ΧΡΗΜΑ #436, Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018 by ethosMEDIA

ΧΡΗΜΑ

www.banks.com.gr

ΧΡΗΜΑ

Γιάννης Μασούτης

τ.436/ 09-10.2018

Πρόεδρος ΕΒΕΘ

Διευθύνων Σύμβουλος Διαμαντής Μασούτης ΑΕ

Έχουμε τις υποδομές για νέες κατακτήσεις Εμείς, ως αλυσίδα Μασούτης, βρισκόμαστε κοντά στον καταναλωτή, αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες του, στηρίζοντας τους Έλληνες παραγωγούς και τα ελληνικά προϊόντα

Χρόνια Δημιουργίας

X+7 R

563

SS POS RE

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ P

ISSN 1105-0470

ΧΡΗΜΑ

S PO

21-0117

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.436 / 09-10.2018 / € 6,00

Τριάντα χρόνια δημιουργίας που «σκόνταψαν» σε 3 μνημόνια

ΧΡΗΜΑ

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΗΜΕΡΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ

ONOMATΕΠΩΝΥΜΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ-ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ* ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΟΔΟΣ Τ.Κ. ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΟΛΗ ΧΩΡΑ ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ε-ΜAIL ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ ΚΙΝΗΤΟ FAX ΑΦΜ* ΔΟΥ* * ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

Το ΧΡΗΜΑ καινοτομεί τεχνολογικά, κυκλοφορεί και ψηφιακά, με e-mail! Ο συνδρομητής μπορεί να ξεφυλλίσει και να διαβάσει το περιοδικό από την οθόνη του υπολογιστή του, με τρόπο παρόμοιο του εντύπου. Η τεχνολογία e-book προσφέρει δυνατότητες αναζήτησης με λέξεις-κλειδιά, rich media (video, ήχος, flash animations), hyperlinks, ψηφιακές σημειώσεις, κι όλα αυτά... οικολογικά!

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε έντυπη και ψηφιακή μορφή) ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝ ☐ ΕΞΑΜΗΝΗ (3 ΤΕΥΧΗ) 20,00€

☐ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ (6 ΤΕΥΧΗ) 30,00€

☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 45,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 80,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ☐ ΚΥΠΡΟΣ (6 ΤΕΥΧΗ) 100,00€

☐ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ (6 ΤΕΥΧΗ) 150,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΝΟMΙKΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 60,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 110,00€

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Αποκλειστικά σε ψηφιακή μορφή) ☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 15,00€ (Σε όλες τις συνδρομές συμπεριλαμβάνεται Φ.Π.Α.)

ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ☐ ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (089/470271-92 / ΙΒΑΝ GR46 0110 0890 0000 0894 7027 192) Βεβαιώνεστε πάντα ότι ο λογαριασμός στον οποίο καταθέτετε είναι της εταιρείας ETHOS MEDIA ΑΕ. Σημειώνετε πάντα το όνομά σας στο καταθετήριο. Παρακαλούμε, όπως αποστείλετε το καταθετήριο με fax στο 210 998 4953, υπόψη κ. Κωνσταντίνου Σαλβαρλή.

☐ ΕΠΙΤΑΓΗ ☐ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ *Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ETHOS MEDIA SA, Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος, Fax: 210 998 4953 Υπεύθυνος συνδρομών: Κωνσταντίνος Σαλβαρλής, 210 998 4909, salvarlis.k@ethosmedia.eu

Alpha International Trade

USERNAME

PASSWOR L D

,QWHUQDWLRQDOWUDGH

www.alpha.gr 210 326 0000

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

εν αρχή... του Κ.Μ. Γελαντάλι

Η «στρατιά» των «χρυσών» συμβούλων του ΤΑΙΠΕΔ και το φιάσκο με το «Ελευθέριος Βενιζέλος»

Κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της Δανιμαρκίας». Επίκαιρος όσο ποτέ ο Σαίξπηρ, στον Άμλετ του, με όσα τραγελαφικά διαδραματίζονται στο θέμα της παράτασης της σύμβασης για την παραχώρηση του «Ελευθέριος Βενιζέλος». Γιατί πώς αλλιώς να εξηγηθεί από νουνεχείς ανθρώπους το εξωφρενικό ποσό των 613,13 εκατ. στο οποίο θα έφτανε η απώλεια εσόδων του ΤΑΙΠΕΔ, του Υπερταμείου –κοντολογίς όλων ημών των φορολογουμένων–, αν η Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού της Κομισιόν δεν έβγαζε «κόκκινη κάρτα» στην υπογεγραμμένη σύμβαση; Αυτή είναι η διαφορά μεταξύ του καθαρού ποσού των 483,87 (600 με τον ΦΠΑ) της βελτιωμένης προσφοράς που υποχρεώθηκε να καταβάλει η ΔΑΑ ΑΕ στο Ταμείο στις 30 Μαΐου 2017, και η οποία έγινε αποδεκτή, και των 1,115 δισ. (1,382 με τον ΦΠΑ) της νέας προσφοράς της 14ης Σεπτεμβρίου φέτος, μετά το «μπλόκο» της DG Comp. Το σχετικό θέμα ήταν ένα από αυτά που εξαρχής αποκάλυψε και πρόταξε το banks.com.gr, κάνοντας λόγο –σε διαδοχικά δημοσιεύματα– για αποχρώσες ενδείξεις εξόφθαλμα χαριστικής ρύθμισης, απευθύνοντας εύλογα τον λόγο προς κάθε αρμόδιο εμπλεκόμενο. Μια υπόθεση που είχε προκαλέσει μέχρι και την «έκρηξη» του αρμόδιου υπουργού, Χρήστου Σπίρτζη. Η υπόθεση «ξεχάστηκε», ουδείς υπεύθυνος εδέησε να ασχοληθεί μαζί της, λες και 613,13 εκατ. «μάς περισσεύουν» (ήμαρτον!), για να ξανάρθει στο φως της δημοσιότητας με αφορμή σχετική ερώτηση του βουλευτή της ΝΔ Κ. Καραμανλή. Και τι έγινε, θα πείτε, για μερικές ημέρες, το θέμα απασχόλησε ξανά μερίδα των ΜΜΕ, χωρίς ωστόσο να γίνει κάτι ουσιαστικό, ούτε αυτήν τη φορά. Αλήθεια, γιατί; Ενώ από ΤΑΙΠΕΔ και Υπερταμείο (ως καθ’ ύλην εποπτεύον) ούτε καν μία ανακοίνωση, ένα δελτίο τύπου, σιγή ιχθύος… Σιγά, για 613,13 εκατ. ευρώ, είμεθα large, πολύ large, από τη στιγμή μάλιστα που η «στρατιά» των «χρυσών» συμβούλων συνεχίζει να αμείβεται πλουσιοπάροχα, και με προκαταβολές μάλιστα. Άραγε, πόσο γνωρίζει η πιάτσα πως όλη αυτή η «στρατιά» συμβούλων μόνο για το πρότζεκτ του «Βενιζέλος» κόστισε πάνω από 1 εκατ. ευρώ; Μάλιστα,

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

για να αποτιμήσει την 20ετή παράταση της σύμβασης στα 483,87 εκατ. και, σαν να μη συμβαίνει το παραμικρό, να συνεχίσει να συμβουλεύει το Ταμείο και στην επόμενη φάση του διαγωνισμού, μετά την παρέμβαση της DG Comp. Στις σχετικές αναρτήσεις μας στο banks.com.gr είχαμε γράψει ονόματα συμβούλων, αποτιμητών, νομικής υποστήριξης κ.λπ., όλων όσων εμπλέκονται στην υπόθεση. Εννέα, τουλάχιστον, είναι οι σύμβουλοι που έχουν προσληφθεί –μέχρι τώρα– από το ΤΑΙΠΕΔ μόνο για το πρότζεκτ του «Βενιζέλος», δηλαδή τόσο για την επέκταση της παραχώρησης όσο και για την πώληση του 30%, που θα ακολουθήσει. Για το σκέλος της επέκτασης της σύμβασης, εκτός από τις KPMG Advisors, ICS και Nomura International –που είναι αυτές οι οποίες ανέλαβαν και το πιο κρίσιμο μέρος των αποτιμήσεων–, ως χρηματοοικονομικοί σύμβουλοι έχουν προσληφθεί η Eurobank και η Lamda Infrastructure Finance, ως νομικοί σύμβουλοι το δικηγορικό γραφείο Ποταμίτης-Βεκρής και η Clifford Chance LLP και ως τεχνικός σύμβουλος η Steer Davies Gleave. Με βάση τις σχετικές προκηρύξεις του Ταμείου, όπου οι αμοιβές κινούνται (ανώτατο όριο) μεταξύ 140 και 200.000 ευρώ για κάθε σύμβουλο, υπολογίζεται ότι ο «λογαριασμός», μέχρι τώρα, ξεπερνάει το 1 εκατ. ευρώ. Σημειωτέον πως στην πρώτη αποτίμηση εκτιμητές ήταν η KPMG και η λιγότερο γνωστή ICS, με την πρώτη να παραμένει και στη συνέχεια συνεπικουρούμενη από τη Nomura. Για τη διαδικασία πώλησης του 30% (συμμετοχής του ΤΑΙΠΕΔ) ως χρηματοοικονομικοί σύμβουλοι ενεργούν η Deutsche Bank και η Eurobank.

Κ.Μ. Γελαντάλις

16 62

16 BANKING TECHNOLOGY

24 ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ

62 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

76 ΑΦΙΕΡΩΜΑ LOGISTICS

Οι τράπεζες στον αστερισμό της ψηφιακής εποχής

Έτοιμη να «πάρει φωτιά» η αγορά των ψηφιακών τεχνολογιών

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

Τριάντα χρόνια δημιουργίας που «σκόνταψαν» σε 3 μνημόνια

Η Ελλάδα μετατρέπεται σε παγκόσμιο διαμετακομιστικό κέντρο

ΧΡΗΜΑ

τ.436/09-10 2018

Γιάννης Μασούτης

www.banks.com.gr

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.436 / 09-10.2018 / € 6,00

περιεχόμενα

Τριάντα χρόνια δημιουργίας που «σκόνταψαν» σε 3 μνημόνια

ΧΡΗΜΑ τ.436/ 09-10.2018

Διευθύνων Σύμβουλος, Διαμαντής Μασούτης ΑΕ Πρόεδρος ΕΒΕΘ Έχουμε τις υποδομές για νέες κατακτήσεις Εμείς, ως αλυσίδα Μασούτης, βρισκόμαστε κοντά στον καταναλωτή, αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες του, στηρίζοντας τους Έλληνες παραγωγούς και τα ελληνικά προϊόντα

10 ~ ΔΙΕΘΝΗ

Χρόνια Δημιουργίας

SS POS RE

X+7

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ 563

ISSN 1105-0470

Παγκόσμιο χρέος και ομολογιακές αγορές

ΧΡΗΜΑ

S PO

21-0117

74 ~ CONNECTICORE

Καινοτόμες λύσεις και σημαντικές ευκαιρίες, στο κατώφλι της νέας εποχής

86 ~ ΥΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΕΣ ΒΡΑΒΕΙΑ ΧΡΗΜΑ 2018

Αναδείξτε τις καλύτερες εταιρείες του ελληνικού χρηματιστηρίου

ΘΕΜΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟY

Εμείς, ως αλυσίδα Μασούτης, βρισκόμαστε κοντά στον καταναλωτή, αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες του, στηρίζοντας τους Έλληνες παραγωγούς και τα ελληνικά προϊόντα.

02 ~ ΕΝ ΑΡΧΗ: Η «στρατιά» των «χρυσών» συμβούλων του ΤΑΙΠΕΔ και το φιάσκο με το «Ελευθέριος Βενιζέλος» 06 ~ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ: Μειώνουν θέσεις, πλέον, και στα blue chips 96 ~ ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ: Πλέον και… business drain

ΧΡΗΜΑ

ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Κωνσταντίνος Ουζούνης ouzounis.k@ethosmedia.eu

KEY ACCOUNT MANAGER Ράντω Μανώλογλου manologlou.r@ethosmedia.eu

YΠΕΥΘΥΝΗ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ Νατάσσα Λαζαράκου lazarakou.n@ethosmedia.eu

ISSN 1105-0470

HEAD OF CONTENT Χρήστος Κώνστας konstas.c@ethosmedia.eu

ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Δέσποινα Ροπόδη ropodi.d@ethosmedia.eu

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ Θοδωρής Αναγνωστόπουλος Shutterstock

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚTΗΣ Γιώργος Καλούμενος kaloumenos.g@ethosmedia.eu

DATABASE MARKETING Νίκος Αθανασίου athanasiou.n@ethosmedia.eu

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ Έλενα Χαραλάμπους zoegraph@gmx.net

ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ Κ.Μ. Γελαντάλις press-banks@ethosmedia.eu Σπύρος Κανιούρας kaniouras.s@ethosmedia.eu

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ & ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ Kωνσταντίνος Σαλβαρλής salvarlis.k@ethosmedia.eu

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ Αμαλία Λούβαρη louvari.a@ethosmedia.eu

Κυρέλα Πέτρου petrou.k@ethosmedia.eu

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ Γιούλη Μουτεβελή mouteveli.g@ethosmedia.eu

τεύχος Σεπτεμβρίου - Οκτωβρίου 2018

Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση φωτογραφιών και ύλης ή μέρους αυτής, και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη.

ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ: ETHOS MEDIA S.A. Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος T: 210 9984950, | Φ: 210 9984953 E: press-banks@ethosmedia.eu www.ethosmedia.eu

www.ethosevents.eu

www.hrima.gr

www.insuranceworld.gr

ΕΚΤΥΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ - ΕΝΘΕΣΗ Pressious Αρβανιτίδης Α.Β.Ε.Ε.

www.virus.com.gr

www.alivemag.gr

Intelligence, not just news.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Γιάννης Μασούτης

Διευθύνων Σύμβουλος, Διαμαντής Μασούτης ΑΕ, Πρόεδρος ΕΒΕΘ

Έχουμε τις υποδομές για νέες κατακτήσεις

ΧΡΗΜΑ 5

επικαιρότητα

Μειώνουν θέσεις, πλέον, και στα blue chips Τι δείχνουν τα χαμηλά 52 εβδομάδων για ΟΤΕ και ΟΠΑΠ

Πόσο κοντά είναι μια ευρύτερη μείωση των θέσεων που έχουν τα funds στα λεγόμενα «βαριά χαρτιά» του ελληνικού χρηματιστηρίου;

υτό είναι το ερώτημα που απασχολεί την επενδυτική και επιχειρηματική κοινότητα μετά τους κραδασμούς που ξεκίνησαν με το sell-off της Τετάρτης 3 Οκτωβρίου, αλλά και οι ηπιότερες αλλά σταθερές πωλήσεις των ξένων διαχειριστών μέχρι και τις τελευταίες συνεδριάσεις. Τάση που δεν φαίνεται να αλλάζει ούτε για το αμέσως επόμενο διάστημα, και τουλάχιστον για όσο συνεχίζεται η αναταραχή στις διεθνείς αγορές και παραμένουν υπό πίεση οι αναδυόμενες. Τα στοιχεία δείχνουν ότι ήδη από τα τέλη Ιουλίου-αρχές Αυγούστου ορισμένοι insiders είχαν αρχίσει να μειώνουν τη συμμετοχή τους στο μετοχικό κεφάλαιο εταιρειών της μεγάλης κεφαλαιοποίησης, σε μια προσπάθειά τους να «κλειδώσουν» ένα μικρό μόνο μέρος από τα πολύ μεγάλα κέρδη που «μετρούν» σε μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα. Η αβεβαιότητα για το τι μέλλει γενέσθαι με την... έξοδο της Ελλάδας στις αγορές ήταν ο κύριος λόγος που οδήγησε ξένα funds και μεγάλους επενδυτές να μειώσουν κατά 80 εκατ. ευρώ τη θέση τους τον Αύγουστο. Η επιδείνωση του επενδυτικού κλίματος (και) λόγω Ιταλίας συντήρησε αυτήν την τάση και τον Σεπτέμβριο, με άλλα περίπου 80 εκατ. να «μετρώνται» ως καθαρές εκροές από τις ελληνικές εισηγμένες στο ΧΑ εταιρείες.

