afscheid moest nemen om zijn tocht voort te zetten. Hij steeg weer in het rijtuig en vertrok, begeleid door de erewacht te paard en door de leden van de raad der gemeente Enschede, die tijdens ’s konings bezoek aan de stoomweverij niet allen hun rijtuigen hadden verlaten. De arbeiders in de weverij, die het jammer vonden dat het bezoek maar zo kort had geduurd, vergaten hun teleurstelling door de mededeling dat Zijne Majesteit voor hen een som van honderd gulden als drinkgeld had achtergelaten.

Het zal wel enige moeite hebben gekost om dit bedrag naar ieders tevredenheid te verdelen onder de ongeveer 280 aanwezige fabrieksarbeiders van Van Heek & Co., maar de feestvreugde is daar gelukkig niet door verstoord. ‘Op het Raadhuis teruggekeerd’, zo vervolgt het krantenverslag,

‘behaagde het de Koning gebruik te maken van het door de Raad aangeboden dejeuner, waarbij Hoogstdezelve zich minzaam met verscheiden der aanwezigen onderhield. Vervolgens heeft Zijne Majesteit Zijne reizen over Hengelo naar Twikkel weder voort gezet, door de Eerewacht begeleid tot aan de grenzen der gemeente Lonneker, van waar Hoogstdezelve verder werd begeleid door een gedeelte van de Eerewacht der gemeente Lonneker.’

Terwijl Zijne Majesteit des avonds op ‘den Huize Twikkel’ deelnam aan een – zoals het behoort – vorstelijk diner, werd de feestelijkheid voor de burgerij in Enschede besloten met ‘een schoon en afwisselend vuurwerk op den Zuidbleek’, terwijl ‘een fraaije illuminatie met gas op het Marktplein en voor het Sociëteitsgebouw plaats had’. Op de bovenzaal van de sociëteit werd een luisterrijk bal gegeven voor de leden, hun dames en genodigden, dat tot laat in de morgen van vrijdag 2 mei 1862 voortduurde. *Dit fragment is ontleend aan het spannende boek Honderd jaar Van Heek & Co, 1859-1959. Het nooit verschenen jubileumboek. Dit boek is vanaf eind 2016 te koop bij de boekhandel en via www.textielhistorietwente.nl.

Bronnen foto’s: Stichting Edwina van Heek, Textiel Historie Twente en Fotoarchief Zonnebeek

Foto: Van Heek en Co.

“Alle dynamiek van media in één stage” Meld je snel aan via stages@tvenschedefm.nl pagina 14

ENSCHEDE OOIT

Koninklijk bezoek aan Enschede

Door: IMTwente

De eerste koning van Nederland die Enschede bezocht was Lodewijk Napoleon. Op 7 maart 1809 bracht hij een bezoek aan “de aardige stad Enschede”. Enschede was toen nog een klein stadje met nog geen tweeduizend inwoners. Het werd versierd ter ere van het bezoek en ’s avonds prachtig verlicht. Deze vriendelijke broer van de Franse overheerser toonde grote belangstelling voor de ontwikkeling van de textiel en nijverheid. De Enschedeërs waren ingenomen met zijn luisterend oor.

meester gezien als de sleutel tot verbetering voor de stad.

Daarna bezoekt het gezelschap de Nederlandsche School voor Nijverheid en Handel, en de fabrieken van Van Heek.

De weg gaat door de krottenwijk die Enschede dan rijk is, de Krim, maar die is net zo vorstelijk versierd als de rest van de stad en ook hier worden de vorstinnen in iedere straat ruikers aangeboden.

Bron: Stichting Edwina van Heek

Het bezoek lijkt te hebben gefungeerd als verbindende factor tussen verschillende maatschappelijke geledingen en de band van de Oranjes met de stad is weer aangehaald. De landbouwtentoonstelling op het Volkspark en de fabrieksschool worden in volgende bezoeken bezichtigd.

wind. De brand grijpt razendsnel om zich heen. Die avond is Enschede veranderd in een rokende puinhoop.

De koning zendt zijn ceremoniemeester om de toestand in ogenschouw te nemen.

Hij stelt een bedrag beschikbaar. Overal in het land wordt geld ingezameld. Hiermee kan Enschede worden herbouwd en heringericht. Ook de toezeggingen van de koning komen tot stand.

In september 1929 wordt de stad weer feestelijk versierd voor het bezoek van de koningin, prins Hendrik en prinses Juliana, ‘s Avonds maakt de feestverlichting een feeërieke indruk. Vanuit de omgeving komen duizenden mensen naar Enschede. Er is een defilé van allerlei verenigingen, een sprookjesoptocht en een bloemencorso.

