Pharma and Health Business #75, Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2022

διαβητικούς θα αναπτύξει νεφροπάθεια 54 Ρεπορτάζ «Στο Δικό μας Χέρι» η διαχείριση του σακχαρώδους διαβήτη 56 Άρθρο Η γρίπη και ο ασθενής με σακχαρώδη διαβήτη

60 Ρεπορτάζ Η άσκηση μπορεί να προστατεύει από τον διαβήτη τύπου 2 64 Ρεπορτάζ Ανάγκη να αναβαθμιστεί ο ρόλος του φαρμακείου 66 Ρεπορτάζ Ποιο είναι το τρωτό σημείο της Πολιτικής Υγείας στη χώρα μας 68 MedTech Conference Η ιατρική τεχνολογία μετά την πανδημία 78 Ρεπορτάζ «Πνευμόνων Υγεία»: Το πρόγραμμα που σώζει ζωές

πορείες για ένα

ΕΣΥ. Και μάλιστα με συμμετοχή τόσο δεξιών όσο και

συνδικαλιστών –για διαφορετικούς λόγους, φυσικά, ο καθένας. Οι πρώτοι αντέδρασαν για τους γνωστούς κρατικιστικούς λόγους, ενώ οι δεύτεροι γιατί με το νομοσχέδιο πλήττονται τα συμφέροντα των ιδιωτών γιατρών, που είναι η κύρια μάζα των ψηφοφόρων στους ιατρικούς συλλόγους, στους οποίους κυρίαρχη δύναμη είναι η ΝΔ. Τα πυρά της αντιπολίτευσης και των συνδικαλιστών αφορούσαν κυρίως 2 ρυθμίσεις: œ Τη δυνατότητα που δίνεται για πρόσληψη γιατρών μερικής απασχόλησης.

œ Οι γιατροί του ΕΣΥ αποκτούν δικαίωμα άσκησης και ιδιωτικού έργου.

Επί της ουσίας, πρόκειται για μια κακότεχνη προσπάθεια της κυβέρνησης

να δώσει διέξοδο στους νοσοκομειακούς γιατρούς να αυξήσουν το εισόδημά

τους με νόμιμο τρόπο. Ας μην κρυβόμαστε όμως πίσω από το δάχτυλό μας. Χρόνια τώρα, το δημόσιο σύστημα υγείας έχει «ιδιωτικοποιηθεί» εκ των έσω. Αρκετοί γιατροί χειρουργικών ειδικοτήτων ζητούν ή δέχονται αμοιβή από τους ασθενείς, με συνέπεια, πρακτικά, να ασκούν ιδιωτικό έργο εντός των κρατικών νοσοκομείων. Η ουσία είναι ότι το νομοσχέδιο είναι… «εκτός θέματος»! Όλες οι μελέτες ειδικών έχουν καταλήξει σε ένα κοινό συμπέρασμα: το ΕΣΥ έχει ανάγκη ριζικών αλλαγών σε οργανωτικό, διοικητικό και χρηματοδοτικό επίπεδο. Αλλά ο νέος νόμος δεν κάνει καμία παρέμβαση προς αυτήν την κατεύθυνση. Όλα δείχνουν ότι η όποια κυβέρνηση προκύψει το 2023, είτε το θέλει είτε όχι, θα υποχρεωθεί να ασχοληθεί με τα διαρθρωτικά προβλήματα του συστήματος υγείας. Το ζητούμενο είναι να υπάρξουν δομικές αλλαγές στο ΕΣΥ με ταυτόχρονη ενίσχυσή του σε πόρους (ανθρώπινους και οικονομικούς). Αιμίλιος Νεγκής Υ.Γ.: Έτσι όπως είναι σήμερα, ακόμη κι αν γίνει ενίσχυσή του με χρήματα και προσωπικό, αυτή θα πάει στον βρόντο.

Eμπόδια ορθώνονται στην πρόσβαση των Ευρωπαίων πολιτών σε νέα φάρμακα και σε πρωτοποριακές κλινικές δοκιμές. Οι επενδύσεις σε φαρμακευτική Ε&Α, κλινικές δοκιμές και βιομηχανική παραγωγή μειώνονται σταθερά, σύμφωνα με έρευνα για λογαριασμό της EFPIA. Αναλυτικά, νέα έκθεση που δημοσιεύθηκε πρόσφατα από το γραφείο Charles River Associates, η οποία διενεργήθηκε για λογαριασμό της EFPIA, καταμαρτυρά την πτώση των αριθμών. Ο κώδωνας κρούεται για τα Φαρμακευτικά Προϊόντα Προηγμένης Θεραπείας (ATMPs), τις μηχανικής ιστών γονιδιακές και κυτταρικές θεραπείες που χρησιμοποιούνται για την πρόληψη, αγωγή και θεραπεία σπάνιων ασθενειών, περιλαμβανομένων και κάποιων μορφών καρκίνου, στις οποίες οι ΗΠΑ και η Κίνα κυριαρχούν. Συγκεκριμένα, καταγράφονται: œ Επενδύσεις σε Ε&Α: Το 2002, οι ΗΠΑ δαπάνησαν 2 δισ. δολ. περισσότερα από

ό,τι η Ευρώπη σε Ε&Α. Σήμερα, αυτό αντιστοιχεί σε ένα ποσό 20 δισ. δολ., μια αύξηση 1.000%. Από τις συνολικές επενδύσεις σε Ε&Α που έχουν γίνει σε ΗΠΑ, Ευρώπη, Κίνα και Ιαπωνία, μόνο το 31% αντιστοιχεί στην Ευρώπη. Αυτό το ποσοστό βαίνει σταθερά μειούμενο από

Από τις συνολικές επενδύσεις σε Ε&Α που έχουν γίνει σε ΗΠΑ, Ευρώπη, Κίνα και Ιαπωνία, μόνο το 31% αντιστοιχεί στην Ευρώπη.

Η έκθεση τονίζει μια σειρά προβληματικών πεδίων και διατυπώνει προτάσεις πολιτικής –που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν σε επίπεδο εθνικών κυβερνήσεων ή ΕΕ– μέσω της αναθεώρησης της εφαρμοζόμενης φαρμακευτικής νομοθεσίας. Η EFPIA προειδοποιεί ότι οι εναλλακτικές που συζητούνται από τους πολιτικούς ιθύνοντες στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής φαρμακευτικής στρατηγικής πόρρω απέχουν από την ουσιαστική αντιμετώπιση των προβληματισμών σχετικά με τη βελτίωση της ελκυστικότητας της Ευρώπης για τις επιστήμες υγείας και την υποστήριξη εταιρειών που έχουν ήδη επενδύσει στην Ευρώπη. Η έκθεση δημοσιεύεται μαζί με μια έρευνα που παρουσιάζει το ευρωπαϊκό αποτύπωμα, έναν διαδραστικό χάρτη που δείχνει λεπτομερώς τις θέσεις όλων των εγκαταστάσεων παραγωγής σε ολόκληρη την Ευρώπη. Οι συστάσεις για την αντιμετώπιση τομέων ενδιαφέροντος περιλαμβάνουν:

1. Παροχή κινήτρων για την ανάπτυξη κόμβων καινοτομίας πραγματικά παγκόσμιου βεληνεκούς στην ΕΕ Ενόσω η παγκόσμια Ε&Α αναμένεται να αυξηθεί με ρυθμό 4,2% ετησίως για να φθάσει τα 233 δισ. δολ. το 2026, μετακινείται εκτός Ευρώπης. Ενώ παγκοσμίως κορυφαίοι κόμβοι, όπως η Βοστώνη, το Σαν Φρανσίσκο και το Χρυσό Τρίγωνο τού ΗΒ, τυγχάνουν πολύ σημαντικής πολιτικής προσοχής και στρατηγικής χρηματοδότησης, η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση της έρευνας είναι πιο ενιαία, πριμοδοτώντας την ισότητα έναντι της ποιότητας. Οι χώρες με την υψηλότερη ερευνητική δαπάνη στην ΕΕ δεν είναι τα κέντρα καινοτομίας. Αυτή είναι μια αδύναμη στρατηγική: Η ΕΕ θα έπρεπε

να σκεφθεί τη χρηματοδότηση μιας επισκόπησης των υφιστάμενων επιστημών υγείας και βιομηχανικών πολιτικών σε όλα τα κράτη μέλη, προκειμένου να εντοπιστούν οι παράγοντες επιτυχίας και οι ευκαιρίες για αναπαραγωγή του μοντέλου. Αυτήν τη στιγμή, λείπει από το πλαίσιο των πολιτικών μια επικέντρωση σε κόμβους επιστημών ζωής.

2. Ενίσχυση ολοκληρωμένων δυνατοτήτων και χρηματοδότηση της επαναστατικής καινοτομίας Το μερίδιο της Ευρώπης στις αναδυόμενες εταιρείες βιοφαρμακευτικής βρίσκεται σε πτώση την τελευταία δεκαετία. Η τοποθεσία των υφιστάμενων κέντρων Ε&Α είναι αποφασιστικός παράγοντας για την προσέλκυση νέων επενδύσεων. Ενώ οι εταιρείες που αναδύονται στις ΗΠΑ και την Κίνα μπορεί να επενδύσουν στην Ευρώπη καθώς αναπτύσσονται, θα συνεχίσουν να επενδύουν εκεί όπου πρωτοξεκίνησαν. Η συνεισφορά των ανερχόμενων στην παγκόσμια παραγωγή κινεζικών βιοφαρμακευτικών εταιρειών αυξήθηκε τάχιστα, με ρυθμό 456%, μεταξύ του 2016 και του 2021. Η φαρμακευτική στρατηγική της ΕΕ αναγνωρίζει τη σημασία της χρηματοδότησης σε κοινοτικό επίπεδο και των εθνικών σχεδίων για την υποστήριξη των ΜΜΕ, αλλά το θέμα θα έπρεπε να προχωρήσει περισσότερο. Υπάρχουν σημάδια θετικών τάσεων σε κάποια κράτη μέλη: Στη Δανία, για παράδειγμα, υποστηρίχθηκε η ανάπτυξη 200 νέων εταιρειών επιστημών υγείας μεταξύ του 2017 και του 2022 στο συγκρότημα της Ανατολικής Δανίας, επίσης υποστηριζόμενο από το με έδρα τη Βοστώνη «Κέντρο Καινοτομίας της Δανίας», υπό την αιγίδα της κυβέρνησης, και το οποίο

στοχεύει στην επιτάχυνση της συνεργασίας μεταξύ των παρεμφερών συγκροτημάτων. Θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στον εντοπισμό και την υιοθέτηση επιτυχών πρωτοβουλιών στην ευρωπαϊκή φαρμακευτική στρατηγική.

3. Επανασχεδιασμός των πολιτικών των εφοδιαστικών αλυσίδων, με σκοπό την προσέλκυση επενδύσεων σε προηγμένες θεραπείες (ATMP) στην Ευρώπη Οι ATMP (Φαρμακευτικά Προϊόντα Προηγμένης Θεραπείας) είναι οι θεραπείες του μέλλοντος, με 804 βιοθεραπευτικά προϊόντα επόμενης γενιάς (περιλαμβανομένων και των κυτταρικών και γονιδιακών θεραπειών και τεχνολογίας mRNA) εν εξελίξει παγκοσμίως σε περισσότερα από 8.000 νέα φάρμακα. Οι ΗΠΑ κατέχουν το 50% των εγκαταστάσεων παραγωγής ATMP παγκοσμίως. Η Ασία καθίσταται τάχιστα η πιο ανταγωνιστική περιοχή στην προσέλκυση κλινικών δοκιμών σε ATMP (255 το 2021), με την Ευρώπη σε πτώση (89 το 2021). Προκειμένου η Ευρώπη να αρχίσει να ανταγωνίζεται πιο αποτελεσματικά, πρέπει να αναγνωρίσει την πολυπλοκότητα αυτών των νέων τεχνολογιών και να δομήσει το διασυνδεδεμένο οικοσύστημα που απαιτείται για την ανάπτυξή τους. Το γεγονός ότι η Ευρώπη έχει υψηλότατες επιδόσεις στην ακαδημαϊκή έρευνα για τα ATMP –τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα έχουν εκπονήσει και δημοσιεύσει 48.000 περισσότερες μελέτες από ό,τι οι ΗΠΑ το διάστημα 2017-2019 και 20.000 περισσότερες από την Κίνα– δεν μετασχηματίζει την πραγματοποιούμενη σε θεραπείες για τους ασθενείς. Η ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης παρεμποδίζεται από μια αποσπασμα-

τική και με στεγανά

προσέγγιση στην εκπόνηση πολιτικών και τις χαμένες ευκαιρίες. Η ΕΕ πρέπει να αναλάβει περισσότερο ενεργό και προορατικό ρόλο στην ενδυνάμωση της μεγέθυνσης των αναδυόμενων συγκροτημάτων ATMP, παρέχοντας υποστήριξη σε ολόκληρο το οικοσύστημα της Ε&Α, παραγωγής και κλινικών δοκιμών.

4. Υποστήριξη της καινοτομίας με την εφαρμογή μηχανισμών πρώιμης προσέγγισης, περιλαμβανομένης και της γένεσης και χρήσης πραγματικών στοιχείων εν τοις πράγμασι Ο παραδοσιακός κύκλος ζωής ανάπτυξης ενός φαρμάκου αλλάζει. Τα φάρμακα πρέπει, όλο και περισσότερο, να κερδίζουν την υπό αίρεση έγκριση, ώστε να φθάνουν στους ασθενείς νωρίτερα και να μπορούν να αποκομίσουν πραγματικά αποδεικτικά από την κλινική πράξη. Οι εταιρικές επενδύσεις σε κλινική έρευνα θα επηρεάζονται όλο και περισσότερο από την κανονιστική ευελιξία και ευκινησία και ένα υποστηρικτικό περιβάλλον κλινικών δοκιμών, το

για τη χωροθέτηση της έρευνάς τους, των κλινικών δοκιμών τους και των παραγωγικών εγκαταστάσεών τους, ιδιαίτερα για νέες τεχνολογίες.

5. Ενίσχυση του ψηφιακού μετασχηματισμού της ΕΕ και υποστήριξη της ανάπτυξης ψηφιακών δεξιοτήτων Χώρες που προσφέρουν αποτελεσματικό ψηφιακό οικοσύστημα αποτελούν ισχυρό πόλο έλξης επενδύσεων από διεθνείς εταιρείες. Οι ΗΠΑ προηγούνται κατά πολύ της Ευρώπης σε ψηφιακή υποδομή και διασυνδεσιμότητα. Παρά το γεγονός ότι πέντε χώρες της ΕΕ κατατάσσονται ανάμεσα στις δέκα κορυφαίες παγκοσμίως στην ψηφιοποίηση, οι κορυφαίοι κόμβοι Ε&Α και παραγωγικών εγκαταστάσεων στην Ευρώπη (σε Γερμανία, Βέλγιο και Ιρλανδία) κατατάσσονται πολύ χαμηλά στην ψηφιακή ανταγωνιστικότητα (19η, 23η και 24η από τις 52, αντίστοιχα). Μια προσπάθεια καθοδηγούμενη από την ΕΕ να αυξήσει τη διασυνδεσιμότητα των κόμβων καινοτομίας, τις δεξιότητες του επιστημονικού προσωπικού σε ψηφιακές τεχνολογίες και να επιταχύνει την ψηφιοποίηση των συστημάτων υγείας θα βοηθήσει στην ενίσχυση της καινοτομίας. Η φαρμακευτική στρατηγική της ΕΕ συμμερίζεται τον στόχο προετοιμασίας για τον ψηφιακό μετασχηματισμό, αλλά δεν δίνει αρκετή έμφαση στην υποστήριξη των κρατών μελών στον εκσυγχρονισμό της ψηφιακής τους υποδομής, ώστε να υποστηριχθεί η ανάπτυξη και πρόσβαση σε νέα φάρμακα.

6. Ενθάρρυνση της υιοθέτησης πολιτικών αειφόρου διαδικασίας κρατικών προμηθειών και τιμολογήσεων Οι παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες για νέα φάρμακα κράτησαν εξαιρετικά καλά κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Η αυξημένη προσοχή της Ευρώπης στην απασχόληση ατόμων εκτός της επικράτειάς της και στην παραγωγή παλιότερων, γενόσημων φαρμάκων είναι μια στρατηγική που αντιβαίνει στους στόχους της μακροπρόθεσμης βιομηχανικής στρατηγικής της ΕΕ, που, σε συνδυασμό με την έλλειψη αειφόρου αγοράς για καινοτόμα προϊόντα, θα πλήξει τη μελλοντική καινοτομία. Εκτός κι αν ξανασκεφτούμε το περιεχόμενο της προτεινόμενης αναθεώρησης της φαρμακευτικής νομοθεσίας στην ΕΕ.

7. Ανάπτυξη μακροπρόθεσμων ευρωπαϊκών πολιτικών και συνεργασιών

για τη δημιουργία σταθερού πλαισίου, ώστε να έλκονται επενδύσεις στον βιοφαρμακευτικό τομέα Αποφάσεις σχετικά με τις επενδύσεις σε ερευνητικούς και εργοστασιακούς κόμβους είναι μακροπρόθεσμες αποφάσεις, ενόσω οι κλινικές δοκιμές διεξάγονται συχνά επί σειρά ετών. Προκειμένου η Ευρώπη να είναι στρατηγικά αυτόνομη από τον υπόλοιπο κόσμο, απαιτείται ένα σφριγηλό οικοσύστημα Ε&Α. Οι πολιτικές αποφάσεις που λαμβάνονται σήμερα θα έχουν αντίκτυπο στην ελκυστικότητα της Ευρώπης ως περιοχής επένδυσης σχετικών επενδύσεων για πολλές δεκαετίες. Δεδομένου του μακροπρόθεσμου ορίζοντα των επενδυτικών αποφάσεων, περιοχές που προσφέρουν σταθερό περιβάλλον, σε συνδυασμό με αναπτυσσόμενες αγορές, θα επωφεληθούν από το μειωμένο εικαζόμενο ρίσκο. Μια μακροπρόθεσμη προοπτική απαιτεί να εφαρμοστεί η νέα φαρμακευτική στρατηγική της ΕΕ μέσω μιας μακρόπνοης εταιρικής σχέσης με τη βιομηχανία, με ορατούς και σχετικούς δείκτες, βασικούς δείκτες επιδόσεων, που θα έχουν συνδιαμορφωθεί ώστε να διασφαλιστεί ότι η αναθεωρημένη νομοθεσία θα έχει τον σκοπούμενο αντίκτυπο και θα δίνει τη δυνατότητα βαθμονόμησης της μακροπρόθεσμης ταξινόμησης της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης στην προσέλκυση Ε&Α, κλινικών δοκιμών και παραγωγικών επενδύσεων. Η γενική διευθύντρια της EFPIA, Nathalie Moll, δήλωσε: «Η σημερινή έκθεση θα πρέπει να λειτουργήσει ως αφύπνιση για όλους μας. Δεν θα μπορούσε να είναι πιο σημαντική για τους ασθενείς –και το μέλλον στην ανάπτυξη φαρμάκων στην Ευρώπη– και η Επιτροπή και οι εθνικές κυβερνήσεις πρέπει να συνεργαστούν με τη βιομηχανία προκειμένου να συγκρατήσουν και να αναπτύξουν περαιτέρω τον τομέα εδώ, στην Ευρώπη. Για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει να εστιάσουμε στην υιοθέτηση των βέλτιστων πρακτικών σε ολόκληρο το οικοσύστημα των επιστημών υγείας, προκειμένου να υπάρξει άμιλλα με τις επιτυχίες των πιο φιλόδοξων, παγκοσμίως, κορυφαίων περιοχών στις ΗΠΑ και την Ασία. Ενώ η φιλοδοξία της Επιτροπής να εξισορροπήσει το προσιτό για τα κράτη μέλη και τη μελλοντική καινοτομία είναι σωστή, το τρέχον σκεπτικό σίγουρα θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στη φροντίδα των ασθενών και θα διαβρώσει έτι περαιτέρω την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης».•••

Η Gilead Sciences είναι μια πρωτοπόρος εταιρεία βιοτεχνολογίας που ερευνά και αναπτύσσει καινοτόμες θεραπείες σε τομείς που υπάρχουν σημαντικά θεραπευτικά κενά. Ο πρωταρχικός σκοπός μας είναι να βοηθήσουμε τους ανθρώπους που πάσχουν από νόσους απειλητικές για τη ζωή. Το χαρτοφυλάκιο

η διευθύντρια επιστημονικών και ιατρικών θεμάτων της εταιρείας, κ. Σταυρούλα Νταηλάκη Όπως αναφέρει, μέχρι σήμερα, πάνω από 50 μελέτες από ανεξάρτητα εργαστήρια και εθνικές αρχές έχουν επαληθεύσει ότι τα προϊόντα θέρμανσης καπνού, περιλαμβανομένου και του IQOS, διαπιστώνοντας ότι εκθέτουν τους χρήστες σε σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα επιβλαβών χημικών ουσιών. Στη χώρα μας, η φετινή έρευνα για το κάπνισμα που έκανε η εταιρεία Marc για λογαριασμό της ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ έδειξε ότι το 8% του συνολικού πληθυσμού 21 ετών και άνω χρησιμοποιεί εναλλακτικά προϊόντα κάθε τύπου, ποσοστό που είναι αυξημένο κατά μόλις 2,5% σε σχέση με πέρσι. Όμως, όπως σημειώνει η κ. Νταηλάκη, αυτό που πρέπει να προβληματίσει ιδιαίτερα τις υγειονομικές αρχές είναι η μεγάλη έλλειψη ενημέρωσης

επιστημονικά τεκμηριωμένες πληροφορίες, για να μπορέσουν να πάρουν αποφάσεις» τονίζει. Οι μελέτες δείχνουν ότι ένα μεγάλο ποσοστό των χρηστών των εναλλακτικών προϊόντων σταματούν το κάπνισμα και ότι η διπλή χρήση (χρήση εναλλακτικού προϊόντος σε

συνδυασμό με το συμβατικό τσιγάρο) μειώνεται με την πάροδο του χρόνου. Με βάση μεγάλη πρόσφατη δημοσίευση, το ποσοστό των χρηστών του IQOS που συνεχίζουν και το κάπνισμα έχει πτωτική τάση σε βάθος τριετούς παρακολούθησης, φτάνοντας το 23,6% τον τρίτο χρόνο. Όσον αφορά τον μεγάλο φόβο των αρχών διεθνώς ότι τα εναλλακτικά προϊόντα καπνού μπορεί να είναι η πύλη εισόδου των νέων στο κάπνισμα, τα αποτελέσματα μεγάλης μελέτης της Philip Morris International είναι καθησυχαστικά: Μόλις το 0,1% του πληθυσμού που έχει χρησιμοποιήσει αυτά τα προϊόντα έχει κάνει την πρώτη δοκιμή του με το IQOS, δεδομένο που καταδεικνύει ότι δεν εγείρεται ανησυχία για πιθανή διείσδυσή του σε μη καπνιστές και κυρίως εφήβους και νέους. EΡ_Υποστηρίζετε ότι, τα τελευταία 12 χρόνια, η μητρική σας εταιρεία, Philip Morris International, έχει επενδύσει πάνω από 9 δισ. ευρώ στην Έρευνα και την Ανάπτυξη, σχεδιάζοντας και αναπτύσσοντας καλύτερες εναλλακτικές σε σχέση με το τσιγάρο. Μπορείτε να πείτε τι είδους έρευνες έχετε κάνει και τι έχουν δείξει; ΑΠ_Πριν από περισσότερο από μία δεκαετία, η μητρική εταιρεία της ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ, Philip Morris International (PMI), έθεσε ως στόχο να επαναπροσδιορίσει

τον κίνδυνο εμφάνισης των νοσημάτων που σχετίζονται με το κάπνισμα σε σύγκριση με το συμβατικό τσιγάρο. Οι βασικοί μοχλοί για να επιτευχθεί αυτό το όραμα είναι: η Τεχνολογία, επειδή μας επιτρέπει να αναπτύξουμε και να φέρουμε στην αγορά καινοτόμα προϊόντα που είναι αποδεκτά από τους ενήλικους καπνιστές και επιτρέπουν την πλήρη απομάκρυνση από το τσιγάρο, και η Επιστήμη, γιατί μέσω επιστημονικών δεδομένων θα μπορούμε να τεκμηριώσουμε ότι ένα προϊόν είναι στην πραγματικότητα μια λιγότερο επιβλαβής εναλλακτική λύση έναντι του καπνίσματος. Όμως, σε αυτό το σημείο θέλω να θέσω τη βάση της συζήτησής μας. Είναι ξεκάθαρο ότι η καλύτερη επιλογή που μπορεί να κάνει ένας καπνιστής για την υγεία του είναι να διακόψει εντελώς τη χρήση προϊόντων καπνού και νικοτίνης ενώ όσοι δεν καπνίζουν δεν θα πρέπει να ξεκινήσουν ποτέ να κάνουν χρήση τέτοιων προϊόντων. Όμως, πολλοί καπνιστές δεν διακόπτουν. Μέχρι στιγμής, με βάση τα αποτελέσματα της έρευνάς μας, έχουμε αποδείξει ότι τα προϊόντα θέρμανσης καπνού και τα ηλεκτρονικά τσιγάρα της εταιρείας μας μειώνουν σημαντικά τον σχηματισμό και την έκθεση σε επιβλαβείς χημικές ουσίες, καθώς και τον κίνδυνο ασθενειών που σχετίζονται με το κάπνισμα σε ζωικά μοντέλα. EΡ_Από όσο γνωρίζουμε, συνεχίζετε να κάνετε επιστημονικές έρευνες. Προς ποια κατεύθυνση κινείστε και με ποιον στόχο; ΑΠ_Στόχος μας είναι να αναπτύξουμε ένα χαρτοφυλάκιο εναλλακτικών του καπνίσματος επιλογών που να είναι λιγότερο επιβλαβείς από το τσιγάρο. Για την εταιρεία μας, υπεύθυνη Έρευνα και Ανάπτυξη σημαίνει διασφάλιση της αξιοπιστίας της επιστημονικής μας έρευνας σε ευθυγράμμιση με τα διεθνή πρότυπα, καθώς και της διαφάνειας στις μεθόδους και τα αποτελέσματά μας. Το επόμενο σημαντικό βήμα στην έρευνά μας, και χτίζοντας στην εμπειρία και στις ικανότητες που έχουμε αποκομίσει τα τελευταία δέκα χρόνια, είναι να υλοποιήσουμε ένα σημαντικό ερευνητικό πρόγραμμα με αξιολόγηση βιοδεικτών, μακροχρόνιες κλινικές μελέτες και Real-World Evidence, στοχεύοντας να διερευνήσουμε τόσο το κλινικό όφελος σε ατομικό επίπεδο όσο και το όφελος για τη δημόσια υγεία από τη χρήση των μη καιόμενων προϊόντων μας, πάντα σε σύγκριση με τη συνέχιση του καπνίσματος. EΡ_Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζετε στη

διενέργεια αυτών των μελετών, με δεδομένο το ότι σε πολλές χώρες υπάρχουν φραγμοί στη χρηματοδότηση ερευνητών και ερευνητικών κέντρων από καπνοβιομηχανίες; ΑΠ_Σε αυτήν τη φάση, που έχουμε ξεκινήσει τη διαδικασία για τη διεξαγωγή μακροχρόνιων κλινικών μελετών,

Διευθύντρια Επιστημονικών και Ιατρικών Θεμάτων, ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ

Τα πράγματα έχουν βελτιωθεί τα τελευταία δύο χρόνια και όλο και περισσότερα ερευνητικά κέντρα αποδέχονται να συμμετάσχουν στο κλινικό μας πρόγραμμα, αφήνοντας στην άκρη προκαταλήψεις του παρελθόντος. Όμως αυτό δεν είναι καθολικό. Λαμβάνουμε ακόμα αρνήσεις, εξαιτίας του γεγονότος ότι η χρηματοδότηση της έρευνας γίνεται από την PMI χωρίς να αξιολογηθεί το πρωτόκολλο, η μεθοδολογία και οι προδιαγραφές της έρευνας. Ευελπιστώ ότι, με την πάροδο του χρόνου, όλο και περισσότεροι ερευνητές θα συμβάλουν ώστε να διερευνηθεί διεξοδικά ο ρόλος των εναλλακτικών προϊόντων στη μείωση της βλάβης μακροπρόθεσμα.

EΡ_Ορισμένοι είναι επιφυλακτικοί με τα αποτελέσματα των ερευνών, λέγοντας ότι αυτές έχουν γίνει από εσάς. Υπάρχουν μελέτες από ανεξάρτητους ερευνητές; Τι έχουν δείξει;

ΑΠ_Καταρχάς, είναι πολύ φυσικό οι πρώτες μελέτες να έχουν γίνει από την εταιρεία μας, όπως συμβαίνει και στον φαρμακευτικό κλάδο. Όμως, τα τελευταία χρόνια, πολυάριθμες ανεξάρτητες μελέτες έχουν διεξαχθεί και έχουν επιβεβαιώσει τα στοιχεία της έρευνάς μας. Πολλοί κρατικοί φορείς έχουν πραγματοποιήσει ανασκοπήσεις βιβλιογραφίας ή έχουν πραγματοποιήσει έρευνα στα εργαστήριά τους για τα προϊόντα θέρμανσης καπνού, συμπεριλαμβανομένου του IQOS, διαπιστώνοντας ότι εκθέτουν τους χρήστες σε σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα επιβλαβών χημικών ουσιών.

