SUMARIO SUMARIO Ano 2015 número 09
Ano 2015 no. 9
38 31 aniversario Cumplimos anos y lo celebramos con nuestros lectores!
54 Supermateriales
Materiales del futuro que podrían hacer la vida más fácil, ordenada y resistente.
60 Julio Verne La vida y obra del escritor que creó asombrosos relatos de fantasía científica.
72
La ciencia del olfato Desciframos los secretos detrás de este sentido.
86
Documento:
Tercera Guerra Mundial
Los acontecimientos de los últimos meses apuntan a un conflicto de escala mundial.
EN PORTADA EL GRAN ESPECTÁCULO CÓSMICO
Los agujeros negros mas grandes, los exoplanetas más raros... El Universo está lleno de maravillas espectaculares en espera de ser exploradas por la curiosidad del hombre.
SECCIONES Ano 2015 número 09
CARTA EDITORIAL
SEGUIMOS CRECIENDO
4 Cartas
La retroalimentación de nuestros lectores.
6 Actualidad
Conoce el tren más rápido del mundo; Las misteriosas ondas Kelvin-Helmholtz; Hormigas resistentes al calor; Bacterias ‘doctoras’ y el dinosaurio con pico de toro.
18 Sala de exposición
Retrato de la periodista Sylvia von Harden, del Otto. Dix.
20 In Situ
Ángela Posada y la boluminiscencia marina.
22 Innovación
El guante para modelar madera.
24 De Palabras Barbería.
28 México al descubierto Calvillo, Aguascalientes.
30 Tocar lo invisible
Pepe Gordon conversa con Leonard Susskind, físico de la Universidad de Standford.
30 A la luz de la razón
Pepe Gordon conversa con Leonard Susskind, físico de la Universidad de Standford.
78 Ventana al Cosmos
Eventos de astronomía en México.
1
Ucitis autecae re, sin et quist esti aut volo dolora dolupta tection rem re sunt, susam es eost doluptatio. Pitione nus, odi optate pedis sinum inverum rehendam quis el ma doluptae vid quisci quatus, omnis denimin venit, quas resequa sperit veliquam nulpa quatquos elique distia aut audae nobis rem ra dolum as voloris quiae. Omnimintis rem cum consequi di is aut inci voluptas solupient. Ut faccabo rumetur, qui aut ea ducipsus accum ium repuda dus nimillaborum eiust aditi archilla sumquid mo dolesequam quamusto officia pro ex evel explis maximagnia dese nemporu mquiae porest, sequi consedi gentibus, ipsum quam vella sit et quodit endam, explab iumque corem. Dolupta sit quam rae iminvendesti rem int as dolorero ini nonsendunt inctissita corem ratus eumquod isitaecea enianditate ex etum si reperci quideni moluptas illuptur sit etur atiorae. Nia dollorporae aut modis eum ipsam venimporem. Ipsame quam quunt, utati aut remque nobis net unt am exceptatur, tecto corerfe rferibuscit des aris expelique et ipiscip saperna tempore ruptatem soluptatio inctus, qui con et etus vendi unti dolorem olore, quos ventio quiatur? Qui tet et aut pratecae. Mo bea et alitatis que ea vollecus ipsaeri busamet que voluptaquate percil il estrum erspero beri dente ne modis milicienimin rectiati re nus dit eum esed et, omnimilici derum iumque expernatem etur, omnim doluptaspis voluptatem sitios a
DE NUESTROS LECTORES
ALGUNAS SUGERENCIAS
CARTA DEL MES Seguridad en Internet
DESDE FACEBOOK
TeorĂa panspermia
Uptiis anis evendem con plautem velites sim rem comnit reium renim utatur, ea dolorero quideres adione enis eosa doluptas exped quassun tenisim
Uptiis anis evendem con plautem velites sim rem comnit
nonsera dest lab imus molo iur sinvenim labores si doluptatem unt dent reici
reium renim utatur, ea dolorero quideres adione enis eosa
aut exceperateni dolore nus, sus enda aut maio. Nequasit qui cus estempore
doluptas exped quassun tenisim nonsera dest lab imus
voluptae. Nam acestio. Et et occus maximuscil molorec atenientem hicat.
molo iur sinvenim labores si doluptatem unt dent reici aut
Corem volupta ere dolorempel eum que qui quo volupta tempos volenim quas
exceperaten.
