reageren

[...] Passief /

Reageren [...]

EsmĂŠe Steur

colofon [...] Passief / Reageren [...]

Tekst en ontwerp: EsmĂŠe Steur ArtEZ hogeschool voor de kunsten Arnhem 2008

1. Hoe kan je [...] De door de beeldcultuur bepaalde blik op de werkelijkheid opblazen en ondermijnen. [...] 2. [...] Realiteitseffecten’ van documentaire film of fotografie dienen als werkelijkheid te worden ervaren. [...] 3. Je kunt [...] Foto’s en teksten opnieuw een stem geven, door zorgvuldig gekozen contexten, koppelen aan een kritisch (her)formuleren van reeds bestaande vormen van representatie. [...] 4. Vervolgens [...] Bekende beelden herschikken in combinaties en in een reeks classificeren om nieuwe betekenissen en ongebruikelijke verhoudingen aan het licht te brengen. [...] 5. Graaf dieper om [...] De menselijke complexiteit achter de krantenkoppen en de leuzen van populisten bloot stellen. [...]

6. [...] De omgeving kan op een negatieve manier bijdragen aan de museale context. [...] 7. Dit in je achterhoofd mee laten tellen door te [...] Spelen met de heersende conventies van een tentoonstelling om het publiek bewuster te laten worden van een tentoonstelling als medium van de kunstenaar en om het publiek op een nieuwe manier naar het werk te laten kijken. [...]

8. [...] Op een juiste wijze omgaan met de ‘instant’ werkelijkheid, niet door afstand te nemen, maar juist een vervreemding in de wereld te laten plaatsvinden. [...] 9. Bekijk, en bestudeer [...]

De samenleving samenstellen volgens je eigen specificaties. [...] 10. Ook kan je [...] De omgeving, manipuleren, combineren en hergebruiken om zo zelf een nieuwe en innovatieve visie op de stad te ontwikkelen.[...] 11. Als dit niet mogelijk is kan je [...] Om onder de druk van het niet vrij kunnen denken en spreken uit te kunnen komen, het huis betrekken wat enkel bewoond mag worden voor diegene die zich uit durft te spreken. [...]

12. Reageren komt tot stand door [...] Reproductie schept een culturele ruimte waarin het mogelijk word dat de lezer, het nieuwe publiek, haar of zijn individuele benadering van een werk kon ontwikkelen.[...] 13. Maar ook [...] Je dient je te engageren met meerdere verhalen, niet als passieve veellezer, maar als actieve deelnemer. [...] 14. Creeër eerst een [...] Persoonlijk ‘identiteit’ archief, die door de opgeslagen ervaringen, volgens onophoudelijk variabele parameters samen te brengen in steeds verschillende configuraties een bepaalde representatie naar buiten brengen. [...] 15. Als je dit heb gedaan, kan je je richten op het [...] Dagelijkse zaken archiveren, om de ‘Zeitgeist’ van een specifieke periode te bewaren voor toekomstige generaties. [...]

15. Plaats vraagtekens, door een [...] Fictieve documentenreeksen, becommentariëren, om aan te tonen dat ‘objectieve’ documenten het verleden enkel weergeven volgens hun contextualisering in het heden. [...] 16. Trek conclusies door te [...] Wijzen op de subjectiviteit van de kijker, door een virtuele identiteit samen te stellen, die aantoont dat het onmogelijk is om een identiteit te bepalen of te bevestigen.

17. [...] Gebeurtenissen op de juiste manier namaken dat ze weer als echt worden ervaren, om zo naar een gebeurtenis te kunnen kijken met je eigen ervaring en mening. [...] 18. Zorg dat je [...] Verwarring laten ontstaan door echte en fictieve ooggetuigenverslagen door elkaar te tonen. [...] 19. Realiseer opnieuw [...] De gebeurtenis beschrijven vanuit de ik vorm, zodat je tijdens de ‘waarneming’ van dit project gedwongen wordt de situatie te aanschouwen van de ik persoon die op dat moment de gebeurtenis verteld. [...]

Reactie en media 2. Ine Gevers 3. Martha Rosler 5. Susan Sontag

14. Annemie Maes 15. Andy Warhol 16. Walid Raad 17. Manon de Boer

4. Peter Piller 5. Jonathan Puckey and Konst & Teknik

Werkelijkheid en geheugen 18. Inke Arns 19. Omer Fast

Actie en museale context 6. Christian Caujolle 7. Barbara Visser

Reageren en samenleving 8. Keith Tester 9. Bob van der Vlist 10. Jeanne van Heeswijk 11. Hans Aarsman en Erik Kessels

Interactie en levend archief 12. Josephine Bosma 13. Max Bruinsma

20. Daniela Comani

[...] Passief / Reageren [...] _______________________________________________________________ Actie en reactie in de media door zowel het publiek als de ontwerper om te kijken op welke wijze je het beste een discussie kan opstarten betreffende de vooronderstellingen binnen film, video documentaire fotografie, tekst, tentoonstelling... om zo een bewustere omgang met beeld, tekst en context te realiseren.

Hierdoor ontstaat de mogelijkheid zelf je eigen waarheid achter de beelden, teksten en contexten te kunnen ontdekken, samenstellen.

6/7

Reactie en media Hoe kan je [...] De door de beeldcultuur bepaalde blik op de werkelijkheid opblazen en ondermijnen. [...]

Bas Heijne

[...] Veel nieuwe kunst toont zich geëngageerd in het ondermijnen en opblazen van de geruststellende wezenloosheid die onze, door de beeldcultuur bepaalde, blik op de werkelijkheid kenmerkt.[...]

Waar komt deze reactie vandaan? En op welke wijze vind dit ondermijnen en opblazen van de door beeldcultuur bepaalde blik op de werkelijkheid plaats in de media?

Kijken op welke wijze de grafisch ontwerper het beste een discussie en bewustzijn kan opstarten betreffende de vooronderstellingen binnen film, video documentaire fotografie, tekst, tentoonstelling... om zo een bewustere omgang met beeld, tekst en context te realiseren.

Waarom wil ik bewustzijn creëren en een discussie opstarten? Is er dan echt een bewustere omgang met beeld, tekst en context nodig. Wordt hier zo onzorgvuldig mee omgegaan dat ik als grafisch ontwerper me geroepen moet voelen mensen hierop te attenderen? Kortom waar komt deze vraagstelling vandaan?

Bewustzijn creëren en een oproep tot discussie starten is in bepaalde mate terug te linken naar engagement. Engagement is geen nieuw onderwerp in het grafisch ontwerpen, wel toont het zich hedendaags in een andere zetting, en met de komst van zoals ze het noemen de nieuwe media, kan engagement zicht ook in een andere vorm aandienen. Maar waar komt nou die drang vandaan; om mensen aan het denken te zetten, discussie te starten, een oproep tot betrokkenheid te plaatsen?

Wat mij intrigeert in het grafisch ontwerpen is dat je in kan gaan op hedendaagse ontwikkelingen in de maatschappij, de wereld is je materiaal. Natuurlijk is dit veel te breed gezien, en kan je als ontwerper nooit de taak van filosoof, socioloog, en wereldverbeteraar, op je nemen. Wat je wel kunt doen is je verdiepen in deze onderwerpen en ze deel laten uit maken van je ontwerp. Zo is ook de vraagstelling heel logisch terug te plaatsen als je naar de hedendaagse ontwikkelingen kijkt. Veel is terug te voeren op elf September, deze dag is al vele malen besproken en belicht, en de resultaten hiervan wellicht nog meer. Heel nieuw is dit onderwerp dus niet meer, de vraag die dan misschien rijst; ‘dat je oud nieuws behandeld’, is onzin. Want deze gebeurtenis heeft ervoor gezorgd dat we in een nieuwe relatie met de wereld zijn komen te staan. Er wordt overal gezocht naar nieuwe manieren om je tot de wereld te verhouden, en de ontwerper wordt hierbij ook betrokken. Maar waarin schuilt dan die

8/9

betrokkenheid van de ontwerper?

Een opstarten van bewustzijn en in dit geval van een door de beeldcultuur bepaalde blik op de werkelijkheid. Ik vind dit een betere oplossing dan ergens commentaar tegen geven, met commentaar zelf heb ik op zich geen probleem al vind ik wel dat je daar iets tegenovermoet stellen, commentaar leveren alleen is makkelijk een andere oplossing vinden is lastiger.

En hierin komt het gedeelte ... om zo een bewustere omgang met beeld, tekst en context te realiseren aan de orde. Wat levert het [...] De door de beeldcultuur bepaalde blik op de werkelijkheid opblazen en ondermijnen. op?

Blijft dit bij commentaar leveren, of kan je het opblazen en ondermijnen als instrument zien voor het bereiken van ...een bewustere omgang met beeld, tekst en context om zo zelf je eigen waarheid achter de beelden te kunnen ontdekken, samenstellen. Wat me een zinnig gegeven lijkt, en me erop wijst dat mijn vraagstelling nog niet compleet is. Het dient te worden uitgebreid. Kijken op welke wijze de grafisch ontwerper het beste een discussie en bewustzijn kan opstarten betreffende de vooronderstellingen binnen film, video documentaire fotografie, tekst, tentoonstelling... om zo een bewustere omgang met beeld, tekst en context te realiseren. Hierdoor ontstaat de mogelijkheid zelf je eigen waarheid achter de beelden, teksten en contexten te kunnen ontdekken, samenstellen.

Deze uitbreiding roept nog meer nieuwe vragen op. Hoe kan je, je eigen waarheid bepalen? Wat zijn goede ingrepen om dit te bereiken.

[...] Nieuwe kunst plaatst persoonlijke ervaringen tegenover de sensaties van de massacultuur en legt de menselijke complexiteit achter de krantenkoppen en de leuzen van populisten bloot. [...]

Er wordt gezocht naar een nieuwe manier om je tot de werkelijkheid te verhouden. Interessant is om eerste te onderzoeken en proberen te herleiden waarom kunstenaars de elementen massacultuur en persoonlijke ervaringen tegenover elkaar plaatsen. En wat dit oplevert. Hierbij wil ik even benadrukken dat dit mijn gelegde connecties en opvattingen zijn, die jammer genoeg in deze scriptie niet worden tegengesproken of verder door andere worden ondersteund. Wat gezien kan worden als een minpunt, maar misschien dient de oplossing zich hiervoor nog aan. Want juist door te reageren ontstaat de mogelijkheid om een discussie te staren. En weer tot andere inzichten te komen. Massacultuur versus persoonlijke ervaringen.

Dit is terug te leiden naar [...] naast een nieuwe betrokkenheid bij de wereld is er ook de heftige neiging om je af te keren, om koste wat het kost een je eigen kleine veilige leefwereld veilig te stellen en al het andere hardnekkig buiten je blikveld te houden. [...]

Dit is een hele grote tegenstelling betrokkenheid en af keren. Door een persoonlijke ervaring tegenover de massacultuur te plaatsen kan je als kunstenaar in spelen op ‘je kan je wel terugtrekken, maar dat is onzin.’ Door je te richten op (de individu) persoonlijke beleving, betrek je het individu bij het grotere geheel, ze gaan er deel van uitmaken. Het lijkt mij dat dit een poging is om een grotere betrokkenheid te bewerkstellen.

Deze poging, al weet ik niet of die het gewenste resultaat beoogt, vind ik

10 / 11

een waardevolle poging. Want door je terug te trekken en geen betrokkenheid te tonen kom je ook niet verder.

Dit verklaart het eerste deel enigszins, nu [...] en legt de menselijke complexiteit achter de krantenkoppen en de leuzen van populisten bloot.[...] Hier wil ik achteraan plaatsen; [...] Innovatie staat steeds vaker in dienst van bewustzijn en bewustwording, het zichtbaar maken van ontwerptrajecten en productieprocessen wordt steeds belangrijker geworden. Het is een engagement van het bewustzijn, van het zoeken naar nieuwe betekenissen. [...]

Want de uitleg staat al in de tekst beschreven. Door alle ins en outs van een krantenkop te belichten geef je inzicht in een ontwerptraject en productieproces. En toon je inzicht in de complexiteit hiervan, ik kan me voorstellen dat je hiermee aantoont wat een krantenartikel nou juist niet toont. Bijvoorbeeld; een krantenartikel belicht vaak maar een standpunt.

Er heeft een gebeurtenis plaatsgevonden, maar wat was de oorzaak, wat zijn de gevolgen, achtergrond geschiedenis van de betrokken personen, enzovoort dit kan nooit allemaal belicht worden in een artikel. Laat staan in een krantenkop. Je krijgt dus nooit inzicht in het complete verhaal.

Het lijkt me dat dit een van de vele onderdelen zijn die je inzichtelijk kan maken. Door zelf een overzicht te krijgen in wat dit inzichtelijk maken van ontwerptrajecten en productieprocessen nog meer kan inhouden, wil ik verschillende projecten onderzoeken. Hierboven heb ik een schets gegeven van wat ik me kan indenken hoe je de complexiteit van een krantenkop kan bloot leggen en inzicht gegeven in wat dit mogelijk kan opleven. Namelijk aantonen dat je nooit alle informatie geleverd krijgt, dus dat het publiek zelf onderzoek dient te plegen naar de elementen die niet worden getoond. Als ontwerper kan je nog kijken of er een mogelijkheid is deze ‘missende’ informatie een plek te geven in een ontwerp. Een korte toelichting; het internet is als zoekinstrument uitermate geschikt.

Je zou kunnen kijken of je bijv; links kan toevoegen aan een artikel die de lezer kan aansporen zelf achtergrond informatie te zoeken. En zo zelf het verhaal compleet te maken.

Op de leuzen van populisten ben ik nog niet ingegaan, ik kan hierop wel gaan speculeren, want ik in feite ook heb gedaan met mijn toelichting van een krantenartikel maar het lijkt me verstandiger om hier meer inzicht in te krijgen door onderzoek te doen naar verschillende kunstenaars die hiermee bezig zijn. Een onderzoek naar hoe verschillende kunstenaars het ontwerptraject en productieproces inzichtelijk maken? [...]Gebleken is dat steeds meer hedendaagse vormgevers hun creativiteit inzetten als een instrument van bewustwording, of dat nu van de maatschappelijke realiteit is of van een esthetisch-filosofische beleving van onze omgeving. [...]

Reactie en media 2. Ine Gevers 3. Martha Rosler 4. Susan Sontag

2. [...] Realiteitseffecten’ van documentaire film of fotografie dienen als werkelijkheid te worden ervaren. [...]

5. Peter Piller

3. Je kunt [...] Foto’s en

6. Jonathan Puckey and Konst & Teknik

geven, door zorgvuldig geko-

teksten opnieuw een stem zen contexten, koppelen aan een kritisch (her)formuleren van reeds bestaande vormen van representatie. [...]

4. Vervolgens [...] Bekende beelden herschikken in combinaties en in een reeks classificeren om nieuwe betekenissen en ongebruikelijke verhoudingen aan het licht te brengen. [...]

5. Graaf dieper om [...] De menselijke complexiteit achter de krantenkoppen en de leuzen van populisten bloot stellen. [...]

[...] Realiteitseffecten’ van documentaire film of fotografie dienen als werkelijkheid te worden ervaren. [...]

