Pharma and Health Business #78, Μάιος - Ιούνιος 2023

# 078 ΜΑΪ-ΙΟΥΝ 2023

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Οι εξελίξεις στα μοντέλα αποζημίωσης με βάση την αξία

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Ποιοι είναι οι πιο καλοπληρωμένοι CEOs στον βιοφαρμακευτικό κλάδο

4ο Clinical Research Conference

7TH HEALTH INNOVATION CONFERENCE

4ο Clinical Research Conference

Think Tank για κλινικές µελέτες

Think Tank για κλινικές µελέτες

www.virus.com.gr

ISSN: 2241-0961

Ανάγκη για νέο σύστημα αξιολόγησης και αποζημίωσης βιοδεικτών

www.virus.com.gr

ISSN: 2241-0961

Αφιέρωμα Παχυσαρκία

œ ΠΕΡ ΟΜΕΝΑ

6 Ρεπορτάζ

Οι εξελίξεις στα μοντέλα αποζημίωσης

με βάση την αξία

16 Ρεπορτάζ

Ποιοι είναι οι πιο καλοπληρωμένοι

CEOs στον βιοφαρμακευτικό κλάδο

19 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ

20 Ρεπορτάζ

Εκτόξευση πωλήσεων φαρμάκων

για την παχυσαρκία

24 Ρεπορτάζ

Νέο εθνικό πρόγραμμα για

την παχυσαρκία ενηλίκων

26 Ρεπορτάζ

PEDOBESITY: Καινοτόμο σύστημα

εφαρμογών για την παιδική

παχυσαρκία

28 Άρθρο

Αυξημένη προσοχή στα φάρμακα

για αδυνάτισμα

30 Ρεπορτάζ

Νέα δεδομένα για την Tirzepatide

της Eli Lilly

34 Ρεπορτάζ

Η μεταβολική «βόμβα» που απειλεί

την υγεία της Ελλάδας

40 Άρθρο

Αυτοάνοσα νοσήματα:

Ο ρόλος της παχυσαρκίας

42 Ρεπορτάζ

Πώς συνδέεται η τριχόπτωση με

την παχυσαρκία

Κωνσταντίνος Ουζούνης CEO, ethosGROUP ouzounis.k@ethosmedia.eu

Νατάσσα Λαζαράκου ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ lazarakou.n@ethosmedia.eu

Αιμίλιος Νεγκής ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ negis.e@ethosmedia.eu

Μαρία Αλιμπέρτη ΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ alimperti.m@ethosmedia.eu

#078

ΜΑΪ-ΙΟΥΝ 2023

Χρήστος Χαραλαμπάκης KEY ACCOUNT MANAGER charalampakis.c@ethosmedia.eu

Αμαλία Λούβαρη

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ louvari.a@ethosmedia.eu

Γιούλη Μουτεβελή

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ mouteveli.g@ethosmedia.eu

Χριστίνα Κρούλη SALES ASSISTANT krouli.c@ethosmedia.eu

Λωρέττα Μπούρα ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ boura.l@ethosmedia.eu

Μαρία Ανδριώτη ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ andrioti.m@ethosmedia.eu

Πόπη Καλογιάννη ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ popikalogianni@gmail.com

Photopress/ Θ&Α Αναγνωστόπουλοι Shutterstock ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

Pressious Αρβανιτίδης Α.Β.Ε.Ε. ΕΚΤΥΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ

44 Ειδήσεις

œ

Τα άτομα με παχυσαρκία έχουν

αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης

καρκίνου

œ Κακή διατροφή με διαταραχές ύπνου

αυξάνουν τον κίνδυνο θνησιμότητας

45 Ειδήσεις

œ Η απογευματινή άσκηση συνδέεται

με καλύτερο έλεγχο της γλυκόζης

στον διαβήτη τύπου 2

œ

Αγόρια με αυξημένο σωματικό

βάρος διατρέχουν κίνδυνο χαμηλής

λειτουργίας των όρχεων στην ενήλικη ζωή

46 Ειδήσεις

œ Η χαμηλή σε λιπαρά διατροφή

μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο

θνησιμότητας σε ηλικιωμένους

œ

Το αυξημένο σωματικό λίπος

συνδέεται με μεγαλύτερο κίνδυνο για νεοεμφανιζόμενο διαβήτη τύπου 2

48 Ρεπορτάζ

«Καινοτομία στην Υγεία: Η αξία, τα εμπόδια και οι συναρπαστικές

προοπτικές»

64 Ρεπορτάζ

Ευρωπαϊκή έκθεση για τα ναρκωτικά

74 Ρεπορτάζ

Η μείωση της βλάβης στην Ευρώπη

78 Ρεπορτάζ

Σημάδια ανάκαμψης για τα συστήματα υγείας τρία χρόνια μετά την πανδημία

Λυσικράτους 64, 176 74 Καλλιθέα

T: +30 210 998 4950

E: phb-press@ethosmedia.eu

www.virus.com.gr • www.phb.com.gr

ΓΕΜΗ: 00044774007000

• www.ethosmedia.eu

• www.ethosevents.eu

• www.banks.com.gr

• www.insuranceworld.gr

ISSN: 2241-0961

Είναι η πρώτη

φορά όμως μετά την

περίοδο του Αλέκου

Παπαδόπουλου που

θεωρώ ότι υπάρχουν

αρκετές πιθανότητες

να γίνουν αλλαγές

Έφθασε η ώρα των αλλαγών στο ΕΣΥ

Έχω γράψει πολλές φορές για τη μεταρρύθμιση του ΕΣΥ. «Σαράντα χρόνια

φούρναρης», βλέπετε… Είναι η πρώτη φορά όμως μετά την περίοδο του

Αλέκου Παπαδόπουλου που θεωρώ ότι υπάρχουν αρκετές πιθανότητες

γίνουν αλλαγές στην Υγεία. Πολύ απλά, ποτέ ξανά οι συνθήκες δεν ήταν τόσο

ευνοϊκές. Κι εξηγούμαι:

œ

Ο ίδιος ο πρωθυπουργός έχει θέσει την Υγεία ως μία από τις τρεις προτεραιότητες της νέας κυβέρνησης.

œ Επικεφαλής του Υπουργείου Υγείας τοποθετήθηκε, για πρώτη φορά μετά από χρόνια, ένα πολιτικό στέλεχος πρώτης γραμμής και με ειδικό βάρος, που φημίζεται για την εργατικότητα και την αποτελεσματικότητά του.

œ Με τη μεγάλη νίκη στις εκλογές, η κυβέρνηση έχει το πολιτικό κεφάλαιο να «σπάσει αυγά». Και ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης έχει το κατάλληλο προφίλ να τα βάλει με κατεστημένα συμφέροντα και συντεχνίες.

œ Η κοινωνία είναι έτοιμη να δεχθεί αλλαγές που άλλοτε θεωρούνταν casus belli για τα συνδικάτα, όπως η σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και η αλλαγή της νομικής μορφής των νοσοκομείων.

Ωστόσο, δεν είναι όλα ρόδινα. Σε κανένα σημείο των

προεκλογικών

εξαγγελιών της ΝΔ για την Υγεία δεν ακούσαμε για αύξηση των δημόσιων

δαπανών για την Υγεία. Ενώ είναι γνωστό ότι η Ελλάδα είναι πρώτη στην ΕΕ σε ιδιωτικές δαπάνες, γεγονός που προκαλεί ανισότητες στην πρόσβαση των πολιτών. Επίσης, μεταρρύθμιση του ΕΣΥ σημαίνει και αλλαγές στη χρήση νοσοκομείων σε συνδυασμό με συγχώνευση τμημάτων και κλινικών Κινήσεις που πιθανότατα θα προκαλέσουν αντιδράσεις σε τοπικό επίπεδο.

Καλές διακοπές!

Αιμίλιος Νεγκής

● Πυρετός;

● Πονόδοντος;

● Συμπτώματα κρυολογήματος και γρίπης;

● Πονόλαιμος;

● Ημικρανία;

● Πονοκέφαλος;

● Πόνοι περιόδου;

● Οσφυαλγία;

● Πόνος σε μυς ή αρθρώσεις;

13 φορές

την ημέρα

Εάν το 1 δισκίο δεν ελέγξει τα συμπτώματα, μπορείτε να πάρετε 2 δισκία έως και 3 φορές την ημέρα.

ΚΑΙ Ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΣΥΝΙΣΤΟΥΝ: ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΑ ΤΙΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ - ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΕΙΤΕ ΤΟ ΓΙΑΤΡΟ Ή ΤΟ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟ ΣΑΣ. Αντενδείκνυται σε σοβαρή ηπατική, νεφρική ή καρδιακή ανεπάρκεια, αλλεργία στα ΜΣΑΦ και άτομα κάτω των 18 ετών. Απαιτείται προσοχή σε ασθενείς με άσθμα. Για χρήση έως 3 συνεχόμενες ημέρες. Μέγιστη δόση έως 6 δισκία σε 24 ώρες (6 ώρες απόσταση ανάμεσα στις δόσεις). Να φυλάσσεται μακριά από παιδιά.

πόνο ➤ πυρετό ➤ φλεγμονή

από γρήγορα και με διάρκεια!

œ Τι δείχνει έκθεση του World Economic Forum

Χρειάζεται να επενδύσουμε σε συστήματα πληροφορικής και νέα επιχειρηματικά

Tα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης παγκοσμίως χρειάζονται επειγόντως μετασχηματισμό, αλλά αυτή η αλλαγή είναι δυνατή μόνο παράλληλα με την ευρεία υιοθέτηση μοντέλων αποζημίωσης με βάση την αξία. Αυτό επισημαίνει πρόσφατη έκθεση του World Economic Forum, με τίτλο “The Moment of Truth for Healthcare Spending”

Βέβαια, σημειώνεται ότι υπάρχουν πολλά εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν. Απαιτείται προθυμία να αφήσουμε πίσω πληρωμές βάσει όγκου, να επενδύσουμε σε νέα συστήματα πληροφορικής, να αναπτύξουμε νέα επιχειρηματικά μοντέλα γύρω από τα μοντέλα παροχής φροντίδας και να αποδεχθούμε μακροπρόθεσμους χρονικούς ορίζοντες.

Το World Economic Forum έχει δημιουργήσει μια Συμμαχία για την Αξία στην Υγεία (Coalition for Value in Healthcare), που με τη σειρά της εγκαινίασε το Global Enablers Payments Community, ένα πολυμελές δίκτυο με στόχο την καλλιέργεια της συνεργασίας, την ανταλλαγή εμπειριών και την επιτάχυνση του μετασχηματισμού της υγειονομικής περίθαλψης για αυτόν τον κρίσιμο μοχλό για συστήματα υγειονομικής περίθαλψης που βασίζονται στην αξία. Η κοινότητα αυτή αποτελείται από εμπειρογνώμονες, περιλαμβανομένων και των παρόχων υγειονομικής περίθαλψης, των πληρωτών, των φαρμακευτικών προϊόντων, της ιατρικής τεχνολογίας, των κυβερνήσεων, της παροχής συμβουλών και της ακαδημαϊκής κοινότητας.

Οι συμμετέχοντες συνεδριάζουν τακτικά

Οι εξελίξεις

στα μοντέλα αποζημίωσης με βάση την αξία

μοντέλα

για να ανταλλάξουν μελέτες περιπτώσεων σχετικά με μοντέλα αποζημίωσης βάσει αξίας και να φέρουν τοπικές και περιφερειακές γνώσεις σε μια παγκόσμια πλατφόρμα. Επιπλέον, ηγέτες του τομέα της υγειονομικής περίθαλψης εκτός της κοινότητας συμπεριλήφθηκαν στην έκθεση, για να κατανοηθούν περαιτέρω τα βασικά ζητήματα.

Η έκθεση είναι μια προσπάθεια της συμμαχίας να διερευνήσει μοντέλα αποζημίωσης ως παράγοντα διευκόλυνσης της υγειονομικής περίθαλψης με βάση την αξία. Ο σκοπός της έκθεσης ήταν:

œ

να παρουσιαστούν οι τρέχουσες προοπτικές, χρησιμοποιώντας πραγματικές εμπειρίες και μελέτες περιπτώσεων μεταξύ των ενδιαφερομένων στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης,

œ να παρέχει κατευθυντήριες αρχές και συγκεκριμένες συστάσεις για την εφαρμογή πληρωμών υγειονομικής περίθαλψης με βάση την αξία σε όλο τον κόσμο.

Τι

ισχύει σήμερα

Σήμερα, διερευνώνται διάφορα μοντέλα αποζημίωσης που δίνουν έμφαση στην αξία. Τα μοντέλα αυτά τείνουν να οργανώνονται σε 3 τύπους:

1. Βάσει δραστηριότητας, αλλά με σύνδεση με την ποιότητα και την αξία

Αυτά τα μοντέλα εξακολουθούν να χρησιμοποιούν κάποιο επίπεδο πληρωμής βάσει δραστηριότητας, αλλά προσαρμόζουν την πληρωμή με βάση τη σύνδεση της δραστηριότητας με προκαθορισμένες μετρήσεις ποιότητας ή/και αξίας, βελτιώσεις στην υποδομή ή/και αναφορά δεδομένων αποτελεσμάτων.

Στην αγορά φαρμάκων ή ιατροτεχνολογικών, αυτό το μοντέλο πληρωμής μοιάζει με συμφωνία επιμερισμού του κινδύνου Μια συμφωνία που βασίζεται στα αποτελέσματα και συνδέει τις πληρωμές με τους κατασκευαστές για προκαθορισμένα αποτελέσματα με την πάροδο του χρόνου. Π.χ. η εταιρεία Medtronic χρησιμοποιεί συμφωνίες που βασίζονται στα αποτελέσματα για το αντιβακτηριακό της περίβλημα Tyrx, που απαιτεί από τη Medtronic να αποζημιώνει τα νοσοκομεία για ένα μέρος του κόστους αν το αντιβακτηριακό περίβλημα δεν καταφέρει να αποτρέψει τη μόλυνση σε ασθενείς με καρδιακά εμφυτεύματα.

2. Ομαδοποιημένη πληρωμή

Ένα τέτοιο μοντέλο συνδέει την πληρωμή με την αποτελεσματική διαχείριση της κατάστασης του ασθενούς, σε αντίθεση με την πληρωμή για κάθε μεμονωμένη υπηρεσία που παρέχεται στους ασθενείς κατά τη διάρκεια της περίθαλψης για μια οξεία κατάσταση ή για μια χρονική περίοδο για μια χρόνια πάθηση.

Αυτές οι συμφωνίες καθιστούν τους παρόχους οικονομικά υπεύθυνους για τα αποτελέσματα του καθορισμένου τμήματος ασθενών με την πάθηση, ενώ προσφέρουν ευκαιρίες για αυξημένη αυτονομία στη λήψη αποφάσεων και συμμετοχή στον κίνδυνο και την ανταμοιβή. Για παράδειγμα, στη Σουηδία, εφαρμόστηκε ένα τέτοιο μοντέλο με την ονομασία OrthoChoice και αφορούσε αρθροπλαστικές επεμβάσεις ισχίου και γόνατος. Τα σημεία διαπραγμάτευσης και τα στοιχεία του πακέτου ήταν εξαιρετικά σημαντικά, όπως και η συμμετοχή των παρόχων και των κλινικών γιατρών στη δημιουργία του πακέτου.

Η πληρωμή γινόταν μόνο αν ο πάροχος εκπλήρωνε τους στόχους του αποτελέσματος. Οι πάροχοι πρόσθεσαν επισκέψεις παρακολούθησης, εκπαίδευση και προηγούμενη φυσικοθεραπεία.

Οι επιπλοκές και οι αναθεωρήσεις μειώθηκαν κατά 20%. Το συνολικό κόστος για τη χειρουργική επέμβαση και την αποκατάσταση μειώθηκε κατά 17% το 2011 σε σύγκριση με το 2008. Τα αποτελέσματα αξιολογήθηκαν δύο χρόνια μετά την επέμβαση. Έτσι, η υπευθυνότητα για μακροπρόθεσμα αποτελέσματα δημιούργησε ισχυρότερο συντονισμό φροντίδας μεταξύ

των επαγγελματικών ομάδων. Ωστόσο, οι ομαδοποιημένες πληρωμές που έχουν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο είναι αυτές που σχεδιάζονται γύρω από μία πάθηση και ομαδοποιούν όλες τις υπηρεσίες που απαιτούνται, περιλαμβανομένων τόσο των χειρουργικών όσο και των μη χειρουργικών, για τη θεραπεία ενός ασθενούς κατά τη διάρκεια της αποκατάστασής του. Στην περίπτωση αυτή, το μοντέλο πληρωμής περιλαμβάνει θεραπεία της πάθησης και των πιο σχετικών συννοσηροτήτων για ένα χρονικό διάστημα και ανανεώνεται για τον ασθενή, όπως απαιτείται.

Η εταιρεία UT Health Austin, ο κλινικός βραχίονας της Ιατρικής Σχολής της Dell στις ΗΠΑ, χρησιμοποιεί μοντέλα πληρωμών βάσει αξίας με τη μορφή ομαδοποιημένων πληρωμών για μυοσκελετικές παθήσεις. Αυτά τα πακέτα περιλαμβάνουν όλες τις υπηρεσίες εξωτερικών ασθενών και τις αμοιβές επαγγελματιών χειρουργών για άνω ή κάτω άκρα.

Για παράδειγμα, το UT Health Austin χρησιμοποιεί μια δέσμη κάτω άκρων. Αυτή η πληρωμή περιλαμβάνει ένα σύνολο μυοσκελετικών παθήσεων στα κάτω άκρα, με τις μόνες εξαιρέσεις να είναι οι προφανείς ασθενείς υψηλού κινδύνου, όπως εκείνοι με καρκίνο στα κάτω άκρα.

3. Κατά κεφαλήν πληρωμές Οι ομαδοποιημένες πληρωμές τείνουν να υπάρχουν για συγκεκριμένες συνθήκες, ενώ η κατά κεφαλήν πληρωμή αφορά συνήθως μοντέλα πληρωμής για γενικά ζητήματα υγείας. Οι κατά κεφαλήν πληρωμές παρέχουν ένα προκαθορισμένο ποσοστό για όλες τις ανάγκες υγείας ενός ατόμου

Σήμερα διερευνώνται διάφορα μοντέλα αποζημίωσης που

δίνουν έμφαση στην αξία.

σε μια καθορισμένη ομάδα ασθενών ή τμήμα πληθυσμού.

Η προσαρμογή του κινδύνου είναι σημαντική για τους παρόχους. Έτσι, τυπικά μοντέλα κεφαλαίων πληρωμών εφαρμόζονται σε ένα υποτμήμα του πληθυσμού με παρόμοιες ανάγκες για συντήρηση και φροντίδα της υγείας, όπως οι ευπαθείς ηλικιωμένοι. Η εστίαση σε ένα υποτμήμα, όπως οι ηλικιωμένοι με συννοσηρότητες, επιτρέπει τη συγκριτική αξιολόγηση τυπικών μετρήσεων έκβασης και εκτιμήσεων

κόστους για αυτόν τον πληθυσμό ασθενών.

Το Oak Street Health είναι ένα δίκτυο κέντρων πρωτοβάθμιας φροντίδας στις ΗΠΑ για ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας που καλύπτονται από το Medicare Advantage

Η Oak Street έχει ένα καθολικό μοντέλο πληρωμών πρωτοβάθμιας περίθαλψης που

τους παρέχει μια σταθερή πληρωμή «ανά ασθενή», προσαρμοσμένη σε διάφορους παράγοντες κινδύνου.

Το μοντέλο δημιουργήθηκε για να αντιμετωπίσει τους καθοριστικούς παράγοντες

στην υγεία, στους οποίους η πρωτοβάθμια περίθαλψη παίζει μεγάλο ρόλο. Ως

μέρος του μοντέλου φροντίδας που βασίζεται στην αξία, μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα κεφάλαια με ευελιξία, για να παρέχουν τα καλύτερα αποτελέσματα στους ασθενείς τους. Κατάφεραν να επενδύσουν εξοικονομήσεις σε μοναδικές υπηρεσίες που οδηγούν στα αποτελέσματα των ασθενών, για παράδειγμα παρέχοντας μεταφορά από και προς τα κέντρα, για να επιτρέψουν στους ασθενείς να επισκέπτονται την πρωτοβάθμια περίθαλψη, και προσφέροντας απομακρυσμένη παρακολούθηση στο σπίτι, για να

χειριστούν τυχόν ανησυχίες που μπορεί να οδηγήσουν έναν ασθενή στο νοσοκομείο. Η Oak Street λέει ότι μείωσαν τις επανεισαγωγές στα νοσοκομεία κατά 40% και άλλαξαν τον τρόπο παροχής της περίθαλψης.

Καλές πρακτικές

Οι φορείς στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης σε όλο τον κόσμο είναι πρόθυμοι να χρησιμοποιήσουν μοντέλα πληρωμών με βάση την αξία, με πολλούς οργανισμούς να εξετάζουν πώς να βελτιώσουν την εμπειρία τους. Ιδού ορισμένες καλές πρακτικές:

œ NHS Wales

Το NHS Wales ακολουθεί μια ευρεία προσέγγιση σε επίπεδο συστήματος για να υποστηρίξει τη μετάβαση που εξισορροπεί τον όγκο και την παροχή αποτελεσμάτων που έχουν σημασία για τους ασθενείς. Εξασφάλισε πόρους για να αναβαθμίσει την τρέχουσα υποδομή, εκμάθηση, εκπαίδευση, καταγράφοντας δεδομένα έκβασης που αναφέρθηκαν από ασθενείς (PROM). Έχουν αρχίσει να εφαρμόζουν μια δομή για τα PROM σε εθνικό επίπεδο και χτίζουν την ικανότητα για τοπική προσαρμογή που πληροί τους εθνικούς κεντρικούς βασικούς δείκτες απόδοσης (KPIs) για τα αποτελέσματα. Έχουν επίσης δημιουργήσει μια αρμόδια ομάδα για την αξία σε κάθε υγειονομικό συμβούλιο που καλύπτει γεωγραφικά ολόκληρη τη χώρα. Το NHS Wales αποφάσισε να επενδύσει στην υγειονομική περίθαλψη με βάση την αξία και λαμβάνει μέτρα για να

συγκεκριμένες

συνθήκες, ενώ

Οι ομαδοποιημένες

πληρωμές τείνουν

να υπάρχουν για

η κατά κεφαλήν

πληρωμή αφορά

συνήθως μοντέλα

πληρωμής για

γενικά ζητήματα υγείας.

Η Oak Street λέει ότι μείωσαν τις επανεισαγωγές στα νοσοκομεία κατά 40% και άλλαξαν τον τρόπο παροχής της περίθαλψης.

διασφαλίσει ότι είναι δυνατή η αποζημίωση βάσει αξίας.

œ

Το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ

Το Πολεμικό Ναυτικό των Ηνωμένων Πολιτειών ξεκίνησε ένα πιλοτικό πρόγραμμα υγειονομικής περίθαλψης με βάση την αξία το 2016, το οποίο επικεντρώθηκε σε μονάδες ολοκληρωμένης πρακτικής

(IPU)

για να βελτιώσει την ετοιμότητα για το ενεργό προσωπικό. Πόνος στη μέση, οστεοαρθρίτιδα, διαβήτης και επικίνδυνη εγκυμοσύνη προσδιορίστηκαν ως αρχικοί τομείς επικέντρωσης, με βάση τις υψηλές δαπάνες, τον όγκο και την ικανότητα βελτίωσης των αποτελεσμάτων και την πρόσβαση στη φροντίδα.

Σε τρεις από τις τέσσερις περιπτώσεις που χρησιμοποιήθηκαν πιλοτικά υπήρξαν βελτιωμένα αποτελέσματα. Ο αριθμός των ατόμων με εγκυμοσύνη υψηλού κινδύνου σε αυτόν τον πληθυσμό ήταν πολύ μικρός για να ανιχνευθούν σημαντικά αποτελέσματα εντός 12 μηνών. Η επιλογή συνθηκών για μετρήσιμα αποτελέσματα έπαιξε βασικό ρόλο στην επιτυχία των πιλότων. Όταν αποφασίζετε αν θα χρησιμοποιήσετε ένα μοντέλο αποζημίωσης βάσει αξίας, είναι ζωτικής σημασίας να λάβετε υπόψη τον εφικτό όγκο δεδομένων που θα ήταν αρκετά μεγάλος για να μετρηθούν στατιστικά σημαντικές αλλαγές στα αποτελέσματα.

œ ALCON

Η εταιρεία οφθαλμικών προϊόντων Alcon δεσμεύτηκε να εξατομικεύσει τη φροντίδα καταρράκτη και διαθλαστικής χειρουργι-

κής με τη συμμετοχή ασθενών σε αποφάσεις περίθαλψης που έχουν σημασία για αυτούς. Η χειρουργική επέμβαση καταρράκτη είναι μία από τις πιο συχνές και η διαδικασία, που χρησιμοποιεί τυπικούς μονοεστιακούς φακούς, καλύπτεται πλήρως σε όλα τα ευρωπαϊκά συστήματα υγειονομικής περίθαλψης, και όχι μόνο. Πολλοί ασθενείς με καταρράκτη βιώνουν ανεξάρτητα πρεσβυωπία ή αστιγματισμό και υποχρεούνται να φορούν γυαλιά, για τα οποία συνήθως πληρώνουν από την τσέπη τους. Υπάρχουν επιλογές τεχνολογίας ώστε ο ασθενής να κάνει ταυτόχρονα χειρουργική επέμβαση καταρράκτη και διαθλαστικής διόρθωσης και να μειώσει ή να εξαλείψει την εξάρτηση από τα γυαλιά. Συχνά, ωστόσο, αυτές οι προηγμένες επιλογές δεν προτείνονται στον ασθενή, καθώς δεν αποζημιώνονται. Οι ασθενείς που επιθυμούν να ακολουθήσουν διαθλαστική επέμβαση καταρράκτη συνήθως πρέπει να χάσουν τη δημόσια αποζημίωση για τον τυπικό καταρράκτη τους και να πληρώσουν για τα πάντα από την τσέπη τους. Η Alcon έχει υποστηρίξει το δικαίωμα των ασθενών να ενημερώνονται για τις θεραπευτικές επιλογές τους και να πληρώνουν για πρόσθετη διόρθωση αστιγματισμού ή πρεσβυωπίας χωρίς να χάσουν την αποζημίωση για τη διαδικασία καταρράκτη. Το 2012, η Γερμανία ήταν η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που ανέπτυξε τη νομοθεσία, κατοχυρώνοντας το δικαίωμα του ασθενούς για αποζημίωση καταρράκτη και επιτρέποντας τη συμπληρωμή για πρόσθετα αποτελέσματα. Η Alcon συνεργάζεται

με φορείς χάραξης πολιτικής και παρόχους για να προσαρμόσει το ταξίδι του ασθενούς και την ευαισθητοποίηση και την εκπαίδευση του ιατρικού προσωπικού για την παροχή φροντίδας που παρέχει επιλογές με επίκεντρο τον ασθενή.

œ Diabeter

Το Diabeter είναι το μεγαλύτερο κέντρο αντιμετώπισης του διαβήτη τύπου 1 στην Ολλανδία και φροντίζει πάνω από 3.000 παιδιά και ενήλικες. Το κέντρο έκλεισε μια πρωτοποριακή δεκαετή συνεργασία στον τομέα της υγείας με βάση την αξία με τη Zilveren Kruis, τη μεγαλύτερη ασφαλιστική εταιρεία στην Ολλανδία. Είναι η πρώτη συμφωνία με βάση την αξία που περιλαμβάνει βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπλοκές για τον διαβήτη τύπου 1. Η συνεργασία βασίζεται σε μια κοινή φιλοδοξία για μια ζωή χωρίς επιπλοκές για ασθενείς με διαβήτη τύπου 1, τώρα και στο μέλλον, με ελάχιστο κόστος. Το Diabeter πιστώνει την επιτυχία στην εφαρμογή αυτού του μοντέλου αποζημίωσης βάσει αξίας στον σημαντικό χρόνο που αφιερώθηκε στο στάδιο της ευθυγράμμισης με εσωτερικά ενδιαφερόμενα μέρη, τη Medtronic, την Ολλανδική Υγειονομική Αρχή και την ασφαλιστική εταιρεία. Οι συνεργασίες βοήθησαν τους εμπλεκόμενους οργανισμούς να προσφέρουν ανώτερα αποτελέσματα για τους ασθενείς. Κατάφεραν να θέσουν φιλόδοξους στόχους αποτελεσμάτων, να δώσουν κίνητρα για βελτιώσεις στην αξία, να μοιραστούν

την πλήρη ευθύνη της οδού φροντίδας του

διαβήτη, να δεσμευτούν για μακροπρόθεσμη καινοτομία, να μοιραστούν δεδομένα σχετικά με τα αποτελέσματα και το κόστος για τη βελτίωση της αξίας και να αποκτήσουν αμοιβαία εμπιστοσύνη και κατανόηση.

œ Novo Nordisk

Η φαρμακευτική εταιρεία Novo Nordisk προσπάθησε να διερευνήσει πώς η αποζημίωση με βάση την αξία μπορεί να παίξει ρόλο στον σχεδιασμό της φροντίδας πέρα από τα φάρμακα και να προσελκύσει νέα χρηματοδότηση για επέκταση στην ποιότητα των υπηρεσιών και την αύξηση του αριθμού των πολιτών που υποστηρίζονται. Η Novo Nordisk βοήθησε τον δήμο του Aarhus στην ανάπτυξη ενός έργου για την πρόληψη των επιπλοκών του διαβήτη τύπου 2, μειώνοντας το μελλοντικό βάρος στην υγεία και τις επιπτώσεις στο κόστος. Η λύση ευθυγραμμίζει τους φορείς (στελέχη ενός δήμου, τοπική κοινότητα και υγειονομική περίθαλψη) με το πρωτόκολλο παρέμβασης για τον διαβήτη και ενισχύει τη διαχείριση του διαβήτη στην κοινότητα που είναι στενά συνδεδεμένη με τον οικογενειακό γιατρό κάθε πολίτη. Οι εταίροι προσέλαβαν τρίτους επενδυτές και δημιουργήθηκε ένα εθνικό και τοπικό ταμείο κοινωνικών επενδύσεων για τη χρηματοδότηση της πρωτοβουλίας. Αυτό έδωσε τη δυνατότητα στην πόλη να δεσμευτεί για μια αρχική επένδυση που θα οδηγήσει σε εξοικονόμηση κόστους, παρά τους περιορισμένους προϋπολογισμούς. Το επενδυτικό ταμείο χρηματοδοτεί δάνεια στην πόλη και στους παρόχους υπηρεσι-

Το 2012, η Γερμανία

ήταν η πρώτη

ευρωπαϊκή χώρα

που ανέπτυξε

τη νομοθεσία, κατοχυρώνοντας

το δικαίωμα του

ασθενούς για

αποζημίωση

καταρράκτη.

επενδυτές και

δημιουργήθηκε ένα

εθνικό και τοπικό

ταμείο κοινωνικών

επενδύσεων για τη χρηματοδότηση της

πρωτοβουλίας.

ών που διαχειρίζονται το πρόγραμμα και αξιολογούν αν επιτυγχάνονται τα συμφωνημένα αποτελέσματα.

Η πόλη θα πληρώσει το δάνειο με τόκο αν το πρόγραμμα πετύχει μετά από τρία χρόνια. Αν η πόλη δεν πετύχει τους στόχους της, δεν θα αποπληρώσει το δάνειο. Έκτοτε, η πόλη έχει διαθέσει σημαντικούς πρόσθετους προϋπολογισμούς για να κάνει περισσότερες πρωτοβουλίες όπως αυτή, που είναι ελκυστικές για επενδύσεις τρίτων, κατά προτίμηση σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα.

œ Medtronic

Η Medtronic και η Estar, ο περιφερειακός φορέας αγορών στην ιταλική περιφέρεια της Τοσκάνης, συνεργάστηκαν για την πρώτη συμφωνία που βασίζεται στα αποτελέσματα στο περιβάλλον των δημόσιων συμβάσεων στην Ιταλία. Όπως και η Medtronic, η Estar προσπάθησε να κινηθεί προς ένα σύστημα υγειονομικής περίθαλψης με μεγάλη έμφαση στα αποτελέσματα των ασθενών.

Οι γιατροί είχαν ήδη αρχίσει να παρακολουθούν τα κλινικά αποτελέσματα και, κατά καιρούς, το έκαναν μέσω ενός εργαλείου που παρείχε η Medtronic. Η Medtronic

και η Estar βρήκαν ευθυγράμμιση μέσα από έναν κοινό στόχο. Η συμφωνία με βάση τα αποτελέσματα έχει καθιερωθεί σχετικά με τον διαγωνισμό για κρυοκατάλυση στην κολπική μαρμαρυγή.

Η Estar πρόσθεσε μέτρα απόδοσης που σχετίζονται με αυτές, περιλαμβανομένων και των πιο σχετικών κλινικών αποτελεσμάτων για τον επιλεγμένο πληθυσμό ασθενών. Μέσω αυτής της συνεργασίας η Medtronic και η περιοχή της Τοσκάνης σύναψαν μια πιο μακροπρόθεσμη συμφωνία (τριών ετών), που είναι πιο κατάλλη-

λη για μοντέλα πληρωμών που βασίζονται στην αξία και επιδιώκουν να βελτιώσουν τα αποτελέσματα των ασθενών.

œ Hospital for Special Surgery

Το Hospital for Special Surgery (HSS), με έδρα τη Νέα Υόρκη και πολλαπλά σημεία φροντίδας στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ, είναι ένα κορυφαίο ιατρικό σύστημα, που επικεντρώνεται στη μυοσκελετική υγεία. Η HSS εφάρμοσε με επιτυχία ένα πακέτο αποζημίωσης για ολική αρθροπλαστική κάτω άκρων, που επέδειξε καθαρή εξοικονόμηση περίπου 23,9 εκατ. δολ., με επιπτώσεις στην ποιότητα της περίθαλψης. Το HSS είχε πρόσβαση στα δεδομένα των αξιώσεων του Medicare για χρονικό διάστημα έως και 90 ημερών από ασθενείς που είχαν υποβληθεί σε αντικατάσταση άρθρωσης κάτω άκρων, για την παρακολούθηση των αποτελεσμάτων και της χρήσης. Μεταξύ άλλων, βρέθηκε ότι το 40% του κόστους προέκυψε μετά την έξοδο του ασθενούς από το νοσοκομείο.

Στο πλαίσιο του προγράμματος ομαδοποιημένων πληρωμών, το HSS ανέπτυξε μια δέσμη φροντίδας που χαρτογράφησε το πρόγραμμα πορείας του ασθενούς με μια διεπιστημονική ομάδα και περιλάμβανε νέα στοιχεία, όπως έναν νέο ρόλο για τους φυσιοθεραπευτές για την παρακολούθηση των ασθενών μετά την έξοδο. Το πρόγραμμα δημιούργησε άμεσες οικονομίες και μείωσε την ένταση των υπηρεσιών φροντίδας.