Μέχρι σήμερα, πάνω από 50 μελέτες από ανεξάρτητα εργαστήρια και εθνικές αρχές επαληθεύουν πολλά από τα ευρήματά μας. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι ανεξάρτητες μελέτες και από ελληνικά κέντρα, που έχουν επίσης αξιολογήσει και επιβεβαιώσει πολλά από τα δεδομένα μας, έχουν δημοσιευτεί σε έγκριτα περιοδικά.

EΡ_Ποια είναι τα νέα δεδομένα για τον κίνδυνο στην υγεία από τα θερμαινόμενα καπνικά προϊόντα σε σύγκριση με τα κοινά τσιγάρα;

ΑΠ_Αυτό που έχουμε διαπιστώσει από τα έως τώρα αποτελέσματα της έρευνάς μας είναι πως το συνολικό προφίλ του κινδύνου για την υγεία ενός καπνιστή μπορεί να βελτιωθεί, με τον χρόνο, μετά την πλήρη μετάβαση στο προϊόν θέρμανσης καπνού της εταιρείας μας, που κυκλοφορεί με την εμπορική ονομασία IQOS. Όμως, επαναλαμβάνω, η καλύτερη επιλογή για την υγεία ενός καπνιστή είναι η οριστική διακοπή της χρήσης κάθε προϊόντος που περιέχει καπνό ή νικοτίνη.

EΡ_Πόσο ποσοστό των χρηστών του IQOS συνεχίζουν να καπνίζουν και κοινά τσιγάρα;

ΑΠ_ Μελέτες δείχνουν ότι ένα μεγάλο ποσοστό των χρηστών των εναλλακτικών προϊόντων σταματά το κάπνισμα και ότι η διπλή χρήση (χρήση εναλλακτικού προϊόντος σε συνδυασμό με το συμβατικό τσιγάρο)

από τη σημαντική μείωση του καπνίσματος είναι καλύτερη από τη συνέχισή του. Είναι πολύ σπάνιο οι καπνιστές να στραφούν σε ένα εντελώς νέο προϊόν από την πρώτη μέρα. Αυτό ισχύει για οποιαδήποτε αλλαγή συμπεριφοράς. Η «διπλή χρήση» είναι μέρος της μετάβασης από το συμβατικό τσιγάρο στην αποκλειστική χρήση εναλλακτικών προϊόντων. Επομένως, κάποια μεταβατική περίοδος δεν προκαλεί έκπληξη. Σε αυτό το σημείο, οι ρυθμιστικές αρχές μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη πολιτικών που θα δίνουν κίνητρα στους ενήλικους καπνιστές που δεν διακόπτουν, ώστε να επιταχύνουν αυτήν τη μεταβατική φάση και να αφήσουν πίσω τους το τσιγάρο. Με βάση μεγάλη πρόσφατη δημοσίευση, το ποσοστό των χρηστών του IQOS που συνεχίζουν και το κάπνισμα –κάνουν δηλαδή διπλή χρήση– έχει πτωτική τάση σε βάθος τριετούς παρακολούθησης, φτάνοντας το 23,6% τον τρίτο χρόνο. EΡ_Ο πιο μεγάλος φόβος των υγειονομικών αρχών σε όλο τον κόσμο σε σχέση με τα εναλλακτικά προϊόντα καπνού είναι η επίδρασή τους στους νέους και να μην αποτελέσουν πύλη εισόδου στο κάπνισμα τσιγάρων. Τι δείχνουν τα στοιχεία που έχετε στη διάθεσή σας για το IQOS; ΑΠ_Συμμεριζόμαστε απολύτως αυτήν την ανησυχία. Οι ανήλικοι δεν πρέπει να χρησιμοποιούν κανένα προϊόν που περιέχει καπνό ή νικοτίνη. Υποστηρίζουμε τους κανονισμούς που διασφαλίζουν ότι μόνο οι ε-

νήλικοι καπνιστές μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτά τα προϊόντα, καθώς και την αυστηρή εφαρμογή της νομοθεσίας για όσους πωλούν προϊόντα καπνού ή νικοτίνης σε ανήλικους. Αναφορικά με τα διαθέσιμα στοιχεία για τη χρήση των προϊόντων θέρμανσης καπνού από τους νέους μπορούμε να πούμε ότι, μέχρι στιγμής, υπάρχει μικρός, αλλά σημαντικός, αριθμός δεδομένων από τα οποία μπορούμε να αντλήσουμε πληροφορίες, προερχόμενα από αξιόπιστους φορείς –Υπουργεία Υγείας και ανεξάρτητοι Οργανισμοί– χωρών όπως η Ιαπωνία, η Γερμανία και η Ελβετία. Από τα στοιχεία αυτά φαίνεται ότι τα επίπεδα χρήσης των προϊόντων θέρμανσης καπνού από τους νέους είναι πολύ χαμηλά. Πρόσφατα μάλιστα, στην Ελλάδα, διενεργήσαμε μεγάλη έρευνα για την αξιολόγηση του επιπολασμού χρήσης προϊόντων καπνού και νικοτίνης στον ενήλικο πληθυσμό. Μέρος αυτής της έρευνας παρουσιάστηκε ως προφορική ανακοίνωση στο διεθνές συνέδριο “5th Scientific Summit on Tobacco Harm Reduction”. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, μόλις το 0,1% του πληθυσμού που έχει χρησιμοποιήσει αυτά τα προϊόντα έχει κάνει την πρώτη δοκιμή του με το IQOS, δεδομένο που καταδεικνύει ότι δεν εγείρεται ανησυχία για πιθανή διείσδυσή του σε μη καπνιστές και κυρίως εφήβους και νέους.

Στόχος μας είναι να αναπτύξουμε ένα χαρτοφυλάκιο εναλλακτικών του καπνίσματος επιλογών που να είναι λιγότερο επιβλαβείς από το τσιγάρο.

όσων τα χρειαστούν.

EΡ_Ποια είναι τα σχέδιά σας για την ελληνική αγορά σε ό,τι αφορά τη διάθεση εναλλακτικών προϊόντων καπνού;

ΑΠ_Υπολογίζουμε ότι, αυτήν τη στιγμή, υπάρχουν περισσότεροι από 400.000 χρήστες του IQOS στην Ελλάδα. Τα τελευταία πέντε χρόνια, έχουμε υλοποιήσει επενδύσεις άνω των 500 εκατομμυρίων ευρώ στο εργοστάσιό μας στον Ασπρόπυργο, για να υποστηρίξουμε σε επίπεδο παραγωγής τις νέες τεχνολογίες που αναπτύσσονται. Μάλιστα, σήμερα που μιλάμε, το 65% των καθαρών εσόδων της εταιρείας προέρχεται από αυτά τα προϊόντα και ο στόχος μας είναι την επόμενη χρονιά να αγγίξουμε το 75%. Παράλληλα, για να βοηθήσουμε τους καπνιστές που δεν διακόπτουν να αφήσουν πίσω τους το τσιγάρο, είναι σημαντικό να τους προσφέρουμε μια ποικιλία εναλλακτικών επιλογών που θα καλύπτει τις προτιμήσεις τους και θα τους δώσει τη δυνατότητα να κάνουν τη μετάβαση αυτή. Υπό αυτό το πρίσμα, τη χρονιά που μας πέρασε, εντάξαμε στο χαρτοφυλάκιό μας προϊόντα ατμίσματος και εξετάζουμε νέες πλατφόρμες που πιθανόν να έρθουν στην αγορά μελλοντικά.

EΡ_Ποια είναι η εικόνα, γενικά, για τη χρήση των εναλλακτικών προϊόντων στην Ελλάδα; Υπάρχουν στοιχεία για το προφίλ των χρηστών αυτών των προϊόντων;

ΑΠ_Μπορούμε να μοιραστούμε στοιχεία από τη φετινή έρευνα για το κάπνισμα που έκανε η εταιρεία Marc για λογαριασμό της ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ. Αυτήν τη στιγμή, φαίνεται πως το 8% του συνολικού πληθυσμού 21 ετών και άνω

χρησιμοποιεί εναλλακτικά προϊόντα κάθε τύπου, ποσοστό που είναι αυξημένο κατά 2,5% σε σχέση με πέρσι. Σε απόλυτους αριθμούς, το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί σε 640.000 άτομα. Από την έρευνα προκύπτει πως οι βασικότεροι λόγοι που οδήγησαν στη μετάβαση από τα παραδοσιακά τσιγάρα στα εναλλακτικά προϊόντα είναι ο δυνητικά μειωμένος κίνδυνος για την υγεία (52%), το ότι δεν μυρίζουν (41%), δεν έχουν καύση (22%), δεν έχουν στάχτη (21%), είναι πιο οικονομικά (14%) και η προσπάθεια διακοπής ή ελάττωσης του τσιγάρου (13%). Από την άλλη πλευρά, η εντύπωση πως τα εναλλακτικά προϊόντα δεν θα τους ικανοποιούν όσο το τσιγάρο αναδεικνύεται σε κυρίαρχο λόγο για τον οποίο πολλοί καπνιστές δεν επιλέγουν να κάνουν την αλλαγή. Αυτό που μας προβληματίζει ιδιαίτερα και αποτυπώνεται με σαφήνεια στην έρευνα είναι η μεγάλη έλλειψη ενημέρωσης για αυτά τα προϊόντα. Μόλις 2 στους 10 καπνιστές λένε ότι έχουν τις πληροφορίες που χρειάζονται, ενώ ακόμη και από αυτούς που τα χρησιμοποιούν ένα μεγάλο ποσοστό (32%) λένε ότι δεν γνωρίζουν επακριβώς ποιες είναι οι διαφορές τους με το τσιγάρο. Θεωρούμε πως το θέμα της ενημέρωσης μπορεί να αποτελέσει ακρογωνιαίο λίθο για να υλοποιηθούν οι πολιτικές μείωσης της βλάβης περισσότερο αποτελεσματικά. Είναι απαραίτητο οι καπνιστές να μπορούν να βρουν έγκυρες

Eλλείψεις φαρμάκων δεν υπάρχουν μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλες σχεδόν τις χώρες της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία των Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων (EFPIA) έδωσε πρόσφατα στη δημοσιότητα 9 προτάσεις για την αντιμετώπιση του φαινομένου Καταρχάς, επισημαίνει ότι η βασική αιτία μιας έλλειψης εφοδιασμού ποικίλλει από περίπτωση σε περίπτωση και είναι συχνά πολλαπλή, καλύπτοντας ζητήματα ρυθμιστικά, κατασκευαστικά και ποιοτικά, οικονομικά και εφοδιαστικής αλυσίδας. Δεν υπάρχει μαγική λύση και η πορεία προς τα εμπρός συνίσταται περισσότερο σε ένα μείγμα προσαρμοσμένων μέτρων παρά σε μια ενιαία λύση που

1. Να υπάρξει ένας τυπικός ορισμός της έλλειψης ενός φαρμάκου ενιαίος για όλες τις χώρες της ΕΕ.

2. Να δημιουργηθεί ένα διαλειτουργικό ευρωπαϊκό σύστημα ηλεκτρονικής παρακολούθησης/γνωστοποίησης των ελλείψεων.

3. Να σημειωθεί βελτίωση της διαφάνειας και της κατανόησης της ζήτησης φαρμάκων από τους ασθενείς μέσω έγκυρων επιδημιολογικών δεδομένων.

4. Να υπάρξει μεγαλύτερη διαφάνεια στην αλυσίδα εφοδιασμού, μεταξύ άλλων, χάρη στη χρήση του Ευρωπαϊκού Συστήματος Επαλήθευσης Φαρμάκων (EMVS).

5. Να εφαρμοστούν στοχευμένα σχέδια πρόληψης των ελλείψεων για κρίσιμα προϊόντα μέσω μιας διαδικασίας συνεργασίας των χωρών.

6. Να υπάρξει ενιαία διαχείριση των αποθεμάτων ασφαλείας με μια προσέγγιση που βασίζεται στον κίνδυνο.

7. Να εφαρμοστούν ρυθμιστικά μέτρα μετριασμού για τις ελλείψεις.

8. Να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα της ΕΕ με βάση το πολύ ισχυρό αποτύπωμα παραγωγής και Έρευνας & Ανάπτυξης της ΕΕ, διατηρώντας παράλληλα τα οφέλη των παγκόσμιων ανοιχτών αλυσίδων εφοδιασμού.

9. Να δοθούν

εξής:

Μετά τις ανακοινώσεις του Υπουργείου Υγείας και του ΕΟΦ για απαγόρευση εξαγωγών επ’ αόριστον σε δεκάδες φάρμακα και τον έλεγχο σε 5 πολυεθνικές φαρμακευτικές εταιρείες, ο ΣΦΕΕ απέστειλε επιστολή στον υπουργό Υγείας, Θάνο Πλεύρη, στην οποία τονίζει τα εξής: œ Χαιρετίζει την πρωτοβουλία της Πολιτείας για τη διεξαγωγή ελέγχων, αλλά αυτή θα έπρεπε να είναι μια μόνιμη πρακτική, που να αφορά όλους τους κύκλους της αλυσίδας του φαρμάκου, ώστε να προλαμβάνονται τα προβλήματα και όχι να εφαρμόζεται αφού αυτά παρουσιαστούν. Ως εκ τούτου, ο ρόλος του ΕΟΦ στο συγκεκριμένο ζήτημα καθίσταται κομβικός και απαιτείται και καλύτερη στελέχωση των αρμόδιων τμημάτων και εγκατάσταση νοοτροπίας συνεχών ελέγχων. œ Η προτεραιότητα των εταιρειών μελών του ΣΦΕΕ είναι η προστασία της Δημόσιας Υγείας, την οποία στηρίζει, παρά τις ιδιαίτερα αντίξοες χρηματοδοτικές συνθήκες εκ μέρους της Πολιτείας. œ Στηρίζει τα μέτρα που παίρνει η Πολιτεία για αυτόν τον σκοπό, θα έπρεπε όμως τα μέτρα αυτά να εστιάζονται πρωτίστως στην πρόληψη και δευτερευόντως στην αποκατάσταση των προβλημάτων.

œ Ο ΣΦΕΕ, από τις 15 Ιουλίου 2022, έχει στείλει τις προτάσεις προς το Υπουργείο και τον ΕΟΦ, με κύριο άξονα τη διαφάνεια και τον έλεγχο της εφοδιαστικής αλυσίδας του φαρμάκου. Όπως, από το 2016, οι φαρμακευτικές εταιρείες, καθημερινά, επικοινωνούν στον ΕΟΦ τις πωλήσεις τους ανά ΑΦΜ και ανά SKU (κωδικό), έτσι πρέπει να κάνει και το χονδρεμπόριο. Δυστυχώς, όμως, η διαφάνεια δεν επεκτείνεται πέραν των φαρμακευτικών εταιρειών. œ Μια αντιστοίχιση της συνταγογράφησης (στοιχεία ΗΔΙΚΑ/ΕΟΠΥΥ) με τα στοιχεία του ΕΟΦ θα αναδείξει αν υπάρχουν προβλήματα από την πλευρά των παραγωγών.

Τα αντιβιοτικά, αναμφισβήτητα, θεωρούνται μία από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις του 20ού αιώνα, αφού χάρις σε αυτά αντιμετωπίστηκαν πολυάριθμες λοιμώξεις και αποφεύχθηκε πληθώρα θανατηφόρων ασθενειών που οφείλονταν σε μικροβιακό παράγοντα. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, η αλόγιστη χρήση τους, τόσο στην κοινότητα όσο και ενδονοσοκομειακά, οδήγησε στην ανάπτυξη μικροβίων ανθεκτικών σε αυτά, αφήνοντας, κατά αυτόν τον τρόπο, πολλές λοιμώξεις αθεράπευτες και αυξάνοντας, κατ’ επέκταση, τη θνητότητα (1). Η μικροβιακή αντοχή είναι η αντοχή που αναπτύσσουν τα μικρόβια στα αντιβιοτικά, με αποτέλεσμα να είναι λιγότερο ή και καθόλου ευαίσθητα σε αυτά. Η μακροχρόνια λήψη αντιβιοτικών διαταράσσει τη χλωρίδα του ανθρώπινου οργανισμού, με αποτέλεσμα να επικρατούν μορφές μικροβίων περισσότερο ανθεκτικές. Η υπερκατανάλωση των αντιβιοτικών, εκτός από τον ανθρώπινο πληθυσμό, παρατηρείται και στα ζώα, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται πολυανθεκτικές μορφές μικροβίων και στους δυο πληθυσμούς. Όμως, κατά την αλληλεπίδραση του ανθρώπου με τα ζώα και το περιβάλλον, είναι δυ-

νατή η μετάδοση των πολυανθεκτικών μικροβίων μεταξύ τους, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο για το πρόβλημα. Για τον λόγο αυτό η μικροβιακή αντοχή παρουσιάζεται ως ένα πολυπαραγοντικό θέμα, που επηρεάζει ολόκληρο το οικοσύστημα στο πλαίσιο της «Ενιαίας Υγείας» και αναλόγως θα πρέπει να αντιμετωπιστεί (2). Η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα χαρακτηρίζει τη μικροβιακή αντοχή «σιωπηλή πανδημία», και όχι αδίκως, μιας και πολλές μελέτες αποδεικνύουν ότι πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες απειλές της δημόσιας υγείας σήμερα. Πιο συγκεκριμένα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) κάνει λόγο για μια “post-antibiotic era”, δηλαδή μια εποχή στην οποία δεν θα υπάρχουν αντιβιοτικά κατάλληλα για να αντιμετωπίσουν αυτά τα σχεδόν πανανθεκτικά μικρόβια (3). Μάλιστα, εκτιμάται πως έως το 2050 το πρόβλημα της μικροβιακής αντοχής θα προκαλέσει περισσότερους θανάτους από όσους θα προκαλέσουν ο καρκίνος και ο σακχαρώδης διαβήτης μαζί (4). Την ίδια ανησυχία φαίνεται πως μοιράζεται και η Ευρώπη, καθώς το 2015 το European Center for Disease Prevention and Control (ECDC) κατέγραψε 33.110 θανάτους που οφείλονταν σε ανθεκτικά στα αντιβιοτικά

μικρόβια, ενώ προβλέπει πως έως το 2050 είναι πιθανό να προκληθεί οικονομική κρίση, ανάλογη με αυτήν του 2008, οφειλόμενη στο αυξημένο κόστος των νοσηλειών και στη μείωση της παραγωγικότητας ως απόρροια της μικροβιακής αντοχής (5). Όσον αφορά στη χώρα μας, ο επιπολασμός των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων ανέρχεται στο 10%, το οποίο σημαίνει ότι 1.821 νοσηλευόμενοι ασθενείς ταλαιπωρούνται από κάποιο ενδονοσοκομειακό μικρόβιο (6). Τα πιο συχνά συναντούμενα παθογόνα στη χώρα μας είναι τα εξής: Acinetobacter spp, E.Coli, Klebsiella Pneumoniae, Pseudomonas Aeruginosa, Staphylococcus Aureus, Enterococcus Faecium, Enterococcus Faecalis, Streptococcus Pneumoniae (7). Μεγάλο πρόβλημα εντοπίζεται στην αντοχή που παρουσιάζει η Klebsiella Pneumoniae στις κεφαλοσπορίνες 3ης γενιάς και στις καρβεπενέμες (66,50% έναντι 31,30% για την ΕΕ και 58,30% έναντι 7,90% για την ΕΕ, αντίστοιχα) και στην αντοχή της

Pseudomonas Aeruginosa στις καρβεπενέμες και στις φλουροκινολόνες (48,90% έναντι 16,50% για την ΕΕ και 46,80% έναντι 18,90% για την ΕΕ, αντίστοιχα) (6). Την ίδια υψηλή πορεία φαίνεται πως ακολουθεί και η χορήγηση των αντιβιοτικών εντός νοσοκομείου. Πιο αναλυτικά, η κατανάλωση αντιβιοτικών σε καθορισμένη ημερήσια δόση (Defined Daily Dose, DDD) ανά 1.000 άτομα για τη χώρα μας βρέθηκε να είναι 1,68 έναντι 1,77 της ΕΕ. Ωστόσο, στη χρήση προωθημένων αντιβιοτικών, όπως οι καρβεπενέμες και τα πολυμιξίδια, η χώρα κατέχει και πάλι την πρώτη θέση (DDD ανά 1.000 άτομα = 50,8% έναντι 33,7% της ΕΕ) (6).

Αναφορικά με την κατανάλωση των αντιβιοτικών στην κοινότητα, η χώρα μας φαίνεται πως κατέχει τη δεύτερη θέση μετά την Κύπρο, σύμφωνα με τα επιδημιολογικά δεδομένα του 2020 (8). Συγκεκριμένα, ο δείκτης DDD ανά 1.000 κατοίκους στην κοινότητα βρέθηκε να είναι 32,4, έναντι 18,0 που ήταν ο μέσος όρος για τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες (6). Σε μελέτη που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα μεταξύ 2010-2013 και η οποία περιγράφει τις συνταγογραφήσεις στην κοινότητα σε ενήλικες, βρέθηκε ότι το 33,5% των αντιβιοτικών που συνταγογραφήθηκαν ήταν για διαγνώσεις στις οποίες τα αντιβιοτικά συνήθως δεν ενδείκνυνται (9). Τέλος, σε άλλη μελέτη του 2008, μετά από 174 επισκέψεις στην ευρύτερη περιοχή των Αθηνών, βρέθηκε ότι αντιβιοτικό με ευρύ φάσμα δόθηκε χωρίς συνταγογράφηση στο 100%, ενώ στο 73% των επισκέψεων δόθηκε αντιβιοτικό που κανονικά απαιτεί ειδική συνταγή (10). Η χώρα μας φαίνεται πως αναγνωρίζει την έκταση του προβλήματος, γεγονός που πηγάζει από τις προσπάθειες πρόληψης και ελέγχου λοιμώξεων και καταπολέμησης της μικροβιακής αντοχής, στις οποίες έχει επιδοθεί με αντίστοιχη νομοθεσία από το 2014. Πιο εμπεριστατωμένα, κάθε νοσοκομείο οφείλει να έχει μεριμνήσει για τον «Εσωτερικό Κανονισμό Πρόληψης και Ελέγχου Λοιμώξεων», ο οποίος θα προβλέπει, εκτός των άλλων, την επιτήρηση της κατανάλωσης των αντιβιοτικών και την ορθή χρήση τους, με κύριο δρώντα την Ομάδα Επιτήρησης και Ορθολογικής Χρήσης Αντιβιοτικών (ΟΕΚΟΧΑ).

Επίσης, η ηλεκτρονική βάση καταγραφής των Gram (-) και Gram (+) παθογόνων δίνει μια επικαιροποιημένη εικόνα της κατάστασης που επικρατεί, με δυνατότητα άμεσης παρέμβασης, αν κριθεί απαραίτητο. Η παρακολούθηση συγκεκριμένων δεικτών λοιμώξεων μέσω του «Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου για τη Δημόσια Υγεία» από τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), συνηγορεί υπέρ της προσπάθειας αυτής (11). Τέλος, για το διάστημα 2021-2025 υλοποιείται το πανελλήνιο πρόγραμμα για την πρόληψη και τον έλεγχο των νοσοκομειακών λοιμώξεων και τη μικροβιακή αντοχή, που είναι ενταγμένο στο πρόγραμμα «Πρωτοβουλία για την Υγεία» (12). Ωστόσο, φαίνεται πως η έκτακτη και επιβλητική παρουσία της πανδημίας του SARSCOV-2 τα τελευταία τρία χρόνια ενέτεινε το πρόβλημα της μικροβιακής αντοχής, μιας και μελέτες δείχνουν πως η κατανάλωση αντιβιοτικών έναντι των δευτεροπαθών λοιμώξεων ή πολλές φορές και προφυλακτικά στο πλαίσιο μιας COVID-19 λοίμωξης, αυξήθηκε κατά 11,2% τον πρώτο χρόνο της πανδημίας (13). Ακόμα, φάνηκε πως έγιναν εκπτώσεις στα προγράμματα αντιβιοτικής επιμελητείας που ακολουθούσαν τα νοσοκομεία έως τότε, εφόσον όλη η προσοχή των κλινικών επιστημόνων ήταν στραμμένη στην παν-

δημία και στην αντιμετώπιση αυτής (14). Ως εκ τούτου, κρίνεται αναγκαία η ισχυροποίηση των προγραμμάτων ελέγχου λοιμώξεων και αντιμικροβιακής επιμελητείας στα νοσοκομεία. Επιπροσθέτως, οι καμπάνιες ευαισθητοποίησης του πληθυσμού πάνω στην ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών θα λειτουργήσουν καταλυτικά στη συμμόρφωσή του, καθώς μεγάλο τμήμα της χώρας φαίνεται να μην έχει ακόμα τις απαραίτητες γνώσεις επί του θέματος. Συμπερασματικά, η μικροβιακή αντοχή είναι ένα διαχρονικό πρόβλημα, το οποίο αποκτά ολοένα μεγαλύτερες διαστάσεις, απειλώντας τη δημόσια υγεία σε παγκόσμιο επίπεδο. Η Ελλάδα προσπαθεί, μέσω εθνικών και υπερεθνικών προγραμμάτων πρόληψης και ελέγχου λοιμώξεων και αντιμικροβιακής επιμελητείας, να περιορίσει αυτήν τη «μάστιγα». Ωστόσο, φαίνεται ότι πρέπει να εντείνει τις προσπάθειες αυτές, αυστηροποιώντας τους ήδη υπάρχοντες θεσμούς και ενισχύοντας τη γνώση του κοινού μέσω προγραμμάτων αγωγής της υγείας. Η δημόσια υγεία συνοδεύεται από συλλογική και ατομική ευθύνη και κάθε μας επιλογή έχει έμμεσο αντίκτυπο σε όλο το οικοσύστημα. Θα πρέπει, επομένως, να σταθούμε στο ύψος των περιστάσεων και με υπευθυνότητα να συμβάλουμε όλοι στην αντιμετώπιση αυτού του κοινού προβλήματος.•••

Μελέτη στην Ελλάδα έδειξε ότι το 33,5% των αντιβιοτικών που συνταγογραφήθηκαν στην κοινότητα ήταν για διαγνώσεις στις οποίες τα αντιβιοτικά συνήθως δεν ενδείκνυνται.

Πηγές

1. Aiello, A. E., King, N. B., & Foxman, B. (2006). Ethical conflicts in public health research and practice: antimicrobial resistance and the ethics of drug development. American Journal of Public Health, 96 (11), 1910-1914.

2. McEwen, S. A., & Collignon, P. J. (2018). Antimicrobial resistance: a one health perspective. Microbiology spectrum, 6 (2), 6-2.

3. Chen, Y. A., Hsieh, C. T., Sun, J. M., He, M., Zheng, J., Liu, H., ... & Al-Ahmed, I. H. (2021). World leaders join forces to fight the accelerating crisis of antimicrobial resistance. Neurosciences, 26 (1), 112-113.

4. Mancuso, G., Midiri, A., Gerace, E., & Biondo, C. (2021). Bacterial antibiotic resistance: the most critical pathogens. Pathogens, 10 (10), 1310.

5. Cassini, A., Högberg, L. D., Plachouras, D., Quattrocchi, A., Hoxha, A., Simonsen, G. S., ... & Hopkins, S. (2019). Attributable deaths and disability-adjusted life-years caused by infections with antibiotic-resistant bacteria in the EU and the European Economic Area in 2015: a population-level modelling analysis. The Lancet infectious diseases, 19 (1), 56-66.

6. Kopsidas, I., Theodosiadis, D., Triantafyllou, C., Koupidis, S., Fanou, A., & Hatzian-

astasiou, S. (2022). Preventing antimicrobial resistance and promoting appropriate antimicrobial use in inpatient health care in Greece (No. WHO/EURO: 2022-583745602-65411). World Health Organization. Regional Office for Europe.

7. Polemis, M., Tryfinopoulou, K., Giakkoupi, P., Vatopoulos, A., & WHONET-Greece Study Group. (2020). Eight-year trends in the relative isolation frequency and antimicrobial susceptibility among bloodstream isolates from Greek hospitals: data from the Greek Electronic System for the Surveillance of Antimicrobial Resistance–WHONET-Greece, 2010 to 2017. Eurosurveillance, 25 (34), 1900516.

8. Antimicrobial consumption in the EU/EEA (ESAC-Net) Annual Epidemiological Report for 2020. Διαθέσιμο στον διαδικτυακό τόπο: https://www.ecdc.europa.eu/sites/ default/files/documents/ESAC-Net%20 AER-2020-Antimicrobial-consumption-in-the-EU-EEA.pdf

9. Kourlaba, G., Gkrania-Klotsas, E., Kourkouni, E., Mavrogeorgos, G., & Zaoutis, T. E. (2016). Antibiotic prescribing and expenditures in outpatient adults in Greece, 2010 to 2013: evidence from real-world practice. Eurosurveillance, 21 (26), 30266.