Ine Gevers

[...] Documentaire fotografie heeft zich sinds het ontstaan ervan gepresenteerd als de spiegel van de werkelijkheid en werd ook zo ervaren. En hoewel tegenwoordig niemand meer gelooft in de ‘realiteitseffecten’ van documentaire film of fotografie, wordt van iedereen verwacht zich wel te gedragen alsof ze het doen. Op die manier reproduceren en bevestigen beeld, waarneming, taal en bewustzijn elkaar voortdurend.[...]

naar´ et in ussen 14 / 15 tellen. naire voor, an de

h, kolo-

rnnis, en ervaograaf den tot men´ ef van ieberstijgt capte. kelen e op. gean een r is at van d speelt n een eaksʼ of t letterwer als presengendeel eelden, shots, tot tot een dualiSontag chroe wereld van . Vert zich

zonder uitzondering binnen alle fotografische praktijken: amateur fotografie, reportagefotografie, documentaire fotografie, (documentaire) film en beeldende kunst. Sontag concludeert dat fotografie minstens zoveel heeft bijgedragen aan het afstompen van ons geweten als aan het ontwikkelen ervan. Een alles overheersende en afstandelijke esthetiek eist zijn tol.

Documentaire fotografie heeft wellicht eveneens een valse start gemaakt. Door zich - eigenlijk al vanaf het begin - voor te stellen als spiegel van de werkelijkheid, heeft ze zich te vaak dienstbaar gemaakt aan die werkelijkheid. Hierdoor heeft fotografie, tegen beter weten in, te vaak bewezen de antipode te zijn van een democratiserend instrument.

Vanaf de vroegste wortels tot ver in haar historische omzwervingen verwerd ze tot middel bij uitstek voor propaganda en indoctrinatie. De illusie van rechtstreeksheid, mechanische registratie zonder tussenkomst van een derde, construeerde een publiek dat het vertoonde klakkeloos aanvaardde. Fotografische afbeeldingen van de wereld om ons heen worden als echter dan echt ervaren. Tegen beter weten in. Want hoewel niemand meer gelooft in de ʻrealiteitseffectenʼ van documentaire film of fotografie, wordt van iedereen verwacht zich wel te gedragen alsof ze het doen.

Op die manier reproduceren en bevestigen beeld, waarneming, taal en bewustzijn elkaar voortdurend (3).

De afgelopen decennia heeft documentaire fotografie zich vaak te volgzaam opgesteld ten aanzien van de heersende ideologie, zowel als gevolg van het onzichtbaar zijn van haar eigen constructie als van een nauwelijks gereflecteerde

doch begrensde, esthetische bril. Decennialang werd aldus de status quo van onderdrukkende instituties en praktijken bevestigd. Hoewel kritiek op deze blinde naïviteit zowel van binnenuit als van buitenaf komt, en tevens zowel westerse als niet-westerse wortels heeft, is met name de reflectie op de systeembevestigende rol van zowel document - bewijs, voorbeeld - als documentaire - instructie, overreding, indoctrinatie - vanuit Oost Europese landen van betekenis.

Momenteel ontwikkelt zich daar het ene counterdocument na de andere fictionele documentaire in een poging niet alleen de grenzen van de representatie aan de kaak te stellen, doch tevens haar vervlechting met de heersende ideologie en macht (4). Documentaire film en fotografie krijgen momenteel zoveel postkoloniale kritiek te verduren dat de ʻdocumentaire praktijkʼ zijn langste tijd lijkt te hebben gehad. Tegelijkertijd weten we dat stereotype of systeembevestigende boodschappen zelden in het gefotografeerde zelf verscholen liggen en dat ze verre van mediumafhankelijk zijn. Of het nu in woord, beeld of gebaar is, het betreft de afstandelijke, oordelende en fixerende wijze waarop mensen worden gerepresenteerd. Representatie in zijn totaliteit is in crisis. Het ʻonderwerpʼ in kwestie wordt als gevolg van vermeende kennis en objectiviteit, van een esthetisch geschoolde blik, of gestuurd door marktmechanisme en de dialectiek van de huidige samenleving, al te gemakkelijk het onbevraagde product van clichématige representatie . Een representatie waarvan we nimmer zullen weten of deze nu het gevolg is van onze alledaagse waarneming of dat ze deze constitueert.

Documentaire leek mij een goed startpunt omdat het al jarenlang gebruikt wordt en zich gedurende die jaren heeft gepresenteerd als de werkelijkheid.

Dit heeft de basis gevormd van ons kijken naar beelden, en is ontzettend moeilijk nietig te verklaren. Als je er goed over nadenkt is het schokkend dat het grotendeel van de mensen in eerste instantie nooit vraagtekens heeft geplaatst bij het zien van een documentaire. Nog schokkender is dat hoewel men bewust is gemaakt van het feit dat een documentaire de werkelijkheid niet laat zien zich toch nog op deze wijze gedraagt. Op welke wijze heeft men inzicht gekregen in het feit dat documentaire de werkelijkheid niet laat zien? Er werd een discussie gevoerd waarin werd meegedeeld; dat documentaire niet langer een realistisch beeld van de maatschappij liet zien en ook niet meer als zodanig kon worden ingezet.

[...] En hoewel tegenwoordig niemand meer gelooft in de ‘realiteitseffecten’ van documentaire film of fotografie, wordt van iedereen verwacht zich wel te gedragen alsof ze het doen. [...]

Het lijkt mij dat de verwachting ‘om je te gedragen of dat het werkelijkheid is’ ligt in de wijze waarop documentaire het getoonde materiaal overbrengt. Dus nu speelt niet echt de vraag hebben de waarschuwingen niet geholpen, maar dient een documentaire niet in een andere vorm te verschijnen? Of is dit een stap te ver en dien ik toch te kijken naar acties van bewustzijn, en andere zaken die volgens mij ook een rol spelen zoals een heersende mentaliteit tegenover de gehele beeldcultuur. Om meer inzicht te krijgen, wil ik me eerst richten op de wijze waarop kunstenaars deze projecten die algemeen aanvaarde eigenschappen als feitelijkheid, waarheidsgetrouwheid, en objectiviteit in relatie tot zowel het fotografische beeld als het woord onderuit te halen bekijken. En te kijken of ik hier een kunstenaar tegenover kan zetten die dit met hedendaagse media doet.

Je kunt [...] Foto’s en teksten opnieuw een stem geven, door zorgvuldig gekozen contexten, koppelen aan een kritisch (her)formuleren van reeds bestaande vormen van representatie. [...]

Martha Rosler

[...] Door gebruik te maken van foto’s en teksten geeft Martha Rosler mensen met problematiek weer. Rosler’s werk bestaat uit zorgvuldig gekozen contexten, gekoppeld aan een kritisch (her)formuleren van reeds bestaande vormen van representatie, geven deze foto’s en teksten opnieuw een stem. Stemmen waaraan de toeschouwer zelf het gewicht kan geven wat hen toekomt.[...]

16 / 17

Deze werkwijze toont veel overeenkomsten met de werkwijze die Bas Heije beschrijft. [...] Creativiteit inzetten als een instrument van bewustwording van maatschappelijke realiteit.[...]

Gebruik maken van teksten en foto’s van mensen met problematiek. [...] Het zichtbaar maken van ontwerptrajecten en productieprocessen wordt steeds belangrijker geworden. [...]

Martha Rosler doet dit door koppelingen te leggen tussen bestaande vormen van representatie, die door deze in een andere context te zetten op een andere manier wordt bekeken. Hierbij wordt de wijze van kijken, en tentoonstellen onder de loep genomen. [...] Het is een engagement van het bewustzijn, van het zoeken naar nieuwe betekenissen. [...]

De wijze waarop Rosler deze werkwijze toepast en er kritische (her) formuleren aan verbind, lijkt me een interessante manier om een bewustzijn op te starten. Het geeft een nieuwe betekenis aan het beeld door het opnieuw te koppelen, alleen gaat het haar niet om het zoeken naar de nieuwe betekenis tenminste dat lijkt mij. Het vraagt aan het publiek om bestaande vormen van representatie onder de loep te nemen. Dit door aan het publiek over te laten hoeveel waarde ze aan de nieuw gekoppelde betekenis van het beeld geven. Je vraagt de mensen om een reactie, hierdoor wordt het publiek aangespoord tot meer dan alleen maar waarnemen en herkennen.

Martha Rosler maakt op zo’n wijze de beelden dat de betreffende mensen niet in beeld worden gebracht. Dit doet ze omdat ze niet wil ingaan op de op de loer liggende voyeurisme van de toeschouwer. Op deze wijze wil ze laten zien dat er rond de persoon meer gebeurd dan de weergave laat zien en dat het geheel van die persoon niet op een foto zichtbaar is. Wat Martha Rosler hier ook onder de aandacht brengt juist door de persoon niet in beeld te brengen is behalve aantonen dat een beeld nooit de hele persoonlijkheid van een persoon kan weergeven omdat het een moment opname toont. Dat ze ook gedeeltelijk ingaat op het gegeven dat fotografische beelden, geportreteerde vaak zo presenteren dat de individualiteit teniet wordt gedaan. Je kan dan zeggen dat ze dit helemaal uit de weg gaat juist door helemaal geen persoon terug te laten komen. Maar juist door de persoon geheel buiten beeld te laten, kan je als toeschouwer richten op andere zaken. Ik vraag me wel af wat dan wel de juiste wijze zou zijn hoe je personen in beeld kan brengen?

[...] Fotografische beelden, of het nu documenten zijn, snapshots, of kunstwerken, kunnen mensen tot object maken, hun levendigheid tot een afbeelding reduceren, hun individualiteit vermoorden. Fotografie heeft bij mensen een “ chronisch voyeuristische relatie tot de wereld doen ontstaan, die de betekenis van alle gebeurtenissen nivelleert”. Fotografie heeft bijgedragen aan het afstompen van ons geweten als aan het ontwikkelen ervan. [...]

Hier een tegenwicht aan bieden zou een goede zaak zijn. Ik weet niet of de manier van Martha Rosler die de personen helemaal buiten beeld laat de juiste is. Je laat dan wel erg veel aan de toeschouwer over. Al vind ik

het wel goed om door niemand te laten zien, dat je dan een tegenwicht bied aan de te grote inkijk in het leven van de mens.

Maar dit kan volgens mij niet de oplossing zijn. Misschien is het wel mogelijk om zowel de toeschouwer als degene die wordt afgebeeld, een stem te geven. Dan kan je een tegenwicht bieden, want je kan niet een heel leven aflezen aan aan één foto, en toch verbinden we aan foto’s een oordeel. En als dit wordt weerlegt of tegengesproken, wordt kan je je hiervan bewust worden. Door beelden te koppelen aan een herformulering geeft ze de afgebeelde personen in feite al een stem. Maar dit wordt niet heel duidelijk gedaan, ze laat heel veel aan het publiek over. Deze vrijheid is in dit geval waardevol omdat het publiek gaat nadenken over het feit dat afgebeelde personen, een klein onderdeel uitbeelden van wat ze zijn, en dit kan dan ook nog geassoneerd zijn.

Dit juist omdat waar Susan Sontag ons op attendeert; dat als je op dit ogenblik een blik in de media werpt is te zien dat elke ervaring tegenwoordig in beelden wordt vastgelegd. En hier verbinden we een oordeel aan zonder dat die wordt weerlegt. Ik denk dat we telkens meer inzicht willen en krijgen in het leven van mensen. Tegenhouden kan niet, juist daarom denk ik dat het belangrijk is dat je als je het publiek een kijkje laat nemen in het privé-leven je een beeld kan laten ontstaat waarbij de individualiteit intact blijft. Ik heb het idee dat dit vraagt om een soort vorm van interactiviteit. Waarbij beide partijen aan het woord kunnen komen.

Vervolgens [...] Bekende beelden herschikken in combinaties en in een reeks classificeren om nieuwe betekenissen en ongebruikelijke verhoudingen aan het licht te brengen. [...]

Peter Piller

[...] Peter Piller geeft foto’s uit kranten en archieven een tweede leven. Hij verzameld beelden die voor iedereen bekent zijn. Bevrijd van hun originele doel schijnen zij aanvankelijk verstoken te zijn van betekenis. Wanneer Piller hen herschikt in combinaties en hen in reeks classificeert openbaren zij aanvankelijk clichés van commerciële fotografie, maar brengen ook nieuwe

betekenissen en ongebruikelijke verhoudingen aan het licht. Wat een detail, ergens op de rand van een foto scheen te zijn,

zou het begin van een verhaal kunnen zijn. Piller toont het absurde in gewone situaties. [...]

18 / 19

Dit is een andere werkwijze en benadering dan Martha Rosler met haar foto’s doet. Toch leek het me verstandig om dit project als opvolger te plaatsen. Omdat dit een andere kant belicht. Martha Rosler voorziet foto’s van een stem. Peter Piller haalt beelden uit hun orginele context en door herschikking en onderverdeling, vertellend de verhalen als reeks gezien een nieuw verhaal. Dit toont een inwisselbaarheid van beelden, door een beeld ergens anders in te zetten veranderd de betekenis van wat er getoond wordt. Dit toont dat een beeld voor meerdere betekenissen interpreteerbaar is. En dat beelden door ze samen te stellen een andere betekenis aan elkaar kunnen geven. Beide ingrepen die de kunstenaars toepassen, tonen de vuilkuilen van beelden. En tonen hoe er op een andere wijze met beeld kan worden omgegaan en vooral hoe er anders naar kan worden gekeken.

Graaf dieper om [...] De menselijke complexiteit achter de krantenkoppen en de leuzen van populisten bloot stellen. [...]

Jonathan Puckey and Konst & Teknik

[...] The Quick Brown is een project dat online Fox News krantenkopen registreert. De traditionele krant komt op zijn meest twee maal per dag uit. Online nieuws laat nooit de uiteinderlijke versie zien, nieuws kan online aan de actualiteit worden aangepast. Met Zeitgeist worden deze verandering inzichtelijk maken, dit door nieuws terug te brengen naar een traditionele krant. Met behulp van typografische aanpassingen toont het de karakteristieken van online nieuws. [...]

Ik plaats deze tekst hier omdat het, vergeleken met Marthe Rosler een nieuwe kant van het verhaal bied, het gaat niet in op de context van de beelden maar van de tekst. Zo worden verschillende aspecten belicht.

Martha Rosler gaat in op een traditioneler media, en Jonathan Puckey en Konst&Teknik gaan in op de karakteristieken van een nieuw media dat ze terug plaatsen in een traditioneler media. Met Zeitgeist willen ze een verandering inzichtelijk maken die online nieuws te wegen heeft gebracht. Dit is weer terug te leiden naar het zichtbaar maken van ontwerptrajecten en productieprocessen. Er wordt hier voorzover ik weet geen oproep gedaan aan het publiek om te reageren. Het gaat hier om de verandering van medium inzichtelijk te maken en te tonen dat er door de bereikbaarheid makkelijk is in te spelen op de actualiteit. Verder word er niet bij vermeld of dit ook maar enigszins andere gegevens wil aantonen. Maar als je de uitkomst van dit project bekijkt en de krantenkopen naleest, toont het ‘na mijn mening aan dat er juist door de grote aanpas-

singen die de koppen ondergaan’ inzicht in een proces wordt gegeven.

