MESLEK HASTALIKLARINA GİRİŞ
Amaç -Katılımcıların, çalıĢma ortamından kaynaklanan nedenlerle
meydana gelen özel bir hastalık grubu olan meslek hastalıkları konularında sebep-sonuç iliĢkilerini bilmelerine ve kavramalarına yardımcı olmaktır.
Öğrenme Hedefleri
Bu dersin sonunda katılımcılar;
Meslek hastalığı tanımını yapar, Meslek hastalıkları sınıflandırmasını sıralar, Meslek hastalıkları tıbbi ve yasal tanı sürecini gösterir, Meslek hastalıklarından korunmayı açıklar, Türkiye'de ve dünyada meslek hastalıkları istatistiklerini
karĢılaĢtırır.
Konunun alt başlıkları
Meslek hastalığı tanımı
Meslek hastalıkları sınıflandırması Meslek hastalıkları tıbbi ve yasal tanı süreci Meslek hastalıklarından korunma Türkiye'de ve dünyada meslek hastalıkları istatistikleri Ġlgili mevzuat
Çalışma gücü ve meslekte kazanma gücü kaybı tespit işlemleri
genelgesi(2011-49)
İŞ Sağlığı Sağlık Sorunlarının Önlenmesi, Risklerin Kontrol Altına Alınması Ve İşin İnsana Uygun Hale Getirilmesi İle İnsanın İşine Uygun Hale Getirilmesi Yoluyla Bütün Mesleklerdeki İşçilerin Fiziksel, Zihinsel Ve Sosyal Refahının En Yüksek Düzeyde Tutulmak Üzere İyileştirilmesi Ve Korunmasıdır. (Ilo / Who Ortak Komitesi, 1950) Bu Tanım:
•Bütün İşçiler •Bütün Sektörler •Bütün İşletmeler İçin Geçerlidir.
MESLEK HASTALIĞI -TANIM Sigortalının, çalıştırıldığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi arıza halleridir” Sosyal Sigortalar Kanunu,S:506, M. 11. Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tüzüğü, M. 62. SSK Çalışma gücü ve meslekte kazanma gücü kaybı tespit işlemleri yönetmeliği.
Sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük hâlleri.
Meslek hastalığı-Tanım ILO/DSO Tanımı Zararlı bir etkenle bundan etkilenen insan vücudu arasında,çalışılan işe özgü bir neden-sonuç ,etki-tepki ilişkisinin ortaya konabildiği hastalıklar gurubudur.
Sağlık İşlemleri Tüzüğü Yükümlülük süresi: Zararlı mesleki etkinin sona ermesi ile hastalığın ortaya çıkması arasında geçebilecek,kabul edilebilir en uzun süre.
Maruziyet süresi: Zararlı mesleki etkinin başlaması ile hastalık belirtilerinin ortaya çıkması için gereken en az süre. 1-Pnömokonyoz yapacak yoğunluk ve nitelikte toz bulunan işyerinde en az 3 yıl çalışmış olmak gereklidir. 2-Gürültülü işte en az 2 yıl,gürültü şiddeti>85 dB olan işte en az 30 gün çalışmış olma koşulu aranır.
Meslek Hastalığı
Nedeni Belli
İlerleyici Önlenebilir Tekrarlanabilir Maluliyet Bırakabilir Tazminat Gerektirir
Bildirimi Zorunlu
Bir Hastalık: •standart tedaviye cevap vermiyorsa, •tipik demografik profile uymuyorsa, •sebebi kestirilemiyorsa,
mesleki bir etiolojisi (neden) olabileceğinden şüphelenilmelidir!! •Solunum sistemi h. •Deri hastalığı •İşitme problemleri •Bel ve eklem rahatsızlıkları •Kanser •Nöropsikiatrik hast..
“mesleksel etyoloji daha sık”
İŞLE İLGİLİ HASTALIK– WHO
“Yalnızca bilinen ve kabul edilen meslek
hastalıkları değil, fakat oluşmasında ve gelişmesinde, çalışma ortamı ve şeklinin diğer nedenlere göre önemli bir faktör olduğu hastalıklardır.”
AYIRICI TANI İş yerindeki; 1.Fiziksel, 2.Kimyasal, 3.Biyolojik, 4.Psikososyal, …faktörler
Meslek Hastalığı
İş dışında
İş yerindeki; 1.Fiziksel, 2.Kimyasal, 3.Biyolojik, 4.Psikososyal, …faktörler
1.Kişisel, 2.Çevresel, faktörler
İşle ilgili Hastalık
İş sağlığında en yalın etkilenme modeli ZORUNLU NEDENSELLİK(MESLEK HASTALIĞI)
Etmen
Çalışan
Sonuç
ZORUNLU NEDENSELLİK(iş kazası)
Etmen
Çalışan
Sonuç
ARTIRICI KOLAYLAŞTIRICI ETMEN(işle ilişkili hast.)