œ Novartis

Μεταξύ των ετών 2018 και 2022, η Novartis προσπάθησε να διαθέσει στην αγορά τρεις από τις πρώτες ex- και in-vivo γονιδιακές θεραπείες. Οι θεραπείες είναι μοναδικές στο ότι προσδίδουν αξία στη διάρκεια της

Οι εταίροι προσέλαβαν τρίτους

ζωής του ασθενούς, αλλά οι πληρωτές διαχειρίζονται παγκοσμίως τους ετήσιους προϋπολογισμούς. Η Novartis προσπάθησε να καθορίσει την αξία των θεραπειών με πολλαπλές μεθοδολογίες, για να αποδώσει την κατάλληλη αξία και στη συνέχεια διεξήγαγε πρώιμες συζητήσεις για την αξία με τα ενδιαφερόμενα μέρη.

Για μία από αυτές τις θεραπείες η Novartis

είχε πρώιμες συνεργασίες με το Ινστιτούτο Κλινικής και Οικονομικής Επιθεώρησης (ICER) στις ΗΠΑ και με φορείς αξιολόγησης τεχνολογίας υγείας (HTA) αλλού, όπως το Ινστιτούτο NICE στο το ΗΒ, για να βοηθήσει στην ανάπτυξη της σωστής προσέγγισης αξιολόγησης της αξίας. Πραγματοποίησαν συνομιλίες που επέτρεψαν μια ισχυρή κατανόηση των αναγκών των πληρωτών που σχετίζονται με τις ιδιαιτερότητες στη δημιουργία αποδεικτικών στοιχείων και των μοντέλων πληρωμής. Εσωτερικά, οι στενές σχέσεις με οικονομικές ομάδες για την εκτέλεση αξιολογήσεων κινδύνου μοντέλων πληρωμών αποδείχθηκαν επωφελείς.

œ Philips

Η Philips κατασκευάζει ένα ενδοαγγειακό υπερηχογράφημα οπτικής απεικόνισης (IVUS) και τη διαγνωστική αναλογία στιγμιαίων κυμάτων (iFR), τα οποία έχουν κλινικά στοιχεία που επιτρέπουν καλύτερα αποτελέσματα, αλλά χρησιμοποιούνται ελάχιστα. Η Philips συνεργάστηκε με το Holston Valley Medical Center στο Τενεσί για να πιλοτάρει ένα πρόγραμμα επιμερισμού κινδύνου που αξιολόγησε τα κλινικά και ποιοτικά αποτελέσματα της χρήσης αυτών των δύο προϊόντων στον πραγματικό κόσμο.

Η συνεργασία δημιούργησε ένα περιβάλλον για την αποτελεσματική εφαρμογή των

συσκευών σε σχετικές διαδικασίες και την επέκταση της απόδοσής τους. Ο οργανισμός παροχής υγειονομικής περίθαλψης βελτίωσε τα αποτελέσματα, περιλαμβανομένης και της μείωσης των επαναγγειώσεων (μηδενική σε ασθενείς με iFR/IVUS), μείωσε το κόστος προμήθειας της διαδικασίας κατά 99.393 δολ., αύξησε τα αυθημερόν εξιτήρια κατά 12,5% και μείωσε το ποσοστό οξείας νεφρικής βλάβης.

œ Discovery Health

Η Discovery Health είναι ένας οργανισμός χρηματοοικονομικών υπηρεσιών που ιδρύθηκε στη Νότια Αφρική. Η αποστολή του είναι να κάνει τους ανθρώπους πιο υγιείς, να βελτιώνει και να προστατεύει τη ζωή τους. Η Discovery δεσμεύεται να χρηματοδοτεί διαφορετικά στην υγειονομική περίθαλψη, με αποτέλεσμα χρόνια επενδύσεων σε εναλλακτικά συμβόλαια με γνώμονα την αξία. Ενώ η Discovery Health έχει πληρωμές βάσει αξίας για όλες τις συνθήκες, συμπεριλαμβανομένων της αρθροπλαστικής και του διαβήτη, έχει επίσης εφαρμόσει έναν πολλαπλασιαστή βασισμένο στην αξία της πρωτοβάθμιας φροντίδας, για να βελτιώσει τα ποιοτικά αποτελέσματα και την αποδοτικότητα κόστους. Δημιούργησαν και εφάρμοσαν ένα σύστημα πολλαπλών πληρωμών για τους γενικούς γιατρούς τους στην πρωτοβάθμια περίθαλψη. Όταν οι πάροχοι πληρούσαν ορισμένα κριτήρια, μεταξύ των οποίων της ψηφιακής δέσμευσης, της απόδοσης κόστους και των προσδοκιών βαθμολογίας βάσει αξίας, έλαβαν μια ποσοστιαία αύξηση στην αμοιβή. Ενώ η απόδοση των επενδύσεων ήταν υψηλή, η μετατόπιση στην ποιότητα ήταν λιγότερο απτή, ίσως λόγω του ότι μόνο το 8,2% των γενικών γιατρών έλαβαν βελτι-

Η Novartis

είχε πρώιμες

συνεργασίες με το

Ινστιτούτο Κλινικής

και Οικονομικής

Επιθεώρησης (ICER)

στις ΗΠΑ και με

φορείς αξιολόγησης

τεχνολογίας υγείας (HTA).

Το MomCare έχει

εφαρμοστεί σε περισσότερες από

70 κλινικές σε όλη την Τανζανία

και την Κένυα, υποστηρίζοντας περισσότερες από

55.000 μητέρες.

ωμένες πληρωμές. Η Discovery Health

ενημέρωσε και ενσωμάτωσε πρόσθετα εργαλεία και χρηματοδότηση για την υποστήριξη των προσπαθειών των γενικών γιατρών για τη βελτίωση των ποιοτικών αποτελεσμάτων, στο πλαίσιο της πρωτοβάθμιας περίθαλψης.

œ PharmAccess

Η PharmAccess ξεκίνησε το MomCare το 2017, για να αντιμετωπίσει τους 200.000 θανάτους που προέκυψαν από επιπλοκές που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη στην Υποσαχάρια Αφρική. Το MomCare χρησιμοποιεί την τεχνολογία κινητής τηλεφωνίας που υπάρχει ήδη στην Κένυα και την Τανζανία για να επικοινωνεί με ασθενείς, συνδυάζοντας δεδομένα αξιώσεων, έρευνες SMS και δεδομένα από κλήσεις. Μέσω των ερευνών και της συλλογής δεδομένων, το MomCare μπορεί να παρακολουθεί τη συμπεριφορά των χρηστών, την ευημερία, την εμπειρία φροντίδας και τα αποτελέσματα κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, καθώς και τον μετριασμό του κινδύνου από τους παρόχους.

Στις κλινικές εγγράφονται γυναίκες, οι οποίες στη συνέχεια λαμβάνουν ένα ψηφιακό πορτοφόλι (M-TIBA στην Κένυα) και το χρησιμοποιούν για κάθε επίσκεψη. Το ψηφιακό πορτοφόλι τούς δίνει το δικαίωμα

σε ένα πακέτο φροντίδας που περιλαμβάνει ολόκληρο το ταξίδι της εγκυμοσύνης, συμπεριλαμβανομένης της μεταγεννητικής και της νεογνικής φροντίδας. Αυτό βοηθά στην ενδυνάμωση των μητέρων και υποστηρίζει τη συνεχή βελτίωση. Το MomCare έχει εφαρμοστεί σε περισσότερες από 70 κλινικές σε όλη την Τανζανία και την Κένυα, υποστηρίζοντας περισσότερες από 55.000 μητέρες. Οι ίδιοι οι πάροχοι συμμετείχαν ενεργά με πληροφορίες που βασίζονται σε δεδομένα για βελτιώσεις ποιότητας, ανατροφοδότηση με δυνατότητα δράσης και το σύστημα πληρωμής για απόδοση.

Η MomCare εντόπισε ανεκπλήρωτες ανάγκες, όπως υποστήριξη ψυχικής υγείας για (έφηβες) μητέρες ή υποστήριξη θηλασμού και σχεδίασε ανάλογες δραστηριότητες φροντίδας.

œ Takeda

Η Takeda προετοιμάστηκε εκ των προτέρων, σε παγκόσμιο επίπεδο, για την έναρξη μιας νέας, καινοτόμου θεραπείας για το κληρονομικό αγγειοοίδημα, που ονομάζεται Takhzyro. Για να το κάνει αυτό η Takeda χαρτογράφησε το ταξίδι του

ασθενούς με παγκόσμια ανατροφοδότηση δεδομένων, που αφορούσαν από τα οικονομικά της υγείας και την πρόσβαση του ασθενούς μέχρι τα νομικά κ.λπ. Στη συνέχεια, η Takeda ανέπτυξε μια λεπτομερή «Βίβλο», για τις θυγατρικές της που υποστήριξαν τον σχεδιασμό και την υλοποίηση, που απευθυνόταν στις αβεβαιότητες του συστήματος υγείας κάθε χώρας. Ο σχεδιασμός του πλαισίου εκ των προτέρων για πολλαπλά συστήματα υγείας ενδυνάμωσε τις ομάδες της χώρας ώστε να ασχοληθούν νωρίτερα με τα κατάλληλα εργαλεία και δεδομένα που απαιτούνται για την αντιμετώπιση των πιθανών αβεβαιοτήτων τους σχετικά με την αξία του Takhzyro.

Το πλαίσιο της Takeda επέτρεψε στο Takhzyro να επιτύχει ευρεία πρόσβαση σε 27 χώρες τρία χρόνια μετά την κυκλοφορία του.

œ Medtronic και Maastricht University

Οι ολοκληρωμένες λύσεις υγείας της Medtronic (IHS), μιας επιχειρηματικής

μονάδας που προσφέρει καινοτόμες υπηρεσίες και λύσεις σε παρόχους υγειονομικής περίθαλψης σε συνεργασία με το Πανεπιστημιακό Ιατρικό Κέντρο του Μάαστριχτ+ (MUMC+), δημιούργησαν ένα μοντέλο παροχής φροντίδας με επίκεντρο τον ασθενή. Αυτό το παράδειγμα απεικονίζει μια βελτίωση στην οδό φροντίδας για τη θεραπεία ασθενών με θεραπεία καρδιακού επανασυγχρονισμού (CRT). Το νέο πολυεπιστημονικό μονοπάτι υπό την καθοδήγηση νοσηλευτών είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση του συνδυασμού θνησιμότητας από κάθε αιτία και νοσηλειών καρδιακής ανεπάρκειας με μειωμένο κόστος.

Το «κλειδί» για την κλιμάκωση ήταν η δημιουργία και η χρήση ενός πίνακα ελέγχου υγειονομικής περίθαλψης με βάση την αξία, που επιτρέπει τη διαστρωμά

τωση των ασθενών σε συνδυασμό με τη μέτρηση των αποτελεσμάτων, των διαδικασιών και του κόστους σε πραγματικό χρόνο, για συνεχή βελτίωση, καλύτερη λήψη αποφάσεων και διευκόλυνση πιθανών νέων μοντέλων πληρωμής με πληρωτές. Αυτή η συνεργασία δημόσιου-ιδιωτικού τομέα απέδειξε πως ένας προμηθευτής μπορεί να αναλάβει ενεργό ρόλο σε μακροπρόθεσμες συνεργασίες που εξαρτώνται από προγράμματα επιμερισμού κινδύνου και αξίας.•••

Οι 14 υψηλότερα αμειβόμενοι διευθύνοντες σύμβουλοι προέρχονται από αμερικανικές εταιρείες

Για πρώτη φορά σε μια δεκαετία, οι αμοιβές των διευθυνόντων συμβούλων των 500 S&P εταιρειών μειώθηκαν το 2022, υποχωρώντας από τον ιστορικά υψηλό μέσο όρο των 14,7 εκατ. δολ. το 2021 σε 14,5 εκατ. δολ. πέρυσι. Ωστόσο δεν είναι φανερή η διολίσθηση στον κλάδο της βιοφαρμακευτικής, καθώς

λέγεται ότι έχει «ανοσία» στις οικονομικές αντιξοότητες, αφού τα κορυφαία στελέχη εξακολουθούν να αμείβονται και πάλι καλά. Άλλωστε οι περισσότεροι λαμβάνουν σημαντικές αυξήσεις στις αμοιβές τους. «Ο φαρμακευτικός κλάδος είναι ο κλάδος με την υψηλότερη αύξηση αποζημιώσεων στον S&P 500 τα τελευταία πέντε, έξι, επτά, οκτώ χρόνια» δήλωσε στο Fierce Pharma ο James Reda, εθνικός διευθύνων σύμβουλος και επικεφαλής πρακτικής, Αποζημιώσεις Στελεχών, στην εταιρεία συμβούλων Gallagher του Ιλινόις. Ο κ. Reda εκτίμησε

ότι η ετήσια αύξηση για τους διευθύνοντες συμβούλους των βιοφαρμάκων κυμαίνεται γύρω στο 25%.

Με μια αναδρομή στον χρόνο και συγκεκριμένα στο 2012, όταν το Fierce Pharma εντόπισε τους υψηλότερα αμειβόμενους διευθύνοντες συμβούλους του κλάδου, μόνο πέντε αμείβονταν με περισσότερα από 18 εκατ. δολάρια. Δέκα χρόνια αργότερα, ο κατάλογος με τους 15 υψηλότερα αμειβόμενους διευθύνοντες συμβούλους –ο οποίος περιλαμβάνει όσους εργάζονται σε εταιρείες με κεφαλαιοποίηση αγοράς τουλάχιστον 20 δισ. δολ.– φτάνει τα 19 εκατ. δολάρια.

Ποιοι ήταν οι πιο

CEOs το 2022

Στην κορυφή της λίστας βρίσκεται ο David Epstein της Seagen, ο οποίος κέρδισε 57,5 εκατ. δολάρια. Κάνοντας το ποσό πιο εντυπωσιακό, αναφέρουμε ότι ο Epstein προσλήφθηκε από τη Seagen στις 9 Νοεμβρίου, το οποίο σημαίνει ότι το 2022 έβγαλε πάνω από 1 εκατ. δολ. την ημέρα. Η αποζημίωσή του αποτελούνταν σχεδόν εξ ολοκλήρου (57,2 εκατ. δολ.) από μετοχές, που περιλάμβαναν 6 εκατ. δολ. σε έξοδα μετεγκατάστασης, ανέφερε η εταιρεία σε μια κατάθεση τίτλων. Τον Μάρτιο, όταν η Pfizer ανακοίνωσε ότι συμφώνησε να εξαγοράσει τη Seagen, ένα από τα ερωτήματα που περιέβαλλαν τη συμφωνία ήταν ποιος ακριβώς ήταν ο ρόλος του Epstein στην εκτέλεσή της. «Εάν βοήθησε να πετύχει τη συμφωνία των 43 δισ. δολ. με την Pfizer, η αποζημίωση μπορεί να δικαιολογηθεί» εξήγησε ο κ. Reda. Η Seagen κατέβαλε επίσης 32,8 εκατ. δολ. στον πρώην πρόεδρο και συνιδρυτή, Clay Siegall, ο οποίος αποχώρησε τον Μάιο του 2021, μετά από σύλληψη για ενδοοικογενειακή βία (αν και, τώρα, δεν θα αντιμετωπίσει κατηγορίες).

Μεγάλο κέρδος για τη Seagen ήταν επίσης ο προσωρινός διευθύνων σύμβουλος, Roger Dansey, ο οποίος κάλυψε τη θέση για έξι μήνες μεταξύ της αποχώρησης του Siegall και της πρόσληψης του Epstein. Ο Dansey εισέπραξε 36,4 εκατ. δολ., καθώς του δόθηκε μια «ειδική επιχορήγηση δικαι-

ακριβοπληρωμένοι

βιοφαρμακευτικό κλάδο

ωμάτων προαίρεσης βάσει επιδόσεων» ύψους 18,7 εκατ. δολ., η ανταμοιβή του για την επίτευξη «σημαντικών εμπορικών ορόσημων και ορόσημων Ε&Α», σύμφωνα με το πληρεξούσιο της εταιρείας. Ήταν ένα τεράστιο σκαμπανέβασμα για τον Dansey, ο οποίος έβγαλε 8,9 δισ. δολ. το 2021 ως επικεφαλής ιατρικός διευθυντής της εταιρείας.

βή του να αυξάνεται κατά 36%, από 24,3 εκατ. δολ. σε 33,0 εκατ. δολάρια.

Ακριβώς όπως οι Epstein και Siegall έβγαλαν μεγάλα κέρδη ερχόμενοι και φεύγοντας, το ίδιο ίσχυε και για τον επερχόμενο επικεφαλής της Biogen, Chris Viehbacher, ο οποίος εισέπραξε 30,5 εκατ. δολ., και τον αποχωρούντα Michel Vounatsos, ο οποίος έβγαλε 26,6 εκατ. δολ., συμπεριλαμβανομένων 8,8 εκατ. δολ. σε αποζημίωση.

Ο κ. Reda εξήγησε ότι αρκετά από τα μεγαλύτερα πακέτα αποζημιώσεων αφορούν συμφωνίες για περισσότερα από τρία χρόνια. Μετά την ανανέωση της συμφωνίας

τους, η προσφορά επιπλέον 10 εκατ. δολ. τον χρόνο δεν είναι μεγάλη υπόθεση, δεδομένης της αξίας αυτών των εταιρειών.

Μεγάλες προσκρούσεις

Αρκετοί διευθύνοντες σύμβουλοι έλαβαν μεγάλες αυξήσεις στις αμοιβές τους το 2022, με επικεφαλής, όπως ήταν αναμενόμενο, τον Albert Bourla, PhD, επικεφαλής της Pfizer. Σε μια χρονιά κατά την οποία η Pfizer έγινε η πρώτη φαρμακευτική εταιρεία που έφτασε ποτέ τα 100 δισ. δολ. σε έσοδα, ο κ. Bourla είδε την αμοι-

Ο Marc Casper της Thermo Fisher έλαβε 28,2 εκατ. δολ. το 2022, ένα άλμα 33% στις αποδοχές του, κυρίως χάρη σε μια έκρηξη στις απολαβές μετοχών και δικαιωμάτων προαίρεσης, «για να ευθυγραμμιστούν οι διατάξεις κατοχύρωσης συνταξιοδότησης στις συμφωνίες απονομής μετοχών του με εκείνες που χορηγούνται σε όλα τα άλλα στελέχη» ανέφερε η εταιρεία (PDF) στην κατάθεσή της στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς.

Άλλοι μεγάλοι κερδισμένοι το 2022 ήταν ο Daniel O’Day (Gilead), ο μισθός του οποίου αυξήθηκε κατά 12%, στα 21,6 εκατ. δολ., και ο Richard Gonzalez (AbbVie), του οποίου ο μισθός αυξήθηκε κατά 10%, στα 26,3 εκατ. δολάρια.

Όπως συμβαίνει συνήθως, οι 14 υψηλότερα αμειβόμενοι διευθύνοντες σύμβουλοι στη βιοφαρμακευτική προέρχονται από αμερικανικές εταιρείες. Μοναδική εξαίρεση

στη λίστα των 15 κορυφαίων είναι ο 15ος, Pascal Soriot, της βρετανικής AstraZeneca. Η διαφορά στις αμοιβές μεταξύ ευρωπαϊκών και αμερικανικών εταιρειών είναι εμφανής όταν συγκρίνονται εταιρείες παρόμοιας αξίας. Για παράδειγμα, ενώ η Sanofi, η οποία έχει χρηματιστηριακή αξία 134 δισ. δολ., κατέβαλε πέρυσι στον διευθύνοντα σύμβουλό της, Paul Hudson, 10,7 εκατ. δολ., η Bristol Myers Squibb, με χρημα-

Μεγάλη αμοιβή για το δίδυμο της Biogen

Στην κορυφή της λίστας βρίσκεται ο David Epstein της Seagen, ο οποίος

κέρδισε 57,5 εκατ. δολάρια.

έλαβαν

μεγάλες αυξήσεις

ήταν

τον Albert Bourla.

τιστηριακή αξία 136 δισ. δολ., κατέβαλε στον Giovanni Caforio 20,1 εκατ. δολάρια.

Η ανισότητα είναι εμφανής στις αμοιβές

του 2022 των διευθυνόντων συμβούλων πολλών άλλων μεγάλων βρετανικών και ευρωπαϊκών εταιρειών, όπως η Emma Walmsley της GSK (10,3 εκατ. δολ.) και ο Vas Narasimhan της Novartis (9 εκατ. δολ.).

Τα περισσότερα από τα ονόματα στη λίστα του 2022 είναι γνωστά από τα προηγούμενα χρόνια, συμπεριλαμβανομένου του Robert Bradway της Amgen, ο οποίος παραμένει

στην πρώτη 15άδα από την προαγωγή του σε διευθύνοντα σύμβουλο το 2012, όταν κέρδισε 13,6 εκατ. δολάρια. Μία δεκαετία αργότερα, η αποζημίωση του Bradway έχει ανέλθει στα 21,4 εκατ. δολάρια.

Ένα όνομα-έκπληξη στη λίστα ήταν ο Francis deSouza, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας αλληλούχισης DNA Illumina, ο οποίος είδε μια αύξηση 87% στις αποδοχές του, στα 26,8 εκατ. δολ. το 2022. Η αύξηση αυτή αποτέλεσε έκπληξη και για τους επενδυτές, που είδαν την κεφαλαιοποίηση της εταιρείας να συρρικνώνεται από 75 δισ. δολ. σε 35 δισ. δολ. μετά την αμφιλεγόμενη εξαγορά της Grail, ύψους 8 δισ. δολ., τον Αύγουστο του 2021.

Οι διευθύνοντες σύμβουλοι των φαρμακευτικών εταιρειών αμείβονται καλά, αλλά η θητεία τους μπορεί να είναι πιο ευμετάβλητη, όπως επεσήμανε ο κ. Reda, λόγω της δυναμικής των επενδυτών και του διοικητικού συμβουλίου.•••

Οι 15

κορυφαίοι

Δείτε την παρακάτω λίστα, η οποία περιλαμβάνει στελέχη εταιρειών που έκλεισαν το 2022 με κεφαλαιοποίηση αγοράς τουλάχιστον 20 δισ. δολαρίων.

1. David Epstein (Seagen) 57,5 εκατ. δολάρια

2. Roger D. Dansey (Seagen) 36,4 εκατ. δολάρια

3. Albert Bourla (Pfizer) 33 εκατ. δολάρια

4.

5.

7.

8.

11.

14.

32,8 εκατ. δολάρια

30,5 εκατ. δολάρια

28,2 εκατ. δολάρια

deSouza (Illumina) 26,8 εκατ. δολάρια

26,6 εκατ. δολάρια

26,3 εκατ. δολάρια

21,6 εκατ. δολάρια

21,4 εκατ. δολάρια

21,4 εκατ. δολάρια

20,1 εκατ. δολάρια

19,4 εκατ. δολάρια

19 εκατ. δολάρια

Αρκετοί διευθύνοντες σύμβουλοι

στις αμοιβές

τους το 2022, με επικεφαλής, όπως

αναμενόμενο,

Clay Siegall (Seagen)

Chris Viehbacher (Biogen)

6. Marc Casper (Thermo Fisher)

Francis

Michel Vounatsos (Biogen)

9. Richard Gonzalez (AbbVie)

10. Daniel O’Day (Gilead)

Robert Bradway (Amgen)

12. David Ricks (Eli Lilly)

13. Giovanni Caforio (Bristol Myers)

Stephane Bancel (Moderna)

15. Pascal Soriot (AstraZeneca)

αφιέρωμα

παχυσαρκία

20

Ρεπορτάζ

Εκτόξευση πωλήσεων

φαρμάκων για

την παχυσαρκία

24

Ρεπορτάζ

Νέο εθνικό πρόγραμμα

για την παχυσαρκία

ενηλίκων

26

Ρεπορτάζ

PEDOBESITY: Καινοτόμο

σύστημα εφαρμογών για

την παιδική παχυσαρκία

34

Ρεπορτάζ

Η μεταβολική «βόμβα»

που απειλεί την υγεία

της Ελλάδας

œ Σκληρή μάχη για Novo Nordisk και Eli Lilly - Ακολουθεί η Pfizer

πωλήσεων φαρμάκων για την παχυσαρκία

Προβλέπεται ότι θα φτάσουν τα 44 δισ. δολ.

έως το 2030!

Ένα αποτελεσματικό φάρμακο, που βοηθά στη μείωση του βάρους σε παχύσαρκους ασθενείς, αποτελεί, εδώ και καιρό, όνειρο για πολλές φαρμακευτικές εταιρείες.

Οι προβλέψεις των ειδικών για την παχυσαρκία είναι εφιαλτικές: Σήμερα, το 60%

του παγκόσμιου πληθυσμού στον δυτικό και αναπτυσσόμενο κόσμο είναι υπέρβαροι και το 25% παχύσαρκοι!

Η καθιστική ζωή και η κακή διατροφή πυροδοτούν μια «πανδημία» με ανυπολόγιστες κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις. Η παχυσαρκία είναι ένας σιωπηλός δολοφόνος, αυξάνοντας τον κίνδυνο διαβήτη, καρδιακών παθήσεων και ηπατι-

κών παθήσεων –για να αναφέρουμε μόνο μερικά–, που προσθέτουν επίσης πίεση στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης.

Μόνο στις ΗΠΑ, το κόστος ιατρικής περίθαλψης που συνδέεται με την παχυσαρκία ήταν 173 δισ. δολ. το 2019, σύμφωνα με έρευνα από τα Κέντρα Ελέγχου

και Πρόληψης Νοσημάτων.

Μια οικονομικά αποδοτική θεραπεία για

την παχυσαρκία θα μπορούσε να μειώσει

το κόστος της υγειονομικής περίθαλψης

κατά δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια

και να προσθέσει χρόνια με περισσότε-

ρη υγεία στη ζωή των ανθρώπων.

Υπάρχει ήδη μια σειρά από μη φαρμακευτικές θεραπείες για την παχυσαρκία,

Εκτόξευση

Το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού

στον δυτικό και αναπτυσσόμενο κόσμο είναι υπέρβαροι και το 25% παχύσαρκοι!

συμπεριλαμβανομένων ιατρικών παρεμβάσεων, όπως η χειρουργική επέμβαση γαστρικής ταινίας, αλλά και ένα σχετικά φτηνό χάπι ή μια ένεση που μπορεί να μειώσει δραματικά το βάρος του ασθενούς παραμένει το «άγιο δισκοπότηρο». Υπάρχουν εγκεκριμένα φάρμακα κατά της παχυσαρκίας (κυρίως στις ΗΠΑ), τα περισσότερα από τα οποία άρχισαν να κυκλοφορούν στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και περιλαμβάνουν φάρμακα όπως το Orlistat, το Contrave και το Qsymia. Πολλά από αυτά, ωστόσο, είχαν παρενέργειες και, παρά τις προσδοκίες, δεν κατάφεραν να αλλάξουν τον ρου της παχυσαρκίας. Όλα άλλαξαν με τη συνειδητοποίηση ότι τα νέα αντιδιαβητικά φάρμακα της κατηγορίας GLP-1 είχαν μια ασυνήθιστη παρενέργεια: την απώλεια βάρους. Δύο φαρμακευτικές επιχειρήσεις πρωταγωνιστούν στον τομέα αυτό: η δανέζικη βιοφαρμακευτική εταιρεία Novo Nordisk και η αμερικανική Eli Lilly.

Η Novo πρωτοστατεί στα φάρμακα GLP-1 με τη σεμαγλουτίδη, μια δραστική ουσία που διατίθεται στην αγορά ως χάπι για τον διαβήτη με την επωνυμία Rybelsus και ως ενέσιμο με την ονομασία Ozempic Η εταιρεία συνειδητοποίησε γρήγορα ότι μπορούσε να τροποποιήσει τη σύνθεσή του και να δημιουργήσει ένα νέο φάρμακο, με στόχο μια αποτελεσματική και ασφαλή θεραπεία για την απώλεια βάρους.

Αυτό το φάρμακο είναι το Wegovy, το οποίο έλαβε την πρώτη του έγκριση από τον FDA πέρυσι για ορισμένους παχύσαρκους ασθενείς, για να βοηθήσει στη μείωση του βάρους τους. Η Novo διαθέτει επίσης το Saxenda, επίσης ένα σκεύασμα

τύπου GLP-1, αλλά το Wegovy θα είναι

η κορυφαία θεραπεία για την εταιρεία. Ωστόσο, η Novo είχε ένα δύσκολο λανσάρισμα: η ζήτηση εκτοξεύτηκε στα ύψη, χάρη σε μια, σε μεγάλο βαθμό, ανεπιθύμητη «τρέλα» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και από διασημότητες, τόσο για το Wegovy όσο και για το Ozempic, ενώ είχε σοβαρά προβλήματα παραγωγής για να καλύψει τις ανάγκες. Το τελευταίο διάστημα, η εταιρεία περιόρισε τις διαφημιστικές καμπάνιες Wegovy στις ΗΠΑ, σε μια προσπάθεια να μειώσει τη ζήτηση, καθώς επίσης συνεχίζει να προσπαθεί να επιλύσει τα προβλήματα εφοδιασμού της. Προς την ίδια κατεύθυνση κινείται φιλόδοξα και η Eli Lilly με το πρόσφατα εγκεκριμένο φάρμακο για τον διαβήτη ονόματι Mounjaro (Tirzepatide), το οποίο λειτουργεί ως διπλό GLP-1/GIP (εξαρτώμενο από τη γλυκόζη ινσουλινοτροπικό πολυπεπτίδιο).

Οι αναλυτές εκτιμούν ότι η θεραπεία της Lilly θα μπορούσε να εγκριθεί για την παχυσαρκία μέχρι τα τέλη του 2023. Η Moody’s εκτιμά ότι οι πωλήσεις του Wegovy θα είναι περίπου διπλάσιες σε σχέση με τις πωλήσεις της Lilly, φθάνοντας σε περίπου 8 δισ. δολ. μέχρι το 2025!

Πρόσφατη έκθεση του Bloomberg Intelligence διαπίστωσε ότι οι πωλήσεις επώνυμων φαρμάκων κατά της παχυσαρκίας θα μπορούσαν να φτάσουν τα 44 δισ. δολ. έως το 2030. Δηλαδή θα μπορούμε να μιλάμε για εκτόξευση μιας αγοράς που άξιζε μόλις 2,5 δισ. δολ. πέρυσι.

Και τα δύο φάρμακα έχουν παρόμοια θετική εικόνα. Το Wegovy έχει δείξει μέση μείωση βάρους από 15% έως 17% μετά

από 68 εβδομάδες σε ασθενείς χωρίς διαβήτη και λειτουργεί αρκετά βολικά με μία

εβδομαδιαία ένεση.

Από την άλλη, όσοι έλαβαν Tirzepatide έχασαν έως και 15,7% (15,6 κιλά) σωματικού βάρους στις 72 εβδομάδες θεραπείας.

Η Novo έχει, επίσης, έναν πιθανό «άσο»

στο μανίκι της όσον αφορά τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων: ενώ τα πρώι-

μα φάρμακα κατά της παχυσαρκίας θα μπορούσαν να προκαλέσουν καρδιαγγειακά προβλήματα, νέα δεδομένα που

κυκλοφόρησαν πρόσφατα φαίνεται να

δείχνουν ότι το Wegovy θα μπορούσε να μειώσει τον κίνδυνο καρδιακής νόσου σε ασθενείς που λαμβάνουν το φάρμακο για έναν χρόνο κατά 18%!

Μεγάλο ρίσκο

Οι αναλυτές της Moody’s προειδοποιούν ότι αυτά τα νέα φάρμακα θα μπορούσαν να υποκύψουν σε ζητήματα σχετικά με παρενέργειες, οι οποίες, αν και καλύτερες από προηγούμενων φαρμάκων, δεν είναι αμελητέες και αν προκύψουν προβλήματα από αυτά τα φάρμακα, θα μπορούσαν να πλήξουν σκληρά τη φήμη μιας εταιρείας. «Τα φάρμακα για την απώλεια βάρους συνεπάγονται κοινωνικούς κινδύνους, συμπεριλαμβανομένων των κινδύνων ασφάλειας και δικαστικών διαφορών» ανέφερε η Moody’s. «Αυτά τα φάρμακα θα λαμβάνονται από ασθενείς που είναι ακόμη νέοι και με σχετικά καλύτερη υγεία από φάρμακα που θεραπεύουν απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις, όπως ο καρκίνος, αλλά έχουν επίσης ορισμένες παρενέργειες». Σημείωσε, επίσης, ότι υπάρχει «υψηλότερος κίνδυνος κατάχρησης αυτών των φαρμάκων» από άτομα χωρίς παχυσαρκία, –κάτι που απαιτεί ειδικές οδηγίες του FDA για τη χρήση τους–, που λαμβάνουν το φάρμακο για να χάσουν βάρος ακόμη κι αν έχουν υγιή δείκτη μάζας σώματος.

Θα μπορούσαν ακόμη να υπάρξουν προβλήματα με τους πληρωτές που αποζημιώνουν για αυτά τα φάρμακα στις ΗΠΑ. Η κάλυψη από ιδιωτικά και κρατικά ασφαλιστικά προγράμματα θα είναι φυσικά το «κλειδί» για τις μακροπρόθεσμες προοπτικές ανάπτυξης.

Η Moody’s σημείωσε ότι, στις ΗΠΑ, πολλά προγράμματα ιδιωτικής ασφάλισης υγείας καλύπτουν τουλάχιστον μέρος του κόστους των φαρμάκων απώλειας βάρους, αλλά η Medicare δεν αποζημιώνει, επί του παρόντος, για αυτά τα φάρμακα, γεγονός που αφήνει ένα μεγάλο κενό στην κάλυψη. Η Moody’s θεωρεί επίσης ότι η ανάπτυξη στην Ευρώπη είναι «πιο σταδι-

ακή», καθώς τα εθνικά συστήματα υγείας, που πληρώνονται κυρίως από τους φορολογουμένους, έχουν αυστηρότερους δημοσιονομικούς περιορισμούς.