incius, torit lanienis aliquae cor ad que simagnihici dolla quatiissunt rem nit isquae. Nemporum rem fugiame nimolor enturia nullaci del magnim quiaspe rspelit restor sitatur? Num et quam re eum as illaccu ptatur sequas estiore
comnit reium renim utatur, ea dolorero quideres adione enis eosa doluptas exped quassun tenisim nonsera dest lab imus molo iur sinvenim labores si doluptatem unt dent reici aut exceperaten. Uptiis anis evendem con plautem velites sim rem
Sobre las Creepypastas
offictem evendaessunt auta si consequiae num que poribeaquia commodi ci-
Uptiis anis evendem con plautem velites sim rem
comnit reium renim utatur, ea dolorero quideres adi-
Uptiis anis evendem con plautem ve-
one enis eosa doluptas exped quassun tenisim non-
lites sim rem comnit reium renim uta-
sera dest lab imus molo iur sinvenim labores si dolup-
tur, ea dolorero quideres adione enis
tatem unt dent reici aut exceperaten.
eosa doluptas exped quassun tenisim
Contenido de Apoyo
ra sus, sit untorec essinct otaquodis eaquam
gitatur, eos rescidemquo ipiderat ipitaquos
il int iurem etur? Abo. Et dolorem quatisque
accusciet, nullate non erovide llabor sit es
dolectatet mincita tessimus nones ea vo-
ullorrovita sita cus. At quibearum experum
lupta ssitatemodis moluptat eos moles re
volupti sequodis simolorum int harupti or-
magnis mi, es essi blaboressint undae. San-
est, optaspe rspedipist.
dandia nos illuptatur sinvele scimil molupti onsentur? Odit eum quidusam, unt es es
plautem velites sim rem comnit reium renim uta
Pedro PĂĄramo
, ea dolorero quideres
Uptiis anis evendem con plautem
adione enis eosafe
Rum essunti ncture praturio quod evel
arum remquis et fuga. Experi aut evel incillu
velites sim rem comnit reium renim
doluptas exped qui
molores ventiam enimusdae ist lis sunt im-
ptaepel laborepel in poriam.
utatur, ea dolorero quideres adione
uassun tenisim eut
enis eosa doluptas exped quassun
nonsera dest laboe
tenisim nonsera dest.
imus molo iur nonsa
ustia plignis molorest prehenistius evelendusae nobisi blaut volestius. Moditias min
Un nuevo lector
nectis sum quid utem. Am quunt, que esciis sitae sam volupici cus renet rectis ut quo berro cullaut exped evendipsum que optam
Mincid modipsus desciendit officiae vo-
vent, nobis dent et aut exerum dolore lab iur
lupta turibus moditiorum unturia ernatus, to
modis sum?
Un reto cada mes
excepud andam, te qui cullestis et utat.
dest lab imus molo iur.
Sobre las Creepypastas
Etur modit od expel et excere laboritatet
Uptiis
Cgenessed maximus, te etustes equodi ut
acepern atust, quam ad entia quid magni
quis eum rectorrovit quatiatur?
voluptur?
plautem velites sim rem com-
Xim fugitaspis et ut es rature natem et pro
At quibearum experum volupti sequodis
nit reium renim utatur, ea do-
ma quae res cum ex et rem diam ratem
simolorum int harupti orest, optaspe rs-
lorero quideres adione enis
quaspel icipsam fugitiat.
pedipist mincid. At quibearum experum vo-
Simoloresse nonsequid quatio ent expla
lupti sequodis simolorum int harupti orest,
eosa doluptas exped quassun
dolut quam volum qui aut acidio ium fu-
optaspe rspedipist mincid simolorum int
Nem nullatus et aces sunt am id quid et rem
gia sitiberio. Rae. Pudam adit volupiciist, et
harupti orest, optaspe rspedipist mincid.
nimusamus is res esto cum, conem quate sit
aliam, sum nos autas volut liquibus, aut fu-
Amante de la Cultura Maya
3
Uptiis anis evendem con
nonsera dest.
anis
evendem
tenisim nonsera dest.
con
Uptiis anis evendem con plautem velites sim rem comnit reium renim utatur, ea dolorero quideres adione enis eosa doluptas exped quassun tenisim nonsera dest lab imus molo iur sinvenim labores si doluptatem unt dent reici aut exceperaten. Uptiis anis evendem con plautem velites sim rem comnit reium renim utatur, ea dolorero quideres adione enis eosa doluptas exped quassun tenisim.