10. Plachouras, D., Kavatha, D., Antoniadou,

A., Giannitsioti, E., Poulakou, G., Kanellakopoulou, K., & Giamarellou, H. (2010). Dispensing of antibiotics without prescription in Greece, 2008: another link in the antibiotic resistance chain. Eurosurveillance, 15 (7), 19488.

11. Εθνικό Σχέδιο για τη Δημόσια Υγεία. Υπουργείο Υγείας-Γενική Γραμματεία Δημόσιας Υγείας 2021-2025. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: https://www.moh.gov.gr/ articles/health/domes-kai-draseis-giathn-ygeia/ethnika-sxedia-drashs/8776ethniko-sxedio-drashs-gia-th-dhmosiaygeia-2021-2025

12. Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Πρωτοβουλία για την Υγεία. Διαθέσιμο στον διαδικτυακό τόπο: https://www.snfhi.org/el/.

13. Khouja, T., Mitsantisuk, K., Tadrous, M., & Suda, K. J. (2022). Global consumption of antimicrobials: impact of the WHO Global Action Plan on Antimicrobial Resistance and 2019 coronavirus pandemic (COVID-19). Journal of Antimicrobial Chemotherapy, 77 (5), 1491-1499.

14. Subramanya, S. H., Czyz, D. M., Acharya, K. P., & Humphreys, H. (2021). The potential impact of the COVID-19 pandemic on antimicrobial resistance and antibiotic stewardship. Virusdisease, 32 (2), 330337.

περίθαλψη. Η αξία των ιατροτεχνολογικών προϊόντων δεν έχει αναδειχθεί ακόμη στον βαθμό της σημαντικής συνεισφοράς της, παρ’ όλο που οι δαπάνες για τη χρήση τους είναι πλέον σαφές ότι αποτελούν επένδυση και επιστρέφουν πολλαπλά στην κοινωνία και στην οικονομία. Τα παραπάνω επισημαίνει, σε συνέντευξή του στο PhB, o κ. Άρης Μ. Ιακωβίδης, πρόεδρος & διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Μ. Σ. Ιακωβίδης Ελλάς, η οποία φέτος συμπληρώνει

συνέχεια, επεκτάθηκε στον τομέα της Αυξημένης Φροντίδας Ασθενών-Εντατική Θεραπεία, Αναισθησιολογία, και μετά σε αυτόν της Επεμβατικής Καρδιολογίας-Ακτινολογίας-Ογκολογίας, καθώς και, πρόσφατα, στη Θωρακοχειρουργική και στην Επεμβατική Πνευμονολογία. Οι εξαιρετικά σύνθετες συνθήκες της ελληνικής οικονομίας και της αγοράς τη δεκαετία του ’80 αποτελούσαν σημαντικά εμπόδια στο επιχειρείν. Παρ’ όλα αυτά, με εφόδιά μας τη σε βάθος γνώση του ιατροτεχνολογικού κλάδου, τον προσεκτικό στρατηγικό σχεδιασμό, την εκπροσώπηση αξιόλογων διεθνών οίκων και βασιζόμενοι στις βαθιά ριζωμένες αξίες της ακεραιότητας και της σκληρής δουλειάς, καταφέραμε, με τη συνεισφορά των στελεχών μας, να εξελιχθούμε με επιτυχία, ξεχωρίζοντας θετικά στον χώρο της υγείας όλα αυτά τα χρόνια. EΡ_Γιατί επιλέξατε τον κλάδο των Επιστημών Υγείας; ΑΠ_Οι Επιστήμες της Υγείας είναι από

Η αγορά, η οποία εμφάνιζε στην Ελλάδα υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης μέχρι το 2009, κατέγραψε δραματική πτώση την περίοδο της κρίσης μέχρι και το 2015, αρχίζοντας να εμφανίζει ελαφριά ανάκαμψη τα τελευταία χρόνια. Η εμπειρία από την πρόσφατη πανδημία κατέδειξε τη σημαντική αξία της Υγείας στη ζωή, την καθημερινότητα, στην κοινωνία αλλά και στην οικονομία. Παρά την πρόσφατη εμπειρία όμως, η αξία των ιατροτεχνολογικών προϊόντων δεν έχει αναδειχθεί

ΑΠ_Πράγματι, δυστυχώς, ο κλάδος, την τελευταία δεκαετία, υποχρηματοδοτείται, αφού το μέγεθος της αγοράς μειώθηκε πάνω από 60% κατά τη διάρκεια των μνημονίων. Υπάρχει σαφές πρόβλημα υποχρηματοδότησης του δημόσιου τομέα της Υγείας, καθώς το ποσό που κατανέμεται στα νοσοκομεία παραμένει στα ίδια επίπεδα εδώ και χρόνια και δεν ανταποκρίνεται στις πραγματικές

Πολλοί

της ΕΕ, αφού το 2019 βρισκόταν στο 7,8% του ΑΕΠ (1.603 ευρώ), με το αντίστοιχο ευρωπαϊκό στο 9,9% (3.523 ευρώ). Στην Ελλάδα, το 60% αυτής αποτελεί δημόσια δαπάνη (το δεύτερο χαμηλότερο στην ΕΕ μετά την Κύπρο), ενώ στην ΕΕ καταλαμβάνει, αντίστοιχα, το 80% της συνολικής δαπάνης υγείας.

EΡ_Το τελευταίο διάστημα, έχει ενταθεί το χρόνιο πρόβλημα των ληξιπρόθεσμων οφειλών των νοσοκομείων του ΕΣΥ. Ποια είναι η κατάσταση σήμερα; ΑΠ_Το θέμα της υποχρηματοδότησης, που σας ανέφερα νωρίτερα, τροφοδοτεί το συνεχιζόμενο πρόβλημα των μεγάλων καθυστερήσεων πληρωμών προς τις εταιρείες του κλάδου από τα νοσοκομεία. Το ζήτημα είναι, πλέον, διαχρονικό και, παρά τις προσπάθειες που έγιναν, δεν έχει επιλυθεί, καθώς οι πόροι που διατίθενται υπολείπονται σημαντικά του απαιτούμενου βάσει των πραγματικών αναγκών περίθαλψης. Στο σημείο αυτό, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι τα νοσοκομεία του ΕΣΥ, αλλά και τα στρατιωτικά, εξακολουθούν να παρουσιάζουν μεγάλο ποσό ληξιπρόθεσμων οφειλών, με καθυστερήσεις της τάξεως των 10-11 μηνών και σχεδόν διετίας, αντίστοιχα, παρά την ύπαρξη ευρωπαϊκής νομοθεσίας, που ενσωματώθηκε εδώ και χρόνια και στο Ελληνικό Δίκαιο, για την υποχρέωση εξόφλησης των οφειλών τους εντός 60 ημερών.

EΡ_Η εταιρεία σας είναι συνυφασμένη με τις νέες τεχνολογίες; Πώς κρίνετε την κατάσταση στην εισαγωγή νέων τεχνολογιών στο ΕΣΥ; ΑΠ_Ένα σημαντικό θέμα, αποτέλεσμα της όλης κατάστασης που έχει διαμορφωθεί την τελευταία δεκαετία, είναι το γεγονός ότι δεν υιοθετούνται στον απαιτούμενο βαθμό στην Ελλάδα νέες τεχνολογίες και καινοτόμα προϊόντα, που τελικά εξοικονομούν πόρους, με αποτέλεσμα οι ασθενείς και το σύστημα υγείας να μην επωφελούνται από τις σημαντικές διεθνείς εξελίξεις της ιατρικής τεχνολογίας. Μια σημαντική ευκαιρία, για παράδειγμα, είναι το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF), το οποίο συνδυάζει σημαντικές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις, παρέχοντας στη χώρα μας τη δυνατότητα να αξιοποιήσει πόρους για την αναβάθμιση και του χώρου της Υγείας. Θα ήθελα, ενδεικτικά, να αναφέρω όμως εδώ ότι, ενώ το ποσό που έχει κατανεμηθεί στην Ελλάδα από το Ecofin είναι πράγματι μεγάλο (30,5 δισ. ευρώ), μόνο το 3% αυτού έχει επιμεριστεί από την Ελλάδα στην Υγεία. Πληροφοριακά, το αντίστοιχο ποσοστό που θα διαθέσει η γειτονική μας Ιταλία, της οποίας το σύστημα υγείας βρίσκεται σε καλύτερη θέση, είναι πολλαπλάσιο και ανέρχεται στο 10%. Θα ήταν σημαντικό να μπορούσε το ποσοστό αυτό να αναθεωρηθεί προς τα πάνω.

EΡ_Ποια είναι τα σχέδια της εταιρείας σας για το άμεσο μέλλον;

ΑΠ_Οι ραγδαίες εξελίξεις στην ιατρική τεχνολογία, στη βιοτεχνολογία και στην τεχνολογία της πληροφορικής, η αξία των οποίων έχει αναδειχθεί περαιτέρω και λόγω της πρόσφατης πανδημίας του

Covid-19, έχουν οδηγήσει στη δημιουργία προηγμένων ιατρικών συσκευών και προϊόντων με πολλές χρήσιμες εφαρμογές στον χώρο της Υγείας, όπως στην τηλεϊατρική, στην απομακρυσμένη παρακολούθηση ασθενών, στη χρήση πιο αποτελεσματικών απεικονιστικών μεθόδων διάγνωσης με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης κ.λπ. Δέσμευση της εταιρείας παραμένει η συνέχιση της εντατικής προσπάθειας που καταβάλλει από την ίδρυσή της για εντοπισμό, εισαγωγή και διάθεση τεχνολογιών αιχμής, όπου είναι εφικτό, αλλά και την πρόληψη και αντιμετώπιση παθήσεων,

αρά τη συμπλήρωση 16 χρόνων από την ημέρα που για πρώτη φορά καθορίστηκε η εβδομάδα της 21ης Νοεμβρίου ως Εβδομάδα Ευαισθητοποίησης για την Κυστική Ίνωση, παραμένουν ανεπίλυτα σοβαρά προβλήματα των ασθενών. Ακόμη και τώρα, που καθιερώθηκε η χορήγηση καινοτόμου θεραπείας, εξακολουθούν να υπάρχουν δυσκολίες στην πρόσβαση. Υπενθυμίζεται ότι η κυστική ίνωση είναι η συχνότερη κληρονομική νόσος της λευκής φυλής, η οποία προσβάλλει στη χώρα μας περισσότερους από 800 ανθρώπους. Εκτιμάται ότι περίπου 500.000 είναι φορείς του γονιδίου της νόσου χωρίς να το γνωρίζουν. Μπορεί πριν από μια δεκαπενταετία να ήταν διαφορετική η εικόνα της νόσου, όμως συνεχίζουν οι ασθενείς να συναντούν «αναχώματα» για να λάβουν νέες, πρωτοποριακές θεραπείες που στοχεύουν στο αίτιό της. Και αυτό συμβαίνει ενώ οι πρωτοποριακές θεραπείας έχουν σημαντικό

όφελος για την υγεία και την ποιότητα της ζωής των ληπτών ασθενών, αφού μειώνουν δραστικά τη συχνότητα των πνευμονικών λοιμώξεων και επιβραδύνουν σημαντικά την εξέλιξη της αναπνευστικής ανεπάρκειας, απομακρύνοντας το ενδεχόμενο της μεταμόσχευσης και του θανάτου. «Δυστυχώς όμως, ακόμα και σήμερα στη χώρα μας, τρία χρόνια περίπου από την έναρξη των συνομιλιών για τη διαπραγμάτευση της τιμής και της αποζημίωσης των καινοτόμων αυτών θεραπειών, η διαδικασία βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη, καθιστώντας με αυτόν τον τρόπο την πρόσβαση των ασθενών στα φάρμακα δυσκολότερη, επιτείνοντας ακόμα περισσότερο την αγωνία των ασθενών για τη χορήγησή τους

η πρόεδρος του Συλλόγου για την Κυστική Ίνωση, Αγγελική Πρεφτίτση, ασθενής και η ίδια. Η πορεία της νόσου έχει μετασχηματιστεί χάρη σε νέα φάρμακα, περιορίζοντας τις παροξύνσεις της χρόνιας πνευμονοπάθειας και τις ανάγκες για ενδοφλέβια χορήγηση αντιβιοτικών, είτε στο νοσοκομείο είτε στο σπίτι, αναφέρει η παιδίατρος, διευθύντρια του Τμήματος Κυστικής Ίνωσης στο Νοσοκομείο Παίδων «Αγία Σοφία» Αθηνών, του μεγαλύτερου Κέντρου Κυστικής Ίνωσης παιδιών στη χώρα μας, Ιωάννα Λούκου «Ωστόσο, η συνταγογράφηση των φαρμάκων αυτών είναι δυσχερής, γιατί αφενός απαιτείται η ανά τακτά χρονικά διαστήματα ηλεκτρονική αίτηση του θεράποντα ιατρού για έγκριση της θεραπείας και αφετέρου η συνταγογράφησή τους γίνεται χειρόγραφα σε ειδικά συνταγολόγια, που πρέπει να προμηθεύεται το νοσοκομείο. Τα παραπάνω επιβαρύνουν σημαντικά τη λειτουργία ενός κέντρου όπως το δικό μας, το οποίο παρακολουθεί μεγάλο αριθμό ασθενών» υποστηρίζει η κ. Λούκου. Η τελευταία εξηγεί ότι «οι ανάγκες παρακολούθησης των ασθενών έχουν αυξηθεί κατά πολύ, στα πλαίσια της λήψης των νέων αυτών φαρμάκων, προκειμένου να εκτιμηθεί το όφελος σε κάθε ασθενή και να γίνει πρώιμη ανίχνευση πιθανών παρενεργειών».

Ανολοκλήρωτο το Εθνικό Μητρώο Κυστικής Ίνωσης Λόγω της έλλειψης καθολικής πρόσβασης των γιατρών στο μητρώο, μεσολάβησαν τρία χρόνια «από την ανακοίνωση κατάρτισης του περιβόητου Εθνικού Μητρώου για την Κυστική Ίνωση και, ακόμα και σήμερα, δεν έχει ολοκληρωθεί πλήρως» επισημαίνει η πρόεδρος του συλλόγου. Ζητά δε την παρέμβαση του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου, κάνοντας λόγο για «παράνομη και πέραν της δεοντολογίας διακριτική μεταχείριση των θεραπόντων ιατρών». Ανύπαρκτη όμως είναι η διασύνδεσή του ακόμη «και η πρόβλεψη διασύνδεσης του Εθνικού Μητρώου Κυστικής Ίνωσης με άλλα μητρώα», στερώντας χρήσιμα και ασφαλή συμπεράσματα για την κατάσταση της υγείας και της ποιότητας ζωής όλων των Ελλήνων ασθενών και των οικογενειών τους. Αποτέλεσμα είναι η αδυναμία λήψης ουσιαστικών μέτρων και στοχευμένων παροχών, σύμφωνα με την πρόεδρο. «Αντίθετα, πραγματικά προβληματισμό προκαλεί το γεγονός ότι, όλα αυτά τα χρόνια, δόθηκε ιδιαίτερη σημασία και βαρύτητα στη «διασύνδεση» –και κατ’ ουσίαν διαβίβαση– των

δεδομένων των Ελλήνων ασθενών στο μητρώο που τηρεί η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Κυστικής Ίνωσης, «πολλές φορές, μάλιστα, με διαδικασίες “fast track”, για τη λήψη της συναίνεσης των ασθενών», όπως αναφέρει η πρόεδρος, καθιστώντας έτσι την προστασία των δικαιωμάτων των ασθενών γράμμα κενό. Μάλιστα, τονίζει η κ. Πρεφτίτση, «το γεγονός ότι πρόσφατα πληροφορηθήκαμε πως υφίσταται και σχετική ετήσια χρηματοδότηση από πλευράς της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Κυστικής Ίνωσης, το ύψος της οποίας καθορίζεται με βάση τον συνολικό αριθμό των εγγεγραμμένων ασθενών και υπολογίζεται ανά εγγεγραμμένο στο εν λόγω μητρώο ασθενή, μας προβληματίζει εντονότατα τόσο για τις διαδικασίες που ακολουθήθηκαν όσο και για τον ουσιαστικό σκοπό της χρηματοδότησης».

Προβλήματα και με τον νεογνικό έλεγχο

Από πληροφορίες του συλλόγου, αποφασίστηκε, ύστερα από παρέμβαση του τελευταίου, η ένταξη της κυστικής ίνωσης από την αρμόδια επιτροπή του Υπουργείου Υγείας στο εθνικό προληπτικό πρόγραμμα νεογνικού ελέγχου. Σχετική θετική απόφαση υφίστατο από τις αρχές του 2019, χωρίς όμως να εφαρμοστεί. Η εφαρμογή του, όπως είθισται στην υπόλοιπη Ευρώπη, σύμφωνα με την πρόεδρο, θα διασφαλίσει την έγκαιρη διάγνωση του νεογνού και των επιπλοκών της νόσου, με την άμεση περίθαλψη και φροντίδα για την καλύτερη πορεία της νόσου. Δυσκολίες και για τους μεταμοσχευμένους ασθενείς «Γολγοθά» αντιμετωπίζουν οι μεταμοσχευ-

που

και διαμονής τους σε αυτήν, προκειμένου να λάβουν τη δέουσα περίθαλψη, όπως περιγράφει ο γενικός γραμματέας του συλλόγου, Ιωάννης Δημητριάδης. Ο τελευταίος είναι υποχρεωμένος, ανά τακτά χρονικά διαστήματα, να μεταβαίνει οδικώς στην Αθήνα από τη Θεσσαλονίκη, αφήνοντας πίσω τον μικρό γιο που απέκτησε πρόσφατα μετά την επιτυχημένη μεταμόσχευση πνευμόνων, στην οποία υποβλήθηκε πριν από έξι χρόνια, στην Αυστρία. «Το κόστος της μετάβασης οδικώς καλύπτεται από τον ΕΟΠΥΥ βάσει του κανονισμού παροχών, όμως η μετακίνηση αποζημιώνεται με βάση τη χιλιομετρική απόσταση που διανύεται και με αντίτιμο

βενζίνης που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να καλύψει το ποσό που χρειάζεται, λόγω και της μεγάλης αύξησης των καυσίμων» σχολιάζει ο κ. Δημητριάδης. Αρκετές φορές, οι μεταμοσχευμένοι ασθενείς αναγκάζονται να παραμείνουν στην Αθήνα για να είναι «εγκαίρως στο προγραμματισμένο ραντεβού μας με τον ιατρό στο Αττικό Νοσοκομείο ή ακόμα και για να ολοκληρωθούν οι εξετάσεις που πρέπει να κάνουμε».

Ελλείψεις φαρμάκων

Η ζωή τους γίνεται δύσκολη λόγω της ανεπάρκειας φαρμάκων σημαντικών για την προστασία του μοσχεύματος, όπως εξηγεί ο κ. Δημητριάδης. Πέρα από τη μεταμόσχευση, που «είναι το ευτυχές τέλος σε ένα ισόβιο και καθημερινό αγώνα που δίνουμε εμείς οι ινοκυστικοί και αποτελεί ταυτόχρονα την αρχή για μια νέα ζωή, καλύτερη σε ποιότητα και με περισσότερες ανάσες και όνειρα για να πραγματοποιηθούν, το να διατηρήσεις το μόσχευμα πνευμόνων υγιές είναι κι αυτό ένας νέος ακόμα αγώνας, εξίσου δύσκολος», σύμφωνα με τον κ. Δημητριάδη. Εφιάλτη αποτελεί για τους μεταμοσχευμένους ασθενείς εκτός Αθήνας το ενδεχόμενο έκτακτης νοσηλείας ή αιφνίδιας επιδείνωσης της υγείας τους, όπως σημειώνει ο κ. Πολυχρονιάδης, μεταμοσχευμένος κι αυτός, που ζει στη Θεσσαλονίκη και ασχολείται με τα κοινά του συλλόγου. Σε μια τέτοια επείγουσα κατάσταση, αν δεν είναι δυνατή η μετακίνησή του για νοσηλεία στο Αττικό Νοσοκομείο, θα υπάρξει πρόβλημα, «γιατί στα περισσότερα περιφερειακά νοσοκομεία της χώρας δεν υπάρχουν, πολλές φορές, οι κατάλληλες υποδομές για τη νοσηλεία μας σε συνθήκες απομόνωσης, ώστε να μην υπάρξει κίνδυνος για την προσβολή μας από άλλες λοιμώξεις, που θα αποβούν κυριολεκτικά απειλητικές για την υγεία μας. Μεγάλο πρόβλημα αποτέλεσε και η πανδημία της Covid-19, γιατί η παρακολούθησή μας ήταν δύσκολη» καταλήγει ο κ. Πολυχρονιάδης. Ο σύλλογος ζητά από το Υπουργείο Υγείας να τείνει ευήκοα ώτα: μπορεί να μη μετρά πολλά χρόνια από την ίδρυση και τη λειτουργία του, αλλά επιχειρεί σθεναρά να αναδείξει τα προβλήματα των ασθενών και να διεκδικήσει «τα αυτονόητα για τη ζωή και την υγεία τους, τα οποία για πολλά χρόνια στερούνταν» αναφέρει η πρόεδρος. Και, φυσικά, θα συνεχιστούν οι άοκνες προσπάθειες για τη βελτίωση των όρων

HΠαγκόσμια Ημέρα Διαβήτη γιορτάστηκε, όπως κάθε χρόνο, στις 14 Νοεμβρίου. Πρόκειται για την ημερομηνία γέννησης του Frederick Banting, που μαζί με τον Charles Best συνέλαβαν πρώτοι την ιδέα που οδήγησε στην ανακάλυψη της θεραπευτικής ινσουλίνης, στον Καναδά, τον Οκτώβριο του 1921. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία από το CDC (Centers for Disease Control and Prevention), στις ΗΠΑ, τον Ιανουάριο του 2022, το ποσοστό των διαγνωσμένων περιπτώσεων σακχαρώδους διαβήτη ανέρχεται στο 11,3% του γενικού ενήλικου πληθυσμού. Θεωρείται μάλιστα ότι υπάρχει και ένα επιπρόσθετο 3,4% περίπου του ενήλικου πληθυσμού με αδιάγνωστο σακχαρώδη διαβήτη. Ανάλογα είναι τα ποσοστά και για τη χώρα μας: η συχνότητα του διαβήτη είναι 12%, ενώ ένα ποσοστό 12% έχει προδιαβήτη. Ο σακχαρώδης διαβήτης εμφανίζεται όταν τα β κύτταρα του παγκρέατος δεν παράγουν αρκετή ινσουλίνη ή όταν το σώμα δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει με αποτελεσματικό τρόπο την ινσουλίνη που παράγεται. Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που καθιστά τα κύτταρα ικανά να προσλαμβάνουν γλυκόζη από το αίμα και να τη χρησιμοποιούν ως πηγή ενέργειας. Η ανεπάρκεια παραγωγής ινσουλίνης, δράσης της ινσουλίνης ή ο συνδυασμός τους οδηγεί σε υπεργλυκαιμία στο αίμα. Οι τρεις κύριες μορφές σακχαρώδους διαβήτη είναι:

1. Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 Στον τύπο αυτό υπάρχει αυτοάνοση καταστροφή των β κυττάρων του παγκρέατος, οπότε τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 δεν παράγουν ινσουλίνη και

χρειάζονται εξωγενή χορήγηση ινσουλίνης.

2. Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 Είναι η πιο συχνή μορφή (ώς και το 90% των περιπτώσεων συνολικά) και σχετίζεται με την παχυσαρκία. Η περίσσεια λιπώδους ιστού παράγει ουσίες που δεν επιτρέπουν την ινσουλίνη να δράσει αποτελεσματικά (ινσουλινοαντίσταση). Ο τύπος αυτός αντιμετωπίζεται με δίαιτα, άσκηση, για απώλεια βάρους, καθώς και με διάφορα αντιδιαβητικά φάρμακα, από του στόματος ή ενέσιμα. Σπανιότερα απαιτείται ινσουλίνη.

3. Σακχαρώδης διαβήτης κύησης Είναι ο τύπος διαβήτη που εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της κύησης. Συνήθως υποχωρεί με το πέρας της, αυξάνει όμως την πιθανότητα για εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 στο μέλλον.

Yπάρχουν βέβαια κι άλλες, πιο σπάνιες, μορφές διαβήτη, που σχετίζονται με γενετικές διαταραχές, νοσήματα του παγκρέατος, άλλες ενδοκρινοπάθειες, έκθεση σε φάρμακα και ιογενείς λοιμώξεις. Στις τελευταίες συμπεριλαμβάνεται και η Covid-19, καθώς έχει βρεθεί ότι μπορεί να απορρυθμίσει τον μεταβολισμό της γλυκόζης, οδηγώντας πιθανώς και στην εμφάνιση νέων περιπτώσεων σακχαρώδους διαβήτη. Ο αρρύθμιστος σακχαρώδης διαβήτης και η συνοδός υπεργλυκαιμία μπορούν να οδηγήσουν σε μικροαγγειοπαθητικές και μακροαγγειοπαθητικές επιπλοκές, όπως νεφροπάθεια, αμφιβληστροειδοπάθεια, νευροπάθεια και καρδιαγγειακή νόσο. Οι συχνότερες εκδηλώσεις καρδιαγγειακής νόσου λόγω σακχαρώδους διαβήτη περιλαμβάνουν στεφανιαία νόσο και έμφραγμα του μυοκαρδίου, καρδιακή ανεπάρκεια

διο. Ακόμη και σήμερα, η καρδιαγγειακή νόσος είναι το κύριο αίτιο θανάτου των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη. Πολλοί διεθνείς οργανισμοί (Ευρωπαϊκή Διαβητολογική Εταιρεία, Διεθνής Ομοσπονδία Διαβήτη) τονίζουν τη μεγάλη ανάγκη εκπαίδευσης περισσότερων γιατρών και άλλων επαγγελματιών υγείας στην αντιμετώπιση και τη διαχείριση του διαβήτη, λόγω της μεγάλης αύξησης της συχνότητας της νόσου. Οι πιθανές θεραπευτικές επιλογές για την αντιμετώπιση του σακχαρώδους διαβήτη είναι πολλές και ποικίλες στις μέρες μας. Για τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 η ινσουλίνη μπορεί να χορηγείται με ενέσεις αλλά και με τελευταίας τεχνολογίας αντλίες. Η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει βοηθήσει σημαντικά και στον έλεγχο των τιμών της γλυκόζης. Πράγματι, η παραδοσιακή μέθοδος ελέγχου του σακχάρου με το τρύπημα των δαχτύλων έχει αντικατασταθεί, σε πολλές περιπτώσεις, από την αναίμακτη και εύκολη καταγραφή μέσω αισθητήρων γλυκόζης. Στον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 δίνεται έμφαση όχι μόνο στη γλυκαιμική ρύθμιση, αλλά και στην απώλεια σωματικού βάρους, όπως και στη μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου. Υπάρχουν σύγχρονες θεραπευτικές επιλογές, από του στόματος και ενέσιμες, που μπορούν να αποδώσουν εξαιρετικά στον τριπλό αυτό στόχο. Ωστόσο, από μόνη της η γλυκαιμική ρύθμιση δεν εξασφαλίζει την άριστη έκβαση

των ασθενών. Ο σακχαρώδης διαβήτης συνυπάρχει συχνά με άλλα νοσήματα, τα οποία επηρεάζονται από αυτόν αλλά και τον επηρεάζουν. Τα πλέον σημαντικά είναι οι διαταραχές των λιπιδίων και η αρτηριακή υπέρταση, που χρειάζονται επίσης άριστη ρύθμιση. Επιπλέον, η διακοπή του καπνίσματος είναι καθοριστική για την καρδιαγγειακή υγεία. Ο Ιπποκράτης τόνιζε πως «κάλλιον το προλαμβάνειν ή το θεραπεύειν». Υπογραμμίζεται, λοιπόν, η σημασία της πρόληψης του σακχαρώδους διαβήτη. Η παχυσαρκία αποτελεί μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας, με συχνότητα που συνεχίζει να αυξάνεται διεθνώς. Πράγματι, το 40% των ενηλίκων είναι υπέρβαροι και το 15% παχύσαρκοι σε παγκόσμιο επίπεδο. Παρόμοια ή και μεγαλύτερα ποσοστά αναφέρονται και στην Ελλάδα. Επιπροσθέτως, η χώρα μας παρουσιάζει και από τα υψηλότερα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας στην Ευρώπη. Η παχυσαρκία αποτελεί τον κύριο παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2, της συχνότερης μορφής διαβήτη. Η πρόληψη ξεκινά με τη σωστή διατροφική εκπαίδευση και την καλλιέργεια της κουλτούρας της καθημερινής άσκησης από την παιδική ηλικία. Σε όλα αυτά πρωτεύοντα ρόλο διαδραματίζουν η οικογένεια και το σχολείο. Απαιτούνται, βέβαια, και οι συντονισμένες προσπάθειες της Πολιτείας, στις οποίες θα είμαστε πάντοτε αρωγοί με την απρόσκοπτη παροχή της επιστημονικής μας γνώσης.•••

Η παχυσαρκία αποτελεί τον κύριο παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2, της συχνότερης μορφής διαβήτη.

