PhB - Εμβόλια Αφιέρωμα by ethosMEDIA

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ΕΜΒΟΛΙΑ

• Οι απαραίτητοι εμβολιασμοί για ενήλικες και εφήβους • Τι προβλέπει το Εθνικό Εμβολιαστικό Πρόγραμμα

ΕΜΒΟΛΙΑΣΤΙΚΌ ΠΡΌΓΡΑΜΜΑ

Ποια εμβόλια πρέπει να κάνουν έφηβοι και ενήλικες της Ιοκάστης Αλειφεροπούλου

ι περισσότεροι θεωρούμε ότι τα εμβόλια αφορούν αποκλειστικά τα βρέφη και τα παιδιά. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι κάποιοι συγκεκριμένοι εμβολιασμοί αφορούν τόσο τους εφήβους όσο και τους ενήλικες. Δυστυχώς όμως η συνέχιση των εμβολιασμών κατά την ενήλικη ζωή παρουσιάζει ένα μεγάλο «κενό» σήμερα στην Ελλάδα. Είναι χαρακτηριστικό πως οι περισσότεροι αγνοούν τι εμβόλια έχουν κάνει ή πού βρίσκεται το βιβλιάριο υγείας στο οποίο είχαν καταγραφεί οι εμβολιασμοί τους. Ανύπαρκτη οργάνωση και ανεπαρκείς πληροφορίες αφήνουν σε πολύ μεγάλο ποσοστό «ακάλυπτους» τους ενήλικες έναντι του τετάνου, της διφθερίτιδας, του κοκκύτη και άλλων πολύ σοβαρών και θανατη-

Ανύπαρκτη οργάνωση και ανεπαρκείς πληροφορίες αφήνουν «ακάλυπτους» τους ενήλικες

φόρων νοσημάτων, για τα οποία απαιτείται είτε επαναληπτική δόση αν έχει γίνει η αρχική είτε εμβολιασμός αν δεν έχει γίνει ποτέ πριν. Την ίδια ώρα, η οικονομική κρίση έχει προκαλέσει διαταραχή στην ομαλή λειτουργία του προγράμματος εμβολιασμών των παιδιών και των εφήβων. Κάποιο ποσοστό γονέων, παρότι τα εμβόλια μπορούν να χορηγηθούν δωρεάν από τις πρωτοβάθμιες δομές υγείας, καθυστερούν ή αμελούν να εμβολιάσουν τα παιδιά τους, είτε λόγω προσωπικών τους προβλημάτων, είτε γιατί έχασαν τη σειρά παρακολούθησης που είχαν συνηθίσει με τον παιδίατρό τους, είτε γιατί δυσκολεύονται να κλείσουν ραντεβού στον Σταθμό Προστασίας Μάνας και Παιδιού (ΠΕΔΥ).

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ΕΜΒΟΛΙΑ Ποιοι είναι οι απαραίτητοι εμβολιασμοί για τους εφήβους Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού, στην εφηβεία θα πρέπει να γίνονται τα εξής εμβόλια: 1. Η επαναληπτική δόση του 4πλού εμβολίου για διφθερίτιδα-τέτανο-κοκκύτη-πολιομυελίτιδα (TdaP-IPV): Συστήνεται να γίνεται στην ηλικία των 11-12 ετών και στα 13-18 έτη για άτομα που καθυστέρησαν να εμβολιαστούν. 2. Το 4δύναμο εμβόλιο για τον μηνιγγιτιδόκοκκο (MCV4): Περιέχει τέσσερα στελέχη του (τα A, C, w135 και Y) και συνιστάται να γίνεται μία δόση του στην ηλικία των

συνέχιση των εμβολιασμών κατά την ενήλικη ζωή παρουσιάζει ένα μεγάλο «κενό» σήμερα στην Ελλάδα

11-12 ετών, ενώ άτομα που καθυστέρησαν να εμβολιαστούν συστήνεται να το κάνουν στα 13-18 έτη. 3. Το εμβόλιο του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV). Ο HVP είναι γνωστός και ως ο ιός που προκαλεί τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Τα εμβόλια HPV2 και HPV4 χορηγούνται σε 2 δόσεις με μεσοδιάστημα 6 μηνών σε κορίτσια ηλικίας από 11 έως <15 ετών. Εφόσον η έναρξη του εμβολιασμού γίνει μετά τη συμπλήρωση του 15ου έτους, χορηγούνται 3 δόσεις εμβολίου. Σημειώνεται πως μέχρι και τα 18 έτη συστήνεται να χορηγούνται εμβόλια στους εφήβους που δεν εμβολιάστηκαν στην παιδική ηλικία, κατά το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού, για την ηπατίτιδα Α (κανονικά γίνεται στη γέννηση) και Β, το αδρανοποιημένο εμβόλιο πολιομυελίτιδας (IPV), το εμβόλιο ιλαράς,

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

ερυθράς, παρωτίτιδας (MMR), το εμβόλιο της ανεμοβλογιάς (VAR) και το αντιφυματικό εμβόλιο ή mantoux (BCG). Επίσης, σε άτομα που ανήκουν σε ομάδες αυξημένου κινδύνου συστήνεται ο εμβολιασμός στην εφηβεία για αιμόφιλο influenza τύπου Β-Hib, πνευμονιόκοκκο συζευγμένο-PCV13, πνευμονιόκοκκο πολυσακχαριδικό-PPSV23 και γρίπη, εφόσον δεν εμβολιάστηκαν κατά την παιδική ηλικία.

Ποια εμβόλια συστήνονται στους ενήλικες Οι ειδικοί αναφέρουν ότι οι εμβολιασμοί στους ενήλικες είναι απαραίτητοι, γιατί η «ανοσία» του ανθρώπινου οργανισμού σε

συγκεκριμένες ασθένειες μειώνεται με τη φυσική διαδικασία της γήρανσης. Επιπλέον, ασθένειες όπως ο διαβήτης, το άσθμα, ο καρκίνος, η ηπατική ανεπάρκεια, η καρδιακή ανεπάρκεια, η νεφρική ανεπάρκεια και άλλοι παράγοντες, όπως τα στεροειδή, τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα και η κακή διατροφή, καθιστούν ένα άτομο αδύναμο και ευπαθές σε ασθένειες. Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού, οι ενήλικες (≥19 ετών) θα πρέπει να κάνουν τα εξής εμβόλια: Εμβόλιο γρίπης: Γίνεται μία φορά τον χρόνο και κυρίως εφαρμόζεται σε άτομα που ανήκουν σε ομάδες αυξημένου κινδύνου (π.χ. άτομα που πάσχουν από άσθμα, χρόνια βρογχίτιδα κ.λπ.) και ενήλικες άνω των 60 ετών.

Εμβόλιο τετάνου, διφθερίτιδας και ακυτταρικού κοκκύτη (Td/TdaP): Ο συγκεκριμένος εμβολιασμός θα πρέπει να γίνεται μία φορά κάθε 10 χρόνια ή όταν το άτομο υποστεί κάποιον τραυματισμό. Στην Ελλάδα κυκλοφορεί με προσθήκη και εμβολίου κατά της πολιομυελίτιδας. Εμβόλιο ιλαράς, ερυθράς και παρωτίτιδας (MMR): Τα άτομα που γεννήθηκαν πριν από το 1970 θεωρούνται άνοσα. Όσοι γεννήθηκαν από τότε και μετά, θα πρέπει να εμβολιαστούν με μία ή περισσότερες δόσεις MMR, εκτός και αν υπάρχει αντένδειξη ή επιβεβαιωμένη ανοσία (ανίχνευση αντισωμάτων) έναντι ιλαράς, παρωτίτιδας και ερυθράς. Η κλινική διάγνωση δεν θεωρείται αξιόπιστη.

γιατί τα ογκογόνα στελέχη του ιού HPV προκαλούν και άλλες μορφές καρκίνου, όπως αυτούς του πρωκτού, του πέους και του στόματος (μεταδίδονται με τη σεξουαλική επαφή). Το HPV δεν συνιστάται σε εγκύους, αλλά η πραγματοποίηση τεστ κυήσεως πριν τη χορήγησή του δεν είναι απαραίτητη και η κύηση δεν διακόπτεται αν διαπιστωθεί εκ των υστέρων, ενώ συνεχίζεται η χορήγηση και των υπόλοιπων δόσεων του εμβολίου. Εμβόλιο πνευμονιόκοκκου με συζευγμένο πνευμονιοκοκκικό και πολυσακχαριδικό (PCV13, PPSV23): Είναι απαραίτητο για όλους τους ενήλικες. Ένα άτομο πρέπει να κάνει τον εμβολιασμό μόνο μία φορά στη ζωή του, ενώ

Εμβόλιο ανεμοβλογιάς (VAR): Συστήνεται για όλους τους ενήλικες, χωρίς αποδεδειγμένη ανοσία (προηγηθείσα νόσηση ή εμβολιασμός), εκτός κι αν υπάρχει αντένδειξη. Εμβόλιο έρπητα ζωστήρα: Μία δόση εμβολίου κατά του έρπητα ζωστήρα συστήνεται για ενήλικες ηλικίας ≥60 ετών, ανεξάρτητα από το αν αναφέρεται προηγούμενο επεισόδιο έρπητα ζωστήρα. Άτομα ηλικίας ≥60 ετών με χρόνια ιατρικά προβλήματα μπορεί να εμβολιαστούν, εκτός αν η κατάστασή τους αποτελεί αντένδειξη, όπως σοβαρή ανοσοεπάρκεια. Εμβόλιο του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV): Τρεις δόσεις του εμβολίου συστήνονται στις νεαρές γυναίκες ηλικίας 19-26 ετών, αλλά και στους ομοφυλόφιλους άντρες ηλικίας 19-26 ετών,

μόλις σε ένα ποσοστό 10-15% των περιπτώσεων απαιτείται η επανάληψή του. Εμβόλιο μηνιγγιτιδόκοκκου 4δύναμο συζευγμένο (MCV4): Συστήνεται σε άτομα που ανήκουν στις ομάδες αυξημένου κινδύνου, όπως πρωτοετείς φοιτητές που διαμένουν σε εστίες, προσωπικό μικροβιολογικών εργαστηρίων, στρατιώτες, ταξιδιώτες που ταξιδεύουν σε ενδημικές περιοχές, και γίνεται μία φορά. Επίσης, διπλή δόση του εμβολίου χορηγείται σε άτομα που εμπίπτουν σε ειδικές κατηγορίες/καταστάσεις. Εμβόλιο ηπατίτιδας Α (HepA): Δύο δόσεις του εμβολίου συστήνονται για ομοφυλόφιλους και για χρήστες ναρκωτικών. Επίσης, για ταξιδιώτες σε περιοχές με υψηλή και ενδιάμεση ενδημικότητα της νόσου ή για άτομα που έχουν στη φρο-

οικονομική κρίση έχει προκαλέσει διαταραχή στην ομαλή λειτουργία του προγράμματος εμβολιασμών των παιδιών και των εφήβων

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ΕΜΒΟΛΙΑ

έχρι και τα 18 έτη, συστήνεται να χορηγούνται εμβόλια στους εφήβους που δεν εμβολιάστηκαν στην παιδική ηλικία

ν και τα περισσότερα εμβόλια είναι ασφαλή, μπορεί να παρουσιαστούν ορισμένες παρενέργειες

ντίδα τους υιοθετημένο παιδί προερχόμενο από χώρα με υψηλή ενδημικότητα. Εμβόλιο ηπατίτιδας Β (HepΒ): Τρεις δόσεις του εμβολίου συστήνονται για όλους τους επίνοσους ενήλικες που δεν εμβολιάστηκαν στην παιδική ηλικία. Επίσης, για άτομα με περισσότερους από έναν ερωτικούς συντρόφους στη διάρκεια των τελευταίων 6 μηνών, για ομοφυλόφιλους, για χρήστες ναρκωτικών, για άτομα με σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, για άτομα που εκτίθενται σε αίμα και δυνητικά μολυσμένα βιολογικά υγρά, για άτομα που εργάζονται σε ιδρύματα με τρόφιμους που έχουν νοητική υστέρηση, για ταξιδιώτες με υψηλή και μέση ενδημικότητα της νόσου, για άτομα που παρακολουθούνται σε ειδικές μονάδες για σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα/HIV/χρήση ναρκωτικών, για νεφροπαθείς τελικού σταδίου, για άτομα του στενού περιβάλλοντος πασχόντων από τον ιό, και για ασθενείς σε αιμοδιάλυση ή ανοσοκαταστολή. Εμβόλιο αιμόφιλου influenza τύπου b συζευγμένο (Hib): Συστήνεται μία δόση του εμβολίου σε άτομα με δρεπανοκυτταρική αναιμία ή με σπληνεκτομή ή σε άτομα που πρόκειται να υποβληθούν σε σπληνεκτομή και ανοσοκατεσταλμένα, εφόσον δεν έχουν λάβει προηγουμένως το εμβόλιο. Το Hib δεν συστήνεται για ενήλικες με HIV λοίμωξη, γιατί είναι μικρός ο κίνδυνος να νοσήσουν από αιμόφιλο.

Αντενδείξεις Αν και τα περισσότερα εμβόλια είναι ασφαλή, μπορεί να παρουσιαστούν ορισμένες παρενέργειες, οι οποίες είναι βραχύβιες και συχνά υποχωρούν από μόνες τους. Οι

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

πιο συχνές παρενέργειες είναι ο πόνος, η ερυθρότητα και το οίδημα στο σημείο της ένεσης, η αδυναμία να μετακινήσετε τον βραχίονα (στο σημείο της ένεσης), η κόπωση, ο πονοκέφαλος, το ρίγος, η μυαλγία και ο πόνος στις αρθρώσεις. Επίσης, υπάρχουν ορισμένοι περιορισμοί στη χορήγηση κάποιων εμβολίων, όπως σε περιπτώσεις κύησης, ανοσοκαταστολής (εκτός HIV) και HIV λοίμωξης CD4 λεμφοκύτταρα <200 /μl. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα αδρανοποιημένα εμβόλια είναι αποδεκτό να γίνονται σε άτομα με ανοσοανεπάρκειες και ανοσοκαταστολή (π.χ. του πνευμονιόκοκκου, του μηνιγγιτιδόκοκκου, του αιμόφιλου, της ηπατίτιδας Α και Β και το αδρανοποιημένο εμβόλιο γρίπης), ενώ τα εμβόλια με ζώντες εξασθενημένους ιούς ή βακτήρια πρέπει να αποφεύγονται.

Ελλείψεις παιδιατρικών εμβολίων Από το καλοκαίρι του 2015 και μετά, παρατηρείται έντονο πρόβλημα έλλειψης ορισμένων εμβολίων για παιδιά στην ελληνική αγορά, κυρίως των πολυδύναμων (5δύναμο, 4δύναμο, αλλά και 3δύναμο) που περιέχουν το αντιγόνο του κοκκύτη. Ανάλογο πρόβλημα σημειώνεται σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Η έλλειψη, σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας, οφείλεται στην απότομη αύξηση των αναγκών για εμβολιασμό σε χώρες στις οποίες εκδηλώθηκαν επιδημικές εξάρσεις κοκκύτη, καθώς και στην επέκταση του αντικοκκυτικού εμβολιασμού και σε άλλες ηλικίες εκτός από τα παιδιά (εφήβους, εγκύους, ενήλικες). Δυστυχώς, οι ελλείψεις αυτές έρχονται να βάλουν σε μεγαλύτερο κίνδυνο το πρόγραμμα εμβολιασμών.

Σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΠΟΥ, η αποκατάσταση της αγοράς στα εμβόλια αυτά θα απαιτήσει χρόνο αρκετών μηνών, δεδομένου και του γεγονότος ότι ο έλεγχος για την ποιότητα και την ασφάλειά τους είναι εξαιρετικά χρονοβόρος. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος, για το διάστημα της έλλειψης, και προκειμένου να διατηρηθεί ικανοποιητικός ο βαθμός εμβολιαστικής κάλυψης για τα αντίστοιχα λοιμώδη νοσήματα, το χρονοδιάγραμμα του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών τροποποιήθηκε ως εξής: Η 4η δόση του 5δύναμου εμβολίου (διφθερίτιδας, τετάνου, κοκκύτη, αιμόφιλου ινφλουέντζας, πολιομυελίτιδας), που χορηγείται στην ηλικία των 15-18 μηνών, αντικαθίσταται με 6δύναμο (διφθερίτιδας, τετάνου, κοκκύτη, πολιομυελίτιδας, αιμόφιλου ινφλουέντζας, ηπατίτιδας Β). Για τον βασικό εμβολιασμό στους 2, 4 και 6 μήνες ζωής, θα πρέπει να χρησιμοποιείται το ίδιο ιδιοσκεύασμα από τα κυκλοφορούντα 6δύναμα, ενώ στην αναμνηστική δόση είναι δυνατή και η εναλλαγή τους. Σχετικά, τέλος, με τον εμβολιασμό στην προσχολική ηλικία (4-6 ετών), προτείνεται η καθυστέρησή του ή η χορήγηση του 4δύναμου εμβολίου Boostrix-polio. «Το πρόβλημα έχει κυρίως προκύψει για το 4απλό εμβόλιο για διφθερίτιδα-τέτανοκοκκύτη-πολιομυελίτιδα, το οποίο χορηγείται ως επαναληπτική δόση για τα νοσήματα αυτά στην ηλικία μεταξύ 4,5 έως 5 ετών. Επομένως, για τα παιδιά που είναι ηλικίας 4 ή 4,5 ετών υπάρχει περιθώριο αναμονής για εμβολιασμό όταν και εφόσον έρθει το εμβόλιο στο διάστημα αυτό. Για τα παιδιά που έχουν ξεπεράσει τα 5 χρόνια ή που έχουν καθυστερήσει τον εμβολιασμό για διαφόρους λόγους, το πρόβλημα γίνεται σοβαρό και η ανάγκη επιτακτική για να εμβολιαστούν άμεσα» επισημαίνει ο Κωνσταντίνος Νταλούκας, πρόεδρος της Ένωσης Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων Αττικής. «Η μόνη εναλλακτική που μπορεί να εφαρμοστεί τη στιγμή αυτή για τα παιδιά που πρέπει να εμβολιαστούν άμεσα είναι να γίνει το 4απλό για τη διφθερίτιδα-τέτανο-κοκκύτη-πολιομυελίτιδα, αλλά αυτό που αφορά τους ενήλικες. Η διαφορά στα δύο αυτά εμβόλια είναι ότι αυτό των ενηλίκων περιέχει μειωμένες ποσότητες αντιγόνου και επομένως ο εμβολιασμός δεν θεωρείται απόλυτα σωστός. Αποτελεί όμως μια λύση ανάγκης στο πολύ σοβαρό αυτό πρόβλημα που παρουσιάστηκε και μερικώς “μπαλώ-

νει” την κατάσταση» συμπληρώνει. «Ας ελπίσουμε ότι η κατάσταση θα εξομαλυνθεί σύντομα, αν και δεν προβλέπεται να γίνει συντομότερα από το τέλος του πρώτου ή και του δεύτερου εξαμήνου του 2016» καταλήγει.

Εμβόλιο μηνιγγιτιδόκοκκου Β

πάρχουν ορισμένοι περιορισμοί στη χορήγηση κάποιων εμβολίων, όπως σε περιπτώσεις κύησης, ανοσοκαταστολής

Η μηνιγγίτιδα από τον μηνιγγιτιδόκοκκο ήταν και παραμένει μια εξαιρετικά σοβαρή και επικίνδυνη νόσος, με αυξημένη θνητότητα και σοβαρές αναπηρίες. Μετά την εφαρμογή του εμβολίου για τον μηνιγγιτιδόκοκκο C στη χώρα μας, πριν από αρκετά χρόνια, η νόσηση από το στέλεχος αυτό έχει σχεδόν εκμηδενιστεί. Έτσι, τα κρούσματα μηνιγγίτιδας από μηνιγγιτιδόκοκκο πλέον αφορούν κυρίως το στέλεχος Β. Ετησίως τα κρούσματα είναι περίπου 60 και ένα ποσοστό κοντά στο 10% καταλήγει. Αν και πρόσφατα εγκριθέν από τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΟΦ), το εμβόλιο για τον μηνιγγιτιδόκοκκο οροομάδας B δεν εισήχθη στα τελευταία Εθνικά Προγράμματα Εμβολιασμού, ώστε να αποζημιώνεται από το Δημόσιο, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις. Το σκεπτικό της αρμόδιας επιτροπής ήταν ότι «στη χώρα μας, στην οποία υπάρχει αυστηρή επιδημιολογική επιτήρηση της μηνιγγιτιδοκοκκικής λοίμωξης η επίπτωση της νόσου είναι σταθερά χαμηλή. Επισημαίνεται ότι ακόμα και σε χώρες με υψηλότερη επίπτωση της μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου δεν έχει εφαρμοστεί ο εμβολιασμός κατά του μηνιγγιτιδόκοκκου οροομάδας Β μαζικά με ένταξη του εμβολίου στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών». Όπως παραδέχεται ωστόσο η επιτροπή, το εμβόλιο για τον μηνιγγιτιδόκοκκο τύπου Β, «σύμφωνα με τις αρχικές μελέτες, προ-

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ΕΜΒΟΛΙΑ καλεί ανοσία και για το σύντομο διάστημα κυκλοφορίας του είναι ασφαλές». Πόσοι γονείς όμως μπορούν να αγοράσουν το εμβόλιο όταν κάθε δόση κοστίζει 105 ευρώ; Σημειωτέον, ότι απαιτούνται από 2 έως 4 δόσεις ανάλογα με την ηλικία. Έτσι, δημιουργούνται παιδιά δύο ταχυτήτων: αυτά που θα το κάνουν, γιατί οι γονείς τους θα έχουν την οικονομική δυνατότητα να το αγοράσουν, και αυτά που δεν θα το κάνουν.

Ο ιός HPV προκαλεί κατ’ αρχάς καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, ο οποίος είναι ο δεύτερος συχνότερος καρκίνος στις νέες γυναίκες 15-44 ετών, με 500.000 νέα πε-

έγκριση για την πρόληψη των προκαρκινικών τραχηλικών βλαβών και του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας από συγκεκριμένους τύπους HPV, ενώ το δεύτερο έχει λάβει έγκριση για την πρόληψη των προκαρκινικών τραχηλικών βλαβών και του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, καθώς και άλλων νοσημάτων που εμφανίζονται σε άλλα όργανα του γεννητικού συστήματος, δηλαδή προκαρκινικών βλαβών του αιδοίου, του κόλπου και των γεννητικών κονδυλωμάτων από συγκεκριμένους τύπους HPV. Οι κλινικές μελέτες των εμβολίων έναντι του HPV έδειξαν ότι η αποτελεσματικότητα προσεγγίζει το 100% στην πρόληψη ανάπτυξης προκαρκινικών βλαβών και καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Επίσης, από

ριστατικά καρκίνου τραχήλου μήτρας ετησίως και 274.000 θανάτους σε παγκόσμιο επίπεδο ετησίως. Επίσης, ο HPV ευθύνεται και για άλλα σοβαρά νοσήματα, όπως καρκίνο του αιδοίου, του κόλπου, του πέους, του πρωκτού και γεννητικά κονδυλώματα, ενώ επιπλέον ευθύνεται για ορισμένες μορφές καρκίνου του στοματοφάρυγγα, της στοματικής κοιλότητας και του λάρυγγα. Η λοίμωξη από τον ιό δεν μπορεί να αποφευχθεί με κανέναν άλλο τρόπο εκτός από τον εμβολιασμό. Προλαμβάνοντας τη λοίμωξη, τα εμβόλια παρέχουν πρόληψη έναντι των νοσημάτων που προκαλούνται από τον ΗPV. Σήμερα κυκλοφορούν 2 εμβόλια έναντι του HPV: ένα 2δύναμο που περιέχει αντιγόνα από τους τύπους 16 και 18 και ένα 4δύναμο που περιέχει αντιγόνα από τους τύπους 16, 18, 6 και 11. Το πρώτο έχει λάβει

τις κλινικές μελέτες του 4δύναμου εμβολίου αναδεικνύεται πολύ υψηλή αποτελεσματικότητα στην πρόληψη των προκαρκινικών βλαβών του αιδοίου και του κόλπου, καθώς και των γεννητικών κονδυλωμάτων. Τα δύο διαθέσιμα εμβόλια, παρέχοντας μερική προστασία και για άλλους τύπους HPV πλην αυτών που περιέχουν, προλαμβάνουν πάνω από το 75% του συνόλου των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Επιπλέον, το 4δύναμο εμβόλιο, καλύπτοντας του τύπους HPV 6 και 11, προλαμβάνει πάνω από το 90% των γεννητικών κονδυλωμάτων. Σημειωτέον, πως οι τύποι 16 και 18 ευθύνονται για τις περισσότερες περιπτώσεις των άλλων μορφών καρκίνου που προκαλεί ο ιός. Προσοχή: Το εμβόλιο θα χορηγείται δωρεάν για τους νεαρούς ενήλικες μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2016.

Εμβόλιο HPV

πό το καλοκαίρι του 2015 και μετά, παρατηρείται έντονο πρόβλημα έλλειψης ορισμένων εμβολίων για παιδιά στην ελληνική αγορά

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

Εμβόλιο πνευμονιόκοκκου ενηλίκων Η πνευμονιοκοκκική νόσος, δηλαδή η λοίμωξη που προκαλείται από τον στρεπτόκοκκο της πνευμονίας, προκαλεί μεγάλη νοσηρότητα και θνησιμότητα. Ο όρος αφορά μια ομάδα λοιμώξεων στις οποίες περιλαμβάνονται: α) διεισδυτικές λοιμώξεις, όπως η βακτηριαιμία (λοίμωξη του αίματος), η μηνιγγίτιδα και η βακτηριαιμική πνευμονία (μικτή λοίμωξη πνευμόνων και αίματος) και β) μη διεισδυτικές πνευμονιοκοκκικές λοιμώξεις, όπως η οξεία μέση ωτίτιδα, η πνευμονία χωρίς βακτηριαιμία και η παραρρινοκολπίτιδα. Ο πνευμονιόκοκκος είναι η συχνότερη αι-

μενα νοσήματα, ο κίνδυνος για διεισδυτική πνευμονιοκοκκική νόσο αυξάνεται κατά 3 έως 7 φορές και 20πλασιάζεται για τα άτομα με κακοήθη νοσήματα. Η μεγάλη επίπτωση της πνευμονιοκοκκικής νόσου, η αποδεδειγμένη υψηλή αντοχή του πνευμονιοκόκκου στα αντιβιοτικά και το υψηλό κόστος της πνευμονίας κάθε αιτιολογίας (10 δισ. ευρώ/έτος στην Ευρώπη), έχουν οδηγήσει τον ΠΟΥ στο σημείο να αναδείξει την πνευμονιοκοκκική νόσο ως την πρώτη σε συχνότητα αιτία θανάτου παγκοσμίως που μπορεί να προληφθεί με εμβολιασμό. Για τους ενήλικες υπάρχει το 13δύναμο συζευγμένο πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο και το 23δύναμο πολυσακχαριδικό. Το 13δύνα-

τία βακτηριακής πνευμονίας παγκοσμίως, η οποία με τη σειρά της αποτελεί ένα από τα κυρίαρχα αίτια θανάτου από λοιμώδη νοσήματα. Αξίζει να σημειωθεί πως ενώ η συχνότητα για διεισδυτική πνευμονιοκοκκική νόσο για τις ηλικίες 18-49 χρόνων είναι 8 άτομα ανά 100.000 πληθυσμού, για τις ηλικίες 50-64 χρόνων αυξάνεται κατά 2,5 φορές, για τις ηλικίες 65-69 αυξάνεται κατά 3,5 φορές και για τις ηλικίες 80-84 χρόνων εξαπλασιάζεται. Η απειλή της νόσησης και του θανάτου γίνεται ακόμη μεγαλύτερη όταν συνυπάρχουν υποκείμενες νόσοι, όπως συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, βρογχικό άσθμα, σακχαρώδης διαβήτης, χρόνιος αλκοολισμός, κάπνισμα κ.λπ. Για τα άτομα ηλικίας 1864 χρόνων με τα προαναφερθέντα υποκεί-

μο εμβόλιο ενδείκνυται για την προστασία από τη διεισδυτική πνευμονιοκοκκική νόσο, την πνευμονία και την οξεία μέση ωτίτιδα, που προκαλούνται από τους 13 ορότυπους που περιλαμβάνονται στο εμβόλιο. Το 13δύναμο συζευγμένο πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο είναι το μόνο συζευγμένο πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο που περιλαμβάνει τους ορότυπους 3, 6Α και 19Α. Το 23δύναμο πολυσακχαριδικό εμβόλιο, το οποίο έχει ένδειξη να γίνεται επιπλέον του συζευγμένου, περιλαμβάνει τους ορότυπους 1, 2, 3, 4, 5, 6B, 7F, 8, 9N, 9V, 10A, 11A, 12F, 14, 15B, 17F, 18C, 19A, 19F, 20, 22F, 23F και 33F. Τα δύο εμβόλια συστήνονται για άτομα με ανοσοκαταστολή, ασπληνία, δρεπανοκυτταρική αναιμία, νεφρωσικό σύνδρομο, καταστάσεις με διαρροή εγκεφαλονωτιαίου υγρού και ηλικία άνω των 65 ετών.•••

ύμφωνα με τις προβλέψεις του ΠΟΥ, η αποκατάσταση της αγοράς στα εμβόλια αυτά θα απαιτήσει χρόνο αρκετών μηνών

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΕΜΒΟΛΙΑ

ΜΑΡΊΑ ΘΕΟΔΩΡΊΔΟΥ-ΠΑΠΑΓΡΗΓΟΡΊΟΥ*

Η σωστή ενημέρωση είναι ο ακρογωνιαίος λίθος Συνέντευξη: Βασιλική Αγγουρίδη

* Ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών, παιδίατροςλοιμωξιολόγος και αντιπρόεδρος της Επιτροπής Εμβολιασμού Κυρία Θεοδωρίδου, με αφορμή και την επιδημία της γρίπης, η συζήτηση έχει επανέλθει στο θέμα της επαρκούς εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού, παιδιών και ενηλίκων. Υπάρχουν στοιχεία για τα επίπεδα εμβολιασμών –όχι μόνο για την εποχική γρίπη– και κατά πόσο οι γονείς στη

Η αντιπρόεδρος της Επιτροπής Εμβολιασμού μιλάει για την επίδραση της κρίσης στις εμβολιαστικές μας συνήθειες, τη στάση των Ελλήνων απέναντι στον εμβολιασμό, αναφέρεται στις εξελίξεις στην ανάπτυξη νέων εμβολίων και αναδεικνύει τον λόγο της ορθής πληροφόρησης χώρα μας ακολουθούν το εμβολιαστικό πρόγραμμα; Η εμβολιαστική κάλυψη των παιδιών της χώρας με τα εμβόλια που περιέχονται στο εθνικό χρονοδιάγραμμα των εμβολιασμών είναι ικανοποιητική και συγκρίσιμη με εκείνη άλλων χωρών με προηγμένα συστήματα υγείας (Μελέτες 2012 και 2014, ΕΣΔΥ,

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΕΜΒΟΛΙΑ

ια τους ενηλίκους, η εμβολιαστική κάλυψη είναι σαφώς ανεπαρκής

ο εμβόλιο HPV στη χώρα μας γίνεται σε απαράδεκτα χαμηλό ποσοστό 20-30%

ΚΕΕΛΠΝΟ). Θα πρέπει όμως να σημειωθεί ότι υπάρχουν ορισμένα «κενά» εμβολιασμών σε ομάδες πληθυσμών που προσεγγίζονται δύσκολα, όπως οι Ρομά. Επίσης, η επαρκής κάλυψη δεν αφορά και στο εμβόλιο της γρίπης, που οι συστάσεις για εμβολιασμό των ομάδων παιδιών αυξημένου κινδύνου (χρόνια νοσήματα) δεν εφαρμόζονται. Για τους ενηλίκους, η εμβολιαστική κάλυψη είναι σαφώς ανεπαρκής, ίσως γιατί για δεκαετίες επικρατούσε η άποψη ότι τα εμβόλια δεν είναι απαραίτητα και αφορούν μόνο στα παιδιά. Με τις συστάσεις για τη γρίπη και τον πνευμονιόκοκκο, διαφαίνεται κάποια θετική μεταβολή για τους εμβολιασμούς των ενηλίκων, που απέχει σημαντικά όμως από το να είναι ικανοποιητική. Έχει επηρεάσει η κρίση τις εμβολιαστικές μας συνήθειες; Δηλαδή παρατηρείται μείωση των παιδιών που κάνουν τα απαραίτητα εμβόλια στα χρόνια της οικονομικής κρίσης; Από τη μελέτη του 2014 του ΚΕΕΛΠΝΟ της εμβολιαστικής κάλυψης των παιδιών, φαίνεται ότι η οικονομική κρίση δεν έχει ακόμα επηρεάσει τους εμβολιασμούς. Υπενθυμίζεται όμως ότι τα εμβόλια χορηγούνται δωρεάν και σε ανασφάλιστους. Τι θέση έχουν λάβει τα νεότερα εμβόλια, όπως το εμβόλιο κατά του HPV; Χορηγούνται ή αποφεύγονται; Το εμβόλιο HPV στη χώρα μας γίνεται σε απαράδεκτα χαμηλό ποσοστό 20-30%. Ίσως είναι το εμβόλιο που έχει ιδιαίτερα πληγεί από την παραπληροφόρηση, κυρίως μέσω του Διαδικτύου. Από χώρες όπως η Αυστραλία, που έχει εφαρμοστεί το εμβόλιο σε ποσοστά μεγα-