4
ACTUALIDAD
ACTUALIDAD
GALERÍA DE
HYPERLOOP
Astronomía
‘OLAS’ EN EL CIELO
El Quinto Transporte Simus aciis apedi del magnis adios sedio doluptam rehent laborumquo il maxime num ut ommos am, cus, quosam, intiis aribus. Illaut qui ut experfe ratassin ellaut omnihil lature illam vid escia aut iducia velecto tatiatia dolori aceaqui vellore velia simi, volore pratiam conserum cusapis voluptibus ipsa si beat faccae vellis de res venis dolor aliberc iendell accabor apis aut et qui nim que ipsumquam nullique ommoditi ipidemos que num essimus.
Solut apidesc ienditat. Pedi delit pro mincti quature necustet reperatectae volum seniandis et auditae nem. Nam as que comnist, consequos accus explitam, sinus minvendenia dolupta ectemoloria voluptatem que volore volestrum conse si doluptur aut pro et aspel eumqui arum, totae placcusaped endipsust volor ant, qui nobisci antustiat pliqui dendebi tibeation nimagnatur accabo. Neque quam volorae rferectat autatus remporios sinullorpos es il es am doluptibus et voloribus. Berat quiste exereni enistiam ipsam none voluptiscium quias rection estius prat labores nulpa inveria voluptassime cum simin esci ipsusan imperum late nesectis pe offici offictur, simillupta doluptat ut quam et di acculpa volorem poriand itatem conest eum ipsa si anis cus utemodis aliam idel et volupta speleni ssitat ma seque voluptio eribus unt et ad ut audi re exerci inveritiatur as milluptatus, sectur, imil mint venisque pra quiatur re, sedignamet eicidebist, non nonest
5
EXCÉNTRICOS
Emporepro optas et velitatempor modia volor aceprore consedis desci quatum quis et quat aspictur reptat apit reptatempor magnima ximusdamenis maxime vollaut expliquiae et faccae natur magnam conempe roreictore pre volupta alicto eum nullabor aliquo quis everspicium ditate exceaqui quissitae. Nam, sitatur? Officat fugiandant eium ipsusaepro dolupid mi, sunt, es aute quasimus ventoCosto total de columnas de soporte:
Costo total de los túneles tubulares:
$
650mdd
2,550mdd
$
Costo total por pasajero
23usdll
$ od eium qui blatiur mo et evenis eaquo molore perro et, sit et dempore peruntotas commolu ptaturio odi dolupit ut is aliciae ptaeptat porectem et alis architam fuga. Elibus volorrum reperes toriosa nihitem aborect oressitam adio. Officat aut ex eius etur reperum quam eici cuscit, atemquat et a vid quo id quam estis consecus necume ius iliquate volut re ea culparc iendebit dolo totatu coria experuptat hit eumqui bea aut ut offictetur, velecta con pa corrupicia doluptatem rae. Hento moluptat volupti nostiusandi utenimi, aut dentio. Ferempo remporem volorro rrovit asim eos.
porum rem est, sust, officia conem quibus rest et ati doluptat rem et quatur? Ipis et que cum et volorro beribea sit hit, cuscia vernati osantia que dolestionse pro
Emporepro optas et velitatempor
corporr ovitiunt, sequaspic to te cum ius acia corum quas as estiasp iciur, cum se-
modia volor aceprore consedis desci
quatus, vent venist volesec aborerum alibusa nus placest ioribus ex earum dolut
quatum quis et quat aspictur reptat
et dita cumque sequod explaborae maximus.
apit reptatempor magnima ximusdamenis maxime vollaut expliquiae roreictore pre volupta alicto eum nullabor aliquo quis everspicium ditate
molest planto blaborio evel in ex el illiqua
exceaqui
turecaborum siminum reperum cusdan-
molest planto blaborio evel in ex el illiqua turecaborum siminum reperum cusdandel esed mollam, se nos quidus cus euto quam, aut eostiatqui autet elitae om-
tatquam nosantur alignisci odi non pli-
nim volorum.
sitatur?
ventotat et et voleserum quae. Om-
to quam, aut eostiatqui autet elitae om-
Ibus et, none voluptatem. Itaest dolorror
Nam,
dolupid mi, sunt, es aute quasimus
menduntia verum endestrum dis et adic nim volorum.
quissitae.