Σ

το τελευταίο συνέδριο της Αμερικανικής Διαβητολογικής Εταιρείας (ADA 2022), που έλαβε χώρα στη Νέα Ορλεάνη, και στο 15ο συνέδριο του Advanced Technologies and Treatments for Diabetes, το οποίο διεξήχθη στη Βαρκελώνη, η τεχνολογία είχε την τιμητική της. Ανακοινώθηκαν μάλιστα σημαντικές εξελίξεις σε σχέση με τα υβριδικά κλειστά κυκλώματα και τους αισθητήρες συνεχούς καταγραφής γλυκόζης που χρησιμοποιούνται από τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη (ΣΔ). Γίνεται επίσης μια σημαντική προσπάθεια εξατομίκευσης της θεραπείας των ατόμων με ΣΔ, υιοθετώντας πληροφορίες από τη σύγχρονη τεχνολογία. Η εξατομίκευση της θεραπείας αποτελεί την κορωνίδα της θεραπείας των ατόμων με ΣΔ. Η σύγχρονη τεχνολογία, όπως τα συστήματα της συνεχούς καταγραφής γλυκόζης, συλλέγουν πληροφορίες για τη διακύμανση του σακχάρου, το γλυκαιμικό προφίλ του ατόμου με διαβήτη, αλλά και τη συμπεριφορά του (δηλαδή τις συνήθειές του, π.χ. πόσο συχνά

κάποιες ημέρες την εβδομάδα ανεβάζει σάκχαρο μετά από ορισμένα γεύματα). Αυτές τις πληροφορίες μπορούμε να τις χρησιμοποιήσουμε για να συστήσουμε μια πιο ακριβή και εξατομικευμένη θεραπεία του διαβήτη, δεδομένου του ότι όλα τα άτομα με ΣΔ δεν έχουν τις ίδιες ανάγκες και η συζήτηση με τον ειδικό καθώς και η προσαρμογή της θεραπείας στις ανάγκες του ατόμου με διαβήτη είναι απαραίτητες για να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Μέχρι πρότινος, για την αξιολόγηση του γλυκαιμικού ελέγχου και την αποτελεσματικότητα της ρύθμισης οι ειδικοί χρησιμοποιούσαν τη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη, η οποία αντιπροσωπεύει τη μέση τιμή σακχάρου του προηγούμενου τριμήνου. Τα τελευταία χρόνια όμως, εκτός από τη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη, δίνεται μεγάλη έμφαση στη μείωση της διακύμανσης του σακχάρου, δηλαδή στο ταξίδι του σακχάρου από

άτομα σε διάστημα τριών ημερών έχουν την ίδια γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη, αλλά διαφορετική διακύμανση σακχάρου. Όσο μικρότερη είναι η διακύμανση τόσο το καλύτερο. (*) Αναδημοσίευση από το περιοδικό «Σακχαρώδης Διαβήτης» της ΕΛΟΔΙ (https://www.elodi.org/σακχαρώδης-διαβήτης/)

Για τον λόγο αυτό, έχει υιοθετηθεί ένας νέος δείκτης, που είναι ο χρόνος εντός στόχου, δηλαδή το ποσοστό του χρόνου τον οποίο περνά το άτομο με διαβήτη εντός 70-180 mg/dL (Εικόνα 2). Το ποσοστό αυτό πρέπει να είναι μεγαλύτερο του 70% για άτομα με ΣΔ τύπου 1 (ΣΔτ1) και τύπου 2 (ΣΔτ2).

τερη ακρίβεια για χρήση στα παιδιά και στους ενήλικες, ενώ διαθέτει συναγερμούς κυρίως για την προστασία στα χαμηλά (Εικόνα 3). Για να δει το άτομο την τιμή του σακχάρου θα πρέπει να σαρώσει τον αισθητήρα, όπως και στον FreeStyle Libre 1.

Εικόνα 2. Κλινικοί στόχοι για ερμηνεία αποτελεσμάτων συνεχούς παρακολούθησης: Συστάσεις από τη διεθνή ομοφωνία για γλυκόζη εντός στόχου (TIR) Time in Range. Aριστερή στήλη: Επιθυμητοί στόχοι σακχαρώδη διαβήτη σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 και 2. Δεξιά στήλη Στόχοι σακχαρώδη διαβήτη σε ηλικιωμένα άτομα/άτομα υψηλού κινδύνου με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 και 2 (Battelino T, et al 2019). Θα πρέπει να γίνει προσπάθεια μείωσης, επίσης, των υψηλών τιμών, δηλαδή >180 mg/dL σε ποσοστό <25% και των χαμηλών <4%. Βέβαια, το επιθυμητό είναι το ποσοστό εντός 70-180 mg/dL να είναι 100% χωρίς υπογλυκαιμίες ή υπεργλυκαιμίες. Ωστόσο, με την τρέχουσα ιατρική πρακτική, είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιτευχθούν τέτοιοι στόχοι. Με τη χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας όμως υπάρχει μεγάλη βελτίωση των στόχων, γι’ αυτό και η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των κλινικών μελετών βασίζεται στους νέους αυτούς δείκτες. Τα συγκεκριμένα αποτελέσματα αποτυπώνονται στα διαγράμματα που μπορούμε να μεταφορτώσουμε στα προγράμματα των αισθητήρων συνεχούς καταγραφής. Το πράσινο χρώμα αντιπροσωπεύει το ποσοστό σακχάρων εντός στόχου, δηλαδή μεταξύ 70180 mg/dL, το κόκκινο τα χαμηλά και το πορτοκαλί τα υψηλά. Στα τελευταία συνέδρια, παρουσιάστηκαν αποτελέσματα από τον νέο αισθητήρα, τον FreeStyle Libre 2 και 3. Ο FreeStyle Libre 2 σε σχέση με τον FreeStyle Libre 1 που κυκλοφορεί στη χώρα μας έχει μεγαλύ-

Αντίθετα, ο FreeStyle Libre 3 είναι αισθητήρας που δείχνει την τιμή του σακχάρου σε πραγματικό χρόνο. Το άτομο σαρώνει μόνο μία φορά, στην αρχή, για να ενεργοποιήσει τον αισθητήρα, ενώ στο FreeStyle Libre 1 απαιτείτο για την προθέρμανση αναμονή μίας ώρας. Ακολούθως, βλέπει συνεχώς την τιμή του σακχάρου στο κινητό, αφού ενεργοποιήσει με απλό χτύπημα το κατάλληλο πλήκτρο στο κινητό τηλέφωνο, με μεγαλύτερη διακριτικότητα σε σχέση με τον FreeStyle Libre 1 ή 2. Η σύνδεση με τη συσκευή διατηρείται ακόμη κι όταν το άτομο απέχει 10 m από το κινητό τηλέφωνο. Ακόμη κι όταν χαθεί, για κάποιον λόγο, το σήμα, η επανασύνδεση μπορεί να γίνει εντός 30 sec. Ο νέος αισθητήρας είναι ακόμη πιο μικρός από τον παλαιό και έχει το μέγεθος δύο ενωμένων νομισμάτων των 5 cents (εικόνες 4-5).

Ο FreeStyle Libre 2 σε σχέση με τον FreeStyle Libre 1 που κυκλοφορεί στη χώρα μας έχει μεγαλύτερη ακρίβεια για χρήση στα παιδιά και στους ενήλικες.

Επομένως, μπορεί να ταιριάξει καλύτερα στο μπράτσο των μικρών παιδιών. Η τοποθέτηση είναι πιο εύκολη και η νέα συσκευασία είναι περισσότερο φιλική προς το περιβάλλον. Μπορεί ο ενδιαφερόμενος να κατεβάσει την εφαρμογή FreeStyle Libre 3 στο κινητό του και να παρακολουθεί τη ρύθμισή του με διαγράμματα που είναι περισσότερο κατανοητά. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των μελετών, ο νέος αισθητήρας έχει μεγαλύτερη ακρίβεια σε σχέση με τον παλιό, καθιστώντας αυτόν περισσότερο αξιόπιστο. Οι πρώτες εντυπώσεις των ατόμων που φόρεσαν τον νέο αισθητήρα δείχνουν ότι είναι πιο εύκολος στη χρήση, περισσότερο διακριτικός και ενδεχομένως προκαλεί λιγότερους ερεθισμούς στο δέρμα. Τεχνητό πάγκρεας Μεγάλη πρόοδος έχει γίνει, τα τελευταία χρόνια, στον τομέα του κλειστού κυκλώματος (τεχνητό πάγκρεας) στον ΣΔτ1. Το τεχνητό πάγκρεας, δηλαδή η κατασκευή ενός αυτόματου μηχανισμού ρύθμισης της γλυκόζης αίματος χωρίς την παρέμβαση του ατόμου με ΣΔτ1, με τη βοήθεια της τεχνολογίας, αποτελεί όνειρο πολλών γενεών. Σήμερα, είμαστε πλησιέστερα στη δημιουργία ενός τέτοιου κλειστού κυκλώματος για ευρεία χρήση, το οποίο αξιοποιεί την πρόοδο στις συσκευές προηγμένης τεχνολογίας τις οποίες ήδη διαθέτουμε, δηλαδή τις αντλίες και το CGM. Το κύκλωμα αυτό περιλαμβάνει ένα σύστημα CGM, το οποίο μετρά συνεχώς τη γλυκόζη και στέλνει ασύρματα τα αποτελέσματα των μετρήσεων μέσω ενός έξυπνου τηλεφώνου σε μια ηλεκτρονική συσκευή, η οποία διαθέτει ενσωματωμένο λογισμικό με ειδικό αλγόριθμο υπολογισμού της δόσης της ινσουλίνης. Η πληροφορία της δόσης επιστρέφει μέσω του κινητού τηλεφώνου στην αντλία ινσουλίνης, η οποία χορηγεί την υπολογισμένη δόση ινσουλίνης χωρίς ανθρώπινη μεσολάβηση (Εικόνα 6).

Το πλήρως λειτουργικό κλειστό κύκλωμα, το οποίο δεν απαιτεί κάποια παρέμβαση από πλευράς του ατόμου με διαβήτη, παρά μόνο υψηλή εποπτεία, δεν κυκλοφορεί σήμερα. Τα υπάρχοντα συστήματα που κυκλοφορούν στην αγορά ανήκουν στα υβριδικά κλειστά κυκλώματα, τα οποία διαθέτουν αυτοματισμούς για τη ρύθμιση της υψηλής ή της χαμηλής τιμής σακχάρου. Ωστόσο, η γευματική δόση ινσουλίνης χορηγείται από το ίδιο το άτομο μετά την εισαγωγή στο σύστημα του αριθμού των υδατανθράκων που πρόκειται να καταναλωθούν. Ένα τέτοιο σύστημα, το οποίο έχει κυκλοφορήσει πρόσφατα στη χώρα μας είναι η αντλία 780G (Medtronic) με τον αισθητήρα 4ης γενιάς Guardian Link 3 και τον μετρητή σακχάρου ACCU-CHEk® Guide Link. Το εν λόγω σύστημα έχει έγκριση για ηλικίες ≥7 ετών και λειτουργεί με ελάχιστη ημερήσια δόση ινσουλίνης 8 μονάδες (Εικόνα 7).

Εικόνα 7. Προηγμένο υβριδικό κλειστό κύκλωμα-αντλία 780G.

Οι κυριότεροι αυτοματισμοί που διαθέτει είναι οι ακόλουθοι:

œ Υπάρχει η δυνατότητα συνεχούς διόρθωσης του βασικού ρυθμού έγχυσης ινσουλίνης, με στόχο την τιμή των 100 mg/dL, 110 mg/dL ή 120 mg/dL, ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενούς.

œ Όταν ο στόχος δεν επιτυγχάνεται και εφόσον η αντλία λειτουργεί στο μέγιστο του βασικού ρυθμού, χορηγείται επιπλέον αυτόματη διόρθωση με στόχο τo όριο των 120 mg/dL.

œ Ο νέος αισθητήρας

το 24ωρο, από τις οποίες επιλέγει το ίδιο το σύστημα ποιες θα κρατήσει για την αυτορρύθμισή του. Σύντομα, αναμένεται η κυκλοφορία στην ελληνική αγορά του αισθητήρα

Guardian 4, o οποίος δεν θα χρειάζεται βαθμονόμηση.

œ Ο αισθητήρας Guardian 3 διαθέτει δυνατότητα blue tooth συνδεσιμότητας, επιτρέποντας την παρακολούθηση της πορείας του σακχάρου του ατόμου με διαβήτη από 5 επιπλέον άτομα, τα οποία είναι συγγενείς ή φροντιστές.

œ Σε σχέση με παλαιότερα μοντέλα έχει αυξηθεί ο χρόνος σε αυτόματη λειτουργία, μειώνοντας την όχληση του ασθενούς. Υπάρχει η δυνατότητα πρόσβασης σε μελλοντικά λογισμικά για βελτιώσεις και αναβαθμίσεις.

Οι πρώτες μελέτες έχουν δείξει ότι με το υβριδικό αυτό κλειστό κύκλωμα αυξάνεται σημαντικά ο χρόνος σε ευγλυκαιμία (70-180 mg/dL). Επιπλέον, βελτιώνεται σημαντικά η γλυκαιμική ρύθμιση. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα που ανακοινώθηκαν στο τελευταίο συνέδριο του

ATTD, σε 12.870 χρήστες που χρησιμοποίησαν το σύστημα στην αυτόματη λειτουργία στο 92% του χρόνου, η μέση εκτιμώμενη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (GMi) ήταν 6,8%. Το ποσοστό του χρόνου εντός στόχου (70-180 mg/dL) ήταν 75% στο σύνολο των ατόμων. To ποσοστό του χρόνου σε χαμηλές τιμές σακχάρου (70-54 mg/dL) ήταν μόνο 1,9% και εκείνο <54 mg/dL (το οποίο θεωρείται ως το όριο της κλινικά σημαντικής υπογλυκαιμίας) ήταν 0,6%. Το ποσοστό του χρόνου σε τιμές σακχάρου μεταξύ 180-250 mg/dL ήταν 17,2% και εκείνο >250 mg/ dL ήταν 4,5%.

Αξίζει να σημειωθεί ότι όταν τα άτομα με διαβήτη χρησιμοποιούσαν τις συστάσεις για στόχο βασικού ρυθμού το 100 mg/dL (δηλαδή το αυτόματο σύστημα προσπαθούσε να διορθώσει συνεχώς τα επίπεδα του σακχάρου μέχρι το 100 mg/dL) και ο χρόνος ενεργού ινσουλίνης ρυθμιζόταν στις δύο ώρες, το ποσοστό εντός στόχου ανερχόταν στο 80,7%. Ακόμη μεγαλύτερο ποσοστό εντός χρόνου (82%) επιτύγχαναν οι χρήστες όταν κάλυπταν με ινσουλίνη όλα τα γεύματά τους, μειώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τη διακύμανση του σακχάρου. Το σημαντικό είναι ότι τα εν λόγω αποτελέσματα επιτυγχάνο-

νται ευκολότερα και με μεγαλύτερη άνεση σε σχέση με τα παλαιότερα μοντέλα της ίδιας εταιρείας, προσφέροντας στα άτομα με διαβήτη καλύτερη ποιότητα ζωής. Εκτός από το υβριδικό κλειστό κύκλωμα που προαναφέρθηκε, έχει εγκριθεί στις ΗΠΑ το υβριδικό κλειστό κύκλωμα που αποτελείται από την αντλία Tandem Slim x2 με τεχνολογία Control ιQ σε συνεργασία με αισθητήρα Dexcom G6 για ηλικίες ≥ 6 ετών, βάρος σώματος ≥ 25 kg και ελάχιστη ημερήσια δόση ινσουλίνης 10 μονάδες. Επίσης, το σύστημα της Tandem έχει λάβει CE mark σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες. Νεότερα αποτελέσματα από 74 παιδιά, ηλικίας 1-7 ετών, μετά από 6 εβδομάδες, έδειξαν μείωση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης κατά 0,4% και αύξηση του χρόνου εντός στόχου (70-180 mg/dL) κατά 8,7% (Eικόνα 8).

Εικόνα 9. Προηγμένο υβριδικό κλειστό κύκλωμα Οmnipod 5 με αισθητήρα Dexcom G6.

Πρόσφατα, εγκρίθηκε στις ΗΠΑ το υβριδικό κλειστό κύκλωμα με αντλία επαφής Omnipod 5 (insulet Horizon) και αισθητήρα σακχάρου Dexcom G6. Τα πρώτα αποτελέσματα των κλινικών μελετών από τη χρήση του συστήματος σε παιδιά, εφήβους και ενήλικες είναι πολύ ικανοποιητικά (Εικόνα 10).

και γλυκαγόνης (Bihormonal iLet). Η εφαρμογή του σχετικού συστήματος κατέστη δυνατή με τη χρήση ενός νέου αναλόγου γλυκαγόνης, της δασιγλυκαγόνης, η οποία είναι σταθερή σε υδατικό περιβάλλον για 7 ημέρες. Συνεχίζονται οι μελέτες φάσης ΙΙΙ για την έγκριση του δυορμονικού συστήματος (Εικόνα 11).

Εικόνα 11. Bιονικό πάγκρεας-δυορμονικό σύστημα με ινσουλίνη και γλυκαγόνη.

Στο τελευταίο συνέδριο της ADA ανακοινώθηκαν πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα από τη χρήση του συστήματος αυτού ως μονορμονικού, δηλαδή μόνο με τη χρήση ινσουλίνης. Τα συγκεκριμένα αποτελέσματα προέρχονται από 16 κέντρα των ΗΠΑ, από 440 συμμετέχοντες με ΣΔτ1, ηλικίας ≥6 ετών. Δεν υπήρχαν περιορισμοί στο διαιτολόγιο ή στην άσκηση. Το σύστημα αυτό ονομάζεται iLET Bionic Pancreas-Βιονικό Πάγκρεας (Εικόνες 12-13) και συνεργάζεται με τον αισθητήρα Dexcom 6. Εικόνες 12-13. Βιονικό πάγκρεας Beta Bionics iLET ®

Ξεκινά μόνο με την εισαγωγή του βάρους σώματος του ατόμου με διαβήτη και προσαρμόζεται αυτόματα και συνεχώς στις ανάγκες ινσουλίνης του. Δεν χρειάζεται η καταμέτρηση των υδατανθράκων, αλλά μια απλή δήλωση του ατόμου αν πρόκειται για πρωινό, μεσημεριανό ή βραδινό και, ακόμη, αν πρόκειται για το σύνηθες γεύμα του ή είναι μικρότερο ή μεγαλύτερο. Κάθε δόση ινσουλίνης αποφασίζεται από τον αλγόριθμο και δεν μπορεί να την αλλάξει ο χρήστης. Μετά από 13 εβδομάδες, παρατηρήθηκε σημαντική μείωση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης κατά 0,5% και αυξήθηκε σημαντικά το ποσοστό σακχάρων εντός στόχου σε σχέση με την ομάδα των μαρτύρων. Μεγάλη πρόοδος έχει σημειωθεί και στον τομέα των αισθητήρων

Επιπλέον, γίνονται προσπάθειες για τη μείωση του μεγέθους των αισθητήρων της επόμενης γενιάς και αύξηση του χρόνου ζωής τους. Έχει λάβει έγκριση για κυκλοφορία στις χώρες της ΕΕ o εμφυτεύσιμος αισθητήρας της Eversense για χρόνο ζωής 180 ημερών, ενώ στις ΗΠΑ ο ίδιος αισθητήρας έχει εγκριθεί για χρόνο ζωής 90 ημερών (Eικόνα 16). Η πρόοδος που έχει γίνει μέχρι σήμερα στον τομέα της τεχνολογίας έχει βοηθήσει ιδιαίτερα στη βελτίωση του γλυκαιμικού ελέγχου και στην ποιότητα της ζωής των ατόμων με ΣΔ. •••

ύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, ο αριθμός των ενηλίκων που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη στον κόσμο τετραπλασιάστηκε από 108 εκατ. το 1980 σε 422 εκατομμύρια το 2014! Σήμερα, υπολογίζεται ότι λιγότεροι από το 50% των πασχόντων ρυθμίζουν ικανοποιητικά το σάκχαρό τους με δίαιτα, άσκηση ή φάρμακα. Στην Ελλάδα, ο αριθμός των διαβητικών τετραπλασιάστηκε τα τελευταία 30 χρόνια! Με τα σημερινά επιδημιολογικά στοιχεία, υπολογίζεται ότι το 8%-9% του πληθυσμού (800-900.000 άτομα) έχουν διαγνωσμένο σακχαρώδη διαβήτη, ενώ υπάρχει ένα ποσοστό 3%-4% που δεν γνωρίζει ότι πάσχει από τη νόσο. Το πιο ανησυχητικό στοιχείο είναι ότι ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 προσβάλλει, πλέον, όλο και μικρότερες ηλικίες, με αποτέλεσμα

Σ

καταστάσεις που απαιτούσαν αφαίρεση κάποιου προβληματικού σημείου ή οργάνου του σώματος. Ήταν πέρα από τη φαντασία και του πλέον ευρέως σκεπτόμενου γιατρού ότι ένα χειρουργείο θα μπορούσε να βοηθήσει στην αντιμετώπιση και τη θεραπεία του αρρύθμιστου διαβήτη, μιας νόσου που προσβάλλει πολλά όργανα και συστήματα του οργανισμού και οδηγεί, σε πολλές πε-

ριπτώσεις, σε στεφανιαία νόσο, απόφραξη αγγείων, νεφρική ανεπάρκεια, νευροπάθειες, τύφλωση, απώλεια άκρων κ.ά. Από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα, αρκετοί γιατροί είχαν αναφέρει τη βελτίωση του διαβήτη μετά από επεμβάσεις στο στομάχι. Δημοσίευση στο έγκυρο περιοδικό Lancet το 1925 σημειώνει την άμεση εξαφάνιση του σακχάρου στα ούρα μετά από επέμβαση για έλκος στομάχου. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 και τα πρώτα χρόνια της χειρουργικής αντιμετώπισης της σοβαρής παχυσαρκίας, σειρά ανάλογων παρατηρήσεων είδαν το φως της δημοσιότητας. Το αποκορύφωμα ήταν η δεκαετία του 1990, μετά τη δημοσίευση του Walter Pories, καθηγητή στο East Carolina University, με τίτλο “Who Would Have Thought It? An Operation Proves to Be the Most Effective Therapy for Adult-Onset Diabetes Mellitus.” Παρ’ όλα αυτά, συνέχιζε να υπάρχει δυσπιστία για τη χειρουργική θεραπεία του αρρύθμιστου διαβήτη. Από τη μια ερχόταν σε αντίθεση με τη λογική σκέψη ότι η έλλειψη ινσουλίνης θα μπορούσε να διορθωθεί μόνο με φάρμακα ή χορήγηση ινσουλίνης και από την άλλη η γνώση ότι η παχυσαρκία συνδέεται άμεσα με τον διαβήτη οδηγούσε στη σκέψη ότι η απώλεια βάρους ήταν αυτή που διορθώνει το πρόβλημα (https://www.ncbi.nlm.nih. gov/pmc/articles/PMC1234815/). Έπρεπε να δοθεί μια ενδελεχής απάντηση στην αιτία των εντυπωσιακών αυτών παρατηρήσεων. Έτσι, εν μέσω πολλών αντιδράσεων, ο Francesco Rubino καθηγητής τότε στο Weill Cornell Medical College της Νέας Υόρκης, ξεκινάει, στα μέσα της δεκαετίας του 2000, πειράματα σε διαβητικά ποντικάκια

Η επέμβαση παράκαμψης του στομάχου (gastric by-pass) αποδείχθηκε ότι βελτίωνε δραματικά τον μεταβολισμό του σακχάρου χωρίς καμία μεταβολή στην πρόσληψη τροφής ή στο βάρος των πειραματόζωων (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/ articles/PMC1242519/). Ακολούθησαν πολλά ανάλογα πειράματα και παρατηρήσεις σε ασθενείς που υποβάλλονταν σε επέμβαση για απώλεια βάρους. Όλα τα δεδομένα έδειχναν ότι η διόρθωση του διαβήτη ήταν άμεση και άσχετη με την απώλεια κιλών. Η θεραπεία του αρρύθμιστου διαβήτη με Λαπαροσκοπική Χειρουργική επιφέρει μια αλλαγή στην ανατομία του ανώτερου πεπτικού που επηρεάζει ευθέως τον μεταβολισμό της γλυκόζης (https://www.ncbi. nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1356398/). Μετά το χειρουργείο για τη θεραπεία του αρρύθμιστου διαβήτη, αλλάζουν δραματικά τα σήματα που στέλνει το πεπτικό στον εγκέφαλο, με συνέπεια να προκαλείται ανορεξία, σχετική αποστροφή στα γλυκά και απόλυτη ικανοποίηση με πολύ μικρές ποσότητες γλυκαντικών ουσιών. Παράλληλα, είναι εντυπωσιακή η στροφή των χειρουργημένων ασθενών σε υγιεινότερες διατροφικές επιλογές, κάτι που τους προκύπτει αβίαστα και όχι μετά από πίεση από γιατρούς ή διαιτολόγους. Τι δείχνουν οι μελέτες

Σειρά μελετών από μεγάλα Κέντρα της Ευρώπης και της Αμερικής δείχνουν ότι το 80%-89% των ασθενών που υποβλήθηκαν σε επέμβαση για θεραπεία του αρρύθμιστου διαβήτη είτε απαλλάχτηκαν από τη νόσο, είτε χρειάζονταν μικρή ποσότητα αντιδιαβητικών φαρμάκων, είτε τη ρύθμιζαν μόνο με δίαιτα και άσκηση, μέχρι και 5 χρόνια αργότερα. Παράλληλα, χαρακτηριστική είναι η μείωση των συνοδών προβλημάτων του διαβήτη, όπως τα καρδιαγγειακά, τα εγκεφαλικά και ο κίνδυνος θανάτου, όπως αναφέρει η μελέτη Swedish Obese Subjects σε παρακολούθηση

νέα εποχή στην αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη (https://care.diabetesjournals. org/content/39/6/861).

Μετά από αυτό, η χειρουργική προτείνεται ως ένα πολύ ισχυρό «όπλο» στη μάχη κατά του διαβήτη, καταρχάς για τους σοβαρά παχύσαρκους, αλλά και για τους υπέρβαρους αν το σάκχαρό τους δεν ελέγχεται. Επιπλέον, θα πρέπει να τονιστεί ότι η ασφάλεια αυτών των χειρουργείων σήμερα είναι ανάλογη καθημερινών επεμβάσεων όπως η χολοκυστεκτομή ή η υστερεκτομή, γίνονται λαπαροσκοπικά και θεωρούνται χαμηλού κινδύνου (θνητότητα <0,2%).

Το κόστος

Όλες οι οικονομικές αναλύσεις δείχνουν ότι το κόστος της επέμβασης ισοσκελίζεται μέσα στα πρώτα δύο-τρία χρόνια με το μειωμένο κόστος διαχείρισης του διαβήτη. Σήμερα, πολλοί παχύσαρκοι ασθενείς με διαβήτη ζουν απογοητευμένοι, έχοντας δοκιμάσει όλες τις διαθέσιμες θεραπείες χωρίς αποτέλεσμα. Η δυνατότητα της χειρουργικής παρέμβασης έρχεται να ανοίξει νέους ορίζοντες και να δώσει ελπίδα βελτίωσης και ίασης σε χιλιάδες συνανθρώπους μας. Για να διακρίνουμε ποιοι είναι αυτοί που θα ωφεληθούν περισσότερο από μια επέμβαση είναι απαραίτητο να έχουν εξαντληθεί όλα τα συντηρητικά μέσα αντιμετώπισης της παχυσαρκίας και του διαβήτη. Ωστόσο, το να παραμένει κάποιος παχύσαρκος και διαβητικός πολλαπλασιάζει συνεχώς τις επιπτώσεις σε όλα, κυριολεκτικά, τα όργανα του ανθρώπινου οργανισμού και μειώνει τις πιθανότητες οριστικής λύσης του προβλήματός του. Με άλλα λόγια, όσο πιο παραμελημένη είναι μια περίπτωση τόσο πιο πολύ αδυνατίζει η δυνατότητα της επιστήμης να βοηθήσει ριζικά και καθοριστικά.•••

Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου

2 προσβάλλει, πλέον, όλο και μικρότερες ηλικίες, με αποτέλεσμα να παρουσιάζουν τον ίδιο κίνδυνο εμφράγματος μυοκαρδίου με τον κίνδυνο που έχουν άνθρωποι που είναι κατά 15 χρόνια μεγαλύτεροί τους.