Het nieuws is naar mijn mening niet in zijn totaliteit samen te vatten in een artikel, hierbij speelt de actualiteit ook een rol. Door de krantenkopen te tonen en de veranderingen die er na verloop van een relatief korte periode ontstaat, brengt dit project dit niet totaal zijn, en aan de tijd onderheven veranderingen van de traditionele krant onder de aandacht.

Waarbij bij het project van Martha Rosler (her)formuleringen aan een beeld worden gekoppeld om een nieuwe betekenis te krijgen om de wijze van kijken en tentoonstellen onder de loep te leggen. Wordt door Jonathan Puckey en Konst & Teknik een verandering in door een nieuwe media inzichtelijk gemaakt. Ondanks het feit dat bij Zeitgeist niks van het publiek wordt verwacht, heeft het op mij persoonlijk meer indruk gemaakt dan het werk van Marha Rosler, juist omdat het in zijn eenvoud een heel verhaal bevat en een heleboel inzichtelijk maakt.

Actie en museale context Christian Caujolle [...] De omgeving kan op een negatieve manier bijdragen aan de museale context. [...]

Barbara Visser [...] Spelen met de heersende conventies van een tentoonstelling om het publiek bewuster te laten worden van een tentoonstelling als medium van de kunstenaar en om het publiek op een nieuwe manier naar het werk te laten kijken. [...]

Beeld, tekst en medium en op welke wijze je een bewustere omgang kan realiseren heb ik nu in het kort in twee projecten besproken. Gedurende het bekijken van verschillende projecten kwam ik op het project van Christian Caujolle, waarin werd ingegaan in op de wijze van presentatie en dat die ook bijdraagt aan de opvattingen van een getoond kunstwerk en hoe je hier anders mee om kan gaan.

Christian Caujolle_Un dévoir de Mémoire S-21 portretten.

[...] Tijdens het schrikbewind van Pol Pot (1975-1979) werden portretten van gevangenen gemaakt, direct voorafgaand aan hun brute terechtstelling.

Caujolle heeft deze portretten opnieuw gepresenteerd; in een bouwvallige schuur om alles in het werk te stellen om de museale context van de foto te vermijden om zo aan te tonen dat het niet om kunst ging. Dit bewerkstelligde het tegenovergestelde de omgeving droeg bij aan de artistieke waardering van de foto’s.[...]

Wat ik hier interessant aan vind en waarom ik dit project aanhaal, is dat in dit voorbeeld heel duidelijk te zien is dat de context waarin de foto’s wordt getoond bijdraagt aan de betekenis van het beeld. Context is een factor die in elk media speelt, en bij elk beeld dat geplaatst wordt dien je na te gaan wat de omgeving bijdraagt aan betekenis van het getoonde object. Caujolle wou met zijn presentatie bereiken dat je anders naar de foto’s ging kijken, dit is zeker gelukt het is alleen jammer dat het niet de juiste uitwerking had. Dit doordat de omgeving de foto’s juist een artistiek imput gaven, en de journalistieke waarde die hij er aan wou meegeven niet overbrachten. Maar wat misschien nog veel belangrijker is om over na te denken is dat;

[...] De context en daaraan verbonden betekenis die een foto krijgt draagt bij aan hoe wij een gebeurtenis onthouden, daarom dient dit met grote zorg te gebeuren. Caujolle wilde door de presentatie van de foto’s aantonen dat

iedereen verantwoordelijk was voor de overdracht tussen fotograaf en toeschouwer. Zodat iedereen van pers tot museum die in aanraking komt met een foto nadenkt op de wijze waarop hij deze presenteert. [...]

Een gebeurtenis onthouden, je bent in feite als je het enigszins overdreven wil bekijken geschiedenis aan het schrijven. Door op een foute manier een beeld te presenteren, herschrijf je een gebeurtenis. Dit meenemend in je gedachte is het belangrijk om na te denken over de juiste wijze van presenteren. Want wat is de juiste wijze van presenteren van een beeld? Of heeft de context altijd zo’n grote invloed op het beeld dat het niet mogelijk is om de beelden ‘zuiver’ weer te geven? Hoe ik hier nu over denk en ook met het voorbeeld van Caujolle in mijn gedachten is dat het niet mogelijk is om een beeld ‘zuiver’ weer te geven. Niet alleen de context heeft invloed op het beeld maar ook de samenstelling van

22 / 23

beelden, de bijgevoede tekst, en zo zullen er nog veel meer factoren zijn die bijdrage aan het ‘onzuiver’ weergeven van een beeld.

Omdat het werk van Christian Caujolle een goede aanzet was om aan te tonen dat iedereen verantwoordelijk was voor de opvattingen voor het getoonde materiaal. Ik zit na te denken of ik het feit dat hij een andere lading wou meegeven aan de foto’s door ze op een andere wijze tentoon te stellen maar juist het tegenovergestelde hiermee bereikte misschien juist wel positief kan opvatten. In de zin van hij wilde vermijden dat de foto’s werden opgevat als kunst, hierdoor plaats hij ze in een andere omgeving maar bereikt hiermee niet het juiste effect. Maar juist door de foto’s in een hele andere omgeving te tonen breng je dit gegeven al onder de aandacht, misschien nog wel sterker dan dat uiteindelijk zijn bedoeling was.

Een kunstenaar die in een project ook heel bewust bezig is werk in een andere situatie / omgeving te plaatsen is het project Barbara Visser_Vertaalde werken / Translated Works Ik wil voordat ik verder inga op het project van Barbara Visser even kort ingaan op de opsomming van verschillende kunstenaars waarvan ik er nu een paar heb beschreven. Deze opsomming is voor mezelf om mijn vraagstelling niet perse beantwoord te krijgen maar een completer beeld te krijgen. Maar ook door kunstenaars die niet perse hele directe overeenkomsten hebben ‘tegenover elkaar te plaatsen’, wil ik in kleine mate aantonen dat er niet één oplossing te vinden en dat je door verder onderzoek te doen weer op nieuwe gedachtes wordt gebracht. Je krijgt hierdoor nooit een compleet overzicht en een correct antwoord, maar die is ook niet te vinden. Maar juist door projecten van meerdere kanten te belichten en te onderzoeken kan je voor jezelf je eigen tijdelijke ‘waarheid’ vaststellen.

[...] In Vertaalde werken/ Translated Works worden installaties gepresenteerd als behang, performances als objecten of tekst. Er wordt gespeeld met heersende conventies van een tentoonstelling zoals de tekstbordjes, de introductie teksten en de boekwinkel. Dit betekent dat de tentoonstelling door het museum en door de kunstenaar wordt opgevat als één grote installatie waarbij alle elementen van de tentoonstelling deel uit maken van het kunstwerk. Op deze wijze kan het publiek zich bewust worden van een tentoonstelling als medium van de kunstenaar. Tevens krijgen de bezoekers een handreiking om op een nieuwe manier naar de foto’s, videowerken en installaties van Visser te kijken.[...]

Bij het werk van Christian Caujolle wou hij door middel van presentatie aantonen dat iedereen verantwoordelijk was voor de overdracht, van een beeld. Barbara Visser en Laurenz Brunner hebben twee factoren die ze in dit project willen verwerken. Een is een bewustwording bij het publiek creëren, dat een tentoonstelling een medium van de kunstenaar is. Twee dat de bezoekers door de manier waarop ze deze tentoonstelling hebben

ingericht dat het publiek op een andere manier naar de foto’s, videowerken en installaties van Barbara Visser gaan kijken. De tentoonstelling als medium van de kunstenaar, zodra het publiek op deze wijze naar een tentoonstelling gaat kijken ontstaat er een andere manier van observeren. Ik denk dat het bekijken en begrijpen van een kunstwerk in museum al door de omgeving bij het publiek een andere manier van waarnemen vraagt. Maar dat deze er in feite al is, ik zit te bedenken wat je ermee wil bereiken als je de heersende conventies van een tentoonstelling anders wil bekijken? De omgeving is van belang bij de interpretatie van een kunstwerk, en door een kunstwerk in een andere context te plaatsen krijgt het werk een andere betekenis. Een andere manier om naar de foto’s, videowerken en installaties van Barbara Visser te kijken, ontstaat door de ingreep die is gedaan in de tentoonstelling. Wat ik enigszins jammer vind, is dat dit alles plaatsvindt in het museum en dat ik de publieke ruimte, en de omgeving buiten het museum een beetje mis. Al verwijzen de onderwerpen die Barbara Visser behandeld naar zaken van het hedendaagse leven, en komen ze op die manier toch nog enigszins ter discussie. De manier waarop Babara Visser en Laurenz Brunner dit project aanpakken, is heel waardevol. Ze onderzoeken door deze aanpak naar een nieuwe wijze van presenteren, dit levert aan de ene kant op dat er anders naar het werk wordt gekeken, aan de andere kant is een andere wijze van presenteren ook interessant voor het museum omdat daar ook een zoektocht gaande is. Bij presenteren speelt ook heel erg mee tegen wat voor publiek je spreekt, vooral als je de bezoeker persoonlijk wil bereiken. Dan zal het publiek zich toch aangesproken moeten voelen.

[...] Barbara Visser onderzoekt hoe kunst zich verhoudt tot de omgeving en tot de aanwezige kennis en ervaring van de toeschouwer in relatie tot sociale, culturele, intellectuele en emotionele factoren. Het werk van Visser is vaak sterk verbonden met een bepaalde plaats of tijd. Door haar werk tel-

kens in een nieuwe situatie te presenteren, verandert ze ook de fysieke verschijningsvorm van het werk en daarmee de betekenis.[...]

Hoe verhoudt kunst zich tot de omgeving?

Een onderzoek hierna is wat Christian Caujolle en Babara Visser en Laurenz Brunner doen met beide projecten. Babara Visser en Laurenz Brunner doen dit door verschillende elementen (zoals beelden, performance, enzo) die tentoongesteld worden te nemen en deze in een andere vorm te presenteren. Een installatie wordt gepresenteerd als behang, en performances als objecten of teksten. Bij een installatie is er vaak sprake van een interactie tussen publiek en kunstwerk, door een installatie als behang te presenteren valt de interactie weg, hetzelfde bij een performance. Er wordt door deze ingreep van het publiek verlangt, anders op dit werk te reageren, juist omdat de wijze waarop je zou willen reageren niet meer mogelijk is. Bij het werk van Christian Caujolle is de ingreep

24 / 25

niet zo heel groot, hij veranderd de locatie waarin het werk wordt getoond. Hierdoor wordt van het publiek verlangt na te denken over de impact van een omgeving op het werk.

Bij het project van Barbara en Laurenz wordt de tentoonstelling onderzocht, Christian richt zich op de locatie. Een antwoord hoe kunst zich verhoudt tot de omgeving, is dat de omgeving invloed heeft op het getoonde werk. En dat bestaande vormen van presenteren een verwachtingspatroon van reageren met zich mee kunnen dragen, door deze uit een context te halen word deze manier van reageren, op zijn beurt weer bevraagt. Al deze ingrepen zijn om op een andere wijze naar het getoonde werk te kijken. Dit door de huidige wijze van tentoonstellen te bevragen. Het wordt uiteindelijk niet duidelijk wat wel de juiste manier van presenteren is voor het publiek wordt alleen inzichtelijk gemaakt dat ze met de wijze waarop nu werk getoond wordt dat dit invloed heeft op het werk, en dat ze hiermee rekening moeten houden bij het aanschouwen van het werk.

Hoe verhoudt kunst zich tot de aanwezige kennis en ervaring van de toeschouwer in relatie tot sociale, culturele intellectuele en emotionele factoren? Dit ook een vraag die Barbara Visser onderzoekt. Dit is een sociologische vraagstelling die heel lastig te beantwoorden is. Een antwoord hierop is ook lastig te krijgen, want dan zou je de reacties van het publiek moeten vragen. En dat is niet gebeurd, het enige wat je als kunstenaar kan doen is dit door voorbeelden te laten zien bevragen, maar antwoord hier op krijgen is vele malen lastiger. Ik krijg op deze vraag ook niet echt antwoord als ik het project Vertaalde werken / Translated Works bekijk.

Wat ook een lastig gegeven is, is dat ik deze vraagstellingen kan proberen te interpreteren zonder het werk in levende lijven te aanschouwen. Wat ik onderzoek zijn teksten en beelden van internet, die nooit het hele beeld laten zien. Het blijven van mijn kant mijn eigen interpretaties van het ‘beperkte’ materiaal. Ik vraag me ook af in hoeverre ik de vraagstelling: ” Hoe verhoudt kunst zich tot de aanwezige kennis en ervaring van de toeschouwer in relatie tot sociale, culturele intellectuele en emotionele factoren?” kan beantwoorden. Ik wil hierbij Keith Tester aanhalen die ingaat op The Inhumen Condition, wat alles heeft te maken met bovenstaande vraagstelling alleen dan niet op het gebied van kunst die bevraagt wordt maar de gehele beeldcultuur.

Reageren en samenleving [...] Op een juiste wijze omgaan met de ‘instant’ werkelijkheid, niet door afstand te nemen, maar juist een vervreemding in de wereld te laten plaatsvinden. [...]

Keith Tester [...] De samenleving samenstellen volgens je eigen specificaties. [...]

Bob van der Vlist [...] De omgeving, manipuleren, combineren en hergebruiken om zo zelf een nieuwe en innovatieve visie op de stad te ontwikkelen.[...]

Jeanne van Heeswijk [...] Om onder de druk van het niet vrij kunnen denken en spreken uit te kunnen komen, het huis betrekken wat enkel bewoond mag worden voor diegene die zich uit durft te spreken. [...]

Hans Aarsman en Erik Kessels

Keith Tester _The Inhuman Condition. [...] In onze huidige maatschappij, die door de voortdurende overstimulatie van de zintuigen nauwelijks meer rust biedt, waar de geproduceerde werkelijkheid -de ‘instant’ werkelijkheid - tot onze eerste natuur is geworden, dienen we niet afstand te nemen van de wereld maar dat juist een vervreemding in de wereld de plaats en de richting van engagement bepaalt.[...]

Bas Heijne_het nieuwe engagement in de vormgeving [...] naast een nieuwe betrokkenheid bij de wereld is er ook de heftige neiging om je af te keren, om koste wat het kost een je eigen kleine veilige leefwereld veilig te stellen en al het andere hardnekkig buiten je blikveld te houden.’[...]

[...] Alain Badiou stelt hiertegenover dat waarheid niet kan worden gecommuniceerd, het is een kwestie van opinies.

Wil je anders omgaan met de geproduceerde werkelijkheid dan dient er eerst een traumatisch gebeurtenis te voltrekken, om elke nieuwe situatie in relatie tot die gebeurtenis te over denken.[...]

