Ψηφιακή μεταρρύθμιση κυπριακής κοινωνίας - Απόψεις και συμπεράσματα (Πρώτο μέρος)

Η μετάβαση της Κύπρου σε μια ψηφιακή εποχή θα πρέπει να αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα της αναπτυξιακής πολιτικής. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός είναι αναγκαία προϋπόθεση για την ανάπτυξη της οικονομίας, καθώς θα συμβάλει καθοριστικά στην αύξηση της παραγωγικότητας, θα εκσυγχρονίσει και θα βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα των δημόσιων υπηρεσιών, θα συμβάλει στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων και θα βελτιώσει την ποιότητα ζωής των πολιτών.

Η ψηφιοποίηση είναι μια οριζόντια πολιτική, η οποία έχει θετική επίδραση σε όλους τους τομείς οικονομικής δραστηριότητας. Από το 2014, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ) παρακολουθεί την ψηφιακή πρόοδο των κρατών μελών και δημοσιεύει ετήσιες εκθέσεις για τον δείκτη ψηφιακής οικονομίας και κοινωνίας (DESI). Σημειώνεται ότι, αρχικά, η ψηφιοποίηση στην ΕΕ ήταν άνιση, ενώ τα τελευταία χρόνια υπάρχουν ενδείξεις σύγκλισης μεταξύ των χωρών μελών της. Ενώ οι πρωτοπόροι έχουν παραμείνει οι ίδιοι, μια σημαντική ομάδα κρατών μελών συγκεντρώνεται γύρω από τον μέσο όρο της ΕΕ.

Είναι σημαντικό ότι τα περισσότερα από τα κράτη μέλη που παρουσίαζαν χαμηλότερο επίπεδο ψηφιοποίησης πριν από 5 έτη, σημειώνουν πρόοδο με ταχύτερο ρυθμό από ό,τι τα υπόλοιπα κράτη μέλη, στοιχείο που καταδεικνύει μια συνολική σύγκλιση στον ψηφιακό τομέα στην ΕΕ.Η πλειοψηφία των δεικτών DESI προέρχεται από τη Eurostat, τη Στατιστική Υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ορισμένοι δείκτες συλλέγονται από τις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από τα κράτη μέλη μέσω της Επιτροπής Επικοινωνιών.

Άλλοι δείκτες, όπως ορισμένοι δείκτες ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και ευρυζωνικότητας, βασίζονται σε δεδομένα που προέρχονται από μελέτες που εκπονήθηκαν για λογαριασμό της Επιτροπής.

Γενικές Πληροφορίες για τον Δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (DESI) και η θέση της Κύπρου

Ο δείκτης αυτός συναθροίζει μια σειρά σχετικών δεικτών ώστε να αξιολογεί την πρόοδο των χωρών της ΕΕ προς μια ψηφιακή οικονομία και κοινωνία γύρω από τέσσερις σημαντικές παραμέτρους:

1. ανθρώπινο κεφάλαιο (θέση Κύπρου 21η από τις 27 χώρες της ΕΕ),

2. συνδεσιμότητα (θέση Κύπρου 12η από τις 27 χώρες της ΕΕ),

3. ενσωμάτωση της ψηφιακής τεχνολογίας (θέση Κύπρου 17η από τις 27 χώρες της ΕΕ) και

4. ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες (θέση Κύπρου 20ή από τις 27 χώρες της ΕΕ)

Η κάθε παράμετρος έχει τις σχετικές υποκατηγορίες της. Συγκεκριμένα με βάση τα στοιχεία του 2022 η Κύπρος έχει τις εξής θέσεις:

1. Ανθρώπινο κεφάλαιο

Στο ανθρώπινο κεφάλαιο η Κύπρος είναι στη θέση 21 από τις 27 χώρες της ΕΕ. Η Κύπρος εξακολουθεί να υπολείπεται του μέσου όρου της ΕΕ όσον αφορά τις βασικές ψηφιακές δεξιότητες. Ένας στους δύο Κύπριους δεν διαθέτει βασικές ψηφιακές δεξιότητες. Απαιτείται σημαντική αλλαγή ρυθμού στην προσπάθεια της χώρας να βελτιώσει τις ψηφιακές δεξιότητες των πολιτών της. Επίσης πρέπει να γίνει προσπάθεια για αύξηση των ειδικών Πληροφορικής. Οργανισμοί όπως η Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού (ΑνΑΔ), το ΚΕΠΑ, η Κυπριακή Ακαδημία Δημόσιας Διοίκησης που αναπτύσσει και εφαρμόζει πολιτικές μάθησης στη δημόσια υπηρεσία και το Υπουργείο Παιδείας πρέπει οπωσδήποτε να συμβάλουν στην ανάπτυξη των βασικών ψηφιακών δεξιοτήτων όλων των πολιτών σε όλες τις βαθμίδες. Άλλωστε Ψηφιακή Μεταρρύθμιση δεν μπορεί να υπάρξει με «ψηφιακά αναλφάβητους» πολίτες.

2. Συνδεσιμότητα

Στη συνδεσιμότητα η Κύπρος είναι στη θέση 12 από 27 χώρες της ΕΕ. Η κάλυψη όμως από υποδομές υψηλών ταχυτήτων εξακολουθεί να απέχει πολύ τόσο από τον μέσο όρο της ΕΕ όσο και από τον στόχο για την ψηφιακή δεκαετία της ΕΕ, ο οποίος συνίσταται στην εξασφάλιση της κάλυψης όλων των ευρωπαϊκών νοικοκυριών από δίκτυο Gigabit και όλων των κατοικημένων περιοχών από δίκτυο 5G μέχρι το 2030. Στην κάλυψη 5G η Κύπρος βρίσκεται πολύ πιο πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ με 75% κάλυψη από τα τέλη του 2021.