Τα ποσά δεν είναι μεγάλα συγκρινόμενα με τη συνολική έκθεση/συμμετοχή που έχουν τα ξένα χαρτοφυλάκια και τον Σεπτέμβριο υπολογίζονταν στα 23 με 24 δισ. ευρώ (σε όρους αποτίμησης, πλην των 4

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

συστημικών τραπεζών). Τα ξένα σπίτια άρχισαν να «χτίζουν» θέσεις στο ελληνικό χρηματιστήριο μετά τα «χαμηλά του 2012», φτάνοντας σταδιακά να ελέγχουν στις αρχές Φεβρουαρίου 2018 σχεδόν 35 δισ. σε χρηματιστηριακή αξία των εισηγμένων. Ακολουθώντας την πολυετή ανοδική πορεία των ξένων χρηματιστηρίων (κυρίως) οι 21 μετοχές που απαρτίζουν τον δείκτη FTSE25 ενισχύθηκαν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο ποσοστό, φθάνοντας ακόμη και σε τριψήφια μεγέθη. Αποδόσεις πρωτοφανείς και, παρά το γεγονός ότι ο Γενικός Δείκτης του ΧΑ μετά δυσκολίας έφθασε μέχρι τις 860 μονάδες, η πλειονότητα των εισηγμένων/μετοχών στις οποίες έχουν αυξημένη παρουσία τα funds αντιστοιχούσαν σε τιμές πολλαπλάσιες. Μάλιστα, σε ορισμένες περιπτώσεις, η τρέχουσα τιμή μιας μετοχής αντιστοιχούσε στα επίπεδα που βρισκόταν ο Γενικός Δείκτης στα τέλη του 2007, δηλαδή πριν ξεσπάσει η κρίση στη στεγαστική πίστη των ΗΠΑ. Το ερώτημα είναι τι γίνεται από τώρα και στο εξής στην περίπτωση που τα ξένα χρηματιστήρια μπουν σε φάση bear market, συνεχιστούν και ενταθούν οι εκροές από τις αναδυόμενες αγορές, το «χρήμα» αρχίσει να μεταστρέφεται προς τα ομόλογα και τις πιο ασφαλείς επιλογές διεθνώς. Θα μείνει το ΧΑ και οι μετοχές εκτός του στόχαστρου των funds που θα μειώνουν τις θέσεις τους από τα χρηματιστήρια του Μιλάνου και της Κωνσταντινούπολης;

Τα στοιχεία δείχνουν ότι ήδη από τα τέλη Ιουλίου-αρχές Αυγούστου ορισμένοι insiders είχαν αρχίσει να μειώνουν τη συμμετοχή τους στο μετοχικό κεφάλαιο εταιρειών της μεγάλης κεφαλαιοποίησης.

Θεωρείται σχεδόν βέβαιο πως τα funds θα επιχειρήσουν να διασφαλίσουν μεγαλύτερο μέρος των υπεραξιών τους, και μάλιστα σε μια συγκυρία κατά την οποία, και λόγω «κλεισίματος των βιβλίων τους» για το 2018, θα κινηθούν ακόμη πιο επιθετικά τις προσεχείς εβδομάδες μέχρι τις 10-15 Δεκεμβρίου που τα funds, παραδοσιακά, «κάνουν ταμείο».

Ισχυροί όμιλοι και μεγάλες εισηγμένες προσέλκυσαν τα τελευταία χρόνια σημαντικά κεφάλαια, που κάποια στιγμή έφθασαν να αντιπροσωπεύουν το 18% του ΑΕΠ της χώρας. Στο μεγαλύτερο μέρος τους πρόκειται για επενδυτικά κεφάλαια, δηλαδή μεσομακροπρόθεσμου ορίζοντα, που πρακτικά σημαίνει ότι κατά μέσο όρο έχουν θέσεις τριετίας. Την πλειοψηφία την έχει μια ομάδα 8-10 εισηγμένων, από τις οποίες οι 5 αποτέλεσαν διαχρονικές επιλογές των ξένων στη διάρκεια της κρίσης και εμφανίζουν τις υψηλότερες αποδόσεις. Σε ΟΤΕ, Coca-Cola, Motor Oil, Μυτιληναίο, ΓΕΚ Τέρνα επενδύθηκαν σημαντικά κεφάλαια από στρατηγικούς παίκτες (Schroeders στον ΟΤΕ, Fairfax στον Μυτιληναίο, York Global Capital στη ΓΕΚ Τέρνα), αλλά και δεκάδες μεγαλύτερα ή μικρότερα χαρτοφυλάκια (Fidelity, BlackRock, OakTree Partners, RBR Capital, NordskeBank, Marathon, SouthBridge, PVE Capital κ.ά.). Επενδυτικές θέσεις που στην περίπτωση του ΟΤΕ απέδωσαν –σε διάστημα τριετίας– 24,3% (καθώς η μετοχή είχε τότε 8,07 ευρώ), της Coca-Cola έδωσαν 40,8% (από τα 19,61 ευρώ), του Μυτιληναίου 80% (από τα 4,80 ευρώ), της Motor Oil 120% (από τα 10,77 ευρώ), της ΓΕΚ Τέρνα 170% (από το 1,79 ευρώ), με βάση τις τιμές της 8ης Οκτωβρίου του 2015. Τη μερίδα του λέοντος στο free float των εταιρειών ελέγχουν 10-15 mega funds, συνεπώς η συνέχεια θα εξαρτηθεί από τη στάση κυρίως αυτών των χαρτοφυλακίων, στον βαθμό που θα θελήσουν να εγγράψουν μεγαλύτερο μέρος από τα πολύ σημαντικά κέρδη τους. Στο μετοχικό κεφάλαιο του ΟΤΕ ένα ποσοστό 5,03% έχει η Schroeders, μια δεκάδα μεγάλων funds ελέγχει άλλο ένα 6-8% του μετοχικού κεφαλαίου, ενώ πληθώρα είναι αυτά με ποσοστό μικρότερο του 5%. Στο μετοχικό κεφάλαιο της Motor Oil η συμμετοχή των ξένων υπολογίζεται ότι ξεπερνά το 70% (του free float), με τις τελευταίες σημαντικές εισροές να έχουν γίνει για λογαριασμό passive funds, με αφορμή την ένταξη της μετοχής στον σημαντικότερο διεθνή δείκτη MSCI Greece. Αυξημένη είναι η παρουσία ξένων και στο μετοχικό κεφάλαιο του Μυτιληναίου –υπολογίζεται στο περίπου 55% του free float–, με κυρίως αμερικανικά

χαρτοφυλάκια (ενδεικτικά η Fidelity) να έχουν επενδύσει στις προοπτικές της εταιρείας. Ανάλογη είναι η εικόνα για τη ΓΕΚ Τέρνα, που μπορεί να θεωρηθεί «πρωταθλήτρια» από πλευράς απόδοσης, με τη York Global Finance να γράφει υψηλότατες υπεραξίες και μικρότερες η Reggeborgh Invest, που τοποθετήθηκε από φέτος τον Απρίλιο. Τα περιθώρια διόρθωσης όχι μόνο των συγκεκριμένων blue chips αλλά και άλλων από τη μεγάλη κεφαλαιοποίηση είναι συνάρτηση του κλίματος που θα διαμορφώνεται στις αγορές, της εκροής κεφαλαίων ευρύτερα από ευρωπαϊκά assets, λόγω της περαιτέρω επιβάρυνσης του βαθμού επενδυτικού ρίσκου για την Ευρώπη, της κατάστασης στα αναδυόμενα χρηματιστήρια, σε συνδυασμό με τη βεβαιότητα για αύξηση της απόδοσης των ομολόγων, και δη των αμερικανικών. Ωστόσο, στο διάστημα 11-15 Οκτωβρίου καταγράφηκαν νέα χαμηλά 52 εβδομάδων για δύο από τις πιο δημοφιλείς των ξένων funds, ΟΤΕ και ΟΠΑΠ, που «είδαν» την τιμή των μετοχών τους να πιέζεται ασφυκτικά, «δείχνοντας» πως η απόδοσή τους για τον Οκτώβριο «κλείνει» με αρνητικό πρόσημο. Και αυτό είναι μια ένδειξη που ενισχύει τους short παίκτες.

Αυξημένο το «βάρος» τους Σε περίπτωση που υποχωρήσουν οι τιμές των blue chips, αναπόφευκτη θα είναι η ακόμη ισχυρότερη πίεση στους βασικούς χρηματιστηριακούς δείκτες. Αυτό γιατί η στάθμιση μετοχών όπως ο ΟΤΕ και η Coca-Cola «βαραίνει» πολύ στη διακύμανση των δεικτών. Ενδεικτικά, ο ΟΤΕ με συντελεστή στάθμισης 11,63% και η Coca-Cola με 10,86% «βαραίνουν» κατά 22,5%, δηλαδή το 1/4 της συνολικής στάθμισης του Γενικού Δείκτη. Στο 7,4% βρίσκεται η στάθμιση της Motor Oil, στο 5,36% του Μυτιληναίου και στο 2,87% της ΓΕΚ Τέρνα –αθροιστικά, ένα 15,63% του Γενικού Δείκτη. • • • ΧΡΗΜΑ 7

χρηματιστήριο

Μελαγχολικά μηνύματα για το μέλλον της Ευρώπης Σε κλοιό τα χρηματιστήρια Πορεία ελεύθερης πτώσης –με τον Γενικό Δείκτη να καταγράφει χαμηλές επιδόσεις τόσο του τρέχοντος έτους όσο και των τελευταίων 19 τουλάχιστον μηνών– σημειώνεται στο ελληνικό χρηματιστήριο στις τελευταίες συνεδριάσεις

του Δημήτρη Τζάνα Διευθυντή Επενδύσεων, Κύκλος ΑΧΕΠΕΥ

υτό είναι το αποτέλεσμα αθρόων πωλήσεων τραπεζικών κυρίως μετοχών, αλλά και άλλων δεικτοβαρών τίτλων μετοχών υψηλής κεφαλαιοποίησης, καθώς οι συμμετέχοντες στο ΧΑ επενδυτές εξωτερικού ρευστοποιούν, παραβλέποντας τα υγιή θεμελιώδη των εταιρειών, και πωλούν «ό,τι μπορεί να ρευστοποιηθεί». Πρόκειται για σκηνικό αυτοτροφοδοτούμενης διαδικασίας πωλήσεων από πλευράς επενδυτών, που υποβοηθείται από την υποτιμητική κερδοσκοπία και τις «αναγκαστικές» πωλήσεις όσων δραστηριοποιούνται βραχυπρόθεσμα και τα χαρτοφυλάκιά τους είναι σε συνθήκες margin call ή οφείλουν να προβούν σε stop loss. Αναπόφευκτα, η τεχνική εικόνα επιβαρύνεται καθημερινά, με τα όρια στήριξης να καταρρίπτονται σαν χάρτινοι πύργοι και με τον Γενικό Δείκτη να πιθανολογείται ότι σύντομα θα προσεγγίσει την περιοχή των 600 μονάδων. Η εξήγηση αυτού του σκηνικού έρχεται από παράγοντες που δεν κατέλαβαν εξαπίνης την επενδυτική κοινότητα. Ήταν όμως η όξυνση της αντιπαράθεσης της Ρώμης με τις Βρυξέλλες των τελευταίων ημερών, καθώς η ρητορική ξεπέρασε κάποια όρια, με τον Ιταλό αντιπρόεδρο να αποκαλεί τους Γιούνκερ και Μοσκοβισί «εχθρούς της Ευρώπης», γεγονός που επιδείνωσε το κλίμα και μετέδωσε μελαγχολικά μηνύματα για το μέλλον της ευρωζώνης. Η εκτόξευση των αποδόσεων των 10ετών ομολόγων προς το 3,70% για τα ιταλικά και προς το 4,70% για τα ελληνικά είναι η άμεση συνέπεια, διαχέοντας τον φόβο στους επενδυτές, που οδηγούνται μαζικά από τις «επικίνδυνες» μετοχές στα «ασφαλή» ομόλογα. Όμως, αυτήν τη φορά, ακόμη και οι αποδόσεις στα αμερικανικά ομόλογα κινούνται ανοδικά, καθώς η προοπτική αύξησης των ελλειμμάτων και συσσώρευσης του δημόσιου χρέους συνιστά και για τις ΗΠΑ πιο κοντινή προοπτική. Επιπλέον, στα καθ’ ημάς, η σεναριολογία για τα του τραπεζικού συστήματος βρίσκεται σε εξέλιξη. Η ανάγκη για επιτάχυνση της εξυγίανσης των τραπεζικών χαρτοφυλακίων συνυφαίνεται με διάφορες λύσεις, όπως η σύσταση μιας bad bank, η επιτάχυνση των τιτλοποιήσεων, σε συνδυασμό με κρατικές εγγυήσεις ή με άλλους τρόπους. Όλοι οι τρόποι, ωστόσο, έχουν ως κοινό

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

Αναπόφευκτα, η τεχνική εικόνα επιβαρύνεται καθημερινά, με τα όρια στήριξης να καταρρίπτονται σαν χάρτινοι πύργοι και με τον Γενικό Δείκτη να πιθανολογείται ότι σύντομα θα προσεγγίσει την περιοχή των 600 μονάδων.

παρονομαστή την υποβοήθηση από «νέο χρήμα», που είναι αναγκαίο να προέλθει από τους δανειστές, ώστε να επανέλθει η εμπιστοσύνη της επενδυτικής κοινότητας στις προοπτικές των τραπεζών, μια διαδικασία που αναπόφευκτα θα συνδεθεί με κάποιους όρους που θα ζητηθούν. Ενόψει δε τέτοιων εξελίξεων, δεν είναι παράδοξη η καθημερινή κλιμάκωση της αποεπένδυσης από τους τραπεζικούς τίτλους, ενώ αρνητικά για την αξιοπιστία της αγοράς συνεχίζει να λειτουργεί η υπόθεση της Folli Follie, με τους ομολογιούχους να κλιμακώνουν τις ενέργειές τους στην προσπάθεια ελαχιστοποίησης των ζημιών τους. Έτσι, η αποεπένδυση τείνει να επεκτείνεται και σε άλλους τίτλους, υψηλής και μεσαίας κεφαλαιοποίησης, καθώς η αναζωπύρωση του κινδύνου χώρας μέσω της αύξησης των spreads των ομολόγων επεκτείνεται, αγνοώντας συχνά τα ισχυρά θεμελιώδη και τις θετικές προοπτικές τους. Στις διεθνείς αγορές είναι εμφανής η επίπτωση του κλοιού των κλιμακούμενων επιτοκίων των ομολόγων. Οι επενδυτές ευλόγως επιλέγουν τη στροφή από τις μετοχές στα ομόλογα, εδραιώνοντας την πεποίθηση ότι ακόμη και στις ΗΠΑ εξαντλήθηκε η δυναμική των αγορών, με τους δείκτες να έχουν ολοκληρώσει τον ανοδικό κύκλο τους. Άλλωστε, και τα δεδομένα της αγοράς εργασίας, με την ανεργία στο 3,7%, να βρίσκεται στη χαμηλότερη επίδοση από το 1969 (!), σηματοδοτούν την κλιμάκωση των παρεμβατικών επιτοκίων από τη Fed στους επόμενους μήνες. Παράλληλα, το ΔΝΤ βλέπει επιβράδυνση της ανάπτυξης τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην ΕΕ. Τέλος, οι οίκοι πιστοληπτικής ικανότητας διαγκωνίζονται στη δημοσιοποίηση εκθέσεων με τις δυσμενείς επιπτώσεις που θα συμβούν αν κάποιος από τους «μαύρους κύκνους» (άτακτο Brexit, απότομη αύξηση χρέους, νέα τραπεζική κρίση, όξυνση του εμπορικού πολέμου κ.ά.), που υπάρχουν στο περιβάλλον, εντείνει την παρουσία του. Συνθήκες, δηλαδή, που αναπόφευκτα θα επηρεάσουν αρνητικά τα εταιρικά μεγέθη, επιβαρύνοντας περαιτέρω το κλίμα των διεθνών αγορών. • • •

ΧΡΗΜΑ 9

διεθνή

Το «κουτί της Πανδώρας» Παγκόσμιο χρέος και ομολογιακές αγορές του Λουκά Παπαϊωάννου, Οικονομολόγου-Corporate Advisor, Msc Banking & Finance, Fast Finance ΑΕΠΕΥ

Αν ζούσε σήμερα ο Ησίοδος, το παγκόσμιο κρατικό και ιδιωτικό χρέος θα καταλάμβανε σχεδόν όλο τον χώρο στο «κουτί της Πανδώρας» του, με τα σημερινά οικονομικά δεδομένα. Τα πάνω από 80 τρισ. δολ. κρατικό χρέος, που απεικονίζονται ακολούθως, αν αθροιστούν με τα 167 τρισ. δολ. ιδιωτικού χρέους (νοικοκυριά-επιχειρήσεις και τράπεζες), δημιουργούν μια εν δυνάμει «πυρηνική βόμβα» ύψους 247 τρισ. δολ. συνολικού παγκόσμιου χρέους (στοιχεία ΙIF A’ τριμήνου 2018). Ακολουθεί η απεικόνιση δημόσιου χρέους του εξαμήνου 2018:

ο μεγαλύτερο μέρος αυτού του χρέους αφορά κυρίως κρατικές και εταιρικές ομολογιακές εκδόσεις. Οι ομολογιακές αγορές διεθνώς απορροφούν πολλαπλασίως μεγαλύτερα κεφάλαια από τις αγορές μετοχών και προσελκύουν κυρίως θεσμικούς, αλλά και μεγάλους ιδιώτες επενδυτές, τόσο σε κρατικά όσο και σε εταιρικά χρεόγραφα. Οι ομολογιακές αγορές, για μεγάλο χρονικό διάστημα, βίωναν μια εποχή χαμηλών επιτοκίων, κυρίως λόγω της αφθονίας χρήματος που χορηγούσαν οι κεντρικές τράπεζες, μέσω κυκλικών προγραμμάτων ποσοτικής χαλάρωσης (QE), που ως βασικό στόχο είχαν την τόνωση της παγκόσμιας οικονομίας και την αποφυγή φαινομένων ύφεσης, που δημιουργούσαν σε τακτά χρονικά διαστήματα μικρές ή μεγάλες οικονομικές κρίσεις.