Birey-Çevre-Genetik …
Etmen
Çalışan
Sonuç
Meslek hastalıklarının özellikleri 1
Yapılan iş ile hastalık arasında neden-sonuç ilişki söz konusudur. Hastalıkla etken arasında spesifik bir ilişki vardır.
2
Çalışma koşulları hastalığın doğrudan doğruya ve vazgeçilmez tek etkenidir. Dolayısıyla etken tektir ve ortamda yoksa, hastalık da yoktur.
3
Kişi söz konusu işte çalışmıyor olsaydı bu hastalık da oluşmayacaktı.
4
Aynı şartlar altında deneysel olarak meydana getirilebilen hastalıktır.
Bazı Hastalıklarda Mesleksel Etyoloji •Akciğer kanseri •Lösemi •KOAH •Bronşiyal astma •Silikozis, asbestozis •Yaralanmalar •İşitme kaybı •HBV, HBC •HIV
10% 2% 13% 11% 100% 10% 16% 40% 2%
Risk Oranı En Yüksek Meslekler • Akü fabrikaları • Tersaneler • Lastik ve boya sanayii • Plastik sektörü • Maden ocakları • Dökümhaneler, demir-çelik endüstrisi • Petrol sanayii • Devamlı aynı pozisyonda yapılan işler • Yapıştırıcı gibi kimyasalların kullanıldığı işler • Marangozluk, mobilyacılık vb. ahşap işleri • Tekstil sektörünün bazı kolları • X-ray benzeri ışınlara maruz kalınan meslekler • Aşırı ses ortamında yürütülen işler • Laborantlık…
ILO Meslek Hastalıkları Listesi (2010) 1. İşyerindeki çalışmalarla ilgili risklere maruziyetin neden olduğu MH 1.1. Kimyasallara bağlı hastalıklar 1.2. Fiziksel etmenlere bağlı hastalıklar 1.3. Biyolojik etmenler ile enfeksiyoz veya parazitik hastalıklar 2. Hedef organların etkilenmesine bağlı MH 2.1. Solunum sistemi hastalıkları 2.2. Deri hastalıkları 2.3. Kas iskelet sistemi rahatsızlıkları 2.4. Mental ve davranışsal hastalıklar 3. Mesleki kanserler 3.1. Bazı etmenlere bağlı kanserler 4. Diğer hastalıklar 4.1. Madenci nistagmusu
Meslek Hastalığı çeşitleri ve nedenleri Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tüzüğü A Grubu: Kimyasal maddelerle oluşan meslek hastalıkları B Grubu: Deri hastalıkları C Grubu: Pnömokonyoz ve diğer mesleki solunum sistemi hastalıkları D Grubu: Mesleki bulaşıcı hastalıklar
E Grubu: Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları
Meslek hastalıklarında sınıflandırma Kimyasal Nedenlerle Olan Meslek Hastalıkları
Mesleki Deri Hastalıkları
Arsenik Organik Fosfor Krom Kurşun, Solventler Aldehitler Cıva , Nikel,Amonyak Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar
Deri kanserleri Kanserleşmeyen deri hastalıkları
Viral Hepatit Şarbon Amibiazis Bruselloz Salmonella İnfeksiyonları Kuduz Malaria
Gürültü Basınç (Caison) Vibrasyon (Titreşim) İyonize Radyasyon Noniyonize Radyasyon Termal Faktörler (SıcakSoğuk)
Fizik Etkenlerle Olan Meslek Hastalıkları
Pnömokonyozlar ve Diğer Mesleki Solunum Sistemi Hast.
Slikozis Asbestozis Bissinozis Bronşial Astım Slikotüberkuloz Kömür İşçisi Pnömokonyozu (KİP) Siderozis
Etkene (Faktöre) Göre
Etkilenen (Zarar Gören) Sisteme Göre
Fiziksel Nedenli Meslek Hastalıkları
Mesleki Cilt Hastalıkları
Kimyasal Nedenli Meslek Hastalıkları
Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları
Toz Nedenli Meslek Hastalıkları
Mesleki Kalp-Damar Hastalıkları
Biyolojik Nedenli Meslek Hastalıkları
Mesleki Sinir Sistemi Hastalıkları
Ergonomik Nedenli Meslek Hastalıkları
Meslekki Genitoüriner Sistem Hastalık
Mesleklere Göre Madencilerin Meslek Hastalıkları Kaynakçıların Meslek Hastalıkları
Yüksekte Çalışanların Meslek Hastalıkları Sağlıkçıların Meslek Hastalıkları
Boyacıların Meslek Hastalıkları
Silis, silikoz, kurşun oksit buharları, kurşun, tozlar, gürültü vb. işyeri risk faktörleri ortamda yoksa meslek hastalıkları da yoktur.