28 / 29

In 1950 beschreef de filosofe Hannah Arendt in haar boek The Human Condition de effecten van wat zij vervreemding van de wereld noemde. Keith Tester besloot in 1995 Arendtʼs boek te actualiseren. Hij noemde het The Inhuman Condition (15). Tester onderstreept de diagnose die Arendt eerder stelde over de menselijke vervreemding van de wereld en van zichzelf, maar concludeert dat de remedie die Arendt voorstelde niet langer actueel is. In onze huidige maatschappij, die in de ogen van Tester alleen al door de voortdurende overstimulatie van de zintuigen nauwelijks meer rust biedt, waar de geproduceerde werkelijkheid -de ʻinstantʼ werkelijkheid - tot onze eerste natuur is geworden, is het hele idee van ʻcontemplatieʼ ongeloofwaardig geworden. Tester stelt dat niet het afstand nemen van de wereld ons nog tot onszelf kan brengen, maar dat juist een vervreemding in de wereld de plaats en de richting van engagement bepaalt. De keuze is de wereld niet langer te accepteren zoals deze is of zich voordoet, maar de wereld, zoals wij die beleven en waarin we participeren, te zien als een complex van problemen en uitdagingen die we onder ogen moeten zien. Om tot een dergelijke keuze te kunnen komen moeten kunstenaars, documentaire -makers, of welke in publieke zin optredende en dus handelende personen ook, zichzelf en anderen tot het ervaren van vervreemding in de wereld in staat stellen. Alleen op die manier kan er een breuk ontstaan binnen de gezapige cultuur van tevredenheid die de grootste misdaden tegen de mensheid lijkt te accepteren als behorend tot de orde van de dag.

Wellicht is dit het grensgebied dat de Zuid-Afrikaanse beeldend kunstenaar

Kendell Geers opzoekt in zijn fotoʼs en kunstwerken, waarvan het kwaad steevast onderwerp is. Geers toont het kwaad dat niet eens meer als zodanig wordt herkend. Kwaad dat in de ogen van Geers het moment van het onzegbare is gepasseerd en zulke extreme vormen aanneemt dat het niet meer kan worden gerechtvaardigd. Het wordt ook nergens meer door gemotiveerd. Het is een kwaad om het kwaad: een esthetisch kwaad. Kendell Geers kent weinig scrupules als het erom gaat zijn toeschouwers te confronteren met de gruwelijke wijze waarop het kwaad als esthetisch handelswaar de wereld lijkt te beheersen.AFB Het ´kunstenaarschap´ in ethische termen De Franse filosoof Alain Badiou komt in zijn filosofie dicht in de buurt bij de door Tester voorgestelde keuze voor vervreemding in de wereld. Behalve dan dat Badiou het ʻbewusteʼ van die keuze betwijfelt. In zijn boek Ethics. An Essay on the Understanding of Evil (2002) typeert Badiou ´de kunstenaar´ als iemand die zich als gevolg van een diep ingrijpende, vaak traumatische gebeurtenis genoodzaakt voelt een persoonlijke waarheid na te volgen en deze trouw te blijven, tegen de verdrukking in. Kunstenaarschap en ethiek zijn volgens deze redenering onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Badiou stelt dat de hedendaagse ethiek (zoals neergelegd in de declaratie van de Rechten van de Mens) gevaarlijk dicht bij nihilisme komt. Ethiek wordt immers gelijkgesteld met een aantal vooraf bepaalde, gestandaardiseerde normen en waarden, en vervolgens omgezet in regels en voorschriften waaraan iedereen

Bas Heijne zegt dat de terugtrekking in je eigen veilige leefwereld te verklaren is door alle maatschappelijke ontwikkelingen. Hier kan ik me heel goed in vinden. Keith Tester zegt dat (mijn interpretatie) door de overstimulatie van de zintuigen, we ons hiervoor gaan afsluiten. We verdiepen ons niet meer in wat we zien het wordt hoogstens opgemerkt. Deze twee hebben in feite niet zo veel met elkaar te maken maar zijn beide aanleiding om meer betrokkenheid bij het publiek proberen te bewerkstelen.

En bij die betrokkenheid spelen zaken als sociale, culturele intellectuele en emotionele factoren een rol. Maar wat houd dit nou in, we moeten meer betrokkenheid tonen en om dit voor elkaar te krijgen dienen we op een heel andere manier naar de wereld te kijken. Maar zo makkelijk is dit niet te realiseren.

Badiou geeft al aan dat je een persoon niet zo makkelijk kan omvormen, dat hier eerst een traumatische gebeurtenis voor nodig is. Hij doelt hierbij op bijv. het totaal niet eens zijn met iemand uit de regering en zo zijn ‘waarheden’ doorzien. Maar hoe in te gaan op zijn bewering ‘dat de waarheid niet kan worden gecommuniceerd kan worden’ is lastiger. Bij het bestuderen van andere projecten is al naar voren gekomen dat je de mens niet moet omvormen om zo een totale andere omgang met beelden te bewerkstellen het gaat eerst om een bewustwording.

In de teksten van Keith Heijne en Alain wordt ingegaan op een andere manier van omgaan met de geproduceerde werkelijkheid. En dat deze verandering kan ontstaan door een verandering te veroorzaken bij de samenleving. Dit vind ook aansluiting bij [...] naast een nieuwe betrokkenheid bij de wereld is er ook de heftige neiging om je af te keren, om koste wat het kost een je eigen kleine veilige leefwereld veilig te stellen en al het andere hardnekkig buiten je blikveld te houden.’[...] Naar aanleiding van deze opmerking, heb ik gekeken of ik een kunstproject kon vinden inzicht geeft, in de betrokkenheid in onze leegomgeving.

30 / 31

Bob van der Vlist Hans Gremmen Stadswijk Rotterdam www.zefir7.nl www.fw-magazine.nl Fw: is een platform voor fotografen die behoefte hebben aan reflectie op hun werk. Door het ontplooien van samenwerkingsinitiatieven kan de ontwikkeling van het werk een impuls krijgen waardoor groei en vernieuwing ontstaat... www.bobvandervlist.com www.stadswijk-rotterdam.nl Stadswijk Rotterdam 2003/2006 is een project van fotograaf Bob van der Vlist (1978). Hoe leven mensen samen? Hoe bakenen ze hun gebied af? Hoe komen ze met elkaar in contact? Deze vragen worden niet expliciet beantwoord door van der Vlist....

[...] territorium [...] [...] dagelijkse routine [...] [...]recovatie[...]

In het project van Bob van der Vlist en Hans Gremmen gebeurt dit. [...] In het werk Stadswijk van Bob van der Vlist spelen ar­chitectuur en de stedelijke om­geving in Nederland de hoofd­rol. De mensen op deze foto’s worden niet zozeer als individu benaderd maar maken de wer­king van het geheel duidelijk. Voor het project Stadswijk trok hij gedurende 3 jaar de Rotter­damse wijken in. Dit resulteerde in een fotografisch document over wat Rotterdam is als leef­omgeving. Wat maakt Rotter­dam tot Rotterdam? Hoe leven mensen in deze stad samen? En wat vertellen de wijken over de stad als geheel?[...]

Door een project als dit te bekijken krijg je inzicht in een andere kant van het verhaal. Mensen hebben blijkbaar behoefde zich af te keren, en hun eigen veilige leefwereld veilig te stellen. Hierdoor blijft al het andere buiten hun blikveld. Dit gaat over een verandering van de samenleving, maar in welke mate is die samenwerking nou veranderd? Als ik met die gedachte het project van Bob van der Vlist bekijk kom ik tot een heel andere inzicht in de samenleving. Niet dat, dat inzicht compleet is maar het kan als aanvulling worden gezien.

Het is natuurlijk zo dat ik nu een uitspraak van iemand anders op een project van iemand anders betrek die er andere bedoelingen mee had.

Dit moet ik niet vergeten bij het bestuderen van zo’n project. Maar dat buiten beschouwing gelaten geven deze bevindingen me wel een ander inzicht in het gegeven samenleving. Het is niet zo dat de vragen die van der Vlist stelt allemaal expliciet worden beantwoord, maar alleen al door die vragen onder woorden te brengen en die te onderzoeken ga je over die vraagstellingen na denken. Er wordt ook gezegd [...] Deze vragen worden niet expliciet beantwoord door van der Vlist. Maar zijn beelden laten je wel op een andere manier naar het alledaagse kijken. [...]

Het geeft jammer genoeg niet zoveel inzicht in wat er beter kan in een wijk, en uiteindelijk de samenleving. Wel is het een onderzoek dat je op een andere manier naar het alledaagse kan kijken. En daardoor ook inzicht geeft in hoe wij kijken naar de samenleving. Daarbij vind ik de uitwerking van dit project bijzonder geslaagd. [...] Om de foto’s voor iedereen toegankelijk en betaalbaar te maken ontstond in samenwerking met Hans Grem­men het idee van een website. Op deze website kun je als bezoeker je eigen publicatie samenstellen. De beelden zijn allemaal voorzien van twee of meer trefwoorden. Door het aanvinken van de trefwoorden van jouw keuze wordt een pdf gegenereerd. Op deze manier ontstaat je eigen unieke exemplaar.[...] Door zelf beelden te kunnen samenstellen, ontstaat telkens een ander inzicht in de wijk getoond. Er is verder bij dit project niet veel interactie waarneembaar. Behalve dit samenstellen van de beelden. Al vind ik de uitkomsten, en de verwerking van dit project wel goed omdat dit inzicht geeft in de verwerking van beelden op internet, en de uitkomst verschild per keer.

Dit is ook van toepassing bij zoektermen op het internet. De persoon die de beelden op het internet heeft gezet heeft hier zijn eigen termen, die gezien kunnen worden als een indeling hieraan. Deze termen leveren bij

32 / 33

Jeanne van Heeswijk Face Your World www.jeanneworks.net www.faceyourworld.nl Voor Face Your World Museumpark werd het (inmiddels niet meer als zodanig bestaande) Rotterdamse Museumpark tot in detail nagebouwd. Door deel te nemen aan een kunstproject dat stedelijke ontwikkeling, ... http://images.google.com/ imgres?imgurl=http://oncampus. osu.edu/

[...]The above is an example of a Face Your World digital collage, part of an upcoming Wexner Center project.

Dutch artist Jeanne van Heeswijk has created a multifaceted public art collaboration for the Wexner’s Notations series this summer, [...]

zoeken, en aanvinken een ander geheel op. En in het geval van deze site een ander samengesteld verhaal.

Een ander project wat heel goed inspeelt op de ontwikkelingen, die zich afspelen in de stedelijkeontwikkelingen is het project van Jeanne van Heeswijk. [...] Met Face Your World nemen jongeren de taak van stedelijk ontwerper op zich. Het is een kunstproject dat stedelijke ontwikkeling, computertechnologie en creatief denken samenbrengt. De Interactor, een programma ontwikkeld voor dit project, stelt ze in staat hun omgeving te manipuleren, combineren en hergebruiken om zo zelf een nieuwe en innovatieve visie op hun stad te ontwikkelen. De virtuele wereld van de Interactor is opgebouwd vanuit een bibliotheek van meer dan 400 digitale foto’s van dit gebied. Via digitale camera’s kunnen de deelnemers ook zelf elementen in deze virtuele wereld toevoegen. Het spel wordt gespeeld in een gesloten computernetwerk zodat de spelers elkaar onvermijdelijk tegen zullen komen. Omdat deze virtuele wereld een gedeelde wereld is zullen de spelers om hun idee te realiseren ook met elkaar moeten communiceren en samenwerken. Hierbij worden ze begeleid door vaste en wisselende deskundigen zoals stedenbouwkundigen, ontwerpers en landschapsarchitecten.[...]

Dit project sluit aan bij mijn vraagstelling omdat het ingaat op de hedendaagse ontwikkelingen, waarin een nieuwe vorm van communicatie moet worden gezocht. Hierin wordt naar een nieuwe manier van communiceren gekeken. Dit project geeft mij ook weer inzicht in de ontwikkelingen die ervoor hebben gezorgd dat we op een andere manier bewust zijn van de omgeving om ons heen, wat weer gevolgen heeft op de beeldcultuur en de omgang hiermee. Wat ik waardevol vind aan dit project is dat het gebruik maakt van de virtuele en reële omgeving. Naar mijn mening bied de virtuele wereld heel veel mogelijkheden om op een andere wijze een betrokkenheid te bewerkstellen, die in de ‘reële’ wereld niet zo makkelijk te realiseren zijn.

Hierbij wil ik wel zeggen dat een combinatie van die twee (reële en virtuele wereld) naar mijn mening ideaal is. De technologie toont een virtuele wereld die tot stand kan komen door samenwerking, en laat zien hoe een nieuwe (betere) werkelijkheid eruit kan zien die ontstaat door deze samenwerking. Deze samenwerking komt ook beter tot stand met behulp van die technologie.

Ik vind het een goed initiatief dat ze zich op kinderen richten, zodat ze beter gaan kijken naar hun omgeving, en door samenwerking deze omgeving opnieuw bekijken en zo ontdekken wat er beter kan. De uitwerking van het project een spel een virtuele ruimte opgebouwd uit de realiteit levert naar mijn idee een goed medium op om de jongeren te bereiken.

Bij sommige projecten wordt een platform opgericht en vervolgens wordt aan de toeschouwer de rest vrij gelaten, ik denk dat dit in sommige gevallen goed kan werken. Wat ik in dit project goed vind is dat er deskundigen bij betrokken worden, die een hele nieuwe lading aan dit project geven. Het geeft het hele project meer diepgang en een serieuze

34 / 35

Hans Aarsman & Erik Kessels Het Kasteel www.skor.nl/set-334-nl.html Voor de Vinex-wijk in aanbouw Leidsche Rijn, bij Utrecht, is door een werkgroep onder leiding van Peter Kuenzli een strategisch kunstenplan ontwikkeld, getiteld Beyond-Leidsche Rijn. Hierin staat de relatie tussen het stedenbouwkundig plan, het landschap, ... www.beyondutrecht.nl www.pursuitofhappiness.nl/ Op zoek naar geluk Pursuit of Happiness is een poĂŤtische tentoonstelling over het najagen van dromen in een jonge wijk. Wat betekent geluk aan het begin aan de 21e eeuw? Twintig beeldend kunstenaars...

omgang met de deelnemers, die door de informatie die ze krijgen aangereikt een breder zicht krijgen op hun omgeving, en hoe daar mee om wordt gedaan. En verschaft vervolgens ook de kans om te zien hoe ze hier zelf een rol in kunnen spellen. Het geeft inzicht in de samenleving, en toont aan wat je door samenwerking kan bereiken, een gedeelde wereld.

Om toch nog iets dieper in te gaan op dit onderwerp, wat eigenlijk een geheel eigen onderzoek nodig heeft om dit vollediger te kunnen onderzoeken, wil ik nog één project toelichten. [...] Beyond vroeg acht bekende kunstenaars om hun ultieme VIP woning te ontwerpen op een vrije kavel in ’t Zand. Een VIP-villa is naast zijn spectaculaire architectuur, vooral een huis met een bijzondere betekenis, een huis dat de collectieve atmosfeer van de wijk beïnvloedt en dat een krachtige uitspraak doet over wonen en samenleven. Een eigentijds Rietveld-Schröderhuis. [...] Alle projecten zijn intressant om te bestuderen omdat ze elk hun eigen inzicht geven over wonen, en de samenleving. Het project dat ik er het meest vond uitspringen en welke uiteindelijk ook gerealiseerd gaat worden is het project van Hans Aarsman en Erik Kessels_ Het Kasteel. [...] Het kasteel is een ‘safe house’ dat ‘goede buur’ zal heten. Dit huis biedt onderdak aan het vrije woord en mag enkel bewoond worden door diegenen die zich uit durven spreken. Niet alleen in Nederland maar in alle beschavingen staan het vrije denken en spreken onder druk. [...] Dit project gaat op een andere wijzen in op mijn vraagstelling, het wil nietzozeer de geproduceerde werkelijkheid onderuithalen, als dan wel een discussie kunnen starten door het vrije denken en spreken onder de aandacht te brengen. En discussie starten zie ik als een van de mogelijkheden om veranderingen te doen ontstaan. In dit project wordt gewezen dat deze discussie niet meer zo heel eenvoudig heel openhartig is te voeren. [...] Het Kasteel wil een internationaal ‘safe house’ zijn voor het vrije woord.