στον κόσμο (και από την Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία) σηματοδοτούν μια

«

Κ

αμπανάκι» θα πρέπει να «χτυπά» ο επίμονος αρρύθμιστος διαβήτης για ειδικούς και ασθενείς για την ύπαρξη ενδογενούς συνδρόμου Cushing, ιδίως σε ασθενείς που έχουν χαρακτηριστικά της νόσου. Μπορεί η συγκεκριμένη πάθηση να μην είναι τόσο συχνή, αλλά υψηλό ποσοστό των ασθενών εκδηλώνουν διαβήτη τύπου 2 εξαιτίας της. Εκτός από τον διαβήτη, οι ασθενείς με σύνδρομο Cushing είναι συνήθως παχύσαρκοι και υπερτασικοί, ενώ άλλοι πάσχουν και από οστεοπόρωση. Γι’ αυτό θα πρέπει να εξετάζεται κλινικά κάθε νέα περίπτωση διαβήτη με χαρακτηριστικά υπερκορτιζολαιμίας ή μεταβολικού συνδρόμου, όπως είναι η δυσλιπιδαιμία. «Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μία από τις συχνότερες επιπλοκές του συνδρόμου Cushing. Το συγκεκριμένο σύνδρομο προκαλείται από την ανεξέλεγκτη έκκριση της ορμόνης του στρες, της κορτιζόλης (ενδογενές σύνδρομο Cushing). Σε άλλους ανθρώπους προκαλείται από τη χρόνια έκθεση σε μεγάλες δόσεις γλυκοκορτικοειδών, φάρμακα που μοιάζουν με την κορτιζόλη και χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία άλλων παθήσεων, όπως το άσθμα και η ρευματοειδής αρθρίτιδα (εξωγενές σύνδρομο Cushing). Η λήψη αυτών, αν και αναγκαία για κάποιες παθήσεις, προκαλεί πολλές παρενέργειες, μεταξύ άλλων και στο καρδιαγγειακό σύστημα» εξηγεί ο

γενικός χειρουργός δρ Σπύρος Αυλωνίτης, MD, MSc, αναπληρωτής διευθυντής της Ζ’ Κλινικής Ενδοκρινών Αδένων και της Ε’ Χειρουργικής Κλινικής του Νοσοκομείου Ερρίκος Ντυνάν, συνεργάτης της Πανεπιστημιακής Κλινικής Saint Luc στις Βρυξέλλες και μέλος ερευνητικής ομάδας για τον καρκίνο του παχέος εντέρου στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Η κορτιζόλη παράγεται από τα επινεφρίδια, δύο μικρά όργανα στην κορυφή των νεφρών, και μεταξύ άλλων βοηθά στη διατήρηση της αρτηριακής πίεσης, ρυθμίζει τη γλυκόζη στο αίμα, μειώνει τη φλεγμονή κ.ά. Η υπερβολική κορτιζόλη (υπερκορτιζολαιμία) οδηγεί σε όλο το φάσμα του μεταβολικού συνδρόμου και όχι μόνο σε σακχαρώδη διαβήτη (κοιλιακή παχυσαρκία, δυσλιπιδαιμία και υπέρταση).

δρομο μπορεί να αποτελεί ένδειξη για την παρουσία αυτού. Από 20% έως 45% των ασθενών με ενδογενές σύνδρομο Cushing έχουν σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και 10% έως 30% έχουν μειωμένη ανοχή στη γλυκόζη, οπότε ο συνολικός επιπολασμός των διαταραχών του μεταβολισμού της γλυκόζης μπορεί να πλησιάσει το 75%. Σε γενικές γραμμές, πάντως, η αντίσταση στην ινσουλίνη και ο σακχαρώδης διαβήτης εξαρτώνται από τη σοβαρότητα της υπερκορτιζολαιμίας. Ο σακχαρώδης διαβήτης στο σύνδρομο Cushing μπορεί να είναι επίσης συνέπεια της αντίστασης στην ινσουλίνη και της μειωμένης έκκρισης ινσουλίνης που προκαλείται από την περίσσεια γλυκοκορτικοστεροειδών, εξαιτίας της επίδρασής τους στο ήπαρ, στους σκελετικούς μυς και στον λιπώδη ιστό.

Ποια

είναι τα σημάδια

Οι ασθενείς που πάσχουν από το σύνδρομο έχουν ορισμένα σωματικά χαρακτηριστικά που μπορούν να προϊδεάσουν τους ειδικούς για την ύπαρξή του. Τέτοια είναι η συσσώρευση λιπώδους ιστού γύρω από τη μέση (κεντρική παχυσαρκία), στο άνω μέρος της πλάτης, που προκαλεί παραμόρφωση (καμπούρα), και στο πρόσωπο, το οποίο έχει στρογγυλό σχήμα (φεγγαροπρόσωποι). Το λίπος, όμως, περιορίζεται μόνο σε αυτά τα σημεία. Τα χέρια και τα πόδια των ασθενών είναι αδύνατα. Στο δέρμα τους, το οποίο είναι λεπτό και ευαίσθητο στις μελανιές, παρουσιάζονται κόκκινες και ιώδεις ραγάδες, κυρίως στην κοιλιά, τους μηρούς και γύρω από το στήθος. Επίσης, μπορεί να εμφανιστεί ακμή και έντονη τριχοφυΐα. Υποκλινικό σύνδρομο

Cushing

Αυτοί οι ασθενείς έχουν υπερκορτιζολαιμία, αλλά ηπιότερου βαθμού, και δεν εμφανίζουν τα συγκεκριμένα φυσικά χαρακτηριστικά. Ένα ποσοστό μόνο παρουσιάζει σε βάθος χρόνου κλινικά συμπτώματα του μεταβολικού συνδρόμου. Εξαιτίας της αδυναμίας, λοιπόν, διάγνωσης μόνο με κλινική εξέταση, ο μοναδικός τρόπος επιβεβαίωσης της υποψίας ενδογενούς συνδρόμου Cushing είναι η διενέργεια διαγνωστικών εξετάσεων. Κάποιες από τις εξετάσεις που διενεργούνται είναι η δοκιμασία κορτιζόλης ούρων 24 ωρών, η δοκιμασία κορτιζόλης αίματος και η δοκιμασία καταστολής με δεξαμεθαζόνη κατά τη διάρκεια της νύχτας. Όταν από

τα αποτελέσματα επιβεβαιωθεί η ύπαρξη του συνδρόμου, ο ασθενής παραπέμπεται σε περαιτέρω εξετάσεις για τη διερεύνηση της αιτίας που το προκαλεί. «Το ενδογενές σύνδρομο Cushing μπορεί να προκληθεί είτε από αδένωμα της υπόφυσης που εκκρίνει αδρενοκορτικοτροπική ορμόνη (ACTH), είτε από την παρουσία όγκου στα επινεφρίδια που εκκρίνει κορτιζόλη, είτε, σπανιότερα, σε έκτοπο όγκο που παράγει ACTH. Περίπου το 5%30% των ασθενών με υποκλινικό σύνδρομο Cushing έχει αδένωμα επινεφριδίων, σύμφωνα με μελέτες» διευκρινίζει ο δρ. Σ. Αυλωνίτης. «Η υπερέκκριση κορτιζόλης στο ενδογενές σύνδρομο Cushing που προκαλείται από κακοήθη όγκο ή κάποιο αδένωμα επινεφριδίου μπορεί να θεραπευτεί οριστικά μόνο με την αφαίρεση του επινεφριδίου. Σήμερα, οι επεμβάσεις γίνονται με ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές, όπως η λαπαροσκοπική τεχνική, η οποία πραγματοποιείται μέσω πολύ μικρών τομών, που ελαχιστοποιούν τον πόνο, μειώνουν τον χρόνο νοσηλείας σε μία έως δύο ημέρες, αφού περιορίζουν στο ελάχιστο την πιθανότητα επιπλοκών. Μόνο με την επινεφριδεκτομή οι ασθενείς μπορούν να απαλλαγούν από τις επιπτώσεις του συνδρόμου, όπως είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, και να ζήσουν μια πολύχρονη και ποιοτική ζωή» επισημαίνει ο δρ Σ. Αυλωνίτης. Καλό είναι να εξετάζονται ασθενείς με επίμονο και αρρύθμιστο σακχαρώδη διαβήτη για σύνδρομο Cushing, όσοι έχουν αδένωμα επινεφριδίου, παιδιά με μη φυσιολογική ανάπτυξη, άτομα που έχουν χαρακτηριστικά που υποδηλώνουν σύνδρομο Cushing και ασθενείς με ασυνήθιστες παθήσεις για την ηλικία τους, όπως είναι η οστεοπόρωση και η υπέρταση.•••

Από 20% έως 45% των ασθενών με ενδογενές σύνδρομο Cushing έχουν σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.

Νέο, πρωτοποριακό σύστημα διαχείρισης του διαβήτη κυκλοφορεί, πλέον, και στη χώρα μας και αναμένεται να προσφέρει λύσεις παρακολούθησης του σακχάρου για άτομα με διαβήτη ηλικίας από δύο ετών και άνω. Συγκεκριμένα, η DexCom. Inc ανακοίνωσε την κυκλοφορία του Dexcom ONE στην Ελλάδα. Στόχος είναι η διευκόλυνση της πρόσβασης των ασθενών, σύμφωνα με τον Alex Moussa, γενικό διευθυντή και ανώτερο αντιπρόεδρο για τη ζώνη ΕΜΕΑ. Ο κ. Moussa τόνισε χαρακτηριστικά: «Στην Dexcom, αποτελεί δέσμευσή μας η διάθεση καινοτόμων λύσεων τεχνολογίας συνεχούς παρακολούθησης της γλυκόζης σε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους στον κόσμο. Η κυκλοφορία του Dexcom ONE στην Ελλάδα θα καταστήσει τη συνεχή

παρακολούθηση της γλυκόζης πιο εύκολα προσβάσιμη για τους ανθρώπους που ζουν με διαβήτη και θα τους προσφέρει μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα των τιμών και των τάσεων της γλυκόζης τους, εξασφαλίζοντας με αυτόν τον τρόπο αποτελεσματικότερη διαχείριση του διαβήτη και χαρίζοντάς τους αισιοδοξία και καλύτερη υγεία». Υπενθυμίζεται ότι ο διαβήτης είναι μια νόσος που προσβάλλει περισσότερα από 537 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, σύμφωνα με προσφάτως δημοσιευμένα δεδομένα από την IDF (Διεθνή Ομοσπονδία Διαβήτη). Στην Ελλάδα, υπολογίζεται ότι το 12% του πληθυσμού πάσχει από διαβήτη και το 12,4% του πληθυσμού εμφανίζει προδιαβήτη. Το 29,1% μάλιστα των ατόμων με διαβήτη δεν διαχειρίζονται την πάθησή τους με αποτελεσματικό

περισσότεροι διαβητικοί κάνουν μετρήσεις μέσω τρυπημάτων των δαχτύλων και ελέγχους του αίματος κατά τη διάρκεια της ημέρας και της νύχτας, γεγονός που επιβαρύνει σημαντικά την καθημερινότητά τους. Νέα λύση Το σύστημα περιλαμβάνει έναν μικρό αισθητήρα και πομπό που φοριέται από τον χρήστη. Με τον τρόπο αυτό καταγράφονται και αποστέλλονται με ασύρματο τρόπο τιμές γλυκόζης, σε πραγματικό χρόνο, σε συμβατή «έξυπνη» συσκευή ή δέκτη μέσω της εφαρμογής Dexcom ONE. Το σύστημα απαλλάσσει τον ασθενή από επώδυνα τρυπήματα των δαχτύλων και κοπιαστικές σαρώσεις. Ένας αισθητήρας, ανθεκτικός στο νερό, μπορεί να παραμείνει στο δέρμα και για δέκα ημέρες και να στέλνονται μετρήσεις κάθε πέντε λεπτά στο κινητό τηλέφωνο. Τα δεδομένα μπορεί να τα παρακολουθεί και ο γιατρός και να λαμβάνει «συναγερμό» τόσο ο ασθενής όσο και ο επαγγελματίας υγείας για υψηλές και χαμηλές μετρήσεις. Προϋπόθεση αποτελεί η εγκατάσταση της εφαρμογής σε συμβατό κινητό. Επίσης, η εφαρμογή απεικονίζει την ταχύτητα και την κατεύθυνση των επιπέδων της γλυκόζης με βέλη τάσεων. Συνεπώς, ο διαβητικός μπορεί να λαμβάνει αποφάσεις που αφορούν τη θεραπεία του ανά πάσα στιγμή και να αποφεύγει δυνητικώς επικίνδυνα συμβάντα που οφείλονται σε υψηλές ή χαμηλές τιμές γλυκόζης. Στη διευκόλυνση των διαβητικών, που θα αποφεύγουν τα τρυπήματα και τα σκαναρίσματα, έδωσε έμφαση ο ενδοκρινολόγος-διαβητολόγος και άτομο με διαβήτη τύπου 1 Γεώργιος Τσούτσας, επισημαίνοντας: «Για πολλά χρόνια, ο έλεγχος της

Η αυτοπαρακολούθηση, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να σημαίνει τρύπημα δαχτύλου έως και δέκα ή περισσότερες φορές την ημέρα.

γλυκόζης του αίματος με τρύπημα του δαχτύλου αποτελούσε προϋπόθεση για την αυτοδιαχείριση του διαβήτη. Ωστόσο, η αυτοπαρακολούθηση, η οποία σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να σημαίνει τρύπημα δαχτύλου έως και δέκα ή περισσότερες φορές την ημέρα, μπορεί να είναι χρονοβόρα, επώδυνη και δύσκολο να ενταχθεί στο καθημερινό πρόγραμμα ενός ανθρώπου με σακχαρώδη διαβήτη». Όφελος για τους ασθενείς θα είναι η παροχή δεδομένων, σύμφωνα με τον γιατρό: «Με το Dexcom ONE τα άτομα με διαβήτη έχουν πλέον την ελευθερία να ζουν χωρίς να χρειάζεται πια να τρυπούν τα δάχτυλά τους ή να έχουν το βάρος των πολλαπλών σκαναρισμάτων, ενώ μπορούν να βασίζονται πλέον με σιγουριά στα δεδομένα που λαμβάνουν από το Dexcom ONE για να προχωρούν σε αποφάσεις θεραπείας, γεγονός που καθιστά δυνατή μια περισσότερο προσωποποιημένη και αποτελεσματική αυτοδιαχείριση». •••

Διαβάστε περισσότερα σχετικά με τη χρήση του συστήματος στη διεύθυνση Dexcom com

Oσακχαρώδης διαβήτης μπορεί να προκαλέσει σοβαρές βλάβες στα μάτια, οι οποίες αναπτύσσονται σταδιακά, με την πάροδο του χρόνου, και αν δεν γίνουν εγκαίρως αντιληπτές, μπορεί να πλήξουν την όραση.

Ο δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, χειρουργός-οφθαλμίατρος, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, παρουσιάζει 8 βασικά δεδομένα που όλοι πρέπει να γνωρίζουμε για τον διαβήτη και τις επιπτώσεις

1. Ο κίνδυνος επιπλοκών στα μάτια απειλεί όλους τους ασθενείς με διαβήτη. Αφορά τους πάσχοντες από όλες τις μορφές της νόσου (διαβήτης τύπου 1, τύπου 2, διαβήτης κύησης), αλλά όσο περισσότερα χρόνια νοσεί ένα άτομο τόσο περισσότερο κινδυνεύει η όρασή του. Ο κίνδυνος είναι επίσης μεγαλύτερος στους ασθενείς που δεν ρυθμίζουν καλά το σάκχαρό τους (γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη Hb1c πάνω από 7%), καθώς και σε όσους έχουν συνοδά προβλήματα (π.χ. καπνίζουν, έχουν αυξημένη χοληστερόλη ή/και κυρίως έχουν μη ελεγχόμενη υπέρταση). Ο συνδυασμός του σακχαρώδους διαβήτη με την υπέρταση δείχνει να είναι ο χειρότερος εχθρός του αγγειακού συστήματος, με τον αμφιβληστροειδή και τα αγγεία του να πλήττονται πρώτα από αυτά τα νοσήματα. 2. Οι οφθαλμικές επιπλοκές του διαβήτη είναι συχνές. Η πιο γνωστή –αλλά όχι και η μοναδική– είναι η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια

κροσκοπικά αιμοφόρα αγγεία των ματιών. Άλλα προβλήματα που μπορεί να παρουσιάσουν οι διαβητικοί ασθενείς είναι καταρράκτης, γλαύκωμα κ.λπ. Τα προβλήματα αυτά μπορεί να απειλήσουν την όραση. Στην πραγματικότητα, ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελεί την κύρια αιτία τύφλωσης στις ηλικίες κάτω των 65 ετών. Τα καλά νέα είναι ότι ο καλός γλυκαιμικός έλεγχος (καλή ρύθμιση του σακχάρου αίματος) μπορεί να μειώσει σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης διαβητικών οφθαλμοπαθειών. Επιπλέον, η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας μειώνει έως και 95% τον κίνδυνο τύφλωσης εξαιτίας της. Επομένως, η συνεργασία του διαβητολόγου με τον χειρουργό-οφθαλμίατρο δημιουργεί την απόλυτη ομάδα αντιμετώπισης, φυσικά μαζί με την προσήλωση και συμμετοχή των ασθενών.

3. Χρειάζονται περίπου δέκα χρόνια για να αναπτυχθούν σοβαρά οφθαλμολογικά προβλήματα λόγω του διαβήτη. Αυτό δίνει στους ασθενείς το περιθώριο να ρυθμίσουν το σάκχαρό τους και να επισκέπτονται τακτικά τον οφθαλμίατρό τους (τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο) για να ελέγχουν προληπτικά τα μάτια τους.

4. Οι πάσχοντες από διαβήτη έχουν διπλάσιες πιθανότητες να αναπτύξουν πρόωρο καταρράκτη. Ο καταρράκτης είναι πρόωρος όταν εκδηλώνεται πριν την ηλικία των περίπου 70 ετών, που είναι η συνήθης ηλικία εκδήλωσής του στην Ελλάδα. Επιπλέον, ο καταρράκτης εξελίσσεται ταχύτερα στους διαβητικούς ασθενείς. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η αυξημένη γλυκόζη (σάκχαρο) οδηγεί σε συσσώρευση κυττάρων και πρωτεϊνών στον φυσικό φακό του ματιού, με συνέπεια να θολώνει. Η αυστηρή ρύθμιση των επιπέδων γλυκόζης μπορεί να καθυστερήσει την ανάπτυξή του. Κίνδυνος στην κύηση 5. Οι έγκυοι με διαβήτη διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας. Έχουν επίσης αυξημένες πιθανότητες να παρουσιάσουν απώλεια όρασης εξαιτίας της. Ο κίνδυνος αυτός, όμως, δεν αφορά τις γυναίκες που εκδηλώνουν διαβήτη στη διάρκεια της κύησης (διαβήτης κύησης) αλλά όσες έπασχαν ήδη από τη νόσο πριν την εγκυμοσύνη. Μάλιστα η διαβητική αμφιβλη-

στροειδοπάθεια μπορεί να επιδεινωθεί πολύ γρήγορα στην εγκυμοσύνη Στις γυναίκες που είχαν διαβήτη πριν μείνουν έγκυοι, συνιστάται να υποβάλλονται σε προληπτικό οφθαλμολογικό έλεγχο νωρίς στην εγκυμοσύνη τους και ύστερα να τον επαναλαμβάνουν ανάλογα με τις συστάσεις του οφθαλμιάτρου τους. Οι έγκυοι που πέρασαν διαβήτη κύησης πρέπει να προσέχουν στις επόμενες δεκαετίες της ζωής τους για την πιθανότητα εκδήλωσης διαβήτη τύπου 2.

6. Ο διαβήτης μπορεί να προκαλέσει παροδικό ή επίμονο θόλωμα της όρασης. Ο πιο συχνός λόγος που συμβαίνει αυτό στους ασθενείς με αρρύθμιστο σάκχαρο είναι το διαβητικό οίδημα της ωχράς κηλίδας. Ο δεύτερος συχνότερος λόγος εντοπίζεται συνήθως σε άτομα στα οποία δεν έχει διαγνωστεί ακόμα ο διαβήτης και είναι οι απότομες αλλαγές (αυξήσεις ή μειώσεις) της γλυκόζης (σακχάρου) αίματος. Αυτές έχουν ως αποτέλεσμα το φαινόμενο του διαβητικού φακού, κατά το οποίο μέσω πολύπλοκων βιολογικών διεργασιών προκαλείται απότομο οίδημα ή συρρίκνωση του φυσιολογικού φακού του ματιού, με αποτέλεσμα απότομες αλλαγές της μυωπίας ή και της υπερμετρωπίας. 7. Ο διαβήτης μπορεί να προκαλέσει μυϊκή πάρεση και διπλωπία. Αυτό μπορεί να συμβεί κυρίως σε συνδυασμό με υπέρταση, καθώς μπορεί να προκληθούν μικροαγγειακά επεισόδια στα εξειδικευμένα νεύρα που νευρώνουν τους λεπτούς μύες των οφθαλμών. Το αποτέλεσμα είναι συνήθως μυϊκή πάρεση (όχι μόνιμη παράλυση) και συνήθως οριζόντια διπλωπία. Στην πραγματικότητα, αυτός είναι ο πιο συχνός λόγος διπλωπίας στη χώρα μας (μετά τη θυρεο-

ειδοπάθεια). Η διπλωπία συνήθως διαρκεί λιγότερο από δύο μήνες (με μέγιστη διάρκεια τους τρεις, σε μερικές περιπτώσεις).

8. Οι ασθενείς με διαβήτη διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο λοιμώξεων. Όταν η γλυκόζη (σάκχαρο) αίματος δεν ρυθμίζεται σωστά, μπορεί να επηρεάσει το ανοσοποιητικό σύστημα, μειώνοντας την ικανότητά του να καταπολεμά τις λοιμώξεις σε όλο το σώμα και επομένως στα μάτια. Για την προστασία από αυτές οι διαβητικοί ασθενείς πρέπει να τηρούν σχολαστικά όλους τους κανόνες υγιεινής (καλό πλύσιμο των χεριών, αποφυγή αγγίγματος των ματιών με τα χέρια). Τα οφθαλμολογικά προβλήματα που προκαλεί ο σακχαρώδης διαβήτης είναι πολλά και, συχνά, αρχίζουν νωρίς στην πορεία της νόσου. Γι’ αυτό έχει μεγάλη σημασία να κάνει ο πληθυσμός τακτικές οφθαλμολογικές εξετάσεις, οι οποίες και τον διαβήτη μπορούν να αποκαλύψουν και να ανιχνεύσουν εγκαίρως τις επιπλοκές του στα μάτια. Πόσο μάλλον όταν μιλάμε για μια νόσο που είναι ύπουλη, γιατί αρχικά δεν προκαλεί συμπτώματα ώστε να γίνει αντιληπτή χωρίς εξετάσεις.

Οφθαλμικός έλεγχος

Οι ασθενείς με διαβήτη συνιστάται να ελέγχονται προληπτικά από τον οφθαλμίατρο με την εξής συχνότητα:

œ Αν έχουν διαβήτη τύπου 1, χρειάζονται έλεγχο μία φορά τον χρόνο. Ο έλεγχος πρέπει να αρχίζει μέσα σε 5 χρόνια από τη διάγνωση του διαβήτη τύπου 1. œ Αν έχουν διαβήτη τύπου 2, πρέπει να ελέγχονται μία φορά τον χρόνο αμέσως μετά τη διάγνωση. œ Αν είναι γυναίκες με διαβήτη τύπου 1 ή τύπου 2 και μείνουν έγκυοι, καλό είναι να ελέγχονται μία φορά πριν μείνουν έγκυοι ή εντός του πρώτου τριμήνου της κυήσεως. Ο έλεγχος μπορεί να επαναληφθεί αργότερα στην εγκυμοσύνη και ακόμα μία ή περισσότερες φορές έως ότου το μωρό γίνει ενός έτους. œ Οι γυναίκες που αναπτύσσουν διαβήτη στη διάρκεια της κύησης, συνήθως, δεν χρειάζονται πρόσθετο οφθαλμολογικό έλεγχο, καθώς είναι απίθανο να εκδηλώσουν διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια.

Εννοείται πως η συχνότητα των ελέγχων θα αλλάξει αν υπάρξουν παθολογικά ευρήματα. Σε μια τέτοια περίπτωση, οι ασθενείς πρέπει να τηρούν τις συστάσεις του οφθαλμιάτρου τους.•••

Tις τελευταίες δύο-τρεις δεκαετίες, επήλθαν δραματικές αλλαγές στον τρόπο ζωής στις δυτικού τύπου κοινωνίες, αλλά και σε άλλες χώρες του πλανήτη, με δυσάρεστα αποτελέσματα: το ένα τρίτο του πληθυσμού πάσχει από παχυσαρκία και πάνω από μισό δισεκατομμύριο ασθενείς στη Γη πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη. Ως επακόλουθο των πανδημιών της παχυσαρκίας και του διαβήτη, η επιδημιολογία πολλών παθήσεων του ανθρώπου έχει αλλάξει. Για παράδειγμα, ο μεγαλύτερος εχθρός της δημόσιας υγείας στις ημέρες μας είναι, πλέον, οι βλάβες στα μεγάλα αγγεία, όπως τα εγκεφαλικά επεισόδια, η στεφανιαία νόσος και η περιφερική αγγειοπάθεια, και οι βλάβες στα μικρά αγγεία, όπως η αμφιβληστροειδοπάθεια, η νεφροπάθεια και η περιφερική νευροπάθεια, που σχετίζονται κυρίως με την υπέρταση και τον διαβήτη. Σε μια προσπάθεια να ευαισθητοποιηθούν οι ιθύνοντες και να ενημερωθεί το κοινό για τα μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης των επιπλοκών του διαβήτη, η Διεθνής

Β. Βλαχάκος Ομότιμος καθηγητής της Ιατρικής Σχολής Αθηνών Πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ομίλου ΒΙΟΪΑΤΡΙΚΗ

Ομοσπονδία Διαβήτη και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας καθιέρωσαν, ήδη από το 1991, τη 14η Νοεμβρίου εκάστου έτους ως την Παγκόσμια Ημέρα του Διαβήτη. Στο πλαίσιο αυτό, θα αναφερθούμε εν συντομία σε βασικές πληροφορίες για τη νεφρική νόσο, που ο καθένας μας πρέπει να γνωρίζει, ώστε να πειστεί πως ήρθε η ώρα να αλλάξει συνήθειες και τρόπο ζωής, για να διαφυλάξει το πολύτιμο αγαθό της υγείας του. Ακολουθώντας τον κανόνα των τρίτων, το ένα τρίτο του πληθυσμού πάσχει από παχυσαρκία, το ένα τρίτο των παχύσαρκων θα αναπτύξουν διαβήτη και το ένα τρίτο των διαβητικών θα αναπτύξουν νεφροπάθεια. Υπάρχει γενετική προδιάθεση για τη διαβητική νεφροπάθεια, που πιστοποιήθηκε με μελέτες σε μέλη οικογενειών και φυλών ή αναλύσεις διαφόρων γονιδίων σε διαβητικούς ασθενείς. Από τους διαβητικούς ασθενείς τύπου 1, που είναι γνωστή η χρονική στιγμή έναρξης του σακχαρώδους διαβήτη, μάθαμε την πορεία της έναρξης και εξέλιξης της διαβητικής νεφροπάθειας. Τα πρώτα πέντε χρόνια, εμφανίζεται

υπερλειτουργία των νεφρών, με αφύσικα χαμηλή κρεατινίνη. Τα επόμενα δέκα χρόνια, εμφανίζεται «ψευδοομαλοποίηση» της νεφρικής λειτουργίας, που όμως υποκρύπτει έναρξη βλάβης, όπως διαπιστώνεται από την ανάπτυξη υπέρτασης και μικροαλβουμινουρίας. Τέλος, τα επόμενα δέκα-δεκαπέντε χρόνια, εξελίσσεται η βλάβη σε νόσο με βαριά πρωτεϊνουρία και σταδιακή μείωση της νεφρικής κάθαρσης, που σε άλλο χρόνο θα οδηγήσει τον ασθενή σε τελικό στάδιο χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας. Η διαφορά μεταξύ σακχαρώδους διαβήτη τύπου 1 και τύπου 2 είναι πως στον πρώτο η υπέρταση έπεται της νεφροπάθειας, ενώ στον δεύτερο η υπέρταση προηγείται της νεφροπάθειας. Κατόπιν των προαναφερθέντων, δεν είναι να απορεί κανείς που η διαβητική νόσος των νεφρών αποτελεί την πρώτη αιτία χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας. Γι’ αυτό, πάνω από τους μισούς ασθενείς που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση, περιτοναϊκή κάθαρση ή μεταμόσχευση νεφρού έχουν ως αιτία του τελικού σταδίου της χρόνιας