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

Το «φάρμακο» της συνεχούς φθηνής παρεχόμενης ρευστότητας λειτούργησε για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά, όπως κάθε «φάρμακο», όταν χορηγείται για πολύ καιρό και σε μεγάλες δόσεις, δημιουργεί παρενέργειες ή δεν έχει πια αποτέλεσμα. Έτσι, οι κεντρικές τράπεζες, με προεξάρχουσες τη FED και την ECB, αποφάσισαν να διακόψουν τη θεραπεία αργά, αλλά σταθερά. Η ανακοίνωση και μόνο της περιστολής των προγραμμάτων ποσοτικής χαλάρωσης σε μια, θεωρητικά, αποτελεσματική αγορά θα έπρεπε άμεσα να είχε επηρεάσει αυξητικά τα επιτόκια δανεισμού και πτωτικά τις χρηματαγορές, αλλά αντί αυτού είδαμε τα επιτόκια να επηρεάζονται ελάχιστα και τις χρηματαγορές να παραμένουν στα υψηλά τους, ενώ οι αμερικανικές αγορές

έγραψαν και νέα ιστορικά υψηλά, υποστηριζόμενες από τα καλά εταιρικά αποτελέσματα. Έτσι και αλλιώς όμως, κανένας πια δεν πιστεύει ότι οι αγορές λειτουργούν ορθολογικά και πλήρως αποτελεσματικά. Όλα τα ωραία πράγματα όμως κάποτε τελειώνουν, και αργά αλλά βασανιστικά οι δανειστές και οι δανειζόμενοι του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος αρχίζουν να καταλαβαίνουν τις παρενέργειες που μπορούν να δημιουργηθούν, ξαφνικά και χωρίς προειδοποίηση. Τα σημάδια αχνοφαίνονται εδώ και καιρό και το πότε θα δημιουργήσουν φαινόμενο «τσουνάμι» στις διεθνείς χρηματαγορές δεν διαφαίνεται μακρινό, τερματίζοντας έναν υπερδεκαετή κύκλο οικονομικής ανάπτυξης. Φαινόμενα όπως ο οικονομικός προστατευτισμός, ο εθνικισμός και ο λαϊκισμός αποτελούν τροφή για την επόμενη οικονομική κρίση, δημιουργώντας πολλές φορές και γεωπολιτικές συγκρούσεις, και αυτήν την εποχή τα βλέπουμε όλα μαζί και πιο έντονα. Τα πρώτα αποτελέσματα όλων των ανωτέρω αρχίζουν και κάνουν την εμφάνισή τους στο κόστος δανεισμού των κρατών και κυρίως στα 10ετή ομόλογά τους, που δίνουν και μια μεσομακροπρόθεσμη εκτίμηση στις αγορές. Η διάσπαση του 3% στο αμερικανικό 10ετές κρατικό ομόλογο μάς προϊδεάζει για συνέχιση της ανοδικής του πορείας, με πρώτο τεχνικό στόχο το 3,76% και δεύτερο το 4%. Μόνο άμεση επιστροφή κάτω από το 3% θα καθησυχάσει τις ανησυχίες, αν και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι έχει αλλάξει από καθοδική σε ανοδική τη μακροπρόθεσμη 10ετή τεχνική του εικόνα από τις αρχές Ιανουαρίου, προϊδεάζοντάς μας για συνέχιση της κίνησης.

Η Ιταλία, που αποτελεί την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία και τον επόμενο αδύναμο κρίκο της ΕΕ, αλλά και της αγοράς ομολόγων (όχι αδίκως), αντιμετωπίζει το τελευταίο χρονικό διάστημα έντονη ανοδική κίνηση σε όλη την καμπύλη χρέους της. Το 10ετές κρατικό της ομόλογο προσέγγισε πολύ γρήγορα την τεχνική αντίσταση του 3,50%, ως αποτέλεσμα των διαφωνιών της με την Κομισιόν σε θέματα προϋπολογισμού και ύψους ελλείμματος. Τυχόν διάσπαση του 3,60% θα επιταχύνει την κίνηση προς το 4%, δυσχεραίνοντας περαιτέρω την εξυπηρέτηση του τεράστιου κρατικού της χρέους. Μόνο με γρήγορη επιστροφή του επιτοκίου κάτω του 2,50% θα μειωθούν οι ανησυχίες στις αγορές, κάτι που δεν φαίνεται, προς το παρόν, στον ορίζοντα.

2018. Παρά το ότι κρύβεται πίσω από τα μεγάλα προβλήματα της γείτονός της Ιταλίας, σύντομα θα αρχίσει να απασχολεί κι αυτή τη διεθνή κοινότητα με την άνοδο των κρατικών της τίτλων. Το 10ετές της ομόλογο κινείται μέχρι στιγμής σε ένα οριζόντιο κανάλι μεταξύ 0,60% και 0,90%, αλλά τυχόν διάσπαση του επιπέδου προς τα πάνω δίνει στόχο πέριξ του 1,20%, ο οποίος εύκολα επιτεύχθηκε στις αρχές του 2017. Πιθανές παρενέργειες με την Ιταλία δεν θα αφήσουν αλώβητη τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης. Η κατάσταση θα αρχίσει να ξεφεύγει μόνο αν το 10ετές γαλλικό ομόλογο φύγει πάνω από τη ζώνη του 1,20%.

Και οι χώρες της Ιβηρικής έχουν δει να ανεβαίνει το κόστος δανεισμού τους, αν και όχι στα επίπεδα του Νοεμβρίου του 2017. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Πορτογαλία, που αν και είδε το 10ετές ομόλογο να φτάνει πέριξ του 2%, απέχει ακόμη από το πρόσφατο υψηλό του 2,50%. Η κίνηση στο οριζόντιο κανάλι που περικλείεται από το 1,70% (κάτω όριο) και το 2,13% (άνω όριο) περιορίζει τη μεταβλητότητα. Μόνο κίνηση και παραμονή άνω του 2,50% θα βάλει και την Πορτογαλία σε πρώτο πλάνο ξανά.

Ακόμη όμως και η κραταιά Γερμανία έχει δει μια ποσοστιαία αύξηση του 10ετούς ομολόγου της κατά 100% σε σχέση με τα επίπεδα του Μαΐου 2018, αποτυπώνοντας την ανησυχία των ομολογιακών αγορών ότι κάτι σημαντικό έχει αλλάξει στις αγορές. Το 0,70% δεν πρέπει να αποκλείεται ως μεσοπρόθεσμος στόχος αν η κατάσταση κινηθεί «επί τα χείρω» στην ευρωζώνη. Η τεχνική αντίσταση του 0,60% προστατεύει την τεχνική εικόνα και μόνο διάσπασή της θα ενισχύσει τον προβληματισμό μας.

Και η Γαλλία όμως αντιμετωπίζει ίδια, αλλά, ακόμη, μικρότερης έντασης προβλήματα, με άνοδο του επιτοκίου της κατά 50% από τον Ιούλιο του ΧΡΗΜΑ 11

διεθνή Όμως οι αλλαγές στις διεθνείς ομολογιακές αγορές, εκτός από τις ΗΠΑ και την ευρωζώνη, επηρεάζουν και τις χώρες της Ασίας, και μάλιστα ακόμη και τις μεγαλύτερες οικονομικές δυνάμεις, όπως την Κίνα. Από τις αρχές του 2017, το 10ετές κινεζικό ομόλογο έχει αλλάξει επίπεδο, ανεβαίνοντας από το 2,7% σε δολ. πέριξ του 4%. Το τελευταίο διάστημα, καταφέρνει να κινείται οριζόντια στη ζώνη μεταξύ 3,50% και 3,80%. Επισημαίνουμε βέβαια ότι η κινεζική αγορά υπόκειται σε αυστηρούς περιορισμούς όσον αφορά τη συμμετοχή ξένων επενδυτών, αλλά και την έξοδο κεφαλαίων από τη χώρα.

Λαμβάνοντας υπόψη και τις γεωπολιτικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα σε παγκόσμιο επίπεδο, ετοιμαστείτε για σοβαρές αναταράξεις, γιατί το «κουτί της Πανδώρας», σήμερα, λέγεται «παγκόσμιο χρέος και αύξηση επιτοκίων».

Όσον αφορά τα ελληνικά κρατικά ομόλογα, το τελευταίο διάστημα το 10ετές φλερτάρει έντονα με τη διάσπαση του τεχνικού επίπεδου 4,70%. Τυχόν διάσπασή του οδηγεί στο επίπεδο του 5,04% και του 5,30%, καθιστώντας απαγορευτική οποιαδήποτε έξοδο στις αγορές. Μόνο γρήγορη αποκλιμάκωσή του κάτω από το όριο του 4,40% θα καθησυχάσει τους εμπλεκομένους και τις χρηματαγορές. Η ελληνική περίπτωση, βέβαια, δυστυχώς, επηρεάζεται αρνητικά τόσο από τις διεθνείς εξελίξεις και τις επιτοκιακές αλλαγές ένθεν κακείθεν του Ατλαντικού όσο και από το εσωτερικό πολιτικοοικονομικό περιβάλλον, γεγονός που την καθιστά αρκετά ευάλωτη.

Συμπερασματικά, το διεθνές επιτοκιακό περιβάλλον βρίσκεται σε μια κρίσιμη μετάλλαξή του. Η άφθονη παροχή χρήματος με χαμηλά επιτόκια του παρελθόντος αλλάζει σε ελεγχόμενα μειούμενη ρευστότητα και περιβάλλον αύξησης επιτοκίων, μετά σχεδόν μια δεκαετία. Αυτό θα δημιουργήσει αλυσιδωτά φαινόμενα στην παγκόσμια οικονομία, τόσο στις αγορές εταιρικών και κρατικών ομολόγων, αυξάνοντας τα επιτόκια, όσο και στις χρηματαγορές, που θα έχουν να ανταγωνιστούν τις υψηλότερες επιτοκιακές αποδόσεις των ομολόγων. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι αυτό θα οδηγήσει και σε μεταβλητότητα τις ισοτιμίες νομισμάτων, πλήττοντας κυρίως τις ασθενείς οικονομίες, οι οποίες όμως έχουν δανειστεί τα τελευταία χρόνια σε ξένο νόμισμα, τόσο σε εταιρικό όσο και σε κρατικό επίπεδο, καθιστώντας την εξυπηρέτηση του χρέους αυτού δύσκολη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Τουρκία, που μέσα σε λίγους μήνες, εξαιτίας της υποτίμησης του νομίσματός της τόσο σε κρατικό (υποτίμηση, πληθωρισμός, αύξηση επιτοκίων, δυσκολία δανεισμού) όσο και σε εταιρικό επίπεδο (πτωχεύσεις εταιρειών), κλήθηκε να αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα, παρά τη δυναμικά αναπτυσσόμενη οικονομία της και το δημογραφικό boom.

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

Παγκόσμιο χρέος και ομολογιακές αγορές Στην Ελλάδα την ομολογιακή αγορά μονοπωλούσαν, για αρκετές δεκαετίες, τα τραπεζικά ιδρύματα, κυρίως σε κρατικά ομόλογα, αλλά και σε εταιρικά χρεόγραφα, μέσω κοινοπρακτικών ομολογιακών δάνειων. Το τι έγινε με την υπερέκθεση των τραπεζών στα κρατικά χρεόγραφα όλοι πια το γνωρίζουμε. Στα εταιρικά χρεόγραφα όμως η εικόνα έκθεσης των τραπεζών είναι πιο θολή και μέρος παλιών προβληματικών εταιρικών ομολογιακών δανείων κρύβονται στον μεγάλο «κουβά» των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις είχαν προχωρήσει, στο πρόσφατο παρελθόν, σε ομολογιακές εκδόσεις στο εξωτερικό, για άντληση νέων κεφαλαίων ή αναχρηματοδότηση υφιστάμενων αναγκών τους (ΕΕΕ, ΟΠΑΠ, ΟΤΕ, ΜΟΗ, ΕΛΠΕ, ΔΕΗ, ΤΙΤΚ), ακόμη και στην περίοδο της κρίσης, και μάλιστα με επιτόκια ελκυστικότερα εκείνων του Ελληνικού Δημοσίου. Όμως, οι εκδόσεις αυτές απευθύνονταν κυρίως σε θεσμικούς επενδυτές ή μεγάλους ιδιώτες πελάτες, αφού το ελάχιστο ποσό συμμετοχής ήταν 50.000 ή 100.000 ευρώ. Μετά την επιβολή των capital controls, και αυτή η δυνατότητα σταμάτησε για τους Έλληνες επενδυτές. Τα τελευταία χρόνια, το ελληνικό χρηματιστήριο αποφάσισε να ενισχύσει την παρουσία του στην αγορά εταιρικών ομολόγων διαβλέποντας: την αδυναμία των ελληνικών τραπεζών να χρηματοδοτήσουν τις ελληνικές επιχειρήσεις με χαμηλό κόστος, την ανάγκη υγιών επιχειρήσεων να χρηματοδοτήσουν τα επενδυτικά τους σχέδια με χαμηλότερο κόστος, την ανάγκη των μικροκαταθετών-επενδυτών να βρουν εναλλακτικές μορφές τοποθέτησης κεφαλαίων χαμηλού κινδύνου, με υψηλότερη απόδοση επιτοκίου από τις εγκλωβισμένες (λόγω capital controls), σχεδόν μηδενικής απόδοσης, τραπεζικές καταθέσεις. Αν και υπήρχαν προγενέστερες εκδόσεις εισηγμένων εταιρικών ομολόγων (π.χ. Νηρέας, MIG), η μέχρι τότε πορεία τους δεν ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένη. Το επαναλανσάρισμα των εταιρικών ομολογιακών δανείων χρειαζόταν νέες, μεγαλύτερες επιχειρήσεις, με καλά οικονομικά στοιχεία, αναγνωρισιμότητα, επενδυτικά σχέδια με προοπτική, ή έστω αναχρηματοδοτήσεις με ικανοποιητικούς όρους.