Ο μεγάλος στόχος: Το χάπι

Τα προαναφερθέντα φάρμακα (σεμαγλουτίδη και tirzepatide) είναι ενέσιμα, αλλά

και οι δύο εταιρείες εργάζονται σε από του στόματος εκδοχές αυτών των φαρμάκων, που θα τα καθιστούσαν πολύ πιο εύκολα στη λήψη και πολύ πιο εμπορεύσιμα. Πρόσφατα, η Novo δημοσίευσε νέα δεδομένα από μια δοκιμή στο τελευταίο στάδιο μιας από του στόματος εκδοχής της σεμαγλουτίδης, η οποία βοήθησε υπέρβαρους ή παχύσαρκους ενήλικες να χάσουν βάρος με τρόπο «συγκρίσιμο» με αυτόν που παρατηρείται στο Wegovy με ένεση. Η Lilly, επίσης, δεν επαναπαύεται στις δάφνες της με την ενέσιμη μορφή και εργάζεται σε ένα από του στόματος GLP-1 με τη μορφή ορφοργλιπρόνης, που βρίσκεται επί του παρόντος σε δοκιμές φάσης ΙΙΙ για τον διαβήτη τύπου 2 και την παχυσαρκία. Τέλος, ενδιαφέρον παρουσιάζει και η Pfizer. Βέβαια, βρίσκεται πιο πίσω στον αγώνα Έρευνας & Ανάπτυξης, αλλά έχει επίσης δει ισχυρά αποτελέσματα με την από του στόματος ελπιδοφόρο danuglipron κατά της παχυσαρκίας, έναν αγωνιστή GLP-1R μικρού μορίου.

Η Pfizer δημοσίευσε λεπτομερή δεδομένα για μια δοκιμή 400 και πλέον ασθενών με διαβήτη τύπου 2 που είτε λάμβαναν danuglipron δύο φορές την ημέρα είτε μια εικονική θεραπεία. Η δοκιμή διαπίστωσε ότι όσοι έλαβαν μια έκδοση 120 mg danuglipron έχασαν περίπου 10 κιλά κατά τη διάρκεια 16 εβδομάδων.•••

GLP-1 είχαν

Τα νέα αντιδιαβητικά φάρμακα της κατηγορίας

μια ασυνήθιστη

παρενέργεια: την

απώλεια βάρους!

œ Οι δράσεις έχουν ενταχθεί στο «Σπύρος Δοξιάδης»

Μόνο το 30,3% των Ελλήνων

έχουν κανονικό βάρος!

Tο Υπουργείο Υγείας, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής (ΠΑΔΑ), σχεδίασε το Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης και Καταπολέμησης Παχυσαρκίας Ενηλίκων, που περιλαμβάνει δράσεις πρωτογενούς, δευτερογενούς και τριτογενούς πρόληψης.

Το πρόγραμμα απευθύνεται σε ενήλικες που αντιμετωπίζουν προβλήματα υπερβαρότητας ή παχυσαρκίας και δίνει τη δυνατότητα στα άτομα να:

œ

έχουν δωρεάν κλινική εκτίμηση , ώστε να γνωρίζουν αν έχουν κάποιους

παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με την εμφάνιση παχυσαρκίας και να τους αντιμετωπίσουν εγκαίρως,

œ

λαμβάνουν δωρεάν υπηρεσίες από ειδικούς διατροφολόγους, προκειμένου να βελτιώσουν τις διατροφικές τους συνήθειες και τη σωματική τους κατάσταση,

œ

λαμβάνουν δωρεάν εξειδικευμένη συνδυασμένη θεραπεία (διατροφική συμβουλευτική, συμβουλευτική αλλαγή συμπεριφορών υγείας και φαρμακο-

θεραπεία) σε περιπτώσεις σοβαρής παχυσαρκίας που συνυπάρχει με σοβαρά χρόνια νοσήματα.

Στόχος είναι αφενός να μειώσει τους παράγοντες κινδύνου που ευθύνονται για την εμφάνιση της παχυσαρκίας και αφετέρου να καταπολεμήσει τις συνέπειες της υπερβαρότητας και της παχυσαρκίας, οι οποίες οδηγούν συχνά στην εμφάνιση χρόνιων νοσημάτων και πολυνοσηρότητας.

Το πρόγραμμα επρόκειτο να ξεκινήσει τον Ιούνιο και έχει ενταχθεί στον σχεδιασμό δράσεων του προγράμματος «Σπύρος Δοξιάδης», που περιλαμβάνονται στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) του Υπουργείου Υγείας και προέρχονται από Ενωσιακούς πόρους του «Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Ελλάδα 2.0», με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης-NextGenerationEU.

Στη χώρα μας, με βάση τα πλέον πρόσφατα στοιχεία, μόνο το 30,3% του γενικού πληθυσμού βρίσκεται εντός ορίων κανονικού βάρους, ενώ το 37,6% είναι υπέρβαροι και το 32,1% παχύσαρκοι, με 3 από τις 4 οικογένειες να έχουν τουλάχιστον έναν υπέρβαρο ή παχύσαρκο γονέα. Επιπλέον, στη δράση συμπεριλαμβάνεται ειδικό, πιστοποιημένο πρόγραμμα εκπαίδευσης διάρκειας 60 ωρών, το οποίο θα υλοποιηθεί από το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής.

Το πρόγραμμα απευθύνεται σε όλους τους επαγγελματίες υγείας (με ειδική στόχευση στην ΠΦΥ) και επιδιώκει να τους εξοπλίσει με γνώσεις, δεξιότητες και εργαλεία, ώστε να παρέχουν αποτελεσματικότερα υπηρεσίες για την αλλαγή συμπεριφορών υγείας και να μπορούν να συνεργαστούν με τους ασθενείς σε ένα νέο πλαίσιο, λειτουργώντας ως σύμβουλοι και ενδυναμώνοντας τα άτομα, προκειμένου η σωστή επιλογή να γίνεται εύκολη επιλογή.

Παράλληλα, θα συνεργάζονται με τους διατροφολόγους και θα παρακολουθούν την πρόοδο του ασθενούς σε μακροχρόνια βάση.

Νέο εθνικό πρόγραμμα για την παχυσαρκία

ενηλίκων

œ Ιδρύεται Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Καταπολέμηση της Παχυσαρκίας

στο Χαροκόπειο

ενεργή συμμετοχή των εκπαιδευτικών, καθώς και των γονέων και κηδεμόνων, œ στους γονείς να λάβουν δωρεάν εξατομικευμένη κλινική εκτίμηση και συμβουλευτική για την υγεία, την ανάπτυξη, τη διατροφική κατάσταση

τα τέλη Μαρτίου 2023, ο πρώην υπουρ-

γός Υγείας Θάνος Πλεύρης και η

τότε γενική γραμματέας Δημόσιας

Υγείας Ειρήνη Αγαπηδάκη υπέγραψαν

προγραμματική συμφωνία με το Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για το Παιδί (UNICEF)

και τον Διπλωματικό Εκπρόσωπο του

Οργανισμού στην Ελλάδα, Λουτσιάνο Καλεστίνι, για το πρόγραμμα πρόληψης και καταπολέμησης της παιδικής παχυσαρκίας.

Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι περίπου 600.000 παιδιά κάτω των 14 ετών είναι παχύσαρκα ή υπέρβαρα, κάτι που ισοδυναμεί με σχεδόν δύο στα πέντε παιδιά! Παράλληλα, θα ιδρυθεί ένα νέο ερευνητικό κέντρο, το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Καταπολέμηση της Παχυσαρκίας, στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, με στόχο την παραγωγή έρευνας, ιδεών και προτάσεων πολιτικής, αλλά και με ενεργό ρόλο στον επιστημονικό συντονισμό και στην επιστημονική αξιολόγηση

της Εθνικής Δράσης.

Το νέο πρόγραμμα επρόκειτο να ξεκινήσει

τον Ιούνιο και έχει ενταχθεί στον σχεδιασμό δράσεων του προγράμματος «Σπύρος Δοξιάδης», που περιλαμβάνονται στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) του Υπουργείου Υγείας και προέρχονται από Ενωσιακούς πόρους του «Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Ελλάδα 2.0», με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης-NextGenerationEU.

Οι δράσεις

Το πρόγραμμα περιλαμβάνει δράσεις πρωτογενούς, δευτερογενούς και τριτογενούς πρόληψης, στοχεύοντας στο σύνολο των παιδιών ηλικίας 0-17 ετών, καθώς και στις οικογένειές τους, επιδιώκοντας αφενός να μειώσει τους παράγοντες κινδύνου και τις κοινωνικοοικονομικές ανισότητες που ευθύνονται για την εμφάνιση της παχυσαρκίας κατά την παιδική και εφηβική ηλικία και αφετέρου να καταπολεμήσει τις συνέπειες της υπερβαρότητας και της παχυσαρκίας, οι οποίες οδηγούν συχνά στην εμφάνιση χρόνιων νοσημάτων και

πολυνοσηρότητας κατά την ενήλικη ζωή. Συγκεκριμένα, δίνει τη δυνατότητα:

œ

στο σύνολο του ελληνικού μαθητικού πληθυσμού να συμμετέχει σε δράσεις διαβαθμισμένης έντασης, συχνότητας και δυναμικής για την προαγωγή συμπεριφορών υγιεινής διατροφής και σωματικής δραστηριότητας, που θα πραγματοποιηθούν εντός των σχολικών μονάδων σε όλες τις βαθμίδες υποχρεωτικής εκπαίδευσης (νηπιαγωγεία, δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια) με την

των παιδιών τους, καθώς και για τους παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με την εμφάνιση της παιδικής παχυσαρκίας και να τους αντιμετωπίσουν εγκαίρως, στο πλαίσιο των τακτικών επισκέψεων τους στον παιδίατρό τους, œ στα παιδιά σχολικής ηλικίας και στις οικογένειές τους με ήδη εγκατεστημένους παράγοντες κινδύνου για την παχυσαρκία ή άλλα χρόνια νοσήματα να λάβουν δωρεάν συμβουλευτικές υπηρεσίες (διατροφική συμβουλευτική, συμβουλευτική αλλαγή συμπεριφορών υγείας) με τη μορφή τηλε-συμβουλευτικής από κατάλληλα εκπαιδευμένους επαγγελματίες υγείας (διαιτολόγοι, γυμναστές κ.ά.) και œ στα υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά σχολικής ηλικίας με ήδη εγκατεστημένα νοσήματα και επιπλοκές να παραπεμφθούν σε εξειδικευμένες παιδιατρικές μονάδες για περαιτέρω παρακολούθηση από εξειδικευμένους επαγγελματίες υγείας.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, η συχνότητα εμφάνισης της παιδικής παχυσαρκίας παρουσιάζει αυξητική τάση. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Αναφορά για την Παχυσαρκία του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας που δημοσιεύτηκε το 2022, η Ελλάδα βρίσκεται στην τρίτη (3η) θέση κατάταξης μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών με υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά κάτω των 5 ετών (1 στα 8 παιδιά). Παράλληλα, για τις ηλικίες 5-9 ετών και 10-19 ετών, βρίσκεται στη δεύτερη (2η) και πρώτη (1η) θέση μεταξύ των χωρών της Ευρώπης, καθώς περίπου 1 στα 3 παιδιά (37,5% και 35%, αντίστοιχα) είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα.

Επιπλέον, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Επιτήρησης της Παιδικής Παχυσαρκίας (WHO European Childhood Obesity Surveillance Initiative-COSI), που δημοσιεύτηκε το 2022, στις ηλικίες 7-9 ετών η Ελλάδα κατέχει τη δεύτερη (2η) θέση μεταξύ των 33 χωρών που συμμετείχαν, με το 42% των παιδιών αυτής της ηλικιακής ομάδας να είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα.•••

Υλοποιείται σε συνεργασία με την UNICEF

Ειδικό πρόγραμμα για την παιδική παχυσαρκία

Το πρόγραμμα

αναπτύχθηκε και

υλοποιήθηκε από την

Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ

œ Άνω του 30%-35% υπέρβαρα ή παχύσαρκα παιδιά και έφηβοι

PEDOBESITY:

Ο επιπολασμός

υπέρβαρων και

παχύσαρκων

παιδιών στην

Ελλάδα εκτιμάται

στο 21% στην

προσχολική

ηλικία έως 41%

στη σχολική και

εφηβική ηλικία.

Ένα καινοτόμο ενιαίο σύστημα ηλεκτρονικών εφαρμογών για την εξατομικευμένη αντιμετώπιση της παχυσαρκίας σε παιδιά και εφήβους έχει αναπτυχθεί στη χώρα μας, την ώρα που το ποσοστό των υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών και εφήβων υπερβαίνει το 30%-35%.

Το πρόγραμμα αναπτύχθηκε και υλοποιήθηκε από την Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), το Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ) και την εταιρεία Datamed. Ο τίτλος του προγράμματος είναι «PEDOBESITY: Ανάπτυξη Ευφυών Πολυεπίπεδων ΠληροφοριακώνΣυστημάτων και Εξειδικευμένων Αλγορίθμων Τεχνητής Νοημοσύνης για την Εξατομικευμένη Αντιμετώπιση της Παιδικής και Εφηβικής Παχυσαρκίας» (Κωδικός Έργου: Τ1ΕΔΚ-01386).

Ειδικότερα, δημιουργήθηκαν διασυνδεδεμένες web και mobile εφαρμογές μέσω των οποίων πραγματοποιείται διαχείριση των δεδομένων των παιδιών με τη χρήση τεχνικών μοντελοποίησης από την ανάλυση των ιατρικών τους δεδομένων, για την παροχή εξατομικευμένων συμβουλών θεραπείας ή πρόληψης, παρέχοντας ένα ενιαίο οικοσύστημα εφαρμογών e-Health, με στόχο την υποστήριξη της ιατρικής ακριβείας (precision medicine) και της εξατομικευμένης ιατρικής αντιμετώπισης (personalized medical management).

Το έργο υλοποιήθηκε στο πλαίσιο της Δράσης ΕΡΕΥΝΩ-ΔΗΜΙΟΥΡΓΩ-ΚΑΙΝΟΤΟΜΩ και συγχρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εθνικούς πόρους. Αποτελεί συνέχεια του Προγράμματος «Ανάπτυξη Εθνικού Συστήματος Πρόλη-

ψης και Αντιμετώπισης της Υπερβαρότητας και Παχυσαρκίας κατά την Παιδική και Εφηβική Ηλικία», στο πλαίσιο του οποίου αναπτύχθηκε το «Εθνικό Μητρώο Πρόληψης και Αντιμετώπισης της Παχυσαρκίας κατά την Παιδική και Εφηβική Ηλικία». Σύμφωνα με μελέτη του κ. Γιάννη Μανιού, καθηγητή Διατροφικής Αγωγής στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, που δημοσιεύτηκε από τη Διανέοσις, ο επιπολασμός υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών στην Ελλάδα εκτιμάται στο 21% στην προσχολική ηλικία έως 41% στη σχολική και εφηβική ηλικία. Στο μεταξύ, τα υπέρβαρα και παχύσαρκα

παιδιά είναι πιο πιθανό να έχουν παχυσαρκία στην ενήλικη ζωή και να αναπτύξουν σε νεαρότερη ηλικία νοσήματα που οδηγούν σε πρώιμη θνησιμότητα. Η πιθανότητα αυτή κυμαίνεται από:

œ 8% εάν είναι 1-2 ετών και οι γονείς δεν έχουν παχυσαρκία έως

œ 79% εάν είναι 10-14 ετών και έχουν τουλάχιστον έναν παχύσαρκο γονέα, œ πάνω από 50% εάν είναι άνω των 6 ετών (10% για μη παχύσαρκα παιδιά).

Καθώς τα υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά ενηλικιώνονται, αντιμετωπίζουν πλήθος ιατρικών προβλημάτων, που οφείλονται στην παχυσαρκία και ευθύνονται για σημαντική αύξηση των δαπανών υγείας. Κατά συνέπεια, είναι απολύτως απαραίτητο να δοθεί έμφαση τόσο στην πρόληψη όσο και στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας κατά την παιδική και εφηβική ηλικία, ώστε να βοηθήσουμε αποτελεσματικά στη βελτίωση της υγείας των πολιτών της χώρας μας κατά την ενήλικη ζωή, καθώς και στην ελάττωση του κόστους νοσηλείας τους λόγω των επιπλοκών της παχυσαρκίας.

Καινοτόμο σύστημα εφαρμογών για

την παιδική παχυσαρκία

Σύμφωνα με την επιστημονική υπεύθυνη του έργου, κ. Ευαγγελία Χαρμανδάρη, καθηγήτρια Παιδιατρικής-Παιδιατρικής Ενδοκρινολογίας, βασικά καινοτόμα αντικείμενα του έργου είναι η συλλογή και ανάλυση κλινικών, αιματολογικών, βιοχημικών, ενδοκρινολογικών και γενετικών δεδομένων

ασθενών με παχυσαρκία. Ακόμη, βασικοί καινοτόμοι στόχοι του έργου ήταν: œ Ανίχνευση γονιδιακών πολυμορφισμών που συνδέονται με την παχυσαρκία, τον διαβήτη, την αντιοξειδωτική ικανότητα, τον δείκτη μάζας σώματος ή το αίσθημα ανταμοιβής.

œ Ανάπτυξη ειδικού αλγόριθμου κινδύνου ανάπτυξης παχυσαρκίας.

œ Ανάπτυξη και επέκταση του Ηλεκτρονικού Φακέλου Υγείας του Εθνικού Μητρώου Πρόληψης και Αντιμετώπισης της Υπερβαρότητας και Παχυσαρκίας κατά την Παιδική και Εφηβική Ηλικία.

œ Υποσύστημα πρόσβασης ασθενούς στα δεδομένα και online παροχής κρίσιμων πληροφοριών.

œ Mobile εφαρμογή για παιδιά, εφήβους και γονείς.

Να σημειωθεί ότι η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των παρεμβάσεων που προτείνονται στο «Εθνικό Μητρώο Πρόληψης

και Αντιμετώπισης της Παχυσαρκίας κατά

την Παιδική και Εφηβική Ηλικία» πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της λειτουργίας του Ιατρείου Αντιμετώπισης Αυξημένου Βάρους Σώματος, που εδρεύει στο Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία».

«Η ανάλυση των δεδομένων από το ιατρείο έδειξε ότι οι παρεμβάσεις που εφαρμόζουμε οδηγούν σε ελάττωση των ποσοστών υπέρβαρου και παχυσαρκίας κατά 30% σε ένα έτος. Στόχος μας είναι 5 χρόνια μετά την ολοκλήρωση του πρωτοποριακού αυτού έργου τα ποσοστά υπέρβαρου και παχυσαρκίας στην Ελλάδα να έχουν ελαττωθεί κατά 15%-20%» τονίζει η κ. Χαρμανδάρη. Κλείνοντας, η καθηγήτρια σημειώνει ότι η καταγραφή, η πρόληψη, η εξατομικευμένη αντιμετώπιση και η διαχρονική παρακολούθηση όλων των παιδιών και εφήβων στη χώρα μας με τη χρήση ευφυών πληροφοριακών συστημάτων και συστημάτων υποστήριξης εξατομικευμένων αποφάσεων μπορούν να συμβάλουν αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας και απηύθυνε πρόσκληση στην ιατρική κοινότητα, και ιδιαίτερα στους παιδιάτρους και τους ενδοκρινολόγους, να ανταποκριθούν θετικά στην πρωτοποριακή αυτή προσπάθεια.•••

Αυξημένη προσοχή στα φάρμακα για αδυνάτισμα!

του Δρος Δημήτρη Γρηγοράκη, Κλινικού Διαιτολόγου-Διατροφολόγου BSc, MSc, PhD, Διδάκτορος ΤΕΔΔ του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου, Επιστημονικού Συνεργάτη του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου και της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Α’ Νευρολογική Κλινική-Αιγινήτειο Νοσοκομείο, Καθηγητή ΚΕΔΙΒΙΜ του Πανεπιστημίου Αθηνών

Με αφορμή τον συνεχιζόμενο θόρυβο σχετικά με τα ενέσιμα (Ozempic-σεμαγλουτίδη) και μη αντιδιαβητικά φάρμακα, τα οποία χρησιμοποιούνται ευρέως από υπέρβαρους ή/και από έτερα άτομα για αισθητικούς λόγους, η Ελληνική Διατροφολογική Εταιρεία εκδίδει την ακόλουθη νεότερη ανακοίνωση.

Το πεπτίδιο GLP-1 ανήκει σε μια ευρύτερη κατηγορία ορμονών, τις ινκρετίνες, οι οποίες εκκρίνονται από το λεπτό έντερο στην κυκλοφορία του αίματος λίγα λεπτά μετά από την κατανάλωση τροφής. Το

προσομοιάζον πεπτίδιο της γλυκαγόνης (Glucagon-like peptide-1, GLP-1) επικοινωνεί με τα β-κύτταρα του παγκρέατος που παράγουν ινσουλίνη, πυροδοτώντας την έκκρισή της, με τελικό στόχο να απορροφηθούν τα σάκχαρα της τροφής εντός των κυττάρων και να μην παραμείνουν αυξημένα στο αίμα, δημιουργώντας υπεργλυκαιμία. Ταυτόχρονα, διεγείρεται το σήμα κορεσμού σε υποδοχείς του εγκεφάλου, με αποτέλεσμα να περιορίζεται η όρεξη.

Η σεμαγλουτίδη μιμείται τη δράση του GLP-1, καθώς συνδέεται σε υποδοχείς

Η σεμαγλουτίδη μιμείται τη δράση του GLP-1, καθώς

συνδέεται σε υποδοχείς GLP-1.

GLP-1. Εξαιτίας αυτού, τα φάρμακα αυτά χαρακτηρίζονται και ως αγωνιστές υποδοχέα GLP-1 (GLP-1 RA).

Με δεδομένο τον τρόπο και τόπο δράσης της σεμαγλουτίδης, που εντοπίζονται στην περιοχή του λεπτού εντέρου, όπως είναι φυσικό, οι κύριες ανεπιθύμητες ενέργειες σε κλινικές δοκιμές της σεμαγλουτίδης

είναι διαταραχές του γαστρεντερικού, συμπεριλαμβανομένης της ναυτίας (πολύ συχνή), της διάρροιας (πολύ συχνή) ή/και της δυσκοιλιότητας (συχνή), όπως και εμέτου.

Τα παραπάνω συμπτώματα μπορεί, βραχυπρόθεσμα, να συνδέονται απλώς με μια περιορισμένη ποιότητα ζωής των ληπτών, ωστόσο ενδεχομένως να δημιουργούν μεσομακροπρόθεσμες σοβαρότερες επιπλοκές, οι οποίες δεν έχουν εντοπιστεί ή δεν μπορούν να αξιολογηθούν έγκαιρα από την κλινική έρευνα. Αυτές αφορούν τη στενή διασύνδεση της λειτουργίας του γαστρεντερικού συστήματος με το ανοσοποιητικό. Είναι γνωστό ότι το σύνδρομο της εντερικής δυσβίωσης, που μπορεί να επάγεται μέσω της χρήσης της σεμαγλουτίδης, γίνεται αιτία πρόκλησης αλλεργικών αντιδράσεων και φλεγμονωδών φαινομένων. Επομένως, η ενδεχόμενη προοπτική υποβάθμιση των λειτουργιών του ανοσοποιητικού δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται με ελαφρότητα και θα πρέπει να διερευνηθεί ενδελεχώς από την επιστημονική κοινότητα. Επίσης, οι επιδράσεις των αγωνιστών του υποδοχέα GLP-1 στο γαστρεντερικό μπο-

ρούν να συσχετιστούν με ανεπιθύμητες ενέργειες σε ασθενείς με επηρεασμένη νεφρική λειτουργία, καθώς η ναυτία, ο έμετος και η διάρροια μπορεί να προκαλέσουν αφυδάτωση, η οποία θα μπορούσε να επιδεινώσει τη νεφρική λειτουργία. Τέλος, ένα άλλο ζήτημα αφορά τη δράση της σεμαγλουτίδης στα κέντρα όρεξης του εγκεφάλου, προκαλώντας αίσθημα κορεσμού. Επομένως, η δευτερογενής επίδραση στα επίπεδα και στον τρόπο λειτουργίας των νευροδιαβιβαστών είναι κάτι που, επιπλέον, πρέπει να εξεταστεί.

Όσο για τη μακροπρόθεσμη αποτελεσματικότητα της αγωγής, αποτελεί από μόνη της ένα εντελώς αμφισβητούμενο πεδίο. Μελέτες παρακολούθησης 232 εθελοντών, μετά από την αρχική κλινική έρευνα, υπαινίσσονται σχεδόν συνολική ανάκτηση του απολεσθέντος βάρους μέσα σε έναν χρόνο από τη διακοπή του φαρμάκου.

Με βάση τα παραπάνω δεδομένα, η Ελληνική Διατροφολογική Εταιρεία συνιστά την αυξημένη προσοχή των ενδιαφερομένων και επισημαίνει ότι διαχρονικά ο πιο αποτελεσματικός και ασφαλής τρόπος για τη ρύθμιση του σωματικού βάρους είναι η τροποποίηση του τρόπου ζωής, η υιοθέτηση υγιεινών και ισορροπημένων διατροφικών επιλογών και η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας. Σε κάθε περίπτωση, οι υπέρβαροι και παχύσαρκοι θα πρέπει να αναζητούν υπεύθυνη διατροφολογική καθοδήγηση.•••

Η Ελληνική

Διατροφολογική

Εταιρεία συνιστά

την αυξημένη προσοχή των ενδιαφερομένων.

œ Τι έδειξε η κλινική μελέτη SURMOUNT-2

Νέα δεδομένα

για την Tirzepatide της Eli Lilly

Πέτυχε έως και 15,7% απώλεια βάρους σε παχύσαρκους ή υπέρβαρους με διαβήτη

ΗEli Lilly ανακοίνωσε πρόσφατα

ότι η νέα φαρμακευτική ουσία Tirzepatide (10 mg και 15 mg)

πέτυχε σημαντική απώλεια βάρους σε σύγκριση με το εικονικό φάρμα-

κο στις 72 εβδομάδες θεραπείας, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης SURMOUNT-2.

Η μελέτη πέτυχε τόσο τους πρωτεύοντες

όσο και όλους τους βασικούς δευτερεύο-

ντες στόχους σε σύγκριση με το εικονικό

φάρμακο. Όσοι έλαβαν Tirzepatide έχασαν έως και 15,7% (15,6 κιλά) σωματικού βάρους!

Η μελέτη SURMOUNT-2 είναι η δεύτερη παγκόσμια κλινική δοκιμή φάσης III που

αξιολόγησε την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της Tirzepatide για τη χρόνια διαχείριση βάρους.

Η δοκιμή αξιολόγησε 938 ενήλικες συμμετέχοντες με παχυσαρκία ή υπέρβαρους

με διαβήτη τύπου 2. Οι συμμετέχοντες στη

μελέτη είχαν μέσο αρχικό σωματικό βάρος 100,7 kg και αρχική τιμή A1C 8,0%.

«Η παχυσαρκία είναι μια δύσκολα διαχει-

ρίσιμη ασθένεια και είναι ακόμη πιο δύσκολη για τα άτομα που ζουν με διαβήτη τύπου 2» δήλωσε ο Jeff Emmick, αντιπρόεδρος Ανάπτυξης Προϊόντων της Lilly. «Ο βαθμός μέσης μείωσης βάρους που παρατηρήθηκε στη SURMOUNT-2 δεν είχε προηγουμένως επιτευχθεί σε δοκιμές φάσης ΙΙΙ για παχυσαρκία ή υπέρβαρους με διαβήτη τύπου 2».

Αποτελεσματικότητα

Για την εκτίμηση της αποτελεσματικότητας, οι συμμετέχοντες που έλαβαν Tirzepatide πέτυχαν μέσες μειώσεις βάρους 13,4% (13,5

κιλά) στη δόση των 10 mg και 15,7% (15,6

κιλά) σε εκείνη των 15 mg σε σύγκριση

με εικονικό φάρμακο (3,3% ή 3,2 κιλά).

Επιπλέον, το 81,6% (στην ομάδα των 10 mg) και το 86,4% (στην ομάδα των 15 mg)

των ατόμων που έλαβαν Tirzepatide πέτυ-

χαν τουλάχιστον 5% μείωση του σωματι-

κού βάρους σε σύγκριση με μόλις 30,5%

όσων έλαβαν εικονικό φάρμακο.

Το Tirzepatide εκπλήρωσε επίσης όλους

τους βασικούς δευτερεύοντες στόχους, οι

τύπου 2

οποίοι περιλάμβαναν τη μείωση της A1C και άλλων καρδιομεταβολικών παραμέτρων. Το 41,4% (10 mg) και το 51,8% (15 mg) των ατόμων που έλαβαν Tirzepatide πέτυχαν τουλάχιστον 15% μείωση του σωματικού βάρους σε σύγκριση με το 2,6% αυτών που έλαβαν εικονικό φάρμακο. Η μείωση της A1C σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο ήταν παρόμοια με τις δοκιμές SURPASS σε ενήλικες με διαβήτη τύπου 2.

Για την εκτίμηση του θεραπευτικού σχήματος τα αποτελέσματα έδειξαν:

œ Μέσες μειώσεις σωματικού βάρους: 12,8% (10 mg), 14,7% (15 mg), 3,2% (εικονικό φάρμακο).

œ Ποσοστό συμμετεχόντων που πέτυχαν μειώσεις σωματικού βάρους >5%: 79,2% (10 mg), 82,7% (15 mg), 32,5% (εικονικό φάρμακο).

œ Ποσοστό συμμετεχόντων που πέτυχαν μειώσεις σωματικού βάρους >15%: 39,7% (10 mg), 48,0% (15 mg), 2,7% (εικονικό φάρμακο).

Ασφάλεια

Το συνολικό προφίλ ασφάλειας ήταν παρόμοιο με τις δοκιμές SURMOUNT και SURPASS που αναφέρθηκαν προηγουμένως και με θεραπείες με βάση την ινκρετίνη που εγκρίθηκαν για τη θεραπεία της παχυσαρκίας και του υπερβολικού βάρους. Οι πιο συχνά αναφερόμενες ανεπιθύμητες ενέργειες ήταν σχετιζόμενες με το γαστρεντερικό και γενικά ήπιας έως μέτριας βαρύτητας, που συνήθως συμβαίνουν κατά την περίοδο κλιμάκωσης της δόσης.

Για όσους έλαβαν θεραπεία με Tirzepatide (10 mg και 15 mg, αντίστοιχα), ναυτία (20,2%, 21,9%), διάρροια (19,9%, 21,5%), έμετο (10,9%, 13,2%) και δυσκοιλιότητα (8,0%, 9,0%) αναφέρθηκαν πιο συχνά σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο (6,3% ναυτία, 8,9% διάρροια, 3,2% έμετος, 4,1% δυσκοιλιότητα).

Τα ποσοστά διακοπής της θεραπείας λόγω ανεπιθύμητων ενεργειών ήταν 3,8% (10 mg), 7,4% (15 mg) και 3,8% (εικονικό φάρμακο). Τα συνολικά ποσοστά διακοπής της θεραπείας ήταν 9,3% (10 mg), 13,8% (15 mg) και 14,9% (εικονικό φάρμακο).

Με βάση αυτά τα αποτελέσματα, η Lilly σχεδιάζει να ολοκληρώσει την υποβολή

Το Tirzepatide μελετάται ως

πιθανή θεραπεία

για άτομα με

παχυσαρκία

και/ή υπέρβαρα

με καρδιακή

ανεπάρκεια με

διατηρημένο

κλάσμα εξώθησης (HFpEF), αποφρακτική

άπνοια ύπνου (OSA) και μη

αλκοολική

στεατοηπατίτιδα (NASH).

στις ΗΠΑ για την Tirzepatide σε ενήλικες με παχυσαρκία ή υπέρβαρους με συννοσηρότητες που σχετίζονται με το βάρος, τις επόμενες εβδομάδες. Αν όλα εξελιχθούν ομαλά, μπορεί να έχει εγκριθεί στις ΗΠΑ μέχρι τα τέλη του 2023.

Το πρόγραμμα κλινικών δοκιμών

Το SURMOUNT-2 (NCT04657003) είναι μια πολυκεντρική, τυχαιοποιημένη, διπλάτυφλή, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο

δοκιμή που συνέκρινε την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια του νέου φαρμάκου 10 mg και 15 mg σε εικονικό φάρμακο ως συμπλήρωμα σε δίαιτα μειωμένων θερμίδων και αυξημένη σωματική δραστηριότητα σε ενήλικες με παχυσαρκία ή υπέρβαρους και διαβήτη τύπου 2. Η δοκιμή τυχαιοποίησε 938 συμμετέχοντες από τις ΗΠΑ, την Αργεντινή, τη Βραζιλία, την Ινδία, την Ιαπωνία, το Πουέρτο Ρίκο, τη Ρωσία και την Ταϊβάν σε αναλογία 1:1:1 για να λάβουν Tirzepatide 10 mg, 15 mg ή εικονικό φάρμακο. Οι πρωταρχικοί στόχοι της μελέτης ήταν να αποδειχθεί ότι η τιρζεπατίδη 10 mg και/ή 15 mg είναι ανώτερη στη μέση ποσοστιαία αλλαγή στο σωματικό βάρος και στο ποσοστό των συμμετεχόντων που πέτυχαν μείωση σωματικού βάρους πάνω από 5% στις 72 εβδομάδες σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο.

Όλοι οι συμμετέχοντες στα σκέλη θεραπείας με Tirzepatide ξεκίνησαν τη μελέτη με δόση τιρζεπατίδης 2,5 mg μία φορά την εβδομάδα και στη συνέχεια αύξησαν τη δόση με σταδιακή προσέγγιση σε διαστήματα 4 εβδομάδων στην τελική τυχαιοποιημένη δόση συντήρησης των 10 mg (μέσω

βημάτων στα 2,5 mg, 5 mg και 7,5 mg) ή 15 mg (μέσω βημάτων στα 2,5 mg, 5 mg, 7,5 mg, 10 mg και 12,5 mg).

Το παγκόσμιο πρόγραμμα κλινικής ανάπτυξης φάσης ΙΙΙ SURMOUNT για την Tirzepatide στη χρόνια διαχείριση βάρους ξεκίνησε στα

τέλη του 2019 και έχει εγγράψει περισσότερα από 5.000 άτομα με παχυσαρκία ή υπέρβαρους σε 6 μελέτες εγγραφής, 4 από τις οποίες είναι παγκόσμιες μελέτες. Η κύρια περίοδος του SURMOUNT-1 ολοκληρώθηκε το 2022 και τα αποτελέσματα από τα SURMOUNT-3 και –SURMOUNT-4 αναμένονται φέτος.