νεφρικής ανεπάρκειάς τους τον διαβήτη ή/και την υπέρταση (σχεδόν όλοι οι διαβητικοί με νεφροπάθεια είναι υπερτασικοί). Ας σημειωθεί όμως πως η πρώτη αιτία νοσηρότητας και θανάτου στους ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο δεν είναι το τελικό στάδιο νεφρικής ανεπάρκειας, αλλά οι νόσοι του καρδιαγγειακού συστήματος (εμφράγματα, καρδιακή ανεπάρκεια, εγκεφαλικά επεισόδια). Επομένως, η αντιμετώπιση των ασθενών αυτών πρέπει να είναι σφαιρική και, εκτός από τον νεφρολόγο, στην παρακολούθησή τους πρέπει να συμμετέχει και καρδιολόγος, για ενδελεχή καρδιολογικό έλεγχο και κατάλληλη επιθετική αντιμετώπιση. Είναι δε τόσο σπουδαίο αυτό, που τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργηθεί ένας νέος κλάδος που ασχολείται με το καρδιονεφρικό σύνδρομο, δηλαδή με τους ασθενείς που πάσχουν ταυτόχρονα από καρδιακή και νεφρική ανεπάρκεια. Αυτός ο όρος έχει γίνει διεθνώς αποδεκτός και για το καρδιονεφρικό σύνδρομο, οργανώνονται πλέον συνέδρια, συμπόσια και ημερίδες, εκδίδονται ειδικά συγγράμ -

ματα και δημοσιεύονται εργασίες σε ολοένα αυξανόμενο αριθμό. Για την πρόληψη της διαβητικής νεφροπάθειας και την καθυστέρηση της επιδείνωσης της νεφρικής κάθαρσης προς τα τελικά στάδια υπάρχουν δύο σπουδαίοι στόχοι: η καλή ρύθμιση του σακχάρου με επίπεδα γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης κάτω από 7% και η ρύθμιση της υπέρτασης σε επίπεδα μικρότερα του 140/90 mmHg στο ιατρείο και 135/85 mmHg στο σπίτι, ειδικότερα αν υπάρχει πρωτεϊνουρία. Πρέπει, δηλαδή, με φάρμακα να σπάσουμε τους φαύλους κύκλους μεταξύ υπέρτασης, πρωτεϊνουρίας και νεφρικής ανεπάρκειας, όπου η κάθε διαταραχή φαίνεται να επιδεινώνει την άλλη. Από τις διάφορες κατηγορίες αντιυπερτασικών φαρμάκων που διαθέτουμε στη θεραπευτική μας φαρέτρα, πρωτεύουσα θέση κατέχουν τα φάρμακα που απενεργοποιούν τον άξονα ρενίνης-αγγειοτασίνης, δηλαδή οι ανταγωνιστές του μετατρεπτικού ενζύμου (οι περίφημες πρίλες) ή οι αναστολείς του υποδοχέα της αγγειοτασίνης ΙΙ (οι λεγόμενες σαρτάνες). Κι αυτό γιατί, πέρα από τη μείωση της συστηματικής αρτηριακής πίεσης, μειώνουν και την πρωτεϊνουρία και επιβραδύνουν την εξέλιξη της νεφρικής ανεπάρκειας. Οι άλλες κατηγορίες αντιυπερτασικών φαρμάκων, και ειδικά τα διουρητικά, συνεπικουρούν προφανώς τα φάρμακα κατά του ΣΡΑ για την επίτευξη του στόχου της αντιυπερτασικής αγωγής. Δεν είναι δυνατόν να τελειώσουμε αυτήν την αναφορά στον διαβήτη και στη διαβητική νεφροπάθεια χωρίς να αναφερ-

θούμε σε μια νέα κατηγορία φαρμάκων, που αναπτύχθηκε τα τελευταία χρόνια για την αντιμετώπιση του διαβήτη, αλλά καθιερώθηκε γρήγορα, λόγω των αποδεδειγμένων καρδιονεφροπροστατευτικών δράσεών της. Πρόκειται για τους αναστολείς των SGLT2 καναλιών συμμεταφοράς νατρίου-γλυκόζης ή αλλιώς γλυφλοζίνες, που εμποδίζουν την επαναρρόφηση γλυκόζης και νατρίου στους νεφρούς και αυξάνουν την αποβολή γλυκόζης (γλυκοζουρία) και νατρίου (αλατοδιούρηση) στα ούρα. Αν και δεν αποτελούν ισχυρά αντιδιαβητικά φάρμακα, μια σειρά κλινικών μελετών, τόσο σε διαβητικούς με καλή νεφρική λειτουργία όσο και σε διαβητικούς με διαβητική νεφροπάθεια, κατέδειξαν πως οι γλυφλοζίνες προσφέρουν σημαντική νεφρική και καρδιακή προστασία και μειώνουν την καρδιαγγειακή νοσηρότητα και θνητότητα. Παρόμοια είναι τα ευεργετικά αποτελέσματα των γλυφλοζινών και σε ασθενείς με νεφροπάθεια και καρδιοπάθεια μη διαβητικής αιτιολογίας, γι’ αυτό ο συνδυασμός χορήγησης αναστολέων του άξονα ρενίνης-αγγειοτασίνης και αναστολέων των SGLT2 καναλιών αποτελεί στις μέρες μας την καλύτερη θεραπεία για τη νεφροπάθεια και καρδιακή ανεπάρκεια, δηλαδή για ασθενείς με καρδιονεφρικό σύνδρομο. Οι δύο κατηγορίες αυτών των φαρμάκων αλληλοσυμπληρώνονται και στην ερυθροποίηση, αφού οι αναστολείς του άξονα ρενίνης-αγγειοτασίνης τείνουν να μειώσουν τον αιματοκρίτη, ενώ

Κ

οινό «μέτωπο» κατά του σακχαρώδους διαβήτη δημιούργησαν η Νοvo Nordisk Hellas και η ΑΜΚΕ «Με Οδηγό το Διαβήτη» μέσω της νέας εκστρατείας με τίτλο #EinaiStoDikoSouΧeri. Κοινό και ασθενείς καλούνται να λάβουν πληροφορίες ώστε να αντιληφθούν και να αποτρέψουν τις βλαπτικές συνέπειες του διαβήτη στην υγεία. Αξιοποιώντας τα social media η καμπάνια επιχειρεί να ενημερώσει για τον πολλαπλάσιο κίνδυνο που διατρέχει ένας ασθενής με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 να υποστεί έμφραγμα του μυοκαρδίου ή αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, αλλά και να κληθεί να αντιμετωπίσει τη νόσο της παχυσαρκίας. Υπολογίζεται ότι σχεδόν ο μισός πληθυσμός εκ των ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 αναγνωρίζει ότι έχει αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου. Ανήμερα της Παγκόσμιας Ημέρας Διαβήτη, στις 14 Νοεμβρίου, πραγματοποιήθηκε συνέντευξη Τύπου στο Σεράφειο Κέντρο του Δήμου Αθηναίων. Στους τρόπους αντιμετώπισης του διαβήτη στάθηκε ο γενικός διευθυντής της Novo Nordisk Hellas και πρόεδρος του ΣΦΕΕ, Ολύμπιος Παπαδημητρίου, σχολιάζοντας: « Ο σακχαρώδης διαβήτης μπορεί να μπει στη ζωή του καθένα μας –το έχει ήδη κάνει στις ζωές περίπου ενός εκατομμυρίου

συμπολιτών μας». «Όπλα» εναντίον της νόσου αποτελούν «η σωματική άσκηση, η σωστή διατροφή και η διαχείριση του σωματικού βάρους, ώστε να αποφύγουμε τη νόσο της παχυσαρκίας, είναι τα “εργαλεία” που θα μας βοηθήσουν να αποτρέψουμε την εμφάνιση του διαβήτη. Αλλά ακόμη κι αν μας συναντήσει ο διαβήτης, χρησιμοποιώντας τα ίδια “εργαλεία”, καθώς και αποκτώντας γνώση και εκπαίδευση για το πώς επηρεάζει το καρδιαγγειακό μας σύστημα και το πώς μπορούμε να αποφύγουμε τις επιπλοκές που προκαλεί, θα καταφέρουμε να τον διαχειριστούμε αποτελεσματικά. Τελικά, σε πολύ μεγάλο βαθμό, «Είναι στο Δικό μας Χέρι!» επεσήμανε ο κ. Παπαδημητρίου. Έμφαση στις σοβαρές συννοσηρότητες και στη διεπιστημονική αντιμετώπισή τους έδωσε ο παθολόγος-διαβητολόγος, διευθυντής της Παθολογικής-Διαβητολογικής Κλινικής, υπεύθυνος του Διαβητολογικού Κέντρου και των εξωτερικών ιατρείων σακχαρώδη διαβήτη του Metropolitan General, Αντώνιος Λέπουρας. «Ας μην ξεχνάμε ότι η πανδημία, για λόγους μη γνωστούς, αυξάνει την επίπτωση του σακχαρώδη διαβήτη και, ενώ φαίνεται να υποχωρεί, τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη εξακολουθούν να χρειάζονται να διατηρούν ευγλυκαιμία, να αντιμετωπίζουν

αγγειακά, οφθαλμολογικά και νευρολογικά προβλήματα» τόνισε ο κ. Λέπουρας. Τον θανατηφόρο συνδυασμό σακχαρώδους διαβήτη και Covid-19 επεσήμανε ο ενδοκρινολόγος-διαβητολόγος, αντιπρόεδρος Μη Μεταδοτικών Νοσημάτων του ΕΟΔΥ, Σπύρος Σαπουνάς. Ο τελευταίος συνέστησε στους διαβητικούς «να προστατεύονται από τη μόλυνση από τον ιό, να εμβολιάζονται με όλες τις αναμνηστικές δόσεις, να ελέγχονται για έγκαιρη ανίχνευση της λοίμωξης και να φροντίζουν για την καλή ρύθμιση του σακχάρου τους». Την εκστρατεία #EinaiStoDikoSouXeri παρουσίασε η διευθύντρια Εταιρικών Υποθέσεων της Novo Nordisk Hellas, Μαίρη Καραγεώργου, σημειώνοντας: «Θέλου-

με οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και οι οικείοι τους να καταλάβουν ότι αν αφήσουν τον σακχαρώδη διαβήτη ανεξέλεγκτο, θα αντιμετωπίσουν μεγαλύτερα προβλήματα στο μέλλον και ότι η έγκαιρη διάγνωση ισοδυναμεί με καλύτερη ποιότητα ζωής». Αξίζει να σημειωθεί ότι κεντρικό πρόσωπο της καμπάνιας θα είναι η γνωστή ηθοποιός Αθηνά Ζώτου. Η εκστρατεία τελεί υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Αττικής, του Δήμου Αθηναίων, της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας (ΕΔΕ), της Ελληνικής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας, της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας (ΕΚΕ) και της Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Παχυσαρκίας (ΕΙΕΠ).•••

Αν οι ασθενείς

αφήσουν τον σακχαρώδη

διαβήτη

ανεξέλεγκτο, θα αντιμετωπίσουν μεγαλύτερα προβλήματα στο μέλλον.

Τσούτσα, Ενδοκρινολόγου-διαβητολόγου,

του

Oεμβολιασμός αποτελεί το πιο ισχυρό, έξυπνο και αποτελεσματικό «όπλο» που διαθέτουμε για την αντιμετώπιση ενός νοσήματος που δύναται να επιβαρύνει το άτομο, την κοινότητα και, συνολικά, το σύστημα δημόσιας υγείας. Ο ετήσιος αντιγριπικός εμβολιασμός αναγνωρίζεται από διεθνείς και εθνικούς φορείς υγείας ως η θεμελιώδης ιατρική πρακτική για την αντιμετώπιση της γρίπης και των επιπλοκών που αυτή μπορεί να επιφέρει. Φέτος, ειδικά την περίοδο 2021-2022, ο εμβολιασμός της γρίπης λαμβάνει ιδιαίτερη σημασία, καθώς η επίδραση της πανδημίας συνεχίζεται, επιδρώντας στη δημόσια και ατομική υγεία. Σε μια τυπική χρονιά, εμφανίζονται ένα εκατομμύριο περίπου περιστατικά γρίπης και 650.000 θάνατοι παγκοσμίως. Η γρίπη είναι πιο σοβαρή στους ηλικιωμένους, στις έγκυες και τα μικρά παιδιά, όπως επίσης και σε άτομα με υποκείμενα νοσήματα. Οι ίδιες ομάδες ανθρώπων αποτελούν και τον στόχο της Covid-19. Η ιδιαιτερότητα της φετινής χρονιάς ξεκινά από την περσινή χρονιά, κατά την οποία παρατηρήθηκε μια αξιοσημείωτα χαμηλή κυκλοφορία γρίπης, με μικρό αριθμό περιστατικών, λόγω των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης που επιβλήθηκαν σε όλο τον κόσμο και την αυξημένη εμβολιαστική κάλυψη. Ωστόσο, οι επιστήμονες θεωρούν ότι αυτή η χαμηλή κυκλοφορία μπορεί να έχει και αρνητικές συνέπειες, λόγω της χαμηλής φυσικής ανοσίας σε κυκλοφορούντα στε-

λέχη της γρίπης. Σε αυτήν την απρόβλεπτη επιστημονική κατάσταση, ο εμβολιασμός φαντάζει ως η καλύτερη λύση. Στην Ελλάδα, ο αντιγριπικός εμβολιασμός αποτελεί βασικότατο μέρος των εθνικών συστάσεων εμβολιασμού, όπως αυτές αποτυπώνονται τόσο στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Παιδιών & Εφήβων όσο και στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Ενηλίκων. Επίσης, αποτελεί μέρος των κατευθυντήριων οδηγιών σχεδόν όλων των επιστημονικών ιατρικών εταιρειών όλων των ειδικοτήτων. Η σοβαρότητα της γρίπης αποδεικνύεται από το αυξημένο φορτίο που προκαλεί, καθώς μπορεί να συνοδευτεί από εμφάνιση σοβαρών επιπλοκών, αυξημένες εισαγωγές σε νοσοκομείο, εισαγωγές στη ΜΕΘ, μέχρι και αυξημένη θνησιμότητα. Διαχρονικά, τα επιδημιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι η γρίπη μπορεί να επιβαρύνει το σύστημα δημόσιας υγείας κατά την περίοδο της επιδημικής αιχμής. Την αντιγριπική περίοδο 2020-2021, βέβαια, παρατηρήθηκε κάθετη πτώση αυτής της επιβάρυνσης. Ο λόγος αποδίδεται τόσο στα μέτρα ατομικής προστασίας και κοινωνικής απομόνωσης, που εφαρμόστηκαν μαζικά λόγω της πανδημίας Covid-19, όσο και στην επίτευξη υψηλής εμβολιαστικής κάλυψης έναντι της γρίπης. Στην Ελλάδα, μάλιστα, η εμβολιαστική κάλυψη της γρίπης έφτασε στα άτομα ≥65 ετών στο θεαματικό ποσοστό 73,5%, φέρνοντας τη χώρα μας πρώτη στην Ευρώπη και τρίτη στον κόσμο στη συγκεκριμένη κατηγορία εμβολιασμών. Αυτή η επίτευξη, ιδιαίτερα στο περιβάλλον της πανδημίας Covid-19,

απέτρεψε την περαιτέρω επιβάρυνση της δημόσιας υγείας από τη γρίπη, βοηθώντας ουσιαστικά στην καλύτερη διαθεσιμότητα ιατρονοσηλευτικού προσωπικού, εξοπλισμού, για την υποστήριξη ασθενών με Covid-19, απέτρεψε τη συννοσηρότητα από δύο επικίνδυνα νοσήματα (γρίπη και κορωνοϊό), που θα ήταν εξαιρετικά δύσκολη στις ευπαθείς ομάδες, ενώ βοήθησε και στη διάγνωση της Covid-μη σύγχυση διάγνωσης γρίπης και Covid-19. Λόγω των ανωτέρω, η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών συστήνει τον ετήσιο αντιγριπικό εμβολιασμό των ατόμων ≥60 ετών και όλων των ατόμων, ανεξαρτήτως ηλικίας, που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες, εννοώντας τα άτομα που έχουν συνοδά νοσήματα, περιλαμβανομένων και των ατόμων που νοσούν από σακχαρώδη διαβήτη. Ειδικότερα στα άτομα αυτά δίδεται ιδιαίτερη σημασία, καθώς τα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν ότι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σοβαρών επιπλοκών σε σύγκριση με άτομα που δεν ταλαιπωρούνται από κάποιο συνοδό νόσημα. Με ποια συμπτώματα όμως εκδηλώνεται η γρίπη;

œ Ξηρό βήχα (ήπια στην αρχή και εντονότερα αργότερα)

Τα γενικά συμπτώματα της νόσου διαρκούν 2-7 ημέρες στους περισσότερους ασθενείς, ενώ η ρινίτιδα, ο βήχας και η κακουχία μπορεί να επιμείνουν μέχρι και δύο εβδομάδες ή και περισσότερο μετά την πτώση του πυρετού. Επιπλέον, μπορεί να παρατηρηθούν και συμπτώματα όπως:

œ Υψηλός και παρατεινόμενος πυρετός œ Δύσπνοια œ Πόνος ή αίσθημα πίεσης στο στήθος œ Λιποθυμικά επεισόδια œ Σύγχυση œ Πολλοί ή παρατεινόμενοι έμετοι œ Υπνηλία Καλό είναι αν παρουσιαστούν τα ανωτέρω συμπτώματα, να επικοινωνήσετε

Οι πάσχοντες από σακχαρώδη διαβήτη είναι 3-6 φορές πιθανότερο να νοσηλευτούν κατά τη διάρκεια επιδημιών γρίπης.

μετά τη νόσηση από γρίπη σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό και εξαπλάσια (x6) πιθανότητα να χρειαστούν νοσηλεία. Πνευμονία, βρογχίτιδα και ωτίτιδες αποτελούν τα πιο αντιπροσωπευτικά παραδείγματα επιπλοκών από γρίπη σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη. Παράλληλα, η

Βιβλιογραφία

ERF Collaboration, N Engl J Med. 2011 Mar 3;364 (9):829-41

Muller LM, et al. Clin Infect Dis. 2005 Aug 1;41 (3):281-8

Meier CR, Eur J Clin Microbiol Infect Dis 2000;19:834-42.

Bouter KP, Diabetes Res Clin Pract 1991;12:61-8.

Allard R, Diabetes Care 2010;33:14913.

https://www.gov.uk/government/publications/influenza-the-green-book-chapter-19 (p5) Diepersloot RJA, diabetes care, 1990, 13: 876-882

Smith AS, Diabetes care, 2000; 23:95108

CDC. Flu and people with diabetes. https://www.cdc.gov/flu/diabetes/ index.htm

https://data.oecd.org/healthcare/influenza-vaccination-rates.htm Κατευθυντήριες Οδηγίες Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας, 2021. https:// www.ede.gr/%ce%ba%ce%b1%cf%84% ce%b5%cf%85%ce%b8%cf%85%ce%b d%cf%84%ce%ae%cf%81%ce%b9%ce% b5%cf%82- %ce%bf%ce%b4%ce%b7%c e%b3%ce%af%ce%b5%cf%82-%ce%b5 %ce%b4%ce%b5/

https://www idf org/our-activities/ care-prevention/cardiovascular-disease html

Αντιγριπικός Εμβολιασμός 20212022, Υπουργείο Υγείας, https:// www moh gov gr/articles/health/ dieythynsh-dhmosiasygieinhs/emboliasmoi/alles-systaseis-ths-ethnikhs-epitrophs-emboliasmwn/9447-antigripikos-emboliasmos-2021-2022

ίδια η γρίπη μπορεί να απορρυθμίσει τον διαβήτη, όσο καλά κι αν ρυθμίζεται από τον ασθενή, και έτσι να αποδυναμώσει το ήδη ευαίσθητο ανοσοποιητικό σύστημα, καθώς κατά τη νόσηση από γρίπη ο ασθενής αντιμετωπίζει δυσκολία στον έλεγχο των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα, ως συνέπεια της αύξησης της γλυκόζης σε αυτό, ενώ ταυτόχρονα η νόσηση μπορεί να μειώσει την όρεξη, οδηγώντας σε χαμηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα. Επίσης, οι πάσχοντες από σακχαρώδη διαβήτη είναι 3-6 φορές πιθανότερο να νοσηλευτούν κατά τη διάρκεια επιδημιών γρίπης, είτε λόγω απορρύθμισης της ίδιας της νόσου του διαβήτη είτε λόγω εμφάνισης επιπλοκών. Πιο συγκεκριμένα, ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 που νόσησαν από γρίπη, κατά

πης και συστήνεται από σειρά διεθνών οργανισμών (WHO, International Diabetes Federation, American Diabetes Association, US Centers for Disease Control and Prevention, European Union Countries). Επίσης, τόσο διεθνείς όσο και ελληνικές επιστημονικές εταιρείες γύρω από τον σακχαρώδη διαβήτη έχουν εντάξει τον αντιγριπικό εμβολιασμό στις κατευθυντήριες οδηγίες τους. Τα δε εθνικά προγράμματα εμβολιασμού ανά τον κόσμο, όπως και της χώρας μας, συστήνουν κατά προτεραιότητα τον αντιγριπικό εμβολιασμό των ατόμων αυξημένου κινδύνου. Στις ομάδες αυτές υπάγονται, τυπικά, εκτός από τους πάσχοντες από σακχαρώδη διαβήτη, οι ασθενείς με καρδιαγγειακή νόσο ή νεφρική νόσο (συχνές σε άτομα με διαβήτη), οι ασθενείς με χρόνια αναπνευστικά προβλήματα, οι έγκυες γυναίκες και οι επαγγελματίες υγείας. Η υψηλή εμβολιαστική κάλυψη της προηγούμενης περιόδου κρίνεται αναγκαίο να διατηρηθεί, ειδικά φέτος, καθώς η πανδημία συνεχίζει να πιέζει τα συστήματα υγείας. Για τον λόγο αυτό, υπάρχει μεγάλη ανάγκη ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης των πασχόντων από σακχαρώδη διαβήτη για τη σοβαρότητα της γρίπης και την αναγκαιότητα πρόληψης μέσω του αντιγριπικού εμβολιασμού. Πόσο ασφαλές και αποτελεσματικό είναι το εμβόλιο; Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου ανέρχεται στο 70%-90% και είναι καλά ανεκτό και ασφαλές. Η αντένδειξη εμβολιασμού είναι σοβαρή αλλεργία σε αβγό, η οποία μπορεί να προκαλέσει ένα σπάνιο αλλά σοβαρό σύνδρομο (Guillain-Barré). Επίσης, αν κάποιος παρουσιάζει πυρετό, θα πρέπει να περιμένει να υποχωρήσει ο πυρετός και μετά να προχωρήσει στον εμβολιασμό. Επισημαίνεται ότι, μέσω των συστημάτων φαρμακοεπαγρύπνησης που λειτουργούν διεθνώς, δεν έχουν καταγραφεί σοβαρές συστηματικές παρενέργειες του αντιγριπικού εμβολίου. Σημαντικό είναι να γνωρίζουμε ότι, για την τρέχουσα περίοδο, όπως συμβαίνει κάθε χρόνο, και επειδή ο ιός της γρίπης μεταλλάσσεται σε διαφορετικούς υπο-ορότυπους, η σύνθεση του αντιγριπικού εμβολίου περιέχει τα εγκεκριμένα στελέχη του ιού, σύμφωνα με τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Ο εμβολιασμός έναντι της γρίπης συστήνεται από το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών και αποζημιώνεται πλήρως για όλα τα άτομα που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες.•••

«

Ό

πλο» μπορεί να αποτελέσει η σωματική άσκηση για την ανάκτηση της εγκεφαλικής ευαισθησίας στην ινσουλίνη. Σύμφωνα με νέα μελέτη, ένα πρόγραμμα άσκησης 8 εβδομάδων μπορεί να αποκαταστήσει την ευαισθησία του εγκεφάλου στην ινσουλίνη σε άτομα παχύσαρκα που κάνουν καθιστική ζωή, γεγονός που θα μπορούσε να προστατεύσει από τον διαβήτη τύπου 2. Η μειωμένη ευαισθησία του εγκεφάλου στην ινσουλίνη μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού βάρους, αυξάνοντας τον κίνδυνο διαβήτη τύπου 2. Αναλυτικά το εν λόγω πρόγραμμα άσκησης περιλαμβάνει από μία ώρα άσκησης τρεις φορές την εβδομάδα, σύμφωνα με ερευνητές του

Κέντρου Έρευνας για τον Διαβήτη του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου του Tübingen και του Helmholtz του Μονάχου. Η επιστημονική ομάδα διερεύνησε την επίδραση της άσκησης στην ευαισθησία του εγκεφάλου στην ινσουλίνη και διαπίστωσε ότι τα υγιή επίπεδα ευαισθησίας του εγκεφάλου στην ινσουλίνη αποκαταστάθηκαν στους συμμετέχοντες μετά από ένα πρόγραμμα άσκησης 8 εβδομάδων.

Τα ευρήματα της μελέτης δημοσιεύθηκαν πρόσφατα στο JCI Insight. «Αυτή η μελέτη ενισχύει το γεγονός ότι η σωματική δραστηριότητα είναι απαραίτητη για την αποκατάσταση των μεταβολικών οδών νου-σώματος σε ασθενείς με παχυσαρκία, προδιαβήτη, διαβήτη και μεταβολικές ασθένειες γενικότερα» επεσήμανε η Dr. Ana Maria Kausel, ενδοκρινολόγος και συνιδρύτρια της Anzara Health, που δεν συμμετείχε στη μελέτη, στο Medical News Today. Ο πληθυσμός της μελέτης ήταν 21 υγιείς συμμετέχοντες με υπερβολικό βάρος ή παχυσαρκία, οι οποίοι εγγράφηκαν

θεωρούνταν ότι διέτρεχαν κίνδυνο να αναπτύξουν διαβήτη τύπου 2. Πραγματοποιούσαν προπονήσεις διάρκειας μίας ώρας

Χρησιμοποιώντας λειτουργική μαγνητική τομογραφία μετά τη χορήγηση ρινικού σπρέι ινσουλίνης σε κάθε άτομο, οι ερευνητές αξιολόγησαν την ευαισθησία του εγκεφάλου τους στην ινσουλίνη στην αρχή της μελέτης και μετά από 8 εβδομάδες. Το πρόγραμμα άσκησης αύξησε τη δράση της ινσουλίνης στο ραβδωτό σώμα του εγκεφάλου και ενίσχυσε τις λειτουργικές συνδέσεις στον ιππόκαμπο σε επίπεδα ατόμων χωρίς υπέρβαρο ή παχυσαρκία. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η βελτιωμένη ευαισθησία του εγκεφάλου στην ινσουλίνη είχε θετικά αποτελέσματα στον μεταβολισμό των συμμετεχόντων και μείωσε το αίσθημα της πείνας. Οι συμμετέχοντες μείωσαν επίσης την ποσότητα του σπλαχνικού λίπους, γεγονός που ωφέλησε περαιτέρω την υγεία τους. Ο Ryan Glatt, CPT, NBC-HWC, προσωπικός γυμναστής και προπονητής υγείας του εγκεφάλου για το Ινστιτούτο Νευροεπιστήμης του Ειρηνικού στο Κέντρο Υγείας Providence Saint John’s στη Σάντα Μόνικα της Καλιφόρνιας, που δεν συμμετείχε στη μελέτη, σημείωσε τα εξής στο MNT: «Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα μελέτη. Ωστόσο, το μέγεθος του δείγματος ήταν πολύ μικρό (21 άτομα), με διπλάσιο αριθμό γυναικών από τους άνδρες, γεγονός που καθιστά τη μελέτη υποδύναμη, ιδίως ελλείψει ομάδας ελέγχου».