Een besloten, informele en veilige vesting waar vijf tot tien mensen - met verschillende achtergronden, interessegebieden, deskundigheden en levenservaringen - een of twee weken kunnen verblijven om gedachten uit te werken en inzichten te geven in een thema waarvoor ze bijeen zijn gekomen.[...] Dit project is eigenlijk een uitwerking van interactie die op het internet bestaat, maar waar je geen ‘persoonlijk’, in levende lijven contact heb. En waarbij je hier wel elkaar echt ontmoet.

In het hoofdstuk hierna ga ik in op interactieve productieruimtes ik denk dat dit project hier ook tussen kan staan. Ik werd op interactieve productieruimtes gewezen door een ruimte die op internet plaatsvindt.

Ik denk dat interactieve productieruimtes antwoorden opgaat leveren met betrekking tot discussie in de vraagstelling, Kijken op welke wijze de grafisch ontwerper het beste een discussie en bewustzijn kan opstarten betreffende de vooronderstellingen binnen film, video documentaire fotografie, tekst, tentoonstelling... om zo een bewustere omgang met beeld, tekst en context te realiseren. Om zo zelf je eigen waarheid achter

36 / 37

de beelden, teksten en contexten te kunnen ontdekken, samenstellen. en wat ook veel werd genoemd als mogelijke oplossing voor een bewustere omgang met beeld. Ik heb het idee dat veel van de interactieve productieruimtes nu op internet plaatsvinden, juist omdat je op internet veel sneller een netwerk kan opbouwen, en mensen kan bereiken. Een pluspunt van Het kasteel vind ik dat dit project niet op internet plaatsvindt, en je zodoende ook in levende lijven contact met elkaar hebt, waardoor je eerder kan reageren en veel directer. Al kan je op internet eerder wat zeggen omdat je ook in een bepaalde mate anoniem ben. Voor productieruimtes ben ik op zoek gegaan naar artikelen die uitleg geven in hoe deze tot stand zijn gekomen, en op welke wijze interactieve productieruimtes inspelen op mijn vraagstelling.

Interactie en levend archief Josephine

Reageren komt tot stand door [...] Reproductie schept een culturele ruimte waarin het mogelijk word dat de lezer, het nieuwe publiek, haar of zijn individuele benadering van een werk kon ontwikkelen.[...] Max Bruinsma Maar ook [...] Je dient je te engageren met meerdere verhalen, niet als passieve veellezer, maar als actieve deelnemer. [...] Annemie Maes Creeër eerst een [...] Persoonlijk ‘identiteit’ archief, die door de opgeslagen ervaringen, volgens onophoudelijk variabele parameters samen te brengen in steeds verschillende configuraties een bepaalde representatie naar buiten brengen. [...] Andy Warhol Als je dit heb gedaan, kan je je richten op het [...] Dagelijkse zaken archiveren, om de ‘Zeitgeist’ van een specifieke periode te bewaren voor toekomstige generaties. [...] Walid Raad Plaats vraagtekens, door een [...]

Fictieve documentenreeksen, becommentariëren, om aan te tonen dat ‘objectieve’ documenten het verleden enkel weergeven volgens hun contextualisering in het heden. [...]

Manon de Boer Trek conclusies door te [...] Wijzen op de subjectiviteit van de kijker, door een virtuele identiteit samen te stellen, die aantoont dat het onmogelijk is om een identiteit te bepalen of te bevestigen.

Bosma

daartoe van critici, waarvan de bekendste natuurlijk Clement Greenberg is.

omgang met de kunsten op verschillende niveaus in de populaire cultuur was st 40 / 41

een actieve omgeving, en werd in de twintigste eeuw naast de interpretatieru

die het in eerste instantie voornamelijk lijkt te zijn geweest langzaam steeds m ook een productieruimte. De boekdrukkunst veroorzaakte een verwijdering tu ‘cultuurproducenten’ en leden van het publiek die tot de dag van vandaag voelbaa

een verwijdering die ruimte voor een nieuwe toenadering schiep, een stap terug als ware om vanaf een afstand opnieuw te kijken en handelen. Deze verwijdering creë

een culturele ruimte waarin het mogelijk werd dat de lezer, het nieuwe publiek, of zijn individuele benadering van een werk kon ontwikkelen, doordat de afstand tu

de intentie van de schrijver en de intentie of interesses van de lezer via een veelv aan productie en distributie lagen vergroot werd. De uitwisseling tussen kunstenaar

publiek, zoals die zich in de negentiende eeuw en begin twintigste eeuw lijkt te heb voltrokken zou grofweg als volgt beschreven kunnen worden: - reproductie creëerde afstand van het origineel wat op zijn beurt vrijheid interpretatie veroorzaakte;

- deze vrijheid van interpretatie creëerde een reactie aan de kant van kunsten waarbij men interpretatie als het ware ging ‘voor-vormen’ om aldus een ‘diep

intimiteit met het publiek te herwinnen; - het publiek werd op haar beurt uitgedaagd door de voorgevormde interpretatie van

individuele kunstenaar (en de eventuele reproducties en documentatie die daaromt geproduceerd werden) om een verdere uitwijding van de interpretatie van een wer

ontplooien; dit gebeurde allemaal in een zich steeds verder uitbreidende industriële markt uiteindelijk gecomplementeerd werd door persoonlijke en massa media.

Deze slingerbeweging, misschien ook wel circulaire beweging waarbij interpret

uiteindelijk toch steeds afhankelijk blijft van de intentie en initiële actie van

kunstenaar, zal eind twintigste eeuw leiden tot een zeer actieve en ook product

interpretatieruimte die zich ontwikkelde binnen het geheel van alle media en

daaraan verbonden lokale culturen, waarbij het internet het meest invloedrijk wa nog steeds lijkt te zijn.

Populaire cultuur, ooit gezien als een gebied van voornamelijk “fans en bimbo’s” (8)

allerlei niveau en sociale klasse (9), heeft zich dusdanig ontwikkelt dat zij haar ei

autodidacte kunstenaars (plus context en kunstenaarsinitiatieven) voortbrengt. Kun

onomkeerbaar deel geworden van het dagelijks leven: de avant-garde kan in vrede rus

De ontwikkeling van een buiteninstitutionele kunstpraktijk is in een stroomversne

. De

Josephine

teeds

Reageren komt tot stand door [...] Reproductie schept een culturele ruimte waarin het mogelijk word dat de lezer, het nieuwe publiek, haar of zijn individuele benadering van een werk kon ontwikkelen.[...]

uimte

meer ussen

ar is, s het

ëerde haar

ussen voud

rs en bben van

naars pere’

Bosma

Josephine Bosma

[...] Reproductie creëert afstand van het

’No Ego’ www.mediadesk-vlaanderen.be Gedachten over het behoud van uitwis selingen tussen kunstenaar en publiek Het kan heel verhelderend zijn eens vanuit een andere hoek dan de vooral op kunst als tastbaar object georiënteerde analyse naar...

origineel hierdoor komt een einde aan een

Deze verwijdering schept een culturele

ruimte waarin het mogelijk word dat de le-

zer, het nieuwe publiek, haar of zijn individu-

ele benadering van een werk kon ontwik-

kelen.[...]

zeer intieme relatie tussen schrijver/kun- stenaar en lezer, die plaats maakt voor een intimiteit tussen kunstenaar en publiek.

In voorgaande project ben ik minimaal ingegaan op de samenwerkingsverbanden die de kunstenaars aangaan met het publiek. Ze doen dit om de toeschouwers tot bewustzijn, reageren, actie aan te sporen. Josephine Bosma snijdt reproductie aan als een van de mogelijke startpunten van

n een trent

de nieuwe mediakunstgeschiedenis. Uit reproductie ontstond mede door

rk te

lijkt mij verstandig om deze tekst te behandelen om zo te onderzoeken

t die

de afstand een interpretatie ruimte voor kunstenaar en publiek. Het hoe dit in zijn werk is gegaan, en wat deze interpretatieruimtes hebben opgeleverd. Om zo een beter overzicht te krijgen over deze interpretatieruimtes en hoe je deze vervolgens kan inzetten om de toeschouwer tot

tatie

bewustzijn, reageren, actie aan te sporen.

n de

[...] De boekdrukkunst veroorzaakte een verwijdering die een ruimte voor

tieve

een nieuwe toenadering schiep, een stap terug als het ware om vanaf een

n de

afstand opnieuw te kijken en handelen, en maakte het daarnaast mogelijk dat

as en

geschreven tekst zich kon bevrijden van de dwang tot zingeving en ook de verbinding aan autoriteit welke tot die tijd het geschreven woord overheerst had. [...] Reproductie een groter bereik, en afstand waardoor er een ruim-

) van

te voor interpretatie ontstond.

igen,

Afstand staat haaks op het gegeven samenwerking, toch is er doordat er

nst is

afstand is tussen de schrijver en lezer, ruimte ontstaan voor kunstenaar

sten.

elling

en publiek. Wat ik mij dan wel afvraag is wat de intimiteit tussen kunstenaar en publiek voor consequenties met zich meebrengt. Hoeveel invloed 42 / 43

heeft de kunstenaar op het publiek? [...] De uitwisseling tussen kunstenaars

en publiek, in de negentiende eeuw en begin twintigste eeuw: - reproductie creëerde afstand van het origineel wat op zijn beurt vrijheid van interpretatie veroorzaakte; - deze vrijheid van interpretatie creëerde een reactie aan de kant van kunstenaars waarbij men interpretatie als het ware ging ‘voor-vormen’ om aldus een ‘diepere’ intimiteit met het publiek te herwinnen; - het publiek werd op haar beurt uitgedaagd door de voorgevormde interpretatie van een individuele kunstenaar (en de eventuele reproducties en documentatie die daaromtrent geproduceerd werden) om een verdere uitwijding van de interpretatie van een werk te ontplooien; dit gebeurde allemaal in een zich steeds verder uitbreidende industriële markt die uiteindelijk gecomplementeerd werd door persoonlijke en massa media. [...]

In het begin was er in deze ruimte plaats voor je interpretatie dit ontwikkelde zich langzaam naar een productieruimte. De aanzet tot deze productieruimte moet eerst worden gecreëerd door de kunstenaar wil de interactie überhaupt plaatsvinden. Conclusie die je hieruit kan trekken is dat de interpretatie afhankelijk is van de intentie van de kunstenaar. Als ik als gebruiker aan een productieruimte wil deelnemen vind ik het van belang dat de invloed van de kunstenaar op deze aanzet / verloop goed inzichtelijk wordt gemaakt omdat deze invloed bijdraagt aan de uitkomst van het proces. Dus de intentie van de kunstenaar dient voordat je deelneemt inzichtelijk te zijn. Alleen op deze manier kan je op de juiste wijze deel gaan nemen aan een productieruimte. Het ontstaan van deze productieruimtes en de voordelen hiervan zijn duidelijk, het internet is na mijn mening een goede vorm van een hedendaagse interactieve productie ruimte.

Interactie is immers een van de sleutelwoorden voor het laten ontstaan van bewustzijn en discussie.

Lyotard en Derrida [...] De rol van uitwisseling, of interactie, is cruciaal bij elk ontstaan van betekenis. Er is geen absolute waarheid, er zijn alleen manifestaties van gedeelde of tegengestelde interpretaties. [...]

Over het begrip waarheid, is de laatste tijd een grote discussie gaande.

Veel zeggen er is geen waarheid maar dat betekenis interactief wordt vastgesteld en niet eenzijdig wordt gedefinieerd. [...]Dit betekent op zijn

beurt dat er geen sprake van ‘betekenis’ kan zijn zonder ‘de ander’, dat wil zeggen zonder content.[...] En ik denk ook dat dit in feite wel waar is, door een samenstelling van verschillende informatie en informatiebronnen kom je al tot een heel andere conclusie. Laat staan als de conclusies over deze diverse informatie nog ter discussie wordt gesteld of door andere onderbouwd. Een verzamel bron van verschillende informatie, en informatiebronnen is het internet. Op welke wijze wordt hier met deze informatie omgegaan, zodat er ook gedeelde of tegengestelde interpretaties kunnen ontstaan? Op welke wijze spelen interactieve productieruimtes in op de gedeelde of tegengestelde interpretaties?

44 / 45

van een werk kon ontwikkelen.[...] Max Bruinsma Maar ook [...] Je dient je te engageren met meerdere verhalen, niet als passieve veellezer, maar als actieve deelnemer. [...] [...] De focus is verschoven van het analyseren en begrijpen van boodschappen als op zich staande uitdrukkingen, naar het lezen ervan als sediment van een grote hoeveelheid bronnen en omstandigheden [...] Er is een bredere informatie stroom toegankelijk, waarin je als publiek zelf kan rondstruinen, om zoveel mogelijk verschillende informatie tot je te nemen.

Dan is er ook nog de mogelijkheid dat

het internet niet alleen een zoekfunctie bied, maar dat er ook de mogelijkheid is om op de informatie te reageren, of die verspreide informatie van verschillende bronnen te verzamelen. Deze nieuwe mogelijkheden bieden allemaal hele goede ondersteuningen om te gebruiken bij de vraagstelling: ik was inmiddels uit het eerdere deel tot de conclusie gekomen dat interactie, een betrokkenheid van het publiek. Een van de factoren is die nodig zijn om een bewustere omgang met beeld, tekst, en context te laten ontstaan. En dat om een completer beeld te kunnen krijgen je verschillende informatiebronnen, en informatie tot je beschikking moet hebben om je eigen ‘waarheid’, (misschien is conclusie een beter woord) te kunnen trekken uit de grote hoeveelheid informatie die er bestaat.

Max Bruinsma.

De opstand der mobs Morf #7 Pagina 43 | 44 | 45 | 46 | 47 www.morf.nl Door mobiele communicatie ontstaan nieuwe vormen van maatschappelijke organisatie en interactie. Volgens Max

Bruinsma kunnen communicatieont werpers niet aan de zijlijn blijven staan zonder een standpunt in te nemen. Zij

hebben een taak te vervullen...

Internet is het medium dat deze mogelijkheid heeft vergroot, en een nieuwe vorm van informatie toegang verschaft, wat op zijn beurt resulteert in een andere manier van omgang met het geleverde beeld. En een andere manier van reageren op het geleverde informatie. [...] Door mobiele communicatie ontstaan nieuwe vormen van maatschappelijke organisaties en interactie. Er is een directe communicatie tussen individuen mogelijk. Dit heeft onder andere geleid tot Mobile activists. Antiglobalisten of andersglobalisten deze kunnen worden gezien als losse collectieven van wereldwijd verspreide mensen, die met gebruikmaking van alle noodzakelijke media hun krachten combineren om verandering teweeg te brengen in debatten en praktijken van wereldhandel, economie en ontwikkeling.[...]