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

λύτερα του 80%, έχουν ήδη προκύψει στοιχεία για την αποτελεσματική πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, αλλά και για τη σημαντική μείωση των «καλοήθων» οξυτενών κονδυλωμάτων. Μεγάλη συζήτηση γίνεται και για το εμβόλιο κατά του μηνιγγιτιδόκοκκου τύπου Β. Ποιοι είναι οι λόγοι που δεν έχει ενταχθεί στο Εθνικό Εμβολιαστικό Πρόγραμμα; Το εμβόλιο για τον μηνιγγιτιδόκοκκο οροομάδας Β είναι ένα νέο εμβόλιο που κυκλοφορεί στη χώρα μας εγκεκριμένο από τον ΕΟΦ. Η ένταξη για γενικό εμβολιασμό γίνεται με βάση επιδημιολογικά στοιχεία και εφόσον έχουν δοθεί ικανοποιητικές απαντήσεις για όλες τις ιδιότητες ενός εμβολίου, όπως η ασφάλεια, η διάρκεια προστασίας, η επίδραση στην ανοσία της κοινότητας μέσω της μείωσης της διασποράς του μικροβίου κ.ά. Καμία χώρα στην Ευρώπη, εκτός από την Αγγλία, που πρόσφατα ενέταξε το εμβόλιο με μειωμένο δοσολογικό σχήμα στα βρέφη, δεν έχει υιοθετήσει μέχρι σήμερα τον γενικό εμβολιασμό. Όμως, οι γνώσεις αυξάνονται με ταχύ ρυθμό, σχετικά με το εμβόλιο, γεγονός που θα είναι καθοριστικό για την πιθανή ένταξή του στην ΕΕΕ (Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμού). Αναμένεται η άφιξη νέων εμβολίων, και αν ναι, η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών ενδέχεται να εξετάσει την ένταξή τους στο πρόγραμμα; Οι εξελίξεις της βιοτεχνολογίας είναι ραγδαίες, και τα τελευταία χρόνια έχουν παρασκευαστεί πολλά νέα εμβόλια. Στο προσεχές μέλλον, αναμένονται κυρίως εμβόλια που θα είναι βελτιωμένη μορφή παλαιών

εμβολίων, δηλαδή εμβόλια με ευρύτερη κάλυψη, λόγω των περισσοτέρων αντιγόνων που θα περιέχουν, π.χ. 9δύναμο εμβόλιο για τον HPV, 20δύναμο εμβόλιο για τον πνευμονιόκοκκο. Η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών εξετάζει πάντα όλες τις παραμέτρους που αφορούν την ένταξη ενός εμβολίου, όπως βάσει των επιδημιολογικών στοιχείων τη συχνότητα και βαρύτητα της νόσου. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι η εφαρμογή γενικού εμβολιασμού προϋποθέτει το εμβόλιο να πληροί όλες τις προϋποθέσεις ασφάλειας, ανοσογονικότητας, διάρκειας προστασίας, επίδρασης στην ανοσία της κοινότητας και οφέλους σε σχέση με πιθανό κίνδυνο. Πρόσφατα, υπήρξε ένα πρόβλημα έλλειψης φυματίνης. Υπάρχουν γενικά ελλείψεις εμβολίων και πώς αντιμετωπίζονται; Ναι, τον τελευταίο χρόνο υπάρχουν ελλείψεις εμβολίων, κυρίως αυτών που περιέχουν το αντιγόνο του κοκκύτη. Η έλλειψη αφορά σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και προέκυψε από την εκτεταμένη εφαρμογή των εμβολίων που περιέχουν το αντιγόνο του κοκκύτη, π.χ. 4δύναμα, 5δύναμα και σε άλλες πλην των παιδιών ομάδες ηλικιών, π.χ. εφήβους, εγκύους, ενήλικες αλλά και από τον εμβολιασμό πληθυσμών σε χώρες που σημειώθηκαν επιδημικές εξάρσεις του κοκκύτη. Οι ελλείψεις θα απαιτήσουν μήνες για να αποκατασταθούν, αφού η παρασκευή των εμβολίων είναι μια εξαιρετικά χρονοβόρος διαδικασία. Η έλλειψη φυματίνης που σημειώθηκε και στη χώρα μας σταδιακά αντιμετωπίζεται με τη διάθεση εντός των ημερών από το Ινστιτούτο Παστέρ μιας σημαντικής πο-

σότητας για την κάλυψη των αναγκών κυρίως των νοσοκομείων. Αλήθεια, ποια είναι η απάντηση της επιστημονικής κοινότητας στο αντιεμβολιαστικό κίνημα και στην άρνηση πολλών Ελλήνων να εμβολιαστούν; Τα εμβόλια κρύβουν κινδύνους; Κάθε γιατρός, ιδιαίτερα ο παιδίατρος, με τη σχέση εμπιστοσύνης που δημιουργεί με τους γονείς, φροντίζει να ενημερώνει για την προσφορά των εμβολίων και να συζητά για την παραπληροφόρηση σχετικά με αυτά. Ευτυχώς, λίγοι γονείς έχουν αναπτύξει σταθερή άρνηση στους εμβολιασμούς. Το σύνηθες είναι οι «αμφισβητίες» σταδιακά να αποδέχονται τα εμβόλια, κατανοώντας το όφελος για την υγεία των παιδιών τους. Η απόρριψη των γονέων που αρνούνται να εμβολιάσουν τα παιδιά τους, χωρίς προσπάθεια από τον γιατρό να μεταπεισθούν, λειτουργεί τελικά εις βάρος του παιδιού. Θα πρέπει να αναφέρεται όμως πάντα ότι κανένα εμβόλιο δεν είναι 100% ασφαλές. Όμως, η πιθανή ανεπιθύμητη ενέργεια είναι σπάνια, σε σχέση με τον κίνδυνο νόσησης του παιδιού από τη λοίμωξη που προλαμβάνεται με το εμβόλιο.

ι εξελίξεις της βιοτεχνολογίας είναι ραγδαίες και τα τελευταία χρόνια έχουν παρασκευαστεί πολλά νέα εμβόλια

Ποιες, πιστεύετε, πρέπει να είναι οι κινήσεις της Πολιτείας για να ενημερώσει και να ευαισθητοποιήσει τους πολίτες για την ανάπτυξη εμβολιαστικής συνείδησης; Η σωστή ενημέρωση, που στηρίζεται σε τεκμηριωμένες επιστημονικά γνώσεις, αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για την ανάπτυξη εμπιστοσύνης στα εμβόλια. Σημαντικό είναι επίσης τα συνιστώμενα εμβόλια να συνεχίζουν να παρέχονται δωρεάν και οι υπεύθυνες υπηρεσίες να έχουν άρτια οργάνωση.•••

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ΕΜΒΟΛΙΑ

• Τα σημαντικά επιτεύγματα του εμβολιασμού, η εξάλειψη και ο περιορισμός ασθενειών και οι ζωές που σώθηκαν

Η διαχρονική προσφορά των εμβολίων της Ιοκάστης Αλειφεροπούλου

Πολύτιμα για την υγεία του συνόλου του πληθυσμού, τα εμβόλια βελτίωσαν την υγεία παιδιών και ενηλίκων σε παγκόσμιο επίπεδο

εμβολιασμός αποτελεί μία από τις πιο αποτελεσματικές και αποδοτικές παρεμβάσεις δημόσιας υγείας, καθώς προλαμβάνει ετησίως περίπου 2-3 εκατομμύρια θανάτους. Από τη βρεφική ηλικία ώς και την ενήλικη ζωή, ο εμβολιασμός προστατεύει από νοσήματα όπως διφθερίτιδα, τέτανο, κοκκύτη, ιλαρά, ερυθρά, παρωτίτιδα, ανεμευλογιά, μηνιγγιτιδοκοκκικές και πνευμονιοκοκκικές λοιμώξεις, πολιομυελίτιδα, γαστρεντερίτιδα από ροταϊό, ηπατίτιδα Α και Β, λοιμώξεις από HPV και γρίπη. Χωρίς εμβόλια, η παγκόσμια εξάλειψη της ευλογιάς, της πολιομυελίτιδας και της ιλαράς από πολλές περιοχές του κόσμου θα ήταν αδύνατη. Μάλιστα, πριν από την εφαρμογή του υποχρεωτικού παιδικού εμβολιασμού, τα μεταδιδόμενα νοσήματα αποτελούσαν την κύρια αιτία θανάτου κατά

την παιδική ηλικία σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ σήμερα νέα, βελτιωμένα εμβόλια είναι διαθέσιμα για να προστατεύσουν εκτός από τα παιδιά, τους εφήβους και τους ενήλικες. Η εφαρμογή στρατηγικών εμβολιασμού τα προηγούμενα 30 έτη οδήγησε σε σημαντικά επιτεύγματα: Η ευρωπαϊκή ήπειρος

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΡΕΠΟΡΤΑΖ

εμβολιασμός προλαμβάνει ετησίως περίπου 2-3 εκατομμύρια θανάτους

ΕΜΒΟΛΙΑ ανακηρύχθηκε το 2002 «ελεύθερη πολιομυελίτιδας». Στη χώρα μας, δεν έχει εμφανιστεί κρούσμα πολιομυελίτιδας οφειλόμενο σε άγριο ιό από το 1997, ενώ από το 2002 η Ελλάδα ανακηρύχθηκε «ελεύθερη πολιομυελίτιδας» μαζί με την ευρωπαϊκή ζώνη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Αυτό οφείλεται στην εφαρμογή ενισχυμένης επιδημιολογικής και περιβαλλοντικής επιτήρησης της πολιομυελίτιδας (μέσω της επιτήρησης της οξείας χαλαρής παράλυσης), καθώς και στην ευρεία εφαρμογή προγραμμάτων εμβολιασμού. Ένας άλλος στόχος για την ευρωπαϊκή ήπειρο ήταν η εξάλειψη της ιλαράς και της ερυθράς ώς το 2015. Για να επι-

ενώ ελάχιστα σποραδικά κρούσματα δηλώθηκαν στο ΚΕΕΛΠΝΟ το 2012.

τευχθεί αυτό ήταν απαραίτητο η εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού να φθάσει στο 95%. Την περασμένη δεκαετία, τα κρούσματα ιλαράς μειώθηκαν πάνω από 90%, γεγονός που δείχνει πόσο αποτελεσματικές μπορεί να είναι οι στρατηγικές εμβολιασμού. Εντούτοις, το 2010 και το 2011 καταγράφηκε αύξηση των κρουσμάτων ιλαράς στην Ευρώπη, με περισσότερα από 30.000 κρούσματα ανά έτος. Το 2012, τα κρούσματα μειώθηκαν σε 8.000, ενώ το 2013 τα κρούσματα ιλαράς στην Ευρώπη άγγιξαν τις 31.685, καταγράφοντας αύξηση 348% από το 2007! Στη χώρα μας, η τελευταία επιδημία ιλαράς καταγράφηκε το 2010 και το 2011,

ιατρικής επιστήμης, για την προστασία των ανθρώπων όλων των ηλικιών, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) κάθε χρόνο αφιερώνει την τελευταία εβδομάδα του Απριλίου στα νοσήματα που προλαμβάνονται με εμβολιασμό. Πέρσι, η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Εμβολιασμών, συνέπεσε με την Παγκόσμια Εκστρατεία Εμβολιασμών (World Immunization Week) που πραγματοποίησε ο ΠΟΥ με κύριο σύνθημα «Ας μειώσουμε το εμβολιαστικό κενό-Εμβολιασμός για όλους», εστιάζοντας στην ανάγκη ανανέωσης της δέσμευσης σε πολιτικό, επαγγελματικό και προσωπικό επίπεδο έναντι των εμβολιασμών. Στόχος της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Εμβολιασμού ήταν η ενημέρωση του κόσμου για την πρόοδο που έχει ε-

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Εμβολιασμών 2015 Το κόστος των επιδημιών που εμφανίστηκαν πρόσφατα στην ευρωπαϊκή ήπειρο, τόσο σε ανθρώπινες ζωές όσο και σε οικονομικούς πόρους, είναι εξαιρετικά υψηλό, αναδεικνύοντας την ευθύνη που έχουν όλες οι χώρες να ελέγξουν τα νοσήματα που προλαμβάνονται με εμβολιασμό. Θέλοντας να ευαισθητοποιήσει την παγκόσμια κοινότητα σχετικά με τη σπουδαιότητα του εμβολιασμού ως μίας από τις αποτελεσματικότερες προληπτικές παρεμβάσεις της

πιτευχθεί μέχρι στιγμής στην εξάλειψη της ιλαράς και της ερυθράς, η διατήρηση της ευρωπαϊκής ηπείρου «ελεύθερης από πολιομυελίτιδα», καθώς και η ανάληψη των απαιτούμενων άμεσων δράσεων για την αντιμετώπιση των βασικών παραγόντων που επηρεάζουν τις αποφάσεις για τον εμβολιασμό, όπως ο εφησυχασμός, η έλλειψη εμπιστοσύνης και η δυσχερής πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας. Στο πλαίσιο αυτό, οι πολίτες ενθαρρύνθηκαν να συμβουλευθούν τον γιατρό τους σχετικά με τα διαθέσιμα εμβόλια, να ελέγξουν την εμβολιαστική κατάσταση στη χώρα τους, αλλά και πριν ταξιδέψουν, σύμφωνα πάντα με τις συστάσεις των αρμόδιων φορέων και των ειδικών, να εμβολιαστούν με τα απαιτούμενα εμβόλια.

πληροφορεί για τους εμβολιασμούς και τα εμβόλια. Με τον τρόπο αυτό, «φουντώνει» η παραπληροφόρηση και μειώνεται η εμβολιαστική κάλυψη. Φυσικά, απέχουμε πολύ από τους πραγματικά σύγχρονους τρόπους καταγραφής και ενημέρωσης για τους εμβολιασμούς που εφαρμόζουν άλλες ανεπτυγμένες χώρες, οι οποίες έχουν κατασκευάσει ηλεκτρονικές βάσεις καταγραφής των εμβολίων. Αξιοποιώντας τις πληροφορίες που αντλούν από αυτές, όχι μόνο παρέχουν ενημέρωση και δίνουν πληροφορίες για την ασφάλεια και τις παρενέργειες των εμβολίων, αλλά παράλληλα υπενθυμίζουν στους πολίτες (παιδιά και ενήλικες) τους απαραίτητους εμβολιασμούς μέσω ειδικών εφαρμογών

ωρίς εμβόλια, η παγκόσμια εξάλειψη της ευλογιάς, της πολιομυελίτιδας και της ιλαράς από πολλές περιοχές του κόσμου θα ήταν αδύνατη

Προώθηση και υποστήριξη του εμβολιαστικού προγράμματος Δυστυχώς, στη χώρα μας, υπάρχει έλλειμμα πληροφόρησης από τους αρμόδιους φορείς της Πολιτείας για την αναγκαιότητα, την αποτελεσματικότητα, την ασφάλεια και τις παρενέργειες των εμβολίων προς το γενικό πληθυσμό. Για παράδειγμα, δεν υπάρχει ιστοσελίδα ή σελίδα στο Facebook, κανάλι στο YouTube, σποτ στην τηλεόραση, στον Τύπο κ.λπ. του Υπουργείου Υγείας που να στηρίζει τη σημασία των εμβολίων, να λειτουργεί υπενθυμιστικά και να

απευθείας στο κινητό, στο tablet, στο PC. Την ανάγκη δημιουργίας ηλεκτρονικής βάσης καταγραφής των εμβολίων έχει θέσει σε όλους τους υπουργούς Υγείας η Ένωση Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων Αττικής, αλλά χωρίς να πάρει μέχρι σήμερα απάντηση. Το ίδιο συνέβη και τον Ιούλιο του 2015 όταν πρότεινε στον ΕΟΦ να υιοθετηθεί και στη χώρα μας –κατά την πρακτική άλλων χωρών– κίτρινη κάρτα παρενεργειών μόνο για τα εμβόλια. Την κάρτα αυτή θα την έδιναν στους γονείς να τη συμπληρώσουν στην περίπτωση που παρατηρούσαν κάποια παρενέργεια μετά από τον εμβολιασμό, και στη συνέχεια οι παιδίατροι θα την έστελναν πίσω στον ΕΟΦ.•••

Οι εξελίξεις των τελευταίων ετών

Την τελευταία πενταετία, υπήρξε έγκριση και ευρεία διάθεση νέων, πολυδύναμων εμβολίων, τα οποία παρέχουν ταυτοχρόνως προστασία έναντι πολλών νοσημάτων (π.χ. διφθερίτιδα, τέτανο, κοκκύτη, πολιομυελίτιδα, αιμόφιλο ινφλουέντσας και ηπατίτιδα Β ή ιλαρά, παρωτίτιδα, ερυθρά και ανεμευλογιά). Τα εμβόλια αυτά έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα με τα παλαιότερα σχήματα και ανάλογες ανεπιθύμητες ενέργειες. Στόχος τους είναι να βελτιωθεί η συμμόρφωση στο εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμού. Μια άλλη, σημαντική εξέλιξη είναι η νέα γενιά συζευγμένων εμβολίων, με κύριους εκπροσώπους το 4δύναμο μηνιγγιτιδοκοκκικό και το 13δύναμο του πνευμονιόκοκκου, ενώ τα εμβόλια για τον HPV και τον ροταϊό (είναι ένας ιός που προκαλεί οξεία γαστρεντερίτιδα) αποτελούν προϊόντα γενετικού ανασυνδυασμού.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ΕΜΒΟΛΙΑ

• Η δαπάνη των εμβολίων αναλογεί σε περίπου 0,5% ή λιγότερο των συνολικών προϋπολογισμών υγείας των κρατών-μελών της ΕΕ

ΕΜΒΌΛΙΑ

Πολλαπλά Οφέλη

Πηγή: Vaccineseurope.eu

Τα πολλαπλά οφέλη, θεραπευτικά και δημοσιονομικά, από την αποτελεσματική χρήση των εμβολίων εξηγούνται σε ένα infographic

α νούμερα, συχνά, μιλούν από μόνα τους. Στην περίπτωση των εμβολίων όμως, τα δεδομένα γέρνουν σαφώς τη ζυγαριά υπέρ της χρήσης τους, από όποια οπτική και να εξεταστούν, όπως θα παρατηρήσετε και στις επόμενες σελίδες.