Διαβήτης και αντίσταση του εγκεφάλου στην ινσουλίνη Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που παράγεται από το πάγκρεας και βοηθά τον οργανισμό να ρυθμίζει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Στον διαβήτη τύπου 1, για παράδειγμα, το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στα κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη στο πάγκρεας. Στον διαβήτη τύπου 2, ο οργανισμός γίνεται ανθεκτικός στην ινσουλίνη που παράγει. Αν και η αντίσταση στην ινσουλίνη αποτελεί στοιχείο του προδιαβήτη και του διαβήτη τύπου 2, η αντίσταση στην ινσουλίνη του εγκεφάλου δεν είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα. «Η αναισθησία στην ινσουλίνη του εγκεφάλου μπορεί να συσχετιστεί με τον διαβήτη και την παχυσαρκία, αλλά περισσότερο έχει να κάνει με τον μεταβολισμό του εγκεφάλου και την αποτελεσματικότητα σε αυτόν» εξήγησε ο Glatt. Ο Dr. Ahmet Ergin, ενδοκρινολόγος με

το SugarMD, συμφώνησε ότι η ινσουλίνη επηρεάζει τη λειτουργία του εγκεφάλου, σχολιάζοντας ότι «μελέτες έχουν δείξει ότι η ινσουλίνη παίζει ρόλο στη νευροδιαβίβαση, που σημαίνει ότι μπορεί να επηρεάσει τη διάθεση, τη συμπεριφορά και τη νόησή μας». Πρόσθεσε επίσης ότι «μια θεωρία είναι πως η αναισθησία του εγκεφάλου στην ινσουλίνη προκαλεί άμεσα διαβήτη, εμποδίζοντας το σώμα να επεξεργαστεί σωστά τη γλυκόζη». Ο ενδοκρινολόγος συμπλήρωσε ότι «μια άλλη θεωρία υποστηρίζει πως η αύξηση του σωματικού βάρους είναι ο πρωταρχικός παράγοντας του διαβήτη και ότι η αναισθησία της ινσουλίνης στον εγκέφαλο συνδέεται έμμεσα με τη νόσο. Αυτή η δεύτερη θεωρία υποστηρίζεται από έρευνες που δείχνουν ότι οι άνθρωποι που είναι υπέρβαροι έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν διαβήτη, ακόμη κι αν δεν έχουν άλλους παράγοντες κινδύνου. Τελικά, χρειάζονται περισσότερες έρευνες για να προσδιοριστεί η ακριβής σχέση μεταξύ της εγκεφαλικής ινσουλινοαντίστασης και του διαβήτη. Ωστόσο, είναι σαφές ότι οι δύο καταστάσεις συνδέονται στενά και ότι η διαχείριση της μίας μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη της άλλης». Την αντίσταση στην ινσουλίνη περιέγραφε ως έναν «φαύλο κύκλο» η δρ Kausel, σημειώνοντας ότι η διαδικασία ξεκινά από το ήπαρ προτού αρχίσει να επηρεάζει διάφορα όργανα, όπως είναι ο εγκέφα-

λος. «Όταν έχουμε αντίσταση στην ινσουλίνη στον εγκέφαλο, η σημαντική σύνδεση μεταξύ του εγκεφάλου και του εντέρου για τα σήματα πείνας [ή] κορεσμού και τον μεταβολισμό διαταράσσεται, καθιστώντας το πρόβλημα ακόμη χειρότερο» ισχυρίστηκε η δρ Kausel.

Σημάδια αντίστασης στην ινσουλίνη στον εγκέφαλο

Τα συμπτώματα της εγκεφαλικής αντίστασης στην ινσουλίνη που πρέπει να προσέξετε περιλαμβάνουν:

œ Χρόνια κόπωση œ Εγκεφαλική ομίχλη œ Προβλήματα μακροπρόθεσμης μνήμης œ Συνεχή πείνα

Τα σημάδια της εγκεφαλικής αντίστασης στην ινσουλίνη μπορεί να περάσουν απαρατήρητα, καθώς τα συμπτώματα αυτά είναι κοινά και με άλλες χρόνιες παθήσεις της υγείας. Επίσης, τα συμπτώματα της εγκεφαλικής αντίστασης στην ινσουλίνη περιλαμβάνουν αίσθημα κόπωσης μετά το φαγητό, επιθυμία για ζαχαρούχα τρόφιμα και δυσκολία συγκέντρωσης. Πώς είναι δυνατή η αλλαγή της καθιστικής ζωής Για τα άτομα με διαγνωσμένη εγκεφαλική αντίσταση στην ινσουλίνη ή για όσους ανησυχούν ότι μπορεί να την έχουν, με βάση τα συμπτώματά τους, η άσκηση συνδέεται με τη βελτίωση της υγείας, γενικά. Για την αποφυγή κάποιας βλάβης από την αλλαγή του τρόπου ζωής, από την καθιστική ζωή στην άθληση καλό είναι να προηγηθεί η γνωμοδότηση του γιατρού. Προϋπόθεση είναι η απόλαυση της δραστηριότητας, για τη μακροπρόθεσμη διατήρηση της συνήθειας της σωματικής άσκησης. Η σταδιακή προσθήκη πέντε λεπτών βοηθά έως να επιτευχθεί ο στόχος των 45 λεπτών. Σημαντική είναι η αργή έναρξη με ρεαλιστικούς στόχους, δηλαδή με ένα περπάτημα για 20 λεπτά κάθε μέρα, και να αυξηθεί σταδιακά η διάρκεια και η ένταση της προπόνησης. Επίσης, μπορεί να βοηθήσουν ασκήσεις που χτίζουν μυς, όπως είναι η άρση βαρών. Ακόμη θα βοηθήσει ένα σύστημα υποστήριξης με φίλους ή μέλη της οικογένειας που εργάζονται για τη βελτίωση της υγείας τους. Επιδίωξη

Hπανδημία δεν επέφερε αλλαγές στις ανάγκες των πολιτών προς τις υπηρεσίες μόνο του ΕΣΥ, αλλά και των μονάδων Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, όπως είναι τα φαρμακεία. Σημαντικά κρίνονται ο μετασχηματισμός του ρόλου των σύγχρονων φαρμακείων και η θεσμοθέτηση επί πληρωμή πολυεπίπεδων υπηρεσιών Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, όπως καταδείχθηκε σε δημοσκόπηση της εταιρείας Alco για λογαριασμό του Ομίλου ΠΕΙΦΑΣΥΝ Τα ευρήματα παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια του 6ου Συνεδρίου του ομίλου, που πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά την Κυριακή 20 Νοεμβρίου 2022. Οι δύο ποσοτικές έρευνες ολοκληρώθηκαν εντός του Οκτωβρίου σε δείγμα 400 φαρμακοποιών και 600 πολιτών άνω των 25 ετών σε όλη την ελληνική επικράτεια. Κλίμα αξιοπιστίας έχει δημιουργηθεί μεταξύ φαρμακοποιών και πολιτών, καθώς οι τελευταίοι δηλώνουν ότι νιώθουν εμπιστοσύνη

ρυνση των υπηρεσιών προς τους πολίτες, με τη θεσμοθέτησή τους από τη μεριά της Πολιτείας. Τι ζητούν, πλέον, οι πολίτες από τα φαρμακεία: Το πιο ουσιαστικό εύρημα της δημοσκόπησης στο κοινό είναι η καθολική επιθυμία των πολιτών, σε ποσοστό που κυμαίνεται από 80% έως 90%, για την παροχή έξι υπηρεσιών από τα φαρμακεία. Αυτές είναι:

œ Παροχή πρώτων βοηθειών (σε εγκαύματα ή τραύματα), σε ποσοστό 90%.

œ Έλεγχος για αλλεργίες, αντενδείξεις και αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα στην περίπτωση χορήγησης νέου φαρμάκου, σε ποσοστό 87%.

œ Ενημέρωση για τα εθνικά προγράμματα εξετάσεων, σε ποσοστό 86%.

œ Διεξαγωγή και άλλων γρήγορων τεστ, όπως για τον ιό της γρίπης (εκτός του κορωνοϊού), σε ποσοστό 84%.

œ Διενέργεια εμβολιασμού των ενηλίκων με όλα τα διαθέσιμα εμβόλια, σε ποσοστό 82%.

œ Έλεγχος αποτελεσματικότητας και ασφάλειας του φαρμάκου στην περίπτωση της εκ νέου χορήγησής του, σε ποσοστό 80%.

πρακτική, στις συμβουλευτικές υπηρεσίες και στην πρόληψη Ταυτόχρονα, ζητούμενο αποτελεί και για τους ίδιους τους φαρμακοποιούς η διεύ-

Από την έρευνα προκύπτει ότι οι τρεις στους τέσσερις πολίτες επιθυμούν την ανάπτυξη τεσσάρων ακόμη υπηρεσιών, όπως είναι η αντιμετώπιση απλών προβλημάτων υγείας μέσω της βοήθειας του φαρμακοποιού, σε ποσοστό 78%, η ενεσοθεραπεία (π.χ. αναλγητικές ενέσεις), σε ποσοστό 76%, η ανίχνευση χρόνιων νόσων, σε ποσοστό

θέματα υγείας, στο 73% του ερωτηθέντος δείγματος. Επιπλέον, 6 στα 10 άτομα επιθυμούν τα εμβόλια για τον κορωνοϊό να πραγματοποιούνται εντός των φαρμακείων, πρακτική που έχει υιοθετηθεί από πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Αυξημένο ήταν το ποσοστό των ερωτηθέντων που απάντησαν θετικά για την ανάπτυξη υπηρεσιών για τον έλεγχο του βάρους και τη διακοπή του καπνίσματος με σύμμαχο τον φαρμακοποιό, καθώς αυτό κυμαίνεται στο 46%. Τέλος, το 70% των πολιτών επιζητούν την ύπαρξη ενός ειδικού-χωριστού χώρου εντός των φαρμακείων όπου θα διενεργούνται οι υπηρεσίες ΠΦΥ, ενώ το 54% των πολιτών αναγνωρίζουν την ανάγκη αποζημίωσης/αμοιβής για τις υπηρεσίες που θα τους παρέχονται.

Στη δημοσκόπηση διαπιστώθηκε η σαφέστατη επιθυμία των φαρμακοποιών να παρέχουν υπηρεσίες σχετικές με το εμβολιαστικό ιστορικό (72%), τον έλεγχο βάρους και τον εμβολιασμό (70%). Επίσης, καταγράφηκε η θετική στάση των φαρμακοποιών για την εκτίμηση κινδύνου για χρόνιες νόσους (67%), τη διενέργεια και άλλων διαγνωστικών τεστ (64%) και τον έλεγχο ασφάλειας και αποτελεσματικότητας των φαρμάκων (64%) Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός πως το 76% των φαρμακοποιών θεωρούν αναγκαία την ύπαρξη ειδικού-χωριστού χώρου στα φαρμακεία, στους οποίους θα μπορούν να παρέχουν υπηρεσίες όπως αυτές που διερευνήθηκαν. Σχετικά με την αποζημίωση αυτών των υπηρεσιών, το 85% των φαρμακοποιών δήλωσαν πως μπορεί να προκύψει είτε από το κράτος είτε από ένα μικτό σύστημα αποζημίωσης με τη συμμετοχή κράτους-πολίτη-ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών. Συνολική θέση του κλάδου είναι πως κανένας φαρμακοποιός δεν χρεώνει πολίτη για παροχή πρώτων βοηθειών ή

υγείας.

για

υπηρεσίες, τα ποσοστά είναι υψηλά: œ Με την παροχή πρώτων βοηθειών συμφώνησε το 89% των φαρμακοποιών. œ Με την ενημέρωση για τα εθνικά προγράμματα εξετάσεων συμφώνησε το 86%. œ Για τον προσυμπτωματικό έλεγχο για χρόνιες νόσους είπε «ναι» το 78%.

τέσσερις

œ Με τη διακοπή του καπνίσματος συναινεί το 77%.

σχέση και την αλληλεπίδραση ανάμεσα σε φαρμακοποιούς και πολίτες, να επικοινωνηθούν στην ηγεσία του Υπουργείου Υγείας Προσδοκία είναι, από κοινού, όλοι οι συναρμόδιοι φορείς να ανοίξουν τον διάλογο για την αξιοποίηση των νέων αναγκών

Tην ελληνική μελέτη της διεθνούς συνεργασίας Partnership for Health System Sustainability & Resilience (PHSSR) παρουσίασε ο επικεφαλής της μελέτης για την Ελλάδα επίκουρος καθηγητής Οικονομικών της Υγείας και Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας Κώστας Αθανασάκης. Στο εγχείρημα αυτό ένωσαν τις δυνάμεις τους το London School of Economics, το World Economic Forum, η AstraZeneca και άλλοι παγκόσμιας εμβέλειας εταίροι. Στόχος της συνεργασίας PHSSR είναι να διερευνηθούν προσεγγίσεις για την αναδιαμόρφωση των συστημάτων υγείας, ώστε να διαθέτουν ανθεκτικότητα σε κρίσεις και να ανακάμπτουν γρήγορα. Το εγχείρημα περιλαμβάνει περισσότερες από 20 χώρες, με τη συνεργασία πανεπιστημιακών, μη κυβερνητικών οργανώσεων, βιοεπιστημών και επιστημών υγείας, υπηρεσιών υγειονομικής φροντίδας και επιχειρήσεων. Πριν από την πανδημία, πολλά συστήματα υγειονομικής περίθαλψης σε όλο τον κόσμο αγωνίζονταν ήδη να συγκρατήσουν το κόστος και να ανταποκριθούν στη ζήτηση, εν μέσω γήρανσης, αύξησης του πληθυσμού και των μη μεταδοτικών ασθενειών, μαζί με το εργατικό δυναμικό και άλλες προκλήσεις.

Η πανδημία επιδείνωσε περαιτέρω αυτά τα ζητήματα και αποκάλυψε έντονα τις αδυναμίες των συστημάτων υγείας. Εκτός από τις υπάρχουσες προκλήσεις και τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στον τομέα της δημόσιας υγείας, η πανδημία κατέδειξε επίσης ότι τα συστήματα υγείας είναι ευάλωτα σε άλλους κλυδωνισμούς, όπως οι καιρικές ή κλιματικές καταστροφές και οι συγκρούσεις. Ειδικότερα, o κ. Αθανασάκης αναφέρθηκε στη μεθοδολογία που χρησιμοποιεί η PHSSR, την οποία έχει αναπτύξει το London School of Economics. Αξίζει να σημειωθεί ότι η εθολογία αποτελείται από επτά βασικούς τομείς: 1. Διακυβέρνηση (το ευρύ φάσμα των λειτουργιών που σχετίζονται με τη διακυβέρνηση και τη θέσπιση κανόνων και εκτελούνται από τις κυβερνήσεις και τους φορείς λήψης αποφάσεων, καθώς επιδιώκουν να επιτύχουν τους στόχους της Πολιτικής Υγείας της δικαιοδοσίας τους) 2. Χρηματοδότηση (ο τρόπος με τον

3. Εργατικό δυναμικό (ο τρόπος με τον οποίο τα συστήματα υγείας σχεδιάζουν, εκπαιδεύουν, προσλαμβάνουν, ανταμείβουν και αξιοποιούν το εργατικό τους δυναμικό και διαμορφώνουν τις συνθήκες υπό τις οποίες εργάζονται οι επαγγελματίες υγείας)

4. Φάρμακα και τεχνολογία (πώς τα συστήματα υγείας κάνουν χρήση των φαρμάκων και των τεχνολογιών στην παροχή υπηρεσιών υγείας)

5. Παροχή υπηρεσιών υγείας (πώς οργανώνονται και παρέχονται οι υπηρεσίες υγείας, συμπεριλαμβανομένης της περιπατητικής και νοσοκομειακής περίθαλψης και της δημόσιας υγείας)

6. Υγεία του πληθυσμού (πώς τα συστήματα υγείας αντιμετωπίζουν τους κοινωνικούς καθοριστικούς παράγοντες της υγείας και ανταποκρίνονται στα επίπεδα των αναγκών και των απαιτήσεων του πληθυσμού τους)

7. Περιβαλλοντική βιωσιμότητα (πώς τα συστήματα υγείας προλαμβάνουν και ελαχιστοποιούν το ανθρακικό τους αποτύπωμα και τις καταστροφικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής)

Σε κάθε χώρα, οι εκθέσεις αναπτύσσονται και επικυρώνονται με τη συμβολή μιας διατομεακής ομάδας εμπειρογνωμόνων. Στην προσπάθεια έχουν συμβάλει ειδικοί και υπεύθυνοι χάραξης πολιτικών των χωρών που συμμετέχουν στην έρευνα. Ο κ. Αθανασάκης παρουσίασε τα ευρήματα της μελέτης αναφορικά με τους κινδύνους για τη βιωσιμότητα του ελληνικού συστήματος υγείας, αλλά και τις δυνατότητες για τη διασφάλιση του μέλλοντος του συστήματος σε όρους βιωσιμότητας και ανθεκτικότητας.

να ενσωματώνει την καινοτομία και τις νέες τεχνολογίες, για να ικανοποιεί τις ανάγκες του ασθενή και του πολίτη, παρέχοντας την κατάλληλη φροντίδα» επεσήμανε ο κ. Αθανασάκης. Η εθνική μελέτη εστιάστηκε στους επτά τομείς του ελληνικού συστήματος υγείας: τη διακυβέρνηση, τη χρηματοδότηση, το ανθρώπινο δυναμικό, τη διαχείριση του φαρμάκου και της τεχνολογίας υγείας, την παροχή των υπηρεσιών υγείας, το επίπεδο υγείας του πληθυσμού και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του συστήματος υγείας. Ο κ. Αθανασάκης υπογράμμισε τις βασικές απειλές αλλά και τις σημαντικές ευκαιρίες για τη βελτίωση της βιωσιμότητας και της ανθεκτικότητας του συστήματος υγείας. Στη συζήτηση αναδείχθηκαν, επιπλέον, τα ζητήματα της πρόληψης, της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης, της εγγραμματοσύνης υγείας, του ψηφιακού μετασχηματισμού και των δεδομένων ως βασικοί πυλώνες ενός αποτελεσματικού και ανθεκτικού συστήματος. Μεταξύ του Οκτωβρίου 2022 και του Φεβρουαρίου 2023 αναμένεται να ανακοινωθούν τα πορίσματα σε εθνικό επίπεδο για το Βέλγιο, τη Βραζιλία, τον Καναδά, την Αίγυπτο, την Ελλάδα, την Ινδία, την Ιρλανδία, την Ιαπωνία, την Πορτογαλία, τις Κάτω Χώρες, τη Σαουδική Αραβία, την Ελβετία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τον Καναδά, καθώς και μια συνολική συνοπτική έκθεση. Στην Ελλάδα στόχευση είναι η δημιουργία ενός διεθνούς hub που να μπορεί διαχρονικά να μελετά και να παρέχει λύσεις στο θέμα της βιωσιμότητας και της ανθεκτικότητας του συστήματος υγείας.•••

Για να δημιουργηθεί ένα βιώσιμο και ανθεκτικό σύστημα

υγείας οι Πολιτικές Υγείας οφείλουν να έχουν ως βάση και να υπηρετούν τις ανάγκες υγείας των πολιτών.

ανθεκτικό σύστημα υγείας οι Πολιτικές Υγείας οφείλουν να έχουν ως βάση και να υπηρετούν τις ανάγκες υγείας των πολιτών της. Να ανταποκρίνονται με ευελιξία στη μελλοντική ζήτηση για υπηρεσίες υγείας και τις προτιμήσεις των πολιτών. «Θέλουμε ένα σύστημα υγείας σε ετοιμότητα, που να παρακολουθεί, να καταγράφει, να αφουγκράζεται τις ανάγκες των πολιτών,

ι σκόπελοι και οι προκλήσεις για τον κλάδο των ιατροτεχνολογικών προϊόντων αναδείχθηκαν στο 8th MedTech Conference, με τίτλο «Η ιατρική τεχνολογία μετά την πανδημία». Χρόνια ζητήματα, όπως είναι οι ληξιπρόθεσμες των νοσοκομείων, οι ανεκπλήρωτες εξαγγελίες για τη διευθέτηση του θέματος των προμηθειών, το έλλειμμα των ποιοτικών κριτηρίων στην αξιολόγηση των ιατροτεχνολογικών προϊόντων προέκυψαν κατά τις ζυμώσεις απόψεων των διακεκριμένων ομιλητών, ενώ κατατέθηκαν προτάσεις για δρομολόγηση της επίλυσης ανοιχτών ζητημάτων. Έχοντας ως δεδομένο το γεγονός ότι την «επόμενη μέρα» από την πανδημία έχουν διαμορφωθεί νέες ανάγκες και καθίσταται επιτακτικός ο επανασχεδιασμός για τις οφειλές των δημόσιων δομών, τους ατελέσφορους διαγωνισμούς, τα μέτρα που καταπνίγουν την επιχειρηματικότητα, αλλά και «αναχώματα» που εμποδίζουν την άνθηση της καινοτομίας. Η εισαγωγή της τελευταίας κρίνεται απαραίτητη, καθώς δεν διευκολύνει απλά το έργο του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού, αλλά διασφαλίζει την έγκαιρη πρόσβαση

υγείας, που μπορεί να προσφέρει πολλαπλές προσεγγίσεις και λύσεις, να ταλανίζεται από διαχρονικά και νέα προβλήματα». O γενικός γραμματέας του

ΣΕΙΒ τόνισε ότι ο σύνδεσμος «συνεχίζει να αντιμετωπίζει διάφορες δυσκολίες, πολλά χρόνια τώρα, δυσκολίες που συνοψίζονται σε καθυστερήσεις πληρωμών (οι πληρωμές προ κορωνοϊού είχαν βελτιωθεί σημαντικά), που έχουν αρχίσει να ξεφεύγουν σημαντικά και να προσεγγίζουν τους 10-12 μήνες αναφορικά με τα νοσοκομεία του ΕΣΥ. Ειδικότερα στα στρατιωτικά νοσοκομεία,

οι

Όσον αφορά τα «αναχώματα» για τον κλάδο πρόσθεσε, χαρακτηριστικά, ο κ. Μαριάκης: «Εδώ και τέσσερα χρόνια, τα μέλη του συνδέσμου μας έχουν υποστεί και αυτά, όπως στο φάρμακο, το γνωστό clawback, το οποίο έχει καταστεί σε ορισμένους τομείς, όπως ο διαβήτης και η ειδική διατροφή, δυσβάστακτο». Στις δυσκολίες ο κ. Μαριάκης συμπεριέλαβε τις καθυστερήσεις προμηθειών των νοσοκομείων, την επιβράδυνση των MDR IVDR –που θα μπορούσε να επιλυθεί με στελέχωση εξειδικευμένου προσωπικού στον ΕΟΦ–, καθώς και την αργοπορία αποδοχής της καινοτόμου τεχνολογίας. «Η βελτίωση της Δημόσιας Υγείας είναι κοινός στόχος όλων μας» κατέληξε ο γενικός γραμματέας του ΣΕΙΒ.

Θανάσης Πετμεζάς ΔΙΕΥΘΥΝΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ, COSMOONE

Στην ομιλία του με τίτλο “Health Marketplaces, η εναλλακτική θεραπεία των προμηθειών υγείας”, ο κ. Πετμεζάς ανέδειξε τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χρήσης marketplaces στον τομέα των προμηθειών υγείας. Με εμπειρία από τις ηλεκτρονικές προμήθειες, ο κ. Πετμεζάς υπογράμμισε τις διαφορές στον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα, τονίζοντας ότι η τεχνογνωσία από τον ιδιωτικό τομέα θα μπορούσε να εφαρμοστεί στον δημόσιο. Ήδη η εταιρεία έχει καταθέσει σχέδιο για πιλοτικό έργο. Ο ιδιωτικός τομέας διαθέτει business plan, προσλαμβάνοντας κατάλληλα στελέχη, ενώ στον δημόσιο τομέα το μεγάλο ποσοστό εξειδικευμένων επιτροπών, όπως παρατηρείται, είναι δικηγόροι χωρίς κατάλληλη εξειδίκευση. Συνεπώς, η χώρα μας υστερεί στο health marketplace που εφαρμόζεται διεθνώς, καθώς κατηγοριοποίηση προϊόντων διαθέτουν μόνο το νοσοκομείο ΚΑΤ και τα νοσοκομεία της Κρήτης. Στις προμήθειες, «ο πλούτος της πληροφορίας δεν πάει πουθενά, ούτε καν στο πληροφοριακό σύστημα νοσοκομείου» ανέφερε, χαρακτηριστικά, ο κ. Πετμεζάς, εξηγώντας ότι, εφόσον δεν ξέρουμε τι αγοράζουμε, δεν μπορούμε να

μετρήσουμε και να αξιολογήσουμε. Λύση θα μπορούσαν να δώσουν οι κατάλογοι προϊόντων, για άμεσες επιλογές, δυνατότητα σύγκρισης και πληροφορίες αξιολόγησης χωρίς χρονοτριβή. Επιπλέον, θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί η διαφθορά, καθώς υπάρχει ιχνηλασιμότητα και έλεγχος. Υπό αυτές τις συνθήκες, θα μπορούσε να περιοριστεί το κόστος, καθώς οι ανταγωνιστές θα μπορούσαν να δουν τις τιμές και να κάνουν καλύτερες προσφορές.

ρωση, η οποία θα αυξηθεί κι άλλο, καθώς η τεχνολογία συνεχίζει να αναπτύσσεται. «Το ακτινολογικό προσωπικό ωθείται στα όριά του, με αποτέλεσμα το 49% των ακτινολόγων παγκοσμίως να αναφέρει σημάδια εξουθένωσης. Αν προσθέσουμε στα παραπάνω τους δημοσιονομικούς περιορισμούς που αντιμετωπίζουν πολλά συστήματα υγειονομικής περίθαλψης, βλέπουμε μια σαφή ανάγκη για αυξημένη αποτελεσματικότητα και ποιότητα στον χώρο της ακτινολογίας» ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Κουρεντζής. Προγράμματα διαχείρισης ασθενειών, σύμφωνα με τον κ. Κουρεντζή, μπορούν να βελτιώσουν την υγεία και να μειώσουν το σχετικό κόστος από επιπλοκές, εντοπίζοντας και αντιμετωπίζοντας χρόνιες παθήσεις πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά, επιβραδύνοντας έτσι την εξέλιξη αυτών των ασθενειών. Επεσήμανε ακόμη τη συμβολή της Ακτινολογίας στον προσυμπτωματικό έλεγχο, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το πρόγραμμα «Φώφη Γεννηματά» για τον καρκίνο του μαστού, ενώ αναφέρθηκε και στη νέα διαδικτυακή ενημερωτική πύλη για τον Καρκίνο του Μαστού «Ας μιλήσουμε για τον Καρκίνο του Μαστού», την οποία δημιούργησε η Bayer Ελλάς.

μόλις ολοκληρωθεί ο διαγωνισμός. Θα ετοιμαστεί, για αυτόν τον λόγο, ηλεκτρονική πλατφόρμα, για να είναι δυνατός ο έλεγχος 127 νοσοκομείων με διαφορετικούς προμηθευτές, οπότε είναι πιθανό να προκύψουν και 400 συμβάσεις. Θα εξεταστεί πώς στο μέλλον θα μπορεί ο προμηθευτής να πάρει αυτόματα βεβαίωση καλής λειτουργίας για να χρησιμοποιήσει σε επόμενο διαγωνισμό. Μεγάλος στόχος είναι η ενιαία κωδικοποίηση, για να υπάρχει ενιαία γλώσσα-πληροφοριακό σύστημα στα νοσοκομεία για τα υλικά που ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ I «Σύστημα προμηθειών των νοσοκομείων»

η συλλογή δεδομένων. «Τεστ» αναμένεται να γίνει με τον διαγωνισμό

για το ιατρικό βαμβάκι, καθώς η διαδικασία θα δείξει τις δυσκολίες, όπως την απόλυτη παρακολούθηση εκτελεστικών συμβάσεων,

αγοράζουν. Η χρηματοδότηση του RRF θα είναι η βάση για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της ΕΚΑΠΥ και τη διασύνδεση με τα νοσοκομεία. Στον σχεδιασμό εντάσσεται και το μητρώο προμηθευτών και θα αναπτυχθεί εφαρμογή για την υλοποίηση εκτελεστικών συμβάσεων. Κεντρική τιμολόγηση του φαρμάκου σχεδιάζεται σε μια προσπάθεια μεταρρύθμισης για την πιο σύντομη αποπληρωμή τιμολογίων, με οριζόντιο τρόπο, στο φάρμακο, και εκεί θα υπάρχουν στοιχεία για τον καταλογισμό του clawback. Πρόκειται για προμήθεια σχετικά με την πληρωμή τιμολογίων κάποιου μέρους της φαρμακευτικής δαπάνης που θα διαχειρίζεται η ΕΚΑΠΥ και, σταδιακά, προβλέπεται να καλύψει και το ιατροτεχνολογικό κομμάτι. Στο επόμενο δίμηνο θα συνταχθεί η στρατηγική κεντρικών προμηθειών για το διάστημα 2023-2025, συλλέγοντας δεδομένα από το προηγούμενο διάστημα. Άξιο αναφοράς είναι, πλέον, το γεγονός ότι η έγκριση σκοπιμότητας για τα υψηλής αξίας μηχανήματα δύναται να εγκρίνεται από την ΕΚΑΠΥ μετά από γνωμοδότηση του υπουργείου. Από την πλευρά των ιατροτεχνολογικών εταιρειών, ο κ. Θεόδωρος Λιακόπουλος, μέλος του ΔΣ του ΣΕΙΒ, διευθύνων σύμβουλος της Johnson & Johnson MedTech Greece & Cyprus, τόνισε ότι υπάρχει διάθεση συνεργασίας, όπως έγινε και στο παρελθόν για τη συλλογή πληροφοριών. Σημαντικό

θέμα έχει προκύψει με τα δεδομένα από τα νοσοκομεία, που διαφέρουν από τα στοιχεία των προμηθευτών που τα διέθεσαν στην ΕΚΑΠΥ. Πλέον, μετά από το «πάντρεμα» των στοιχείων, η ΕΚΑΠΥ διαθέτει δεδομένα κοντά στην πραγματικότητα, όπως εξήγησε ο κ. Λιακόπουλος. Ο κλάδος στηρίζει ένα μοντέλο επιλογής ιατροτεχνολογικών προϊόντων με την ένταξη ποιοτικών κριτηρίων, ώστε να δίνονται στη συμφερότερη τιμή και όχι την πιο φθηνή. Στην κατεύθυνση του εξορθολογισμού δαπανών, ο DDS MSc, διοικητής της 5ης Υγειονομικής Περιφέρειας Θεσσαλίας & Στερεάς Ελλάδας, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΑΠΥ, κ. Φώτης Σερέτης, αναφέρθηκε στον μηχανισμό παρακολούθησης που ήδη λειτουργεί στην 5η ΥΠΕ και αφορά ορισμένους δείκτες, όπως τη

Ο κ.