Τι είναι τo Tirzepatide

Πρόκειται για έναν πρωτοποριακό συνδυασμό GLP1 και GIP -ανάλογο, που απογειώνει την αποτελεσματικότητα στη ρύθμιση του διαβήτη. Ταυτόχρονα, προσφέρει σημαντική μείωση του σωματικού βάρους στα άτομα που πάσχουν από διαβήτη τύπου 2. Έχει αποδειχθεί ότι μειώνει την πρόσληψη τροφής και ρυθμίζει τη χρήση του λίπους. Πώς τα καταφέρνει; Το Tirzepatide προσκολλάται σε έναν υποδοχέα (στόχο) δύο ορμονών, του εξαρτώμενου από τη γλυκόζη ινσουλινοτρόπου πολυπεπτιδίου (GIP) και του ομοιάζοντος της γλυκαγόνης πεπτιδίου 1 (GLP-1), που παράγονται στο έντερο. Δρα κατά τον ίδιο τρόπο που δρουν το GIP και το GLP-1, αυξάνοντας την ποσότητα της ινσουλίνης που απελευθερώνεται από το πάγκρεας μετά την κατανάλωση τροφής. Αυτό συντελεί στον έλεγχο των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα. Το Tirzepatide βρίσκεται στη φάση ΙΙΙ ανάπτυξης για ενήλικες με παχυσαρκία ή υπέρβαρους με συννοσηρότητα που σχετίζεται με το βάρος. Επίσης, μελετάται ως πιθανή θεραπεία για άτομα με παχυσαρκία και/ή υπέρβαρα με καρδιακή ανεπάρκεια με διατηρημένο κλάσμα εξώθησης (HFpEF), αποφρακτική άπνοια ύπνου (OSA) και μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα (NASH). Οι μελέτες για την τιρζεπατίδη στη χρόνια νεφρική νόσο (ΧΝΝ) και στη νοσηρότητα/θνησιμότητα στην παχυσαρκία (ΜΜΟ) βρίσκονται επίσης σε εξέλιξη.

Το Tirzepatide έχει ήδη εγκριθεί ως Mounjaro (tirzepatide) από τον FDA και τον ΕΜΑ. Το Mounjaro είναι ένας εξαρτώμενος από τη γλυκόζη υποδοχέας ινσουλινοτροπικού πολυπεπτιδίου (GIP) και αγωνιστής υποδοχέα πεπτιδίου-1 (GLP-1) που μοιάζει με γλυκαγόνο και ενδείκνυται ως συμπληρωματική θεραπεία σε δίαιτα και άσκηση για τη βελτίωση του γλυκαιμικού ελέγχου σε ενήλικες με σακχαρώδη διαβήτη

μεταβολική

«βόμβα» που

απειλεί την υγεία της Ελλάδας

Το κείμενο συνέταξαν οι:

Κώστας Αθανασάκης, Επίκουρος καθηγητής Οικονομικών της Υγείας και Οικονομικής Αξιολόγησης των Τεχνολογιών Υγείας, Τμήμα Πολιτικών Δημόσιας Υγείας, ΠαΔΑ, πρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομικών της Υγείας

Ευθύμιος Καπάνταης, Παθολόγος με εξειδίκευση στον σακχαρώδη διαβήτη, γενικός γραμματέας της Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Παχυσαρκίας

Αναστασία Μπαρμπούνη, Καθηγήτρια Δημόσιας Υγείας, Υγιεινής και Πρόληψης Νόσων, Τμήμα Δημόσιας & Κοινοτικής Υγείας, Σχολή Δημόσιας Υγείας, ΠαΔΑ

Νικόλαος Τεντολούρης, Καθηγητής Παθολογίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εσωτερικής Παθολογίας

Σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα στοιχεία, η πορεία της παχυσαρκίας λαμβάνει ανησυχητική τροπή, με την Ελλάδα να κατέχει μία από τις υψηλές θέσεις στην παγκόσμια κατάταξη σε ποσοστά παχυσαρκίας των πολιτών της. Η θέση της ανεβαίνει ακόμα υψηλότερα όσον αφορά το ποσοστό παχυσαρκίας στα παιδιά. Το 2019, παχύσαρκος ήταν 1 στους 6 πολίτες (17%) και σχεδόν 1 στους 2 (50%) είχε βάρος πάνω από το φυσιολογικό. Αντίστοιχη υψηλή συχνότητα παχυσαρκίας διαπιστώνεται και στα παιδιά ηλικίας 7 έως 9 ετών. Μόνο το 30,3% του γενικού πληθυσμού έχει κανονικό βάρος.

Η παχυσαρκία είναι μια παγκόσμια επιδημία. Αναγνωρισμένη ως νόσος από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και την Ευρωπαϊκή Ένωση, αποτελεί μια πολυπαραγοντική κατάσταση, στενά συνδεδεμένη με τις ατομικές συμπεριφορές, τις οικογενειακές συνθήκες και συνήθειες, και τα κοινωνικά πρότυπα. Αυτές οι πολλαπλές

«ρίζες» του φαινομένου δείχνουν και τη δυσκολία αντιμετώπισής του.

Με βάση δεδομένα του ΟΟΣΑ, σήμερα το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού στον δυτικό και αναπτυσσόμενο κόσμο είναι υπέρβαροι και το 25% παχύσαρκοι (OECD analyses on the WHO Global Health Observatory, 2018). Οι εκτιμήσεις για το μέλλον είναι ότι το ποσοστό της παχυσαρκίας στην επόμενη δεκαετία θα φθάσει στο 50%, με τους μισούς από τους παχύσαρκους να έχουν νοσογόνο παχυσαρκία. Η παχυσαρκία, ως νόσος, αλλά και ως αιτιολογικός παράγοντας, επιβαρύνει σημαντικά το συνολικό φορτίο νοσηρότητας, καθώς συνδέεται με μια σειρά από νοσήματα όπως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, η δυσλιπιδαιμία, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ο καρκίνος, η κατάθλιψη, τα προβλήματα του μυοσκελετικού κ.ά. Συνεπώς, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η παχυσαρκία επιβαρύνει σημαντικά και τα οικονομικά του συστήματος υγείας, ως αποτέλεσμα των αυξημένων αναγκών σε φροντίδα των πασχόντων από τα σχετιζόμενα με την παχυσαρκία νοσήματα. Με βάση εκτιμήσεις για την Ελλάδα, η συνολική οικονομική επιβάρυνση από την παχυσαρκία στη χώρα μας ανέρχεται σε ποσοστό περίπου 2,4% του ΑΕΠ ή, σε νομισματικά μεγέθη, σε 4,3 δισ. ευρώ ετησίως. Πάνω από το 50% αυτής της δαπάνης αφορά σε απώλειες παραγωγικότητας, δηλαδή επηρεάζει το σύνολο της οικονομίας, ως αποτέλεσμα της απουσίας από την εργασία λόγω προβλημάτων υγείας που συνδέονται με την παχυσαρκία.

Κάθε χρόνο, η νοσοκομειακή δαπάνη του δημόσιου συστήματος υγείας για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας (και των συνδεόμενων με αυτήν νοσημάτων) υπερβαίνει τα 650 εκατ. ευρώ, σε ένα σύστημα το οποίο, διαχρονικά, αλλά και ιδιαιτέρως στις μέρες μας, λειτουργεί με μεγάλο φόρτο.

Ο

σύγχρονος τρόπος ζωής, αλλά και οι αλλαγές στο φυσικό και τεχνητό περιβάλλον, θέτουν σύνθετα ζητούμενα από το σύστημα υγείας, με κυριότερο ζητούμενο οι «υγιείς» να καταφέρουν να διατηρήσουν την υγεία τους και στο μέλλον, σε πείσμα των ανερχόμενων απειλών για την υγεία μας.

Τα αίτια της αυξημένης συχνότητας παχυσαρκίας σχετίζονται με αυξημένη κα-

Σύμφωνα με

τον ΟΟΣΑ, για

κάθε ευρώ που

επενδύεται στην πρόληψη της

παχυσαρκίας

με μέτρα

τεκμηριωμένης αποτελεσματικότητας

περίπου έξι ευρώ

επιστρέφουν στην κοινωνία σε

όρους οικονομικού

οφέλους.

τανάλωση ενέργειας μέσω των τροφών και του καθιστικού τρόπου ζωής και εργασίας. Διαχρονικά, το μέγεθος των σακχαρούχων ποτών, των ειδών ζαχαροπλαστικής και των σνακ αυξήθηκε σε μέγεθος από 20% έως 100%, από το 1960.

Οι Ευρωπαίοι περνούν καθιστοί περισσότερες από 5 ώρες τη μέρα. Στον χώρο εργασίας η ενέργεια που καταναλώνεται

σήμερα είναι κατά 15% λιγότερη σε σύγκριση με το 1960. Το 60% των Ευρωπαίων προτιμούν να χρησιμοποιούν στις καθημερινές μετακινήσεις τους το αυτοκίνητό τους και μόνο το 19% αυτών χρησιμοποιούν τακτικά τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Ταυτόχρονα, οι πολίτες της ΕΕ προσλαμβάνουν 500 kcal την ημέρα περισσότερες συγκριτικά με πριν από 40 χρόνια. Σύμφωνα με μελέτη του ΟΟΣΑ σε 46 χώρες (OECD analyses based on the SPHePNCDs model), η μείωση κατά 20% των εμπεριεχομένων θερμίδων στις ενεργειακά πυκνές τροφές θα μπορούσε να οδηγήσει τον χρόνο σε πρόληψη 1.100.000 περιπτώσεων μη μεταδιδόμενων νόσων, σε 1.400.000 επιπρόσθετες ημέρες εργασίας, εξοικονόμηση 13.000.000.000 δολ. και αύξηση 0,5% στο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν.

Υποεκτιμάται από το κοινό

Για το κοινό η παχυσαρκία είναι υποεκτιμημένη ως νόσος. Το 84% των ατόμων δεν γνωρίζουν ότι η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο για εμφάνιση πολλών καρκίνων, το 50% αγνοούν τη σχέση της παχυσαρκίας με τα καρδιοαγγειακά συμβάματα και το 25% αυτών δεν γνωρίζουν ότι η

παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2, αρτηριακή υπέρταση και δυσλιπιδαιμία.

Η πραγματικότητα είναι ότι η παχυσαρκία

είναι αιτία σοβαρών, ακόμα και απειλητικών, για τη ζωή καταστάσεων. Όσο περισσότερο παχύσαρκος είναι κάποιος τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος να αποκτήσει μια σχετιζόμενη με την παχυσαρκία χρόνια πάθηση.

Οι κοινωνικοί παράγοντες που επιδρούν στην υγεία, δηλαδή οι συνθήκες υπό τις οποίες γεννιόμαστε, μεγαλώνουμε, εργαζόμαστε, ζούμε, γερνάμε και πεθαίνουμε, ασκούν τη μεγαλύτερη επίδραση στην υγεία του ατόμου και χαρακτηρίζονται «κοινωνικοί προσδιοριστές της υγείας» (ΠΟΥ). Έχει τεκμηριωθεί ότι οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, το εισόδημα και η εκπαίδευση, καθώς επίσης και μια σειρά συμπεριφορικών παραγόντων, έχουν σημαντική συμβολή στο πρόβλημα της παχυσαρκίας. Υπάρχει ιδιαίτερα ισχυρή αντίστροφη σχέση του μορφωτικού επιπέδου με το σωματικό βάρος στο γυναικείο φύλο, αλλά και αντίστροφη σχέση του εισοδήματος με την παχυσαρκία και στα δύο φύλα. Βεβαίως, έχει ενδιαφέρον το ότι η αντιμετώπιση των παραπάνω παραγόντων συμβάλλει θετικά στην άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων στην υγεία και την ιατρική περίθαλψη.

Τα δεδομένα δείχνουν ότι όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο εισοδηματικής ανισότητας στις ευρωπαϊκές χώρες τόσο αυξάνεται ο αριθμός των υπέρβαρων παιδιών, ενώ η παχυσαρκία στα παιδιά της Ευρώπης σχετίζεται στενά με την κοινωνικοοι-

κονομική κατάσταση των γονέων τους. Υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας και στην πατρίδα μας ανευρίσκονται στα άτομα με χαμηλό κοινωνικοοικονομικό ή/ και εκπαιδευτικό επίπεδο και με ανεπαρκή σωματική δραστηριότητα. Η χώρα μας, δυστυχώς, κατέχει πολύ υψηλή θέση στην παιδική παχυσαρκία μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, και ο ρυθμός αύξησης της υπερβαρότητας και παχυσαρκίας στα παιδιά εξακολουθεί να είναι ανοδικός, μια

τραγική υποθήκη για το μέλλον της υγείας της κοινωνίας μας. Επίσης, στην Ελλάδα, όσον αφορά παράγοντες που επιδρούν στην εμφάνιση της παχυσαρκίας, σημειώνεται υψηλή πρόσληψη ζάχαρης και χαμηλή πρόσληψη φυτικών ινών, ενώ παρατηρούνται υψηλά ποσοστά κατάθλιψης και αγχωδών διαταραχών. Ανευρίσκονται επίσης υψηλά ποσοστά παθήσεων που σχετίζονται με την παχυσαρκία, όπως σακχαρώδης διαβήτης, καρκίνος της μήτρας, του μαστού κ.λπ.

Για τη χώρα μας προβλέπεται ότι το 2030

σχεδόν ένας στους 3 κατοίκους θα είναι παχύσαρκος, με τον ρυθμό ετήσιας αύξησης

του ποσοστού από το 2010 έως το 2030 να είναι 1,5%, ενώ στα παιδιά ο αντίστοιχος ετήσιος ρυθμός αύξησης είναι 2,1%. Η άκρως δυσοίωνη πρόβλεψη είναι ότι το 2060 το 75% των κατοίκων της Ελλάδας θα είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι! Η καταπολέμηση της παχυσαρκίας αποτελεί σημαντική συνιστώσα στην παγκόσμια προσπάθεια μείωσης της νοσηρότητας και θνησιμότητας από τα χρόνια μη μεταδιδόμενα νοσήματα και βελτίωσης της συνολικής υγείας του πληθυσμού. Η προοπτι-

κή είναι αμφίβολη, δεδομένου του ότι το φαινόμενο της παχυσαρκίας διευρύνεται, ενώ δεν υπάρχουν ενδείξεις μείωσης σε διεθνή κλίμακα.

Η κατάσταση αυτή περικλείει κινδύνους για τη δημόσια υγεία, αφενός στο επίπεδο υγείας του πληθυσμού και αφετέρου στην αύξηση της ζήτησης για το σύστημα ιατρικής περίθαλψης, το οποίο με δυσκολία μπορεί να ανταποκριθεί επαρκώς στις αναδυόμενες ανάγκες.

Κατά τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), η παχυσαρκία ενοχοποιείται για τη μείωση του προσδόκιμου ζωής και τη μείωση του ΑΕΠ. Μόνο στην Ευρώπη, οι πρόωροι θάνατοι που οφείλονται στην παχυσαρκία και τις συνέπειές της ξεπερνούν τους 337.000 ετησίως, ενώ το κόστος ξεπερνά τα 70 δισ. ευρώ ετησίως. Είναι όμως προφανές ότι η οικονομική επιβάρυνση των ιατρικών υπηρεσιών για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας είναι συνάρτηση του Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ).

Η αναγνώριση της παχυσαρκίας ως χρόνιου νοσήματος είναι επιβεβλημένη για την προτεραιοποίησή της στην πολιτική υγείας και την ενσωμάτωσή της στην ιατρική περίθαλψη. Τα προκύπτοντα οφέλη μπορεί να είναι σημαντικά και βεβαίως είναι ανάλογα της απώλειας του σωματικού βάρους. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, για κάθε ευρώ που επενδύεται στην πρόληψη της παχυσαρκίας με μέτρα τεκμηριωμένης αποτελεσματικότητας περίπου έξι ευρώ επιστρέφουν στην κοινωνία σε όρους οικονομικού οφέλους. Παραδοσιακές παρεμβάσεις, όπως η υγιεινή διατροφή

το 2030 σχεδόν

ένας στους 3

κατοίκους θα είναι παχύσαρκος, με

τον ρυθμό ετήσιας

αύξησης του

ποσοστού από το 2010 έως το 2030

να είναι 1,5%!

Για τη χώρα μας προβλέπεται ότι

πληθυσμού

στον δυτικό και αναπτυσσόμενο κόσμο είναι υπέρβαροι και το 25% παχύσαρκοι.

και η φυσική άσκηση, βοηθούν στην αντιμετώπιση του βάρους, αλλά ακόμη και η εισαγωγή εμποδίων εμπορικού χαρακτήρα με την ίδια σκόπευση, έχουν ελπιδοφόρα προοπτική.

Σε κάθε περίπτωση, η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας απαιτεί κυρίως παρεμβάσεις κοινοτικής προσέγγισης με τη συνεργασία των υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας και δημόσιας υγείας στην οικογένεια, στο σχολείο, στους χώρους εργασίας και στους «θύλακες» ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού. Ο απώτερος σκοπός των παρεμβάσεων αυτών είναι να βελτιωθεί η υγειονομική και διατροφική εγγραμματοσύνη των πολιτών και η προσαρμογή της συμπεριφοράς των νοικοκυριών σε καλές πρακτικές

που συνδυάζουν την υγεία, την ευεξία και την απόλαυση της καθημερινής ζωής. Στη χώρα μας είναι υπό ανάπτυξη ένα σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας και της παχυσαρκίας των ενηλίκων με παρεμβάσεις που στοχεύουν σε ευρύτερες αλλαγές σε θεσμικό επίπεδο, σε επίπεδο δημόσιας πολιτικής, οι οποίες θα δημιουργήσουν ένα ευνοϊκό περιβάλλον, που θα διευκολύνει την αντιμετώπιση του προβλήματος.

Όπως όλοι γνωρίζουν, οι πολιτικές δημόσιας υγείας είναι μια επένδυση πολυετή, που ξεπερνά τους εκάστοτε κυβερνητικούς ορίζοντες, αλλά αποτελούν απόλυτη προτεραιότητα και απαιτούν σύμπνοια και προσήλωση όλων στην επίτευξη των στόχων τους.

Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό, η βελτίωση

και αλλαγή του τρόπου ζωής και των κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών συνθηκών που επηρεάζουν την υγεία

οδηγεί σε βελτίωση της διατροφής, αύξηση της φυσικής δραστηριότητας και διατήρηση ενός υγιούς βάρους, με απώτερο στόχο τη συνεπακόλουθη βελτίωση των δεικτών νοσηρότητας και την πρόληψη χρονίων νοσημάτων που σχετίζονται με το σωματικό βάρος.

Τέλος, η πανδημία Covid-19 πυροδότησε μια μεγάλη κρίση παγκόσμιας υγείας και επέφερε σημαντική επιδείνωση των μη μεταδιδόμενων νόσων, οι οποίες αποτελούσαν ήδη μια σημαντική πρόκληση πριν το ξέσπασμα της πανδημίας. Έτσι, και σε επίπεδο ΕΕ, τα μαθήματα που λάβαμε κατά την πανδημία επέβαλαν την επαναξιολόγηση της πολιτικής και πλέον η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει σε προτεραιότητα την καταπολέμηση της υπερβαρότητας και της παχυσαρκίας και τη βελτίωση της διατροφής, που συνιστούν καθοριστικούς παράγοντες εμφάνισης πολλών μη μεταδιδόμενων νόσων, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου.

Η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας είναι πολύπλοκη και απαιτεί διεπιστημονικές και διατομεακές παρεμβάσεις σε βάθος χρόνου, με συνέπεια και συνέχεια. Η παχυσαρκία συνιστά πρόβλημα κατά βάση κοινωνικοπολιτικό και δευτερευόντως ιατρικό. Για να προστατεύσουμε το μέλλον της υγείας της κοινωνίας μας, απαιτούνται η εφαρμογή των κατάλληλων πολιτικών από την Πολιτεία, η ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση των γιατρών και των επαγγελματιών υγείας, η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών και η ενθάρρυνση της υιοθέτησης συμπεριφορών υγιούς διαβίωσης, η συνδρομή της αυτοδιοίκησης.•••

Σήμερα, το 60% του παγκόσμιου

της Ελένης Κομνηνού, Ρευματολόγου, Διευθύντριας

της Κλινικής Αυτοάνοσων

Ρευματικών Παθήσεων του Μetropolitan General

Ηπαχυσαρκία είναι, πλέον, ένα παγκόσμιο πρόβλημα υγείας, καθώς πρόκειται για μια χρόνια νόσο, που έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας. Το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία ορίζονται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ως η μη φυσιολογική ή υπερβολική συσσώρευση λίπους που αποτελεί κίνδυνο για την υγεία. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, περίπου το 35% του παγκόσμιου πληθυσμού εκτιμάται ότι είναι υπέρβαρο (δείκτης μάζας σώματος, ΔΜΣ 25-30 kg/ m2) ή παχύσαρκο (ΔΜΣ > 30 kg/m2). Ο δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ) αναγνωρίζεται ως έγκυρο μέτρο του ποσοστού σωματικού λίπους. Το φυσιολογικό βάρος προσδιορίζει η συνθήκη ΔΜΣ < 25Kg/m2.

Είναι ευρέως γνωστό ότι τα παχύσαρκα άτομα εμφανίζουν μια υποκλινική χρόνια κατάσταση φλεγμονής, που οδηγεί σε πολλαπλές μεταβολικές διαταραχές. Για αρκετές δεκαετίες, οι βιομηχανικές χώρες αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα αυξημένη συχνότητα (επιπολασμό) αυτοάνοσων νοσημάτων. Μεταξύ των αιτίων των φλεγμονωδών αυτών νοσημάτων περιλαμβάνεται η αλληλεπίδραση μεταξύ γενετικού υποβάθρου και πολλαπλών περιβαλλοντικών παραγόντων. Δεδομένου του ότι η γενετική βάση παρέμεινε σταθερή με την πάροδο του χρόνου, αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο ότι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες, ειδικά ο δυτικός τρόπος ζωής, έχουν κυρίαρχο ρόλο σε αυτόν τον αυξανόμενο επιπολασμό.

Ο δυτικός τρόπος ζωής συνοδεύεται από βαθιές αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες, προωθώντας τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, ζάχαρη και αλάτι,

με υπερβολική πρόσληψη θερμίδων, οδηγώντας σε έξαρση της παχυσαρκίας τα τελευταία 20 χρόνια.

Ως εκ τούτου, η σχέση μεταξύ παχυσαρκίας και αυτοανοσίας προβλημάτισε την ιατρική κοινότητα και η συμμετοχή της παχυσαρκίας στην αύξηση των αυτοάνοσων καταστάσεων προτάθηκε έντονα. Αυτή η συσχέτιση έγινε ακόμη πιο έντονη τα τελευταία χρόνια, μετά την ανακάλυψη των αξιοσημείωτων ιδιοτήτων του λιπώδους ιστού. Πράγματι, ο λευκός λιπώδης ιστός (White Adipose Tissue: WAT), που θεωρείτο, από καιρό, αδρανής ιστός αποθήκευσης ενέργειας, έχει αναγνωριστεί ότι αποτελεί ένα απαραίτητο ενδοκρινικό όργανο, που εκκρίνει μια μεγάλη ποικιλία διαλυτών μεσολαβητών, οι οποίοι ονομάζονται αδιποκίνες ή λιποκυτοκίνες. Αρχικά, οι αδιποκίνες αναγνωρίστηκαν για τις μεταβολικές τους δραστηριότητες και τη ρύθμιση της όρεξης, αργότερα διαπιστώθηκε ότι εμπλέκονται σε διάφορες διεργασίες, συμπεριλαμβανομένης της ανοσίας και της φλεγμονής.

Με την προφλεγμονώδη δράση τους, αυτά τα μόρια συμβάλλουν στη λεγόμενη «χαμηλού βαθμού φλεγμονώδη κατάσταση»

σε παχύσαρκα άτομα, με αποτέλεσμα την εμφάνιση μιας ομάδας συννοσηροτήτων, όπως το μεταβολικό σύνδρομο, ο διαβήτης ή οι καρδιαγγειακές επιπλοκές.

Παράλληλα, διαπιστώθηκε η επίδραση των αδιποκινών στην εμφάνιση και επιδείνωση πολλών αυτοάνοσων νοσημάτων, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα, ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, η ψωριασική αρθρίτιδα κ.ά.

Πράγματι, μέθοδοι που επιτρέπουν τον

Αυτοάνοσα νοσήματα: Ο ρόλος της παχυσαρκίας

προσδιορισμό της αναλογίας του σωματικού λίπους (π.χ. dualenergy x-RAY absorpsiometry-DXA κ.ά.) έδειξαν ότι οι ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα έχουν περισσότερο σωματικό λίπος για ένα δεδομένο ΔΜΣ από τους υγιείς μάρτυρες.

Ο λιπώδης ιστός σε άτομα κανονικού βάρους αποτελείται κυρίως από τα ώριμα λιποκύτταρα, τα προλιποκύτταρα, δηλαδή τα ανώριμα πρόδρομα λιποκύτταρα, ινοβλάστες, ενδοθηλιακά κύτταρα και ανοσοκύτταρα.

Σχεδόν το πλήρες φάσμα των ανοσοκυττάρων, και ιδιαίτερα τα μακροφάγα, αντιπροσωπεύονται μεταξύ αυτών των ανοσοκυττάρων που κατοικούν στον λιπώδη ιστό και έχουν σημαντικές λειτουργίες. Η προοδευτική και υπερβολική συσσώρευση λίπους που συμβαίνει στην παχυσαρκία οδηγεί σε ουσιαστικές αλλαγές στην ποσότητα και τον φαινότυπο των ανοσοκυττάρων του λιπώδους ιστού (Adipose Tissue: ΑΤ), με αύξηση του αριθμού και της δραστηριότητας ορισμένων από αυτά (κυρίως μακροφάγα, μαστοκύτταρα, ουδετερόφιλα και Τ και Β λεμφοκύτταρα) ενώ μειώνουν άλλα, συμπεριλαμβανομένων των ηωσινόφιλων και αρκετών υποομάδων Τ λεμφοκυττάρων [Τ βοηθητικά κύτταρα 2 (Th2), Treg κ.ά.].

Αυτή η διαταραχή της ισορροπίας συμβάλλει στην ανάπτυξη τοπικής και συστηματικής φλεγμονής που σχετίζεται με την παχυσαρκία και, παρόλο που οι περισσότεροι τύποι κυττάρων του ανοσοποιητικού είναι ήδη παρόντες στον λιπώδη ιστό, ο αριθμός τους αυξάνεται σημαντικά με την εξέλιξη της παχυσαρκίας.

Συμπερασματικά

Η παχυσαρκία αποτελεί παράγοντα κινδύνου για πολλές φλεγμονώδεις και αυτοάνοσες ασθένειες, ιδιαίτερα για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα (ΡΑ), τη σκλήρυνση κατά πλάκας (ΣΚΠ), την ψωρίαση, την ψωριασική αρθρίτιδα (ΨΑ) κ.ά., όσον αφορά τη συχνότητα εμφάνισης, τη σοβαρότητα της νόσου, καθώς και τον συνολικό καρδιαγγειακό κίνδυνο.

Η έρευνα και η γνώση στον τομέα της παχυσαρκίας και των επιπτώσεών της αυξάνεται συνεχώς τα τελευταία χρόνια. Η ακόμη βαθύτερη κατανόηση των παθοφυσιολογικών μηχανισμών που διέπουν την αλληλεπίδραση μεταξύ της παχυσαρκίας, της φλεγμονής και των παθογενετικών οδών των αυτοάνοσων νοσημάτων φαίνεται να είναι υψίστης σημασίας για τη βελτίωση της θεραπευτικής αντιμετώπισης ασθενών με αυτοάνοσες ρευματικές παθήσεις. •••

Τα παχύσαρκα άτομα εμφανίζουν μια υποκλινική χρόνια κατάσταση φλεγμονής, που οδηγεί σε πολλαπλές μεταβολικές διαταραχές.

œ Αίτια και παράγοντες της διαταραχής

Εξέταση και παρεμβάσεις που

θα μπορούσαν να περιορίσουν την

απώλεια μαλλιών

Ηπαχυσαρκία και μια διατροφή υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά, ακόμα και για τέσσερις μόλις ημέρες, μπορεί να οδηγήσει

σε αραίωση και απώλεια των μαλλιών Η συνέπεια αυτή επέρχεται καθώς αυτές προκαλούν μείωση των βλαστοκυττάρων που βρίσκονται στον θύλακα της τρίχας, μέσω της επαγωγής ορισμένων φλεγμονωδών σημάτων, εμποδίζοντας την αναγέννησή του. Τα στοιχεία προκύπτουν από ιαπωνική μελέτη που έχει δημοσιευθεί στο επιστημονικό περιοδικό Nature και διευρύνουν τις γνώσεις για τις επιπτώσεις που έχει η παχυσαρκία στον οργανισμό. «Τα μαλλιά αναπτύσσονται από τα βλαστοκύτταρα που βρίσκονται στους θύλακες των τριχών. Η ανάπτυξη των μαλλιών εξαρτάται από την ανανέωσή τους σε κάθε κύκλο του τριχοθυλακίου. Η γήρανση εμποδίζει την αναγέννηση των βλαστοκυττάρων, οδηγώντας σε περιορισμό του αριθμού τους και επομένως σε αραίωση των μαλλιών» εξηγεί ο δερματολόγος-αφροδισιολόγος δρ Χρήστος Στάμου.

Η έρευνα έχει περιορισμένα δεδομένα σχετικά με το εάν η παχυσαρκία επιταχύνει την αραίωση των μαλλιών, με ποιον τρόπο και υπό ποιους μηχανισμούς. Ομάδα ερευνητών από το Ιατρικό και Οδοντιατρικό Τμήμα του Πανεπιστημίου του Τόκιο (TMDU) επιδίωξε να δώσει απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα. Η επιστημονική ομάδα αξιολόγησε την έκφραση των γονιδίων των βλαστοκυττάρων των τριχοθυλακίων μεταξύ ποντικών

που τρέφονταν με τροφές πλούσιες σε λιπαρά και ποντικών που έκαναν μια ισορροπημένη διατροφή και παρακολούθησαν την πορεία τους. Διαπίστωσαν ότι εκείνα που λάμβαναν μεγάλες ποσότητες λιπαρών έχαναν γρηγορότερα τις τρίχες τους, εξαιτίας της μείωσης των εν λόγω βλαστοκυττάρων, τα οποία αναπληρώνουν τα ώριμα κύτταρα που αναπτύσσουν τα μαλλιά, ιδίως σε ηλικιωμένα ποντίκια. Όπως ανέφεραν οι ερευνητές, τα συγκεκριμένα βλαστοκύτταρα στα παχύσαρκα ποντίκια που σιτίζονταν με πλούσιες σε λιπαρά τροφές εξελίσσονται σε κερατοκύτταρα της επιφάνειας του δέρματος ή σε σμηγματοκύτταρα που εκκρίνουν σμήγμα μετά την ενεργοποίησή τους. Οι επιστήμονες επεσήμαναν ότι μόλις τέσσερις ημέρες σίτισης με πλούσιες σε λιπαρά τροφές ήταν αρκετές για να εμφανίσουν τα βλαστοκύτταρα των τριχοθυλακίων αυξημένο οξειδωτικό στρες και σημάδια της επιδερμικής διαφοροποίησης.

Τα ευρήματα της συγκεκριμένης μελέτης εξελίσσουν τις γνώσεις σχετικά με τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει μια δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά ή μια γενετικά επαγόμενη παχυσαρκία στα κύτταρα και στους ιστούς. Ενδεχομένως, να αποτελεί και το «κλειδί» που μπορεί να ανοίξει την πόρτα για την πρόληψη και τη θεραπεία της αραίωσης των μαλλιών. Τα δεδομένα που προέκυψαν από αυτήν τη μελέτη καταδεικνύουν ότι τα φλεγμονώδη σήματα των βλαστοκυττάρων που προκαλούνται από την παχυσαρκία καταστέλλουν τα σήματα αναγέννησης οργάνων και υποδηλώνουν τη σημασία της καθημερινής πρόληψης της δυσλειτουργίας των οργάνων.

με την παχυσαρκία

«Δεδομένης της παγκόσμιας αύξησης των ανθρώπων που πάσχουν από παχυσαρκία, μιας νόσου που προδιαθέτει για πολλές άλλες ασθένειες, ειδικά στους ηλικιωμένους, τα ευρήματα των Ιαπώνων ερευνητών θα μπορούσαν δυνητικά να μας δείξουν τον δρόμο για την αναστολή της τριχόπτωσης και αραίωσης των μαλλιών ή παράτασής

της για πολλά χρόνια αργότερα. Αυτή η εξέλιξη θα μπορούσε να βοηθήσει την ψυχολογία ανδρών και γυναικών που χάνουν τα μαλλιά τους, απαλλάσσοντάς τους από τα υψηλά επίπεδα άγχους και κατάθλιψης».

Αιτίες διαταραχής

Η διαταραχή, που οφείλεται τόσο σε περιβαλλοντικούς-τροποποιήσιμους παράγοντες όσο και σε γενετικούς, εξαρτάται

από την αιτία που την προκαλεί. Η απώλεια των μαλλιών που οφείλεται σε απώλεια βάρους, στρες, έλλειψη σιδήρου ή πρωτεϊνών, νόσους ή καταστάσεις που προκαλούν ορμονικές αλλαγές και σε θεραπεία κατά του καρκίνου, είναι προσωρινή και σταματά με παρεμβάσεις για την ισορρόπηση των θρεπτικών συστατικών που λείπουν ή υπάρχουν σε μεγαλύτερες από το φυσιολογικό ποσότητες στον οργανισμό, τον έλεγχο του στρες, τη διαχείριση της νόσου που ευθύνεται (π.χ. υποθυρεοειδισμός) ή χωρίς καμία απολύτως παρέμβαση, όπως συμβαίνει στην τελευταία περίπτωση, καθώς τα μαλλιά θα φυτρώσουν ξανά μετά το πέρας της θεραπείας. Υπάρχουν όμως και πολλές αιτίες τριχόπτωσης που χρήζουν παρέμβασης Μάλιστα, όσο πιο σύντομα αρχίσει η θεραπεία τόσο λιγότερα μαλλιά θα χάσει ο ασθενής. Υπάρχουν θεραπείες με φάρμακα σε μορφή χαπιού, τοπικά εφαρ-

μοζόμενα σκευάσματα, ειδικά λέιζερ και θεραπεία με αυτόλογους αυξητικούς παράγοντες (PRP). Στην τελευταία, γίνεται χρήση αιμοπεταλίων τα οποία αναπτύσσουν τριχοθύλακες, διεγείροντας τόσο τα βλαστοκύτταρα όσο και άλλα κύτταρα μέσα σε αυτούς. Καίριας σημασίας για την επιτυχία αυτής της επαναστατικής θεραπείας είναι η ποιότητα των φιαλιδίων που θα απομονώσουν τον παράγοντα 9 των αιμοπεταλίων.

Ως επιβοηθητική ή θεραπεία συντήρησης συστήνονται σαμπουάν για τον έλεγχο δερματοπαθειών που συνυπάρχουν συνήθως με την τριχόπτωση.