Συμβολή στη δημόσια υγεία Στη Βρετανία, στην οποία το 70% των 12χρονων κοριτσιών έχουν εμβολιαστεί για τον HPV, εκτιμάται ότι τα προβλεπόμενα περιστατικά καρκίνων που προκαλούνται από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων θα μειωθούν κατά 86%, συγκριτικά με τον προληπτικό έλεγχο. Ο εμβολιασμός για τη γρίπη μειώνει κατά 28% θανάτους διαβητικών ασθενών, 50% περιστατικά εμφραγμάτων, 24% τον κίνδυνο εγκεφαλικού μετά από αναπνευστικές παθήσεις. Η αντιμικροβιακή αντίσταση κοστίζει στην Ευρώπη κάθε χρόνο 1,5 δισ. ευρώ, ενώ η

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

χρήση του πνευμονιοκοκκικού εμβολίου στη Γαλλία μείωσε τη χρήση αντιβιοτικών από 48% σε 29,7%.

Συμβολή στην οικονομική ανάπτυξη Στην Ιταλία, στα 18 χρόνια χρήσης του εμβολίου για την ηπατίτιδα Β εξοικονομήθηκαν 580 εκατ. ευρώ και ο επιπολασμός μειώθηκε κατά 99%. Η εισαγωγή ενός προγράμματος εμβολιασμού κατά του ροταϊού μπορεί να επιστρέψει μεταξύ 58% και 96% της δαπάνης εμβολιασμού μέσα σε 4 χρόνια. Για κάθε 1 ευρώ που επενδύεται στον εμβολιασμό ενηλίκων άνω των 50 ετών θα επιστραφούν 4 ευρώ στα κυβερνητικά ταμεία.

Συμβολή στην κοινωνική και υγειονομική ισότητα Στη Βρετανία, το πρόγραμμα εμβολιασμού κατά του κοκκύτη σε εγκύους οδήγησε σε μείωση κατά 79% των θανάτων των βρεφών μεταξύ του 2012 και του 2013.•••

ΣΥΜΒΟΛΗ

σ τ η ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ

ΜΕΙΩΝΟΝΤΑΣ ΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ

Τα προγράμματα εμβολιασμών είχαν μια σημαντική επίδραση στη μείωση της θνησιμότητας και της νοσηρότητας, καθ' όλη τη διάρκεια του ανθρώπινου βίου, από διάφορες μεταδοτικές ασθένειες, σώζοντας 2 με 3 εκατομμύρια ζωές διεθνώς, κάθε χρόνο. Τα αποτελεσματικά εμβολιαστικά προγράμματα ελαττώνουν την πίεση στα συστήματα υγείας και στους προϋπολογισμούς. Αυτό, με τη σειρά του, επιτρέπει την αποδέσμευση πόρων για άλλους τομείς του συστήματος υγείας όπως και για επενδύσεις στην ιατρική τεχνολογία. 3

29 005

smallpox

1988

70% vaccination uptake*

0 2014

-86%

eradicated

projected cases in

polio

350 000

related cervical cancers**

359 1988

* in 12yo girls ** when compared to screening

2014

nearly eradicated

ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΝΤΑΣ ΧΡΟΝΙΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ Διάφορα εμβόλια έχουν κομβικό ρόλο στην προστασία ασθενών με υποκείμενες χρόνιες παθήσεις. Τέτοια εμβόλια συνεισφέρουν στη μείωση του φορτίου των επιπλοκών σε αυτές τις ομάδες ασθενών, βοηθώντας παράλληλα την αντιμετώπιση ζητημάτων πολυφαρμακίας.

ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΡΙΠΗ ΜΕΙΩΝΕΙ ΚΑΤΑ:

-28%

-50%

death indiabeticpatients

heart attack occurence

-24%

the risk of stroke after respiratory diseases

Σε ασθενείς με υποκείμενες χρόνιες παθήσεις (διαβήτης, άσθμα, ΧΑΠ, καρδιαγγειακές παθήσεις, νεφρικές ή ηπατικές παθήσεις κ.λπ.)

ΛΟΓΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΩΝ Τα εμβόλια μπορούν, επίσης, δυνητικά να συνεισφέρουν στην παγκόσμια μάχη κατά της μικροβιακής αντίστασης, βοηθώντας να μειωθεί η χρήση των αντιβιοτικών. Τα εμβόλια μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη της ανάπτυξης ανθεκτικών βακτηρίων.

the use of

pneumococcal

each year

€1.5

vaccine in the antimicrobial

stewardship programme

billion loss

attributed to antimicrobial resistance

the antibiotic use from

48%

29.7% 6

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΕΜΒΟΛΙΑ

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ΣΥΜΒΟΛΗ

σ τ η νΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Η ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ ΟΔΗΓΕΙ ΣΕ ΚΑΘΑΡΗ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ

Ο εμβολιασμός είναι, επίσης, μία από τις πιο οικονομικά αποδοτικές διαθέσιμες παρεμβάσεις για τη δημόσια υγεία. Επιτυγχάνει μεγαλύτερο κέρδος για τον πολίτη, το σύστημα υγείας, σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο.

1995

18 years

€580

2013

of universal

million in net savings

hepatitis b

vaccine

prevalence rate dropped by 99% studies have shown:

introducing a

rotavirus vaccination programme

of the outlay costs

of vaccination

could pay back between

within the first

58% 96%

years of the programme

ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ Ένας πληθυσμός που είναι υγιής σε όλα τα στάδια της ζωής αποτελεί έναν από τους κύριους τροφοδότες μιας οικονομικά ακμάζουσας κοινωνίας: Τα υγιή παιδιά μπορούν να επιτύχουν καλύτερες εκπαιδευτικές επιδόσεις Οι υγιείς ενήλικες παραμένουν παραγωγικοί και προσφέρουν πλήρως στην οικονομική ανάπτυξη Οι υγιείς ηλικιωμένοι συνεχίζουν να είναι δραστήριοι και ανεξάρτητα μέλη της κοινωνίας

Έτσι, προλαμβάνεται η υπερκατανάλωση ιατροφαρμακευτικών πόρων, λόγω ασθενειών που μπορούν να προληφθούν χάρη στα εμβόλια.

influenza

vaccination

saves per season

direct costs

indirect costs

€ 131 million* € 22 million*

saved with around 1.6m flu cases &45,000 hospitalisation avoided

saved with

701,000 gp visits

€ 96 million*

avoided

saved by avoiding 715,000 lost days of work and productivity

= € 250m saved + 25,000 lives spared/per year

*on average, with currently observed vaccination rates, despite these being below the 75% EU vaccination target.

ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΌ ΚΈΡΔΟΣ Η επένδυση στον εμβολιασμό μπορεί επίσης να μεταφραστεί σε σημαντικά κέρδη για τις κυβερνήσεις. Αυτό αποδίδεται στις μειωμένες δημόσιες δαπάνες (π.χ. μεταφορές κοινωνικής ασφάλισης) και στα αυξημένα φορολογικά έσοδα από υγιή άτομα σε προσοδοφόρα απασχόληση.

ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΌΣ ΕΝΗΛΊΚΩΝ:

€1

50 +

investment

€4

of future economic revenue for government

applied to: seasonal influenza

pertussis

invasive pneumococcal disease

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

herpes zoster diphtheria tetanus pneumonia

ΣΥΜΒΟΛΗ στηνΚΟΙΝΩΝΙΚΗ & ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΙΣΟΤΗΤΑ ΙΣΟΤΙΜΗ ΥΓΕΙΑ ΚΑΘ' ΟΛΗ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

Τα αποτελεσματικά προγράμματα εμβολιασμού μπορούν να προσφέρουν ισότιμες ευκαιρίες σε μια μακρά και υγιέστερη ζωή ανεξάρτητα από το φύλο, την ηλικία και την κοινωνική ομάδα. Αντιμετωπίζοντας τις αλλαγές στη δημογραφική δομή των πληθυσμών της ΕΕ, απαιτείται μια μετατόπιση των εθνικών εμβολιαστικών προγραμμάτων, για να αντικατοπτρίζουν μια διά βίου προσέγγιση στον εμβολιασμό. Επίσης, μια και οι ασθένειες δεν έχουν σύνορα, όλοι οι πολίτες πρέπει να έχουν ισότιμη πρόσβαση σε εμβόλια και εμβολιαστικά προγράμματα, χωρίς γεωγραφικές διακρίσεις.

ΑΝΟΣΙΑ ΤΗΣ ΑΓΕΛΗΣ Η υψηλή εμβολιαστική κάλυψη μπορεί να οδηγήσει σε “ανοσία της αγέλης” (γνωστή και ως ανοσία της κοινότητας), προστατεύοντας έτσι τις κοινότητες από τους κινδύνους της διάδοσης νόσων. Η ανοσία της αγέλης μπορεί έμμεσα να προστατεύσει άτομα με ελλιπή πρόσβαση στην περίθαλψη ή σε εμβολιαστικά προγράμματα, όπως και εκείνους που δεν μπορούν να αντιληφθούν τα οφέλη του εμβολιασμού (π.χ. νεογνά, ανοσοκατεσταλμένοι, με ανοσογήρανση). 11 not vaccinated &healthy vaccinated &healthy not vaccinated, sick & contagious

0% vaccine coverage 50% vaccine coverage 80% vaccine coverage

a maternal

pertusis

vaccinationprogramme

2012 2013

-79% infant deaths

Η ΚΑΛΥΨΗ ΕΧΕΙ ΣΗΜΑΣΙΑ Μόνο χάρη στην αποτελεσματική εφαρμογή εμβολιαστικών προγραμμάτων μπορούν τα εμβόλια να ξεδιπλώσουν το σύνολο των δυνατοτήτων τους. Η επιτυχία του κατάλληλου επιπέδου κάλυψης είναι, κατ’ επέκταση, υψίστης σημασίας για τη διασφάλιση ενός σωστού επιπέδου προστασίας του συνόλου του πληθυσμού.

vaccination coverage rates

measles cases

365 1,357

BETWEEN 1 JANUARY AND 31 JULY 2015

SINCE THE DECLARATION OF THE OUTBREAK IN OCTOBER 2014

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ΕΜΒΟΛΙΑ

• Η αμφισβήτηση των εμβολίων • Επιστήμη και έγκυρη πληροφόρηση "εξουδετερώνουν" τον φόβο

Οι κίνδυνοι από το αντιεμβολιαστικό κίνημα της Ιοκάστης Αλειφεροπούλου

πρόληψη της νοσηρότητας και της θνητότητας από τα λοιμώδη νοσήματα με τους εμβολιασμούς αποτελεί το σπουδαιότερο επίτευγμα του 20ού αιώνα. Η εφαρμογή των εμβολιασμών ως βασική προτεραιότητα για τη διαφύλαξη της δημόσιας υγείας είναι καθολικά αποδεκτή, έχοντας αποδεδειγμένα υψηλή σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας. Επιπροσθέτως, σε μια εποχή ανταγωνιστικών προτεραιοτήτων σε ό,τι αφορά την υγεία, η ενίσχυση των προγραμμάτων εμβολιασμού αποτελεί μέτρο ζωτικής σημασίας για τη θωράκιση της ευρωπαϊκής ηπείρου από την επανεμφάνιση λοιμωδών νοσημάτων υψηλής μεταδοτικότητας, που προκαλούν αναπηρίες

Παρόλο που οι εμβολιασμοί αποτελούν σε παγκόσμιο επίπεδο μία από τις λίγες ιατρικές παρεμβάσεις με σημαντικό όφελος για το σύνολο του πληθυσμού, υπάρχουν ενδείξεις συνεχώς αυξανόμενων «κινήσεων» κατά των εμβολίων

και θανάτους δημιουργώντας «τροχοπέδη» στα συστήματα υγείας. Παρόλο που οι εμβολιασμοί –κατά γενική παραδοχή– αποτελούν σε παγκόσμιο επίπεδο μία από τις λίγες ιατρικές παρεμβάσεις των οποίων το όφελος είναι σημαντικό για άτομα όλων των ηλικιών, υπάρχουν ενδείξεις συνεχώς αυξανόμενων «κινήσεων» κατά των εμβολίων (anti-vaccine movement) στη Δυτική Ευρώπη, την Αμερική, την Ιαπωνία αλλά και σε άλλες χώρες. Σήμερα, εκτιμάται ότι πάνω από ένα εκατομμύριο Ευρωπαίοι αρνούνται να εμβολιάσουν τα παιδιά τους, «κωφεύοντας» στις οδηγίες των κυβερνήσεων και στα προγράμματα εθνικού εμβολιασμού. Στην Ελλάδα τα περιστατικά άρνησης των

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

βασικών εμβολιασμών παραμένουν περιορισμένα. Οι παιδίατροι, ωστόσο, έχοντας σε υψηλό ποσοστό τη φροντίδα των εμβολιασμών παιδιών και εφήβων, διαπιστώνουν τη βαθμιαία δημιουργία αρνητικού κλίματος.

Πού οφείλεται η αμφισβήτηση των εμβολίων Τα αίτια που οδηγούν στην αμφισβήτηση των εμβολίων, επηρεάζοντας την εφαρμογή τους, είναι πολλά. Ας δούμε τα πιο σημαντικά: Τα λοιμώδη νοσήματα που προλαμβάνονται με τα εμβόλια δεν υπάρχουν πλέον στην κοινότητα. Έτσι, οι νέοι γονείς αγνοούν τις βλαπτικές επιπτώσεις της νόσου και εστιάζουν τον φόβο τους στις πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες των εμβολίων. Η αύξηση του αριθμού των εμβολίων: Πολλοί θεωρούν ότι ορισμένα είναι περιττά ή ότι υπάρχει εμπορική σκοπιμότητα. Η αύξηση του αριθμού των εμβολίων που εφαρμόζεται με συστάσεις ή και νόμους του κράτους, καθώς η επιβολή δημιουργεί δυσπιστία. Στην Αυστραλία, λόγου χάριν, από φέτος τον Ιανουάριο όσοι γονείς αρνούνται να εμβολιάσουν τα παιδιά τους θα εξαιρούνται από τα επιδόματα πρόνοιας για παιδιά και οικογένειες. Ο «καταναλωτής» (γονείς παιδιών, ενήλικες) έχει γνώσεις για θέματα υγείας και θέλει να είναι υπεύθυνος για τις αποφάσεις που αφορούν το παιδί ή τον ίδιο (ο ιατρικός πατερναλισμός έχει εκλείψει). Η παραπληροφόρηση με τη νέα τεχνολογία διαδίδεται με «αστραπιαία» ταχύτητα (τα δυσάρεστα νέα ελκύουν πάντα περισσότερο από τα ευχάριστα).

Τα μέσα ευρείας ενημέρωσης, το Διαδίκτυο και οι οργανωμένες κινήσεις ατόμων κατά των εμβολίων, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων. Είναι χαρακτηριστικό το ότι υπάρχουν πάνω από 300 ιστότοποι με θέματα κατά των εμβολίων, στους οποίους υποστηρίζονται διάφορες απόψεις, όπως ότι τα εμβόλια προκαλούν ιδιοπαθείς νόσους, καταστρέφουν την ανοσία, το κίνητρό τους είναι μόνο το κέρδος, οι ανεπιθύμητες ενέργειες που προκαλούν δεν καταγράφονται, ενώ παρέχονται μέχρι και νομικές συμβουλές για την αποφυγή των εμβολιασμών. Οι συνέπειες που έχει η άρνηση της εμβολιαστικής κάλυψης είναι καταστροφικές. Για παράδειγμα, τη δεκαετία του 1970 οι αντιεμβολιαστικές ομάδες και τα media επηρέασαν αρνητικά για τον εμβολιασμό με το ολοκυτταρικό εμβόλιο του κοκκύτη, που ενοχοποιήθηκε για σοβαρές βλάβες στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (ΚΝΣ). Το αποτέλεσμα ήταν να σταματήσει ο εμβολιασμός στη Βρετανία, τη Σουηδία, την Ιαπωνία, τη Ρωσία και αλλού, με συνέπεια να δεκαπλασιαστούν έως και να εκατονταπλασιαστούν τα κρούσματα κοκκύτη σε αυτές τις χώρες, σε σχέση με όσες διατήρησαν υψηλό το ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης.