διεθνή Από τον Οκτώβριο του 2016 έως σήμερα, επτά ελληνικές εταιρείες άντλησαν 860 εκατ. ευρώ, ποσό διόλου ευκαταφρόνητο υπό τις υπάρχουσες συνθήκες. Ένα σημαντικό μέρος των κεφαλαίων αυτών αφορούσε νέα επενδυτικά σχέδια, αλλά το μεγαλύτερο μέρος αφορούσε αναχρηματοδότηση και χρονική αναδιάταξη (reprofiling), με καλύτερους όρους, υφιστάμενων δανείων. Το μεγαλύτερο κομμάτι των αναχρηματοδοτήσεων μέσω νέων ομολογιακών γύρισε στις ελληνικές τράπεζες ως εξόφληση υφιστάμενων δανείων. Ακολουθεί αναλυτικός πίνακας των εταιρειών αυτών βάσει αντληθέντων κεφαλαίων: ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΑΝΤΛΗΘΕΝ ΠΟΣΟ ΕΠΙΤΟΚΙΟ

ΔΙΑΡΚΕΙΑ

ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ

300.000.000

3,10%

5 ΕΤΗ

ΟΠΑΠ

200.000.000

3,40%

5 ΕΤΗ

ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ

120.000.000

3,95%

7 ΕΤΗ

CORAL

90.000.000

5 ETH

ΤΕΝΕΡΓΑ

60.000.000

3,85%

5 ΕΤΗ

SUNLIGHT

50.000.000

4,25%

5 ETH

HOUSE MARKET

40.000.000

5 ETH

Επισημαίνουμε ότι όλες οι εταιρείες προσπάθησαν να εκμεταλλευθούν το ευνοϊκό περιβάλλον επιτοκίων που είχε δημιουργηθεί τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, λόγω της αποκλιμάκωσης των επιτοκίων των ελληνικών κρατικών τίτλων αλλά και της ποσοτικής χαλάρωσης που επικρατούσε στο διεθνές περιβάλλον. Στόχευαν σε χαμηλότερα επιτόκια από παρελθούσες εκδόσεις, μετατρέποντας τη δομή του χρέους από βραχυπρόθεσμο σε μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο. Το μέρος των αντληθέντων κεφαλαίων που προήλθε από ιδιώτες επενδυτές αντλήθηκε από λιμνάζουσες τραπεζικές καταθέσεις και από χρήματα εκτός τραπεζικού συστήματος. Σε αυτό βοήθησε και το ελάχιστο ποσό συμμετοχής των 1.000 ευρώ, που προσέλκυσε αρκετούς μικρούς επενδυτές. Βασική παράμετρος όλων των εκδόσεων ήταν η κάλυψή τους από το Ελληνικό Δίκαιο, σε αντίθεση με όλες τις διεθνείς εκδόσεις του παρελθόντος, που καλύπτονταν από το Αγγλικό Δίκαιο (το οποίο παρείχε μεγαλύτερες εξασφαλίσεις στους ομολογιούχους). Η μέχρι τώρα χρηματιστηριακή συμπεριφορά των ομολογιακών εκδόσεων δείχνει την προσπάθεια των market makers για διατήρηση των τιμών πάνω ή πέριξ του 100. Όλοι οι τίτλοι παρουσιάζουν σχετική μεταβλητότητα ανάλογα με το επιτόκιο που τους συνοδεύει και τυχόν ειδήσεις που επηρεάζουν τα οικονομικά στοιχεία της εταιρείας. Όλοι οι τίτλοι δίνουν τη δυνατότητα για είσοδο και έξοδο ανά πάσα στιγμή σε ένα μικρό-μεσαίο χαρτοφυλάκιο, αφού παρέχεται ικανοποιητικό βάθος εντολών, αλλά με μέση απόσταση αγοραστή και πωλητή (spread) περίπου 0,35%, αρκετά υψηλό αν συνυπολογιστεί και το κόστος προμηθειών. Τη μεγαλύτερη μεταβλητότητα επέδειξε το ομόλογο της εταιρείας Sunlight, κυρίως λόγω της πρόσφατης φωτιάς στο εργοστάσιό της, αλλά γρήγορα επανήλθε η τιμή πάνω από την τιμή έκδοσης. Οι επενδυτές όμως δεν πρέπει να ξεχνούν ότι τα εταιρικά ομόλογα δεν είναι προϊόντα μηδενικού κινδύνου, και θα πρέπει να μελετούν πολύ προσεκτικά τα ενημερωτικά φυλλάδια με τους ειδικούς όρους που συνοδεύουν κάθε ομολογιακό δάνειο. Επιπλέον, θα πρέπει καθ’ όλη τη διάρκεια διακράτησης του ομολόγου να παρακολουθούν στενά την πορεία και τα οικονομικά στοιχεία της εκδότριας εταιρείας, τα οποία μπορεί να επιδράσουν θετικά ή αρνητικά την τιμή του ομολόγου. Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνούν ότι η υψηλότερη απόδοση στην τιμολόγηση (υψηλότερο κουπόνι) ενέχει και μεγαλύτερο τιμολογημένο ρίσκο από την αγορά. Το «τυρί» της απόδοσης κρύβει πάντα τη «φάκα» του κινδύνου και του χρόνου λήξης. Το βασικό ερώτημα αυτήν τη στιγμή για τον επενδυτή είναι αν πρέπει να αγοράσει ή να πουλήσει κάποιο από τα ανωτέρω αναφερθέντα ομόλογα. Η

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

απάντηση εξαρτάται πάντα από το προφίλ του επενδυτή και τους στόχους που έχει θέσει. Αν ο επενδυτής είναι ένας απλός τραπεζικός καταθέτης, που θέλει μεγαλύτερη απόδοση από την προθεσμιακή κατάθεση, με δυνατότητα γρήγορης ρευστοποίησης, αναλαμβάνοντας και τον κίνδυνο πιθανής ζημίας, αξίζει τον κόπο να το σκεφτεί. Αν είναι ένας trader μικροεπενδυτής, που θέλει να εκμεταλλευθεί τις διακυμάνσεις, θα δυσκολευτεί να αποκομίσει κέρδος με τόσο μεγάλο spread μεταξύ αγοράς και πώλησης. Συμπερασματικά, οι εταιρικές ομολογίες είναι ένα εναλλακτικό προϊόν με ιδιαιτερότητες, πλεονεκτήματα ως προς το ύψος απόδοσης και μειονεκτήματα όσον αφορά το επίπεδο κινδύνου που θέλει να αναλάβει κανείς, αλλά σε αυτήν την εποχή που ζούμε, τι είναι ακίνδυνο, πλέον…

ΤΕΧΝΙΚΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΟΜΟΛΟΓΟ ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ

ΟΜΟΛΟΓΟ ΟΠΑΠ

ΟΜΟΛΟΓΟ ΤΕΝΕΡΓΑ

ΟΜΟΛΟΓΟ SUNLIGHT

ΟΜΟΛΟΓΟ HOUSE MARKET

ΟΜΟΛΟΓΟ CORAL

ΧΡΗΜΑ 15

[αφιέρωμα]

y g g n i o l k o n n Ba tech του Δημήτρη Μαλλά

ην τελευταία πενταετία, ο τραπεζικός κλάδος έχει εισέλθει σε μια νέα εποχή και καλείται να προσαρμοστεί σε εντελώς καινούργια δεδομένα, τα οποία, ακόμη και στην περίπτωση της Ελλάδας, δεν σχετίζονται μόνο με τις μακροοικονομικές εξελίξεις, αλλά και με τις αλλαγές που έχει επιφέρει η αύξηση της χρήσης των ψηφιακών τεχνολογιών από καταναλωτές και επιχειρήσεις σε οτιδήποτε σχετίζεται με την καθημερινότητα. Υπηρεσίες όπως οι ανέπαφες συναλλαγές, το mobile banking, οι πληρωμές μέσω smartphones, η ενημέρωση πελατών μέσω video conferencing συστημάτων, τα αυτοματοποιημένα καταστήματα με ταμίες εξ αποστάσεως ήταν άγνωστες έννοιες μέχρι πριν από μερικά χρόνια για τους Έλληνες καταναλωτές και τις επιχειρήσεις. Πλέον, όμως, αποτελούν βασικό κομμάτι της καθημερινότητάς τους και της σχέσης με τις τράπεζες με τις οποίες συνεργάζονται. Η επιβολή των ελέγχων κεφαλαίου (capital controls) το καλοκαίρι του 2015 έπαιξε μεν καταλυτικό ρόλο προκειμένου οι Έλληνες καταναλωτές και οι ελληνικές επιχειρήσεις να στραφούν σε ψηφιακούς τρόπους πληρωμών και στις υπηρεσίες ηλεκτρονικής τραπεζικής (e-banking), όμως η πραγματικότητα είναι ότι οι ελληνικές τράπεζες είχαν ξεκινήσει από πολύ

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

Οι τράπεζες στον αστερισμό της ψηφιακής εποχής

νωρίτερα μια πολύ μεγάλη προσπάθεια να γίνουν περισσότερο ψηφιακές. Όσον αφορά τόσο στον τρόπο με τον οποίο συναλλάσσονται και εξυπηρετούν τους πελάτες τους όσο και στον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν εσωτερικά και διαμορφώνονται οι οργανωτικές τους δομές. Είναι προφανές ότι οι ελληνικές τράπεζες δεν «ανακαλύπτουν τον τροχό» στην προκειμένη περίπτωση. Ο χρηματοπιστωτικός κλάδος σε παγκόσμιο επίπεδο βρίσκεται σε μια διαδικασία ψηφιακού μετασχηματισμού αντίστοιχη με εκείνη που έχουν περάσει και πολλοί ακόμη κλάδοι, όπως για παράδειγμα αυτός των μεταφορών και εκείνος της φιλοξενίας. Από τη στιγμή που οι ψηφιακές τεχνολογίες και το Διαδίκτυο αποτελούν βασικό κομμάτι της καθημερινότητας των πολιτών, ήταν αναμενόμενο ότι θα επηρεαστεί και ο χρηματοοικονομικός κλάδος. Οι τεχνολογικοί κολοσσοί, όπως είναι η Apple, η Google και η Amazon, έχουν δει μια μεγάλη ευκαιρία και έχουν ήδη ξεκινήσει την προσπάθεια διείσδυσης στον χρηματοοικονομικό κλάδο, κάνοντας την αρχή από τον χώρο των πληρωμών και αξιοποιώντας την τεράστια βάση χρηστών στην οποία απευθύνονται. Παράλληλα, τα τελευταία χρόνια, έχουν κάνει δυνα-

μική εμφάνιση μια σειρά από νεοφυείς, καινοτόμες επιχειρήσεις (startups) που κινούνται στον χώρο του αποκαλούμενου fintech (financial technology), οι οποίες επιδιώκουν να προσφέρουν μια περισσότερο βελτιωμένη εμπειρία στους χρήστες σε σχέση με αυτήν που δίνουν οι παραδοσιακές τράπεζες, οι οποίες δείχνουν να πιέζονται αρκετά. Από τη δική τους πλευρά, οι τράπεζες απαντούν επενδύοντας σε ψηφιακά εργαλεία αλλά και σε καινοτόμες ψηφιακές υπηρεσίες. Επιπλέον, επιδιώκουν να συνεργαστούν με τα fintech startups, διαβλέποντας τις σημαντικές ευκαιρίες που υπάρχουν. Κάτι που βλέπουμε να γίνεται και στην Ελλάδα, όπου οι τρεις από τις τέσσερις συστημικές τράπεζες έχουν προχωρήσει τα τελευταία δύο χρόνια στη διοργάνωση διαγωνισμών καινοτομίας –των αποκαλούμενων και hackathons–, προσπαθώντας να εντοπίσουν ομάδες και εταιρείες με καινοτόμες ιδέες και να συνεργαστούν με αυτές. Δεν είναι, επίσης, τυχαίο το ότι, και στην Ελλάδα, ελληνικές τράπεζες έχουν προχωρήσει στη δημιουργία incubators, ήτοι φορέων που αναλαμβάνουν να βοηθήσουν ομάδες και startups που κινούνται στον χώρο των startups να κάνουν το επόμενο βήμα.

Είναι χαρακτηριστικό το ότι υπάρχουν εκτιμήσεις που αναφέρουν ότι οι επενδύσεις που πρέπει να κάνουν οι ελληνικές τράπεζες τα επόμενα χρόνια προκειμένου να προσαρμοστούν στην ψηφιακή εποχή ενδέχεται να αγγίξουν το 1 δισ. ευρώ. Επιπλέον, οι ελληνικές τράπεζες καλούνται να προχωρήσουν με έργα ψηφιακού μετασχηματισμού τους, τα οποία δεν αφορούν μόνο σε επενδύσεις σε υποδομές αλλά και σε αλλαγή της κουλτούρας τους και προσαρμογή των εργαζομένων σε μια εποχή στην οποία τα πάντα κινούνται με βάση την αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών, αλλά και των δεδομένων (data) που διατηρούν. Τα δεδομένα αποτελούν, πλέον, το «κλειδί» για τη λήψη των σωστών αποφάσεων, αλλά και για την προώθηση των προϊόντων και υπηρεσιών που θα προσελκύσουν το ενδιαφέρον των πελατών και θα τους οδηγήσουν στο να παραμείνουν πελάτες μιας τράπεζας ή γενικότερα ενός χρηματοπιστωτικού οργανισμού.

εζες στον π ά ρ τ ις τ ν ύ ο γές ες που οδηγ πό τις αλλα α ν ύ ο ιν κ Οι παράγοντ ε ξ ό κά τασχηματισμ ι είναι ψηφια ίο ο π ο ι ο , ψηφιακό με ν τώ ορη ιες των πελα ε θ ή ν υ ση και γρήγ σ ε μ ις ά τ σ ν ύ ο τ η οι και επιζ εξοικειωμέν η. εξυπηρέτησ

Οι παράγοντες της αλλαγής Οι παράγοντες που οδηγούν τις τράπεζες στον ψηφιακό μετασχηματισμό ξεκινούν από τις αλλαγές στις συνήθειες των πελατών, οι οποίοι είναι ψηφιακά εξοικειωμένοι και επιζητούν άμεση και γρήγορη εξυπηρέτηση, έχοντας παράλληλα αυξημένες ανάγκες διαθέσιμων επιλογών και πληροφόρησης. Η εμπειρία του πελάτη είναι «κλειδί» για όλες τις εξελίξεις, και οι πελάτες απαιτούν πλέον να εξυπηρετούνται από πολλά και διαφορετικά κανάλια, έχοντας μάλιστα την ίδια εμπειρία. Πρακτικά, αυτό που αλλάζει δραστικά είναι το «ταξίδι του πελάτη» (customer journey), είτε αναφερόμαστε σε καταναλωτές είτε σε επιχειρήσεις. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα και σημαντικές αλλαγές στις εσωτερικές διαδικασίες των τραπεζών, καθώς σε πολλές περιπτώσεις απαιτείται να υπάρξει μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση. Οι αλλαγές αυτές στο customer journey είναι που οδηγούν τις τράπεζες σε

σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές και τεχνολογίες, όπως είναι η αποθήκευση και αξιοποίηση δεδομένων –τα αποκαλούμενα big data–, αλλά και τα advanced analytics. Αυτές είναι και οι περιοχές που θα απαιτήσουν να αξιοποιήσουν τεχνολογίες όπως είναι η τεχνητή νοημοσύνη (artificial intelligence), καθώς οι τράπεζες θα καλούνται να προβλέπουν τις ανάγκες που θα υπάρχουν, προκειμένου να είναι κατάλληλα προετοιμασμένες και να μην αντιμετωπίσουν προβλήματα στην παροχή των υπηρεσιών τους προς τους πελάτες.

αριθμός των συναλλαγών ήταν στα 14 εκατομμύρια (από 400 χιλιάδες). Σημειωτέον πως πλέον εκτιμάται ότι μόλις το 25% των συναλλαγών πραγματοποιείται μέσω φυσικών καταστημάτων, με στόχο το ποσοστό αυτό να πέσει στο 5%, όπως είναι το αντίστοιχο νούμερο σε πιο προηγμένες ευρωπαϊκές αγορές. Αυτή η αλλαγή που γίνεται και η στροφή έχει ως αποτέλεσμα οι τράπεζες να καλούνται να ενισχύσουν τις υποδομές τους προκειμένου να αντιμετωπίζουν τον

Ηλεκτρονική τραπεζική Μία ακόμη αλλαγή σχετίζεται με την εξαιρετικά ενισχυμένη δημοτικότητα των ηλεκτρονικών καναλιών τραπεζικής, ήτοι του web banking και του mobile banking. Τα capital controls έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην «εκτόξευση» της χρήσης του Διαδικτύου και των smartphones για τη διεκπεραίωση συναλλαγών. Σύμφωνα με τις υπάρχουσες εκτιμήσεις, οι ενεργοί χρήστες υπηρεσιών Internet Banking έχουν φθάσει στη χώρα μας στα 2,6 εκατομμύρια, με τον αριθμό τους να έχει τριπλασιαστεί τα τελευταία πέντε χρόνια. Το πιο σημαντικό στοιχείο είναι, βέβαια, η εντυπωσιακή αύξηση των συναλλαγών που πραγματοποιούνται μέσω web και mobile banking υπηρεσιών. Το 2017, ο συνολικός όγκος των συναλλαγών μέσω των web banking υπηρεσιών έφθασε στα 221 δισ. ευρώ (από 94 δισ. ευρώ το 2012), με τον αριθμό των συναλλαγών να ανέρχεται στα 145 εκατ. (από 42 εκατ.). Στο mobile banking, η αξία των συναλλαγών έφθασε στα 4,7 δισ. ευρώ (από 230 εκατ. ευρώ το 2012), ενώ ο

Οι τεχνολογικοί κολοσσοί, όπως είναι η Apple, η Google και η Amazon, έχουν δει μια μεγάλη ευκαιρία και έχουν ήδη ξεκινήσει την προσπάθεια διείσδυσης στον χρηματοοικονομικό κλάδο.