3. Ενσωμάτωση της ψηφιακής τεχνολογίας

Στην ενσωμάτωση της ψηφιακής τεχνολογίας η Κύπρος είναι στη θέση 17 από τις 27 χώρες της ΕΕ. Οι κυπριακές επιχειρήσεις πρέπει να βρουν τρόπους ώστε να ενσωματώσουν νέες τεχνολογίες όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη, τα big data, να χρησιμοποιήσουν τεχνολογίες πληροφορικής για περιβαλλοντική αειφορία. Επίσης θα πρέπει οι κυπριακές εταιρείες να βρουν τρόπους αύξησης των πωλήσεων μέσω διαδικτύου. Θα πρέπει να αυξηθούν οι δαπάνες της Κύπρου για Έρευνα και Ανάπτυξη. Το κράτος πρέπει να προωθήσει, σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα, περαιτέρω την ηλεκτρονική τιμολόγηση και πληρωμή.

4. Ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες

Στις ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες η Κύπρος είναι στη θέση 20 από τις 27 χώρες της ΕΕ. Με βάση τα στοιχεία, το 63 % των Κυπρίων αλληλεπιδρούν ψηφιακά με τις δημόσιες υπηρεσίες, ποσοστό ελαφρώς χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (65%). Η Κύπρος πρέπει να απλοποιήσει τις διαδικασίες και να διευκολύνει τους πολίτες στην ηλεκτρονική αλληλοεπίδραση καθώς και να επιτύχει τον στόχο της ψηφιακής δεκαετίας για 100% διαδικτυακή παροχή βασικών δημόσιων υπηρεσιών για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της ΕΕ έως το 2030.

Βάσει της ειδικής έκθεσης ΤΥΠ/01/20 της Ελεγκτικής Υπηρεσίας για το 2020 (https://bit.ly/3dFSGZZ ) παρατηρήθηκε μεταξύ άλλων ότι (α) η πρόοδος υλοποίησης νέων έργων πληροφορικής στην Κύπρο παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, (β) υλοποιούνται έργα πληροφορικής αποσπασματικά χωρίς να εμπίπτουν σε ένα εγκεκριμένο πλαίσιο ευρύτερης στρατηγικής, (γ) οι οργανωτικές δομές και αρμοδιότητες των φορέων που εμπλέκονται στην υλοποίηση έργων πληροφορικής δεν είναι καλά καθορισμένες, (δ) η Πολιτική Ασφάλειας δεν έχει υιοθετηθεί επίσημα και δεν εφαρμόζεται ενιαία και συστηματικά, και (ε) υπάρχουν ελλείψεις στην αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα του πλαισίου προώθησης, σχεδιασμού, υλοποίησης, συντήρησης και αναβάθμισης των συστημάτων πληροφορικής στο δημόσιο.

Δείκτες ψηφιακής οικονομίας και κοινωνίας

Με βάση όλα τα πιο πάνω η Κύπρος παραδοσιακά είναι δυστυχώς στις τελευταίες θέσεις, παρόλο που με βάση το μέγεθός της και τους ετήσιους προϋπολογισμούς του κράτους για τη μηχανογράφηση θα έπρεπε να ήταν πολύ υψηλότερα. Σημειώνεται ότι για το έτος 2022, από τις 27 χώρες της ΕΕ, η Μάλτα είναι στην 6η θέση, το Λουξεμβούργο 8ο, η Εσθονία 9η, η Σλοβενία 11η, η Λιθουανία 14η ενώ η Κύπρος είναι στην 20ή θέση, που είναι και η καλύτερη θέση που έφτασε από το 2014!

Η βαθμολογία της Κύπρου στους δείκτες DESI σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες και σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ, φαίνεται στους πιο κάτω πίνακες με έναρξη το έτος 2014 που ξεκίνησε η καταγραφή των εν λόγω δεικτών. Παρά τις δικές της προσπάθειες, η Κύπρος εξακολουθεί και υπολείπεται αρκετά στους 3 από τους 4 πυλώνες που καλύπτουν οι δείκτες ψηφιακής οικονομίας.

Με βάση τον Πίνακα 7 πιο πάνω οι Κύπριοι (άνδρες και γυναίκες) απόφοιτοι πανεπιστημίων σε θέματα STEM (επιστήμη, τεχνολογία, μηχανική, μαθηματικά) είναι λιγότεροι σε σχέση με τους Ευρωπαίους (Άνδρες - θέση 26 από 27 και Γυναίκες - θέση 21 από 27).Περισσότερες πληροφορίες μπορεί να βρει κάποιος εδώ: https://digital strategy.ec.europa.eu/en/policies/desi-cyprus Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ «Το Μέλλον της Εργασίας 2020», https://www3.weforum.org/docs/WEF_Future_of_Jobs_2020.pdf μέχρι το 2025 θα έχουν εξαφανιστεί πάνω από 75 εκατομμύρια θέσεις εργασίας, οι οποίες όμως θα αντικατασταθούν από 133 εκατομμύρια νέες θέσεις σε επαγγέλματα νέας γενιάς. Αυτό καθιστά την ψηφιακή μετάβαση της κυπριακής κοινωνίας απαραίτητη.

Δημήτρης Παντελή

Μέλος Γενικού Συμβουλίου ΕΤΕΚ

dimitris.panteli@gmail.com