Η επανεμφάνιση της ιλαράς στις ΗΠΑ Ένα άλλο παράδειγμα αφορά στη διακοπή του εμβολιασμού έναντι της ιλαράς, της παρωτίτιδας και της ερυθράς (MMR) το 1998, εξαιτίας πιθανής συσχέτισης του εμβολίου με αυτισμό και φλεγμονώδη νόσο του εντέρου. Υπαίτια είναι έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Lancet από τον Βρετα-

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ΕΜΒΟΛΙΑ

άνω από ένα εκατομμύριο Ευρωπαίοι αρνούνται να εμβολιάσουν τα παιδιά τους

να στα πέντε παιδιά παγκοσμίως δεν κάνει καν τον βασικό εμβολιασμό

νό γαστρεντερολόγο Άντριου Γουέικφιλντ, ο οποίος προσπάθησε, χρησιμοποιώντας παραποιημένα δεδομένα, να συνδέσει το τριπλό εμβόλιο ιλαράς/παρωτίτιδας/ερυθράς με τον αυτισμό. Τα ευρήματα του Γουέικφιλντ, ο οποίος έχασε λόγω του σκανδάλου την ιατρική του άδεια, δεν επιβεβαιώθηκαν ποτέ και το Lancet απέσυρε οριστικά τη δημοσίευση. Ο φόβος για τος MMR, ωστόσο, εξακολουθεί να μειώνει την εφαρμογή του εμβολίου παρά την έλλειψη επιστημονικής τεκμηρίωσης. Το αντιεμβολιαστικό κίνημα ήρθε ξανά στο προσκήνιο στις αρχές του 2015, όταν ένας και μόνο ανεμβολίαστος επισκέπτης της Ντίσνεϊλαντ προκάλεσε ξέσπασμα ιλαράς στις ΗΠΑ. Είναι ενδεικτικό ότι μόνο εκείνον τον μήνα καταγράφηκαν 102 περιστατικά λοίμωξης από τον ιό της ιλαράς σε 14 διαφορετικές πολιτείες των ΗΠΑ, τα περισσότερα από τα οποία εντάσσονται στην εκτενή επιδημία που ξεκίνησε από την Καλιφόρνια. Σε επίπεδο έτους, αντίστοιχα, έγινε αναφορά για 664 περιστατικά σε 27 πολιτείες. Πρόκειται για τον μεγαλύτερο αριθμό κρουσμάτων ιλαράς που καταγράφεται στις ΗΠΑ από το 2000, χρονιά που ανακοινώθηκε πως η νόσος είχε εξαλειφθεί, καθώς δεν παρατηρήθηκε ενδημική μετάδοσή της κατά τη διάρκεια του συγκεκριμένου έτους. Τα κρούσματα αυτά προφανώς θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί αν είχαν εφαρμοστεί οι προγραμματισμένοι και απαραίτητοι εμβολιασμοί. Το προαναφερόμενο ξέσπασμα ενδέχεται μάλιστα να βρίσκεται πίσω και από τον θάνατο από ιλαρά μιας γυναίκας με εκτεθειμένο ανοσοποιητικό στην Ουάσιγκτον, τον πρώτο θάνατο από τη νόσο αυτή εδώ και περισσότερα από δέκα χρόνια στις ΗΠΑ.

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

Όταν η επιστήμη και η έγκυρη πληροφόρηση "εξουδετερώνουν" τον φόβο Η θεωρία για τη σχέση εμβολίων και αυτισμού, πάντως, καταρρίφθηκε για ακόμη μία φορά πρόσφατα, από έγκυρα επιστημονικά δεδομένα. Μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επίσημο περιοδικό της Αμερικανικής Ιατρικής Ένωσης, Journal of the American Medical Association (JAMA), καταδεικνύει ότι δεν υπάρχει καμία συσχέτιση μεταξύ των εμβολίων –και συγκεκριμένα του εμβολίου που προστατεύει από ιλαρά/παρωτίτιδα/ερυθρά (MMR)– και του κινδύνου εκδήλωσης αυτισμού. Η εγκυρότητα των αποτελεσμάτων υποστηρίζεται από τη μεγάλη έκταση της μελέτης, καθώς και από το γεγονός ότι τα στοιχεία που μελετήθηκαν είχαν συγκεντρωθεί στο πλαίσιο της δημιουργίας μιας εκτενούς βάσης ιατρικών δεδομένων, και όχι αποκλειστικά και μόνο για να μελετηθεί η σχέση μεταξύ εμβολίων και αυτισμού. Τόσο το ξέσπασμα ιλαράς στις αρχές του 2015 όσο και η πληρέστερη πληροφόρηση για τα εμβόλια που προωθήθηκε, λόγω αυτού του γεγονότος, είχαν τελικά θετικό αντίκτυπο στη στάση των γονέων στις ΗΠΑ απέναντι στα εμβόλια, όπως καταδεικνύει πρόσφατη δημοσκόπηση του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Time. Επιλέγοντας ένα τυχαίο δείγμα 1.416 ατόμων που είχαν τουλάχιστον ένα παιδί 17 ετών και κάτω, οι ερευνητές έθεσαν μια σειρά από ερωτήματα σχετικά με τα πιθανά οφέλη των εμβολίων, τους κινδύνους που λέγεται πως σχετίζονται με τους εμβολιασμούς αλλά και την ισχύουσα νομοθεσία σχετικά με τα εμβόλια. Ό-

πως αποδείχθηκε, το μεγαλύτερο ποσοστό των συμμετεχόντων ήταν επαρκώς ενημερωμένο και σύμφωνο με την κοινή παραδοχή που αφορά στην αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των εμβολίων.

Καταποντισμένα τα ποσοστά του αντιγριπικού εμβολιασμού στην Ελλάδα Η αρνητική εμπειρία με το εμβόλιο κατά της νέας γρίπης το 2010 εξακολουθεί να επηρεάζει αρνητικά τον αντιγριπικό εμβολιασμό στη χώρα μας, ο οποίος περιλαμβάνει άλλωστε το στέλεχος Α (Η1Ν1), που είχε προκαλέσει την παγκόσμια επιδημία το 2009. Τότε, η μεγάλη ζήτηση που είχε δημιουργηθεί απότομα για τάχιστη παραγωγή αντιγριπικού εμβολίου είχε προκαλέσει μια τεράστια συζήτηση αναφορικά με την ασφάλειά του (σύνδρομο Guillain-Barre), την αναγκαιότητα εμβολιασμού (άρνηση επαγγελματιών υγείας), καθώς και την εμπορική εκμετάλλευση με αφορμή τον γενικευμένο πανικό λόγω πανδημίας. Πέντε χρόνια μετά, και παρά την προσθήκη των εγκύων και των παχύσαρκων στις ομάδες υψηλού κινδύνου από την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών, η εμβολιαστική κάλυψη των πληθυσμών αυτών παραμένει χαμηλή, με ό,τι συνεπάγεται αυτό σε εισαγωγές στα νοσοκομεία, σε μονάδες εντατικής νοσηλείας και σε αυξημένους σε σχέση με το παρελθόν θανάτους παιδιών και ενηλίκων για το τρέχον διάστημα. Είναι χαρακτηριστικό ότι στα μέσα Φεβρουαρίου 2016, κι ενώ η εποχική γρίπη βρίσκεται σε έξαρση, μετράμε ήδη κοντά στους 50 θανάτους. Η «ρίζα» του προβλήματος –σύμφωνα με τους ειδικούς– εντοπίζεται στα «καταποντισμένα» ποσοστά εμβολιασμού κατά της γρίπης, εν μέρει και λόγω της απουσίας καμπάνιας ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του πληθυσμού. Με βάση τα επίσημα στοιχεία, μόλις 15% του γενικού πληθυσμού έχει εμβολιαστεί, μεταξύ των οποίων και άτομα που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες, ενώ στους επαγγελματίες υγείας το ποσοστό εμβολιασμού δεν ξεπερνάει το 10-11%, καθιστώντας τις δομές υγείας «αφύλακτες» από τον ιό.

ΠΟΥ:

Διογκούμενο πρόβλημα υγείας η διστακτικότητα απέναντι στα εμβόλια Την ανησυχία του απέναντι στο φαινόμενο που ο ίδιος αποκαλεί «διστακτικότητα α-

πέναντι στα εμβόλια» (vaccine hesitancy) εξέφρασε πρόσφατα με νέα ανακοίνωση που εξέδωσε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ). Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία του Οργανισμού, ένα στα πέντε παιδιά παγκοσμίως δεν κάνει καν τον βασικό εμβολιασμό, ενώ ενάμισι εκατομμύριο παιδιά χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο από ασθένειες που θα μπορούσαν να έχουν προληφθεί χάρη στα εμβόλια. «Οι αμφιβολίες σχετικά με την ασφάλεια των εμβολίων, οι προκαταλήψεις που βασίζονται σε μύθους και παρανοήσεις, η ανεπαρκής πληροφόρηση και η δυσπιστία απέναντι στους επαγγελματίες υγείας είναι μερικοί από τους παράγοντες που θέτουν τις βάσεις για να καλλιεργηθεί και να εξαπλωθεί η διστακτικότητα απέναντι στα εμβόλια» αναφέρει ο ΠΟΥ. «Όσοι καθυστερούν ή αρνούνται τους αναγκαίους εμβολιασμούς για τον εαυτό τους ή τα παιδιά τους δημιουργούν αυξανόμενες προκλήσεις για τις χώρες που επιζητούν να “γεφυρώσουν” το “χάσμα” της ανοσοποίησης» τονίζει ο Οργανισμός. Παραδόξως, το αντιεμβολιαστικό κίνημα είχε και ορισμένες θετικές συνέπειες. Αυτές ήταν η ανάπτυξη του ακυτταρικού εμβολίου του κοκκύτη, οι προσπάθειες για βελτίωση της επιτήρησης και των ανεπιθύμητων ενεργειών και, τέλος, η δημιουργία προγράμματος αποζημίωσης από ανεπιθύμητες ενέργειες εμβολίων. Θα πρέπει να τονιστεί πάντως ότι θεωρητικά πάντα υπάρχει πιθανός κίνδυνος, από την απλή τοπική αντίδραση που προκαλεί το αντιτετανικό εμβόλιο μέχρι τη σπάνια περίπτωση της εκδήλωσης παραλυτικής νόσου από το εμβόλιο της πολιομυελίτιδας με ζώντες εξασθενημένους ιούς (OPV).•••

νάμισι εκατομμύριο παιδιά χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο από ασθένειες που θα μπορούσαν να έχουν προληφθεί χάρη στα εμβόλια

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΑΡΘΡΟ

ΕΜΒΟΛΙΑ

• Τα ερωτήματα που συχνά απευθύνουν οι γονείς στους παιδιάτρους • Η παραπληροφόρηση και η πραγματικότητα γύρω από τα εμβόλια και τη σημασία τους

Μύθοι και αλήθειες σχετικά με τα εμβόλια του Αθανάσιου Μίχου, επίκουρου καθηγητή ΠαιδιατρικήςΛοιμωξιολογίας

Οι απαντήσεις των παιδιάτρων στα βασικά ερωτήματα των γονέων που σχετίζονται με τα εμβόλια, ιδιαιτέρως για όσα ψευδώς και ατεκμηρίωτα τους προσάπτονται τα τελευταία χρόνια

ι εμβολιασμοί, ως μέσο προφύλαξης από λοιμώδη νοσήματα, είναι από τις πιο αποτελεσματικές μεθόδους πρόληψης νόσων του ανθρώπου. Αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα στο πεδίο της δημόσιας υγείας. Νοσήματα που παλιότερα αποτελούσαν μάστιγα για τη δημόσια υγεία, όπως η ευλογιά, η πολιομυελίτιδα ή η διφθερίτιδα, εξαφανίστηκαν χάρη στον μαζικό εμβολιασμό. Παρά το αναμφισβήτητο όφελος από τη χρήση τους, τα τελευταία χρόνια δέχονται ατεκμηρίωτη κριτική και αμφισβήτηση, που συχνά αναπαράγεται μέσω του Διαδικτύου, με αποτέλεσμα να δημιουργείται σύγχυση σε κάποιους γονείς.

Ας δούμε μερικά από τα ερωτήματα που συχνά απασχολούν τους γονείς και ερωτούν τον παιδίατρο: 1. Μύθος: Δεν χρειάζεται εμβολιασμός, γιατί τα νοσήματα για το οποία εμβολιά-

ζουμε έχουν εξαφανιστεί, λόγω της αλλαγής του τρόπου ζωής και της βελτίωσης των συνθηκών υγιεινής. Αλήθεια: Παρότι η βελτίωση των συνθηκών υγιεινής

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

και το καθαρό νερό μείωσαν την επίπτωση κάποιων λοιμώξεων, τα εμβόλια συνέβαλαν αποφασιστικά ώστε να μειωθούν σοβαρά λοιμώδη νοσήματα που προκαλούν πολλούς θανάτους και επιπλοκές. Σε χώρες που δεν εμβολιάζονται συστηματικά, τα νοσήματα που προλαμβάνονται με εμβολιασμούς αποτελούν τα κύρια αίτια θανάτων βρεφών και παιδιών, π.χ. μηνιγγίτιδα, πνευμονία, ιλαρά. Ακόμη και σε χώρες με πολύ ανεπτυγμένα υγειονομικά συστήματα, σε περιπτώσεις που αυξάνονται τα παιδιά που δεν εμβολιάζονται, ακολουθούν επιδημίες από λοιμώδη νοσήματα με σοβαρές επιπλοκές και θανάτους. Για νοσήματα που λόγω εμβολιασμού μειώθηκαν ή και εξαφανίστηκαν προς το παρόν στη χώρα μας, όπως η πολιομυελίτιδα ή η διφθερίτιδα, ο εμβολιασμός συνεχίζεται, γιατί σε αρκετές χώρες υπάρχουν ακόμη κρούσματα. Σε συνθήκες μετακίνησης πληθυσμών ή αυξημένης μετανάστευσης μπορεί να έχουμε επανεμφάνιση σοβαρών λοιμωδών νοσημάτων. Το μόνο λοιμώδες νόσημα που εκριζώθηκε παγκοσμίως –γι’ αυτό και σταμάτησε ο εμβολιασμός– είναι η ευλογιά. Επιπλέον, τα εμβόλια γίνονται για παθογόνους μικροοργανισμούς που υπάρχουν στη φύση και δεν πρόκειται ποτέ να εξαφανιστούν, όπως ο τέτανος. 2. Μύθος: Καλύτερα το παιδί να περάσει φυσική νόσηση από τη λοίμωξη παρά να εμβολιαστεί. Αλήθεια: Τα εμβόλια επάγουν ανοσολογική αντίδραση παρόμοια με αυτήν της φυσικής λοίμωξης, που προστατεύει το παιδί σε επόμενη πραγματική έκθεση στον λοιμώδη

παράγοντα, χωρίς όμως τις επιπλοκές που κάνει η φυσική λοίμωξη. Είναι ξεκάθαρο ότι κανένα πλεονέκτημα δεν έχει το παιδί που θα νοσήσει από πολιομυελίτιδα και θα πάθει παράλυση ή από ιλαρά και θα πάθει μηνιγγοεγκεφαλίτιδα ή από μηνιγγιτιδόκοκκο και θα παρουσιάσει ψυχοκινητική καθυστέρηση. 3. Μύθος: Τα εμβόλια περιέχουν πολλά συστατικά που διεγείρουν υπέρμετρα το ανοσοποιητικό σύστημα των παιδιών. Αλήθεια: Ένα φυσιολογικό παιδί μπορεί να νοσεί από 6-8 ιώσεις τον χρόνο. Σε κάθε ίωση το ανοσοποιητικό σύστημα εκτίθεται σε 2-3.000 διαφορετικά αντιγόνα, χωρίς καμία μακροπρόθεσμη επιπλοκή. Ο συνολικός αριθμός των αντιγόνων που περιέχεται σε όλα τα εμβόλια του εμβολιαστικού προγράμματος των παιδιών δεν ξεπερνά τα 270. Τα εμβόλια σήμερα παράγονται με πολύ πιο αυστηρές προδιαγραφές και ποιοτικούς ελέγχους από ό,τι παλιότερα και περιέχουν λιγότερα αντιγόνα. 4. Μύθος: Τα εμβόλια περιέχουν υδράργυρο (θειομερσάλη), που βλάπτει τα παιδιά. Αλήθεια: Κανένα από τα εμβόλια που κυκλοφορούν στην Ελλάδα την τελευταία δεκαετία δεν περιέχει υδράργυρο. Η θειομερσάλη χρησιμοποιούνταν παλιότερα σε φιαλίδια εμβολίων πολλαπλών χρήσεων ως συντηρητικό και, παρότι δεν αποδείχθηκε ότι στη μορφή και στην ποσότητα που ήταν μπορούσε να προκαλέσει κάποια επιπλοκή, αφαιρέθηκε από όλα τα εμβόλια λόγω αυξημένης ανησυχίας του κοινού. 5. Μύθος: Τα εμβόλια περιέχουν άλλα συστατικά, όπως το αλουμίνιο, που μπορεί να βλάψουν τα παιδιά.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΑΡΘΡΟ

ΕΜΒΟΛΙΑ Αλήθεια: Το αλουμίνιο είναι πολύ κοινό μέταλλο στη φύση και χρησιμοποιείται σε ορισμένα εμβόλια για ενίσχυση της ανοσολογικής αντίδρασης. Το αλουμίνιο βρίσκεται σε τροφές, στο νερό, στον αέρα. Ενδεικτικά, η ποσότητα του αλουμινίου που λαμβάνει ένα βρέφος έως τους 6 μήνες από τα εμβόλια είναι 4 mg, από το μητρικό γάλα 6 mg, από τροποποιημένο γάλα αγελάδας 40 mg, από γάλα σόγιας 140 mg. Σε λήψη αντιόξινων δισκίων, η ημερήσια πρόσληψη αλουμινίου είναι 1.000 φορές μεγαλύτερη από όση ενός εμβολίου. 6. Μύθος: Τα εμβόλια, και ειδικά το εμβόλιο ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας (MMR), προκαλούν αυτισμό.