ΧΡΗΜΑ 17

αφιέρωμα

αυξημένο φόρτο που υπάρχει και να εκτιμήσουν τις μελλοντικές ανάγκες τους. Παράλληλα, βλέπουμε και νέες υπηρεσίες να κάνουν την εμφάνισή τους στο web banking. Όλο και περισσότεροι κάνουν μεταφορές χρημάτων μέσω του συστήματος IRIS, που δίνει τη δυνατότητα για μεταφορά σε οποιαδήποτε συστημική ελληνική τράπεζα μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα, αρκεί και οι δύο πλευρές να έχουν συνδεθεί με το συγκεκριμένο σύστημα. Παράλληλα, έχουμε δει υπηρεσίες χορήγησης δανείων μέσω web banking, ακόμη και έκδοση prepaid κάρτας μέσα σε ελάχιστα λεπτά με τη χρήση του smartphone!

τις μισές συναλλαγές με κάρτες γίνονται ανέπαφα. Το smartphone ως μέσο πληρωμής (σ.σ. αντί ο καταναλωτής να «περνά» την κάρτα του, χρησιμοποιεί το κινητό του) είναι η επόμενη τάση, την οποία έχουν αρχίσει να υιοθετούν οι ελληνικές τράπεζες, και εκτιμάται πως θα δούμε πολύ περισσότερα πράγματα στον συγκεκριμένο τομέα τους επόμενους μήνες. Επίσης, άλλη μία ενδιαφέρουσα τάση είναι αυτή που θέλει τα POS να «μοιάζουν» λίγο με τα smartphones. Μια νέα γενιά POS βασίζεται στο λειτουργικό σύστημα Google Android και δίνει τη δυνατότητα για συσκευές στις οποίες μπορούν να εγκατασταθούν και άλλες εφαρμογές. Κάτι που μετατρέπει ένα POS σε μια φορητή συσκευή-πολυεργαλείο για έναν επιχειρηματία.

σο ριλαμβάνονται τόps όσο πε ς» τε ίκ πα « ς ου artu ή, καθώς στους νέ ρο των fintech st Η πίεση είναι διπλοτόμες επιχειρήσεις από τον χώστον χώρο των χρηματοοικοκαινούργιες, καινμεγάλοι όμιλοι που εισέρχονται και υφιστάμενοι ιών. νομικών υπηρεσ

Ενισχύονται οι κάρτες

Οφέλη και ασφάλεια

Αντίστοιχη «εκτόξευση» –ενδεχομένως και σε μεγαλύτερο βαθμό– παρατηρείται στον τομέα των συναλλαγών με κάρτες. H υπάρχουσα εκτίμηση κάνει λόγο για 650-700 χιλιάδες τερματικά αποδοχής συναλλαγών με κάρτες (POS) που βρίσκονται σε λειτουργία σε όλη την Ελλάδα, ενώ το 2017 η αξία των συναλλαγών με κάρτες έφθασε στα 26 δισ. ευρώ, ποσό διπλάσιο σε σχέση με τα 13 δισ. ευρώ του 2015. Η αύξηση στον αριθμό των συναλλαγών ήταν ακόμη μεγαλύτερη, καθώς από τα 165 εκατ. το 2015 φθάσαμε πέρσι στα 650 εκατ. Κάτι που πολύ απλά σημαίνει ότι οι Έλληνες καταναλωτές δεν χρησιμοποιούν τις κάρτες τους μόνο για μεγάλης αξίας αγορές, αλλά και για σχετικά μικρά ποσά. Μάλιστα, εκτιμάται ότι πάνω από το 10% των συναλλαγών με κάρτες αφορούν πλέον ποσά μικρότερα των 5 ευρώ. Στη συγκεκριμένη αγορά βλέπουμε να έρχονται σημαντικές εξελίξεις. Οι ανέπαφες συναλλαγές αναμένεται να είναι το στάνταρ σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα, αν αναλογιστεί κανείς ότι ήδη πάνω από

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός έχει πολλά οφέλη για τους πελάτες αλλά και για τις ίδιες τις τράπεζες. Για τους πελάτες σημαίνει λιγότερο χαμένο χρόνο σε καταστήματα και ουρές, καλύτερες υπηρεσίες και γενικότερα μια βελτιωμένη εμπειρία, για την οποία το μόνο που απαιτείται είναι να έχουν ένα smartphone. Για τις τράπεζες, τα μέχρι τώρα δείγματα από την Ευρώπη κάνουν λόγο για σημαντική μείωση των λειτουργικών δαπανών και ενίσχυση της φήμης και της αξιοπιστίας τους μεταξύ των πελατών. Οι επενδύσεις σε ψηφιακές υποδομές έχουν ως αποτέλεσμα να υπάρχει η δυνατότητα για καλύτερη αξιοποίηση των υπαρχόντων πόρων και του ανθρώπινου δυναμικού. Από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η έμφαση στις ψηφιακές τεχνολογίες οδηγεί και σε αύξηση των κινδύνων, στην προκειμένη περίπτωση των «κυβερνοκινδύνων». Δεν είναι τυχαίο το ότι η κυβερνοασφάλεια αποτελεί πλέον μία από τις κορυφαίες προτεραιότητες για τις τράπεζες τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό και είναι ένας τομέας που απορροφά ένα πολύ μεγάλο κομμάτι των επεν-

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

δύσεων που γίνονται στις ψηφιακές υποδομές.

Νέοι «παίκτες» Ένας λόγος που η πίεση για ψηφιακές αλλαγές στις τράπεζες έχει αυξηθεί είναι η εμφάνιση νέων «παικτών». Η πίεση είναι διπλή, καθώς στους νέους «παίκτες» περιλαμβάνονται τόσο καινούργιες, καινοτόμες επιχειρήσεις από τον χώρο των fintech startups, που προσφέρουν καλύτερη εμπειρία, όσο και υφιστάμενοι μεγάλοι όμιλοι, κυρίως από τον χώρο της τεχνολογίας, που εισέρχονται στον χώρο των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Οι νέοι «παίκτες» παρουσιάζονται αρκετά δυνατοί και πολλοί από αυτούς έχουν καταφέρει, ακόμη και στην Ελλάδα, να παρουσιάσουν έναν ιδιαίτερα μεγάλο αριθμό χρηστών. Για παράδειγμα, η βρετανική Revolut εκτιμάται πως έχει φθάσει να έχει πάνω από 70.000 χρήστες στην Ελλάδα, ενώ και η γερμανική Ν26 παρουσιάζεται ιδιαίτερα δημοφιλής στη χώρα μας. Παράλληλα, έχουν αρχίσει να κάνουν την εμφάνισή τους ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος, τα οποία προσφέρουν μια όλο και πιο διευρυμένη γκάμα τραπεζικών υπηρεσιών, και όχι μόνο. Στην Ελλάδα, το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Viva Wallet, η οποία έχει πλέον μια αρκετά ισχυρή βάση πελατών και επιχειρήσεων. Όμως, δεν είναι η μόνη. Ο ΟΠΑΠ έχει επίσης αποκτήσει άδεια μέσω της Tora Direct, η οποία σχεδιάζει να αξιοποιήσει το ιδιαίτερα ευρύ δίκτυο των πρακτορείων του ΟΠΑΠ, προκειμένου να διεισδύσει στους Έλληνες καταναλωτές. Αιτήσεις για άδειες για τη δημιουργία ιδρυμάτων ηλεκτρονικού χρήματος έχουν καταθέσει τόσο ο όμιλος ΟΤΕ, ο οποίος έχει δημιουργήσει την Cosmote Payments, όσο και η Cardlink. Οι δύο αυτές εταιρείες αναμένεται να αξιοποιήσουν την άδεια που πρόκειται να πάρουν σύντομα εντός του 2019. Και, φυσικά, δεν αποκλείεται να υπάρξουν κι άλλοι νέοι «παίκτες».

Επόμενες κινήσεις Οι αλλαγές αναμένεται να συνεχιστούν τους επόμενους μήνες, καθώς η τελευταία ευρωπαϊκή οδηγία για τις πληρωμές (PSD II) θα αρχίσει να αξιοποιείται από πολλές εταιρείες, οι οποίες είτε θα συνεργαστούν είτε θα ανταγωνιστούν τις «παραδοσιακές» τράπεζες. Με τις τελευταίες να απαντούν προσφέροντας πολλές, νέες υπηρεσίες και εφαρμογές, με στόχο να προσφέρουν μια όσο το δυνατόν καλύτερη εμπειρία στους πελάτες τους. Και με τους τελευταίους να είναι εκείνοι που τελικά θα αποφασίσουν αν οι προσπάθειες ψηφιακού μετασχηματισμού των ελληνικών τραπεζών είναι επιτυχημένες ή όχι. • • •

άρθρο

Προκλήσεις των τραπεζών στην εποχή του ψηφιακού μετασχηματισμού του Νικόλαου Δημάκου, Γενικού Διευθυντή του Συμβουλευτικού Τμήματος της KPMG

τραπεζικός κλάδος διανύει αυτό που περιγράφει ο Andrew Grove ως στρατηγική καμπή (strategic inflection point). Ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η χρήση νέων, καινοτόμων τεχνολογιών στον χρηματοοικονομικό κλάδο αποτελούν πλέον προτεραιότητα όχι μόνο για τον περιορισμό του λειτουργικού κόστους και την αντιμετώπιση του εξωτραπεζικού ανταγωνισμού (fintech, διεθνείς τεχνολογικοί κολοσσοί), που επιτείνεται λόγω των νέων κοινοτικών οδηγιών (π.χ. PSDII), αλλά κυρίως για να μπορέσει ο παραδοσιακός τραπεζικός κλάδος να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις και τις μεταβαλλόμενες συμπεριφορές των καταναλωτών. Τη σημασία των νέων τεχνολογιών και την ανάγκη προώθησης της καινοτομίας στον τραπεζικό κλάδο επιβεβαιώνει και το επενδυτικό ενδιαφέρον σε εταιρείες χρηματοοικονομικής τεχνολογίας (fintech). Ενδεικτικά, το πρώτο εξάμηνο του 2018 οι επενδύσεις σε εταιρείες χρηματοοικονομικής τεχνολογίας ανήλθαν σε 57.9 δισ. δολ. ΗΠΑ παγκοσμίως, εκ των οποίων τα 26 δισ. δολ. ΗΠΑ αφορούσαν την ευρωπαϊκή αγορά. Οι τεχνολογίες που πρωταγωνιστούν σε αυτόν τον ψηφιακό μετασχηματισμό και ταυτόχρονα προάγουν την καινοτομία συνοψίζονται ως εξής: – Τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) και μηχανική μάθηση: Η τεχνητή νοημοσύνη αφορά υπολογιστικά συστήματα που μιμούνται στοιχεία της ανθρώπινης συμπεριφοράς, ενώ η μηχανική μάθηση αναφέρεται στην ικανότητα των υπολογιστών να μαθαίνουν από τα δεδομένα και να κάνουν προβλέψεις χωρίς να έχουν ρητά προγραμματιστεί. – Τεχνολογία κατανεμημένου καθολικού (Blockchain): Αφορά κοινόχρηστες, συγχρονισμένες και αποκεντρωμένες δομές/βάσεις δεδομένων σε πολλαπλές τοποθεσίες που εξαλείφουν την ανάγκη για «αξιόπιστους» τρίτους. – Τεχνολογίες αυτοματοποίησης-Ρομποτική: Οι τεχνολογίες αυτές αναφέρονται στην αυτοματοποίηση διαδικασιών με τη χρήση λογισμικού και μηχανών. Διακρίνονται τρεις κατηγορίες αυτοματοποίησης: 1) ρομποτική αυτοματοποίηση διαδικασιών (Robotic Process Automation-RPA), 2) επαυξημένη αυτοματοποίηση διαδικασιών (Enhanced Process Automation-EPA) και 3) γνωστικός αυτοματισμός (Cognitive Automation-CA). – Ανοιχτά (Open) APIs: Αφορούν τον τραπεζικό μηχανισμό/οικοσύστημα για την ασφαλή ανταλλαγή δεδομέ-

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

νων με τρίτους. Σήμερα το νομοθετικό πλαίσιο (PSDII) επιβάλλει ακόμη περισσότερο τα ανοιχτά APIs και τους τρόπους εμπορικής αξιοποίησής τους. Διάφορα τραπεζικά ιδρύματα του εξωτερικού, αναγνωρίζοντας τα οφέλη της υιοθέτησης των παραπάνω τεχνολογιών, έχουν προχωρήσει στην ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων με ίδιες δυνάμεις ή σε συνεργασία με εταιρείες χρηματοοικονομικής τεχνολογίας ή του ευρύτερου τεχνολογικού κλάδου. Για παράδειγμα, η Citi συνεργάστηκε με την High Radious¹ (fintech), προκειμένου να δημιουργήσει το Citi Smart Match, αξιοποιώντας τεχνολογίες μηχανικής μάθησης και τεχνητής νοημοσύνης, με σκοπό τη βελτιστοποίηση της διαδικασίας αντιστοίχισης τιμολογίων και πληρωμών. Επιπλέον, η Barclays, η Citi και άλλοι τραπεζικοί κολοσσοί ξεκίνησαν δοκιμές στο LedgerConnect² της CLS και της IBM, με σκοπό τη δημιουργία ενός πιλοτικού ιδιωτικού οικοσυστήματος εφαρμογών και την πρόσβαση σε λύσεις διαφόρων προμηθευτών λογισμικού ή fintech. Η Τράπεζα της Αμερικής (BoA) δημιούργησε την εικονική βοηθό Erica³, προκειμένου να βοηθήσει 25 εκατομμύρια πελάτες με χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες (ενημέρωση και πληρωμή οφειλών). Η τεχνολογία είναι κοινή για όλους, και το εύλογο ερώτημα είναι πώς αξιοποιείται προκειμένου να προωθηθεί η καινοτομία. Η εμπειρία της KPMG, απόρροια της συνεργασίας της με τα μεγαλύτερα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα του κόσμου, υποδηλώνει ότι υπάρχουν πέντε βασικοί πυλώνες/άξονες δράσης: 1. Βελτίωση και ανάπτυξη των δυνατοτήτων: Οι ηγέτες καινοτομίας στον τραπεζικό κλάδο αναζητούν ταλέντα εκτός κλάδου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο αναπτύσσουν την ποικιλία και ποικιλομορφία των εργαζομένων τους, στοιχείο ικανό να προωθήσει την καινοτομία εντός του Οργανισμού, φέρνοντας νέες ιδέες, δεξιότητες, ικανότητες, συνεργασίες και βέλτιστες πρακτικές. 2. Έμφαση στην εμπειρία πελάτη: Οι καινοτόμοι αναγνωρίζουν ότι το επόμενο επίπεδο ανταγωνισμού είναι η εμπειρία πελάτη και όχι ο ανταγωνισμός βάσει τιμής και προϊόντων. Καταρρίπτουν τα σιλό/στεγανά εντός του Οργανισμού, έτσι ώστε να υπάρχει μια ενιαία κατανόηση και βαθιά γνώση σχετικά με τις ανάγκες, επιθυμίες και προσδοκίες των πελατών τους. 3. Αντίληψη της καινοτομίας ως οργανωτικής

προτεραιότητας: Οι κορυφαίες τράπεζες πιστεύουν ότι η καινοτομία είναι κοινή ευθύνη, αποτελεί προτεραιότητα σε επίπεδο διοίκησης και ταυτόχρονα οργανωτική ανάγκη. Η στρατηγική σχετικά με την καινοτομία καθοδηγείται από τον διευθύνοντα σύμβουλο (CEO) και όχι από τον διευθυντή τεχνολογίας (CTO) και υποστηρίζεται από ενδυναμωμένους εργαζομένους. 4. Ξεκλείδωμα των δεδομένων: Οι ηγέτες έχουν κατανοήσει την αξία των δεδομένων και των ευρημάτων που απορρέουν από την ανάλυσή τους. Ως εκ τούτου, δίνουν προτεραιότητα σε τεχνολογίες σύννεφου (cloud), αναλυτικής (analytics) και πλατφορμών, εμφυσώντας και ενεργοποιώντας μια ανοιχτή αρχιτεκτονική όπου είναι δυνατόν. 5. Εξερεύνηση μη συμβατικών συνεργασιών: Πλέον, όλο και περισσότερα τραπεζικά ιδρύματα ξεκινούν συνεργασίες με fintech εταιρείες ή τεχνολογικούς κολοσσούς. Επίσης, οι συνεργασίες με αλυσίδες τροφίμων/σουπερμάρκετ, οι πάροχοι υπηρεσιών για επιχειρήσεις ή ακόμη και άλλες τράπεζες αποτελούν μια προσέγγιση ικανή να εμπνεύσει, να εμπορευματοποιήσει και να διατηρήσει την προώθηση της καινοτομίας σε ολόκληρο τον Οργανισμό. Στις επιτυχημένες τράπεζες του «αύριο» θα συμπεριλαμβάνονται αυτές που με ξεκάθαρη στρατηγική θα είναι σε θέση να αξιοποιήσουν τεχνολογικές ευκαιρίες που προέρχονται από εταιρείες fintech ή άλλες εταιρείες τεχνολογίας, των οποίων τα στελέχη δεν φοβούνται την αλλαγή, αλλά ψάχνουν για ιδέες ή ευκαιρίες που θα προσδώσουν αξία και, τέλος, που θα έχουν διαδικασίες που θα απαντούν και θα προσαρμόζονται στις ανάγκες της αγοράς.