Kurşun yoksa Toz yoksa Gürültü yoksa
: Kurşun zehirlenmesi yoktur, : Pnömokonyoz hastalığı yoktur, : Gürültüye bağlı işitme kaybı Yoktur.
En sık görülen meslek hastalıkları Akciğer Hastalıkları
Üriner Sistem Hastalıkları
Kas-İskelet Sistemi Hastalıkl
Sinir Sistemi Hastalıkları
Mesleki Kanserler
Gürültüye Bağlı İşitme Kayıpları
Akut (Şiddetli) Travma
Dermatolojik Hastalıklar
Kalp Hastalıkları
Psikolojik Hastalıklar
«Amerikan Ulusal İş Güvenliği ve Sağlığı Enstitüsü (National Institute for Occupational Safety and Health)»
Tozlarla meydana gelen meslek hastalığı >Toz tanımı
>Hastalık oluşumunda etkisi olan faktörler -Toza ait faktörler; büyüklük, yoğunluk, fibrojenik özellik
-Bireysel özellikler; SİGARA içilmesi, genetik yatkınlık, eğitim malzeme kullanımı)
(koruyucu
Eğer Tozlar ve Dumanlar Olmasaydı İnsanlar Bin Sene Yaşardı. İbn-i Sina
Tozlarla meydana gelen meslek hastalığı İnorganik tozlara bağlı Silikozis Asbestozis Antrakozis (KİP)kömür+karbon tozları Siderozis(demir tozu)
Organik tozlara bağlı Bisinozis Diğerleri; çiftçi akciğeri, bagasozis, ...
Toz
Pnömokonyoz Solunum yolu ile alınan mineral ya da organik tozlar
nedeniyle akciğerlerde ortaya çıkan kanseröz olmayan yapısal değişiklik Sık görülen ,öldüren,sakat bırakan,iş gücü kaybı yapan,önlenebilir olan hastalık •
■
■
■
■
■
■
Kömür
Silika
Asbestoz Alüminyum Bakır Civa Baryum Polivinilklorid
Bissinozis Kadmiyum Demir Nikel Titanyum
Pnömokonyoz Etkilenim Yolları Etken ajanın elde edildiği, İşlendiği,
depolandığı, kullanıldığı yerler... Tozun bastırılmaması, kapalı sistem çalışılmaması... Maden endüstrisi, cam İşlenmesi, gemi-liman endüstrisi, döküm endüstrisi, kumaş İşlenmesi, teflon üretimi, çimento, boya endüstrileri...
Pnömokonyoz/tanı ERKEN TANI = SAĞLIK EĞİTİMİ ve ARALIKLI KONTROL MUAYENESİ >Özgün yakınma ve fizik muayene bulgusu yok > İleri dönemde SFT Bozukluğu >En önemlisi MESLEKİ SORGULAMA ve AC GRAFİSİ
Ulusal Pnömokonyoz Önleme Eylem Planı Sorunun Boyutu Türkiye'de en sık görülen meslek hastalığı İş Sağlığı hizmetleri ile önlenebilir Kömür madenciliği, yeni iş kolları
(Kum püskürtme-Türkiye ???, cam şekillendirme) Bildirim yetersiz
Korunma Primer Korunma:Hastalığa yol açan maddenin solunmaması!. --Kaynakta toz kontrolü --Kişisel koruyucular (en yetersiz korunma) İkincil Korunma: Erken Tanı Tedavi:?? Üçüncül Korunma:??