Ψηφιακό τριχοριζόγραμμα

Η βάση για το σχήμα της θεραπείας που θα ακολουθηθεί είναι η διενέργεια ενός ψηφιακού τριχοριζογράμματος υψηλής ανάλυσης. Η εξέταση αυτή παρέχει πληροφορίες για τον ακριβή αριθμό των τριχοθυλακίων και των τριχών που υπάρχουν, με σκοπό την ποσοτική και ποιοτική μέτρηση της προσδοκώμενης βελτίωσης της τριχοφυΐας.

Τα σύγχρονα συστήματα ανάλυσης των μαλλιών υπολογίζουν (εκτός από τον αριθμό των τριχοθυλακίων που είναι απαραίτητη πληροφορία και πριν από μια μεταμόσχευση μαλλιών) την πυκνότητα των μαλλιών, τον λόγο αναγενών/καταγενών, τον αριθμό και την πυκνότητα των χνοωδών τριχών καθώς και τις τελικές τρίχες. «Αν και δεν μπορούμε να υποσχεθούμε θαύματα, έχοντας αυτά τα “όπλα” στη διάθεσή μας, η επιθυμία για βελτίωση της εμφάνισης και, κατά συνέπεια, της αυτοπεποίθησης είναι κάτι περισσότερο από εφικτή» καταλήγει ο δρ Χρήστος Στάμου.•••

σήματα των

βλαστοκυττάρων

που προκαλούνται

από την

παχυσαρκία

καταστέλλουν

τα σήματα

αναγέννησης

οργάνων. Όσο πιο σύντομα αρχίσει

η θεραπεία τόσο

λιγότερα μαλλιά θα χάσει ο ασθενής.

Τα φλεγμονώδη

Hμεταβολικά υγιής και μη υγιής παχυσαρκία φάνηκε να συνοδεύεται από αυξημένο κίνδυνο για διάφορους τύπους καρκίνου σχετιζόμενους με την παχυσαρκία, σύμφωνα με αποτελέσματα μελέτης που παρουσιάστηκαν στο Ευρωπαϊκό Συνέδριο για την Παχυσαρκία και δημοσιεύθηκαν ταυτόχρονα στο επιστημονικό περιοδικό Journal of National Cancer Institute. Η μελέτη εξέτασε τον Δείκτη Μάζας Σώματος σε συνδυασμό με την κατάσταση της μεταβολικής υγείας και τον κίνδυνο καρκίνου που σχετίζεται με την παχυσαρκία, μεταξύ 797.193 Ευρωπαίων με μέση αρχική ηλικία 42,8 ετών, 50,2% άνδρες, μέσος όρος ΔΜΣ 25,2 kg/m2, εκ των οποίων το 35% ήταν υπέρβαρα και το 10% παχύσαρκα άτομα και ο μέσος χρόνος παρακολούθησης ήταν 19,7 χρόνια.

Η αρτηριακή πίεση, η γλυκόζη και τα τριγλυκερίδια αίματος μετρήθηκαν για να καθορίσουν τη μεταβολικά υγιή και ανθυγιεινή κατάσταση. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η μη υγιής μεταβολικά παχυσαρκία φάνηκε να σχετίζεται με αυξημένο

σχετικό κίνδυνο για οποιονδήποτε καρκίνο σχετιζόμενο με την παχυσαρκία και ιδιαίτερα με τριπλάσιο κίνδυνο καρκίνου του ενδομητρίου, με αυξημένο κατά 2,74 φορές καρκίνο του ήπατος και κατά 2,55 φορές καρκίνο των νεφρών.

Στα άτομα με μεταβολικά μη υγιή παχυσαρκία, οι άνδρες εμφάνισαν κατά 1,85 φορές και οι γυναίκες κατά 1,21 φορές υψηλότερο κίνδυνο για καρκίνο του παχέος εντέρου. Οι μεταβολικά υγιείς γυναίκες με φυσιολογικό βάρος είχαν κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου σχετιζόμενο με την παχυσαρκία έως την ηλικία των 80 ετών σε ποσοστό 10,7%, έναντι 14,4% για γυναίκες με μη υγιή μεταβολικά παχυσαρκία. Οι μεταβολικά υγιείς άνδρες κανονικού βάρους είχαν αντίστοιχο κίνδυνο 4,5% έναντι 7% για τους άνδρες με μη υγιή μεταβολικά παχυσαρκία. Τα ευρήματα έχουν σημαντικές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία, υποδηλώνοντας ότι ένας σημαντικός αριθμός περιπτώσεων καρκίνου θα μπορούσε ενδεχομένως να προληφθεί, στοχεύοντας στην αντιμετώπιση των μεταβολικών προβλημάτων της παχυσαρκίας.

Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε τελευταία στο επιστημονικό περιοδικό BMC Public Health, η μη τήρηση ενός μεσογειακού διατροφικού πρότυπου σε συνδυασμό με διαταραγμένο ύπνο αυξάνει τον κίνδυνο θνησιμότητας από κάθε αιτία, αλλά αυξάνει και τον κίνδυνο θανάτου από καρδιαγγειακά νοσήματα.

Η μελέτη National Health and Nutrition

Examination Survey, στην οποία συμμετείχαν 23.212 ενήλικες στις ΗΠΑ, που παρακολουθήθηκαν από το 2005 έως το 2014, βρήκε μια σημαντική σχέση μεταξύ της χαμηλότερης κατανάλωσης δημητριακών ολικής αλέσεως και της ύπαρξης διαταραχών ύπνου, με τη θνησιμότητα από κάθε αιτία και μια αρνητική σύνδεση μεταξύ κατανάλωσης φρού-

των, δημητριακών ολικής αλέσεως και οσπρίων και διαταραχών ύπνου με την καρδιαγγειακή θνησιμότητα. Η κακής ποιότητας διατροφή σχετίζεται με χρόνια, χαμηλής δραστηριότητας φλεγμονή, οξειδωτικό στρες και ανεπαρκή πρόσληψη θρεπτικών συστατικών. Αυτοί οι παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο χρόνιων ασθενειών και θνησιμότητας. Η μεσογειακή διατροφή έχει βρεθεί ότι μειώνει τον κίνδυνο θνησιμότητας από όλες τις αιτίες, μειώνει τη θνησιμότητα από καρδιαγγειακά νοσήματα και τη θνησιμότητα από καρκίνο. Μελέτες που διερευνούν τις διαταραχές ύπνου έχουν δείξει ότι τόσο η μεγαλύτερη όσο και η μικρότερη διάρκεια ύπνου αυξάνουν τον κίνδυνο θνησιμότητας και ασθένειας από κάθε αιτία.

Τα άτομα με παχυσαρκία

έχουν αυξημένο

κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου Κακή διατροφή με διαταραχές ύπνου αυξάνουν τον κίνδυνο θνησιμότητας

œ ΝΕΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ (Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Παχυσαρκίας)

Η απογευματινή άσκηση συνδέεται με καλύτερο έλεγχο της γλυκόζης στον

α άτομα με διαβήτη τύπου 2 που έκαναν μέτρια έως έντονη σωματική δραστηριότητα το απόγευμα είχαν περισσότερες πιθανότητες να επιτύχουν αλλά και να διατηρήσουν καλύτερο έλεγχο της γλυκόζης του αίματός τους σε σύγκριση με εκείνα που έκαναν τις δραστηριότητές τους το πρωί, το μεσημέρι ή το βράδυ, σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο έγκριτο ιατρικό περιοδικό Diabetes Care.

Όσοι ήταν σωματικά δραστήριοι το απόγευμα είχαν επίσης την υψηλότερη πιθανότητα να μη χρειάζονται πλέον φάρμακα για τη μείωση της γλυκόζης του αίματός τους ή για τον διαβήτη τους. Τα ευρήματα στηρίχθηκαν στην ανάλυση δεδομένων από 2.400 άτομα με διαβήτη τύπου 2. Η ανάλυση στον πρώτο χρόνο της παρακολούθησης έδειξε ότι τα άτομα που επιδίδονται σε μέτρια έως έντονη σωματική δραστηριότητα το απόγευμα είχαν μεγαλύτερη μείωση του σακχάρου αίματος. Το

εύρημα αυτό παρέμενε σταθερό και στον τέταρτο χρόνο της παρακολούθησης, όπου προστέθηκε και το ότι αυτά τα άτομα έχουν τις μεγαλύτερες πιθανότητες να σταματήσουν την αντιδιαβητική τους αγωγή. Τελικά, φαίνεται ότι η χρονική στιγμή της ημέρας στην οποία ασκείται το άτομο με διαβήτη τύπου 2 έχει σημασία και η χρονική στιγμή του απογεύματος αναδεικνύεται η πιο πολύτιμη.

ελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο ιατρικό περιοδικό European Journal of Endocrinology διαπίστωσε ότι τα αγόρια που είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα τείνουν να έχουν χαμηλότερο όγκο όρχεων, γεγονός που τα θέτει σε κίνδυνο υπογονιμότητας στην ενήλικη ζωή. Τα ευρήματα βασίστηκαν στη μελέτη 268 αγοριών, κατά τη διάρκεια της προεφηβικής (κάτω των 9 ετών), της περιεφηβικής (9 έως 14 ετών) και της μετεφηβικής (14 έως 16 ετών) ηλικίας. Τα 206 αγόρια ήταν υπέρβαρα ή παχύσαρκα και τα 62 ήταν με φυσιολογικό βάρος. Στη μελέτη διαπιστώθηκε ότι ο όγκος των όρχεων ήταν σημαντικά υψηλότερος στα περιεφηβικά αγόρια με φυσιολογικό βάρος έναντι εκείνων που ήταν υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Σημαντικά υψηλότερος όγκος όρχεων παρατηρήθηκε στην προεφηβεία και μετά την εφηβεία σε παιδιά

και έφηβους με φυσιολογικά επίπεδα ινσουλίνης, έναντι εκείνων με υπερινσουλιναιμία.

Σε σύγκριση με τα αγόρια που δεν είχαν αντίσταση στην ινσουλίνη, οι έφηβοι μετά την εφηβεία με αντίσταση στην ινσουλίνη είχαν χαμηλότερο όγκο όρχεων. Συμπερασματικά, το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία συσχετίστηκαν με χαμηλότερο περιεφηβικό όγκο όρχεων. Επιπλέον, οι συννοσηρότητες που σχετίζονται με την παχυσαρκία, όπως η υπερινσουλιναιμία και η αντίσταση στην ινσουλίνη, βρέθηκε ότι επηρεάζουν τον όγκο των όρχεων πριν και μετά την εφηβεία.

Επομένως, εικάζεται ότι ένας πιο προσεκτικός έλεγχος του σωματικού βάρους στην παιδική ηλικία θα μπορούσε να αντιπροσωπεύει μια στρατηγική πρόληψης και διατήρησης της λειτουργίας των όρχεων αργότερα, στην ενήλικη ζωή.

Αγόρια με αυξημένο σωματικό βάρος διατρέχουν κίνδυνο

χαμηλής λειτουργίας των όρχεων στην ενήλικη ζωή M

œ

ΜΕΛΕΤΕΣ (Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Παχυσαρκίας)

Mελέτη που δημοσιεύτηκε στο Journal of Internal Medicine, στην οποία συμμετείχαν 371.159 μεσήλικες και ηλικιωμένοι ενήλικες, ηλικίας 50-71 ετών, που παρακολουθήθηκαν για 23,5 χρόνια, κατά μέσο όρο, διαπίστωσε ότι η επιλογή μιας διατροφής με χαμηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά μείωσε τη θνησιμότητα από κάθε αιτία κατά 18%. Οι συμμετέχοντες στο υψηλότερο πεμπτημόριο δίαιτας χαμηλών υδατανθράκων (LCD) είχαν σημαντικά υψηλότερους κινδύνους για ολική και κάθε αιτίας θνησιμότητα (αναλογία κινδύνου 1,12-1,18), ενώ μια υγιής διατροφή LCD συσχετίστηκε με οριακά χαμηλότερη συνολική θνησιμότητα (αναλογία κινδύνου 0,95).

Το υψηλότερο πεμπτημόριο μιας υγιούς δίαιτας με χαμηλά λιπαρά (LFD) έναντι

του χαμηλότερου συσχετίστηκε με σημαντικά χαμηλότερη συνολική θνησιμότητα κατά 18%, καρδιαγγειακή θνησιμότητα κατά 16% και θνησιμότητα από καρκίνο κατά 18%. Η ισοθερμιδική αντικατάσταση του 3% της ενέργειας από κορεσμένα λίπη με άλλα μακροθρεπτικά συστατικά συσχετίστηκε με σημαντικά χαμηλότερη ολική θνησιμότητα και θνησιμότητα λόγω συγκεκριμένης αιτίας.

Η θνησιμότητα μειώθηκε σημαντικά μετά την αντικατάσταση των υδατανθράκων χαμηλής ποιότητας από φυτικές πρωτεΐνες και ακόρεστα λιπαρά. Τα ευρήματα της μελέτης υποστηρίζουν τη σημασία της διατήρησης μιας υγιούς διατροφής με χαμηλά λιπαρά, με λιγότερα κορεσμένα λίπη, για την πρόληψη της θνησιμότητας από όλες τις αιτίες μεταξύ μεσηλίκων και ηλικιωμένων ατόμων.

Mελέτη που δημοσιεύτηκε στο ιατρικό περιοδικό European Journal of Internal Medicine υπογραμμίζει ότι το αυξημένο σωματικό λίπος εμφανίζει ισχυρή συσχέτιση με την εμφάνιση διαβήτη τύπου 2. Η μελέτη διεξήχθη στην Ολλανδία και περιέλαβε άτομα μέσης ηλικίας 48 ετών, που παρακολουθήθηκαν για 12,5 χρόνια και δεν είχαν στην έναρξή της διαβήτη. Στη διάρκειά της, 522 άτομα απέκτησαν διαβήτη από τα 7.961 συνολικά, δηλαδή ποσοστό 6,6%.

Με χρήση του Δείκτη Μάζας Σώματος, ο σχετικός κίνδυνος εμφάνισης διαβήτη ήταν 1,68, ενώ με το σωματικό λίπος ήταν 2,19 και στα άτομα < 40 ετών ήταν 2,90! Η παχυσαρκία (η αυξημένη συσσώρευση λίπους στο ανθρώπινο σώμα)

είναι ένα σημαντικό πρόβλημα υγείας, που σχετίζεται με την εμφάνιση πολλών και διαφόρων παθολογικών καταστάσεων, μεταξύ των οποίων και με τον διαβήτη τύπου 2. Συνήθως, ο Δείκτης Μάζας Σώματος είναι αυτός που την καθορίζει, αλλά δεν

εξατομικεύει τη σύσταση του σώματος και δεν προσδιορίζει το σωματικό λίπος. Επομένως, ο υπολογισμός του ποσοστού λίπους σε ολόκληρο το σώμα θα πρέπει να καθιερωθεί ως ρουτίνα στην κλινική εξέταση, ώστε να μπορεί αυτό να βοηθήσει στην πρόβλεψη του κινδύνου ενός ασθενούς να εμφανίσει διαβήτη τύπου 2.

Το αυξημένο σωματικό λίπος

συνδέεται με μεγαλύτερο κίνδυνο για

νεοεμφανιζόμενο διαβήτη τύπου 2

Η χαμηλή σε λιπαρά διατροφή μπορεί

να μειώσει τον κίνδυνο θνησιμότητας σε ηλικιωμένους

Ενημέρωση ουσίας για την επιχειρηματικότητα

στην υγεία

και το φάρμακο

10 ΧΡΟΝΙΑ

Εξειδικευμένη ενημέρωση

Συνεντεύξεις και έρευνες

σε βάθος για επίκαιρα θέματα

Θεσμικές, επιχειρηματικές

και επιστημονικές αναλύσεις

Ρεπορτάζ για την πολιτική υγείας

και φαρμάκου

Εναρκτήρια προσφώνηση: Κωνσταντίνος Ουζούνης, CEO, ethosGROUP.

Ένα νέο κεφάλαιο και για την Ελλάδα θα μπορούσε να ανοίξει η Καινοτομία στην Υγεία, όπως τονίστηκε στο 7th Health Innovation Conference, με την υλοποίηση συγκροτημένων μέτρων και την εφαρμογή πολιτικών για να αντεπεξέλθει η χώρα στο «τσουνάμι» των αλλαγών που θα επιφέρει η ραγδαία εξέλιξη της ιατρικής τεχνολογίας τα επόμενα χρόνια. «Συνταγή επιτυχίας» μπορεί να αποτελέσει ο συντονισμός αναγκαίων στρατηγικών για τη διαχείριση των νοσημάτων που συνδέονται με καταστροφικές δαπάνες, η αντιμετώπιση της μέχρι τώρα ανεπαρκούς πρώιμης ή έγκαιρης διάγνωσης και η επικαιροποίηση των μεθόδων

ανίχνευσης, σύμφωνα με τις επιστημονικές εξελίξεις, καθώς και η καλλιέργεια σταθερού περιβάλλοντος για την ανάπτυξη του επιχειρείν και την προσέλκυση επενδύσεων. Ο χώρος της βιοφαρμακευτικής βιώνει μια διεθνή κοσμογονία και η Ελλάδα, για να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων, χρειάζεται εξωστρέφεια, εσωτερικές και διεθνείς επιστημονικές συνεργασίες, σύνδεση της επιστημονικής κοινότητας με τον φαρμακευτικό κλάδο και απαλλαγή από αγκυλώσεις. Η ανάπτυξη φαρμάκων εντός της χώρας από την προκλινική φάση είναι εφικτή με την κατάλληλη υποστήριξη του επιστημονικού προσωπικού, προσφέροντας κίνητρα όπως είναι η χρηματοδότηση, αλλά και με την αξιοποίηση κατάλληλων εργαλείων για το επιχειρείν. Σε αυτήν την κατεύθυνση αναμένεται να βοηθήσει η δημιουργία βιοτεχνολογικού πάρκου, που θα διευκολύνει τη λειτουργία νεοφυών επιχειρήσεων.

Ωστόσο, «μετεξεταστέα» μένει ακόμη η χώρα μας σε ό,τι αφορά την εφαρμογή βιοδεικτών και δη των προγνωστικών. Πλέον, κρίνεται επιτακτικά αναγκαίο να γίνει ένα βήμα μπροστά χωρίς χρονοτριβή.

Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε υβριδικά, με φυσική παρουσία στo ξενοδοχείο Divani Caravel και online μέσα από το LiveOn Expo Complex, από την ethosEVENTS σε συνεργασία με το περιοδικό Pharma & Health Business

και το portal virus.com.gr.

7th Health Innovation Conference

«Καινοτομία στην Υγεία: Η αξία, τα εμπόδια

και οι συναρπαστικές προοπτικές»

Ανάγκη για νέο σύστημα αξιολόγησης και αποζημίωσης βιοδεικτών

την κεντρική ομιλία του συνεδρίου, με

θέμα «Βιώσιμη πρόσβαση στη φαρμακευτική καινοτομία: Τα άμεσα βήματα και οι προοπτικές», η κ. Προδρόμου επεσήμανε ότι η φαρμακευτική καινοτομία συμβάλλει τεκμηριωμένα στη βελτίωση της υγείας του πληθυσμού και για τον λόγο αυτό η βιώσιμη, έγκαιρη και καθολική πρόσβαση αποτελεί έναν αναπόσπαστο κρίκο της δημόσιας υγείας. «Η απόκριση στην ανεξέλεγκτη πορεία της υπέρβασης του προϋπολογισμού φαρμάκου θα πρέπει να είναι ένας συγκερασμός δημοσιονομικών και διαρθρωτικών βημάτων. Πρώτον, απαιτείται σταδιακή αύξηση της δημόσιας χρηματοδότησης για το φάρμακο με κριτήριο τη σύγκλιση και, τελικά, εξισορρόπηση της υπέρβασης (clawback και rebates) στα τρία κανάλια διάθεσης. Δεύτερον, τα συναρμόδια υπουργεία οφείλουν να αποκαταστήσουν τη στρέβλωση του “επενδυτικού clawback” και να αναθεωρήσουν τα κριτήρια βάσει των οποίων έχουν αποκλείσει στην πράξη τη μεγάλη πλειοψηφία των πολυεθνικών εταιρειών από το ευεργετικό μέτρο του συμψηφισμού clawback έναντι R&D επενδύσεων. Τρίτον, οφείλουμε να επιταχύνουμε την εφαρμογή ψηφιακών εργαλείων, που θα διασφαλίσουν

τη βέλτιστη χρήση των πόρων. Ενόψει και μιας νέας κυβερνητικής τετραετίας, τα τρία παραπάνω βήματα μπορούν να αποτελέσουν μια απτή βάση ώστε η Πολιτεία να επιδείξει έμπρακτη συνυπευθυνότητα, να εγγυηθεί την έγκαιρη πρόσβαση των ασθενών σε καινοτόμες θεραπείες και, ταυτόχρονα, να στείλει ένα θετικό μήνυμα στην αγορά ότι εισέρχεται, πλέον, σε ένα περιβάλλον προβλεψιμότητας, με όρους πιο βιώσιμου επιχειρείν» τόνισε η κ. Προδρόμου.

Παρουσίαση: Αιμίλιος Νεγκής, Δημοσιογράφος, Διευθυντής Σύνταξης, Pharma & Health Business, virus.com.gr.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑΣ, ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ, ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ, ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ & ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΙΤΕ

Στο επόμενο στάδιο έχει προχωρήσει η ελληνική φαρμακοβιομηχανία, καταρρίπτοντας παλαιότερες αναστολές, υποστήριξε ο κ. Γραβάνης στην ομιλία του «Ανάπτυξη φαρμάκων στην Ελλάδα: Είναι ουτοπία;». Ο καθηγητής περιέγραψε την προσπάθεια ακαδημαϊκής ομάδας του Πανεπιστημίου Κρήτης και του ΙΤΕ για τη δημιουργία προτάσεων σε θέματα νευροεκφυλιστικών νοσημάτων, στα οποία υπάρχει δυσκολία, καθώς δεν είναι γνωστή η παθολογική αιτία και δεν μπο-

Βασίλης Παρετζόγλου

ρούν να σχεδιαστούν θεραπείες με έναν συγκεκριμένο στόχο.

Η δεύτερη προσπάθεια σχετίζεται με τεχνολογία αιχμής και με βλαστοκύτταρα για το νευρικό σύστημα μέσω της αναγεννητικής ιατρικής –μια προσπάθεια επαγωγής νευρογένεσης. Χάρη στην ευελιξία πνεύματος των πρυτανικών αρχών, όπως περιέγραψε ο καθηγητής, δημιουργήθηκαν δύο spin-off εταιρείες, που αναδύθηκαν από την «οικογένεια» του Πανεπιστημίου Κρήτης και, με τη συμμετοχή ακόμη και προπτυχιακών φοιτητών, αναπτύχθηκε μια χημική βιβλιοθήκη, χάρη σε ιδιωτική χρηματοδότηση, αλλά και από πόρους του προγράμματος ΚΑΙΝΟΤΟΜΩ. Τα αποτελέσματα της έρευνας ήταν ανταγωνιστικά διεθνώς και έτυχαν της αποδοχής της επιστημονικής κοινότητας, με 40 δημοσιεύσεις σε αξιόλογα επιστημονικά περιοδικά. Με την καλλιέργεια αυτής της νοοτροπίας, όπως επεσήμανε ο κ. Γραβάνης, εμψυχώνονται τα νέα λαμπρά μυαλά για τη δημιουργία startups. Μεταξύ άλλων, ο καθηγητής τόνισε ότι στη χώρα μας έχουμε έλλειμμα εξωστρέφειας και ενθάρρυνε τους ακαδημαϊκούς ερευνητές να συνεργαστούν με τον φαρμακευτικό κλάδο, ο οποίος, στην ουσία, αναλαμβάνει το επιχειρηματικό ρίσκο.

GROUP DIRECTOR-CORPORATE DEVELOPMENT, DEMO ABEE

τον κλάδο της φαρμακοβιομηχανίας βρίσκονται σε εξέλιξη σημαντικά σχέδια, αξίας περίπου μισού δισ. ευρώ, υπενθύμισε ο κ. Παρετζόγλου, αναφερόμενος στα 53 έργα από μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες με ίδια κεφάλαια, αλλά και με τη στήριξη του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

«Μόλις την περασμένη εβδομάδα, η ΕΕ πρότεινε και επισήμως τη μεγαλύτερη αναθεώρηση που έχει γίνει τα τελευταία 20

χρόνια σχετικά με τη φαρμακευτική νομοθεσία της, με στόχο περισσότερο διαθέσιμα, προσβάσιμα και οικονομικά προσιτά φάρμακα. Για αυτό, θα στηρίξει την καινοτομία και θα τονώσει την ανταγωνιστικότητα και την ελκυστικότητα της φαρμακευτικής βιομηχανίας της ΕΕ» υποστήριξε χαρακτηριστικά ο κ. Παρετζόγλου. Κατά την πανδημία, αναγνωρίστηκαν τα τρωτά σημεία σε ζητήματα όπως είναι τα κρίσιμα φάρμακα και προέκυψε η ανάγκη

Αχιλλέας Γραβάνης

ενός συμπαγούς και ανθεκτικού πλαισίου για την επάρκεια φαρμάκων, συμπλήρωσε ο κ. Παρετζόγλου. «Στην DEMO ανταποκρινόμαστε σε αυτήν τη νέα πραγματικότητα, καθορίζοντας τρεις βασικούς στόχους: την αύξηση των παραγωγικών μας δυνατοτήτων με τη δημιουργία νέων μονάδων παραγωγής για ενέσιμα προϊόντα, τη δημιουργία καθετοποίησης στην παραγωγή μας, ξεκινώντας μια δραστη-

ριότητα εντελώς νέα –όχι μόνο για την DEMO, αλλά και για την ελληνική βιομηχανία γενικότερα–, την ανάπτυξη και παραγωγή χημικώς συντιθέμενων δραστικών πρώτων υλών και την καθιέρωση της παρουσίας μας στον τομέα της βιοτεχνολογίας, με σκοπό την ανάπτυξη και παραγωγή βιοφαρμακευτικών προϊόντων για πρώτη φορά στην Ελλάδα» πρόσθεσε ο κ. Παρετζόγλου.

Κυριακή Μπακιρτζή

MSC, PHD, ΒΙΟΛΟΓΟΣ, ΒΙΟΧΗΜΙΚΟΣ, ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ, ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ & ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ (ΕΛΠΕΝ), ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΩΝ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ, ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΦΑΡΜΑΚΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ (ΠΕΦ)

Tο φιλόδοξο σχέδιο για τη δημιουργία Πάρκου Βιοτεχνολογίας με την υποστήριξη της ELPEN ανέλυσε η κ. Μπακιρτζή, MSc, PhD. «Φιλοδοξούμε, ως Athens Life Tech Park, να έχουμε την ELPEN στα πρώτα μας βήματα μαζί, υποστηρικτικά, παρ’ όλα αυτά, μετά, θα θέλαμε να είμαστε αυτόνομοι και να έχουμε την ELPEN ως έναν προνομιακό πελάτη, εάν θέλουν να τους δώσουμε τις υπηρεσίες μας. Θέλω να τονίσω από την αρχή ότι πρόκειται για ένα αφιλοκερδές κτήριο που έχει φτιάξει η ELPEN, το οποίο θα είναι non for profit στο σύνολό του, αλλά θα έχει μέσα κάποιες εταιρείες που θα έχουν έσοδα, ώστε να μπορεί να υποστηριχθεί οικονομικά ».

Ερέθισμα έμπνευσης για τη δημιουργία του αποτέλεσαν οι ιδέες του ιδρυτή της ELPEN, κ. Δημήτρη Πενταφράγκα, ο οποίος

είχε δημιουργήσει ένα πειραματικό κέντρο που εκχωρούσε υποτροφίες. Ο εν λόγω χώρος έρχεται να καλύψει ένα κενό για τις νεοφυείς επιχειρήσεις στη βιοτεχνολογία. Εκεί θα βρει έναν φιλόξενο χώρο η έρευνα, υποστηριζόμενη από έναν επωαστή νεοφυών επιχειρήσεων, μια

βιοτράπεζα για τη συλλογή ιστών, οι οποίοι θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε συνεργασία με την ελληνική ακαδημία ή με εταιρείες, μια εταιρεία που θα προσφέρει προκλινική έρευνα, αλλά και ένα conference center Έλληνες επιστήμονες αλλά και διεθνείς εταιρείες θα μπορούν να φέρνουν την έρευνά τους εκεί, αξιοποιώντας το επιστημονικό κεφάλαιο της χώρας.

τη θετική πορεία των επενδύσεων στον κλάδο έδωσε έμφαση ο κ. Λιακόπουλος αναφέροντας: «Ως άνθρωπος, είμαι πολύ αισιόδοξος. Τα τελευταία χρόνια, η ελληνική επιχειρηματικότητα κατάφερε να επιβιώσει αντιμετωπίζοντας πολύ δύσκολες καταστάσεις. Πρέπει να καταλάβουμε ότι η κρίση δεν είναι μια κατάσταση αιφνίδια, αλλά μάλλον πρέπει να μάθουμε να ζούμε μέσα στις κρίσεις. Το σύστημα δίνει εργαλεία, όπως το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, με 90 δισ. ευρώ που θα έρθουν στην ελληνική αγορά. Είναι σημαντικό, πλέον, να αφήσουμε πίσω τις δυσκολίες του παρελθόντος και να κοιτάξουμε το μέλλον. Οι ελληνικές επιχειρήσεις πρέπει να αξιοποιήσουν όλα τα διαθέσιμα εργαλεία και να προβούν σε επενδύσεις, εκσυγχρονίζοντας τον εξοπλισμό τους, τις εγκαταστάσεις τους κ.ά. Όσοι ήταν ήδη οργανωμένοι πρόλαβαν και υπέβαλαν αιτήσεις συμμετοχής από τους πρώτους κύκλους. Οι επιχειρήσεις πρέπει να είναι οργανωμένες στο έπακρο. Δεν πρέπει να αφήσουμε αυτήν την ευκαιρία να πάει χαμένη».

Ο κ. Λιακόπουλος ανέλυσε ακόμη εργαλεία για τον ψηφιακό μετασχηματισμό, όπως είναι τα ΕΣΠΑ, που προσφέρουν σημαντική επιχορήγηση έως 60% (έως 1.200.000 ευρώ), τα προγράμματα της πράσινης μετάβασης με μέχρι 50% επιχορήγηση και προϋπολογισμό έως 1 εκατ. ευρώ, το πρόγραμμα ερευνών ΚΑΙΝΟΤΟΜΩ, το οποίο μπορεί να βοηθήσει το κομμάτι της Έρευνας και της Ανάπτυξης στο επίπεδο της βιομηχανικής έρευνας, της πειραματικής ανάπτυξης, αλλά και των μελετών σκοπιμότητας.

Ευστάθιος Λιακόπουλος FOUNDER & CEO, BUILDING SOLID SUCCESS

τα διαθέσιμα

και να προβούν σε επενδύσεις

ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ I

Ομιλητές από αριστερά: Άγγελος Παγώνης, Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος, ΒΙΟΚΟΣΜΟΣ ΑΕΒΕ, Βασίλης Παρετζόγλου, Group DirectorCorporate Development, DEMO ABEE, Κυριακή Μπακιρτζή, MSc, PhD, Βιολόγος, Βιοχημικός, Επιστημονική Διευθύντρια, Ερευνητικό, Εκπαιδευτικό & Πειραματικό Κέντρο, ΕΛΠΕΝ, Συντονίστρια Ακαδημαϊκών Προγραμμάτων, Πανελλήνια Ένωση Φαρμακοβιομηχανίας (ΠΕΦ), Βασίλης Κοντοζαμάνης, Επιστήμονας Πολιτικής και Διοίκησης Υπηρεσιών Υγείας, πρώην Αναπληρωτής Υπουργός Υγείας, Αχιλλέας Γραβάνης, Καθηγητής Φαρμακολογίας, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ερευνητής, Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας & Βιοτεχνολογίας, ΙΤΕ. Συντονιστής: Αιμίλιος Νεγκής, Δημοσιογράφος, Διευθυντής Σύνταξης, Pharma & Health Business, virus.com.gr.

υζητώντας για το θέμα «Η καινοτομία στην ελληνική φαρμακοβιομηχανία», ο επιστήμονας Πολιτικής και Διοίκησης Υπηρεσιών Υγείας, πρώην αναπληρωτής υπουργός Υγείας, κ. Βασίλης Κοντοζαμάνης, υποστήριξε ότι είναι ιδανική ευκαιρία για την Ελλάδα η διεθνής συγκυρία βιοτεχνολογικής ανάπτυξης, τονίζοντας ότι «δεν πρέπει να χάσουμε το τρένο».

Ο κ. Κοντοζαμάνης υπενθύμισε ότι, πέρσι, κατατέθηκε μελέτη, με επικεφαλής τον Στέλιο Παπαδόπουλο, για να γίνει η Ελλάδα hub βιοτεχνολογίας, ώστε να παίξει ρόλο στην παγκόσμια κοσμογονία. Ειδικότερα, η Ελλάδα μπορεί να είναι «παίκτης» στον χώρο των life sciences και του innovation «χωρίς να απαιτούνται επενδύσεις σε χρήματα από την πλευρά του κράτους. Πρέπει να γίνουν συγκεκριμένα βήματα, τα οποία έχουν αποτυπωθεί στη μελέτη» εξήγησε ο κ. Κοντοζαμάνης. Και προέταξε την ανά-

γκη απαλλαγής από τις αγκυλώσεις έναντι της επιχειρηματικότητας και επένδυσης στη βασική έρευνα.

Στο πνεύμα αυτό, ο καθηγητής κ. Γραβάνης πρόσθεσε ότι η Ελλάδα χρειάζεται success stories για να πολλαπλασιάσει την πιθανότητα άνθησης της φαρμακευτικής ανάπτυξης με όρους χρηματοδότησης και με κίνητρα, όπως είναι να επικαιροποιήσει τον νόμο για την καινοτομία και να δώσει την αίσθηση στους ερευνητές ότι «δεν είναι δούλοι» και ότι θα έχουν όφελος από τη μετάφραση της έρευνας. Πυρηνώσεις ανθρώπων μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη της καινοτομίας, υποστήριξε ο καθηγητής, «η αριστεία, κάτι που λέγεται στην Ελλάδα και έχει καταλήξει μερικές φορές να αποδομείται, η προσπάθεια να φέρουμε άριστους ανθρώπους στους χώρους. Πιστεύω αυτό που είπε ο ποιητής της γενιάς μου, ο Σαββόπουλος, οι πα-

«Η καινοτομία στην ελληνική φαρμακοβιομηχανία»

Κ.

Athens Life Tech Park θα μπορούν

να φέρουν την έρευνά τους Έλληνες επιστήμονες

αλλά και διεθνείς εταιρείες.

ρέες γράφουν ιστορία και στη δική μας την περίπτωση, με τις δύο εταιρείες, το ίδιο συνέβη».