Bezoek van koningin Wilhelmina aan Van Heek & Co, 24 juli 1906. De dan 68-jarige Gerrit Jan van Heek loopt aan haar linkerzijde.

Een jaar later was ons koninkrijk een provincie van Frankrijk. Het werd pas weer een koninkrijk in 1815, met de inhuldiging van koning Willem I. De nauwe band die Twente met het vorstenhuis heeft stamt uit die tijd. Willem I, die de bijnaam ‘koning-koopman’ niet voor niets heeft gekregen, wil de vaderlandse nijverheid bevorderen. Hij richt in Enschede de Nederlandsche Handelsmaatschappij op, en geeft een belangrijke impuls aan de ontwikkeling van de Twentse industrie.

Zijn zoon, koning Willem II, bezoekt Enschede in 1842. Bij die gelegenheid worden kosten noch moeite gespaard om de stad op te luisteren. Er worden bogen opgericht, de stadspoorten worden erepoorten, het raadhuis en andere gebouwen worden uitbundig opgetuigd, de huizen langs de weg met vlaggen versierd. De koning wordt ingehaald door een erewacht te paard. Een orkest speelt volksliederen.

Op het raadhuis bestrooien jongedames zijn pad met bloemen.

De koning verleent direct na aankomst audiëntie, beginnend met het bespreken van de “toestand der fabrieken”met de “stedelijke raad”. Later bezichtigt hij de Rooms Katholieke kerk die in aanbouw is, en het tellurium-lunarium van Coenraad ter Kuile. Hij bezoekt ook de eerste stoomfabriek van Enschede, die met hulp van de Nederlandsche Handelsmaatschappij was opgericht, en de Enschedese Katoenspinnerij. Hij wordt overal met “den meesten geestdrift” ontvangen.

In 1862 wordt de stad weer uitbundig versierd voor het bezoek van koning Willem III. Ook nu wordt de koning weer begroet door een erewacht te paard en een geestdriftige bevolking. De koning maakt een rijtoer door de fraai versierde stad, en bezoekt verschillende fabrieken. Hij bevestigt de toezegging van een spoorwegverbinding en een telegraafkantoor, en een Industrie- en Handelsschool. Dit zal de eerste school voor middelbaar onderwijs in Nederland worden.

Een week later zijn veel van de versieringen nog blijven hangen. Een textielarbeider gebruikt er wat van om het fornuis aan te steken. Maar de hoop droge takken naast het fornuis vat vlam. Het is een droge, zonnige dag, en er staat een sterke

Er zullen nog veel bezoeken van het koningshuis volgen, dat belangstelling blijft tonen voor de industrie in Enschede.

Steeds wordt het begroet door enthousiaste inwoners in een mooi versierde stad.

Zo komen koningin-regentes Emma en de dan 15 jaar oude koningin Wilhelmina in 1985 op bezoek. Het is een onrustige tijd en overal in Nederland zijn veel sociale problemen.

In een schotschrift van de Socialisten-Bond wordt dan ook in scherpe taal uitgehaald naar de uitgaven voor het bezoek en de rijkdom van de Oranjes in contrast tegen de schrijnende armoede.

Om onrust te voorkomen neemt de burgemeester vergaande maatregelen: hij laat zelfs geheim agenten infiltreren in de menigte.

Maar het bezoek verloopt heel plezierig.

De koninginnen worden begroet met klokkengebeier en het Wilhelmus. In de tafelredes staat de geschiedenis van de Enschedese nijverheid centraal. Deze wordt zowel door de koningin als door de burge-

Enschede heeft intussen roerige tijden doorgemaakt. Er zijn veel stakingen geweest. De spanning is regelmatig opgelopen. Gelukkig is er ten tijde van het bezoek net een periode van rust.

Wel klinkt in socialistische pamfletten een vlammend protest tegen de festiviteiten tegen een achtergrond van dalende lonen, permanente werkloosheid en toenemende ellende. Het geeft een beeld van de tijd, waarin de arbeiders fel strijden tegen het kapitalisme.

In zijn rede vertelt de burgemeester van alle verbeteringen die in de stad tot stand zijn gebracht, zoals parken, plantsoenen en betere huisvesting. Al geeft hij toe dat sommige delen van de stad nog veel verbetering behoeven. Wilhelmina zegt dat ze getroffen is door de geestdriftige en hartelijke ontvangst en ze spreekt haar vertrouwen uit in een schone toekomst voor “deze krachtige stad”. In oktober dat jaar is de beurskrach, die in de hele wereld een grote crisis teweeg brengt.