ENDÜSTRİYEL ZARARLI GAZLAR Basit boğucu Metan, CO2 Kimyasal boğucu CO, siyanür, H2 S
İrritan SO2, Nox, ... amonyak
Karbon Monoksit Zehirlenmesi Karbon monoksit –
renksiz, kokusuz, non-
irritan Başlangıç belirtileri – non spesifik Hemoglobine büyük afinite;
%10-20 %30-40 %50-60 %70+
CO Hb
---- belirti yok, --- baş ağrısı ---- bulantı, kusma ---- bilinç bulanıklığı, koma ---- ölüm
Tedavi: açık hava, oksijen,
Kurşun Zehirlenmesi
Kullanım alanları Akümülatör yapımı Matbaa Boya Kristal cam, TV tüpü Diğer; çatı kaplama, su borusu --- eskiden Organik bileşik – petrol end. – TML, TEL
Kurşun Zehirlenmesi
Klinik belirtiler GI – en sık – karın ağrısı, bulantı, kabızlık, Hematolojik – anemi - %8-10 gr. Sinir sistemi – MSS, ensefalopati – PSS –
motor felç
Kalp-damar s. – aritmi, T Böbrek – “Fanconi” triadı
ve S-T değişiklikleri – (glukozüri, aminoasitüri, hiperfosfat üri.) Fertilite – libido az., sperm anom., abortus, malform.,
Benzen Zehirlenmesi 800 C buharlaşır !! önemli Kaynak: taş kömüründen, petrolden Solvent ---
Kullanım yeri:
Boya (tiner), yapıştırıcı, sentetik kimyasallar
Metabolizma:
inhalasyon, atılma da solunumla
Toksisite: Akut: MSS depresyonu Kronik: anemi, pansitopeni, lösemi, kromozom anom.
Meslek Hastalıkları Tanı Yöntemleri Klinik değerlendirmeler Bütün işlerin değerlendirilmesi iş yeri maruziyetleri Belirtilerin zaman ilişkisi Benzer şikayeti olan başka işçilerin varlığı Iş dışı etkilenmeler Labaratuvar değerlendirmesi Radyolojik yöntemler( solunum sist.için) Biyolojik yöntemler ( kimyasalları için ) Patolojik incelemeler
Meslek hastalığı tanı: I- Klinik incelemeler II- Laboratuar incelemeleri III- İşyeri ortam ölçümleri
(I + II) --- klinik tanı III ------ mesleksel etyoloji
Meslek hastalığı I. Klinik incelemeler : 1. Öykü alma semptomlar ----- meslek öyküsü 2.
Fizik muayene fizik bulgular
3.
Fizyolojik değerlendirmeler odyogram, SFT, EMG, ...
4.
Endoskopik muayeneler bronkoskopi, ...
Meslek hastalığı II. Laboratuar incelemeleri: 1. Radyoloji X-ray, ultrasound, CT, ... 2.
Biyokimya 1. 2. 3.
3.
Etyolojik ajan: Pb-B, Pb-U, Hg-B, Cd-U, nefeste benzen Metabolit: phenol-U, TCA-U, ... Biyokimyasal bozukluk.: ALA-D, Hb., ChE akt. ...
Patoloji biyopsi; deri, akciğer, karaciğer, ...
Meslek hastalığı III. İşyeri ortam ölçümleri
(iş hijyeni çalışmaları) Gürültü düzeyi, dB Sıcaklık, hava akım hızı, nem düzeyi, ...
Ortamda kurşun düzeyi (mg/m3) Ortamda civa düzeyi (mg/m3) Tozun türü ve yoğunluğu (mg/m3)
İyonizan radyasyon düzeyi; Bq., rad, ...
TANI Meslek öyküsü: Mesleği, yaptığı iş, çalışma koşulları, çalışma ortamındaki sağlığa zararlı etkenlerin varlığı. Fizik muayene: Meslek öyküsü ve sağlığa zararlı maddelerin etki mekanizmaları ile etkilenebilecek sistemlerin dikkate alınması.
Laboratuvar muayeneleri: İş süreçlerinde kullanılan maddelerin ve metabolitlerinin neden olduğu biyokimyasal değişiklikler. Çalışma ortamı ölçümleri: Çalışma analizi ve değerlendirilmesi.
ortamının
BÜTÜN İŞLERİN TANIMLANMASI Hastanın son olarak yaptığı işe kadar çalıştığı bütün işler, görevleri ve korunma önlemleri konusunda ayrıntılı bilgi alınmalıdır.
Şimdi Yaptığı İş
Daha Önceki İşleri
Hastanın yaptığı asıl işin ne olduğu ve bu işi yaparken hangi maddelere teması olduğu sorgulanmalıdır.
Başlıca etkenler; kurşun, toz, kanserojen maddeler, radyasyon sorgulanmalıdır.
HASTALIĞIN ZAMANLA İLİŞKİSİ
Belirtilerinin çalışma temposu ile ilişkisi tanı bakımından yönlendiricidir. Şikayetler İşyerinde Artıyor mu? Azalıyor mu?
BENZER BELİRTİLERİN ARAŞTIRILMASI
Bir işyerinde bir işçide meslek hastalığı belirtilerinin ortaya çıkmış olması durumunda o işçiler arasında benzeri belirtiler olan başka işçilerin varlığı sorgulanmalıdır. Çalışanlar arasında benzer belirtileri olan başka kimselerin araştırılması bakımından sağlık sorunu nedeniyle iş değiştiren/erken emekli olan kişilerin olup olmadığı da sorgulanmalıdır.