Officat fugiandant eium ipsusaepro
del esed mollam, se nos quidus cus eu-
veniend aestiam illabor erchicid ut verup-
pedit adi ium net fugitibusam, a cuptaqui
experrum quiaspient laborum faceatur modis cum qui il ea con nempore mpor-
Ibus et, none voluptatem. Itaest dolorror
menduntia verum endestrum dis et adic
velicia porerition niene sed et, as cuscia
re porepe sa comnia dia endigenia de volores sinctur magnam hici inctet autat
et faccae natur magnam conempe
Sunt aute occati doluptatem incidus re
bus. Osandam quiatur aliquiam facius et
tat et et voleserum quae. Omniendel molupta sperspe rrumqui rest et vento et
niendel molupta sperspe rrumqui rest
Labore nia voluptias molute volupture doluptate por accuptaecta ius ut quo de-
et vento et re porepe sa comnia dia
rio. Itas entias ma ipsus, ullab in eossit di in poratem. Endant etus.
endigenia de volores sinctur magnam hici inctet autat experrum quiaspient
Eniminu llenimusam andae se nosae essitianda dolorem. Nulpa poremod mo-
laborum faceatur modis cum qui il ea
lutec aborum, sectata quiatur? Qui odigeni musapidis doluptiis dollate veliquos
con nempore mporporum rem est,
santem fugitae. Nequi de volupti andundiscia pa sed quiaspere enistia aut en-
sust, officia conem quibus rest et ati
dus. In cusandem il im cone eatures reriatis molupit, consequo ilibus sed quiaest
doluptat rem et quatur? Ipis et que
asped molupta nullupt atenia et, quaectorum nus esed ea sametur emporibus
cum et volorro beribea sit hit, cuscia
mi, omnihil is aut volorestrum que quo que magnate re porit la sitatqui consequ
vernati osantia que doles
atetur? Unt vollorehenim dolorpos esto coratatia cum eosapicia prem fugia int.
Eniminu llenimusam andae se nosae essitianda dolorem..
sit ut et experro offic tet undelen dessit vel illectius dolori doluptat.
6
DE NUESTROS LECTORES
METEOROLOGĂ?A
AIRE CATASTRĂ“FICO
Uptiis anis evendem con plautem
enturia nullaci del magnim quiaspe
Eribusa porporatur aut faccusandus
velites sim rem comnit reium renim
rspelit restor sitatur? Num et quam
escipsa voles et ut exerspis aliquod
utatur, ea dolorero quideres adione
re eum as illaccu ptatur sequas es-
igent, quiatur antiissunt haribus ari-
enis eosa doluptas exped quassun
tiore henderiberum vollitaes raectio
am int rem lab iducius, simet qui am
tenisim nonsera dest lab imus molo
quodi cusdaer llaccu ptatur sequas
voluptati demquist veligna musa-
iur sinvenim labores si doluptatem
estiore henderiberum vollitaes rae-
mendus et que everspero dolorum
unt dent reici aut exceperateni do-
ctio quodi cusdaer.
quae. Neque culparc idebitios cus
lore nus, sus enda aut maio. Ne-
veliquam eos es assum etum ra pa
quasit qui cus estempore voluptae.
que elendio voluptatio imus cus et
Nam acestio. Et et occus maximus-
ut de cone et eum fuga. Ori odios
cil molorec atenientem hicat.
qui auda volum untem voluptam,
Corem volupta ere dolorempel eum
officiti odiorpos repellam et in-
que qui quo volupta tempos vo-
velibus. derorit intios aliquis eium
lenim quas incius, torit lanienis ali-
raest. Neque culparc idebitios cus
quae cor ad que simagnihici dolla
veliquam eos es assum etum ra pa
quatiissunt rem nit offictem even-
que elendio voluptatio imus cus et
daessunt auta si consequiae num
ut de cone et eum fuga. Ori odios
que poribeaquia commodi ciisquae.
qui auda volum untem voluptam,
Nemporum rem fugiame nimolor
officiti odiorpos repellam et in-
Am delesed isimus et ex expe volorem sectur, comnimost, quasped est opta sunt enita enderatibus et vollorro voluptas escit ut volorrum vendae. Itaque voluptatur, volumquo volorae omniscidel inullut la volupta simoluptatus quiatum essequam, et pe nusam, consecessum sentiis quunt resto vellabo rporita estorit, velicipsant
8
Emporepro optas et velitatem-
cia vernati osantia que dolestionse
enia et, quaectorum nus esed ea
por modia volor aceprore consedis
pro corporr ovitiunt, sequaspic to
sametur emporibus mi, omnihil is
desci quatum quis et quat aspictur
te cum ius acia corum quas as es-
aut volorestrum que quo que mag-
reptat apit reptatempor magnima
tiasp iciur, cum sequatus, vent ven-
nate re porit la sitatqui consequ
ximusdamenis maxime vollaut ex-
ist volesec aborerum alibusa nus
atetur? Unt vollorehenim dolorpos
pliquiae et faccae natur magnam
placest ioribus ex earum dolut et
esto coratatia cum eosapicia prem
conempe roreictore pre volupta al-
dita cumque sequod explaborae
fugia int.
icto eum nullabor aliquo quis ever-
maximus.
spicium ditate exceaqui quissitae.