Het gaat hier niet perse over een discussie starten die betrekking heeft met mijn vraagstelling, maar het geeft wel aan dat er een nieuwe mogelijkheid is ontstaan om mensen te bereiken en een dat je een oproep kan plaatsen die betrekking heeft met de vraagstelling. Maar wat het belangrijkste is, is dat er een nieuwe manier van discussie vormen is ontstaan.

Deze is mogelijk op een veel grotere schaal, en in een andere vormen. Als kunstenaar kan je heel goed inspelen op dit medium, je kan bijvoorbeeld een kunstplatform beginnen. Hiervoor hoef je geen kunstenaar te zijn maar kan ieder die zich geroepen voelt een oproep te plaatsen en samen met andere internetgebruikers met de zelfde motieven een netwerk op-

46 / 47

starten om een verandering te bewerkstellen. [...] Een mob bestaat evenzeer uit bronnen die aan elkaar gelinkt zijn, informatie die onderling verwijst en ad hac gedeelde doelen, als uit mensen die collectief dingen doen op dezelfde tijd en plaats.

De individuen die de hedendaagse mobs uitmaken, engageren zich met meerdere verhalen, niet als passieve veellezers, maar als actieve deelnemers. Ze willen het verhaal veranderen of er het hunne aan toevoegen.

De mob kiest zijn eigen thema’s en zaken, en engageert zich daarmee als interpreet’ en niet als simpele consument. Samen werken ze mee aan een steeds uitdijende mozaïek van interventies, als auteur, redacteuren, distributeurs en ontwerpers van verbale en visuele boodschappen. [...]

Het samenvoegen van verschillende verhalen, daarop interpreteren, gegevens toevoegen, reageren. De mogelijkheden zijn eindeloos, en ook erg waardevol. Alleen wat hier de vraag is; de mob wordt een auteur, redacteur... wat zijn hier de gevolgen van? De mob neemt geen genoegen meer om alleen een passieve toeschouwer te zijn het neemt zijn eigen stappen om te reageren en zelf initiatieven te starten. ‘De ontwerper’ bestaat in dit geval uit een collectief van mensen die samen een ontwerp maken.

Dat iedereen zich kan manifesteren als redacteur, distributeurs is een mooi gegeven maar brengt ook vragen met zich mee. Vooral de vraag welke positie neemt de ‘opgeleide ontwerper, redacteur...’ in deze nieuwe omgeving in. Je kan als ontwerper natuurlijk altijd inspelen op bestaande interventies, en er zelf een starten. En juist gebruik maken van alle mogelijkheden die het internet bied. Maar aan de andere kant als iedereen ontwerper kan zijn en zijn eigen teksten kan schrijven ontstaat er zoveel informatie dat er weer hetzelfde onbewuste omgang met dit materiaal ontstaat. Juist doordat er zoveel informatie los komt, het is natuurlijk heel waardevol als hier nieuwe informatie toe stromen ontstaan waarop wordt gereageerd en je op kan reageren. Maar dit gebeurt niet altijd er is ook heel veel informatie te vinden die geen toegevoegde waarde heeft, of informatie waar totaal verkeerd mee wordt omgegaan. Ik denk dat hierin ook een oplossing voor ‘opgeleide’ ontwerper schuilt.

Als ontwerper, kan je een bewustere omgang proberen te bewerkstellen met de omgang van het internet en de daarbij ontstaan collectieve van verbale en visuele boodschappen. Dus gebruik maken van de collectieve en die inzetten om de werking van de verbale en visuele boodschappen inzichtelijk te maken. Wat eigenlijk weer verwijst naar de tekst waar ik in het begin mee begon; [...] Innovatie staat steeds vaker in dienst van bewustzijn en bewustwording, het zichtbaar maken van ontwerptrajecten en productieprocessen wordt steeds belangrijker geworden. Het is een engagement van het bewustzijn, van het zoeken naar nieuwe betekenissen.[...] Door het inzichtelijk maken van de nieuwe interactieve netwerken, het proces wat dit doormaakt, en de uitkomsten die dit levert. Internet is juist door zijn actualiteit, en vermelding van broninformatie hiervoor heel geschikt. Als ontwerper hoef je net perse een eigen project op te zetten je kan, gebruik maken van het geleverde materiaal, en dat op een juiste wijze inzichtelijk maken. Dit betekend niet dat je als ontwerper totaal afwezig bent, maar juist gebruik maakt van de kennis, en de meningen die je bezit en hiermee je eigen posities inneemt tussen een gedeelde informatie toestroom.

48 / 49

En natuurlijk is er altijd plek voor de ontwerp om zijn eigen initiatieven te beginnen ook al wordt; [...] Een hoop ‘design’ wordt immers gedaan door de mobs zelf; ze schrijven in visuele talen, in iconen en pictogrammen en beelden en samples. De vraag naar ‘goed design’ is hier irrelevant – wat telt is de effectiviteit en het bereik van hun visuele statements in participerende en interactieve communicatie netwerken. ...] Dit geeft ook weer aan dat er een nieuwe manier van communicatie ontstaat. Als ontwerper kan je hier zoals ik boven heb geschreven op inspelen. Op de tussenhaakjes gezette opmerking over goed design, kan ik als volgt reageren, goed design gaat over effectiviteit en de informatie zo goed mogelijk overbrengen. Het doel van de mobs is dus zo duidelijk mogelijk overbrengen wat ze willen zeggen, dit om gehoord te worden en vervolgen met andere mobs er een geheel van te maken. Wat ik waardevol hiervan vind is dat er door verschillende mensen informatie wordt samengevoegd, ik heb al eerder beschreven dat ik dit als een mogelijke oplossing beschouw voor mijn vraagstelling. Omdat meerdere ingangspunten, verschillende informatie een bredere mogelijkheid bied om zelf je eigen ‘waarheid’ achter de informatie te ontdekken. En het feit dat je dan zo goed mogelijk je informatie wil overbrengen om gehoord te worden en hierdoor een nieuwe vorm van ontwerp ontstaat kan tot nu toe alleen als iets positiefs worden opgevat.

Max Bruinsma zegt nog het volgende over de gevolgen die de mobs hebben voor het ontwerpen; [...] Het verandert de notie van de designer als organisator van feiten in iemand die verschijningen mogelijk maakt. Met andere woorden, design kan niet meer gezien worden als ‘ objectief’ of ‘neutraal’, maar moet begrepen worden als ‘het sediment van interpretaties’.

De ontwerper als orde schepper, een opstarter van een platform? Wat er bedoeld wordt ‘met iemand die verschijningen mogelijk maakt’, kan worden gegist, maar duidelijker wordt het door deze zin niet. Ik heb eerder geschreven welke mogelijkheden ik voor de ontwerper binnen dit nieuwe netwerk zie, en dat omvat meer dan iemand die een verschijning mogelijk maken, maar een verschijning mogelijk maken met als doel hetgeen wat je als ontwerper inzichtelijk wil maken.

Design als ‘objectief’ of ‘neutraal’ was naar mijn mening nooit mogelijk, de opdrachtgever heeft een mening, de ontwerper heeft een mening. Ik zie ontwerpen als het onderzoeken van aangeleverd materiaal, hieruit een conclusie trekken en kijken hoe je die conclusie erin kan verwerken op zo’n manier dat je als ontwerper ook zichtbaar ben in het werk. Neutraal is het werk in elk geval niet meer. Design als het sediment van interpretaties, een inzameling van gegevens samen gevormd tot een design?

Wat ik me hierbij kan voorstellen is dat er niet meer een enkele vorm mogelijk is, doordat het publiek mee wil reageren en je als ontwerper ook gebruik maakt van verschillende informatie hierdoor blijft het nooit bij een interpretatie. Kortom je kan gebruik maken van de nieuwe mogelijkheden die zijn ontstaan om je ontwerp te versterken, en samen met andere mobs tot een ander geheel te komen.

[...] Uitdaging voor de ontwerper. ..het herdefiniëren van de rol van de massa en van hoe de massa als verzameling van individuen communiceert.

Als de nieuwe conditie van de massa een engagement inhoudt met de hedendaagse informele informatienetwerken, dan is het beste wat communicatieontwerpers kunnen doen; zich concentreren op de voorwaarden waaronder deze netwerken kunnen bloeien.

Er is behoeft aan het ontwerpen van interactie. Elke communicatieontwerp van vandaag is deel van een mob, eenvoudig omdat het meedoet in de huidige cultuur van genetwerkte uitwisseling. Al is het alleen als rip-off,als illegale kopie.

Vanuit dat gezichtspunt gezien, ligt de effectiviteit van een ontwerp niet zozeer in zijn professionele kwaliteit als ‘goed design’, maar in zijn citeerbaarheid. In zijn potentie om deel te worden van de uitgestrekte hypertekst van culturele uitwisselingen, die tezamen het ‘mobilisme; vormen. [...]

Voorwaarden creëren waaronder een groep mensen met behulp van een netwerken, doormiddel van interactie een project kunnen realiseren.

Jezelf plaatsen binnen het grotere geheel, om samen iets voor elkaar te krijgen. Samen optimaal benutten van elkaar kwaliteiten om zo tot een beter resultaat te komen, klinkt aan de ene kant ideaal. Maar zodra het begint over citeerbaarheid, begint er bij mij een soort protest te ontstaan.

Niet omdat ontwerp nou perse origineel hoeft/kan zijn, maar omdat ook al wil je iets citeren voeg er dan tenminste je eigen inbreng aan toe.

Maar aan de andere kant het mobilisme kan ook worden opgevat als een verzameling inbrengen, de ene verzamelde citaat volgt de andere op, en levert zo een eigen verhaal op. Maar een verhaal zonder conclusie, je kan je eigen conclusie trekken, of reageren op conclusies van een ander zodat er nieuwe wegen ontstaan. [...] Erik Adigard_‘er is meer gelijktijdigheid, meer distributie en meer onderlinge afhankelijkheid. Mijn visie op mobilisme omvat al die noties, maar vermijdt noties van opzet of auteurschap. Ik kijk liever naar de context. Want daar verandert ons leven, misschien voorgoed.’[...]

Gebruik maken van het materiaal wat er al geleverd wordt. En dan observeren, analyseren, en vervolgens...? Je hoeft ook niet de taak van auteur op je te nemen, of een project op te zetten. Maar als het blijf bij analyseren en observeren gebeurt er ook niet veel. Gebruik maken van het materiaal, om het vervolgens te analyseren met de kennis en de ervaring die je bezit, en hier vervolgens op te reageren. Op deze reactie volgen weer andere reacties....

50 / 51

Het ‘archief’ is als concept vandaag de dag niet meer weg te denken uit de hedendaagse k Beelden, woorden, ervaringen, emoties, worden voortdurend gecatalogiseerd en weggeschrev persoonlijke en publieke archieven, om dan weer terug samengesteld en achtereenvolgens ontle worden. Ook kunstenaars werken met deze archieven, en zien ze als een taal waarvan de code a niet moet gekraakt en ontsloten worden. ‘De identiteit’ kan gezien worden als een persoonlijk ar dat gevormd wordt door het totaal aan opgeslagen ervaringen. Deze worden onophoudelijk vo variabele parameters samengebracht in steeds verschillende configuraties en brengen zo een bep representatie naar buiten.

Klassiek versus actueel : de orde gedeconstrueerd?

In een klassiek gestructureerd archief wordt aan geschiedschrijving gedaan door de keuze gemaakt worden bij het archiveren en door de hiërarchische klassificatie van documenten betreff het onderwerp van het archief.

Een kritiek op deze autoritaire werkwijze werd ontwikkeld door Marcel Broodthaers in zijn pr “Musée d’Art Moderne, Département des Aigles”, waarin hij tegelijkertijd het museum als ins op gelijke lijn zet van het klassieke archief.

Met zijn “Musée d’Art Moderne” ontwikkelde hij een concept dat hem gedurende vier jaar structuur gaf om maatschappelijke, politieke en institutionele constructies in vraag te stellen. D ‘section’ volgde op de andere, en via deze ‘sections’ ontstond er een complexe, schijnbaar chaot maar uiterst verweven structuur die echter nooit een concrete vorm leek aan te nemen.

Het beeld van de arend [met al zijn connotaties : poëtisch, realistisch, politiek, sociaal, metafor heeft een sleutelfunctie binnen het project. Door al deze verschillende soorten afbeeldinge verzamelen in verschillende secties, maakte Broodthaers in wezen een ander soort rangschikking van de arend maar van een classificatiesysteem in werking. Duidelijk werd dat classificatiesyste hun inhoud een bepaalde orde en structuur opleggen. Maar Broodthaers heeft er alles aan gedaa de interpretatie van zijn “Musée” naar het publiek zo open mogelijk te houden door misleidinge contradicties in te lassen.

Zijn museum had zoveel gezichten als er versies waren. Via al deze willekeurige secties [waarb ontstaan van de ene de andere ophief] deconstrueerde Broodthaers op ludieke wijze de structuu het klassieke archief en tegelijkertijd van de machtspositie van het museum.

Ook Derrida ontwikkelt de idee van de deconstructie, om zo het accent te leggen op de constru “Via zijn vorm is elke boodschap een ‘constructie’, de vorm neemt alle betekenis. Maar wat achter die vorm, naast, tussen of onder? Wat wordt er niet gezegd, niet getoond, niet geschreven Hij gaat de constructie ontrafelen, de naden blootleggen, de gaten tonen: hoe is iets in mekaar g Het zijn de marges, de lege vlakken, de ongeziene verwijzingen die de betekenis steeds opnieuw mee produceren.

In het hedendaags archief wordt de onmogelijkheid tot ‘volledige archivatie’ en de demons daarvan uitgewerkt. Via zijn netwerkconstructie vormt het een organisch geheel waarin de aand

kunst. ven in eed te al dan rchief olgens aalde

es die fende

roject tituut

r een De ene tische

risch] en te : niet emen an om en en

bij het ur van

uctie. zit er n?” 1 gezet? w

stratie dacht

als actieve deelnmer. [...] Annemie Maes Creeër eerst een [...] Persoonlijk ‘identiteit’ archief, die door de opgeslagen ervaringen, volgens onophoudelijk variabele parameters samen te brengen in steeds verschillende configuraties een bepaalde representatie naar buiten brengen. [...]

Annemie Maes.

Projecten waarbij contexten, gekoppeld Het archief als kunstproject www.nettime.org aan een kritische(her)formulering van Het ‘archief’ is als concept vandaag reeds bestaande vormen van represende dag niet meer weg te denken uit de

tatie, geven aan het beeld een nieuwe hedendaagse kunst. Beelden, woorden,

stem. Tijdens het beschrijven van verervaringen, emoties, worden voortdurend gecatalogiseerd.... schillende projecten, en het bovenstaan de artikel gingen mijn gedachten richting het archiveren. Omdat het archief uit beelden, teksten, .. bestaat die ook op een bepaalde manier worden gerangschikt, en door het rangschikken ook weer betekenissen oplevert. Leek me het nuttig om te kijken welke mogelijkheden het archief bied en of het mogelijk is om in het archief ook samenwerkingsverbanden aan te gaan. In het artikel van Max Bruinsma is er eigenlijk al spraken van een soort nieuwe vorm van archief. Het gaat immers om een verzameling van informatie en informatiebronnen. Met als bijkomend voordeel dat er op de informatie wordt gereageerd, en zo nieuwe informatie ontstaat. Nog een heel waardevol gegeven is dat het heel actueel blijft er kan altijd informatie worden toegevoegd. Ik wil voor deze tekst op zoek naar kunstenaars die gebruik maken van deze nieuwe mogelijkheden. [...] Beelden, woorden, ervaringen, emoties, worden voortdurend gecatalogiseerd en weggeschreven in persoonlijke en publieke archieven, om dan weer terug samengesteld en achtereenvolgens ontleed te worden. ‘De identiteit’ kan gezien worden als een persoonlijk archief dat gevormd wordt door het totaal aan opgeslagen ervaringen. Deze worden onophoudelijk volgens variabele parameters samengebracht in steeds verschillende configuraties en brengen zo een bepaalde representatie naar buiten. [...]