Anamnezde dikkat edilecek noktalar
Sigara, alkol, beslenme alışkanlığı nedeniyle işyeri faktörleriyle etkileşim
Radyolojik Yöntemler
Biyokimyasal Yöntemler
En çok solunum sistemi hastalıklarında kullanılır. Mesleksel akciğer hastalıklarının tanısında, yaygınlığının belirlenmesi ve sınıflandırılmasında en etkili yöntemdir.
Patolojik İncelemeler
Etken maddenin kendisi, metaboliti veya etken Bazı hastalıkların teşhisinde (böbrek, akciğer, maddenin yol açtığı bir başka kimyasal karaciğer, deri) patoloji gerekebilir. saptanabilir. Örneğin akciğer dokusunda asbest lifinin Kan veya idrarda kurşun, civa kadmiyum gibi ağır gösterilmesi asbest maruziyetinin kesin metallerin tayini ya da nefeste benzen tayini gibi kanıtıdır. testler yapılabilir.
Tanı koyma yetkisi genişletildi •Meslek Hastaneleri; –Ankara, İstanbul, Zonguldak •Tıp Fakülteleri •S.B. Eğitim Hastaneleri
Meslek Hastalıklarından Korunma Kaynakta kontrol yaklaşımları Kişisel koruyucu uygulamaları
Tıbbi yaklaşımlar -işe giriş muayenesi -Aralıklı kontrol muayenesi
-Sağlık eğitimi
Meslek hastalıklarından korunma A. Kaynakta Kontrol Yaklaşımları:
ĠĢyerindeki tehlikelerden korunmak bakımından en etkili yaklaĢım riskin kaynakta kontroludur. Bu amaçla çeĢitli mühendislik uygulamaları yapılır. Örneğin tozlu ortamlarda etkili havalandırma yöntemleri ile veya ortamın ıslak tutulması suretiyle tozumanın önüne geçilmesi, toza bağlı hastalıkların önlenmesi bakımından son derecede yararlıdır. Gürültü çıkaran bir makinanın ayarlarının yapılması suretiyle gürültü düzeyinin düĢürülmesi veya cihazın kapalı sistem içinde çalıĢtırılması da kaynakta kontrol örnekleridir. Risklerin kaynağında kontrolu amacı ile en çok kullanılan yöntemler arasında havalandırma, kapatma, ayırma veya kullanılan teknolojiyi değiĢtirme gibi yöntemler sayılabilir. B. Kişisel Koruyucu Uygulamaları: Risklerin kaynağından kontrolü çalıĢmaları korunma bakımından en etkili yaklaĢım olmakla birlikte, her durumda buna olanak bulunamayabilir. Kaynakta kontrol için bütün çaba gösterilmekle birlikte riskin tam olarak kontrol altına alınması mümkün olmayabilir. Bu gibi durumlarda çalıĢanların etkilenmesini en az düzeye indirmek amacı ile de bazı uygulamalar yapılabilir. Örneğin, bir dokuma atölyesinde gürültü düzeyini izin verilen sınır değerin altına indirmek mümkün değilse, kulak koruyucularından yararlanılabilir. Benzeri Ģekilde tozlu bir iĢyerinde bütün çabaya rağmen tozun tam olarak kontrol altına alınması mümkün olamıyorsa, veya bir kimyasal maddenin kaynakta tam olarak kontrolü mümkün değilse, çeĢitli maskelerin kullanımı yoluna gidilebilir. Gerçekte kiĢisel koruyucu uygulamaları her zaman istenen verimi sağlayamıyorsa da, diğer uygulamalara ek olarak kullanılması gerekebilir. Burada üzerinde durulması gereken bir konu, kiĢisel koruyucu uygulamalarının ilk akla gelecek çözüm olmaması gerektiğidir. Öncelikle kaynağa yönelik teknik uygulamalar yerine getirilmeli, bunlara ek olarak gerektiğinde kiĢisel koruyucular da kullanılmalıdır. Meslek hastalıklarından korunma olanaklıdır.Bu amaçla teknik ve tıbbi koruyucu uygulamalardan yararlanılır.