Ήδη, τα τελευταία χρόνια, στην εγχώρια φαρμακοβιομηχανία έχουν επιτευχθεί σημαντικά πράγματα, ανέφερε ο κ. Βασίλης Παρετζόγλου, Group Director-Corporate Development της DEMO ABEE: «Αυτό που προσπαθούμε δεν είναι καθόλου εύκολο, απαιτεί μεθοδική δουλειά», είπε, με την ελπίδα να μην αποδειχθούν οι προσπάθειες «πυροτεχνήματα». Έκανε, επίσης, λόγο για δύο μεγάλες προκλήσεις. Μία εξ αυτών είναι η συνέχιση των αναπτυξιακών πολιτικών στην Ευρώπη και την Ελλάδα, για να αποβούν οι επενδύσεις βιώσιμες. «Ειδικά οι επενδύσεις στη Βιοτεχνολογία έχουν μακρύ χρόνο ωρίμανσης» διευκρίνισε ο κ. Παρετζόγλου, προσθέτοντας ότι «μεγαλύτερη σημασία έχει ο ανθρώπινος παράγοντας που πλαισιώνει την όποια επένδυση και εκεί ακριβώς είναι το μεγάλο στοίχημα, πώς θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε επιτυχημένες ομάδες». Ωστόσο, ο κ. Παρετζόγλου αποσαφήνισε ότι «στην Ελλάδα δεν υπάρχει τεχνογνωσία για πολλά από τα πράγματα που προσπαθούμε να κάνουμε».

Στο ίδιο μήκος κύματος ήταν και η κ. Μπακιρτζή, η οποία ανέλυσε τα πλεονεκτήματα της Ελλάδας για την ανάπτυξή της ως βιοτεχνολογικού hub, υποστηρίζοντας ότι χρειάζονται αλλαγές στη στάση των Ελλήνων επιστημόνων, που ασχολούνται με την έρευνα για την έρευνα, καθώς αυτή

πρέπει να περάσει, πλέον, στο στάδιο της μετάφρασης. Επενδυτές μπορούν να πειστούν να έρθουν στη χώρα μας πιο εύκολα από ό,τι σε άλλες χώρες, σύμφωνα με την κ. Μπακιρτζή, «γιατί έχουμε πολύ καλά καταρτισμένο επιστημονικό προσωπικό» και «ακολουθούμε την ευρωπαϊκή νομοθεσία, άρα μπορούμε να δώσουμε ποιότητα απευθείας» και «έχουμε παράδοση στο φάρμακο, το φαρμακευτικό προϊόν της Ελλάδας είναι το δεύτερο εξαγώγιμο προϊόν της χώρας».

Για την ανάπτυξη της φαρμακοβιομηχανίας χρειάζεται γνώση, κατάρτιση και φαντασία, υπογράμμισε στα λεγόμενά του ο κ. Άγγελος Παγώνης, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΒΙΟΚΟΣΜΟΣ ΑΕΒΕ, που έφερε το ραδιενεργό διαγνωστικό φάρμακο για PET CT πριν μερικές δεκαετίες στην Ελλάδα. «Η εταιρεία ΒΙΟΚΟΣΜΟΣ (...) από το 2004 είναι η πρώτη που έφερε το ραδιενεργό διαγνωστικό φάρμακο PET CT, εγκαθιστώντας το πρώτο κυκλοτρόνιο στην Ελλάδα και ένα από τα πρώτα στην Ευρώπη. Είναι μια τεχνολογία του 2000 που αναπτύχθηκε στην Αμερική». Με τη φιλοσοφία του theranostics, βλέπω αυτό που θέλω να θεραπεύσω και θεραπεύω αυτό που βλέπω, «εμείς σαν μικρή εταιρεία προσπαθήσαμε να μπούμε στο “βλέπω”, το “θεραπεύω” είναι κάτι που έρχεται απέξω και όχι από εδώ» τόνισε ο κ. Παγώνης. Συμπληρώνοντας ότι τα ραδιοφάρμακα εξασφαλίζουν προβάδισμα στην αντιμετώπιση του καρκίνου και των μεταστάσεών του.

Κώστας Αθανασάκης ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ, ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

ι αποφάσεις που λαμβάνονται είναι αποσπασματικές, ενώ παράλληλα δεν υφίστανται συγκεκριμένα χρονικά όρια, με αποτέλεσμα σχετικές αποφάσεις να χρονίζουν. Στην πραγματικότητα, απουσιάζει ένας κεντρικός

σχεδιασμός και μια στρατηγική αξιοποίησης των βιοδεικτών ως εργαλείων βελτίωσης της κλινικής αποτελεσματικότητας και αύξησης της οικονομικής αποδοτικότητας

του συστήματος υγείας» τόνισε ο κ. Αθανασάκης με αφορμή την κατάθεση συγκρο-

Μπακιρτζή: Στο

τημένης πρότασής του για τη δημιουργία ρυθμιστικού πλαισίου για την Αξιολόγηση και Αποζημίωση Βιοδεικτών στη χώρα μας. Η βασική διαφοροποίηση που προτείνεται είναι στη διαδικασία που εφαρμόζεται μέχρι και σήμερα να μεταφερθεί η «αρμοδιότητα της αξιολόγησης των βιοδεικτών στην Επιτροπή HTA, με παράλληλη επέκταση των αρμοδιοτήτων της από τα φαρμακευτικά σκευάσματα και στους βιοδείκτες (δυνητικά, θα μπορούσαν να ενταχθούν και οι εφαρμογές ηλεκτρονικής υγείας). Το ΚΕΣΥ μπορεί να λειτουργήσει γνωμοδοτικά στην Επιτροπή HTA μέσω των επιτροπών του σε εξειδικευμένα θέματα (π.χ. Επιτροπή Ογκολογίας). Επιπλέον, ο ρόλος του ΕΟΠΥΥ στην προτεινόμενη διαδικασία είναι κεντρικός».

Στην προσπάθεια θα βοηθούσε «η επέκταση του συστήματος σάρωσης ορίζοντα (horizon scanning) φαρμάκων που έχει πρόσφατα δημιουργηθεί στη Διεύθυνση Φαρμάκου του ΕΟΠΥΥ, κατ’ αναλογία και στους βιοδείκτες. Επιπλέον, η κοστολόγηση και ενσωμάτωση βιοδεικτών στη διαδικα-

σία αποζημίωσης θα μπορούσε, δυνητικά, να συνοδεύεται από την επικαιροποίηση ενός δυναμικού καταλόγου αποζημιούμενων βιοδεικτών, ο οποίος θα μπορούσε να ενσωματωθεί (με τη μορφή παραρτήματος) στον Ενιαίο Κανονισμό Παροχών Υγείας (ΕΚΠΥ) του ΕΟΠΥΥ».

Νίκος Τσούλος

MSC, MBA, PHDC, ΒΙΟΧΗΜΙΚΟΣ, ΔΙΕΥΘΥΝΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ, GENEKOR

MEDICAL SA

πί του θέματος ο κ. Τσούλος, στην ομιλία του με τίτλο «Το παρόν και το μέλλον των βιοδεικτών στο σύστημα υγείας της Ελλάδας», πρόσθεσε ότι, ενώ σήμερα είναι σε εξέλιξη 150 γονιδιακοί στόχοι που συνδέονται με 750 φάρμακα και θα καθορίσουν τις θεραπείες του μέλλοντος, στην Ελλάδα και στο ΕΣΥ βιώνουμε μια τεράστια πολυπλοκότητα και έχουμε επιλέξει κάποιους βιοδείκτες με κάποιες ενδείξεις, χωρίς όμως να έχουν ανανεωθεί εδώ και χρόνια.

Σχολίασε επίσης την πολυπλοκότητα στο ΕΣΥ σημειώνοντας ότι «ουσιαστικά, έχουμε επιλέξει, το 2014, κάποιους βιοδείκτες, με κάποιες ενδείξεις, χωρίς να έχουν ανανεωθεί εδώ και πάρα πολλά χρόνια, με αποτέλεσμα να υπάρχουν φάρμακα που κυκλοφορούν των οποίων όμως οι βιοδείκτες, που είναι απαραίτητη προϋπόθεση

για να συνταγογραφηθούν, δεν καλύπτονται από το εθνικό σύστημα υγείας». Ενδεικτικό είναι το ότι, μετά από προσπά-

θειες, καλύπτονται στη χώρα μας εξετάσεις για δύο γονίδια που συνδέονται με την κληρονομικότητα του καρκίνου

του μαστού, ενώ πλέον η τεχνολογία επιτρέπει ανάλυση για πολύ περισσότερα γονίδια ταυτόχρονα και για όλα όσα σχετίζονται με την κληρονομικότητα του καρκίνου. Η ένταξη αυτών των τεστ κατάφερε

Αθανασάκης: Απουσιάζει

ένας κεντρικός

σχεδιασμός και

μια στρατηγική

αξιοποίησης

των βιοδεικτών

ως εργαλείων βελτίωσης

της κλινικής

αποτελεσματικότητας

και αύξησης

της οικονομικής

αποδοτικότητας του

συστήματος υγείας.

αρά τα προβλήματα στην εφαρμογή των βιοδεικτών, έχουν βοηθήσει τους γιατρούς να αναγνωρίσουν ομάδες ασθενών που δεν έχουν όφελος από τη χημειοθεραπεία» επεσήμανε ο χειρουργός μαστού-ειδικός μαστολόγος, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργικής Μαστού (ΕΧΕΜ), δρ Βασίλης Βενιζέλος Η Ελλάδα υστερεί στο θέμα των βιοδεικτών, αφού εφαρμόζει εξετάσεις για δύο γονίδια στον καρκίνο του μαστού, ενώ διεθνώς εφαρμόζονται πέντε. Επίσης, υφίσταται τεχνική δυσκολία κατάθεσης πρότασης από επιστημονικές εταιρείες για νέους βιοδείκτες στη βιολογική επιτροπή του ΚΕΣΥ, σύμφωνα με τον κ. Βενιζέλο.

Σχετικά με αυτό το ζήτημα, η εταιρεία οικολόγων Ελλάδας πρότεινε νέους βιοδείκτες θεραπείας και κάποιους πρόγνωσης, απαντώντας σε αίτημα του Υπουργείου Υγείας, όπως επεσήμανε ο MD, MSc, PhD, παθολόγος-ογκολόγος, MSc Βιοπληροφορική, διευθυντής στην Ογκολογική Κλινική του 401 ΓΣΝΑ, επιστημονικός συνεργάτης στο νοσοκομείο «Ερρίκος Ντυνάν», κ. Νικόλαος Τσουκαλάς. Στην Ελλάδα, όπως εξήγησε, υπάρχει ένα κενό λογικής στη διαδικασία έγκρισης φαρμάκου, χωρίς να καλύπτεται ο ανάλογος βιοδείκτης, αλλά δεν μπορεί να γίνει η παραγγελία του φαρμάκου αν ο ασθε-

να μειώσει ριζικά το κόστος των εξετάσεων. Επίσης, οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες επισημαίνουν ότι στον μαστό δεν πρέπει να ελέγχουμε 35 γονίδια, αλλά πριν λίγους μήνες στο ΕΣΥ εντάχθηκε η δυνατότητα συνταγογράφησης εξετάσεων δύο γονιδίων, τόνισε ο κ. Τσούλος, ζητώντας τη διόρθωση της στρέβλωσης.

νής δεν υποβληθεί σε εξέταση του βιοδείκτη, γεγονός που πρέπει να αλλάξει.

Επείγουσα είναι, πλέον, η εφαρμογή οποιασδήποτε πρότασης, ανεξάρτητα από τη δική του, υποστήριξε ο επίκουρος καθηγητής κ. Αθανασάκης, δεδομένης της μεγάλης καθυστέρησης στο ζήτημα Όπως τόνισε, θα πρέπει να υπάρξει ευελιξία στους μηχανισμούς της εγκριτικής διαδικασίας, προκειμένου να προχωρήσει η εφαρμογή. Ο καθηγητής σημείωσε ότι προστέθηκε η δυνατότητα να μπορούν κι άλλοι εταίροι να καταθέτουν τις προτάσεις τους ως προς τη διαδικασία αξιολόγησης βιοδεικτών.

Την εμφανή απώλεια πόρων από την έλλειψη πολιτικής για τους βιοδείκτες υπενθύμισε και ο πρόεδρος της Ένωσης Ασθενών Ελλάδας, κ. Νίκος Δέδες, σημειώνοντας ότι η χώρα μας πρέπει να προχωρήσει με γρήγορους ρυθμούς και να υπάρχει σχεδιασμός με ξεκάθαρες διαδικασίες και έλεγχο. «Χρειάζεται, κάθε φορά, να υπάρχει ένα στοιχειώδες standard procedure, ένα σχέδιο να απαντάει σε προφανή τρόπο, με σχεδιαγράμματα και περιοδικότητα» σχολίασε χαρακτηριστικά ο κ. Δέδες. Πρόσθεσε ότι έχει αποδειχθεί πως χάνουμε χρήματα από την υφιστάμενη διαδικασία. Σχετικά με την πρόταση για τους βιοδείκτες, αναρωτήθηκε πώς είναι δυνατόν το ΔΣ του ΕΟΠΥΥ να παίρνει απόφαση για αυτό το θέμα, τονίζοντας ότι

Κ.

«Βιοδείκτες: Ανάγκη για νέο σύστημα αξιολόγησης και αποζημίωσης»

Ομιλητές από αριστερά: Νίκος Τσούλος, MSc, MBA, PhDc, Βιοχημικός, Διευθύνων Σύμβουλος, GeneKor Medical SA, Νίκος Δέδες, Πρόεδρος, Ένωση Ασθενών Ελλάδας, Κώστας Αθανασάκης, Επίκουρος Καθηγητής Οικονομικών της Υγείας, Εργαστήριο Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, Νικόλαος Τσουκαλάς, MD, MSc, PhD, Παθολόγος-Ογκολόγος, MSc Βιοπληροφορική, Διευθυντής, Ογκολογική Κλινική, 401 ΓΣΝΑ, Επιστημονικός Συνεργάτης, Νοσοκομείο «Ερρίκος Ντυνάν», Νίκος Κικίλιας, Προϊστάμενος Διεύθυνσης Συμβάσεων ΕΟΠΥΥ. Διαδικτυακά, μέσω LiveOn: Δρ. Βασίλης Βενιζέλος, Χειρουργός Μαστού-Ειδικός Μαστολόγος, Πρόεδρος, Ελληνική Εταιρεία Χειρουργικής Μαστού (ΕΧΕΜ). Συντονιστής: Αιμίλιος Νεγκής, Δημοσιογράφος, Διευθυντής Σύνταξης, Pharma & Health Business, virus.com.gr.

δεν χρειάζεται να πάρει, καθώς δεν είναι κατάλληλα στελεχωμένο για τη λήψη αυτής της απόφασης, για αυτό και η Ένωση Ασθενών ζητά να καταστούν ξεκάθαρες οι διαδικασίες. Στη διαδικασία αξιολόγησης, η επιτροπή για τους βιοδείκτες θα πρέπει να μπορεί να προσκαλεί και ασθενείς της θεραπευτικής κατηγορίας και επιστήμονες για να γνωμοδοτούν. Ο ΕΟΠΥΥ θα εκκινήσει τη διαπραγ-

μάτευση επεκτείνοντας τον ορίζοντα των υπαρχόντων και θα ρυθμίσει το πώς θα ενταχθούν οι επόμενοι βιοδείκτες, θα επικυρωθεί χρονοδιάγραμμα και αναμένεται να εγκριθεί η πρόταση, διαβεβαίωσε ο προϊστάμενος της Διεύθυνσης Συμβάσεων του ΕΟΠΥΥ, κ. Νίκος Κικίλιας. Ήδη ο οργανισμός έχει προχωρήσει σε ορθολογικά βήματα, όπως ενημέρωσε ο κ. Κικίλιας, συμπληρώνοντας στα λεγό-

μενά του ότι έχει συμμετάσχει σε μια συζήτηση με εμπειρογνώμονες, αλλά επειδή η απόφαση αφορά καρκινοπαθείς, «η διαδικασία δεν μπορεί να είναι ακορντεόν». Το 2013-2014, ο ΕΟΠΥΥ έκανε ολόκληρες μελέτες cost-effectiveness για την ένταξη, διαβάζοντας βιβλιογραφία για να τεκμηριώσει στον υπουργό τα οφέλη της ένταξης μιας πανάκριβης εξέτασης, τόνισε ο κ. Κικίλιας. «Τελικά, δεν ήταν τόσο πανάκριβη, γιατί αργότερα δημιουργήθηκε ο μηχανισμός διαπραγμάτευσης, που κρίνει με άλλα εργαλεία» ανέφερε για να αποσαφηνίσει το θέμα αυτό.

Το πρόβλημα εντοπίζει ο MSc, MBA, PhDc, βιοχημικός, διευθύνων σύμβουλος της GeneKor Medical SA, κ. Νίκος Τσούλος, στο γεγονός ότι δεν υπάρχει μηχανισμός που να συνδέει τα διαγνωστικά τεστ με το φάρμακο και δεν μπορεί να φανεί ότι η διενέργεια του τεστ γλυτώνει το σύστημα υγείας από κοστοβόρες θεραπείες. Δεν υπάρχει πλήρης καταγραφή του πόσοι είναι και ποιος είναι ακριβώς ο πληθυσμός, αλλά πυροσβεστικά πάμε στο θέμα, και πάντα υπάρχει clawback, που, όπως ανέφερε, μετά από αναπροσαρμογή των ορίων, έφθασε στο 25%.

νός στον μηχανισμό δράσης τους και αφετέρου στην εξατομίκευσή τους, όπως είπε ο κ. Τζανάκης. Συμπληρώνοντας στη συνέχεια: «Για τον λόγο αυτό δεν μπορεί να παρασκευαστεί σε ποσότητες ούτε να τυποποιηθεί σε μορφή π.χ. δισκίου». Συνεπώς, ο κ. Τζανάκης υποστηρίζει ότι «είναι αδιαμφισβήτητη η ανάγκη για διαφορετική μεταχείρισή τους από το σύστημα υγείας σε ό,τι αφορά την αξιολόγηση και την αποζημίωσή τους. Είναι αδιαμφισβήτητο και παραδεκτό και από την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Υγείας και Οικονομικών ότι η συνεχιζόμενη ενσωμάτωση των κυτταρικών και γονιδιακών θεραπειών στο σύστημα υγείας θα απαιτήσει πρόσθετους πόρους, πιθανότατα με τη μορφή ενός ειδικού χρηματοδοτικού λογαριασμού».

Στην επανάσταση που έφεραν οι γονιδιακές θεραπείες αναφέρθηκε ο κ. Τζανάκης, ορίζοντας με σαφήνεια ότι «οι κυτταρικές και γονιδιακές θεραπείες έφεραν μια επανάσταση στη σύγχρονη αντιμετώπιση απειλητικών για τη ζωή νόσων και γι’ αυτό χαρακτηρίστηκαν και ως “θεραπείες ελπίδας”, καθώς αφορούν σε άπαξ χορηγούμενες θεραπείες που προσφέρουν ισόβια οφέλη στους ασθενείς μέσω δυνητικής ίασης». Η διαφορά των θεραπειών αυτών έγκειται αφε-

Ως προς το κόστος, ο κ. Τζανάκης ισχυρίζεται ότι «αν και η συνολική επίπτωσή τους στον προϋπολογισμό είναι, ως επί το πλείστον, μικρή, λόγω του περιορισμένου αριθμού των ασθενών στους οποίους απευθύνονται και της εξοικονόμησης της δαπάνης σε εναλλακτικές, μακροχρόνιες θεραπείες, εντούτοις, ο “συναισθηματικός” αντίκτυπος των υψηλών τιμών είναι ισχυρότατος και μπορεί να υπονομεύσει την αρχή της ισότητας της πρόσβασης στις θεραπείες αυτές».

Μπάμπης Τζανάκης

DIRECTOR, GOVERNMENT AFFAIRS, GILEAD SCIENCES GREECE & CYPRUS

Πάνος Ε. Βάρδας

MD, PHD (LONDON), ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ, ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΚΑΡΔΙΑΣ, ΟΜΙΛΟΣ ΥΓΕΙΑ, ΠΡΟΕΔΡΟΣ, ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΑΡΧΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ

ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑ

ια την ταχεία ανάπτυξη της Ιατρικής

ιδιαίτερα σε θέματα Καρδιολογίας έκανε λόγο ο καθηγητής στην ομιλία του με θέμα «Η Ιατρική Ακριβείας στους χρόνους της εξελισσόμενης Τεχνητής Νοημοσύνης».

Ο κ. Βάρδας ανέλυσε τη σημασία των

Data και της Τεχνητής Νοημοσύνης. «Η Ιατρική Ακριβείας αναφέρεται στη χρήση γενετικών δεικτών, του γονιδιώματος, των περιβαλλοντικών συνθηκών και του τρόπου ζωής στην ανάπτυξη νόσων και αντίστοιχων θεραπειών» εξήγησε ο καθηγητής, δίνοντας περισσότερες πληροφορίες για αυτόν τον κλάδο της Ιατρικής, που βασίζεται σε έναν όγκο πληροφοριών και σχεδιάζει κατάλληλη θεραπεία για έναν συγκεκριμένο ασθενή. «Όλο και περισσότερο τα επόμενα χρόνια –η αρχή έχει γίνει ασφαλώς– θα μιλάμε για το asset, για το διακύβευμα που λέγεται πληροφορία» τόνισε ο καθηγητής.

Το οικοσύστημα της Ιατρικής Ακριβείας περιέχει blogs κυρίως γονιδιακού στοιχείου αλλά και άλλες πληροφορίες οι οποίες έχουν αναπτυχθεί, μεταξύ αυτών, proteomics, metabolomics, microbiomics, genomics και Τεχνητή Νοημοσύνη. Στόχος της Ιατρικής Ακριβείας είναι παθήσεις

ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ

ατά τη συζήτηση, ο καθηγητής κ.

Π. Βάρδας διέβλεψε ότι σε 15-20

χρόνια η Τεχνητή Νοημοσύνη θα αλλάξει τη διάγνωση στον κλάδο της εσωτερικής παθολογίας, χωρίς όμως να απειλήσει τους επαγγελματίες. «Το τσουνάμι αλλαγής θα είναι τεράστιο, αλλά οι γιατροί δεν θα χάσουν τον ρόλο τους» ανέφερε χαρακτηριστικά ο γιατρός ισχυριζόμενος ότι η αλλαγή αυτή θα βοηθήσει

που σχετίζονται με μυοκαρδιοπάθειες. Στον κλάδο της καρδιολογίας μείζονα ρόλο θα έχει, στο μέλλον, η Τεχνητή Νοημοσύνη, με οφέλη, υποστήριξε ο καθηγητής. Υπενθυμίζοντας όμως, με νόημα, τις συνέπειες τόσο για την κοινωνία όσο και για το κράτος, δηλαδή το κόστος της νόσησης με καρδιαγγειακά νοσήματα και από τη θνητότητα, ιδιαίτερα από τον αιφνίδιο καρδιακό θάνατο σε πολύ νεαρές ηλικίες.

τους γιατρούς να μην είναι «νευρωτικά όντα που ξεχνούν να μιλήσουν στον ασθενή». Η αλλαγή θα βοηθήσει στη μετάβαση ο γιατρός να θεραπεύει και την ψυχή του ασθενούς, αλλά και οι θεραπευτικές λύσεις θα είναι αλάνθαστες μέσα από βιοδείκτες και μήτρες δεδομένων. Τα προσδοκώμενα είναι κάθε τρίμηνο αλγοριθμικά, εξελίσσονται σημαντικές πρόοδοι με πηγές από ηλεκτρονικές καταγραφές υγείας, γενετι-

III

«Ιατρική Ακριβείας»

Ομιλητές από αριστερά: Μαρία Καλογεροπούλου, Διευθύντρια Τμήματος Value Access, Health Policy & RWE, IQVIA Hellas, Κωνσταντίνος Α. Στρατάκης MD, D(med)Sci, PhD(hc), Διευθυντής Ερευνών & Επιστημονικός Υπεύθυνος του Ελληνικού Δικτύου Μοριακής Ογκολογίας, Πάνος Ε. Βάρδας MD, PhD (London), Καθηγητής Καρδιολογίας, Συντονιστής του Τομέα Καρδιάς, Όμιλος Υγεία, Πρόεδρος, Επιβλέπουσα Αρχή Εθνικού Δικτύου Ιατρικής Ακριβείας στην Καρδιολογία. Συντονιστής: Αιμίλιος Νεγκής, Δημοσιογράφος, Διευθυντής Σύνταξης, Pharma & Health Business, virus.com.gr.

κά τεστ και φορητές συσκευές, που συνθέτουν ένα προφίλ, ενδεχομένως, μιας ακριβούς θεραπείας. Σήμερα, ειδικά στο θέμα της καρδιάς, δεν είναι τόσο το ζήτημα των βιοδεικτών, όπως είπε ο καθηγητής, από πλευράς κυκλοφορικού, κυρίως, το ενδιαφέρον εστιάζεται στις εξελίξεις στην Τεχνητή Νοημοσύνη και σε όλο το φάσμα της Ψηφιακής Υγείας. Ο κ. Βάρδας προέβλεψε, τέλος, ότι η συλλογή data, η μοντελοποίηση και η εκπαίδευση μοντέλων θα ευνοήσουν τη διάγνωση ακριβείας, καθώς και το mobile health θα συμβάλει στη δημοκρατικοποίηση της Ιατρικής

Ήδη, χάρη στην πρόοδο της επιστήμης, γνωρίζουμε 25 γονίδια που ευθύνονται για τον κληρονομικό καρκίνο, αντί για τα δύο, επεσήμανε ο MD, D(med)Sci, PhD(hc), διευθυντής Ερευνών και επιστημονικός υπεύθυνος του Ελληνικού Δικτύου Μοριακής Ογκολογίας, κ. Κωνσταντίνος

Α. Στρατάκης. Μιλώντας για το εγχείρημα του δικτύου, ο κ. Στρατάκης εξήγησε ότι θα προσφέρει σε 8 εργαστήρια σε όλη την Ελλάδα –με τη συνεργασία τεσσάρων πανεπιστημίων– δωρεάν υπηρεσίες διαγνωστικών μοριακών βιοδεικτών για καρκίνο (συμπαγή και λευχαιμίες) και επιπλέον για διάγνωση καλοήθους όγκου

Θα προσφέρονται μια σειρά εξετάσεων, με τα δεδομένα να αποδίδονται σε κεντρική βάση δεδομένων, στην οποία θα συνδέονται με άλλα στοιχεία και θα δημιουργηθεί κεντρικό αποθετήριο δεδομένων, χρήσιμο

για μελέτες και έρευνες μέσω ιστοσελίδας.

Από εκεί ο ογκολόγος θα μπορεί να έρθει σε επαφή με επιστημονικούς υπευθύνους και εργαστήρια απευθείας για να γίνει η εξέταση βιοδείκτη και η συλλογή του δείγματος. Όσοι επιθυμούν θα υποβάλλονται σε εξετάσεις χωρίς καμία οικονομική επιβάρυνση του ασθενούς, τόνισε ο κ. Στρατάκης. Η χρηματοδότηση του εγχειρήματος προβλέπεται μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου του 2025, με υποδομές αξίας 4 εκατ. ευρώ για τέσσερα χρόνια.

Υπέρ της εφαρμογής της Ιατρικής Ακριβείας τάχθηκε και η κ. Μαρία Καλογεροπούλου, διευθύντρια του Τμήματος

Value Access, Health Policy & RWE

της IQVIA Hellas, εξηγώντας ότι η εφαρμογή της «βελτιώνει τα αποτελέσματα της θεραπείας» λόγω της ορθής ατομικής επιλογής, καθώς και την ποιότητα ζωής των ασθενών, και διασφαλίζει την αποφυγή περιττών εξετάσεων και θεραπειών. Ως εκ τούτου, μειώνει τη σπατάλη για τα συστήματα υγείας. Πολλές προκλήσεις

δημιουργούνται με την Ιατρική Ακριβείας, καθώς υπάρχουν προβλήματα στην εισαγωγή στην αγορά και την επιστημονική αξιολόγηση για το πώς θα επιλέξουμε νέες, υποσχόμενες θεραπείες, αλλά και την αποζημίωση κάποιων εξ αυτών, και πώς θα παρακολουθήσουμε αυτές. Προσοχή χρειάζεται στην έννοια των Data για την ανάλογη αξιοποίησή τους. Όπως υπέδειξε η κ. Καλογεροπούλου, «η λέξη-κλειδί είναι τα Data», προσθέτοντας ότι με την τεχνογνωσία της η IQVIA έχει καταφέρει ήδη τη συλλογή real word evidence για κατηγορίες τύπων καρκίνου, την ψωρίαση και τη σκλήρυνση κατά πλάκας. Η

επεξεργασία των στοιχείων θα βοηθήσει τόσο στα στάδια της πρόβλεψης όσο και της παρέμβασης. Δυσκολίες ενυπάρχουν, καθώς δεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα δημοσίως, γι’ αυτό χρειάζεται η συνεργασία δημόσιων και ιδιωτικών φορέων. Πληθώρα δεδομένων συλλέγονται από τα ασφαλιστικά ταμεία σε έναν απερίγραπτα μεγάλο όγκο και με τη βοήθεια της ιδιωτικής πρωτοβουλίας μπορεί να αξιοποιηθεί και να αναλυθεί ο αριθμός αυτός, με οφέλη, δηλαδή ένα βιώσιμο σύστημα υγείας ως προς την αποτελεσματική αξιοποίηση, συνολικά, ακόμη και στοιχείων από wearable.

την ομιλία της, με θέμα “Peptide Radiotheranostics Today: A Preclinical Approach” η κ. Μάινα αναφέρθηκε στα radiotheranostics, τα οποία χρησιμοποιούν οι ερευνητές ως μοριακά εργαλεία. Μιλώντας για τη λειτουργία των theranostics και τη δοκιμή κάποιων εξ αυτών στον «Δημόκριτο», η κ. Μάινα ζήτησε να υποστηριχθεί με χρηματοδότηση το καθυστερημένο προκλινικό στάδιο της έρευνας στην Ελλάδα. Αναφερόμενη στα πεπτίδια, η κ. Μάινα εξήγησε ότι οι πυρηνικοί επιστήμονες βασίζονται στην άποψη του «πατέρα της Φαρμακολογίας», Paul Ehrlich, ο οποίος είχε υποστηρίξει, στα τέλη του 1800, ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν ειδικά μόρια τα οποία θα στοχεύσουν στο μέρος της Παθολογίας. Την προσέγγιση αυτή ακολουθεί η θεραπεία με PET ή SPCT ή με ραδιονουκλίδια. Τα ραδιοφάρμακα χορηγούνται στον ασθενή ενδοφλέβια, διαμοιράζονται στο σώμα με την κυκλοφορία του αίματος και εντοπίζονται στον πρωτογενή όγκο και τις μεταστάσεις, ενώ έχουν καθαριστεί από το υπόλοιπο υπόστρωμα στο σώμα. «Υπάρχουν δεδομένα που μας λένε ποιοι καρκίνοι εκφράζουν τέτοιους βιοδείκτες που είναι υποδοχείς πεπτιδίων (για την ανάπτυξη βιοφαρμάκων)» εξήγησε η κ. Μάινα.

Αναφέρθηκε επίσης σε δύο μεγάλες κατηγορίες, στο σύστημα της σωματοστατίνης και στο σύστημα της μπομπεσίνης. Με το ραδιοφάρμακο, το οποίο αποτελείται από το πεπτίδιο τμήμα που αλληλοεπιδρά με τον υποδοχέα, οι επιστήμονες στοχεύουν τον όγκο. Το ραδιοφάρμακο σχεδιάζεται με τέτοιον τρόπο που να μπορεί να σταθεροποιεί ένα μεταλλικό ραδιονουκλίδιο και, ανάλογα με τη φύση αυτού, γίνεται η διάγνωση ή η θεραπεία, τα λεγόμενα “theranostics”.

Ομιλητές από αριστερά: Δρ. Θεοδοσία Μάινα, Διευθύντρια Ερευνών, Μοριακή Ραδιοφαρμακευτική, ΙΠΡΕΤΕΑ, ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», Ιωάννης Ε. Δατσέρης, Συντονιστής Διευθυντής Πυρηνικής Ιατρικής και Διευθυντής Ιατρικής Υπηρεσίας, ΓΝΑ «Ο Ευαγγελισμός». Διαδικτυακά, μέσω LiveOn: Ιωάννης Μπουκοβίνας, Παθολόγος-Ογκολόγος, Διευθυντής της Ογκολογικής Μονάδος, Βιοκλινική, Θεσσαλονίκη. Συντονιστής: Αιμίλιος Νεγκής, Δημοσιογράφος, Διευθυντής Σύνταξης, Pharma & Health Business, virus.com.gr.

Στο πνεύμα αυτό, ο συντονιστής διευθυντής Πυρηνικής Ιατρικής και διευθυντής της Ιατρικής Υπηρεσίας του ΓΝΑ «Ο Ευαγγελισμός», κ. Ιωάννης Ε. Δατσέρης, κατά τη συζήτηση στο Στρογγυλό Τραπέζι IV, με θέμα τα “Theranostics”, διευκρίνισε ότι είναι πιο ορθός ο όρος “theragnostics”. Ο κ. Δατσέρης επεσήμανε ότι αναμένονται εξελίξεις από τις εφαρμογές στην κλινική πράξη, όπως στις νόσους Αλτσχάιμερ και Πάρκινσον, στη συνέχεια στον τομέα της καρδιολογίας και, ακολούθως, έναντι των μολυσματικών νόσων.

Η ιστορία των theragnostics, όπως ανέφερε ο κ. Δατσέρης, πάει αρκετά πίσω στον χρόνο: Όταν το 1936 ο φυσικός και πρύτανης του ΜΙΤ, Karl Compton, ανέλαβε να κάνει διάλεξη στο Χάρβαρντ, στο ερώτημα του γιατρού Saul Hert «τι μπορείτε να κάνετε εσείς οι φυσικοί για τη Βιολογία και τη Φυσική;» απάντησε καταφατικά και α-

σχολήθηκε με το ραδιενεργό ιώδιο, το οποίο εξακολουθεί να είναι είτε σε χαμηλότερες δόσεις είτε ραδιενεργό ιώδιο 131 και ως συμπληρωματική θεραπεία έχει καταστήσει κατά 95% ιάσιμο τον καρκίνο του θυρεοειδούς.