ε χώρες χωρίς συστηματικό εμβολιασμό, τα νοσήματα που προλαμβάνονται αποτελούν τα κύρια αίτια θανάτων βρεφών και παιδιών

Αλήθεια: Έχουν γίνει πολλές μελέτες σε διαφορετικούς πληθυσμούς, με πολύ μεγάλο αριθμό παιδιών, που έχουν δείξει ότι δεν υπάρχει καμία συσχέτιση συγκεκριμένων εμβολίων με τον αυτισμό ή άλλες νευροαναπτυξιακές διαταραχές. Ο αυτισμός είναι νόσημα με γενετικό υπόστρωμα και δεν σχετίζεται με τον εμβολιασμό. Η υποτιθέμενη μελέτη συσχέτισης του εμβολίου MMR με νευροαναπτυξιακές διαταραχές δημοσιεύθηκε το 1998, με μόλις 12 παιδιά, και αποσύρθηκε, καθώς αποδείχθηκε ότι χρησιμοποιήθηκαν παραποιημένα στοιχεία, και ο κύριος συγγραφέας είχε οικονομικό όφελος για τα αποτελέσματα που παρουσίαζε. 7. Μύθος: Τα εμβόλια προκαλούν συχνά σοβαρές παρενέργειες.

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

Αλήθεια: Οι συχνότερες παρενέργειες των εμβολίων είναι ήπιες και προβλέψιμες. Συνήθως, σκληρία ή ερεθισμός στο σημείο της ένεσης, πυρετός (συνήθως 1-2 κύματα), ανησυχία ή υπνηλία για 1-2 24ωρα. Οι σοβαρές παρενέργειες που μπορεί να συσχετιστούν με τον εμβολιασμό είναι εξαιρετικά σπάνιες (1:1.000.000) και συνήθως προκαλούνται λόγω υπερευαισθησίας ή αλλεργίας στα συστατικά του εμβολίου. Οι κίνδυνοι και οι επιπλοκές από φυσική νόσηση είναι πολύ πιο συχνές από ό,τι από τον εμβολιασμό. Η έγκριση των εμβολίων και η μελέτη της ασφάλειάς τους γίνεται από ανεξάρτητους διεθνείς οργανισμούς, με αυστηρά κριτήρια. Όλα τα δεδομένα των κλινικών μελετών δίνονται στη δημο-

σιότητα και δημοσιεύονται σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά για κρίση από άλλους επιστήμονες. 8. Μύθος: Τα εμβόλια προωθούνται από τις φαρμακοβιομηχανίες λόγω κέρδους. Αλήθεια: Τα εμβόλια που γίνονται στα παιδιά εξυπηρετούν το ατομικό και δημόσιο συμφέρον της μείωσης ή εξάλειψης σοβαρών λοιμωδών νοσημάτων. Τα περισσότερα εμβόλια, εκτός από την ατομική προστασία που προσφέρουν, μειώνουν τη φορεία και τη μετάδοση λοιμωδών παραγόντων στο περιβάλλον, δημιουργούν έτσι έναν τοίχο συλλογικής ανοσίας (ανοσίας της κοινότητας), που προφυλάσσει και ανεμβολίαστα άτομα και προλαμβάνει επιδημίες στην κοινότητα. Σε μια πολύ πρόσφατη μελέτη (MMRW April 2014), υπολογίστηκε ότι στις ΗΠΑ τα

τελευταία 20 χρόνια λόγω του εμβολιασμού έχουν προληφθεί 732.000 θάνατοι, 322 εκατομμύρια νοσήσεις και 21 εκατομμύρια νοσηλείες. Ο εμβολιασμός είναι από τις πιο αποδοτικές επενδύσεις στη δημόσια υγεία, αφού έχει υπολογιστεί ότι για κάθε 1 δολ. που δαπανάται, επιστρέφουν στο κράτος 3 δολ. άμεσο όφελος και 10 δολ. αν λογαριαστεί και το κοινωνικό κόστος.

της μείωσης του ποσοστού εμβολιασμού. Παρότι τα τελευταία χρόνια συζητιέται συχνά η αύξηση του αντιεμβολιαστικού κινήματος στην Ελλάδα, πιο σοβαρό πρόβλημα είναι τα παιδιά που ενώ οι γονείς επιθυμούν να τα εμβολιάσουν, δεν έχουν οικονομική δυνατότητα να επισκεφθούν παιδίατρο ή δεν έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και εμβόλια.

9. Μύθος: Δεν χρειάζεται να εμβολιάσω το παιδί μου αφού εμβολιάζονται τα άλλα παιδιά. Αλήθεια: Σε συνθήκες που μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού εμβολιάζεται (>95%), προστατεύονται και αυτοί που δεν εμβολιάζονται, καθώς μειώνεται η κυκλοφο-

10. Μύθος: Μπορώ να καθυστερήσω τον εμβολιασμό του βρέφους μου και θα το εμβολιάσω σε μεγαλύτερη ηλικία. Αλήθεια: Τα βρέφη που είναι μικρότερα του έτους και στη συνέχεια τα νήπια <5 ετών αποτελούν τον πλέον ευαίσθητο πληθυσμό για να νοσήσει από λοιμώδη νοσήμα-

α εμβόλια σήμερα παράγονται με πολύ πιο αυστηρές προδιαγραφές και ποιοτικούς ελέγχους από ό,τι παλιότερα και περιέχουν λιγότερα αντιγόνα

Who is who Ο Αθανάσιος Μίχος είναι επί-

κουρος καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών στην Α’ Παιδιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία». Μετεκπαιδεύθηκε στην Παιδιατρική-Λοιμωξιολογία στο Children’s Hospital, Harvard University, Boston. ρία των λοιμωδών παραγόντων στην κοινότητα. Αν όμως το ποσοστό εμβολιασμού υποχωρήσει, τότε τα ανεμβολίαστα άτομα κινδυνεύουν να νοσήσουν και να παρουσιάσουν επιπλοκές από τα νοσήματα. Αυτό μπορεί να γίνει λόγω αύξησης ανεμβολίαστων ατόμων στην κοινότητα από είσοδο μετακινούμενων πληθυσμών ή μεταναστών ή λόγω άρνησης εμβολιασμού από φόβο για υποτιθέμενες παρενέργειες, θρησκευτικούς λόγους, παρακολούθηση εναλλακτικών μορφών ιατρικής που αρνούνται τα οφέλη του εμβολιασμού. Για παράδειγμα, τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη, υπήρξαν σημαντικές επιδημίες ιλαράς στη Γαλλία, τη Γερμανία και την Αγγλία, ενώ το 2014 στην Καλιφόρνια πέρασαν την μεγαλύτερη επιδημία ιλαράς της τελευταίας εικοσαετίας, λόγω

τα και να παρουσιάσει σοβαρές επιπλοκές. Ο έγκαιρος εμβολιασμός, σύμφωνα με το πρόγραμμα εμβολιασμού, προφυλάσσει τα παιδιά από σοβαρά νοσήματα. Επιπλέον, για την προστασία των νεογνών που δεν έχουν προλάβει να εμβολιαστούν, χρειάζεται να γίνεται και εμβολιασμός του οικιακού περιβάλλοντος με εμβόλια για κοκκύτη και γρίπη, ώστε να δημιουργείται περιβάλλον προστασίας. Τα εμβόλια αποτελούν ζώνη ασφαλείας και ασπίδα προστασίας για τα λοιμώδη νοσήματα, ας μην τα στερήσουμε λοιπόν από τα παιδιά μας. Ειδικά σε μια χρονική συγκυρία όπως η παρούσα, που με τις μετακινήσεις πληθυσμών αυξάνει το ποσοστό του πληθυσμού που δεν είναι επαρκώς εμβολιασμένο, υπάρχει σημαντικός κίνδυνος για επανεμφάνιση λοιμωδών νοσημάτων.•••

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ΕΜΒΟΛΙΑ

Εμβόλια & Αυτισμός

Τα επιστημονικά Τα επιστημονικά στοιχεία στοιχεία για τον για τον

ΑΥΤΙΣΜΟ ΑΥΤΙΣΜΟ ΚΑΙΚΑΙ ΤΑ ΤΑ ΕΜΒΟΛΙΑ ΕΜΒΟΛΙΑ Προσαρμοσμένο από:

HEALTHCARE-MANAGEMENTDEGREE.NET

Πως ξεκίνησαν Πως ξεκίνησαν οι φήμες; οι φήμες;

1998 1998 Η μελέτηΗ μελέτη όμως είχε όμως κάποια είχε κάποια προβλήματα... προβλήματα... Δεν βασιζόταν Δεν βασιζόταν Δεν είχε σε στατιστικά σε στατιστικά ομάδα Το περιοδικό ΤοLancet περιοδικό δημοσίευσε Lancet δημοσίευσε μια μελέτη μια μελέτη δεδομένα δεδομένα ελέγχου eld, η οποίαeld, έδειχνε η οποία ότι έδειχνε ότι υπήρχε συσχέτιση υπήρχεμεταξύ συσχέτιση του μεταξύ αυτισμού τουκαι αυτισμού και των εμβολίων των εμβολίων

∆ΕΝ ΒΡΕΘΗΚΕ ∆ΕΝ ΒΡΕΘΗΚΕ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ

ο αντιεμβολιαστικό κίνημα έχει, δυστυχώς, αρχίσει να ξεδιπλώνει τα «πλοκάμια» του δεκαετίες πριν. Πέραν όμως των σεναρίων συνωμοσίας, που στις μέρες μας ενισχύονται και πολλαπλασιάζονται λόγω του Διαδικτύου και των social media, οι πολέμιοι των εμβολίων βρήκαν και έναν αναπάντεχο σύμμαχο. Δεκαέξι χρόνια πριν, η έγκυρη ιατρική επιθεώρηση Lancet δημοσίευσε μια μελέτη του Dr Andrew Wakefield, η οποία υποστήριζε πως ανακάλυψε σύνδεση μεταξύ του αυτισμού και των εμβολίων. Μετά από χρόνια αντιπαραθέσεων, κατά τα οποία γονείς ανά τον κόσμο έφθασαν να μην εμπιστεύονται τα εμβόλια, αλλά και 674 χιλιάδες δολάρια σε αποζημιώσεις από δικηγόρους που ασκούσαν διώξεις στις φαρμακευτικές εταιρείες που τα παρασκεύαζαν, διαπιστώθηκε ότι η μελέτη ήταν κατασκεύασμα του Dr Wakefield. Η Lancet εξέδωσε δημόσια συγνώμη και ανέφερε ότι περαιτέρω έρευνα οδήγησε στην ανακάλυψη πως η μελέτη ήταν πλαστή. Βέβαια, η ζημιά είχε γίνει...•••

Βασιζόταν σε Βασιζόταν στοιχεία σε στοιχεία Έβγαζε ασαφή Έβγαζε ασαφή Δεν είχε που θυμούνταν που θυμούνταν συμπεράσματα συμπεράσματα ομάδα οι άνθρωποιοιπου άνθρωποι που τα οποία δεν τα οποία δεν ελέγχου συμμετείχαν, συμμετείχαν, και όχι σε και όχι σε ήταν στατιστικά ήταν στατιστικά πραγματικάπραγματικά δεδομένα δεδομένα έγκυρα έγκυρα

Μετά τη δημοσίευση Μετά τη δημοσίευση της μελέτηςτης τουμελέτης του eld, eld, ακολούθησαν ακολούθησαν πολλές πολλές άλλες μελέτες άλλες με πιο μελέτες με πιο αυστηρό και αυστηρό σωστό και σωστό σχεδιασμό σχεδιασμό

Για το λόγο Για αυτό τοάλλοι λόγο αυτό επιστήμονες άλλοι επιστήμονες άρχισαν να άρχισαν να μελετούν τους μελετούν ισχυρισμούς τους ισχυρισμούς του του

1999 1999 μια μελέτη με μια μελέτη με

500 ΠΑΙ∆ΙΑ 500 ΠΑΙ∆ΙΑ

δεν βρήκε καμία δεν συσχέτιση βρήκε καμία συσχέτιση

2001 2001

μια μελέτη με μια μελέτη με

2002 2002

μια μελέτη στη μια μελέτη Δανία με στη Δανία με

μια μελέτη στη μια μελέτη Φινλανδία στημε Φινλανδία με

10.00010.000 ΠΑΙ∆ΙΑΠΑΙ∆ΙΑ 537.000 537.000 ΠΑΙ∆ΙΑΠΑΙ∆ΙΑ 535.000 535.000 ΠΑΙ∆ΙΑΠΑΙ∆ΙΑ πάλι δεν βρήκε πάλι καμία δεν συσχέτιση βρήκε καμία συσχέτιση δεν βρήκε καμία δεν συσχέτιση βρήκε καμία συσχέτιση

για ακόμα μιαγια φορά ακόμα δενμια βρήκε φορά καμία δεν βρήκε καμία συσχέτιση συσχέτιση

20122012 Μια ανασκόπηση Μια ανασκόπηση 58 58 μελετών στις μελετών οποίες στις οποίες έλαβαν μέρος έλαβαν πάνωμέρος από πάνω από

14.700.000 14.700.000 ΠΑΙ∆ΙΑ ΠΑΙ∆ΙΑ

20052005 Μια ανασκόπηση Μια ανασκόπηση 31 μελετών31 στις μελετών στις οποίες έλαβαν οποίες μέρος έλαβαν πάνωμέρος από πάνω από

10.000.000 10.000.000 ΠΑΙ∆ΙΑ ΠΑΙ∆ΙΑ Επίσης δεν βρήκε Επίσηςκαμία δεν βρήκε καμία συσχέτιση συσχέτιση

Ε∆ΕΙΞΕΕ∆ΕΙΞΕ ΟΤΙ ΣΕ ΟΤΙ ΚΑΜΙΑ ΣΕ ΚΑΜΙΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ∆ΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ∆ΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΟΥ ΤΟΥ ΕΜΒΟΛΙΟΥ ΕΜΒΟΛΙΟΥ ΜΕ ΤΟΝΜΕ ΑΥΤΙΣΜΟ ΤΟΝ ΑΥΤΙΣΜΟ ΣΕ ΣΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΟΛΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΤΙΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΟΥ ΑΝΕΛΥΣΕ ΠΟΥ ΑΝΕΛΥΣΕ

2004 2004 Το περιοδικόΤο Lancet περιοδικό Lancet δημοσίευσε μια δημοσίευσε δήλωση στην μια δήλωση στην

ΑΝΑΚΑΛΕΣΕ ΑΝΑΚΑΛΕΣΕ

οποία οποία την αρχική δημοσίευση την αρχική δημοσίευση

Είχαν εφαρμόσει Είχαν εφαρμόσει παρεμβατικές παρεμβατικές εξετάσεις στα εξετάσεις στα παιδιά χωρίς παιδιά να έχουν χωρίς τιςνα απαραίτητες έχουν τις απαραίτητες ηθικές ηθικές εγκρίσεις...απομόνωσαν εγκρίσεις...απομόνωσαν και διάλεξανκαι δεδομένα διάλεξαν δεδομένα που ήταν βολικά που ήταν για τη βολικά δημοσίευση για τη δημοσίευση τους... τους...