νο-

έκανε ιδιαίτερη

νοσοκομείων. O χειρουργός, αναπληρωτής διοικητής του ΠΑΓΝΗ, κ. Στυλιανός Κτενιαδάκης, υπεραμύνθηκε της απλούστευσης της διαδικασίας των διαγωνισμών με κεντρικό χαρακτήρα από την ΕΚΑΠΥ, με στόχο την επίσπευση. Ως παράδειγμα ανέφερε τη λύση του barcoding των υλικών, από την πλευρά του νοσοκομείου, που βοήθησε στη

Από αριστερά: Στυλιανός Κτενιαδάκης, Χειρουργός, Αναπληρωτής Διοικητής ΠΑΓΝΗ, Εμμανουήλ Τριποδιανός, Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος, BDI Ελλάς ΑΕ, Θεόδωρος Λιακόπουλος, Μέλος ΔΣ, ΣΕΙΒ, Διευθύνων Σύμβουλος, Johnson & Johnson MedTech Greece & Cyprus, Φώτης Σερέτης, DDS MSc, Διοικητής 5ης Υγειονομικής Περιφέρειας Θεσσαλίας & Στερεάς Ελλάδας, Μέλος ΔΣ, ΕΚΑΠΥ, Άρης Αποστόλου, Πρόεδρος, Εθνική Κεντρική Αρχή Προμηθειών Υγείας (ΕΚΑΠΥ), Αιμίλιος Νεγκής, Δημοσιογράφος, Διευθυντής Σύνταξης, Pharma & Health Business, virus. com.gr.

διαχείριση των αποθηκών, διασφαλίζοντας τον έλεγχο των αποθεμάτων, με μια μικρή επένδυση των 2.000 ευρώ για τον εξοπλισμό. Το barcoding βοηθά στην ενημέρωση για τα οφέλη των δομών προς τους προμηθευτές, αναφέροντας ότι πληρώθηκαν 26.000 ευρώ τόκοι σε χρέη περασμένων χρόνων προς τους προμηθευτές. Με αφορμή το χρονικό διάστημα του ενάμιση χρόνου που χρειάστηκε για να ολοκληρωθούν τρεις διαγωνισμοί μέσω της ΕΚΑΠΥ, ο κ. Εμμανουήλ Τριποδιανός,

πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της BDI Ελλάς ΑΕ, επεσήμανε ότι, υπό αυτές τις συνθήκες, δεν είναι δυνατός ο υπολογισμός του χρόνου για να φθάσουν τα προϊόντα στον ασθενή και οι εταιρείες χρειάζονται ένα συγκεκριμένο πλάνο. Τόνισε δε την ανάγκη να οριστούν συγκεκριμένες ενέργειες για να τακτοποιηθούν ζητήματα όπως είναι η διευθέτηση των ατιμολόγητων, η εξόφληση των πληρωμών, η συντόμευση της ολοκλήρωσης των διαγωνισμών.

Γιώργος

το σύστημα διαχείρισης ιατρονοσηλευτικών ροών «Πανάκεια», το οποίο αποτελεί ένα ταυτόχρονο σύστημα ροών. Σύμφωνα με βασικές αρχές του συστήματος, η πληροφορία εισάγεται μία φορά και ανακαλείται,

όταν απαιτείται, από τα εξουσιοδοτημένα στελέχη. Το σύστημα περιλαμβάνει μέριμνα για τις ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις. Στους άξονες παρέμβασης εντάσσει και DRGs (Diagnosis Related Group) ή αποζημίωση του νοσοκομείου με τον πλέον σύγχρονο τρόπο. Συμβάλλει επίσης πολύ στην εξοικονόμηση χρόνου και την αναβάθμιση της ποιότητας της νοσηλείας με κλίμακες πρόγνωσης κατακλίσεων, πτώσεων και ταξινομήσεις ανά κλινική, μέσω των αναφορών συμβάντων: κάθε κλινική συμμετέχει σε «κύκλους ποιότητας» για την αέναη βελτίωση και ετοιμότητά της στην αντιμετώπιση «ατυχών συμβάντων». Υπάρχει ακόμη δυνατότητα αποστολής SMS σε εφημερεύοντα στελέχη και υφίσταται πλάνο υποχρεώσεων κλινικής, όπως επίσης και To-Do Lists ανά εργαζόμενο. Όραμα είναι να δημιουργηθεί μια Alexa για την υγεία, προειδοποίησης, επαγρύπνησης και προστασίας τόσο του επαγγελματία υγείας όσο και του ασθενούς. Όσο για τις εφαρμογές που διευκολύνουν τον πολίτη, συμπεριλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, η παραλαβή εργαστηριακών εξετάσεων μέσω internet και τα ηλεκτρονικά ραντεβού (ΤΕΙ). Στόχος είναι η αυτόματη πρόβλεψη της εξέλιξης της υγείας του ασθενούς, βασισμένη σε διεθνή πρότυπα/δείκτες και ανάλογα με τη διάγνωση/κλινική.

Θεοδόσιος Μπίσδας

MD, PHD, FACS, ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Γ’ ΑΓΓΕΙΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ, ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΘΗΝΩΝ, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΑΓΓΕΙΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ, UNIVERSITÄTSKLINIKUM MÜNSTER

Το Ιατρικό Κέντρο Αθηνών δημιούργησε έναν μοναδικό χώρο τεχνολογίας, ασηψίας και ενδαγγειακών επεμβάσεων, το Υβριδικό Χειρουργείο «Προμηθέας», όπως περιέγραψε ο κ. Μπίσδας. Η αίθουσα αυτή αποτελείται από την τελευταίας γενιάς συσκευή απεικόνισης με ακτίνες Χ, Discovery IGS 7 της εταιρείας GE Healthcare, η οποία έχει τη δυνατότητα να κινείται ελεύθερα, επιτρέποντας τόσο ελάχιστα επεμβατικές όσο και ανοιχτές αγγειοχειρουργικές επεμβάσεις. Η ευελιξία αυτή είναι πολύ σημαντική για τον χειρουργό, καθώς του επιτρέπει τη διενέργεια πολύπλοκων μικτών (των λεγόμενων «υβριδικών») επεμβάσεων (ενδαγγειακά και ανοιχτά χειρουργικά ταυτόχρονα) ενώ του επιτρέπει και την άμεση και άνετη αντίδραση σε περίπτωση επείγουσας αιμορραγίας, στην οποία απαιτείται ανοιχτή χειρουργική αποκατάσταση. Καθοριστικής σημασίας για την ασφάλεια του ασθενούς είναι το άσηπτο περιβάλλον που παρέχει η υβριδική αίθουσα (ISO 5), το οποίο είναι εφάμιλλο των κλασικών ανοιχτών χειρουργικών αιθουσών. Επιπλέον, ασφάλεια παρέχεται από τη δυνατότητα διεξαγωγής αξονικής του ασθενούς πριν το πέρας της επέμβασης πάνω στο χειρουργικό τραπέζι, η Τεχνητή Νοημοσύνη του μηχανήματος, που συγ-

ασθενής

περισσότεροι ασθενείς θα λαμβάνουν θεραπείες με μηχανήματα που εφαρμόζουν νέες τεχνολογίες Τεχνητής Νοημοσύνης, σε προηγμένες αίθουσες, όπου γίνονται θεραπείες και με τα υλικά (καθετήρες stent), αξονικές και μαγνητικές τομογραφίες κ.ά. Μετά την υποβολή σε μαγνητική τομογραφία με τη βοήθεια της Τεχνητής Νοημοσύνης, ο γιατρός μπορεί να παρακολουθήσει τις

λεπτές πυκνότητες αγγείων και,

αυτοματοποιημένα, με κόκκινο χρώμα, προβάλλεται ο ιστός που έχει ισχαιμίσει. Πρόκειται για «εργαλείο» που μπορεί να δείξει στον ακτινολόγο πού βρίσκεται η βλάβη και να συμβάλει στην απόφαση της θεραπείας, εφόσον δείξει σε ποιο σημείο εντοπίζεται η βλάβη Σε περιπτώσεις στις οποίες η παρέμβαση έγινε με επεμβατικό τρόπο με μπαλονάκι, σε βαριά εγκεφαλικά, οι ασθενείς σε ποσοστό 72% ήταν ανεξάρτητοι στους τρεις μήνες, σύμφωνα με μελέτες. Ο κ. Παναγιώτου αναφέρθηκε στις τεράστιες τεχνολογικές εξελίξεις, με ειδικούς καθετήρες που ανοίγουν τα αγγεία ή με καθετήρες αναρρόφησης για τους θρόμβους.

Κοσμάς E. Βερίγος MD, PHD, ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ, ΤΜΗΜΑ ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΣΤΕΡΕΟΤΑΚΤΙΚΗΣ ΑΚΤΙΝΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ, 401 ΓΣΝΑ, ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΥ-ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ «ΙΑΣΩ»

Οκ. Βερίγος εξήγησε πως οι σύγχρονες μορφές ακτινοθεραπείας, IMRT, VMAT IGRT, και η Στερεοτακτική Ακτινοχειρουργική, που εφαρμόζονται στο 401 ΓΣΝΑ, με τα συστήματα Halcyon και TrueBeam Varian, δίνουν τη δυνατότητα για πολύ γρήγορες, πολύ επικεντρωμένες, πολύ αποτελεσματικές και με ελάχιστες παρενέργειες ριζικές θεραπείες. Η Ακτινοθεραπευτική Ογκολογία είναι μια ειδικότητα που χρησιμοποιεί ιονίζουσες ακτινοβολίες εναντίον ζωντανών κυττάρων,

φυσιολογικών και παθολογικών. Ο γιατρός χρησιμοποιεί κατευθυνόμενη ακτινοβολία για να προκαλέσει μόνιμες αλλοιώσεις στα κύτταρα του στόχου, διασπώντας μεγαλομοριακούς σχηματισμούς στον πυρήνα του DNA των κυττάρων, άμεσα ή έμμεσα, σε συγκεκριμένη φάση του κυτταρικού κύκλου. Όσο πιο προηγμένη είναι η τεχνολογία που έχουμε τόσο πιο στοχευμένη είναι η θεραπεία. Κορωνίδα της ακτινοθεραπείας είναι η Στερεοτακτική Ακτινοχειρουργική, με την οποία χορηγούνται μεγάλες δόσεις στοχευμένα, με παράλληλη απεικόνιση, με αποτέλεσμα την καταστροφή του στόχου με τη μικρότερη αλλοίωση των γύρω φυσιολογικών ιστών. Πλέον, έχει μειωθεί η ταλαιπωρία των ασθενών, καθώς υπάρχουν «εργαλεία» όπως ο ενσωματωμένος αξονικός μέσα στο σύστημα της θεραπείας, η λήψη εικόνας και η ακτινοβόληση με βάση την εικόνα. Ως προς τη Στερεοταξία: Παρέχεται και στα στρατιωτικά νοσοκομεία με δωρεά μηχανημάτων από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Η θεραπεία, πλέον, διαρκεί λιγότερο από δέκα λεπτά, με σύγχρονο έλεγχο της νόσου και μετακίνησή της με την αναπνοή. Τελικός στόχος, όπως ανέφερε ο κ. Βερίγος, είναι η βέλτιστη παροχή υπηρεσιών στον πάσχοντα ογκολογικό ασθενή.

τη συμβολή της Τεχνητής Νοημοσύνης έκανε ιδιαίτερη μνεία ο κ. Καλλιμάνης, όπως και στην εξέλιξη της ενδοσκόπησης-κολονοσκόπησης, αυξάνοντας το ποσοστό ανίχνευσης πολυπόδων-αδενωμάτων, καθώς αυτοί μετατρέπονται σε καρκίνο του εντέρου. Η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του εντέρου με κολονοσκόπηση –των πολυπόδων που ζουν 8-14 χρόνια για να αλλάξουν αν εντοπιστούν σε κάποιο μέγεθος, μικρό ή μεγάλο– σώζει ζωές, γιατί θα αποκλειστεί η εξέλιξη του πολύποδα σε καρκίνο. Μπορεί να ειπωθεί ότι ένας στους 23 ανθρώπους θα νοσήσει από καρκίνο του εντέρου, που είναι ο «νούμερο δύο» καρκίνος σε συχνότητα. Σημειώνεται ότι το 26% των πολυπόδων μπορεί να χαθούν στην κολονοσκόπηση, γι’ αυτό η τεχνολογία προσπαθεί να μειώσει τέτοιες απώλειες. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι η αύξηση της διάγνωσης των πολυπόδων κατά 1% μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου κατά 3% Η δε προσθήκη της τεχνικής ADR AI, η οποία συγκρίνει το ενδοσκοπικό εύρημα, τον πολύποδα εν προκειμένω, με 13.000.000 αποθηκευμένες εικόνες,

αντίστοιχες, πολυπόδων, σε μόλις 3 έως 5 δευτερόλεπτα παρέχει διάγνωση του πολύποδα σε ποσοστό 95% περίπου αν είναι αδενώματα, που συνήθως εξελίσσονται σε καρκίνο. Η Τεχνητή Νοημοσύνη εντοπίζει τον πολύποδα με ευαισθησία 100% και με ικανότητα εντοπισμού σε πραγματικό χρόνο 87%. Χάρη σε νέα database γίνεται αυτόματα αναγνώριση του πολύποδα, για το αν πρέπει να αφαιρεθεί.

ασθενών, αλλά και για

της παραγωγικότητας, που αποτελούν άξονες με τους οποίους το ψηφιακό μέλλον θα μοιάζει πολύ διαφορετικό. Τα οικοσυστήματα αυτά έρχονται να βοηθήσουν στη λήψη κλινικών αποφάσεων, στη βελτίωση διαδικασιών, την εξατομικευμένη διάγνωση, την πρόληψη συμβαμάτων, αλλά και την πρόβλεψη της επιδείνωσης της υγείας των ασθενών. Η Τεχνητή Νοημοσύνη, οι εφαρμογές σε έξυπνες συσκευές (health apps) αλλά και η απομακρυσμένη παρακολούθηση των ασθενών είναι κάποιες από τις πιο ώριμες ψηφιακές λύσεις –όμως στην Ελλάδα δεν έχουν υιοθετηθεί όπως σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Μεταξύ των

προσεγγίσεις, η περιορισμένη πρόσβαση στη χρηματοδότηση για πιλοτικές εφαρμογές, η απουσία μητρώου πιστοποίησης για ψηφιακές εφαρμογές, οι προκλήσεις διασυνδεσιμότητας, η διασφάλιση προσωπικών δεδομένων και ασφάλειας της πληροφορίας, οι ψηφιακές δεξιότητες των χρηστών, το έλλειμμα ενδιαφέροντος και η απουσία αποζημίωσης για ώριμες ψηφιακές λύσεις. Οι προτάσεις για βελτίωση των

συνθηκών επικεντρώνονται σε 4 τομείς: την πρώιμη χρηματοδότηση πιλοτικών καινοτόμων εφαρμογών, την αποζημίωση ώριμων λύσεων, τη δημιουργία πλαισίου αξιολόγησης ποιότητας και ασφάλειας και, τέλος, τον καθορισμό αρμοδιοτήτων στα νοσοκομεία είτε με τη διεύρυνση των καθηκόντων των νοσηλευτών (digital nurse) είτε υιοθετώντας το μοντέλο του Ηνωμένου Βασιλείου με τον ρόλο των physiologists.

ήταν αίτημα και

των ασθενών, ενώ έχουν γίνει ενέργειες για

την άντληση χρηματοδοτικών εργαλείων, προκειμένου να καλυφθούν οι πραγματικές ανάγκες του πληθυσμού. Σχετικά με τους κλειστούς προϋπολογισμούς και τον ορθό καθορισμό τους, ο κ. Κικίλιας εξήγησε ότι στο οικοσύστημα της ψηφιακής πληροφορίας ο ΕΟΠΥΥ έχει κεντρικό ρόλο:

συλλέγει στοιχεία από την ΗΔΙΚΑ, από το ΚΕΤΕΚΝΥ και από τα τεχνολογικά εργαλεία, για να λαμβάνει δεδομένα σχετικά με τους προϋπολογισμούς ιατροτεχνολογικών προϊόντων. Παραδέχθηκε ότι ως προς την πρόσβαση σε δίκτυα πληροφορίας για την αξιολόγηση προϊόντων και το οικονομικό αποτύπωμα ο Οργανισμός βρίσκεται αρκετά πίσω, αλλά έχει αρχίσει μια προσπάθεια ένωσης κομματιών για τα κατάλληλα διοικητικά αντανακλαστικά, ώστε να εισακουστούν τα αιτήματα των ασθενών. Την αποστέρηση του δικαιώματος της συμμετοχής των ασθενών στη λήψη αποφάσεων σε προϊόντα που τους αφορούν τόνισε η κ. Θεοφανεία Τσαχαλίνα, MSc, πρόεδρος της Ένωσης Γονέων Παιδιών και Νέων με Διαβήτη, αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ομοσπονδίας για τον Διαβήτη, αν. ταμίας της Ένωσης Ασθενών Ελλάδας Μείζονος σημασίας είναι, σύμφωνα με την κ. Τσαχαλίνα, η εκπροσώπηση των ασθενών και των γονέων παιδιών ασθενών για την εξασφάλιση της σωστής αξιολόγησης, «για να μπορέσουμε να δώσουμε το καλύτερο δυνατό παρεχόμενο προϊόν από τον ΕΟΠΥΥ και καλύτερη ρύθμιση». Ο κ. Κικίλιας αναγνώρισε ότι ίσως υπάρχει κενό στη συμμετοχή των ασθενών στη λήψη αποφάσεων, αλλά ζητείται, σε πρώτο επίπεδο, η άποψή τους για την αξιολόγηση του προϊόντος, λόγω της χρήσης. Όπως επεσήμανε, η επιτροπή διαπραγμάτευσης αναγκάζεται να διαβάζει πολυσέλιδες α-

Σχετικά με το αίτημα διαβητικών και γονέων παιδιών με διαβήτη, η κ. Τσαχαλίνα αναφέρθηκε στο πρόσφατο θέμα της προμήθειας αντλιών ινσουλίνης, τονίζοντας ότι υπάρχει ακόμη ανησυχία, γιατί δεν έχει διευθετηθεί, αλλά έχει δοθεί υπουργική υπόσχεση για την τροποποίηση και τη δωρεάν παροχή της χωρίς συμμετοχή των ασθενών, και αναμένεται η άμεση υλοποίησή της. Σχετικά με τις αντλίες που υπάρχουν στην Ελλάδα, αυτές πρέπει να υποστηρίζονται από ταινίες μέτρησης σακχάρου, γιατί θέλουν βαθμονόμηση δύο-τρεις φορές την ημέρα –ακόμη και η τελευταία υβριδική αντλία. Ο νέος αισθητήρας, που δεν θέλει βαθμονόμηση, «ελπίζουμε να έρθει κάποτε στην Ελλάδα» σχολίασε η κ. Τσαχαλίνα, η οποία υποστήριξε ότι έχει καθυστερήσει λόγω του υψηλότερου κόστους, καλώντας τον ΕΟΠΥΥ να «ανοίξει» τον προϋπολογισμό. Ωστόσο, ο κ. Κικίλιας δεν δέχθηκε ότι υπάρχουν εκκρεμότητες στο μητρώο των ιατροτεχνολογικών προϊόντων, καθώς με ΦΕΚ, όπως εξήγησε, έχουν ενταχθεί όλα τα νέα προϊόντα και η καινοτόμα αντλία. Ο κ. Δέρκος Καλογρίδης, αντιπρόεδρος του ΔΣ του ΣΕΙΒ, Country Manager της Abbott Diabetes Care για την Ελλάδα και την Κύπρο,

υπεραμύνθηκε της πρότασης του συνδέσμου για τα ποιοτικά κριτήρια, που πληρούν τα καινοτόμα προϊόντα, επαναλαμβάνοντας το αίτημα της αξιολόγησης και όχι της απλής καταγραφής χαρακτηριστικών. Ο κ. Καλογρίδης ισχυρίστηκε ότι υπάρχουν «εργαλεία» που δείχνουν το αποτέλεσμα μιας θεραπείας τόσο σε επίπεδο ικανοποίησης του ασθενούς όσο και σε επίπεδο συνεισφοράς του στο σύστημα υγείας. Εξέφρασε όμως τον φόβο ότι με την εφαρμογή του νέου ευρωπαϊκού κανονισμού έχουν προκύψει εγχώριες γραφειοκρατικές καθυστέρησες, με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν προϊόντα να βρεθούν έξω. Όπως ισχυρίστηκε ο κ. Καλογρίδης, πρέπει να βρεθεί λύση, ζητώντας από το Υπουργείο Υγείας να τεθεί θέμα σε επίπεδο Ευρώπης. Από την πλευρά του, ο κ. Νίκος Κωστάρας, γενικός διευθυντής της IQVIA Ελλάς, τόνισε την καλή πρόσθεση του Οργανισμού, αλλά υπογράμμισε ελλείμματα, όπως την υποστελέχωση και την ανεπάρκεια τεχνογνωσίας. Η εμπειρία του ιδιωτικού τομέα θα μπορούσε να διευκολύνει την εξομάλυνση της διαδικασίας, καθώς υπάρχουν σημαντικές δυσκολίες στον ποιοτικό έλεγχο των πληροφοριών, όπως έχει δείξει η εμπειρία.•••

«Κ

λειδί» για τη διαχείριση περιστατικών καρκίνου του πνεύμονα αποτελεί η υλοποίηση πολιτικών πρόληψης, έγκαιρης διάγνωσης και θεραπείας προκειμένου να διασφαλιστεί η επιβίωση 3,7 εκατομμυρίων ανθρώπων διεθνώς κάθε χρόνο. Στη λογική αυτή, το Metropolitan Hospital ενέταξε την αξονική τομογραφία θώρακα χαμηλής δόσης ακτινοβολίας χωρίς σκιαγραφικό στο πρόγραμμα «Πνευμόνων Υγεία», το οποίο αποτελεί ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα προσυμπτωματικού-προληπτικού ελέγχου. Το πρόγραμμα θα προσφέρεται δωρεάν στα άτομα που ανήκουν σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Στον καρκίνο του πνεύμονα, προς το παρόν, δεν μπορούμε να μιλήσουμε κυριολεκτικά για πρωτογενή πρόληψη, δηλαδή την ελάττωση της πιθανότητας ανάπτυξης της νόσου, αλλά για περιορισμό των παραγόντων κινδύνου εμφάνισής του. Με βάση το δεδομένο αυτό, έμφαση πρέπει να δοθεί στην εντατικοποίηση των προγραμμάτων διακοπής καπνίσματος καθώς και στη δευτερογενή πρόληψη, δηλαδή στην πρώιμη

εφαρμόζει το πρόγραμμα «Πνευμόνων Υγεία», με στόχο την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου του πνεύμονα. Άξιο λόγου είναι το γεγονός πως το εν λόγω πρόγραμμα έχει ήδη βραβευτεί με Βραβείο Silver στα Patient Partnerships Awards 2022.

Πώς λειτουργεί; «Το “Πνευμόνων Υγεία” συνδυάζει την απαραίτητη υψηλού επιπέδου επιστημονική στελέχωση και τον αναγκαίο ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό αιχμής και προσφέρει, για πρώτη φορά τόσο οργανωμένα στην Ελλάδα, πρόληψη κατά του καρκίνου του πνεύμονα. Στο πλαίσιο του προγράμματος, έχει συγκροτηθεί μια ειδική ομάδα επιστημόνων υγείας που απαρτίζεται από πνευμονολόγους της Πνευμονολογικής Κλινικής «Πνοή» και ογκολόγους από το Πρότυπο Κέντρο Κλινικών Μελετών, τη Δ’ και τη Β’ Ογκολογική Κλινική και από τον λοιπό ογκολογικό τομέα, για να προσφέρει συμβουλευτική προσέγγιση, κατόπιν ραντεβού, σε εβδομαδιαίο εξωτερικό ιατρείο, σε όσα άτομα θελήσουν να υποβληθούν στον έλεγχο» εξηγεί ο ιατρός, διευθυντής πνευμονολόγος στο Metropolitan Hospital Επαμεινώνδας Κοσμάς

ο έλεγχος με αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης ακτινοβολίας είναι πλέον εγκεκριμένος

για ομάδες υψηλού κινδύνου στις ΗΠΑ και ήδη και σε κάποιες χώρες της Ευρώπης. Στη χώρα μας, το Metropolitan Hospital

το τοπίο και τις επιλογές στον αλγόριθμο αντιμετώπισης, προσφέροντας σημαντική ελπίδα για μακρόχρονη επιβίωση σε πολλούς ασθενείς. Σήμερα, έρχεται, με εντυπωσιακά αποτελέσματα, να πάρει θέση και σε πιο πρώιμα στάδια του καρκίνου του πνεύμονα: όταν η νόσος είναι μόνο τοπικά προχωρημένη –σε ασθενείς με στάδιο 3, μετά την κλασική χημειοακτινοθεραπεία–, η προσθήκη της ανοσοθεραπείας ως θεραπείας συντήρησης τριπλασίασε την επιβίωση χωρίς υποτροπή της νόσου και αύξησε σημαντικά τη συνολική επιβίωση, προσφέροντας μία από τις σημαντικότερες εξελίξεις των τελευταίων χρόνων στην αντιμετώπιση πιο αρχικών σταδίων αυτής της δύσκολης νόσου. Πρόσφατα, η ανοσοθεραπεία εγκρίθηκε και ως συμπληρωματική θεραπεία μετά από χειρουργείο πρώιμων σταδίων, αλλά και ως προεγχειρητική επιλογή μαζί με χημειοθεραπεία, γιατί οδηγεί σε σημαντικά ποσοστά πλήρους ανταπόκρισης της νόσου, σε πρώιμα χειρουργήσιμα στάδια, με συνέπεια ασφαλέστερα και μικρότερης έκτασης χειρουργεία» επισημαίνει η ιατρός, PhD, παθολόγος-ογκολόγος, διευθύντρια της Δ’ Ογκολογικής Κλινικής και του Πρότυπου Κέντρου Κλινικών Μελετών του Metropolitan Hospital, Έλενα Λινάρδου Ο ρόλος του καπνίσματος «Η κύρια αιτία της νόσου είναι το κάπνισμα (όπως προκύπτει στο 90% των περιπτώσεων). Μάλιστα, ακόμα και το παθητικό κάπνισμα αυξάνει την πιθανότητα καρκίνου του πνεύμονα. Άτομο που δεν καπνίζει και διαμένει στον ίδιο χώρο με άτομο που

καπνίζει έχει 24% μεγαλύτερο κίνδυνο νόσησης. Ακόμα και στις περιπτώσεις

ατόμων που καπνίζουν για μεγάλο χρονικό διάστημα, η διακοπή του καπνίσματος μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο. Ας σημειωθεί όμως ότι άτομα 55-80 ετών που καπνίζουν 30 χρόνια ή παραπάνω, ή κάπνιζαν και το έχουν διακόψει λιγότερο από 15 χρόνια πριν, σύμφωνα με την Ομάδα Εργασίας Προληπτικών Υπηρεσιών των ΗΠΑ, πρέπει να ελέγχονται για καρκίνο του πνεύμονα κάθε χρόνο» τονίζει ο ιατρός Νικόλαος Κουφός, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, υπεύθυνος της Μονάδας Επεμβατικής Πνευμονολογίας του Metropolitan Hospital. Το Metropolitan Hospital ενθαρρύνει γυναίκες και άντρες ηλικίας 50 ετών και άνω, ενεργούς ή πρώην καπνιστές που έχουν διακόψει το κάπνισμα κατά την τελευταία 15ετία και έχουν ιστορικό καπνίσματος από 20 έως 30 «πακέτα-έτη» (pack-years: τα πακέτα τσιγάρων που καπνίζετε ή καπνίζατε ανά ημέρα επί (x) τα χρόνια που συνολικά καπνίζετε/καπνίζατε) ή έχουν ιστορικό καρκίνου του πνεύμονα στην οικογένεια, να επικοινωνήσουν στα τηλέφωνα: 210 480 9150, 210 480 9160, 210 480 9217 (εργάσιμες ημέρες και ώρες), για να ενταχθούν στο πρόγραμμα «Πνευμόνων Υγεία». Το πρόγραμμα θα προσφέρεται δωρεάν

στα άτομα που ανήκουν σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες μέσω της συνεργασίας του Ομίλου HHG και του Metropolitan Hospital με τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό Fairlife Lung Cancer Care, του φορέα που δημιουργήθηκε στη μνήμη του Simon Bell.•••

Άτομα 55-80 ετών που καπνίζουν 30 χρόνια ή παραπάνω, ή κάπνιζαν και το έχουν διακόψει λιγότερο από 15 χρόνια πριν, πρέπει να ελέγχονται για καρκίνο του πνεύμονα κάθε χρόνο.