Λίγα λόγια για την KPMG Η KPMG είναι ένα παγκόσμιο δίκτυο εταιρειών παροχής ελεγκτικών, φορολογικών και συμβουλευτικών υπηρεσιών. Δραστηριοποιείται σε 154 χώρες και περιοχές και απασχολεί περισσότερα από 200.000 άτομα σε εταιρείες-μέλη παγκοσμίως. Οι ανεξάρτητες εταιρείες-μέλη του δικτύου της KPMG είναι συνδεδεμένες με την KPMG International Cooperative (KPMG International), μια ελβετική εταιρεία. Κάθε εταιρεία της KPMG είναι νομικά διακριτή και αυτοτελής οντότητα και αυτοχαρακτηρίζεται ως τέτοια. • • •

¹https://www.businesswire.com/news/home/20180712005101/en/Citi-Partners-Fintech-HighRadius-Launch-Citi%C2%AE-Smart ²http://fortune.com/2018/07/30/blockchain-barclays-citi-app-store-ledgerconnect/ ³http://newsroom.bankofamerica.com/press-releases/consumer-banking/bank-america-delivers-first-widely-available-ai-driven-virtual-finan

publi

Επιχειρηματική ηθική με στόχο την ουσιαστική ανάπτυξη

ελληνική οικονομία βρίσκεται μπροστά σε ένα παγκόσμιο σταυροδρόμι, που εν πολλοίς θα κρίνει την πορεία της προς το μέλλον. Θα κοιτάξει μπροστά, αφήνοντας πίσω της τις παθογένειες του παρελθόντος και θα φροντίσει να γίνει μέλος και κοινωνός της νέας βιομηχανικής επανάστασης ή θα κλειστεί σε έναν νέο κύκλο εσωστρέφειας, που απλά και μόνο ως ουραγός θα παρακολουθεί τις εξελίξεις; Θα δώσει ώθηση στην ανάπτυξη και την παραγωγική ανασυγκρότηση ή θα αρκεστεί στα «δεκανίκια», ως απότοκα της πολυετούς κρίσης και ύφεσης; Η απάντηση μοιάζει αυτονόητη. Η οικονομία θα μπορέσει και πάλι να καλπάσει όταν θα αποφασίσει να στηρίξει ουσιαστικά ένα νέο, σύγχρονο μοντέλο επιχειρηματικότητας, χωρίς στρεβλώσεις. Η ευθύνη όμως βαραίνει και το ίδιο το επιχειρείν. Απαιτείται τόλμη και αποφασιστικότητα, γνώση και επάρκεια. Οι ελληνικές εταιρείες, νομοτελειακά, θα αναπτυχθούν ή θα χαθούν. Το στοίχημα, αν κερδηθεί, θα βρει κερδισμένη τη χώρα. Στο ακόμη ρευστό κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον στην Ελλάδα, που δεν μένει φυσικά ανεπηρέαστο από τους διεθνείς κλυδωνισμούς, οι σύγχρονες επιχειρήσεις οφείλουν να αναζητούν συνεχώς τρόπους για να ανελιχθούν. Όπως έχουν καταδείξει τα πλέον βέλτιστα επιχειρηματικά μοντέλα, οι εταιρείες εκείνες που στοχεύουν στη διαφάνεια και στις ορθές πρακτικές διακυβέρνησης καταφέρνουν να προσελκύουν επενδύσεις, αλλά και να εξελίσσονται δυναμικά. Η εταιρική διακυβέρνηση, άλλωστε, είναι πλέον ένας από τους πιο σημαντικούς ποιοτικούς δείκτες, και πολλοί διεθνείς οίκοι την αξιολογούν σχεδόν εξίσου με τους χρηματοοικονομικούς δείκτες. Αυτά είναι τα βασικά συστατικά της νέας εποχής της MYTILINEOS. Διαφάνεια, καινοτομία, πρωτοπορία, παραγωγή. Συστατικά που, πλέον, είναι κομμάτι της κουλτούρας της, του τρόπου διοίκησης αλλά και της λειτουργίας των τομέων δραστηριότητάς της.

Σε συνέχεια του σαρωτικού εταιρικού μετασχηματισμού, που ολοκληρώθηκε πριν έναν χρόνο και που έδωσε ώθηση και ορμή στα οικονομικά μεγέθη της επιχείρησης, η MYTILINEOS, η μόνη μέχρι σήμερα μη τραπεζική εταιρεία, αποφασίζει να αλλάξει ριζικά και τον τρόπο που διοικείται και λειτουργεί, με στόχο την εδραίωσή της στο διεθνές επιχειρείν. Σε αυτό το πλαίσιο, επανεξετάστηκε πλήρως το

συνολικό πλαίσιο εταιρικής διακυβέρνησης, τόσο της εκτελεστικής όσο και αυτής της λειτουργίας του Διοικητικού Συμβουλίου. Η λειτουργία της εκτελεστικής επιτροπής είναι κομβική, καθώς ασχολείται με την καθημερινή λειτουργία, αλλά και με τη διοίκηση της εταιρείας. Έτσι, από τα πρώτα στάδια της νέας εποχής της MYTILINEOS, η εταιρεία επένδυσε στην ουσιαστική ενίσχυση των νέων της Business Units (Μεταλλουργίας/Αλουμίνιον της Ελλάδος, Έργων/

EPC-METKA, Ενέργειας/Protergia κ.ά.), ώστε να διαρθρωθεί μια αποτελεσματική δομή, χωρίς αγκυλώσεις και επικαλύψεις, αλλά με απόλυτη διαφάνεια και αξιοκρατία. Ταυτόχρονα, αναδιοργανώθηκε πλήρως το Διοικητικό Συμβούλιο, το οποίο πλέον είναι πιο ανεξάρτητο, αλλά και πιο καταρτισμένο σε θέματα διακυβέρνησης και ουσιαστικής διοίκησης. Τα μέλη του ΔΣ διαθέτουν εξειδίκευση σε όλες τις επιχειρηματικές δραστηριότητες της εταιρείας, εμπειρία σε ΔΣ, σε χρηματοοικονομικά, νομικά και ρυθμιστικά θέματα, στις διεθνείς κεφαλαιαγορές, αλλά και διεθνή και ακαδημαϊκή εμπειρία. Όλες αυτές οι αλλαγές δεν παρέκκλιναν ούτε στο ελάχιστο από την επιχειρηματική στρατηγική και το όραμα της συνεχούς εξέλιξης και ανάπτυξης που ακολουθεί για περισσότερες από τρεις δεκαετίες η MYTILINEOS. Παράλληλα, ως υπεύθυνη επιχείρηση, επιδιώκει την αέναη εφαρμογή της επιχειρηματικής αριστείας και των βέλτιστων πρακτικών, προσηλωμένη στις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης, με πυλώνες την κοινωνική ευθύνη και την προστασία του περιβάλλοντος. Για τη MYTILINEOS, Αειφόρος Ανάπτυξη σημαίνει επιδίωξη επιχειρηματικής υπεροχής με αφοσίωση στο όραμά της και με σεβασμό προς την κοινωνία, το περιβάλλον, τους ανθρώπους και τους μετόχους της. Η πολιτική βιωσιμότητας της εταιρείας στηρίζεται στην αρμονική συνύπαρξη των δραστηριοτήτων της με τις ανάγκες των κοινωνιών στις οποίες δραστηριοποιείται. Στο πλαίσιο αυτό, η MYTILINEOS υποστηρίζει ενεργά σημαντικές πρωτοβουλίες στη βάση των παγκόσμιων στόχων βιώσιμης ανάπτυξης που έχει θεσπίσει ο ΟΗΕ. Η δυναμική διεθνής παρουσία σε σχεδόν 30 χώρες καθιστά τη MYTILINEOS μία από τις σημαντικότερες εταιρείες παγκοσμίως, καθώς οι διεθνείς εξαγωγές αντικατοπτρίζουν περισσότερο από το 2% των ελληνικών εξαγωγών συνολικά, γεγονός που μεταφράζεται σε σημαντικά οφέλη για την εθνική οικονομία. • • • ΧΡΗΜΑ 21

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

Τριάντα χρόνια δημιουργίας που «σκόνταψαν» σε 3 μνημόνια

Το περιοδικό που κρατάτε στα χέρια σας είχε την τιμή και την ευθύνη να παρακολουθεί τα οικονομικά δρώμενα –στην Ελλάδα κυρίως, αλλά όχι μόνο– για τρεις δεκαετίες. Ζήσαμε την εποχή που η Ελλάδα είχε μόνο 4 τράπεζες και για να πάρεις δάνειο έπρεπε να τύχεις «πολιτικής διευκόλυνσης». Ζήσαμε όμως και την εποχή που η Ελλάδα είχε 44 τράπεζες και τα δάνεια χορηγούνταν προτού καν υποβάλεις αίτηση.

ο ΧΡΗΜΑ στήριξε κάθε πρωτοποριακή παραγωγική επένδυση στη χώρα, ανεξαρτήτως προέλευσης και προορισμού. Το ΧΡΗΜΑ «πάλεψε», με την αρθρογραφία του, για να εφαρμοστούν ρηξικέλευθες αλλαγές στη χώρα, να υπάρξουν τομές, για να ανοίξει ο δρόμος της Ανάπτυξης. Προφανώς, αποτύχαμε. Τα τελευταία 10 χρόνια από αυτήν τη συγκλονιστική τριακονταετία, η Ελλάδα «γκρεμίστηκε στον Καιάδα» της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, «ταρακουνήθηκε από τον σεισμό» της χρηματοπιστωτικής υπερβολής, «πνίγηκε στο τσουνάμι» που ξεκίνησε από τις ακτές στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού και πλημμύρισε ολόκληρο τον πλανήτη. Το ΧΡΗΜΑ, ωστόσο, συνεχίζει να «αρμενίζει». Αναλύουμε την πραγματικότητα των αριθμών με ανθρώπινη λογική. Δεν αντιμετωπίζουμε την οικο-

νομία σαν έναν ψυχρό, απόκοσμο μηχανισμό, δεν πιστεύουμε στα «καλοκουρδισμένα ρολόγια» και τους οικονομικούς αυτοματισμούς. Πιστεύουμε στον ορθολογισμό και στηρίζουμε κάθε υγιή νεωτερισμό. Μοναδική πυξίδα μας είναι η μεγιστοποίηση του οφέλους για την κοινωνία. Θεωρούμε τους πολίτες πρωταγωνιστές –είναι άνθρωποι και όχι «κερματοδέκτες»… Τα τελευταία 30 χρόνια, πολλές εταιρείες μεσουράνησαν στην επιχειρηματική και χρηματιστηριακή ζωή. Εκατοντάδες από αυτές, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, τέθηκαν εκτός δράσης, εκτός διαπραγμάτευσης. Νέες δυνάμεις ήρθαν στο προσκήνιο για να καλύψουν τα κενά. Ποιος δεν θυμάται τον γνωστό επιχειρηματία Θωμά Λαναρά, που είδε στην πράξη έξι εταιρείΧΡΗΜΑ 25

30 χρόνια ΧΡΗΜΑ

ες του να τίθενται εκτός διαπραγμάτευσης (Κλωστήρια Ναούσης, Δούδος, Γιαννούσης, Lannet, Lantec, Fanco), ενώ ο κ. Φίλιππος Βρυώνης είδε τρεις (ΓΕΝΕΡ, Alma Ατέρμων, Εμπορικός Δεσμός), όσες και ο κ. Απόστολος Αλλαμανής (Alfa-Alfa Holdings, ΑΛΤΕ, Alfa Energy). Από δύο εταιρείες τους είδαν να τίθενται εκτός διαπραγμάτευσης οι κύριοι Γ. Μπατατούδης (Εργάς, Intersat), Αθ. Πουλιάδης (Πουλιάδης, Despec Hellas), Ανδρέας Κορασίδης (Κορασίδης, Micromedia-Μπριτάννια), Βασίλης Ζούλοβιτς (Μακεδονικά Κλωστήρια, Κορφίλ) και, τέλος, το δίδυμο Μάσχα-Λιάμπεη (ΕΤΜΑ, Ελλατέξ). Με πολλές εισηγμένες είχε βρεθεί στο ΧΑ και ο επιχειρηματίας κ. Αθ. Αθανασούλης, ο οποίος είδε τη Microland να τίθεται εκτός διαπραγμάτευσης και τις υπόλοιπες εισηγμένες του (Altec, Sysware, Unisoft) να συγχωνεύονται. Εκτός από τις εταιρείες που αναφέρθηκαν, στις κατασκευές δεν είναι διαπραγματεύσιμες πλέον στο ταμπλό του ΧΑ αρκετές επιχειρήσεις, όπως οι Ευρωπαϊκή Τεχνική, Γνώμων, ΓΕΚΑΤ, Betanet, ΔΙΕΚΑΤ, Αφοί Μεσοχωρίτη, Σιγάλας, Θεμελιοδομή κ.ά. Στην πληροφορική, εκτός διαπραγμάτευσης τέθηκαν και οι Informatics, Emphasis, Ipirotiki, Hitec κ.ά., στις κλωστές η Maxim-Περτσινίδης, ενώ επίσης είχαμε τα «ναυάγια» των Ασπίς Πρόνοια, Promota, Sex Form, Μουριάδης, Connection, Αλυσίδα, Νηματεμπορική, Βερνίκος-Λεβεντάκης, Δάριγκ, ΣΑΟΣ κ.λπ. Όλα αυτά συνδυάστηκαν και με ραγδαίες αλλαγές στο επιχειρηματικό πεδίο, καθώς μάλιστα σε ορισμένους κλάδους «ήρθαν τα πάνω κάτω». Ο ισχυρός τότε κλωστοϋφαντουργικός τομέας δεν έχει σήμερα ούτε μία κερδοφόρο εταιρεία, τουλάχιστον από αυτές που είναι διαπραγματεύσιμες στο ταμπλό της Σοφοκλέους. Ο πολυπληθέστατος κλάδος των κατασκευών έχει ουσιαστικά συγκεντρωθεί, σε πολύ μεγάλο βαθμό, σε τρεις ισχυρούς ομίλους (Ελλάκτωρ, ΓΕΚ Τέρνα, J&P Άβαξ). Στην πληροφορική, σημειώθηκαν μεγάλες ανακατατάξεις, με τις ισχυρές δυνάμεις του παρελθόντος (Altec, Πουλιάδης) να έχουν δώσει τη θέση τους σε νέους «παίκτες» (SingularLogic, Info-Quest κ.ά.). Μεγάλες ανακατατάξεις είχαμε, επίσης, και στον χώρο της βιομηχανίας. Ο άλλοτε πανίσχυρος πολυεθνικός όμιλος Μαΐλλη σήμερα αγωνίζεται να επιβιώσει και να ανασυνταχθεί, ενώ γνωστή είναι και η περιπέτεια του…. πολυεθνικού Πετζετάκι, όπως γνωστή είναι και η τύχη της ΑΤΕbank και της Κύπρου. Τελευταίο κρούσμα, που ταρακούνησε τα θεμέλια του ΧΑ, η περίπτωση της Folli Follie: μετά από καταγγελίες του αμφιλεγόμενου fund QCM, η μετοχή της έχασε το 70% της αξίας της, τέθηκε εκτός διαπραγμάτευσης και μπήκε σε καθεστώς προστασίας έναντι των πιστωτών.