Kunstenaars maken gebruik van het internet om een hoeveelheid gegevens te ordenen, om via deze ordening tot een conclusie te komen. Dit archief kan een onderzoek zijn naar ‘een identiteit’ in de breedste mogelijke zin, het ontrafelen en in een hokje plaatsen van ‘een identiteit’ gebeurt al eeuwen lang. Bij het archief op internet zijn er mogelijkheden te over om dit heel uitgebreid te doen, en het onderzoek via alle mogelijke kanten te belichten. Niet alleen over het gegeven ‘identiteit’ maar alle vormen van informatie. Wat heel belangrijk is om in je achterhoofd te houden, bij het aanschouwen van een archief, en bij de aanleg van een archief, en bij het reageren op een archief, dat er zoveel connecties mogelijk zijn dat een volledige archivering niet mogelijk is. Als we spreken

52 / 53

van een levend archief, ontstaan door creatie en interpretatie, volgen er binnen deze gevormde connecties nog vele nieuwe contexten ontstaan.

Door al deze verschillende ingangen die binnen het archief ontstaan, kan je spreken van een organisch groeiend archief. Wat hier uit blijkt is dat er geen uiteindelijke uitkomst mogelijk is het archief gaat maar door. Dit is een interessant gegeven; er komt dus geen eindconclusie. De identiteit is niet te ontrafelen, er zijn altijd andere ingangen die je kan bewandelen.

En door een open archief te beginnen met meerdere meningen is het niet meer mogelijk om er controle over te hebben. Wat mij is opgevallen is juist dit gegeven, er is geen eind conclusie en er zijn meerdere ingangen mogelijk, hetgeen is waar het om draait. En dat dit wordt ingezet, in dit geval op de informatie rond een ‘identiteit’, om te gebruiken als reflectie op de representatie van een identiteit.

Je kan niet één weergave laten zien van een persoon, een archief met zijn vele combinaties geven dit heel goed weer. En daardoor een uitstekend instrument om de verschillende kijk wijzen die er bestaan onder de loep te nemen. Er wordt immers van zo veel mogelijke kanten een ingang geboden. En als er gebruik wordt gemaakt van de mogelijkheid om het publiek hierbij te betrekken worden deze verschillende kanten alleen maar beter inzichtelijk gemaakt.

bepaalde representatie naar buiten brengen. [...] Andy Warhol Als je dit heb gedaan, kan je je richten op het [...] Dagelijkse zaken archiveren, om de ‘Zeitgeist’ van een specifieke periode te bewaren voor toekomstige generaties. [...]

Andy Warhol De kunstenaar werkt met zijn uitgebreiTime Capsules

de databank aan beelden en gevoelens http://www.warhol.org/tc21/ This web project takes an in-dept look en onderzoekt via bepaalde combinaties Time Capsule 21 (TC 21), one of van heden en verleden de eigen idenat over 600 cardboard boxes Andy Wartiteit. Maar wat voor een houvast heeft hold filed with object from is daily life. of materiaal dating from the 1950s de kunstenaar als er zoveel connecties Full tot the early 1970s, ... zijn te leggen? En nog belangrijker wat

voor houvast heeft de toeschouwer. Een

archief kan je beginnen – uit je eigen

persoonlijke herinneringen, of uit een

verzameling van collectief in verhalen,

rituelen, wetten, concepten en beeld Een voorbeeld waarin eigen herinneringen een rol spelen is en een gedeelte collectieve verhalen is het project van Andy Warhol _ Time Capsules. [...] Hij heeft een persoonlijk archief aangelegd dat bestaat uit een reeks van 610 kartonnen dozen die een periode van 30 jaar overspannen. Warhol verzamelde hierin op dagelijkse basis foto’s, krantenknipsels, fanmail, per-

soonlijke briefwisseling, beeldmateriaal voor kunstwerken, catalogi, objecten, uitnodigingen allerhande en tal van andere dagelijkse zaken. Dit was bedoeld om de ‘Zeitgeist’ van een specifieke periode te bewaren voor toekomstige generaties. Ze archiveerde ook zijn persoonlijke leven. Deze verzameling wordt aangelegd door intuïtieve verbindingen en ordening aan te brengen in de samenstelling van dit archief. Er bestaat geen ordening systeem voor het onderbrengen van tijdgegevens. Een ordening kan ontstaan op basis van tijd, plaats en geheugen. En binnen deze onderdelen kunnen nog vele richtingen worden ingeslagen. Het archief van Andy Warhol bevat vele elementen krantenknipsels, foto’s ... het is dus veel bredere dan zijn eigen persoonlijke wereld. Hij neemt gegevens die hij van belang vind voor zijn dagelijkse tijdbeeld. Maar dit zijn voorwerpen die Warhol van belang vond, dit is nooit een totaal tijdsoverzicht. Als ik deze collectie zou bekijken zou ik dus nooit een compleet beeld krijgen. Ten eerste omdat het niet allesomvattend is en ook omdat zijn persoonlijke mening in de collectie is verwerkt. Wat ook nog meespeelt is dat als ik naar die verzameling zou kijken ik ook mijn eigen herinneringen aan die periode heb, die Warhol herinneringen beïnvloeden.

Annemie Maes heeft over het gegeven tijd een toepasbare zin, [...] Het archief versus de geschiedenis; dé geschiedenis bestaat immers niet.

Geschiedenis wordt telkens vanuit een ander hoek herschreven, er bestaan duizenden geschiedenissen en evenveel representaties van de identiteit. [...]

Wat ze eigenlijk zegt is dat er geen waarheid kan ontstaan, iedereen heeft trekt zijn eigen conclusie. Het gegeven geschiedenis vastleggen gaat nog een stapje verder dan onderzoek naar de beeldcultuur. Al komen hier alle gegevens aan bod die ook van belang zijn bij de vraagstelling over deze beeldcultuur; Kijken op welke wijze de grafisch ontwerper het beste een discussie en bewustzijn kan opstarten betreffende de vooronderstellingen binnen film, video documentaire fotografie, tekst, tentoonstelling... om zo een bewustere omgang met beeld, tekst en context te realiseren. Om zo zelf je ‘eigen waarheid” achter de beelden, teksten en contexten te kunnen ontdekken, samenstellen. Ik had van voordat ik hieraan begon niet verwacht bij het levend archief uit te komen. Waarin wordt ingegaan op het vastleggen van tijdsbeelden. Ik weet niet of dit een stap te ver is, maar het voelt als een logisch gevolg. Vooral doordat ik door het bestuderen van verschillende teksten hierheen ben geleid. Alle mogelijkheden die het levend archief bezit, spellen in op de omgang met beeld, tekst en context. In het project van Andy Warhol wordt geprobeerd een tijdsbeeld vast te leggen, meteen wordt hier al duidelijk dat een kunstenaarsarchief een tijdsbeeld niet objectief kan archiveren. En dit is in geen enkele vorm mogelijk. Wat er wel naar vormen komt in dit project is dat er geen ‘waarheid’ mogelijk is maar een samenstelling van interpretaties. Hierdoor kan het als een instrument worden ingezet die deze informatie doorgeeft om zo kritische reflecties los te maken en een interpretatieve dialoog op gang te brengen.

54 / 55

e bewaren voor toekomstige generaties. [...] Walid Raad Plaats vraagtekens, door een [...] Fictieve documentenreeksen, becommentariëren, om aan te tonen dat ‘objectieve’ documenten het verleden enkel weergeven volgens hun contextualisering in het heden. [...]

Walid Raad Walid Raad wil met een project zo’n Atlas Group bvb The discussie op gang brengen. [...] Via de www.theatlasgroup.org/ The Atlas Group is a project establised structuur van deze organisatie documenteert bu Walid Raad in 1999 to research and Walid Raad de hedendaagse geschiedenis document the contemporary history of lebanon. One of our aims with this van Libanon. Met fictieve documenten- project is to locate, preserve, study, and reeksen [o.a. een serie collages van bom produce ... auto’s] , die hij becommentariëert gedurende

rende lezingen, toont hij aan dat zogezegd

‘objectieve’ documenten het verleden enkel

weergeven volgens hun contextualisering in

het heden. [...]

Wat ik goed vind aan dit project is dat hij wil laten zien dat het huidige tijdsbeeld van belang is bij het analyseren van een historische gebeurtenis. Dit zou inhouden dat elke gebeurtenis in context moet worden gebracht met de huidige tijd. Archiveren van het verleden naar denkbeelden en gebeurtenissen van het heden. Het is goed om je er van bewust te zijn dat hedendaagse gebeurtenissen een rol spelen in je observatie, maar elk mens heeft zijn eigen herinneringen en zijn eigen verleden. Zodoende kijkt elk persoon op een andere wijze naar een gebeurtenis. Het is dus nooit mogelijk om het heden echt op een goede wijze deel te laten uitmaken van een ‘historische’ gebeurtenis. Maar in dit geval gaat het weer niet om naar deze juiste wijze van presenteren te zoeken maar een discussie te starten om op die manier dit gegeven inzichtelijk te maken. [...] Het menselijk geheugen kan ook beschouwd worden als een archief. De wijze waarop wordt omgegaan met de data van het geheugen heeft een enorme impact op onze manier van representeren.[...]

Het project van Walid laat ook zien hoe erg het van belang is een gebeurtenis te archiveren, en dat dit heel lastig is om te doen omdat er heel veel zaken meespelen. Maar opslag is bepalend voor onze herinneringen.

Maar is er een juiste manier om te archiveren naar denkbeelden en gebeurtenissen van het heden? Om zo een enigszins juist beeld te krijgen van een gebeurtenis?

Ik denk dat het archief mensen een kans geeft door bestudering van gegevens en mee discussiëren je een eigen mening over een bepaalt gegeven kan vormen. Er valt geen conclusie aan te verbinden want er is geen waarheid, het is alleen mogelijk een positie in te nemen. En met deze positie mee te discussiëren zodat deze actueel kan worden gehouden. En door sociale en culturele gewoontes en praktijken telkens te reconstrueeren via nieuwe connecties en betekenissen. Is het mogelijk deze positie

naar aanleiding van hedendaagse gebeurtenissen aan te houden. En zo een archief te maken waarbij actuele en autobiografische herinneringen opgeslagen, verbonden, herwerkt en gecontextualiseerd.

Manon de Boer Trek conclusies door te [...] Wijzen op de subjectiviteit van

de kijker, door een virtuele identiteit samen te stellen, die aantoont dat het onmogelijk is om een identiteit te bepalen of te bevestigen.

Manon de Boer

Een project waarbij dit gebeurt is van Panoramic Portraits

Manon de Boer [...] Panoramic Portraits www.skor.nl/PanoramicPortraits/in toont een inzameling van virtuele portretten dex2.html PanoramicPortraits is a growing col op het internet, die zijn samengesteld uit de lection of virtual portraits, originally of friends, although later of individuals not volgende bronnen;

- Information I know or imagine about the personally known to the artist....

person not verifiable on the web

- Information from the personal website of

the person

- Information one can find on the web about

the person

- Links to the frame of reference of

the person Hierdoor ontstaan een identiteit; die is gevormd door de relatie met de individuen, en zijn of haar van verwijzing en openbare ruimte van internet. Het maakt een netwerk inzichtelijk.Doel van dit project is om elke verwijzing te gebruiken als een projectiescherm, die wijst op de subjectiviteit van de kijker. Conclusie die je hieraan kan verbinden is de onmogelijkheid om identiteit te bepalen of te bevestigen. [...]

Het onderwerp identiteit wordt hier van verschillende kanten belicht en wordt gevormd / samengesteld vanuit al deze gegevens. Verschillende bronnen vormen samen een identiteit, die nooit kan worden samengesteld door een persoon, een bron. Hier wordt identiteit behandeld maar dit kan natuurlijk met verschillende onderwerpen. Alle situaties, onderwerpen kunnen van verschillende kanten worden belicht. In het project van Manon worden de verschillende ‘bronnen’ heel goed aangegeven. Dit levert een beeld op die heel goed inzicht geeft in individuele toevoegingen, en wat als die individuele toevoegingen samen als geheel opleveren.

Door gebruik te maken van internet, en het op internet te plaatsen blijft deze persoon actueel. Nieuwe informatie kan worden toegevoegd, wat nieuwe interpretaties mogelijk maakt. Ook met betrekking tot de actualiteit. Dit project bevat bijna alle elementen die betrekking hebben op mijn vraagstelling en die op een hele goede manier zijn toegepast.

Werkelijkheid en geheugen Inke Arns

Omer Fast Daniela Comani

[...] Gebeurtenissen op de juiste manier namaken dat ze weer als echt worden ervaren, om zo naar een gebeurtenis te kunnen kijken met je eigen ervaring en mening. [...]

Zorg dat je [...] Verwarring laten ontstaan door echte en fictieve ooggetuigenverslagen door elkaar te tonen. [...]

Realiseer opnieuw [...] De gebeurtenis beschrijven vanuit de ik vorm, zodat je tijdens de ‘waarneming’ van dit project gedwongen wordt de situatie te aanschouwen van de ik persoon die op dat moment de gebeurtenis verteld. [...]

[...] Re-enectment herbeleven van ‘historisch’ gebeurtenissen, met individuele gebeurtenissen.

Door gebeurtenissen zo na te maken dat ze weer als echt worden ervaren, biedt re-enectment de mogelijkheid om naar een gebeurtenis te kijken met je eigen ervaring en mening. Door de afstand van hoe de media de gebeurtenis toonde en door de huidige tijd weg te nemen, plus de afstand tussen de acteur en het publiek, ontstaat er een beleving van het verleden in het heden. [...]

58 / 59

History Will Repeat Itself is een tentoonstelling in Berlijn die ik gedurende de periode dat ik met mijn scriptie bezig was bezocht. Ik was al een eind op weg met mijn scriptie en had dus in mijn hoofd een hoop bagage waarmee ik mee naar binnen liep toen ik deze tentoonstelling ging bezoeken. Ik denk ook dat deze tentoonstelling een goede aansluiting heeft op voorgaand hoofdstuk. Er wordt hierin niet gekeken hoe je met een grote verscheidenheid aan materiaal een nieuw verhaal kan laten ontstaan, en het publiek inzichtelijk maken dat een gebeurtenis nooit een kant heeft maar een kan worden gezien als een verzameling van verschillende informatie waarbinnen je zelf je eigen interpretatie kan laten meespelen. Maar hoe je met behulp van re-enectment naar een naar een gebeurtenis kan kijken met je eigen mening en ervaring.