Σε ό,τι αφορά την έννοια theragnostics, ο κ. Δατσέρης τόνισε ότι υπάρχουν οι βιοδείκτες και τα ραδιοϊσότοπα και οι μηχανισμοί ζεύξης των ραδιοϊσοτόπων με βιοδείκτες, με διεργασίες που αφορούν στην κυτταρική μεμβράνη. Πλέον, διευκολύνονται οι εξετάσεις PET CT, ο μεταβολισμός της γλυκόζης, η ενσωμάτωση του PSMA στον καρκίνο του προστάτη κ.ά. μέχρι την έκφραση γονιδίων, που θα είναι τα επόμενα στάδια. Σήμερα, βρίσκονται σε πειραματική μορφή ο άνθρακας, το άζωτο και το οξυγόνο κ.ά. Ο κ. Δατσέρης στάθηκε επίσης σε προηγούμενες κεφαλαιώδες μελέτες, όπως της στατίνης –που έφερε επανάσταση– και διέβλεψε ότι θα έρθει καταιγισμός μελετών

ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ IV

“Theranostics”

για τον συνδυασμό ραδιοϊσοτόπων με άλλες στοχευμένες χημειοθεραπείες.

Με τη σειρά του, ο παθολόγος-ογκολόγος, διευθυντής της Ογκολογικής Μονάδας της Βιοκλινικής Θεσσαλονίκης, κ. Ιωάννης Μπουκοβίνας, επεσήμανε τον στρατηγικό ρόλο των ραδιοφαρμάκων στην Ιατρική Ακριβείας, διευρύνοντας τον επιστημονικό ορίζοντα. Η Ιατρική Ακριβείας μπορεί να αποτελέσει ένα ιδανικό κομμάτι συνεργασίας αλλά, ταυτόχρονα, δημιουργούνται δυσκολίες για την πυρηνική εφαρμογή δεδομένων, σύμφωνα με τον κ. Μπουκοβίνα, που είναι ένθερμος υποστηρικτής της συνεργασίας ειδικοτήτων (πυρηνικού ιατρού, ακτινοδιαγνωστών κ.ά.). Προέβλεψε δε ό-

τι θα δημιουργηθεί μια νέα υποειδικότητα γιατρού που θα συνδυάζει γνώσεις Πυρηνικής Ογκολογίας και Ιατρικής Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας. Σοβαρό ζήτημα αποτελεί για τον κ. Μπουκοβίνα το γεγονός ότι η έρευνα βασίζεται έως τώρα σε αναδρομικές μελέτες και λείπουν οι προοπτικές μελέτες, που είναι ο «γίγαντας που θα αναλάβει το κόστος και θα κάνει μια κλινική μελέτη φάσης ΙΙΙ έναντι κάποιας θεραπείας». Υποστηρίζοντας την ανάγκη διεξαγωγής προοπτικών μελετών για τα νουκλεοτιδικά μόρια, ο κ. Μπουκοβίνας ανέφερε χαρακτηριστικά: «Όσο οι φαρμακευτικές εταιρείες μπαίνουν στο παιχνίδι τόσο ανατέλλει ένα καλύτερο μέλλον για την Πυρηνική Ιατρική».•••

œ Τάσεις και εξελίξεις το 2022

Ευρωπαϊκή έκθεση για τα ναρκωτικά

και των νέων εξελίξεων

Hευρωπαϊκή έκθεση για τα ναρκωτικά του 2022 βασίζεται στα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία και παρέχει μια επισκόπηση των αναδυόμενων ζητημάτων που άπτονται των ναρκωτικών στην Ευρώπη. Η Έκθεση επιχειρεί ανάλυση της τρέχουσας κατάστασης και επισημαίνει ορισμένες εξελίξεις που ενδέχεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην πολιτική για τα ναρκωτικά και τους επαγγελματίες του τομέα στην Ευρώπη.

Η διαθεσιμότητα και η χρήση ναρκωτικών παραμένουν σε υψηλά επίπεδα σε ολόκληρη την ΕΕ, παρότι παρατηρούνται σημαντικές διαφορές από χώρα σε χώρα.

Εκτιμάται ότι περίπου 83,4 εκατομμύρια ενήλικες ή το 29% των ενηλίκων (ηλικίας 15-64 ετών) στην ΕΕ έχουν κάνει χρήση

κάποιας παράνομης ουσίας έστω και μία φορά σε όλη τη ζωή, με περισσότερους άνδρες (50,5 εκατομμύρια) από ό,τι γυναίκες (33 εκατομμύρια) να αναφέρουν χρήση.

œ Η κάνναβη παραμένει η ουσία με τη μεγαλύτερη κατανάλωση, καθώς περισσότεροι από 22 εκατομμύρια Ευρωπαίοι ενήλικες ανέφεραν χρήση κάνναβης τον τελευταίο χρόνο.

œ

Οι διεγερτικές ουσίες είναι η δεύτερη

συχνότερα αναφερόμενη κατηγορία. Υπολογίζεται ότι, τον τελευταίο χρόνο, 3,5 εκατομμύρια ενήλικες έκαναν χρήση κοκαΐνης, 2,6 εκατομμύρια MDMA και 2 εκατομμύρια αμφεταμινών. œ Περίπου 1 εκατομμύριο Ευρωπαίοι έκαναν χρήση ηρωίνης ή άλλου παράνομου οπιοειδούς τον τελευταίο χρόνο.

Αξιολόγηση των αναδυόμενων απειλών

Παρότι η επικράτηση της χρήσης οπιοειδών είναι χαμηλότερη από άλλες ουσίες, τα οπιοειδή εξακολουθούν να ευθύνονται για το μεγαλύτερο ποσοστό των βλαβών που αποδίδονται στη χρήση παράνομων ουσιών. Αυτό καταδεικνύεται από την ανίχνευση οπιοειδών, συχνά σε συνδυασμό με άλλες ουσίες, που παρατηρήθηκε το 2020 στα τρία τέταρτα περίπου των θανάτων από υπερβολική δόση στην ΕΕ. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι περισσότεροι που αντιμετωπίζουν προβλήματα χρήσης ουσιών κάνουν χρήση πολλαπλών ουσιών. Διαπιστώνεται επίσης ένας ολοένα και πιο σύνθετος χαρακτήρας στα πρότυπα χρήσης, δεδομένου του ότι φαρμακευτικά προϊόντα, μη ελεγχόμενες νέες ψυχοδραστικές ουσίες και ουσίες όπως η κεταμίνη και η GBL/GHB συνδέονται, πλέον, με προβλήματα ναρκωτικών σε κάποιες χώρες ή σε κάποιες ομάδες του πληθυσμού.

Η πολυπλοκότητα αυτή αντικατοπτρίζεται στην αυξανόμενη αναγνώριση του γεγονότος ότι η χρήση ναρκωτικών συνδέεται με/ή περιπλέκει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε ένα ευρύ φάσμα σοβαρών προβλημάτων υγείας και κοινωνικών ζητημάτων. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται τα προβλήματα ψυχικής υγείας και η βλάβη εαυτού, η αστεγία, η εγκληματικότητα των νέων και η εκμετάλλευση των ευάλωτων ατόμων και κοινοτήτων.

Κάνναβη

Οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί λόγω Covid-19 φαίνεται ότι έχουν κάποια επίδραση στη διακίνηση τόσο φυτικής κάνναβης από τα Δυτικά Βαλκάνια όσο και ρητίνης από το Μαρόκο.

Η εγχώρια παραγόμενη κάνναβη ενδέχεται να έχει καταστεί μια περισσότερο σημαντική πηγή για την ευρωπαϊκή αγορά το 2020. Για παράδειγμα, οι αναφορές για αυξημένες κατασχέσεις μεγάλων ποσοτήτων φυτικής προέλευσης από την Ισπανία υποδηλώνουν ότι η εν λόγω χώρα ενδέχεται να καθίσταται ο σημαντικότερος προμηθευτής για την αγορά της ΕΕ. Εξακολουθούμε, επίσης, να βλέπουμε μια αυξανόμενη ποικιλία στο εύρος των προϊόντων κάνναβης που διατίθενται στην Ευρώπη, με εκχυλίσματα και εδώδιμα (βρώσιμα) με υψηλή περιεκτικότητα σε THC να εμφανίζονται στην αγορά ναρκωτικών και προϊόντα CBD με χαμηλή περιεκτικότητα σε THC να προωθούνται για εμπορική χρήση. Ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι, το 2021, περισσότερες χώρες ανέφεραν προϊόντα κάνναβης νοθευμένα με επικίνδυνα συνθε-

Η κάνναβη

παραμένει η ουσία

με τη μεγαλύτερη

κατανάλωση, καθώς

περισσότεροι από

22 εκατομμύρια

Ευρωπαίοι ενήλικες

ανέφεραν χρήση

κάνναβης τον

τελευταίο χρόνο.

τικά κανναβινοειδή, που εγκυμονούν κινδύνους για την υγεία των καταναλωτών. Το ποσοστό των ατόμων που ξεκινούν θεραπεία και αναφέρουν την κάνναβη ως κύρια ουσία χρήσης μειώθηκε στο ένα τρίτο των κρατών μελών της ΕΕ το 2020.

Τα προκαταρκτικά στοιχεία για το 2021 υποδεικνύουν ότι η μείωση αυτή μπορεί να εξηγηθεί από τη μείωση της δυνατότητας

για αναζήτηση βοήθειας κατά τη διάρκεια

της πανδημίας ή από την προτεραιότητα

από τις υπηρεσίες στη θεραπεία από άλλες ουσίες, όπως τα οπιοειδή.

Κοκαΐνη

Οι πρωτοφανείς κατασχέσεις κοκαΐνης αναδεικνύουν τις απειλές για την υγεία. Συνολικά, σύμφωνα με τους δείκτες, η διαθεσιμότητα και η χρήση κοκαΐνης στην Ευρώπη παραμένουν σε υψηλά επίπεδα βάσει των πιο πρόσφατων δεδομένων. Το 2020 καταγράφηκε το ιστορικό υψηλό στις κατασχέσεις κοκαΐνης της τάξης των 213 τόνων.

Η αύξηση στον αριθμό των εργαστηρίων κοκαΐνης που εξαρθρώθηκαν το 2020, οι κατασχέσεις πρώτων υλών που εισάγονται από τη Νότια Αμερική και συναφών χημικών ουσιών, συνολικά, υποδεικνύουν μεγάλης κλίμακας επεξεργασία κοκαΐνης

στην Ευρώπη.

Παρότι παρατηρήθηκαν κάποιες μειώσεις στους δείκτες χρήσης κοκαΐνης το 2020, οι εν λόγω μειώσεις φαίνεται να είναι παροδικές, με τα προκαταρκτικά στοιχεία για το 2021 να υποδηλώνουν επιστροφή στα προ της πανδημίας επίπεδα. Οι αναφορές για αυξημένη χρήση κρακ σε μικρό, πλην όμως αυξανόμενο, αριθμό ευρωπαϊκών χωρών υποδεικνύουν επίσης την εξάπλωση της χρήσης κοκαΐνης σε άτομα που υιοθετούν πρότυπα χρήσης υψηλότερου για την υγεία κινδύνου. Συνολικά, με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, η κοκαΐνη διαδραματίζει, πλέον, σημαντικότερο ρόλο στα προβλήματα υγείας που συνδέονται με τα ναρκωτικά στην Ευρώπη.

Καινοτομία στην αγορά ναρκωτικών

Το πρόβλημα των ναρκωτικών που παρατηρούμε στην Ευρώπη οφείλεται στη συνεχιζόμενη καινοτομία στην αγορά

ναρκωτικών, η οποία έχει οδηγήσει στη

συνολικά υψηλή διαθεσιμότητα όλο και περισσότερων διαφορετικών ουσιών, συχνά υψηλής δραστικότητας ή καθαρότητας. Ως εκ τούτου, βασική πρόκληση για τις πολιτικές παραμένει η μείωση τόσο της εισαγωγής ναρκωτικών στην ΕΕ όσο και της παραγωγής τους εντός της ΕΕ. Εξακολουθούν να εντοπίζονται μεγάλα φορτία, τα οποία μεταφέρονται με μεθόδους που συχνά εκμεταλλεύονται εμπορικές υποδομές, ιδίως διατροπικές μεταφορές εμπορευματοκιβωτίων. Συνοδεύεται δε από νέες οδούς διακίνησης, καινοτόμες μεθόδους απόκρυψης και διαδικασίες παραγωγής. Η ΕΕ έχει επίσης καταστεί σημαντικός παραγωγός ορισμένων ναρκωτικών τόσο για εγχώρια κατανάλωση όσο και για κατανάλωση στην παγκόσμια αγορά. Αυτό φαίνεται και από τον εντοπισμό και την καταστροφή πάνω από 350 εγκαταστάσεων παραγωγής ναρκωτικών στην ΕΕ το 2020. Όπως φαίνεται, η παγκοσμιοποίηση είναι η αιτία για μερικές από αυτές τις αλλαγές, με σημαντικότερο πρόβλημα τη μεγάλη αλληλεπίδραση που φαίνεται, πλέον, να υπάρχει μεταξύ των διεθνών και των ευρωπαϊκών εγκληματικών ομάδων.

Ενδεικτικό πρόσφατο παράδειγμα αποτελούν οι εγκληματικές ομάδες στο Μεξικό, οι οποίες φαίνεται να έχουν αρχίσει να εμπλέκονται στην παραγωγή συνθετικών ναρκωτικών στην ΕΕ.

Οι επιπτώσεις της πανδημίας

Η ανθεκτικότητα της ευρωπαϊκής αγοράς ναρκωτικών διαπιστώνεται επίσης από την ταχεία ανάκαμψη που σημείωσε η προσφορά και η χρήση ναρκωτικών έπειτα από την αναστάτωση που προκάλεσε η κοινωνική αποστασιοποίηση και τα μέτρα συνοριακών ελέγχων που θεσπίστηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19. Κατά την ίδια περίοδο, ενδέχεται να επιταχύνθηκε και η τάση διεύρυνσης της ψηφιακής λειτουργίας της αγοράς ναρκωτικών, δεδομένου του ότι φαίνεται να αυξήθηκε η χρήση εφαρμογών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και κρυπτογραφημένων υπηρεσιών για τη διευκόλυνση της αγοράς ναρκωτικών.

Είναι ωστόσο θετικό το γεγονός ότι, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, καινοτομίες παρατηρήθηκαν επίσης και στις υπηρεσί-

ες θεραπείας και μείωσης της βλάβης που αξιοποίησαν τις νέες τεχνολογίες, αυξάνοντας τη χρήση διαδικτυακών πλατφορμών για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που συνδέονται με τη χρήση ναρκωτικών σε κλινικό και κοινωνικό επίπεδο. Πολλές υπηρεσίες φαίνεται ότι διατήρησαν κάποιες από τις πρακτικές αυτές, όπως τις επαφές για ραντεβού και την ευρύτερη χρήση της τηλεϊατρικής.

Ένα σημαντικό σημείο που πρέπει να επισημανθεί εδώ είναι ότι εκκρεμεί η αξιολόγηση των οφελών από τις εν λόγω προσεγγίσεις, ιδίως όσον αφορά την καταλληλόλητά τους για περιθωριοποιημένες ομάδες, που μπορεί να δυσκολεύονται να αποκτήσουν πρόσβαση σε ψηφιακές υπηρεσίες. Ως εκ τούτου, οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της ψηφιοποίησης τόσο στην παροχή υπηρεσιών όσο και στην αγορά ναρκωτικών είναι σημαντικά θέματα, που αξίζει να μελετηθούν και να αποτελέσουν αντικείμενο παρακολούθησης στο μέλλον. Όσον αφορά τις τρέχουσες δυνατότητες παρακολούθησης, η πανδημία Covid-19 είχε σημαντικό αντίκτυπο στη συλλογή στοιχείων. Επιχειρησιακές πιέσεις ασκήθηκαν σε πολλές υπηρεσίες και, ως εκ τούτου, ενδέχεται να επηρεάστηκαν οι διαδικασίες παρακολούθησης σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο που εξαρτώνται από τα δεδομένα των εν λόγω υπηρεσιών, περιορίζοντας δυνητικά τη διαθεσιμότητα, την πληρότητα και την ποιότητα ορισμένων δεδομένων. Ως εκ τούτου, για κάποια δεδομένα οι συγκρίσεις με προηγούμενα έτη θα πρέπει να γίνονται με προσοχή, καθώς οι αλλαγές που παρατηρούνται στις τάσεις μπορεί να οφείλονται σε μεταβολές στην παροχή υπηρεσιών και τη συλλογή δεδομένων, ιδίως κατά την πρώτη περίοδο περιορισμών στις μετακινήσεις, και να μην αποτυπώνουν τις αλλαγές στη χρήση ουσιών

Στην Ευρώπη

παρατηρείται

συνεχιζόμενη

καινοτομία στην

αγορά ναρκωτικών, η οποία έχει

οδηγήσει στη

συνολικά υψηλή

διαθεσιμότητα όλο

και περισσότερων

διαφορετικών

ουσιών.

Καταγράφηκε μείωση της ενέσιμης χρήσης ναρκωτικών, που

ωστόσο εξακολουθεί

να αποτελεί πηγή ανησυχίας.

ή στα χαρακτηριστικά των χρηστών λόγω της πανδημίας.

Ο δείκτης αίτησης θεραπείας, ο οποίος παρακολουθεί τα άτομα που κάνουν χρήση ουσιών και εισέρχονται σε εξειδικευμένα θεραπευτικά κέντρα, φαίνεται να επηρεάζεται περισσότερο από την πανδημία σε σύγκριση με άλλους επιδημιολογικούς δείκτες.

Οι διαταράξεις στην παροχή υπηρεσιών και η ταχεία διάδοση της τηλεϊατρικής φαίνεται ότι έχουν δημιουργήσει δυσκολίες στη συλλογή στοιχείων σε κάποιες χώρες. Συνολικά, στην Ευρώπη το 2020, ο συνολικός

αριθμός των ατόμων που ξεκίνησαν θεραπεία για πρώτη φορά μειώθηκε κατά 14%

σε σύγκριση με το 2019.

Σε εθνικό επίπεδο, πάντως, παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές, παρότι όλες οι χώρες, εκτός από δύο, ανέφεραν λιγότερα άτομα το 2020 σε σύγκριση με το 2019.

Δεν είναι σαφές αν οι διαφορές αυτές α-

ντικατοπτρίζουν αλλαγές στην παροχή των υπηρεσιών, στη συλλογή των στοιχείων ή μειωμένη αναζήτηση βοήθειας κατά το εν λόγω χρονικό διάστημα.

Με τη σταδιακή χαλάρωση των περιορισμών σε ολόκληρη την Ευρώπη και την προσαρμογή των θεραπευτικών και λοιπών υπηρεσιών σε συνθήκες Covid-19 ως ενδημικής νόσου, οι δείκτες γενικά υποδηλώνουν επαναφορά στην προ της πανδημίας κατάσταση των ναρκωτικών.

Τα προκαταρκτικά στοιχεία για τις εθνικές θεραπευτικές υπηρεσίες, σε συνδυασμό με συμπληρωματικούς δείκτες που παρουσιάζουν μεγαλύτερη ευαισθησία σε βραχυπρόθεσμες αλλαγές, υποδεικνύουν αύξηση το 2021 σε σύγκριση με το 2020. Η εξέλιξη αυτή αντικατοπτρίζει την επαναφορά της απρόσκοπτης συνέχισης των υπηρεσιών, με τη διατήρηση ωστόσο προληπτικών μέτρων, όπως η τήρηση αποστάσεων και η χρήση μάσκας.

Η ενέσιμη χρήση ναρκωτικών στην Ευρώπη ακολουθεί πτωτική πορεία την τελευταία δεκαετία. Επισημαίνεται πάντως ότι μόνο 15 χώρες διαθέτουν πρόσφατες (από το 2015 και μετά) εκτιμήσεις για τον επιπολασμό της ενέσιμης χρήσης ουσιών.

Αυτές κυμαίνονται από λιγότερες από μία περιπτώσεις ανά 1.000 άτομα ηλικίας 1564 ετών σε Ελλάδα, Ισπανία, Ουγγαρία και Ολλανδία μέχρι περισσότερες από 10 περιπτώσεις ανά 1.000 άτομα στην Εσθονία.

Σε όλες αυτές τις χώρες αναφέρονται οπιοειδή και, ιστορικά, η ηρωίνη σχετίζεται με ενέσιμη χρήση σε πολλές χώρες. Αυτό μπορεί να μην ισχύει, πλέον. Ποσοστό μόλις 22% των ατόμων που κάνουν χρήση και ξεκίνησαν θεραπεία σε εξειδικευμένα θεραπευτικά κέντρα για πρώτη φορά το 2020 και δηλώνουν την ηρωίνη ως κύρια ουσία χρήσης ανέφεραν ότι έκαναν κυρίως ενέσιμη χρήση, ένα ποσοστό σαφώς χαμηλότερο από το αντίστοιχο του έτους 2013, το οποίο ανερχόταν σε 35%.

Ενέσιμη χρήση αναφέρεται και για άλλες ουσίες, εκτός της ηρωίνης, όπως τις αμφεταμίνες, την κοκαΐνη, τις συνθετικές καθινόνες, τα συνταγογραφούμενα οπιοειδή φάρμακα και άλλα φάρμακα. Συνολικά, πάντως, γνωρίζουμε πολύ λίγα πράγματα

για τα πρότυπα που επικρατούν στην ενέσιμη χρήση και για το πώς αυτά διαφέρουν από χώρα σε χώρα, ενώ ενδέχεται να υπάρχουν και διαφορές στη βλάβη που προκαλεί η συγκεκριμένη συμπεριφορά. Για παράδειγμα, από την ανάλυση 1.392 χρησιμοποιημένων συρίγγων που συλλέχθηκαν από το δίκτυο ESCAPE 8 ευρωπαϊκών πόλεων την περίοδο 2020-21, προέκυψε ότι σε 5 πόλεις οι μισές ή και περισσότερες σύριγγες περιείχαν διεγερτικές ουσίες.

Το ένα τρίτο του συνόλου των συρίγγων περιείχαν δύο ή περισσότερες ουσίες, γεγονός που υποδεικνύει πολλαπλή χρήση ή επαναχρησιμοποίηση συνέργων ενέσιμης χρήσης, με τον συνδυασμό διεγερτικών και οπιοειδών ουσιών να είναι ο συνηθέστερος συνδυασμός.

Η ενέσιμη χρήση συνδέεται με πιο επιβλαβή πρότυπα χρήσης ουσιών και με αυξημένο κίνδυνο μόλυνσης από λοιμώδη νοσήματα που μεταδίδονται με το αίμα, όπως ο ιός HIV και η ιογενής ηπατίτιδα. Εκφράζονται ανησυχίες ότι, το 2020, η πανδημία Covid-19 διέκοψε τη διανομή αποστειρωμένου εξοπλισμού χρήσης ουσιών και συνέβαλε στη μείωση διαγνωστικών εξετάσεων για τον ιό HIV και την ιογενή ηπατίτιδα.

Μείωση της ενέσιμης χρήσης

ναρκωτικών

Για τον λόγο αυτό, είναι σημαντικό να παρακολουθηθούν προσεκτικά οι μελλοντικές τάσεις, ώστε να εντοπιστούν τυχόν δυσμενείς επιπτώσεις της πανδημίας στην υγεία

στον συγκεκριμένο τομέα. Θετικό παραμένει το γεγονός ότι στην Ευρώπη παρατηρείται μακροπρόθεσμη τάση μείωσης στις νέες λοιμώξεις HIV που συνδέονται με ενέσιμη χρήση ουσιών. Παρά ταύτα, σε κάποιες χώρες, σημαντικό ποσοστό των ατόμων που κάνουν ενέσιμη χρήση κάποια στιγμή μολύνεται από τον HIV. Τοπικές μελέτες επιπολασμού

της οροθετικότητας που διενεργήθηκαν

στην Εσθονία, τη Λιθουανία, την Πολωνία και τη Ρουμανία μεταξύ του 2017 και του

2020 έδειξαν, για παράδειγμα, επιπολα-

σμό των αντισωμάτων έναντι του HIV σε

άτομα που έκαναν ενέσιμη χρήση σε ποσοστό άνω του 20%.

Το 2020, στην ΕΕ καταγράφηκαν 563 νέα κρούσματα HIV (1,3 ανά εκατομμύριο πληθυσμού) και 128 νέα κρούσματα AIDS που συνδέονται με την ενέσιμη χρήση ουσιών. Περισσότερες από τις μισές νέες διαγνώσεις HIV που συνδέονται με ενέσιμη χρήση ουσιών εξακολουθούν να γίνονται με καθυστέρηση. Η έγκαιρη διάγνωση συνδέεται με καλύτερα αποτελέσματα στη θεραπεία και, ως εκ τούτου, η βελτίωση της έγκαιρης διάγνωσης νέων λοιμώξεων που συνδέονται με τη χρήση ουσιών πρέπει να παραμείνει προτεραιότητα των παρεμβάσεων σε αυτόν τον τομέα.

Περισσότερες

από τις μισές νέες

διαγνώσεις HIV

που συνδέονται με ενέσιμη χρήση ουσιών εξακολουθούν να γίνονται με καθυστέρηση.

Ποσοστό 40% του

πληθυσμού των

ατόμων που κάνουν χρήση οπιοειδών λαμβάνουν

θεραπεία αγωνιστών οπιοειδών.

Το 2020, μόνο η Τσεχία, η Ισπανία, το Λουξεμβούργο και η Νορβηγία ανέφεραν ότι πέτυχαν τον στόχο του 2020 που έθεσε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας για την παροχή 200 συρίγγων ανά έτος για κάθε άτομο που εκτιμάται ότι κάνει ενέσιμη χρήση ουσιών και ότι ποσοστό 40% του πληθυσμού των ατόμων που κάνουν χρήση οπιοειδών λαμβάνουν θεραπεία αγωνιστών οπιοειδών.

Αυτό σημαίνει ότι εξακολουθεί να είναι αναγκαία η αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών θεραπείας και μείωσης της βλάβης για άτομα που κάνουν χρήση οπιοειδών και για τα άτομα που κάνουν ενέσιμη χρήση ουσιών. Ο επιπολασμός της υψηλότερου κινδύνου χρήσης οπιοειδών εκτιμάται σε 0,34% του ενήλικου πληθυσμού (15-64 ετών) στην ΕΕ, ποσοστό που αντιστοιχεί σε περίπου 1 εκατομμύριο άτομα που κάνουν προβληματική χρήση οπιοειδών το 2020.

Το 2020, στην ΕΕ, τα άτομα σε θεραπεία αγωνιστών οπιοειδών ανήλθαν σε 514.000, γεγονός που υποδηλώνει ότι η συνολική κάλυψη της θεραπείας είναι περίπου 50%. Ο αριθμός αυτός, πάντως, δεν αποτυπώνει το γεγονός ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές από χώρα σε χώρα όσον αφορά τον βαθμό στον οποίο τα άτομα που κάνουν προβληματική χρήση οπιοειδών μπορούν να λάβουν θεραπεία με αγωνιστές οπιοειδών, σε ορισμένες δε χώρες οι παρεχόμενες υπηρεσίες είναι σαφώς ανεπαρκείς. Η ένταξη σε θεραπεία με αγωνιστές οπι-

οειδών είναι επίσης γνωστό ότι αποτελεί προστατευτικό παράγοντα για την πρόληψη περιστατικών υπερβολικής δόσης. Εκτιμάται ότι, το 2020, σημειώθηκαν στην ΕΕ τουλάχιστον 5.800 θάνατοι από υπερβολική δόση ναρκωτικών, αριθμός που αντιστοιχεί σε εκτιμώμενο ποσοστό θνησιμότητας από υπερβολική δόση 16,7 θανάτων ανά εκατομμύριο στον πληθυσμό ενηλίκων. Οι περισσότεροι από τους θανάτους αυτούς συνδέονται με τοξίκωση από πολλαπλή χρήση ουσιών, η οποία, κατά κανόνα, συνδέεται με συνδυασμό παράνομων οπιοειδών, άλλων παράνομων ουσιών, φαρμάκων και αλκοόλ. Σε κάποιες χώρες, στις τοξικολογικές εκθέσεις για τους θανάτους

που συνδέονται με τη χρήση ουσιών αναφέρονται, κατά κανόνα, βενζοδιαζεπίνες σε συνδυασμό με άλλες ουσίες. Συνήθως, δεν είναι σαφές αν οι ουσίες αυτές έχουν συνταγογραφηθεί στο άτομο για θεραπευτικούς σκοπούς, αλλά είναι πιθανό να μην έχουν συνταγογραφηθεί. Παρότι στοιχεία είναι δύσκολο να ερμηνευθούν, υποδεικνύουν ότι οι βενζοδιαζεπίνες ενδέχεται να προκάλεσαν ή να συνέβαλαν σε κάποιους από αυτούς τους θανάτους. Τα οπιοειδή ανιχνεύονται στα τρία τέταρτα περίπου του συνόλου των θανάτων που συνδέονται με τη χρήση ουσιών, γεγονός που αναδεικνύει τον αρνητικό ρόλο των ουσιών αυτών στη θνησιμότητα που οφείλεται στα ναρκωτικά.

Ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι κάποιες χώρες που διαθέτουν στοιχεία, όπως η Αυ-

Αναγκαία η επέκταση των υπηρεσιών θεραπείας και μείωσης της βλάβης

στρία και η Νορβηγία, ανέφεραν το 2020 αύξηση του αριθμού των θανάτων από ηρωίνη/μορφίνη. Παρά ταύτα, κάποιες χώρες, όπως η Γερμανία και η Σουηδία, αναφέρουν μείωση.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι και άλλα

οπιοειδή, πλην της ηρωίνης, όπως η

μεθαδόνη και σε μικρότερο βαθμό η

βουπρενορφίνη, η οξυκωδόνη και η

φαιντανύλη, σχετίζονταν με σημαντι-

κό ποσοστό θανάτων από υπερβολική

δόση σε ορισμένες χώρες.

Ο αριθμός των θανάτων από υπερβολική

δόση στην ηλικιακή ομάδα 50-64 ετών

αυξήθηκε κατά 82% μεταξύ του 2012 και

του 2020. Το γεγονός αυτό αντικατοπτρίζει

την τάση γήρανσης σε άτομα που κάνουν προβληματική χρήση ουσιών και, σε ορισμένες χώρες, την αύξηση των θανάτων, συχνά στις γυναίκες, οι οποίες σχετίζονται με τη συνταγογράφηση οπιοειδών, γεγονός που συνδέεται πιθανώς με την αντιμετώπιση του πόνου και την κατάχρηση φαρμάκων. Ως εκ τούτου, υπάρχει αυξανόμενη ανάγκη αφενός για την ανάπτυξη υπηρεσιών που να καλύπτουν καλύτερα τις ανάγκες ενός γηράσκοντος πληθυσμού με χρόνια προβλήματα χρήσης ουσιών και υγείας, αφετέρου για την καλύτερη κατανόηση της χρήσης οπιοειδών από ομάδες μεγαλύτερης ηλικίας και της συσχέτισής τους με τις αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία.

Σύμφωνα με στοιχεία από την Τουρκία, η αυξημένη χρήση και οι κατασχέσεις μεθαμφεταμίνης, μεταξύ άλλων σε υγρή μορφή, μπορεί να αποτελούν ένδειξη ότι η ουσία εισάγεται ήδη από το Αφγανιστάν. Παρά ταύτα, επί του παρόντος, υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις σημαντικής διακίνησης της ουσίας αυτής από το Αφγανιστάν στην ΕΕ. Ωστόσο, η κατάσταση αυτή μπορεί να αλλάξει ραγδαία και να επιτείνει τις ανησυχίες που έχουν εκφραστεί όσον αφορά την παραγωγή και χρήση μεθαμφεταμίνης εντός της Ευρώπης. Γενικότερα, το πρόβλημα των ναρκωτικών στην Ευρώπη μπορεί να επηρεαστεί από σημαντικές εξελίξεις σε διεθνές επίπεδο. Στη φετινή Έκθεση εξετάζονται δύο πρόσφατες εξελίξεις, οι οποίες αποτελούν σημαντική ανθρωπιστική κρίση για τις εμπλεκόμενες χώρες, αλλά μεσοπρόθεσμα

και μακροπρόθεσμα μπορεί να έχουν αντίκτυπο και στο είδος των προβλημάτων που πρέπει να αντιμετωπίσουμε όσον αφορά τα ναρκωτικά στην ΕΕ.

Αφγανιστάν

Το Αφγανιστάν παραμένει η μεγαλύτερη παραγωγός παράνομου οπίου και ηρωίνης παγκοσμίως και αποτελεί τη βασική πηγή της ηρωίνης που κυκλοφορεί στην Ευρώπη. Τον Ιούλιο του 2021, η καλλιέργεια της παπαρούνας οπίου εκτιμήθηκε σε 177.000 εκτάρια, τα οποία αντιστοιχούν στο 85% της παγκόσμιας παραγωγής παράνομου οπίου. Πρόσφατα, αναφέρθηκε επίσης η μεγάλης κλίμακας παραγωγή μεθαμφεταμίνης με βάση την εφέδρα, η οποία συνοδεύεται από αυξημένες κατασχέσεις της εν λόγω ουσίας κατά μήκος ορισμένων καθιερω-

Οπιοειδή,

προκλήσεις και πιθανές

την καλλιέργεια, την παραγωγή και τη διακίνηση

παράνομων ουσιών.

μένων οδών διακίνησης ηρωίνης. Τον Αύγουστο του 2021, οι ΗΠΑ και άλλες δυνάμεις του ΝΑΤΟ αποσύρθηκαν από το Αφγανιστάν και οι Ταλιμπάν απέκτησαν τον έλεγχο της χώρας. Έκτοτε έχει ενταθεί η οικονομική και ανθρωπιστική κρίση στο Αφγανιστάν. Η οικονομία και ο κρατικός προϋπολογισμός του Αφγανιστάν εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την αναπτυξιακή βοήθεια, η οποία έχει πλέον παγώσει σε μεγάλο βαθμό. Ιστορικά, η φτώχεια και η ανασφάλεια υποδαυλίζουν την καλλιέργεια, την παραγωγή και τη διακίνηση παράνομων ουσιών. Ως εκ τούτου, η τρέχουσα κατάσταση στο Αφγανιστάν δημιουργεί τις προϋποθέσεις για αύξηση των δραστηριοτήτων αυτών, με πιθανές αρνητικές επιπτώσεις

για τις χώρες διέλευσης και την ευρωπαϊκή αγορά ναρκωτικών.

Οποιαδήποτε αύξηση του προβλήματος

των ναρκωτικών στο Αφγανιστάν είναι επίσης πιθανό να επιβαρύνει περαιτέρω

το αδύναμο δημόσιο σύστημα υγείας, στο οποίο οι υπηρεσίες για τα άτομα που κάνουν προβληματική χρήση δεν έχουν αναπτυχθεί επαρκώς.

Στο παρελθόν, οι Ταλιμπάν εισέπρατταν

έσοδα από τη φορολόγηση της οικονομίας των παράνομων ουσιών. Πρόσφατα, ανακοίνωσαν απαγόρευση της παραγωγής, πώλησης και διακίνησης παράνομων ουσιών. Μέχρι σήμερα, ωστόσο, η απαγόρευση φαίνεται να μην εφαρμόζεται σε μεγάλο βαθμό, ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι

η καλλιέργεια παπαρούνας, η οποία απο-

τελεί βασική πηγή εισοδήματος για πολλά αγροτικά νοικοκυριά, συνεχίζεται ή ενδέχεται να έχει αυξηθεί το 2021.