C. Tıbbi Yaklaşımlar:
Meslek hastalıklarından korunma bakımından bazı tıbbi yaklaĢımlardan da yararlanılır. Tıbbi uygulamaların amacı baĢlıca eğitim ve bazı muayenelerle kiĢilerin riskle karĢılaĢmalarının önüne geçilmesi ve bütün çabaya rağmen ortaya çıkabilecek meslek hastalıklarını da muayenelerde erken dönemde yakalayarak iyileĢme olasılığının artırılmasıdır. Meslek hastalıklarından korunma konusundaki tıbbi yaklaĢımlar 3 baĢlıkta incelenebilir: 1. İşe giriş muayenesi: Bu muayeneden amaç, kiĢinin niteliklerine uygun olan bir iĢe yerleĢtirilmesidir. Bunun için kiĢi, iĢe baĢlamadan önce tıbbi yönden değerlendirmeden geçirilir ve eğer bu iĢte çalıĢması bakımından sakıncalı olabilecek bir durum söz konusu ise, bu durum önlenir. Bu yaklaĢım, meslek hastalıklarından korunma bakımından birincil korunma ilkesine uymaktadır. Örneğin allerjik deri hastalığı olan bir kiĢinin irritan maddelerle çalıĢmasının, bu yolla önüne geçilebilir. Meslek hastalığı olasılığı yüksek olan baĢlıca iĢlerde iĢe giriĢ muayenesinde hangi noktalara dikkat edilmesi gerektiği ilgili mevzuata belirtilmiĢtir. 2. Aralıklı kontrol muayenesi ( Periyodik Muayeneler ): Risklerin kontrolü amacı ile teknik koruma uygulamalarının yapıldığı durumda da etkilenme olabilir. Bunun sonucunda ortaya çıkabilecek meslek hastalığını erken dönemde saptayabilmek için çalıĢanların belirli aralıklarla muayene edilmesi gerekir. Örneğin gürültülü bir iĢyerinde çalıĢan kiĢilerin belirli aralıklarla odyolojik yönden değerlendirilmesi, iĢitme kaybının erken dönemde saptanmasına olanak verir. Benzeri Ģekilde kurĢun kullanılan iĢyerinde çalıĢanlarda da aralıklarla kan veya idrarda kurĢun tayini yapılmak suretiyle muayenesi, kurĢun etkilenmesinin henüz klinik belirtilerin olmadığı bir dönemde bulunmasını sağlar ki bu durumda kiĢinin iyileĢmesi daha çabuk olur. BaĢlıca meslek hastalıklarında erken tanı amacı ile aralıklı kontrol muayenelerinin ne sıklıkta yapılması ve bu muayenelerde hangi noktalara dikkat edilmesi gerektiği ilgili mevzuatta yer almaktadır. 3. Sağlık eğitimi: Bütün hastalıklardan korunma bakımından sağlık eğitimi önemli bir yaklaĢımdır. Meslek hastalıklarından korunmak için de bütün çalıĢanlara iĢyerindeki sağlık tehlikeleri, bunların yol açacağı hastalıklar ve belirtileri ile nasıl korunulacağı konularında eğitim yapılması çok yararlıdır. Daha çok çalıĢanlar için olan bu eğitimlerin yanı sıra, özellikle iĢyerinde alınması gereken önlemler ve bu konuda iĢverenlerin sorumluluk ve yükümlülükleri konusunda da iĢverenlere yönelik eğitim yapılması gerekir.
Meslek Hastalıklarından Korunma 1. Koruyucu hekimlik hizmetleri - Çalışma çevresine ilişkin korunma
- Çalışana ilişkin korunma 2. İyileştirici hekimlik hizmetleri 3. Rehabilitasyon hizmetleri
Kişisel Korunma > > > >
Sağlık muayeneleri Bağışıklama organizasyonu İlkyardım organizasyonu Sağlık Eğitimi
Sağlık Muayeneleri > Meslek hastalıklarını saptama > İşle ilgili sağlık etkilerini izleme > İşe uyumu değerlendirme > Çalışma ortamını geliştirmek için ölçümleri değerlendirme > Genel hastalıkları saptama > Sağlık eğitimi
Sağlık Muayenelerinin Amaçları > Meslek hastalıkları ve iş kazalarını önleme > İşle ilgili hastalıkları önleme > Çalışma ortamındaki sağlık risklerinin diğer çalışanlara yayılımını önleme > İşyerindeki tehlikeleri azaltma > Sağlığı geliştirme > Çevreyi geliştirme
İşe giriş muayenesi; > > > > >
Anamnez, Tüm fizik muayene, Rutin laboratuar tetkikleri, İşin özelliğine göre özel tetkikler, Gerekiyorsa koruyucu aşılar
Aralıklı muayeneler (periyodik muayene)
Yapılan işin ve işyerinin niteliğine göre belli
aralıklarla yapılan muayenelerdir (3, 6 ay, yılda 1 veya 2,3 yılda bir yapılması gereken tetkik ve muayeneleri içerir.)