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

ΧΡΗΜΑ 27

30 χρόνια ΧΡΗΜΑ

Βεβαίως, στο ΧΑ εισήλθαν και νέες δυνάμεις Πραγματοποιήθηκε η είσοδος πολλών εταιρειών κρατικού ενδιαφέροντος, που σήμερα συγκαταλέγονται στους τίτλους με μεγάλη βαρύτητα και σημαντική εμπορευσιμότητα. Τέτοιες μετοχές είναι η ΔΕΗ, ο ΟΠΑΠ, η ΕΥΔΑΠ, η ΕΥΑΘ, ο ΟΛΠ και ο ΟΛΘ. Αρκετοί ισχυροί επιχειρηματικοί όμιλοι εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο της Αθήνας, όπως η Marfin Investment Group, η Motor Oil, το ΙΑΣΩ, η Aegean, η Τέρνα Ενεργειακή, η Lamda Development κ.ά., ενώ επίσης είχαμε και την ανάπτυξη ήδη υπαρχουσών δυνάμεων, όπως των τριών μεγάλων κατασκευαστικών ομίλων (Ελλάκτωρ, ΓΕΚ Τέρνα, J&P Άβαξ), του Υγεία, της Μέτκα, της Forthnet κ.ά. Τα χρόνια της εκρηκτικής ανόδου των τιμών και των συναλλαγών, είχαμε και μια δράκα επιχειρηματιών –προσκολλημένων στην τότε εξουσία– που κατάφεραν να εισαγάγουν στο χρηματιστήριο όλα τα «περίπτερά» τους. Χρόνια αργότερα, κάποιοι έφυγαν οι ίδιοι από το χρηματιστήριο, σε χαμηλότερες τιμές από τις τιμές εισαγωγής. Την ίδια περίοδο, καταστράφηκαν ιστορικές και μη εταιρείες, γιατί εξαγόραζαν από πάρκα στην Αμερική μέχρι… δορυφορικές εταιρείες. Το 2000, επιχειρήθηκε μια προσπάθεια παραπομπής στη Δικαιοσύνη, την οποία έτυχε να εκπροσωπεί μια ανακρίτρια που δρούσε προς το δικό της συμφέρον και μερικών τυχοδιωκτών!

ΟΙ ΞΕΝΟΙ ΕΠΕΝΔΥΤΕΣ

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

Ώς τον Μάρτιο του 1998 οι ξένοι είχαν μια διακριτική παρουσία στα εγχώρια χρηματιστηριακά δρώμενα, η οποία αυξήθηκε κατακόρυφα στη συνέχεια, μετά την υποτίμηση της δραχμής και την είσοδο της Ελλάδας στον ΜΣΙ. Έτσι, σημείωναν υπερκέρδη ώς τις 17.9.1999, όταν το ΧΑ πραγματοποίησε το ιστορικό του ρεκόρ και η κεφαλαιοποίηση του χρηματιστηρίου αυξήθηκε κατά 606% το ίδιο διάστημα. Χαρακτηρίζοντας δε το ελληνικό χρηματιστήριο «τη μητέρα όλων των φουσκών», πούλησαν όσες μετοχές μπόρεσαν. Στις 30.5.2001, όταν το ΧΑ εισήλθε στους δείκτες ανεπτυγμένων αγορών της MSCI, οι ξένοι θεσμικοί επενδυτές κατείχαν τότε το 13,1% των μετοχών του ελληνικού χρηματιστηρίου, ενώ ώς και το 2003 αύξησαν σταδιακά τις θέσεις τους στο 17,24%. Η μεγάλη αύξηση των τοποθετήσεων των ξένων θεσμικών επενδυτών αρχίζει ουσιαστικά μετά τη διενέργεια των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, καθώς αυξήθηκε η αναγνωρισιμότητα του ΧΑ και περί τα 10 δισ. ευρώ τοποθετήθηκαν από το εξωτερικό στις ελληνικές μετοχές από τα μέσα του 2004. Σήμερα, η συμμετοχή των ξένων επενδυτών στην κεφαλαιοποίηση του ελληνικού χρηματιστηρίου είναι στο 67,5%. Ωστόσο, εξαιρώντας τη συμμετοχή του ΤΧΣ στη συνολική κεφαλαιοποίηση της ελληνικής αγοράς, η συμμετοχή των ξένων ανέρχεται σε 64,6%.

Πολλοί είναι αυτοί που εκτιμούν ότι το «παιχνίδι» όλα αυτά τα χρόνια στη Σοφοκλέους γίνεται από τους ξένους επενδυτές.

1986-1988

Το 1987, η άρση των περιορισμών στην εξαγωγή συναλλάγματος οδήγησε στη δειλή άφιξη των πρώτων ξένων επενδυτών στη Σοφοκλέους. Ο «γκουρού» των αγορών, κ. Μαρκ Μόμπιους της Τέμπλετον, ήταν την εποχή εκείνη εδώ, και η Σοφοκλέους πέτυχε τη δεύτερη καλύτερη απόδοση παγκοσμίως.

Η λήψη των μέτρων σταθεροποίησης της ελληνικής οικονομίας επί υπουργίας Σημίτη, με απώτερο στόχο τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και την κάμψη του πληθωρισμού, οδήγησε στη σταδιακή ανάκαμψη του χρηματιστηρίου και προκάλεσε φαινόμενα έξαρσης στην άνοδο των τιμών των μετοχών έως και το φθινόπωρο του 1987. Στην

ΧΡΗΜΑ 29

30 χρόνια ΧΡΗΜΑ

ίδια χρονική περίοδο, οι διεθνείς αγορές παρουσίασαν ανάλογες ανοδικές τάσεις ενώ η κίνηση των κεφαλαίων ενισχύθηκε μεταξύ των οικονομιών. Η άνοδος του Γενικού Δείκτη διαμορφώθηκε σε 46,38% το 1986 και κατέστη εντονότερη το πρώτο 10μηνο του 1987. Είναι ενδεικτικό το ότι σε διάστημα μόλις 10 μηνών, η άνοδος της αγοράς προσέγγισε τα επίπεδα του 400%! Τη Δευτέρα 19 Οκτωβρίου 1987, σημειώθηκε «μίνι κραχ» στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, με τον Δείκτη Dow Jones να σημειώνει κάθετη πτώση 22,7% σε μία και μόνο συνεδρίαση. Το κραχ στη Wall Street δημιουργεί παγκόσμιους τριγμούς. Χάος και πανικός επικρατούν στη Σοφοκλέους, που κλείνει για δέκα ημέρες. Ήταν το μοναδικό χρηματιστήριο που έκλεισε, μαζί με ένα ακόμη στη NA Ασία. Η εξέλιξη εκείνη είχε ως αποτέλεσμα την αντιστροφή της ανοδικής τάσης που είχε σημειωθεί στην ελληνική αγορά μετοχών. Παρά το γεγονός αυτό, το έτος 1987 έκλεισε με ετήσια άνοδο της τάξεως του 162,34%. Ο «γκουρού» των αγορών, Μαρκ Μόμπιους της Τέμπλετον, «ανακαλύπτει» τη Σοφοκλέους το 1987 και το ΧΑ πετυχαίνει τη δεύτερη καλύτερη απόδοση παγκοσμίως.

1989-1991 Το 1989 αποτέλεσε ένα ιδιαίτερα έντονο προεκλογικό έτος. Μετά από τρεις διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις, προέκυψε αυτοδύναμη κυβέρνηση τον Απρίλιο του 1990. Οι οικονομικές προσδοκίες που δημιουργήθηκαν οδήγησαν σε μια χρηματιστηριακή έξαρση από τις

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

αρχές έως και το καλοκαίρι του 1990. Αμέσως μετά την καταγραφή του ιστορικού υψηλού του Γενικού Δείκτη –1.684,31 μονάδες–, τον Ιούλιο του ίδιου έτους, η εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ και η αποτυχία ανάληψης της Ολυμπιάδας του 1996 οδήγησαν σε μια έντονη πτώση των αποτιμήσεων. Η πτώση αυτή ανακόπηκε από το θετικό για τις αγορές γεγονός της νίκης των συμμάχων στον Πόλεμο του Κόλπου, με τον Γενικό Δείκτη να επανακάμπτει κοντά στις 1.300 μονάδες στο πρώτο τρίμηνο του έτους 1991.

1992-1996 Μέχρι και τον Νοέμβριο του 1992, ο Γενικός Δείκτης υποχώρησε σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα, κοντά στις 550 μονάδες. Η εικόνα των επόμενων τριών ετών ήταν υποτονική, με περιορισμένο έως και ελάχιστο το συναλλακτικό ενδιαφέρον εκ μέρους των συμμετεχόντων. Εξαιρέσεις αποτέλεσαν η άνοδος λόγω των εκλογών του Οκτωβρίου 1993, αλλά και η «μίνι» έξαρση των τιμών των κατασκευαστικών μετοχών στις αρχές του 1994 –με τον Γενικό Δείκτη να πλησιάζει τις 1.200 μονάδες. Από την άλλη πλευρά όμως, ως αρνητικό επιστέγασμα της εν λόγω περιόδου ήρθε το σκάνδαλο της Δέλτα Χρηματιστηριακής στα τέλη του 1996. Το σκάνδαλο της «πυραμίδας» που έστησε η Δέλτα Χρηματιστηριακή δημιούργησε μεγάλο ντόρο. Το χρηματιστήριο έκλεισε για τρεις ημέρες, καθώς δεν μπορούσε να διεξαχθεί εκκαθάριση για πλήθος μετοχών μετά την κατάρρευση της εταιρείας.

1997-1999 Η περίοδος 1997-1999 στέφθηκε από την πιο μακρά σε διάρκεια αλλά και σε ένταση χρηματιστηριακή ευφορία που γνώρισε η εγχώρια αγορά μετοχών στη σύγχρονη ιστορία της. Στην περίοδο αυτή, προεξοφλήθηκαν με άκρως έντονο τρόπο τα οφέλη της εισόδου της Ελλάδας στην ΟΝΕ και η βελτίωση των μακροοικονομικών της μεγεθών –κάμψη πληθωρισμού και επιτοκίων, μείωση δημόσιου χρέους, βελτίωση δημοσιονομικών μεγεθών–, ενώ η είσοδος καταρχάς των ξένων θεσμικών επενδυτών και μετέπειτα του ευρύτερου επενδυτικού κοινού στην αγορά μεγιστοποίησε τα μεγέθη των συναλλαγών σε ημερήσια βάση και ανέβασε την αξία του χρηματιστηρίου σε επίπεδα άνω του 150% του ΑΕΠ. Το 1999 αποτέλεσε το έτος με τη μεγαλύτερη άνοδο του Γενικού Δείκτη (κατά 102%), παρά τα αρνητικά γεγονότα της κρίσης Οτσαλάν, του Πολέμου της Γιουγκοσλαβίας και του καταστροφικού σεισμού της Αθήνας, που μεσολάβησαν. Οι δείκτες P/E των μετοχών εκτινάχθηκαν σε τριψήφια νούμερα, με τις εισηγμένες επιχειρήσεις να επιδίδονται σε έναν χορό εξαγορών και συγχωνεύσεων για να τεκμηριώσουν τις αποτιμήσεις τους.

Το 1997 Η ελληνική οικονομία το 1997 σημείωσε σημαντική πρόοδο στην αναπτυξιακή της πορεία, στο πλαίσιο του προγράμματος σύγκλισης των ευρωπαϊκών οικονομιών. Η αυξανόμενη διεθνοποίηση της ελληνικής οικονομίας είναι πλέον πραγματικότητα.

30 χρόνια ΧΡΗΜΑ

Η συνεπής εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής κατά το 1997 συνέβαλε στη διεύρυνση των περιθωρίων διαμόρφωσης σχετικά υψηλών κεφαλαιακών αποδόσεων, στο πλαίσιο μιας αποτελεσματικής προσπάθειας μείωσης των επιτοκίων. Οι δύο αυτές εξελίξεις κατά το μεγαλύτερο μέρος του 1997 συντέλεσαν αποφασιστικά στη βελτίωση του επενδυτικού κλίματος, µε θετική απήχηση στις διεθνείς κεφαλαιαγορές, που αποδεικνύεται από την αύξηση της εισροής ξένων κεφαλαίων, την εντυπωσιακή ανοδική πορεία των αποδόσεων στο ΧΑ και την επιτάχυνση των επενδύσεων. Ωστόσο, από τον Νοέμβριο 1997, η δυναμική πορεία των χρηματιστηριακών δραστηριοτήτων παρουσίασε κάμψη, ως αποτέλεσμα κυρίως της σημαντικής ρευστοποίησης τίτλων του Δημοσίου και ορισμένων μετοχών από διεθνείς επενδυτές, που αντέδρασαν µε τον τρόπο αυτό στην αναταραχή των διεθνών αγορών, που είχε αφετηρία τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας. Οι δυσμενείς αυτές εξελίξεις δεν αναίρεσαν, ωστόσο, το γενικό συμπέρασμα ότι το 1997 αποτέλεσε τη χρονιά µε τη μακροβιότερη άνοδο του Γενικού Δείκτη Τιμών, αποφέροντας στους επενδυτές σημαντικά κέρδη. Όπως είναι αναμενόμενο, την περίοδο αυτή παρατηρήθηκαν σημαντικές μετακινήσεις κεφαλαίων στην ελληνική κεφαλαιαγορά. Ο διεθνής χαρακτηρισμός της Ελλάδας ως «αναδυόμενης» κεφαλαιαγοράς αρχικά συνέβαλε καθοριστικά στην εισροή διεθνών κεφαλαίων, κατά την περίοδο 1996-97, ενώ, στη συνέχεια, στο πλαίσιο της πρόσφατης χρηματιστηριακής αναταραχής, επιτάχυνε την αντίστροφη κίνηση προς

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

τις κεφαλαιαγορές των ήδη ανεπτυγμένων χωρών. Το 1997 υπήρξε έτος αντιστροφής της αναιμικής χρηματιστηριακής επίδοσης των προηγούμενων ετών, µε αποτέλεσμα η χρηματιστηριακή αγορά να εισέλθει σε μια περίοδο δυναμικής ανάκαμψης. Ο Γενικός ∆είκτης Τιµών παρουσίασε μια ασυνήθιστη για τα ελληνικά δεδομένα άνοδο, µε τιμή κλεισίματος στις 1.479 µονάδες –δηλαδή κατά 58,51% υψηλότερη από την τιμή την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους–, ενώ είχε σημειώσει την ανώτερη στις 1.808 μονάδες. Τα καθαρά κέρδη των εισηγμένων, µε βάση τους ισολογισμούς του 1997, ανήλθαν στο ποσό των 730 δισ. δρχ., παρουσιάζοντας αύξηση κατά 47,8%, ενώ αντιπροσώπευαν πενταπλασιασμό των κερδών σε σχέση µε το 1991. Η αλματώδης ανάπτυξη των χρηματιστηριακών δραστηριοτήτων κατά το 1997 αντανακλάται µε σαφήνεια στην πορεία της συνολικής αξίας συναλλαγών. Η συνολική ετήσια αξία των συναλλαγών στο ΧΑ αυξήθηκε κατά 204,81%, υπερβαίνοντας τα 5,54 τρισ. δρχ. Η συνολική χρηματιστηριακή αξία των εισηγμένων, στο τέλος του 1997, προσέγγισε τα 9,81 τρισ. δρχ., ποσό αυξημένο κατά 65,04% σε σχέση µε το 1996, ενώ αντιστοιχεί σε τριπλασιασμό της συνολικής χρηματιστηριακής αξίας για την περίοδο 1993-97. Κατά τη διάρκεια του 1996, έγιναν είκοσι νέες εκδόσεις μετοχικού κεφαλαίου, ενώ κατά τη διάρκεια του 1997 έγιναν µόνο δεκαοκτώ. Ωστόσο, η μικρή μείωση του αριθμού των νέων εκδόσεων συνοδεύθηκε από σημαντική αύξηση των αντληθέντων κεφαλαίων, λόγω της μετοχοποίησης του ΟΤΕ.