Ως εκ τούτου, δεν φαίνεται πιθανό οι ροές ναρκωτικών προς την ΕΕ να μειωθούν βραχυπρόθεσμα, παρότι η μεσομακροπρόθεσμη εικόνα δεν είναι πολύ σαφής. Ένα ενδεχόμενο είναι ότι τα οικονομικά

προβλήματα που αντιμετωπίζει, επί του παρόντος, η χώρα θα μπορούσαν να καταστήσουν τα έσοδα από τα ναρκωτικά σημαντικότερη πηγή εισοδήματος και, ενδεχομένως, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αύξηση της διακίνησης ηρωίνης στην Ευρώπη και σε άλλες αγορές. Εναλλακτικά, η απαγόρευση της παραγωγής θα μπορούσε να οδηγήσει σε μειωμένη προμήθεια ηρωίνης στην ευρωπαϊκή αγορά. Σε μια τέτοια περίπτωση, θα ήταν σημαντικό να παρακολουθείται ο αντίκτυπος της μειωμένης προσφοράς ηρωίνης στα πρότυπα χρήσης ναρκωτικών και στην αναζήτηση βοήθειας, καθώς και να λαμβάνονται μέτρα για τον περιορισμό της δυνατότητας υποκατάστασης της ηρωίνης με συνθετικά οπιοειδή ή άλλες ουσίες. Σύμφωνα με εκθέσεις, η παρασκευή μεθαμφεταμίνης συνεχίζεται στο κύριο κέντρο παραγωγής στην επαρχία Farah.

Η επιβολή απαγόρευσης της συγκομιδής

της εφέδρας, η οποία χρησιμοποιείται για την παραγωγή μεθαμφεταμίνης, είναι πιθανότατα προβληματική, καθώς το φυτό αναπτύσσεται σε μεγάλες περιοχές

του Αφγανιστάν.

Τα τελευταία χρόνια, έχουν καταγραφεί

Η φτώχεια και η ανασφάλεια υποδαυλίζουν

πολλές κατασχέσεις μεθαμφεταμίνης που εικάζεται ότι προέρχονταν από το Αφγανιστάν, κατά μήκος των κύριων οδών διακίνησης ηρωίνης προς την Ευρώπη. Το 2020, για παράδειγμα, η Τουρκία ανέφερε κατασχέσεις 4 τόνων μεθαμφεταμίνης, έναντι 1 τόνου που κατασχέθηκε το 2019. Οι παραγωγοί με έδρα στην Ευρώπη διοχετεύουν σήμερα τον κύριο όγκο της αγοράς μεθαμφεταμίνης στην ΕΕ. Βασικά ερωτήματα είναι κατά πόσον η Ευρώπη μπορεί να καταστεί καταναλωτική αγορά για τη μεθαμφεταμίνη που παράγεται στο Αφγανιστάν, καθώς και πώς και αν τα μέτρα που λαμβάνονται εντός του Αφγανιστάν θα επηρεάσουν τη μελλοντική παραγωγή της εν λόγω ουσίας. Ως εκ τούτου, η Ευρώπη πρέπει να προετοιμαστεί για τις πιθανές συνέπειες των αλλαγών που συντελούνται στο Αφγανιστάν. Η παρακολούθηση της καλλιέργειας παπαρούνας και της παραγωγής οπίου, ηρωίνης και μεθαμφεταμίνης είναι ζωτικής σημασίας. Για τον σκοπό αυτό, είναι πιθανό να απαιτηθεί η τηλεπισκόπηση (remote sensing) της καλλιέργειας οπίου, παράλ-

ληλα με τη συνεργασία με περιφερειακά

κράτη και διεθνείς εταίρους, ώστε να παρέχονται εγκαίρως πληροφορίες σχετικά με τις ροές διακίνησης.

Σημαντική είναι επίσης η παρακολούθηση της εμπορίας πρόδρομων χημικών ουσιών, ιδίως του οξικού ανυδρίτη, και η πρόληψη της εκτροπής τους. Η υποστήριξη της χημικής ταυτοποίησης της μεθαμφεταμίνης, η οποία κατάσχεται κατά μήκος των οδών διακίνησης ηρωίνης προς την Ευρώπη, προκειμένου να εξακριβωθεί η προέλευσή της, θα συνδράμει επίσης στην ετοιμότητα.

Ουκρανία

Ο πόλεμος στην Ουκρανία επιτείνει την αβεβαιότητα της κατάστασης των ναρκωτικών στην Ευρώπη. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, τον Φεβρουάριο του 2022, και η αποσταθεροποίηση της χώρας πυροδότησαν μια μείζονα ανθρωπιστική κρίση. Η επίθεση προκάλεσε τραγικές απώλειες ανθρώπινων ζωών, που συνδέονται άμεσα με τις μάχες και έμμεσα μέσω της διατάραξης των συστημάτων υγείας και των κοινωνικών συστημάτων της Ουκρανίας.

Πολλοί Ουκρανοί αναζήτησαν καταφύγιο στην ΕΕ, λόγω της σύγκρουσης αυτής, γεγονός που δημιούργησε την ανάγκη για μείζονα ανθρωπιστική επέμβαση. Η τρέχουσα κατάσταση είναι επίσης πιθανό να έχει

συνεχιζόμενες

επιπτώσεις στην παγκόσμια, την ευρωπαϊκή και την εθνική οικονομία. Κατά τον χρόνο σύνταξης της παρούσας Έκθεσης, είναι πολύ νωρίς για να αξιολογηθούν οι συνέπειες των εξελίξεων αυτών στην αγορά και τη χρήση ναρκωτικών ή στην παροχή υπηρεσιών για όσους αντιμετωπίζουν προβλήματα από τη χρήση, ωστόσο συνέπειες υπάρχουν. Όσοι βρίσκονταν σε θεραπεία στην Ουκρανία αντιπροσωπεύουν ένα μικρό μέρος του συνολικού αριθμού των ατόμων που αναζητούν καταφύγιο στην ΕΕ. Παρ’ όλα αυτά, στα άτομα αυτά θα πρέπει να παρέχεται υποστήριξη άμεσα, ώστε να διασφαλιστεί η αδιάλειπτη παροχή φροντίδας προσαρμοσμένης στις ιδιαίτερες ανάγκες τους, η οποία θα μπορούσε να περιλαμβάνει και υπηρεσίες που παρέχονται στη γλώσσα τους. Γενικότερα, όσοι προσπαθούν να διαφύγουν από τις συρράξεις είναι πιθανό να υποστούν σοβαρή ψυχολογική πίεση, γεγονός που τους καθιστά δυνητικά πιο ευάλωτους σε προβλήματα χρήσης ουσιών, ιδίως αν δεν υπάρχουν κατάλληλες υπηρεσίες υγείας και υποστήριξης. Οι μεσοπρόθεσμες έως μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία, αν και δεν είναι ακόμη γνωστές, θα μπορούσαν να έχουν δυνητικά σημαντικές συνέπειες για τις οδούς λαθραίας διακίνησης και τη λειτουργία της αγοράς ναρκωτικών, είτε δημιουργώντας νέα τρωτά σημεία είτε ως αποτέλεσμα της προσπάθειας ομάδων διακίνησης που επιδιώκουν να αποφύγουν περιοχές με αυξημένη παρουσία σε θέματα ασφάλειας. Ως εκ τούτου, υπάρχει άμεση ανάγκη εκτίμησης και αντιμετώπισης των υγειονομικών αναγκών και των αναγκών στήριξης των ατόμων που κάνουν χρήση ουσιών και προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Το γεγονός αυτό ενδέχεται να ασκήσει πρόσθετες πιέσεις στις υφιστάμενες υπηρεσίες, ιδίως σε χώρες της ΕΕ που συνορεύουν με την Ουκρανία. Η συνέχιση της θεραπείας, η παροχή υπηρεσιών στη γλώσσα τους και η παροχή καταλυμάτων και υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας ενδέχεται να αποτελούν βασικές προϋποθέσεις. Όσον αφορά το μέλλον, οι μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του πολέμου θα μπορούσαν δυνητικά να είναι βαθιές και θα απαιτήσουν στοχευμένη παρακολούθηση της κατάστασης προκειμένου να διαμορφωθεί μια κατάλληλη πολιτική και να γίνουν επιχειρησιακές παρεμβάσεις.•••

Όσοι προσπαθούν

να διαφύγουν

από τις συρράξεις

είναι πιθανό να

υποστούν σοβαρή

ψυχολογική πίεση,

γεγονός που τους

καθιστά δυνητικά

πιο ευάλωτους σε

προβλήματα χρήσης

ουσιών.

œ Έκθεση του Ευρωπαϊκού Δικτύου C-EHRN

μείωση της βλάβης στην Ευρώπη

Aπογοητευτική η κατάσταση στις περισσότερες χώρες-Η μείωση της βλάβης δεν φαίνεται να αποτελεί πολιτική προτεραιότητα

Aπογοητευτική είναι η εικόνα που παρατηρείται στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες που έχουν αναπτύξει προγράμματα μείωσης της

βλάβης κυρίως για τους χρήστες ψυχοδραστικών ουσιών –δυστυχώς, και στην Ελλάδα.

Αυτό τουλάχιστον προκύπτει από την ετήσια έκθεση που δημοσίευσε πρόσφατα

και αφορά το 2022 το European Harm Reduction Network (C-EHRN). Η έκθεση βασίζεται σε στοιχεία από τα 31 Παρατηρητήρια που έχουν δημιουργηθεί σε 30 χώρες

Οι πληροφορίες συλλέγονται από τους παρόχους υπηρεσιών μείωσης της βλάβης στο πεδίο (και έμμεσα από τους ωφελουμένους των υπηρεσιών). Η έκθεση παρακολούθη-

σης του 2022, για πρώτη φορά, περιλαμβάνει πιο εμπεριστατωμένα δεδομένα, που

συλλέγονται μέσω συνεντεύξεων και συζητήσεων σε ομάδες εστίασης με Παρατηρητήρια και εμπειρογνώμονες, εκτός από τη συνήθη διαδικτυακή έρευνα.

Βασικές υπηρεσίες

Συνολικά, οι υπηρεσίες μείωσης της βλάβης φαίνονται ανεπαρκείς στη συντριπτική πλειονότητα των πόλεων που συμμετέχουν στην παρακολούθηση. Παρ’ όλο που σχεδόν όλα τα Παρατηρητήρια (εκτός από το Παρατηρητήριο Μάλτας) ανέφεραν κάποιο επίπεδο υπηρεσιών που καλύπτει τις ανάγκες των ατόμων που κάνουν χρήση ναρκωτικών, μόνο 5 (16%) ανέφεραν μεγάλο βαθμό κάλυψης αυτών των αναγκών. Συγκριτικά, 10 (32%) ανέφεραν βαθμό κάτω του μετρίου.

Το 2022, οι υπηρεσίες μείωσης της βλά-

βης παρασχέθηκαν σε μεγαλύτερο βαθμό σε άτομα που κάνουν ενέσιμη χρήση ή καπνίζουν οπιοειδή, που κάνουν ενέσιμη χρήση διεγερτικών ή νέων ψυχοδραστικών ουσιών και σε άτομα που βιώνουν την έλλειψη στέγης.

Οι ομάδες στις οποίες οι υπηρεσίες μπορούν να απευθυνθούν σε μικρότερο βαθμό ήταν οι νέοι που κάνουν χρήση ναρκωτικών (κάτω των 18 ετών), τα άτομα σε σωφρονιστικά καταστήματα, τα άτομα που κάνουν chemsex και οι μετανάστες χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα που κάνουν χρήση ναρκωτικών.

Η έλλειψη χρηματοδότησης και τα νομικά ζητήματα (τιμωρητικοί/περιοριστικοί νόμοι και πολιτικές) είναι τα κυρίαρχα εμπόδια που επηρεάζουν την προσέγγιση συγκεκριμένων πληθυσμών. Μεταξύ του 2020 και του 2022, η δυνατότητα παροχής υπηρεσιών μειώθηκε σημαντικά για τους εργαζόμενους στο σεξ, τα άτομα που βιώνουν την έλλειψη στέγης και τις γυναίκες που κάνουν χρήση ναρκωτικών. Όσον αφορά τον επιπολασμό, το 2022, οι υπηρεσίες που ήταν περισσότερο διαθέσιμες στα άτομα που έκαναν χρήση ναρκωτικών ήταν, κατά φθίνουσα σειρά, η θεραπεία για τον HIV, τα προγράμματα ανταλλαγής και διανομής συριγγών, η πρόληψη του HIV, οι θεραπείες υποκατάστασης οπιούχων, η εξέταση (testing) για τον HIV και το outreach ως μέρος της εργασίας στον δρόμο. Αντίθετα, εξαιρετικά χαμηλή διαθεσιμότητα αναφέρθηκε (με αύξουσα σειρά) για τα τεστ φαιντανύλης, τα προγράμματα ανταλλαγής-διανομής συριγγών στις φυλακές, τους χώρους επιτηρούμενης χρήσης, τη ναλοξόνη στις φυλακές και το drug checking. Το 2020 και το 2022, μπορούμε να παρατηρήσουμε αξιοσημείωτη μείωση της διαθεσιμότητας των ομάδων αλληλοβοήθειας και αλληλοϋποστήριξης ομοτίμων και αύξηση της διαθεσιμότητας των κιτ ασφαλέστερης χρήσης για εισπνεόμενα.

Οι οργανώσεις μείωσης της βλάβης σε όλες τις πόλεις των Παρατηρητηρίων συνεργάζονται με άλλες υπηρεσίες και ιδρύματα για να προσεγγίσουν τουλάχιστον ορισμένους πληθυσμούς-στόχους.

Το 2022, η συνεργασία ήταν καλή στην περίπτωση των ατόμων που κάνουν ενέσιμη χρήση οπιούχων, βιώνουν την έλλειψη στέγης, κάνουν ενέσιμη χρήση διεγερτικών ουσιών και καπνίζουν οπιούχα. Η πιο δύσκολη συνεργασία –και μερικές φορές ανύπαρκτη– ήταν στην περίπτωση των μεταναστών χωρίς χαρτιά, των νέων, των ατόμων που ασκούν chemsex, των ΛΟΑΤΚΙ+ και

Η έλλειψη χρηματοδότησης και τα νομικά ζητήματα (τιμωρητικοί/ περιοριστικοί νόμοι και πολιτικές)

είναι τα κυρίαρχα

εμπόδια που επηρεάζουν την προσέγγιση

συγκεκριμένων πληθυσμών.

των ατόμων που βρίσκονται στη φυλακή. Οι αλλαγές το 2020-2022 περιλαμβάνουν επιδείνωση της συνεργασίας στην περίπτωση των ατόμων που κάνουν ενέσιμη χρήση διεγερτικών ή νέων συνθετικών ουσιών, των ατόμων που ασκούν chemsex, των γυναικών που κάνουν χρήση ναρκωτικών, των ΛΟΑΤΚΙ+ που κάνουν χρήση ναρκωτικών και των νέων που κάνουν χρήση ναρκωτικών.

Η μείωση της βλάβης δεν φαίνεται να αποτελεί πολιτική προτεραιότητα, καθώς υπάρχει ελάχιστη πολιτική βούληση και χρηματοδότηση για την υποστήριξή της. Η επισφαλής χρηματοδότηση είναι ένα από τα σημαντικά προβλήματα στον τομέα, με σοβαρές συνέπειες για τη λειτουργία των υπηρεσιών, όπως την έλλειψη προσωπικού, την αβεβαιότητα, την εργασιακή επισφάλεια, τις δύσκολες συνθήκες εργασίας, την υπερκόπωση και την εργασιακή εξουθένωση (burnout) που βιώνουν οι επαγγελματίες της μείωσης της βλάβης. Η διαθεσιμότητα των υπηρεσιών είναι υψηλότερη στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης από ό,τι σε εκείνες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης όσον αφορά όχι μόνο τα είδη των διαθέσιμων υπηρεσιών αλλά και τον αριθμό των υφιστάμενων υπηρεσιών. Ωστόσο, είναι χαρακτηριστικό για τις περισσότερες χώρες το γεγονός ότι οι υπηρεσίες μείωσης της βλάβης συγκεντρώνονται σε μεγάλες πόλεις (συχνά στις πρωτεύουσες).

Το 2022, μόνο ένα Παρατηρητήριο ανέφερε ότι η κάλυψη των υπηρεσιών μείωσης της βλάβης στις πόλεις του ήταν χαμηλότερη από ό,τι στην υπόλοιπη χώρα και μόνο δύο άλλα ανέφεραν παρόμοια κάλυψη.

Σύμφωνα με τα στοιχεία, ακόμη και στις «πιο ανεπτυγμένες» δυτικές χώρες, το momentum της μείωσης της βλάβης φαίνεται να έχει τελειώσει με μείωση της ενδοφλέβιας χρήσης και της χρήσης οπιούχων. Τα στοιχεία δείχνουν ότι, αν και η διαθεσιμότητα ασφαλέστερων κιτ συνέργων χρήσης για κάπνισμα και εισπνεόμενα φαίνεται να βελτιώνεται ελαφρώς, η αλλαγή στη νοοτροπία των υπευθύνων στα κέντρα λήψης των αποφάσεων δεν συμβαδίζει σε επαρκή βαθμό με τις αλλαγές στην αγορά ναρκωτικών και στο μοτίβο της χρήσης.

Οι υπηρεσίες μείωσης της βλάβης εξακολουθούν να επικεντρώνονται σε μεγάλο βαθμό στην ενδοφλέβια χρήση οπιούχων, ενώ οι υπηρεσίες για τα άτομα που κάνουν χρήση διεγερτικών, που κάνουν χρήση μέσω εισπνοής και ενδορινικά είναι ελάχιστες. Η καινοτομία φαίνεται να βρίσκεται σε έλλειψη.

Ηπατίτιδα C

Οι περισσότερες χώρες που συμμετέχουν στην παρακολούθηση του 2022 χρησιμοποιούν κάποιες κατευθυντήριες γραμμές

για την αντιμετώπιση της ηπατίτιδας C σε άτομα που κάνουν ενέσιμη χρήση ναρκωτικών, με 11 χώρες να χρησιμοποιούν τις εθνικές τους κατευθυντήριες γραμμές, 10 χώρες τις κατευθυντήριες γραμμές της EASL και 6 χώρες άλλες κατευθυντήριες γραμμές. Πέντε χώρες δεν ανέφεραν κατευθυντήριες γραμμές για την HCV σχετικά με τα άτομα που κάνουν ενέσιμη χρήση ναρκωτικών.

Παρ’ όλα αυτά, ακόμη κι εκεί όπου υπάρχουν τα κατάλληλα πλαίσια, παρατηρούνται ορισμένες προκλήσεις, όπως οι ξεπερασμένες κατευθυντήριες γραμμές, τα περίπλοκα

συστήματα testing και θεραπείας, η έλλειψη υπηρεσιών, οι επιπτώσεις του Covid-19

στα test και τη θεραπεία και άλλες διαφορές μεταξύ των επίσημων κατευθυντήριων

γραμμών και της πραγματικότητας.

Παρά τις προκλήσεις, τα Παρατηρητήρια (FP) ανέφεραν γενικά θετικό αντίκτυπο των κατευθυντήριων γραμμών, με την καλύτερη πρόσβαση σε εξετάσεις και τη θεραπεία

για τον HCV να αναφέρονται από όλους

και τη βελτιωμένη διαθεσιμότητα πληροφοριών και υπηρεσιών να αναφέρεται από 16 και 13 FP, αντίστοιχα. Από την άλλη πλευρά, εννέα FP ανέφεραν επίσης αρνητικό αντίκτυπο των κατευθυντήριων γραμμών, δηλαδή μια κατάσταση στην οποία η θεραπεία της HCV συνταγογραφείται μόνο από ειδικούς ή σε εξειδικευμένες μονάδες υγειονομικής περίθαλψης.

Όσον αφορά τη συνταγογράφηση των νέων δραστικών φαρμάκων, αυτή υλοποιείται συνήθως από λοιμωξιολόγους και ακολουθούν οι γαστρεντερολόγοι-ηπατολόγοι και οι γενικοί παθολόγοι.

Το 2022, τα νέα φάρμακα για τη θεραπεία της HCV (αντιιικά άμεσης δράσης, DAAs) ήταν διαθέσιμα σε όλες τις πόλεις, περιλαμβανομένης και της διαθεσιμότητας χωρίς περιορισμούς σε 19 πόλεις. Σε 9 πόλεις, η θεραπεία με DAA αναφέρθηκε ότι ήταν προσβάσιμη στην πράξη μόνο για άτομα που παρουσίαζαν ηπατική ίνωση ή κίρρωση. Σε περίπτωση που οι κατευθυντήριες γραμμές επιτρέπουν τη χρήση DAAs για άτομα που κάνουν ενέσιμη χρήση ναρκωτικών, αυτό ισχύει για άτομα που λαμβάνουν θεραπεία με υποκατάστατα οπιούχα (24 πόλεις), άτομα που έκαναν προηγουμένως ενέσιμη χρήση ναρκωτικών και δεν λαμβάνουν υποκατάστατα (23 πόλεις), άτομα που έκαναν έστω και μία φορά ή έκαναν στο παρελθόν ενέσιμη χρήση ναρκωτικών (21 πόλεις) και άτομα που κάνουν τώρα ενέσιμη χρήση ναρκωτικών (19 πόλεις). Το 2022, 18 Παρατηρητήρια ανέφεραν δωρεάν εξετάσεις (test) για την HCV γενικά και 9 χώρες μόνο σε συγκεκριμένους χώρους εξέτασης, όπως υπηρεσίες μείωσης της βλάβης, μονάδες απεξάρτησης και υποκατάστασης ή κοινοτικές υπηρεσίες. Στη Βόρεια Μακεδονία, η δωρεάν εξέταση δεν είναι διαθέσιμη και απαιτεί ιατρική συνταγή. Οι επιβεβαιωτικές εξετάσεις αίματος για το HCV RNA και η θεραπεία

για την HCV σε άτομα που κάνουν ενέσιμη χρήση ναρκωτικών ήταν διαθέσιμες κυρίως σε κλινικές λοιμώξεων (73% σε σύγκριση με 94% το 2021) και σε γαστρεντερολογικές κλινικές (67%).

Ωστόσο, η συμπερίληψη της εξέτασης και

της θεραπείας στον ίδιο χώρο εξακολουθεί να συμβαίνει σπάνια. Κάθε χρόνο, οι άνθρωποι που κάνουν ενέσιμη χρήση λαμβάνουν συχνότερα θεραπεία για ηπατίτιδα C στις κλινικές λοιμώξεων και στις γαστρεντερολογικές κλινικές. Το 2022, η θεραπεία που παρέχεται σε υπηρεσίες μείωσης της βλάβης ή σε κοινοτικά κέντρα μειώθηκε σημαντικά.

Η μεγάλη πλειονότητα των ερωτηθέντων ανέφερε ότι στις χώρες τους τα DAA χρησιμοποιούνται σύμφωνα με την επίσημη πολιτική, ενώ δύο Παρατηρητήρια ανέφεραν αποκλίσεις μεταξύ της επίσημης πολιτικής και της πρακτικής.

Το 2022, η θεραπεία της HCV με DAAs αναφέρθηκε ότι αποζημιώθηκε από την ασφάλεια υγείας ή τη δημόσια υπηρεσία υγείας στις περισσότερες χώρες, μεταξύ άλλων χωρίς περιορισμούς σε 16 πόλεις/χώρες και με περιορισμούς σε 9 πόλεις/χώρες. Επιπλέον, η θεραπεία της HCV αποζημιώθηκε επίσης για τους ΑΜΕΑ χωρίς ασφάλιση σε 9 πόλεις/χώρες και με κάποιους περιορισμούς στην αποζημίωση σε έξι. Σε 10 πόλεις/χώρες η θεραπεία HCV δεν αποζημιώνεται για τους χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών χωρίς ασφάλεια. Το στίγμα και οι διακρίσεις παρακολουθήθηκαν και αντιμετωπίστηκαν μόνο σε 6 πόλεις που συμμετείχαν στην έρευνα. Περίπου το ένα τρίτο των Παρατηρητηρίων δεν γνώριζαν αν υπήρχαν τέτοιες δραστηριότητες στις πόλεις τους. Συμφωνημένα πρωτόκολλα διέπουν τη διασύνδεση της περίθαλψης στο 37% περίπου των πόλεων, με παραπομπές από γενικούς παθολόγους στο 61% και από προσωπικό για τη μείωση της βλάβης στο 36% των πόλεων. Το 2022, 16 Παρατηρητήρια ανέφεραν περιορισμούς για τις οργανώσεις μείωσης της βλάβης στην αντιμετώπιση της HCV στις πόλεις τους, περιλαμβανομένης και της έλλειψης χρηματοδότησης, της ενσωμάτωσης της περίθαλψης, της πολιτικής υποστήριξης και του προσωπικού.

Στο 47% των πόλεων υπήρχαν συστήματα παρακολούθησης για την παρακολούθηση μετά τη διάγνωση και την παρακολούθηση των ενέσιμων χρηστών με HCV. Ωστόσο, το ίδιο ποσοστό των Παρατηρητηρίων δεν γνώριζε αν υπήρχαν τέτοιοι μηχανισμοί.•••

οι

ξεπερασμένες

κατευθυντήριες

γραμμές, τα

περίπλοκα

συστήματα testing

και θεραπείας, η

έλλειψη υπηρεσιών, οι επιπτώσεις του

Covid-19 στα test

και τη θεραπεία

και άλλες διαφορές

μεταξύ των επίσημων

κατευθυντήριων

γραμμών και της

πραγματικότητας.

Προκλήσεις παραμένουν

Ανάκτηση υπηρεσιών υγείας και ενσωμάτωση νέων

Tρία χρόνια μετά την πανδημία Covid-19, τα συστήματα υγείας διεθνώς έχουν αρχίσει να εμφανίζουν τα πρώτα σημαντικά σημάδια ανάκαμψης, σύμφωνα με την ενδιάμεση έκθεση του ΠΟΥ για τον «Τέταρτο γύρο της παγκόσμιας σφυγμομέτρησης για τη συνέχεια των βασικών υπηρεσιών υγείας κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19: Νοέμβριος 2022-Ιανουάριος 2023».

Μέχρι τις αρχές του 2023, οι χώρες ανέφεραν ότι αντιμετώπισαν μειωμένες διαταραχές στην παροχή υπηρεσιών υγείας ρουτίνας, αλλά τόνισαν την ανάγκη να επενδύσουν στην ανάκαμψη και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας για το μέλλον.

Μεταξύ των 139 χωρών που απάντησαν στον τέταρτο γύρο της σφυγμομέτρησης του ΠΟΥ αναφέρθηκαν συνεχιζόμενες διαταραχές σχεδόν στο ένα τέταρτο των υπηρεσιών, κατά μέσο όρο. Σε 84 χώρες, στις οποίες είναι δυνατή η ανάλυση τάσεων, το ποσοστό των διαταραγμένων υπηρεσιών μειώθηκε, κατά μέσο όρο, από 56% το διάστημα Ιουλίου-Σεπτεμβρίου 2020 σε 23%

Οι διαταραχές

στα συστήματα υγείας έπεσαν στο ποσοστό του 23% το

διάστημα Νοεμβρίου 2022-Ιανουαρίου 2023.

το διάστημα Νοεμβρίου 2022-Ιανουαρίου 2023.

Οι συνεχιζόμενες διαταραχές οφείλονται σε παράγοντες τόσο από την πλευρά της ζήτησης όσο και από την πλευρά της προσφοράς, περιλαμβανομένων και των χαμηλών επιπέδων αναζήτησης υγειονομικής περίθαλψης στις κοινότητες, της περιορισμένης διαθεσιμότητας υγειονομικού προσωπικού και άλλων πόρων υγειονομικής περίθαλψης, όπως είναι οι ανοικτές κλινικές ή τα διαθέσιμα αποθέματα φαρμάκων και προϊόντων. Σύμφωνα με τον δρα Rudi Eggers, διευθυντή Ολοκληρωμένων Υπηρεσιών Υγείας του ΠΟΥ, είναι αναγκαίο να διασφα-

λιστεί ότι όλες οι χώρες θα συνεχίσουν να καλύπτουν αυτό το κενό για την ανάκτηση των υπηρεσιών υγείας και να εφαρμόσουν τα διδάγματα που αποκομίσαμε για τη δημιουργία πιο προετοιμασμένων και ανθεκτικών συστημάτων υγείας για το μέλλον.

ανάκαμψης

Σε αυτήν τη νέα έρευνα λιγότερες χώρες ανέφεραν σκόπιμη μείωση της πρόσβασης σε όλες τις πλατφόρμες παροχής υπηρεσιών και τις βασικές λειτουργίες δημόσιας υγείας από την υποβολή εκθέσεων για το 2020-2021, γεγονός που δείχνει ένα σημαντικό βήμα για την επιστροφή στα προ της πανδημίας επίπεδα παροχής υπηρεσιών και ευρύτερης λειτουργίας του συστήματος.

Μέχρι το τέλος του 2022, οι περισσότερες χώρες ανέφεραν μερικά σημάδια ανάκαμψης των υπηρεσιών, μεταξύ άλλων στις υπηρεσίες για τη σεξουαλική, αναπαραγωγική, μητρική, νεογνική, παιδική και εφηβική υγεία, τη διατροφή, την ανοσοποίηση, τις μεταδοτικές ασθένειες (περιλαμβανομένης και της ελονοσίας, του HIV, της φυματίωσης και άλλων σεξουαλικώς μεταδιδόμενων λοιμώξεων), τις παραμελημένες τροπικές ασθένειες, τις μη μεταδοτικές ασθένειες, τη διαχείριση των ψυχικών, νευρολογικών διαταραχών και των διαταραχών χρήσης ουσιών, τη φροντίδα των ηλικιωμένων και την παραδοσιακή ή/και συμπληρωματική φροντίδα.

Ωστόσο, παρά τα σημάδια ανάκαμψης, οι διαταραχές των υπηρεσιών εξακολουθούν να υφίστανται σε όλες τις χώρες όλων των περιφερειών και των εισοδηματικών επιπέ-

Τα πρώτα αξιοσημείωτα σημάδια

δων, καθώς και στα περισσότερα περιβάλλοντα παροχής υπηρεσιών και στους τομείς υπηρεσιών εντοπισμού. Οι χώρες αντιμετωπίζουν επίσης αυξανόμενες καθυστερήσεις στις υπηρεσίες –συχνότερα στις υπηρεσίες ελέγχου, διάγνωσης και θεραπείας μη μεταδοτικών ασθενειών–, οι

οποίες μπορεί να έχουν αρνητικές συνέπειες. Ο αριθμός των χωρών που ανέφεραν διαταραχή στο εθνικό τους σύστημα εφοδιαστικής αλυσίδας μειώθηκε από σχεδόν το ήμισυ (29 από τις 59 χώρες που απάντησαν) σε περίπου 25% (18 από τις 66 χώρες που απάντησαν) κατά το τελευταίο έτος. Η αποκατάσταση της παροχής βασικών υπηρεσιών υγείας είναι κρίσιμης σημασίας, διότι οι διαταραχές –συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών για την προαγωγή της υγείας, την πρόληψη της νόσου, τη διάγνωση, τη θεραπεία, την αποκατάσταση και την ανακούφιση– μπορεί να έχουν ακόμη μεγαλύτερες επιπτώσεις στην υγεία σε επίπεδο πληθυσμού και ατόμου από ό,τι η ίδια η πανδημία, ιδίως στους ευάλωτους πληθυσμούς.

Ενσωμάτωση

των υπηρεσιών

Covid-19 στις βασικές

υπηρεσίες υγείας

Σε ένα άλλο σημαντικό βήμα προς την ανάκαμψη και τη μετάβαση του συστήματος, οι περισσότερες χώρες έχουν σημειώσει

πρόοδο στην ενσωμάτωση των υπηρεσιών Covid-19 στη συνήθη παροχή υπηρεσιών υγείας.

Περίπου το 80%-90% των χωρών έχουν ενσωματώσει πλήρως τον εμβολιασμό κατά του Covid-19, τις υπηρεσίες διάγνωσης και διαχείρισης περιστατικών, καθώς και τις υπηρεσίες για την κατάσταση μετά τον

Covid-19 στην παροχή υπηρεσιών ρουτίνας. Παρ’ όλα αυτά, οι περισσότερες χώρες (το 80% των 83 χωρών που απάντησαν) ανέφεραν τουλάχιστον ένα εμπόδιο στην κλιμάκωση της πρόσβασης σε βασικά εργαλεία Covid-19 (π.χ. Covid-19). Οι περισσότερες χώρες έχουν αρχίσει να εφαρμόζουν όσα έμαθαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19, μεταξύ άλλων, μέσω της θεσμοθέτησης μιας σειράς καινοτόμων στρατηγικών μετριασμού της διακοπής των υπηρεσιών στη συνήθη παροχή υπηρεσιών υγείας.

Αυτές περιλαμβάνουν την ανάπτυξη προσεγγίσεων τηλεϊατρικής, την προώθηση της κατ’ οίκον φροντίδας ή παρεμβάσεων αυτοφροντίδας, προσεγγίσεις για την ενίσχυση της διαθεσιμότητας, των ικανοτήτων και των μηχανισμών υποστήριξης των εργαζομένων στον τομέα της υγείας, καινοτομίες στην προμήθεια και παράδοση φαρμάκων και προμηθειών, πιο συνηθισμένες επικοινωνίες στην κοινότητα και συμπράξεις με παρόχους του ιδιωτικού τομέα. Τo 75% των χωρών ανέφεραν πρόσθετη χρηματοδότηση για τη μακροπρόθεσμη ανάκαμψη, την ανθεκτικότητα και την ετοιμότητα του συστήματος. Οι χώρες εξέφρασαν την ανάγκη υποστήριξης από τον ΠΟΥ για την αντιμετώπιση των εναπομεινασών προκλήσεων στο πλαίσιο της Covid-19 και πέραν αυτού, οι οποίες πιο συχνά αφορούσαν την ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού στον τομέα της υγείας, τη δημιουργία ικανοτήτων παρακολούθησης των υπηρεσιών υγείας, τον σχεδιασμό μοντέλων περίθαλψης με προσανατολισμό στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, τη διακυβέρνηση, την πολιτική και τον προγραμματισμό, τον οικονομικό προγραμματισμό και τη χρηματοδότηση.•••

Τo 75% των χωρών

ανέφεραν πρόσθετη

χρηματοδότηση για τη μακροπρόθεσμη ανάκαμψη, την ανθεκτικότητα και την ετοιμότητα του συστήματος.