Özel Muayeneler Kronik hastalığı olanlara, Yaşlı işçi, çocuk işçi, gebe işçi, 2
yaşından küçük çocuğu olan çalışanlar, özürlü işçiler, kadın işçiler gibi özel risk gruplarına yönelik taramalar, Belli hastalıklara yönelik taramalar, (HT, KOAH, Metabolik Sendrom vb)
MESLEK HASTALIKLARINDAN KORUNMA ÇALIŞMA ÇEVRESİNE AİT TEDBİRLER (KAYNAKTA KONTROL)
TIBBİ TEDBİRLER 1.İşe Giriş Muayeneleri(Odio, Kanda Pb) 2.Periyodik Muayeneler** 3.Sağlık Eğitimi (veren)
1.Kullanılan Zararlı Maddelerin Değiştirilmesi 2. Kapalı Çalışma Yöntemi 3.Ayırma (Ortam ve KKD) 4.Havalandırma (Lokal-Genel) 5.Nemli çalışma yöntemi 6.Sürekli temizlik ve bakım 7.Üretim planlaması (Çalışma saatleri-temas) 8. Çalışma ortamı ölçümleri
Meslek Hastalıklarından Korunmak Mümkündür.
İŞÇİYE AİT TEDBİRLER 1.Kişisel Koruyucular 2.Eğitim (alan)
Çalışanın Sağlığının Korunması Tehlikenin işçiye ulaşma olasılıkları - yolları
İşçi
Tehlikenin kaynağı
KAYNAKTA
ULAġMAYI
KONTROL
ÖNLEME
İŞÇİYİ KORUMA
Meslek Hastalıklarının Tedavisi * Maruziyetin kesilmesi
* Varsa spesifik tedavinin uygulanması * Genel destekleyici ve semptomatik tedavi * Tıbbi ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri
Meslek Hastalıkları İstatistikleri >Meslek hastalıklarının tespiti konusunda bütün ülkelerde sorun yaşanmaktadır >İş kazası sayıları ise gerçeğe daha yakındır. >Uluslar arası Çalışma Örgütü (ILO) verilerine göre ölümlü iş kazası sıklığının en düşük olduğu ülke İngiltere’dir. >İş kazası sıklığının en yüksek olduğu ülkeler arasında ülkemiz ile birlikte Hindistan ve Rusya da vardır. >Dünya işgücü ~ 2.7milyar •Yılda 2 milyon yaşam çalışmaya bağlı nedenlerle yitiriliyor •160 milyon/yıl yeni yaralanma/hastalık ortaya çıkıyor •Küresel GSH‟nın %4‟ü (1.25 trilyon USD) çalışmaya bağlı morbidite nedeniyle yitiriliyor
%1
MESLEK HASTALIKLARI İŞ KAZALARI %44 %56 %99
DÜNYADA
TÜRKİYE’DE
Dünyada Meslek Hastalıkları Her yıl 11.000.000 yeni meslek hastalığı.
700.000’i ölümle sonuçlanmakta. ILO: Dünya nüfusunun % 15’i iş kazası veya meslek hastalıklarına uğramakta. İşsiz olan işgücünün % 30’u önceki işleri sırasında iş kazası veya meslek hastalığı geçirmiş durumda.
Meslek hastalıkları vakaları (2005) istatistik Türkiye Finlandiya AB Kaynak: Brigitte Froneberg, ILO 07/2005
MH Sıklığı Beklenen yüz binde 400-1200 Türkiye‟de yüz binde 10 – 35 arasında Türkiye‟de beklenen 36.000 (%0,4) - 108.000 (%1,2) Türkiye‟de saptanan 500 – 1300 vaka
ILO tahminlerine dayanılarak çalışan sayısına göre
yılda her bin işçi için 4-12 yeni meslek hastalığı vakası beklenmektedir.
Ülkemizdeki Durum YIL
1980 1990 1995 2000 2003 2004 2005 2006 2007 2008
sigortalı sayısı 2.204.807 3.446.502 4.163.880 5.224.125 5.615.238 6.181.251 6.803.862 7.818.642 8.505.390 8.802.989
iş kazası sayısı 159.600 155.857 87.960 74.847 76.668 83830 73923 79027 80602 72.963
meslek hastalıkları 1115 803 440 384 519 574 1208 539
iş görmezlik süresi 1.697.695 2.111.432 2.042.986 1.797.917 1.905.235 1.942.573 1.865.115
Türkiye SGK İstatistikleri (2009) İşyeri sayısı – 1.216.308 İşçi sayısı – 9.030.202 Meslek hastalığı sayısı – 429 Ölümlü MH sayısı – YOK
Türkiye’deki durum (2010) 9.9 milyon sigortalı, 64 316 kayıtlı iş kazası (% 83’ ü KOBİ’ lerde) 2009 ‘da 1161 ölümlü iş kazası (Dünya
ortalamasının üzerinde) Ölümlü kazalar maden, inşaat ve metal iş kolunda TC’de beklenen 40 bin meslek hastalığı varken, saptanan 429 vaka var.