Het gaat op een nieuwe manier in op het gegeven tijd, en de toeschouwer wordt in deze tentoonstelling in een andere positie geplaatst, de positie van ‘waarnemer’ hierdoor wordt een hele andere ervaring mogelijk gemaakt dan alleen het bekijken van een foto. Waarvan we al weten dat observeren alleen niet genoeg is. Maar door deze positieverschuiving zorgt ervoor dat het publiek een ervaring waardoor je andere vragen kan stellen; [...] ‘je kan jezelf in de positie voorstellen, en jezelf afvragen of je anders op een situatie had gereageerd, en hoe je er als het nu gebeurt met een gebeurtenis/situatie zou omgaan. [...]

Dit geeft een andere ingang op de omgang met de hedendaagse beeldcultuur, die ook verschild van die van voorgaande besproken projecten.

In de tentoonstelling History Will Repeat Itself worden projecten getoond die gebruik maken van het re-enectment hierin word opnieuw naar situaties en gebeurtenissen gekeken. Er wordt niet gevraagd war er werkelijk is gebeurt maar wat de beelden die we zien concreet voor ons kunnen betekenen.

Een project die dit heel goed inzichtelijk maakt is het project van Omer Fast_Spielberg’s List. [...] Spielberg’s list is een video die inzicht geeft in twee verhalen van het het concentratie kamp in Plaszow. Het eerste van het echte kamp, het tweede van het kamp die is nagebouwd voor Schindler’s List. Hiernaast zijn beelden te zien van gesprekken met mensen over hun ervaringen aan de Plaszow concentratiekampen, alleen wordt er niet duidelijk gemaakt of dit herinneringen zijn aan de film, of echte ervaringen. [...]

In Spielberg’s List is het heel lastig om onderscheid te maken tussen echte en fictieve ooggetuigenverslagen. Er worden twee verschillende verhalen verteld naar aanleiding van; de eerste herinneringen aan de gebeurtenis, en de tweede aan de herinneringen naar aanleiding van de film. Hier wordt heel erg ingegaan op wat wij ons herinneren van een echte gebeurtenis, en welke herinneringen tot stand zijn gekomen door nieuwe weergave van de historische gebeurtenis. Het doel van deze film

60 / 61

is niet om een authentiek beeld van de gebeurtenis te schetsen, het stelt vragen over wat er gebeurt als er buiten de documentaire en geschiedenisboeken om, alleen nog maar gebeurtenissen worden vertaald door een film. Dit project maakt niet zozeer inzichtelijk wat er gebeurt als jij in de positie wordt gestopt van de waarnemer. Het toont wat jij als waarnemer te zien krijgt en hoe het invloed kan hebben op de wijze waarop je een gebeurtenis onthoud. Het stelt daarentegen wel vragen over jou als waarnemer wat jij van deze gebeurtenis weet, en waar deze informatie op gebaseerd is.

Een project dat op een andere wijze gebruik maakt van re-enactment is het project van Daniela Comani [...] Ich war’s.Tagebuch 1900-1999 is een dagboek geschreven in ik vorm, waarbij belangrijke gebeurtenissen worden beschreven. De gebeurtenissen worden zo beschreven of dat de persoon het werkelijk heeft meegemaakt, de ene keer is ze een getuigen, het volgende moment een activist, dan het slachtoffer, de dader.[...] Door de ik vorm wordt je tijdens de ‘waarneming’ van dit project gedwongen de situatie te aanschouwen van de ik persoon die op dat moment de gebeurtenis verteld. Je neemt als waarnemer hierdoor een andere positie in, niet letterlijk maar je wordt hierdoor van een andere positie de gebeurtenis binnen geloodst. Ik weet niet of je hierdoor echt het juiste effect bereikt, ik moet ook eerlijk bekennen dat ik niet zeker weet wat ze met dit project wil uitdragen. Al is heb ik het geinterpreteerd dat je in een andere ‘waarneming’ positie wordt gepositioneerd.

Kerry Tribe_Here & Elsewhere. [...] Here & Elsewhere een video installation, waarin een jong meisje vragen beantwoord van een oudere man die buiten beeld blijft. Het gesprek gaat over geschiedenis en geheugen, over onderwerpen als, intersubjectiviteit, tijdelijkheid, en erkentenistheorie,en fotografie, allemaal onderwerpen die niet echt een rol spelen in het leven van een jong meisje. Maar deze vragen beantwoord ze verbazingwekend serieus, al komt er nooit een heel specifiek antwoord.[...]

Ik vond dit een hele mooie video die ook naar mijn idee op een hele relatief ‘eenvoudige’ manier alle hedendaagse vragen over de beeldcultuur en daarbij besproken onderwerpen, in het hedendaags leven plaats. Het is een project wat ik lastig vind te omschrijven, hiervoor moet eigenlijk de film worden bijgevoegd. Het zijn ook niet de makkelijkste onderwerpen die er worden behandeld, maar juist door de wijze waarop de vragen aan het meisje worden gesteld, en door de manier van filmen worden de vragen heel goed te plaatsen voor de waarnemer. Je kan je de situaties die worden besproken letterlijk voorstellen, hoe die ook in je eigen leven kunnen voorkomen. Ook de wijze waarop de film aan elkaar wordt gezet in twee aparte schermen, waarbij de film in het midden wordt opgedeeld, ontstaan er gedurende de film gaten in het beeld en overlappingen, die heel mooi inspelen op het geen wat er gezegd wordt. Omdat ik dit lastig vind om dit project op een juiste wijze inzichtelijk te maken zie ik dit stuk

als een advies om deze film zelf te gaan aanschouwen met daarbij alle informatie die ik hiervoor heb behandeld mee te nemen.

Een nieuwe ingang. Ik heb niet alle projecten besproken die in deze tentoonstelling voorkwamen, en ook het vervolg van deze nieuwe ingang ga ik op dit moment niet behandelen. Ik heb niet het idee dat ik klaar ben en zie dit ook niet als afsluiting het is dan ook zo dat, deze scriptie valt niet af te sluiten of ook maar enigszins samen te vatten, er is geen conclusie aan te verbinden, alleen interpretaties getrokken uit de gevonden informatie onder woorden te brengen. De enige juiste manier om met deze scriptie om te gaan is dit te zien als een aanzet van een verzameling van bronnen en interpretaties. En hierop te reageren. De vraagstelling was de leidraad Kijken op welke wijze de grafisch ontwerper het beste een discussie en bewustzijn kan opstarten betreffende de vooronderstellingen binnen film, video documentaire fotografie, tekst, tentoonstelling... om zo een bewustere omgang met beeld, tekst en context te realiseren. Om zo zelf je eigen waarheid achter de beelden, teksten en contexten te kunnen ontdekken, samenstellen. en aanleiding voor een netwerk van verschillende informatie, en interpretaties. Geen einde, geen begin, een verzameling, die dient te worden uitgebreid..

_________ Index 8/9

Bas Heijne Het nieuwe engagement in de vormgeving Morf #7 pagina 76 | 77 | 78 | 79 www.morf.nl Bas Heijne trad dit jaar op als juryvoorzitter van de Designprijs Rotterdam.

In het nominatierapport schreef hij over een opvallende mentaliteits-verandering in de vormgeving...

10 / 11

Bas Heijne Het nieuwe engagement in de vormgeving Morf #7 pagina 76 | 77 | 78 | 79 www.morf.nl Bas Heijne trad dit jaar op als juryvoorzitter van de Designprijs Rotterdam.

In het nominatierapport schreef hij over een opvallende mentaliteits-verandering in de vormgeving...

10 / 11

Documentaire nu!

Hedendaagse strategieën in fotografie, film en beeldende kunst.

Reflect #04 pagina 14 | 15 | 16 | 17 | 18 http://www.naipublishers.nl Sinds de jaren tachtig van de twintigste eeuw staan de documentaire fotografie en film sterk ter discussie. De geloofwaardigheid en objectiviteit ervan zijn op allerlei wijzen in twijfel getrokken...

10 / 11

Martha Rosler www.fehe.org Martha Rosler works in video, phototext, installation, and performance, and writes criticism. She has lectured extensively nationally and internationally.

Her work in the public sphere ranges from everyday life...

10 / 11

Susan Sontag www.susansontag.com If literature has engaged me as a project, first as a reader, then as a writer, it is an extension of my sympathies to other selves, other domains...

10 / 11

Ine Gevers www.inegevers.net Documentaire fotografie is een traditie

met eigen geschiedenis en reflectie.

Sinds de jaren ‘70 is er echter sprake van een zodanige grensvervaging en vermenging van disciplines dat het onderscheid tussen foto als document, als registratie of als kunstwerk amper nog te maken is...

10 / 11

Peter Piller Fotoarchieven www.peterpiller.de Het gaat niet om de waarheid in het werk van de Duitse kunstenaar Peter Piller, alhoewel zijn verzameling foto’s uit kranten en archieven in eerste instantie anders doet vermoeden...

10 / 11

Jonathan Puckey and Konst & Teknik www.konst-teknik.se www.thequickbrown.com Traditional newspapers come out once or twice a day after having come to a final publishable version. With online news there is never a final version, news is always in flux and can be edited at any time...

10 / 11

behoefte hebben aan reflectie op hun werk. Door het ontplooien van samenwerkingsinitiatieven kan de ontwikkeling van het werk een impuls krijgen waardoor groei en vernieuwing ontstaat... www.bobvandervlist.com www.stadswijk-rotterdam.nl Stadswijk Rotterdam 2003/2006 is een project van fotograaf Bob van der Vlist (1978). Hoe leven mensen samen?

Hoe bakenen ze hun gebied af? Hoe komen ze met elkaar in contact? Deze vragen worden niet expliciet beantwoord door van der Vlist...

10 / 11

Jeanne van Heeswijk Face Your World www.jeanneworks.net www.faceyourworld.nl Voor Face Your World Museumpark werd het (inmiddels niet meer als zodanig bestaande) Rotterdamse Museumpark tot in detail nagebouwd. Door deel te nemen aan een kunstproject dat stedelijke ontwikkeling... http://images.google.com/ imgres?imgurl=http://oncampus.osu. edu/

Barbara Visser en Laurenz Brunner Vertaalde werken / Translated Works www.depaviljoens.nl www.barbaravisser.net Barbara Visser onderzoekt hoe kunst zich verhoudt tot de omgeving en tot de aanwezige kennis en ervaring van de toeschouwer in relatie tot sociale, culturele, intellectuele en emotionele factoren...

10 / 11

10 / 11

www.beyondutrecht.nl www.pursuitofhappiness.nl/ Op zoek naar geluk Pursuit of Happiness is een poëtische tentoonstelling over het najagen van dromen in een jonge wijk. Wat betekent geluk aan het begin aan de 21e eeuw?

Twintig beeldend kunstenaars...

Keith Tester The Inhuman Condition ebooks.ebookmall.com In The Inhuman Condition Keith Tester explores whether we are capable of coming to terms with the world we have made. He argues that we are not. We are so confused by the wonders...

10 / 11

Alain Badiou http://books.google.nl/ Slavoj Zizek Welkom in de woestijn van de werkelijkheid ...

10 / 11

Bob van der Vlist Hans Gremmen Stadswijk Rotterdam www.zefir7.nl www.fw-magazine.nl Fw: is een platform voor fotografen die

Hans Aarsman & Erik Kessels Het Kasteel www.skor.nl/set-334-nl.html Voor de Vinex-wijk in aanbouw Leidsche Rijn, bij Utrecht, is door een werkgroep onder leiding van Peter Kuenzli een strategisch kunstenplan ontwikkeld, getiteld Beyond-Leidsche Rijn. Hierin staat de relatie tussen het stedenbouwkundig plan, het landschap, ...

10 / 11

Josephine Bosma ’No Ego’ www.mediadesk-vlaanderen.be Gedachten over het behoud van uitwisselingen tussen kunstenaar en publiek Het kan heel verhelderend zijn eens vanuit een andere hoek dan de vooral op kunst als tastbaar object georiënteerde analyse naar...

10 / 11

Max Bruinsma.

De opstand der mobs

Morf #7 Pagina 43 | 44 | 45 | 46 | 47 www.morf.nl Door mobiele communicatie ontstaan nieuwe vormen van maatschappelijke organisatie en interactie. Volgens Max Bruinsma kunnen communicatieontwerpers niet aan de zijlijn blijven staan zonder een standpunt in te nemen. Zij hebben een taak te vervullen...

10 / 11

Max Bruinsma.

De opstand der mobs Morf #7 Pagina 43 | 44 | 45 | 46 | 47 www.morf.nl Door mobiele communicatie ontstaan nieuwe vormen van maatschappelijke organisatie en interactie. Volgens Max Bruinsma kunnen communicatieontwerpers niet aan de zijlijn blijven staan zonder een standpunt in te nemen. Zij hebben een taak te vervullen...

10 / 11

Annemie Maes.

Het archief als kunstproject www.nettime.org Het ‘archief’ is als concept vandaag de dag niet meer weg te denken uit de hedendaagse kunst. Beelden, woorden, ervaringen, emoties, worden voortdurend gecatalogiseerd....

10 / 11

Andy Warhol Time Capsules http://www.warhol.org/tc21/ This web project takes an in-dept look at Time Capsule 21 (TC 21), one of over 600 cardboard boxes Andy Warhold filed with object from is daily life.

Full of materiaal dating from the 1950s tot the early 1970s, ...

10 / 11

Walid Raad The Atlas Group bvb www.theatlasgroup.org/ The Atlas Group is a project establised bu Walid Raad in 1999 to research and document the contemporary history of lebanon. One of our aims with this project is to locate, preserve, study, and produce ...

10 / 11

Manon de Boer Panoramic Portraits www.skor.nl/PanoramicPortraits/index2.html PanoramicPortraits is a growing collection of virtual portraits, originally of

friends, although later of individuals not personally known to the artist....

10 / 11

History Will Repeat Itself strategieën van re-enactment in contemporary (media) kunst.

ISBN 978-3-86588-402-2 In recent years,there has been an increasing number of performative repetitors or re-creations of historica events in the field of contemporary art. www2.dortmund.de/do4u_intern/artnet_archiv/eng/per/inke_jpgs/arns.html A little more than a century ago, the psychoanalyst Sigmund Freud wrote that hypnosis makes it possible for a patient to fulfil “one of the most fervent wishes of humankind”, namely, “to experience....

10 / 11

Omer Fast Spielberg’s List www.wdw.nl/participant.php?part_ id=107&id=36 The two-channel video projection Spielberg?s List (2003) is based on a journey to Krakow. Fast filmed the remnants of the set of the concentration camp that was built for Steven Spielberg?s Schindler?s List (1993) as ...

10 / 11

Daniela Comani Ich war’s.Tagebuck 1900-1999 www.danielacomani.net/ Daniela Comani blättert ein über 200-jähriges Geschichtsbuch auf und beschreibt auf den Hintergleisflächen der Linie U2 wahre Begebenheiten, die sich rund um den Alexanderplatz ereignet haben....

10 / 11 Kerry Tribe Here & Elsewhere http://www.kerrytribe.com/here_and_elsewhere.html In Here & Elsewhere, two synchronized videos are projected side by side, creating a vertical seam where they meet. What might be called the project’s “narrative”

10 / 11

Retellings Narrative histories & documentkation. people.artcenter.edu/~osaki/retellings/ index.html Retellings is an investigation of the ways in which we collect, save and share our experiences. It explores imaginative approaches to historical material to craft

evocative content, multi-sensory spaces for narrative, ...