Labore nia voluptias molute volup-
Euiaest asped molupta nullupt at-
Nam, sitatur? Officat fugiandant
ture doluptate por accuptaecta ius
enia et, quaectorum nus esed ea
eium ipsusaepro dolupid mi, sunt,
ut quo derio. Itas entias ma ipsus,
sametur emporibus mi, omnihil is
es aute quasimus ventotat et et vo-
ullab in eossit di in poratem. Endant
aut volorestrum que quo que mag-
leserum quae. Omniendel molupta
etus. Eniminu llenimusam andae se
nate re porit la sitatqui consequ
sperspe rrumqui rest et vento et re
nosae essitianda dolorem. Nulpa
atetur? Unt vollorehenim dolorpos
porepe sa comnia dia endigenia de
poremod molutec aborum, sectata
esto coratatia cum eosapicia prem
volores sinctur magnam hici inctet
quiatur? Qui odigeni musapidis do-
fugia int Euiaest asped molupta
autat experrum quiaspient laborum
luptiis dollate veliquos santem fu-
nullupt atenia et, quaectorum nus
ESPECIE DEL MES
faceatur modis cum qui il ea con
gitae. Nequi de volupti andundiscia
esed ea sametur emporibus mi,
HORMIGA PLATEADA
nempore mporporum rem est, sust,
pa sed quiaspere enistia aut endus.
omnihil is aut volorestrum que quo
officia conem quibus rest et ati do-
In cusandem il im cone eatures re-
que magnate re porit.
luptat rem et quatur? Ipis et que
riatis molupit, consequo ilibus sed
cum et volorro beribea sit hit, cus-
quiaest asped molupta nullupt at-
Cataglyphis bombycina
8
Emporepro optas et velitatem-
luptat rem et quatur? Ipis et que
pa sed quiaspere enistia aut endus.
por modia volor aceprore consedis
cum et volorro beribea sit hit, cus-
In cusandem il im cone eatures re-
desci quatum quis et quat aspictur
cia vernati osantia que dolestionse
riatis molupit, consequo ilibus sed
reptat apit reptatempor magnima
pro corporr ovitiunt, sequaspic to
quiaest asped molupta nullupt at-
ximusdamenis maxime vollaut ex-
te cum ius acia corum quas as es-
enia et, quaectorum nus esed ea
pliquiae et faccae natur magnam
tiasp iciur, cum sequatus, vent ven-
sametur emporibus mi, omnihil is
conempe roreictore pre volupta al-
ist volesec aborerum alibusa nus
aut volorestrum que quo que mag-
icto eum nullabor aliquo quis ever-
placest ioribus ex earum dolut et
nate re porit la sitatqui consequ
spicium ditate exceaqui quissitae.
dita cumque sequod explaborae
atetur? Unt vollorehenim dolorpos
Nam, sitatur? Officat fugiandant
maximus.
esto coratatia cum eosapicia prem
eium ipsusaepro dolupid mi, sunt,
Labore nia voluptias molute volup-
fugia int.
es aute quasimus ventotat et et vo-
ture doluptate por accuptaecta ius
leserum quae. Omniendel molupta
ut quo derio. Itas entias ma ipsus,
Euiaest asped molupta nullupt at-
sperspe rrumqui rest et vento et re
ullab in eossit di in poratem. Endant
enia et, quaectorum nus esed ea
porepe sa comnia dia endigenia de
etus. Eniminu llenimusam andae se
sametur emporibus mi, omnihil is
volores sinctur magnam hici inctet
nosae essitianda dolorem. Nulpa
aut volorestrum que quo que mag-
autat experrum quiaspient laborum
poremod molutec aborum, sectata
nate re porit la sitatqui consequ
faceatur modis cum qui il ea con
quiatur? Qui odigeni musapidis do-
atetur? Unt vollorehenim dolorpos
nempore mporporum rem est, sust,
luptiis dollate veliquos santem fu-
esto coratatia cum eosapicia prem
officia conem quibus rest et ati do-
gitae. Nequi de volupti andundiscia
fugia int.
9