Türkiye - SGK İstatistikleri (2010) > İşyeri sayısı – 1.325.749 (Ekim 2011 - 1.425.249)
> İşçi sayısı – 10.030.810 (Ekim 2011 – 11.078.121) > İşyerlerinin %99.8’i KOBİ (1-250 işçi)’dir. > İşçilerin %83.8’i KOBİ (1-250 işçi)’lerde çalışmaktadır. > İş kazalarının % 79.2’si KOBİ’lerde olmaktadır. > İş kazası sayısı – 62.903 > Meslek hastalığı sayısı – 544 > İş kazası sonucu ölüm sayısı – 1.454
Ekonomik Boyut/ İstatistik İş kazaları ve iş ile ilgili hastalıkların bir ülkeye
ortalama maliyeti, ülkelerin Gayrı Safi Yurt İçi Hasılalarının (GNP) % 4’ü dolayında Dünya genelinde toplam maliyet 2,2x10 12 USD’dir (ILO, 2009; Hamalainen, 2009). iş kazaları ve meslek hastalıklarının maliyeti Gayri Safi Yurtiçi Hasılanın %1-3’ü GSYH Endüstrileşmiş ülkeler %1-3 Türkiye %5 Geçici iş günü kayıpları 2007 1.934.980 gün- iş kazaları 7.593 gün - meslek hastalıkları
Mevzuat 506 sayılı SSK yasası 4958 sayılı iş yasası(RG 06.08.2003) Sosyal sigortalar kanunu,md.11 Sosyal sigortalar sağlık işlemleri tüzüğü,md.62/(RG 22.06.1972) Meslek hastalıklarının tazmini hakkında sözleşme/RG 16.02.1946)
MALULĠYET TESPĠTĠ ĠġLEMLERĠ YÖNETMELĠĞĠ 03/07/2013
SGK Genelgesi;Çalışma gücü ve meslekte kazanma gücü
kaybı oranı tespit işlemleri genelgesi,10.06.2011/49 Sosyal sigortalar ve genel sağlık sig.kanunu no:5489,19.04.2006,md:4,14,16,19 5510 no’lu kanun,md:14 ve 19 6331 no’lu iş sağlığı ve iş güvenliği kanunu,md:14 ,15 (RG. 30.06.2012)
YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILAN GENELGELER 02.01.2009 2008-113 Meslek Hastalığı Tespit ĠĢlemleri Genelgesi 06.03.2009 2009-39 Bölge Sağlık Kurulları ve Maluliyet ĠĢlemleri Genelgesi 13.11.2009 2009-134 Maluliyet, ĠĢ Kazaları Meslek Hastalıkları Ġle Ġlgili Sağlık Kurulu Raporları Genelgesi 13.11.2009 2009-135 Bölge Sağlık Kurulları ve Maluliyet ĠĢlemleri Genelgesi 13.11.2009 2009-136 Dosya Düzeni Ağır Ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği(RG
16.06.2004)
İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarında Sorunlar 1. Kayıtlar yetersiz (Ölüm, sakatlık ya da yaralanma varsa kayıt tutuluyor), 2. Meslek Hastalıkları (Tazminat nedeniyle sadece Meslek Hastalıkları Hastanesi tanı da yetkili) tanısı koymada güçlükler, 3. Sendikalar duyarsız, işçi sınıfı bilinçsiz, 4. Mesleki eğitim yetersiz, 5….
Bildirim Ve Mevzuat İşveren; 4857 sayılı İş Kanuna göre en geç iki iş günü, 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre en geç üç iş günü 6331 nolu ve 28339 sayılı “iş sağlığı ve güvenliği kanunu”madde 14’e göre kendisine bildirilen tarihten itibaren üç iş günü içerisinde internetten bildirim. SGK’na bildirimini yapmak zorundadır. Meslek hastalığı bulaşıcı bir hastalık ise İl Sağlık Md.ne de bildirimi zorunludur(UHK): biyolojik risk etmenleri;D gurubu bulaşıcı hastalıklar
Teşekkürler