ΠΑΡΑΠΟΙΗΣΑΝ ΠΑΡΑΠΟΙΗΣΑΝ ΤΑ ∆Ε∆ΟΜΕΝΑ ΤΑ ∆Ε∆ΟΜΕΝΑ

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

Η ∆ΥΣΦΗΜΙΣΗ Η ∆ΥΣΦΗΜΙΣΗ ΤΩΝ ΕΜΒΟΛΙΩΝ ΤΩΝ ΕΜΒΟΛΙΩΝ ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ

2005

2012

Μια ανασκόπηση 31 μελετών στις οποίες έλαβαν μέρος πάνω από

Μια ανασκόπηση 58 μελετών στις οποίες έλαβαν μέρος πάνω από

10.000.000 ΠΑΙ∆ΙΑ

14.700.000 ΠΑΙ∆ΙΑ

Επίσης δεν βρήκε καμία συσχέτιση

2004 Το περιοδικό Lancet δημοσίευσε μια δήλωση στην

ΑΝΑΚΑΛΕΣΕ

οποία την αρχική δημοσίευση

Ε∆ΕΙΞΕ ΟΤΙ ΣΕ ΚΑΜΙΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ∆ΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΟΥ ΕΜΒΟΛΙΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΑΥΤΙΣΜΟ ΣΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΟΥ ΑΝΕΛΥΣΕ

Είχαν εφαρμόσει παρεμβατικές εξετάσεις στα παιδιά χωρίς να έχουν τις απαραίτητες ηθικές εγκρίσεις...απομόνωσαν και διάλεξαν δεδομένα που ήταν βολικά για τη δημοσίευση τους...

ΠΑΡΑΠΟΙΗΣΑΝ ΤΑ ∆Ε∆ΟΜΕΝΑ

Η ∆ΥΣΦΗΜΙΣΗ ΤΩΝ ΕΜΒΟΛΙΩΝ ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ

1/4 1.8%

γονείς πιστεύει ότι κάποια εμβόλια προκαλούν αυτισμό σε υγιή παιδιά Δεν υπάρχει ούτε 1 αξιόπιστη μελέτη που να συνδέει τα εμβόλια με τον αυτισμό

των γονιών δεν κάνουν εμβόλια στα παιδιά τους λόγω θρησκευτικών ή φιλοσοφικών πεποιθήσεων

Πρόσφατα σε μια θρησκευτική κοινότητα η οποία ήταν ενάντια στα εμβόλια εκδηλώθηκε επιδημία ιλαράς

Παρόλο που ανακοινώθηκε η εξάλειψη της ιλαράς το 2000...

Πριν τη μαζική εφαρμογή εμβολιασμών στα μωρά

το 1980

Στη Γαλλία σημειώθηκε μια μεγάλη επιδημία ιλαράς με 15.000 περιστατικά το 2011

Στην Αγγλία αναφέρθηκαν πάνω από 2.000 περιστατικά ιλαράς το 2012

Στις Ηνωμένες Πολιτείες ο κοκκύτης αυξήθηκε δραματικά το 2012

ΦΤΑΝΟΝΤΑΣ ΣΧΕ∆ΟΝ ΤΑ

50.000 ΚΡΟΥΣΜΑΤΑ

2.6

ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΘΑΝΑΤΟΙ από ιλαρά

Αριθμός περιστατικών 1960

5.000

2.900

1970

1980

2004

2012

Δημοσίευση του άρθρου του eld

ΜΥΘΟΙ ΓΙΑ ΤΑ ΕΜΒΟΛΙΑ Τα εμβόλια περιέχουν τοξικές ουσίες που μπορούν να βλάψουν τα παιδιά

Η θειομερσάλη, είναι μια ουσία που περιέχει υδράργυρο και χρησιμοποιούταν στο παρελθόν ως συντηρητικό των εμβολίων ώστε να μη μολύνονται. Εδώ και πολλά χρόνια η θειομερσάλη έχει αφαιρεθεί από όλα τα παιδιατρικά εμβόλια που συνιστώνται.

72% των μωρών είχαν εμβολιαστεί

84% των μωρών είχαν εμβολιαστεί

Η ΑΡΝΗΣΗ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΥ ήταν η κύρια αιτία της επιδημίας κοκκύτη το 2010 στην Καλιφόρνια

50.000

26.000

το 2012

122.000 ΘΑΝΑΤΟΙ

Μια νέα μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι

20 θάνατοι στις ΗΠΑ Εφαρμογή μαζικού εμβολιασμού

το 2000

562.400 ΘΑΝΑΤΟΙ

ΜΥΘΟΙ ΠΟΥ ΤΡΟΜΑΖΟΥΝ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ

Η απόφαση να μην εμβολιαστεί το παιδί μου επηρεάζει μόνο το παιδί μου

Ο ταυτόχρονος εμβολιασμός με περισσότερα από 1 εμβόλια μπορεί να υπερφορτώσει το ανοσοποιητικό σύστημα

Τα παιδιά που δεν εμβολιάζονται μπορεί να κολλήσουν κάποια ασθένεια και να τη μεταδώσουν σε μωρά που δεν έχουν προλάβει να εμβολιαστούν, όπως επίσης και σε ευπαθή άτομα

Κάθε μέρα, το ανοσοποιητικό σύστημα ενός υγιούς μωρού καταπολεμά αποτελεσματικά εκατομμύρια μικρόβια με τα οποία έρχεται σε επαφή. Ακόμα και αν ένα μωρό λάβει >1 εμβόλιο την ίδια ημέρα, τα εμβόλια περιέχουν ελάχιστα αντιγόνα σε σχέση με αυτά με τα οποία έρχεται σε επαφή ένα μωρό καθημερινά στο περιβάλλον του.

Οι φαρμακευτικές εταιρίες παράγουν εμβόλια μόνο για να βγάζουν κέρδος Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το 2013 τα έσοδα των εταιριών από όλα τα εμβόλια έφτασαν τα 24 δις $, το οποίο αντιστοιχεί μόνο στο 2-3% της συνολικής φαρμακευτικής αγοράς

ΤΑ ΕΜΒΟΛΙΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΑ! Τα οφέλη των εμβολίων

Συνέβαλαν στην εξάλειψη της Ευλογιάς ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ bit.ly/vacine_fraud bit.ly/vacine_outbreak bit.ly/vacine_preventable bit.ly/vacine_facts

Σώζουν περίπου 8 εκατομμύρια ζωές κάθε χρόνο

bit.ly/vacine_lancet t bit.ly/vacine_deniers bit.ly/vacine_parents

Μειώνουν σημαντικά τις ασθένειες ανά τον κόσμο

bit.ly/vacine_controversy bit.ly/vacine_measles bit.ly/vacine_immunizations bit.ly/vacine_anti

Η επαρκής κάλυψη με υπάρχοντα εμβόλια καθώς και η χρήση νέων εμβολίων θα μπορούσε να αποτρέψει 4 εκατομμύρια θανάτους παιδιών ηλικίας <5 ετών έως το 2015

Προσαρμοσμένο από:

HEALTHCARE-MANAGEMENT-DEGREE.NET

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ bit.ly/vacine_fraud bit.ly/vacine_outbreak bit.ly/vacine_preventable bit.ly/vacine_facts bit.ly/vacine_lancet bit.ly/vacine_profit bit.ly/vacine_deniers bit.ly/vacine_parents bit.ly/vacine_controversy bit.ly/vacine_measles bit.ly/vacine_immunizations bit.ly/vacine_anti

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΑΡΘΡΟ

ΕΜΒΟΛΙΑ

• Ο εμβολιασμός δημιουργεί "ομπρέλα" προστασίας • Η επικίνδυνη «μόδα» που επηρεάζει όλο και συχνότερα τους γονείς

ΑΝΤΙΕΜΒΟΛΙΑΣΤΙΚΌ ΚΊΝΗΜΑ

Mε υπεύθυνη δήλωση η άρνηση εμβολιασμού του Κωνσταντίνου Νταλούκα, παιδιάτρου και προέδρου της Ένωσης Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων Αττικής

Ο "θόλος" προστασίας στην υγεία που έχει δημιουργηθεί από τους εμβολιασμούς, τα τελευταία πολύ λίγα χρόνια, έχει αρχίσει να παρουσιάζει "ρωγμές" και να δέχεται επιθέσεις, κυρίως από το αντιεμβολιαστικό κίνημα

ο αντιεμβολιαστικό κίνημα, που έχει κάνει την εμφάνισή του εδώ και αρκετά χρόνια, βάζει σε κίνδυνο το εμβολιαστικό πρόγραμμα της χώρας μας και, επομένως, τη μελλοντική υγεία των παιδιών αλλά και των ενηλίκων. Αρκετοί γονείς, κυρίως νέοι σε ηλικία, με πρόσβαση σε κοινωνικά δίκτυα, με βάση πληροφορίες που διαβάζουν στα δίκτυα αυτά, δεν εμβολιάζουν τα παιδιά τους ή καθυστερούν τους εμβολιασμούς τους. Φαίνεται ότι η «μόδα» αυτή, όλο και περισσότερο, έχει αρχίσει να επηρεάζει την απόφαση των γονιών να εμβολιάσουν τα παιδιά τους, με αποτέλεσμα, τα τελευταία χρόνια, αρκετά συχνά, να αντιμετωπίζουμε την άρνηση για εμβολιασμό των παιδιών στα ιατρεία μας ή και την αναβολή εμβολιασμού για κάποια άλλα. Οι αντιρρήσεις φαίνεται να αφορούν αβάσιμες πληροφορίες για σοβαρές παρενέργειες που προκαλούν τα εμβόλια, καθώς και μυθεύματα

γύρω από μια διεθνή συνωμοσία που έχουν αναπτύξει οι φαρμακευτικές εταιρείες σε συνεργασία με τους γιατρούς προκειμένου να βγάλουν χρήματα. Το πρόβλημα καλά κρατεί, και οι στατιστικές φαίνεται να δείχνουν ότι το αντιεμβολιαστικό κίνημα αυξάνεται στη χώρα μας, όπως και σε παγκόσμιο επίπεδο. Θα πρέπει όμως να σημειωθεί ότι τα εμβόλια δεν προστατεύουν μόνο το παιδί που εμβολιάζεται. Όταν το μεγαλύτερο μέρος του

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

πληθυσμού εμβολιαστεί, τότε δημιουργείται μια «ομπρέλα» προστασίας ακόμη και για όλους αυτούς που δεν έχουν εμβολιαστεί, για διαφόρους λόγους, π.χ. παιδιά μικρότερα των 2 μηνών, παιδιά και ενήλικες που πάσχουν από κακοήθειες ή από νοσήματα που δεν τους επιτρέπουν τον εμβολιασμό κ.λπ. Δυστυχώς, αυτός ο «θόλος» προστασίας στην υγεία που έχει δημιουργηθεί από τους εμβολιασμούς, τα τελευταία πολύ λίγα χρόνια, έχει αρχίσει να παρουσιάζει «ρωγμές» και να δέχεται επιθέσεις, κυρίως από το αντιεμβολιαστικό κίνημα. Τα αποτελέσματα είναι οδυνηρά. Το 2015 είχαμε επιδημία ιλαράς στην Αμερική και την Ευρώπη, με συνέπεια στις ΗΠΑ να πεθάνει –για πρώτη φορά μετά από 12 χρόνια– ένας ενήλικας και στο Βερολίνο να χάσει τη ζωή του ένα βρέφος 12 μηνών. Ο ομοσπονδιακός υπουργός Υγείας, Χέρμαν Γκρέχε, έκανε έκκληση στους Γερμανούς να εμβολιαστούν, καταγγέλλοντας «ορισμένους ανεύθυνους που αντιτίθενται στα εμβόλια και σπέρνουν έναν παράλογο φόβο». Επίσης, μετά από 30 χρόνια χωρίς κανένα κρούσμα διφθερίτιδας στην Ισπανία και με τη νόσο ουσιαστικά να έχει εξαφανιστεί από τη χώρα, πρόσφατα ένα μεγαλύτερο παιδί έχασε τη ζωή του από διφθερίτιδα! Η νόσος πρέπει να εμφανίστηκε ξανά από κάποιον που ζούσε στο εξωτερικό, σε κάποια χώρα με κρούσματα διφθερίτιδας και μετέφερε τη νόσο στην Ισπανία. Το παιδί αυτό οι γονείς δεν το είχαν εμβολιάσει, παρασυρμένοι από το αντιεμβολιαστικό κίνημα. Ο υπουργός Υγείας της Ισπανίας απηύθυνε έκκληση στους γονείς για τον έγκαιρο εμβολιασμό των ανηλίκων: «Αυτή η υπόθεση πρέπει να βοηθήσει τους γονείς να καταλάβουν πως πρέπει να εμβολιάζουν τα

παιδιά τους. Πρώτα από όλα, πρέπει να υπερασπιζόμαστε τα δικαιώματα των παιδιών. Ο μη εμβολιασμός είναι ανεύθυνη και επικίνδυνη συμπεριφορά». Σήμερα, που σε όλο τον ανεπτυγμένο κόσμο η επιστημονική πληροφορία καταγράφεται, αναλύεται και αποδεικνύεται, φτάσαμε στο σημείο να αμφισβητούμε την αξία των επιστημονικών επιτευγμάτων όπως είναι τα εμβόλια και να ολισθαίνουμε προς ένα ιδιότυπο «μεσαίωνα». Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ένα στα πέντε παιδιά και πολλοί ενήλικες στη χώρα μας να είναι ανεμβολίαστοι (ΚΕΕΛΠΝΟ). Την ίδια στιγμή, σε παγκόσμιο επίπεδο 1,4 εκατομμύρια παιδιά χάνουν κάθε χρόνο τη ζωή τους πριν από την ηλικία των 5 ετών από νοσήματα που προλαμβάνονται με εμβολιασμό. Με στόχο την καταπολέμηση του παράλογου αντιεμβολιαστικού κινήματος, που βάζει σε κίνδυνο την υγεία και τη ζωή των παιδιών, η Ένωση Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων Αττικής δημιούργησε τη Φόρμα Άρνησης Εμβολιασμού και το Φυλλάδιο με τους Μύθους, που το αντιεμβολιαστικό κίνημα ισχυρίζεται, γύρω από τα εμβόλια. Η φόρμα έχει ως σκοπό να βάλει τον γονιό σε θέση ευθύνης για τον πιθανό κίνδυνο να αφήσει το παιδί του ανεμβολίαστο ή και να μεταθέσει στο μέλλον τον εμβολιασμό, μήπως και με τον τρόπο αυτό καταφέρει να τον κάνει να συνειδητοποιήσει την πολύ σοβαρή απόφαση να μην εμβολιάσει το παιδί του και αλλάξει τελικά γνώμη. Στη φόρμα, που καλείται να υπογράψει ο γονιός, αναφέρεται ευκρινώς ότι ο παιδίατρος έχει σαφώς και με λεπτομέρεια εξηγήσει το όφελος καθώς και τις πιθανές παρενέργειες που προκύπτουν από τα συγκεκριμένα εμβόλια.•••

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΑΡΘΡΟ

ΕΜΒΟΛΙΑ

• Ο ρόλος των επαγγελματιών υγείας στη μετάδοση νοσημάτων • Η αμφιλεγόμενη αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων ενημέρωσης των επαγγελματιών υγείας

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΊΕΣ ΥΓΕΊΑΣ

Γιατί είναι ανάγκη να εμβολιάζονται της Βάνας Παπαευαγγέλου, Αν. καθηγήτριας ΠαιδιατρικήςΛοιμωξιολογίας, της Ιατρικής Σχολής του Παν. Αθηνών, Γ’ Παιδιατρική Κλινική Παν. Αθηνών, Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου «Αττικόν»

Βάσει πρόσφατων ερευνών, μόλις 17-21,8% των ΕΥ δήλωσαν ότι σκόπευαν να εμβολιαστούν, παρότι είναι απαραίτητη η διατήρηση υψηλών επιπέδων ανοσίας, όχι μόνο για την προσωπική τους προστασία αλλά και για τη μείωση της μετάδοσης των λοιμώξεων

ι επαγγελματίες υγείας (EY) αποτελούν μια ομάδα ιδιαίτερα υψηλού κινδύνου για λοιμώξεις από νοσήματα που προλαμβάνονται με εμβολιασμό. Στα νοσήματα αυτά περιλαμβάνονται τόσο αυτά που μεταδίδονται παρεντερικά (όπως είναι η ηπατίτιδα Β) όσο και λοιμώδη νοσήματα που μεταδίδονται αερογενώς ή με άμεση επαφή (γρίπη, ανεμευλογιά, ιλαρά, ερυθρά, παρωτίτιδα, μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος και ηπατίτιδα Α).