Prins Bernhard, na de tweede wereldoorlog Bron: Nationaal Archief

Ook in de crisisjaren zijn er bezoeken van het koningshuis geweest. In 1936 bezoekt koningin Wilhelmina met prinses Juliana de ambachtstenstoonstelling ’t Volle Profijt’, waarbij zij de wens te kennen geeft dat de burgerij geen bijzondere uitgaven zal doen in verband met de minder gunstige tijden. Zij wordt hartelijk ontvangen in een feestelijk vlaggende stad. Bij het gebouw van het Comité voor Jeugdige Werkloze staat zij lang stil. Zij spreekt haar waardering voor hun deelname aan de tentoonstelling uit en voor wat zij tot stand hebben gebracht. Aan het eind van de dag uit zij bewondering voor de doorzettingskracht van Twente in deze moeilijke tijd.

Dan volgt de oorlog. Direct na de oorlog bezoekt Prins Bernard de zwaar getroffen stad. Er wordt een minuut stilte in acht genomen ter nagedachtenis aan de gevallen slachtoffers. Later dat jaar besteed koningin Wilhelmina in een werkbezoek veel aandacht aan mensen die tijdens de oorlog in het verzet werkzaam zijn geweest.

Ook schenkt zij veel aandacht aan het bedrijfsleven en de arbeidersorganisaties in Enschede. Vanaf het balkon van het stadhuis wordt zij toegejuicht voor zij vertrekt.

Koningin Juliana bezoekt in 1949, een jaar na haar inhuldiging, de stad, samen met haar echtgenoot. Zij bezoekt dan de ziekenhuizen. Ook dit is weer een heel feestelijk gebeuren, waarbij het gezelschap muzikale hulde wordt gebracht door muziekverenigingen en door de bevolking, die het ‘Wilhelmus’ zingt.

In de jaren ’60 zijn er verschillende bezoeken, zoals aan het pas geopende gebouw van het Sociaal Fonds voor de Textielindustrie, aan de AKI, waar dessins ontworpen worden voor de textiel, en aan de Technische Hogeschool, die in die tijd gebouwd en geopend wordt. In 1970 laat prins Claus zich voorlichten over de stadssanering. En een jaar later bezoeken de prins en prinses Beatrix de sociale werkvoorziening.

Na de vuurwerkramp bezoekt Koningin Beatrix verschillende malen de wijk Roombeek. Op 14 mei 2000, een dag na de ramp, spreekt zij veel dakloos geworden mensen. Zij is enorm getroffen door de schade en het leed dat zij aantreft. In 2015, als de wijk in opbouw is, steekt zij de mensen een hart onder de riem. En in 2008, als de wederopbouw al ver is gevorderd, opent zij het nieuw gebouwde cultuurcentrum, dat symbool staat voor de wederopbouw en de specifieke kenmerken van de wijk: kunst, cultuur en architectuur.

Wat in al deze bezoeken steeds weer naar voren komt is een warme belangstelling voor de stad en haar inwoners. Een stad die zich steeds weer vernieuwt, ook na moeilijke tijden.

Willem Alexander en Maxima, koningsspelen 26 april 2013 Foto: Robert Frieser

Bronnen: ’n Sliepsteen, blikopdewereld.nl, NRC, Tubantia, RTV Oost, ABN Amro pagina 15

ENSCHEDE OOIT

€ ......,

5 Hot Wings

-

SHAREBOX + 5 Filet Bites

PLANNEN OM UW HUIS TE VERKOPEN? T (053) 485 22 22

Nodig ons uit voor een gratis en vrijblijvende waardebepaling.

ENSCHEDE@SNELDERZIJLSTRA.NL

4,95 Charles

KFC Enschede Spaansland 2a • KFC Hengelo Holtersweg 44 Advertentie 135x195 birol.indd 1

Mascha

Caspar

Anouk

Niek

www.snelderzijlstra.nl

07-12-15 07:59

Zoekmachine Marketing vanaf

€ 99,-

per maand

Website excl. logo

€ 749,-

Complete webshop

€ 649,-

Toe aan een nieuwe website, webshop of beter vindbaar zijn in ?

Internet Marketing Twente is een marketingbureau gevestigd in Enschede, dat actief is binnen de internetbranche. Binnen IMTwente richten wij ons op zoekmachinemarketing en je kunt ook bij ons terecht voor website- en webshopontwikkeling. Ook schrijven wij diverse teksten en zijn wij actief in grafisch design.

De persoonlijke aanpak en korte lijntjes zorgen ervoor dat IMTwente jou goed van dienst kan zijn. IMTwente betrekt jou als klant bij het gehele proces. Wanneer je op zoek bent naar een bedrijf dat voor jou een website of webshop van A tot Z kan ontwikkelen, neem dan volledig vrijblijvend contact op met Internet Marketing Twente om de mogelijkheden te bespreken!

www.imtwente.nl

Hengelosestraat 300 B

053 - 744 08 82