Οι ΕΥ μεταδίδουν τις λοιμώξεις σε άλλους ασθενείς, αλλά και στις οικογένειές τους. Έτσι, θεωρείται απαραίτητο να διατηρούν υψηλά επίπεδα ανοσίας έναντι των νοσημάτων αυτών, όχι μόνο για την προσωπική τους προστασία αλλά και για τη μείωση της μετάδοσης των λοιμώξεων αυτών στους χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας. Αν και τα

τελευταία χρόνια έχουν διενεργηθεί πολλά προγράμματα ενημέρωσης των ΕΥ, η αποτελεσματικότητά τους αμφισβητείται. Η ηπατίτιδα Β (ΗΒV) μπορεί να μεταδοθεί κατά τη διενέργεια ιατρικών πράξεων. Υπολογίζεται ότι ο κίνδυνος μετάδοσης είναι σημαντικά υψηλότερος για τους ΕΥ σε σύγκριση με τον κίνδυνο που διατρέχουν οι

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

ασθενείς από ΗΒV (+) EY. Ορισμένες ιατρικές πράξεις είναι ιδιαίτερα υψηλού κινδύνου (γυναικολογικές, ορθοπαιδικές και επεμβάσεις γενικής χειρουργικής). Συστήνεται ο εμβολιασμός των ΕΥ έναντι της ηπατίτιδας Β και ορολογικός έλεγχος έναν μήνα μετά την ολοκλήρωση αυτού. Η εκπαίδευση των ΕΥ αποτελεί μία από τις κεντρικές δράσεις του Γραφείου Ηπατιτίδων του ΚΕΕΛΠΝΟ. Σήμερα, βρίσκεται σε εξέλιξη μελέτη εμβολιαστικής κάλυψης των επαγγελματιών υγείας έναντι του ιού της ηπατίτιδας Β, μέσω αποστολής σχετικού ερωτηματολογίου. Δεν υπάρχουν οδηγίες για την αντιμετώπιση ΕΥ με χρόνια ηπατίτιδα Β. Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες ευρωπαϊκές οδηγίες, συστήνεται η αποφυγή διενέργειας επεμβατικών ιατρικών πράξεων από ΕΥ με ιικό φορτίο HBVDNA μεγαλύτερο των 104vc/ml. H γρίπη αποτελεί τη συχνότερη λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού. Κατά τη διάρκεια της ετήσιας εμφάνισης της επιδημικής έξαρσης, παρατηρείται κατακόρυφη αύξηση των επισκέψεων ασθενών στους χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας. Συνιστάται ο ετήσιος εμβολιασμός των ΕΥ έναντι της εποχικής γρίπης, ο οποίος προσφέρει προστασία όχι μόνο στους ίδιους, αλλά στις οικογένειές τους και στους ασθενείς τους. Η εμβολιαστική κάλυψη των ΕΥ στην Ελλάδα παραμένει χαμηλή (22,8%), όπως φαίνεται από μελέτη κατά το 2008-2009, όπου διαπιστώθηκε σημαντική διακύμανση της εμβολιαστικής κάλυψης μεταξύ των γεωγραφικών διαμερισμάτων της χώρας. Πρόσφατα, διενεργήθηκαν δύο μελέτες, με στόχο να εξετάσουν τους παράγοντες που συνδέονται με την επιθυμία ή μη των ΕΥ να εμβολιαστούν έναντι του νέου ιού της

γρίπης Α (Η1Ν1). Μόλις 17-21,8% των ΕΥ δήλωσαν ότι σκόπευαν να εμβολιαστούν, και ο κύριος λόγος άρνησης του εμβολιασμού αφορούσε την ασφάλεια των εμβολίων (43.1%). Οι ΕΥ είναι ευάλωτοι και σε άλλα νοσήματα που προλαμβάνονται με εμβολιασμό. Σύμφωνα με πρόσφατη πανελλήνια επιδημιολογική μελέτη, το ποσοστό εφήβων επίνοσων για ανεμευλογιά στην Ελλάδα είναι υψηλότερο σε σύγκριση με άλλες χώρες της Βόρειας Ευρώπης. Αν και τα πρόσφατα δεδομένα εμβολιαστικής κάλυψης είναι ενθαρρυντικά και δείχνουν αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης έναντι της ιλαράς, της ερυθράς, της παρωτίτιδας (2η δόση MMR), του μηνιγγιτιδόκοκκου C και της ηπατίτιδας Α στους εφήβους, είναι πολύ πιθανό σημαντικό ποσοστό των νέων ΕΥ να παραμένουν επίνοσοι ή μερικώς εμβολιασμένοι. Η εφαρμογή υποχρεωτικού εμβολιασμού των ΕΥ, στο πλαίσιο των επαγγελματικών τους «υποχρεώσεων», έχει συζητηθεί λόγω της χαμηλής συμμόρφωσης των ΕΥ στις συστάσεις. Όμως ο υποχρεωτικός εμβολιασμός δεν είναι αποδεκτός, σύμφωνα με τις αρχές της ελευθερίας επιλογής και αυτονομίας (7). Στην Ελλάδα, η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών συστήνει τον εμβολιασμό των επίνοσων ΕΥ έναντι της ηπατίτιδας Α και Β [Υ1/Γ.Π. 15823823/01/08] και της εποχικής γρίπης. Είναι πιθανό η εκπαίδευση των μελλοντικών ΕΥ στις ιατρικές και νοσηλευτικές σχολές της χώρας, σε συνδυασμό με την ευαισθητοποίηση των νεοεισερχόμενων ΕΥ στους χώρους υπηρεσιών υγείας, να συντελέσει στη βελτίωση των επιπέδων ανοσίας έναντι των νοσημάτων που προλαμβάνονται με εμβολιασμό στις μελλοντικές γενιές των ΕΥ στη χώρα μας.•••

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΕΙΔΗΣΕΙΣ 1. Ιός Ζίκα 2. Ιός MERS 3. Χολέρα 4. Έμπολα 5. Αλλεργίες 6. Δάγγειος πυρετός

64 65 66 66 67 67

Τρέχουσες εξελίξεις Από τον ιό Ζίκα, τον MERS και τον Έμπολα, τη χολέρα, τον δάγγειο πυρετό έως και τις αλλεργίες, ο κλάδος των εμβολίων αποδεικνύεται «πεδίον δόξης λαμπρόν»

υναμική να εξελιχθούν σε επιδημία εντός του 2016 διαθέτουν πέντε ασθένειες, προειδοποιούν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα (ΓΧΣ). Ο λόγος για την ελονοσία, την ιλαρά, τη μηνιγγίτιδα και μια ομάδα ασθενειών που μεταδίδονται από ιούς και παράσιτα (όπως ο δάγγειος πυρετός, ο ιός Έμπολα, ο

Ιός Ζίκα

Ο μέχρι πρότινος «άγνωστος» ιός Ζίκα, που μεταδίδεται από τα κουνούπια, αρχικά πιστευόταν ότι τα πιο σοβαρά συμπτώματα που προκαλεί είναι πυρετό, εξανθήματα και πόνους στις αρθρώσεις. Αλλά μετά την πιθανή σύνδεσή του με κρούσματα μικροκεφαλίας σε βρέφη, η επιστημονική κοινότητα τον έβαλε στο στόχαστρο. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εκτίμησε ότι χρειάζονται 56 εκατ. δολ. για την καταπολέμηση του ιού μέχρι τον Ιούνιο, περιλαμβανομένης και της εσπευσμένης κατασκευής εμβολίων. Πρόσφατα, σε συνέντευξη τύπου, ο Βραζιλιάνος υπουργός Υγείας, Μαρσέλο Κάστρο, και ο Πέδρο Βασκονσέλος, γιατρός στο Ινστιτούτο Μεταδοτικών Ασθενειών Evandro Chagas, δήλωσαν πως στοχεύουν στην ανά-

ΕΜΒΟΛΙΑ

πτυξη ενός εμβολίου για τον ιό Ζίκα εντός του 2017. Μάλιστα, η Βραζιλία δεσμεύθηκε να διαθέσει 1,9 εκατ. δολ. για τα επόμενα 5 χρόνια, ενώ οι αρχές της χώρας ενώνουν τις δυνάμεις τους με το Πανεπιστήμιο του Τέξας. Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση Ομπάμα ζήτησε από το αμερικανικό Κογκρέσο περισσότερα από 1,8 δισ. δολ. ως

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

έκτακτη χρηματοδότηση για την καταπολέμηση του ιού Ζίκα στις ΗΠΑ και άλλες χώρες. Η χρηματοδότηση θα κατανεμηθεί ανάμεσα στο Υπουργείο Υγείας και το Υπουργείο Εξωτερικών, αλλά και την Υπηρεσία για τη Διεθνή Ανάπτυξη (AID), για να υποστηριχθούν προγράμματα ελέγχου των κουνουπιών, έρευνας για την ανακάλυψη εμβολίου καθώς και παροχής

ιός Ζίκα και το καλααζάρ), νοσήματα που χωρίς την απαιτούμενη επένδυση στην πρόληψη και την αντιμετώπιση μπορεί να καταστούν σοβαρή απειλή διεθνώς. Οι ΓΧΣ, μάλιστα, σημειώνουν πως, παρότι υπάρχουν τα μέσα για την αποτροπή χιλιάδων θανάτων, οι υπάρχουσες στρατηγικές για την πρόληψη μεγάλων

επιδημιών είναι μερικώς επιτυχημένες. Οι χώρες που κινδυνεύουν περισσότερο θα πρέπει να εξοπλιστούν ενισχύοντας τις υποδομές υγείας και τα μέτρα πρόληψης, αλλά και την εκπαίδευση των τοπικών κοινοτήτων, καθώς και τα συστήματα αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης.

υπηρεσιών υγείας σε εγκύους με χαμηλό εισόδημα, αναφέρει στην ανακοίνωσή του ο Λευκός Οίκος. Την ίδια ώρα, η GlaxoSmithKline Plc διενεργεί μελέτες σκοπιμότητας, προκειμένου να διαπιστώσει αν η τεχνολογία των εμβολίων της μπορεί να είναι κατάλληλη για την αντιμετώπιση του ιού Ζίκα, ενώ Pfizer Inc, Johnson & Johnson και Merck & Co Inc ενώνουν τις δυνάμεις τους για τον ίδιο λόγο. Ωστόσο, επιστήμονες και παράγοντες της φαρμακευτικής αγοράς εκτιμούν ότι η παραγωγή ενός ασφαλούς και αποτελεσματικού εμβολίου θα χρειαστεί χρόνο. Από την πλευρά της, η ιαπωνική Takeda Pharmaceutical Co Ltd προχωρά στη δημιουργία ομάδας για να ερευνήσει το ενδεχόμενο ανάπτυξης εμβολίου.

Ιός MERS

Πιο κοντά στην ανάπτυξη εμβολίου κατά του ιού MERS (Αναπνευστικό Σύνδρομο Μέσης Ανατολής), βρίσκονται επιστήμονες από την Ισπανία, τη Γερμανία και την Ολλανδία, τροποποιώντας γενετικά ένα εμβόλιο για τον ιό της ευλογιάς. Αποδέκτες του εμβολίου όμως θα είναι οι καμήλες, το ζώο που μεταφέρει τον ιό στους ανθρώπους. Ο ιός, αρχικά, παρουσιάζει συμπτώματα κοινά με το κρυολόγημα. Μέχρι τώρα, έχει πλήξει πάνω από 1.600 άτομα, 600 από τα οποία έχασαν τελικά τη ζωή τους. Αν και ώς τώρα ο ιός έχει εξαπλωθεί μόνο σε όσους προσεβλήθησαν από τις καμήλες και όσους έχουν έρθει σε στενή επαφή μαζί τους, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος της μετάλλαξης.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΕΜΒΟΛΙΑ

Χολέρα

Στην έγκριση ενός τρίτου παραγωγού εμβολίου κατά της χολέρας

Έμπολα

Το υπό ανάπτυξη εμβόλιο της Merck & Co κατά του ιού Έμπολα έχει αγοράσει η παγκόσμια εμβολιαστική συμμαχία Gavi

προχώρησε ο ΠΟΥ. Τρία εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου αναμένεται να διοχετευθούν στην αγορά εντός του 2016. Πρόκειται για το εμβόλιο της σουηδικής Crucell, που ουσιαστικά διπλασιάζει τα παγκόσμια αποθέματα, ενισχύοντας τον αγώνα εναντίον μιας σοβαρής και θανατηφόρας ασθένειας.

Gavi δήλωσε ότι η συμφωνία, ύψους 5 εκατ. δολ., θα βοηθήσει την αμερικανική φαρμακοβιομηχανία να εισαγάγει το εμβόλιο, που βρίσκεται σε κλινικές δοκιμές τελικού σταδίου, για προέγκριση και αδειοδότηση. Αν εγκριθεί το εμβόλιο VSV-ZEBOV, θα είναι ένα από τα πρώτα εμβόλια με άδεια στον κόσμο κατά του Έμπολα και στόχος της Gavi είναι να δημιουργήσει αποθέματα για μελλοντικές επιδημίες. Η συμφωνία εγκρίθηκε υπό την προϋπόθεση ότι το εμβόλιο θα πρέπει να υποβληθεί για χορήγηση άδειας στο τέλος του 2017. Εν τω μεταξύ, η Ρωσία ανακοίνωσε την

/ Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

παρασκευή ενός «πολύ αποτελεσματικού» εμβολίου για τον ιό Έμπολα, καθώς διαπιστώθηκε στις πρώτες φάσεις των ερευνών ότι αυξάνει σημαντικά τα αντισώματα. Σύμφωνα με τη Ρωσίδα υπουργό Υγείας, Βερόνικα Σκοβορτσόβα, οι κλινικές δοκιμές της Φάσης ΙΙΙ του εμβολίου “GamEvacCombi” θα ξεκινήσουν φέτος στη Γουινέα. Από τον ΠΟΥ εκφράζεται η επιθυμία μελέτης των δεδομένων ασφαλείας και ανοσογονικότητας του εμβολίου, με τη Ρωσία να απαντάει πως παρατηρήθηκαν μόνο δευτερεύουσες παρενέργειες, όπως πονοκέφαλοι και μικρή αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος.

Αλλεργίες

Κι όμως, τα εμβόλια μπορεί να γλυτώσουν εκατομμύρια ανθρώπους από την ταλαιπωρία αλλά και τον πιθανό κίνδυνο που συνοδεύει τις αλλεργίες

να τέτοιο εμβόλιο μπορεί να είναι έτοιμο σε τέσσερα με πέντε χρόνια και να καλύπτει κάθε πιθανό σύμπτωμα και αλλεργία. Από έκζεμα μέχρι άσθμα και από αλλεργίες που προκαλούνται από τη σκόνη και τις τρίχες της γάτας μέχρι και τους ξηρούς καρπούς.

Εκτιμάται, μάλιστα, πως το εν λόγω εμβόλιο, γνωστό και ως CYT003-Qbg10, όχι μόνο θα βελτιώσει τη θεραπεία και θα μειώσει το κόστος της, αλλά θα παράγεται και διανέμεται ευκολότερα. Πρόσφατη έρευνα της εταιρείας Cytos Βiotechnology κατέδειξε ότι μια σειρά του εμβολίου ήταν τόσο αποτελεσματική όσο τα στεροειδή στον έλεγχο του άσθματος. Το εμβόλιο περιέχει τμήματα συνθετικού DΝΑ, παρόμοια με εκείνα που βρίσκονται στο μικρόβιο που προκαλεί φυματίωση, τα οποία ξεγελούν τον οργανισμό που νομίζει ότι «δέχεται επίθεση» από μικρόβιο, ενεργοποιώντας τις άμυνες του ανοσοποιητικού συστήματος. Σε μελέτες που εξέτασαν την αποτελεσματικότητα του μηχανισμού δράσης του εμβολίου, περιορίστηκαν κατά 1/3 οι κρίσεις και τα συμπτώματα άσθματος σε 63 άτομα που έλαβαν δοκιμαστικές ενέσεις σε διάρκεια τριών μηνών, ενώ περιόρισε κατά 39% τις περιπτώσεις αλλεργίας στη μύ-

τη και τα μάτια λόγω σκόνης (με μία ένεση την εβδομάδα επί έξι εβδομάδες), βελτιώνοντας κατά 42% την ποιότητα της ζωής. Οι επιστήμονες της εταιρείας που εδράζεται στην Ελβετία εκτιμούν ότι το εμβόλιο θα βοηθήσει όσους έχουν αλλεργία σε τρίχες ζώων, ξηρούς καρπούς και οστρακοειδή. Η πρώτη ευρείας κλίμακας κλινική δοκιμή θα ξεκινήσει στις αρχές του ερχόμενου έτους.

Δάγγειος πυρετός

Επίσημη πρώτη για το εμβόλιο της Sanofi κατά του δάγγειου πυρετού, για το οποίο πρόκειται να κατατεθούν φάκελοι εγκρίσεων σε περίπου 20 χώρες. Το Μεξικό είχε εγκρίνει την προληπτική θεραπεία για τους τέσσερις ορότυπους του δάγγειου πυρετού, αλλά μόνο για ασθενείς ηλικίας από 9 έως 45 ετών, που διαβιούν σε περιοχές όπου η νόσος είναι ενδημική. Εν ολίγοις, το εμβόλιο δεν έχει, προς το παρόν, λάβει έγκριση για χορήγηση σε βρέφη και μικρά παιδιά, το κομμάτι του πληθυσμού που κινδυνεύει πρωτίστως. Ο δάγγειος πυρετός θεωρείται απειλή για περίπου το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ εκτιμάται ότι 400 εκατομμύρια άνθρωποι μολύνονται ετησίως.