Η αξία των αντληθέντων κεφαλαίων, που προέκυψε από την αρχική έκδοση μετοχικών τίτλων του ΟΤΕ το 1996, ανήλθε σε 80 δισ. δρχ., ενώ η αξία των αντληθέντων κεφαλαίων που προέκυψε από τη δεύτερη έκδοση μετοχικών τίτλων το 1997 ανήλθε σε 189,9 δισ. δρχ., ποσό που αντιστοιχεί στο 80,8% των συνολικών αντληθέντων κεφαλαίων του έτους αυτού. Η συνολική αξία των αντληθέντων κεφαλαίων αυξήθηκε από 98,18 δισ. δρχ. το 1996 σε 220,68 δισ. δρχ. το 1997, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 124,76%. Οι αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου των ήδη εισηγμένων σημείωσαν κατά το 1997 μεγάλη άνοδο, προσεγγίζοντας το ποσό των 502,72 δισ. δρχ.

Αξιόπιστος εργοδότης με περίπου 7.500 άμεσα απασχολούμενους & συνεργάτες Ο μεγαλύτερος κατασκευαστικός Όμιλος με € 1,9 δισ. κύκλο εργασιών Πρεσβευτής της Ελλάδας με δυναμική παρουσία σε 29 χώρες

€ 1,3 δισ. σε μεικτές μισθολογικές αμοιβές € 1,1 δισ. σε άμεσους φόρους και € 370 εκατ. σε παρακρατηθέντες και αποδοθέντες φόρους € 402 εκατ. σε εργοδοτικές εισφορές

30 χρόνια ΧΡΗΜΑ

Το 1997, η ελληνική κεφαλαιαγορά χαρακτηρίστηκε από μια ριζική προσπάθεια εκσυγχρονισμού του θεσμικού πλαισίου της, µε στόχο τη βελτίωση των όρων λειτουργίας της και την εδραίωση της αξιοπιστίας του χρηματιστηριακού συστήματος.

1998 Το 1998 η υποτίμηση της δραχμής, η έκρηξη των τοποθετήσεων των ξένων κεφαλαίων αλλά και των Ελλήνων ιδιωτών επενδυτών –που ανακαλύπτουν συνεχώς το XA– και η επικείμενη πλέον είσοδος της χώρας στην ΟΝΕ οδήγησαν τις αξίες των μετοχών στα 67 δισ. και τον Γενικό Δείκτη σε άνοδο 85,0%. Το 1998 υπήρξε, εν µέσω σημαντικών ανακατατάξεων και διακυμάνσεων, έτος σημαντικής ανόδου των τιμών των μετοχών στο ελληνικό χρηματιστήριο, µε αποτέλεσμα την επίτευξη μίας από τις υψηλότερες αποδόσεις σε παγκόσμια κλίμακα. Η σημαντικότερη εξέλιξη το 1998 ήταν η συμμετοχή της δραχμής στον Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών (ΜΣΙ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η αναπροσαρμογή της κεντρικής ισοτιμίας της κατά 14,1% έναντι του ECU στις 357 δρχ. ανά ECU. Την είσοδο της δραχμής στο ΜΣΙ ακολούθησε σημαντική εισροή κεφαλαίων για τοποθετήσεις στην ελληνική κεφαλαιαγορά, κυρίως σε ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου και μετοχικούς τίτλους, µε αποτέλεσμα η δραχμή να ανατιμηθεί ως προς τη νέα κεντρική της ισοτιμία. Κατά το 1998, η ελληνική οικονομία επέδειξε αξιοσημείωτη αντοχή στις πιέσεις που ασκήθηκαν κατά τη διάρκεια της διεθνούς χρηματοοικονομικής αναταραχής, που άρχισε τον Αύγουστο από τη Ρωσία. Παρά τις παροδικές δυσμενείς επιπτώσεις που είχε η αναταραχή αυτή στα επιτόκια και στην εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους, η βελτίωση των βασικών μακροοικονομικών μεγεθών συνεχίστηκε. Αποτελέσματα των παραπάνω θετικών μακροοικονομικών εξελίξεων ήταν η αναβάθμιση του διεθνούς επιπέδου πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας από τους επενδυτικούς οίκους του εξωτερικού και η συνεχής αύξηση του επενδυτικού ενδιαφέροντος προς την Ελλάδα. Το 1998 χαρακτηρίστηκε από την επιτυχή αποκρατικοποίηση σημαντικών επιχειρήσεων και Οργανισμών του Ελληνικού Δημοσίου. Τα έσοδα του Δημοσίου από τις μετοχοποιήσεις και τις ιδιωτικοποιήσεις κατά το 1998 υπερέβησαν το 1 τρισ. δρχ. Η δυναμική των ιδιωτικοποιήσεων στην Ελλάδα ήταν από τις εντονότερες στις χώρες-µέλη του ΟΟΣΑ. Η συνολική αξία των συναλλαγών στο ΧΑ υπερδιπλασιάστηκε σε σχέση µε το 1997, υπερβαίνοντας τα 18,5 τρισ. δρχ. Οι αθρόες τοποθετήσεις επενδυτικών κεφαλαίων συνέβαλαν στον υπερδιπλασιασµό της

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

συνολικής χρηματιστηριακής αξίας των εισηγμένων, η οποία στο τέλος του έτους προσέγγισε τα 22,8 τρισ. δρχ. Κατά τη διάρκεια της διεθνούς κρίσης του Οκτωβρίου, ο δείκτης του ελληνικού χρηματιστηρίου σημείωσε πτώση κατά 24%. Στην πτώση αυτή συνέβαλαν και άλλοι παράγοντες, όπως η αναβολή της πώλησης της Ιονικής Τράπεζας (στην αρχή της κρίσης) και η προσωρινή αναζωπύρωση του πληθωρισμού ως αποτέλεσμα της αναπροσαρμογής της ισοτιμίας της δραχμής. Λόγω της εξομάλυνσης της διεθνούς αναταραχής κατά το τελευταίο δίμηνο του 1998, η καθοδική πορεία του ΧΑ της περιόδου Αυγούστου-Οκτωβρίου αντιστράφηκε, µε αποτέλεσμα

διοίκηση του χρηματιστηρίου, για να προστατέψει τους επενδυτές από τον πανικό που επικρατεί σε τέτοιες περιπτώσεις, διέκοψε τη λειτουργία της Σοφοκλέους για δύο ημέρες. Όταν στις 10 Σεπτεμβρίου ξεκίνησαν εκ νέου οι συναλλαγές, ο Γενικός Δείκτης υποχώρησε ενδοσυνεδριακά ώς και 6,86%, για να κλείσει στο τέλος της ημέρας με κέρδη(!) 0,62%. Λίγες ημέρες αργότερα, στις 17 Σεπτεμβρίου, ο Γενικός Δείκτης στο Χρηματιστήριο Αθηνών έκλεισε στις 6.355 μονάδες, καταγράφοντας ιστορικό υψηλό. Ενδεικτικό του αγοραστικού «αμόκ» που είχε καταλάβει περίπου 1.8000.000 Έλληνες τη χρονιά του 1999.

ο Γενικός Δείκτης να εμφανίσει ταχεία και θεαματική άνοδο, κλείνοντας στο τέλος του έτους στις 2.737 μονάδες, επίπεδο που είναι αυξημένο κατά 84,7% έναντι του 1997. Η επίδοση αυτή ήταν η υψηλότερη μεταξύ των χωρών-µελών του ΟΟΣΑ. Το 1998, η προσφορά νέων τίτλων στην ελληνική κεφαλαιαγορά παρουσίασε έντονα ανοδικές τάσεις, τόσο σε αριθμό νέων εκδόσεων όσο και σε ύψος αντληθέντων κεφαλαίων.

Το εξεταζόμενο διάστημα, αντλήθηκαν 11,1 δισ. ευρώ από αυξήσεις κεφαλαίου και 1,65 δισ. ευρώ από δημόσιες εγγραφές. Η μέση αξία των συναλλαγών διαμορφώθηκε στα 692 εκατ. ευρώ, οι κωδικοί των επενδυτών προσέγγισαν το 1.800.000 και ο ρυθμός αύξησης των κερδών των εισηγμένων επιχειρήσεων ανήλθε στο 87% σε σχέση με το 1998, κυρίως λόγω των υπεραξιών από κινητές αξίες και συμμετοχές. 17 Σεπτέμβρη 1999, ημέρα Παρασκευή: Ο δείκτης μετοχών καταγράφει ιστορικό υψηλό ρεκόρ 6.355,04 μονάδες. Αξία συναλλαγών 612 και κάτι δισ. δρχ., 1,8 δισ. ευρώ. Η αρχή της πτώσης, της μεγαλύτερης ανακατανομής πλούτου της νεότερης Ελλάδας. Μετοχές όπως Ερμής Ακινήτων, Ατέρμων, Αττικάτ πολλαπλασιάζουν τις αξίες τους με χαρακτηριστικό παράδειγμα την πρώτη, που παρουσίασε αύξηση 7868%. Δίπλα σε αυτές, μετοχές γνωστές στους «παίκτες»,

Στο ΧΑ εισήλθαν 30 νέες εταιρείες (μεταξύ αυτών και οι Panafon, ΕΛΠΕ, ΔΟΛ), ενώ το συνολικό ύψος των αντληθέντων κεφαλαίων ανήλθε στο ποσό των 417 δισ. δρχ. Στο έτος αυτό, αντλήθηκαν 307 δισ. δρχ. από την τρίτη μετοχοποίηση του ΟΤΕ.

1999 Στις 7 Σεπτεμβρίου του 1999, η Αθήνα συγκλονίστηκε από τον μεγάλο σεισμό της Πάρνηθας. H

30 χρόνια ΧΡΗΜΑ

η Κλωνατέξ, η Fanco, η Ενωμένη Κλωστοϋφαντουργία, πρωταγωνιστούσαν σε εξωφρενικές ανόδους. Η μετοχή της Κλωνατέξ εκτοξεύεται στις 89.951 δρχ. από 1.800 δρχ. το1998. Ενδεικτικά, μέχρι τις 17 Σεπτεμβρίου του 1999, ο Γενικός Δείκτης είχε καταγράψει άνοδο 132,14%. Στο ίδιο διάστημα όμως, η μετοχή της Ερμής Ακινήτων είχε ενισχυθεί κατά 7.868%, ο Σιγάλας σε ποσοστό 5.437%, ο Τασόγλου κατά 4.532%, η Ευρωπαϊκή Τεχνική βρισκόταν στο +4.454%, η Δάριγκ κέρδιζε 3.410% και η Μεταλλοπλαστική Αγρινίου κατέγραφε άνοδο 3.366%. Αποδόσεις απίστευτες για τα σημερινά δεδομένα, που έμειναν, ωστόσο, στα χαρτιά μόλις άρχισε η επώδυνη πτωτική πορεία. Το 1999, η κεφαλαιοποίηση του ΧΑ είχε εκτιναχθεί στα 212,8 δισ. ευρώ και αντιστοιχούσε στο 182%

του ΑΕΠ. Τώρα, ανέρχεται στα 65 δισ. ευρώ (είναι αρκετά χαμηλότερη, λόγω των νέων μετοχών των τραπεζών, στο πλαίσιο της ανακεφαλαιοποίησής τους) και αντιστοιχεί στο 30% περίπου του ΑΕΠ. Δηλαδή χάθηκε περίπου… μισό ΑΕΠ. Σύντομα άρχιζε το σπάσιμο της «φούσκας», με δύο αφορμές: 1) από το άρθρο του αείμνηστου Θόδωρου Καρατζά, τότε προέδρου της Εθνικής Τράπεζας, ο οποίος καλούσε από την εφημερίδα Καθημερινή τους πολιτικούς και τους επενδυτές να προσέχουν την ξέφρενη πορεία του χρηματιστηρίου και 2) από το άρθρο του τότε κεντρικού τραπεζίτη, Λουκά Παπαδήμου, στις 19 Σεπτεμβρίου 1999, στην Καθημερινή, με τίτλο «SOS Παπαδήμου προς επενδυτές». Ο κ. Παπαδήμος επεσήμανε ότι «κατά τους τελευταίους μήνες παρατηρείται μια διευρυνόμενη αναντιστοιχία μεταξύ της αύξησης των τιμών των μετοχών πολλών επιχειρήσεων και της προσδο-

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

κώμενης ανόδου της κερδοφορίας τους κατά τα επόμενα έτη. Οι τιμές πολλών μετοχών, σε σχέση με τα πρόσφατα και ορθολογικώς προσδοκώμενα επιχειρηματικά κέρδη, έχουν διαμορφωθεί σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα, συγκρινόμενα με τις αντίστοιχες σχέσεις χρηματιστηριακών τιμών και επιχειρηματικών κερδών που έχουν διαμορφωθεί στις κεφαλαιαγορές άλλων χωρών».

2000-2003 Με τα σημάδια της αρχής της πτώσης –μετά από μια αλόγιστη άνοδο των τιμών– να είναι εμφανή, οι εκλογές του Απριλίου του 2000 αλλά και η είσοδος της Ελλάδας στην ΟΝΕ τον Ιούνιο του ίδιου έτους δεν απέτρεψαν τη βίαιη αποκλιμάκωση των αποτιμήσεων. Εκατοντάδες επενδυτές, σε καθημερινή σχεδόν βάση, διαμαρτύρονται έξω από το χρηματιστήριο, στην ιστορική Σοφοκλέους, για το «σκάνδαλο» του χρηματιστηρίου. Η κατάσταση αυτή έχει προφανώς πολιτικό κόστος, και η τότε διοίκηση του ΧΑ, μετά από υπόδειξη του Υπουργείου Οικονομικών, αποφασίζει να βάλει «λουκέτο» στη Σοφοκλέους, στα τέλη Μαρτίου 2001, και από τότε οι συναλλαγές πραγματοποιούνται μόνο από τα γραφεία των χρηματιστηριακών εταιρειών. Βεβαίως, η διοίκηση του ΧΑ δεν επιβεβαιώνει ότι η κίνηση αυτή έγινε για πολιτικούς λόγους, αλλά για την προστασία του επενδυτικού κοινού από τις φήμες που διαδίδονται πέριξ της Σοφοκλέους! Περίπου έξι χρόνια μετά, το ΧΑ μετακομίζει στη Λεωφόρο Αθηνών. Από το 2001, η ελληνική χρηματιστηριακή αγορά παύει να έχει ένα σημείο αναφοράς. Το ΧΑ είναι το μοναδικό χρηματιστήριο στον κόσμο, μαζί με αυτό της Παλαιστίνης (εκεί λόγω πολέμου), που δεν έχει μία αίθουσα συναλλαγών ως σημείο αναφοράς. Η έλευση του ευρώ στις αρχές του 2002, η προς τα πάνω αναθεώρηση του δημόσιου χρέους καθώς και η άνοδος των πληθωριστικών πιέσεων διαδραμάτισαν αρνητικό ρόλο στη χρηματιστηριακή αγορά, αφού πρώτα προηγήθηκαν η κρίση εμπιστοσύνης του επενδυτικού κοινού, λόγω της κάθετης πτώσης των τιμών των μετοχών, αλλά και η σοβαρή μείωση των επιχειρηματικών κερδών σε σχέση με τα σχεδόν ανεπανάληπτα ύψη της περιόδου του 1999.

2000 Το έτος 2000 επεφύλαξε δοκιμασίες στο ελληνι-

κό επενδυτικό κοινό και την κεφαλαιαγορά. Μετά από τρία συνεχή έτη πολύ µεγάλων ανόδων στις χρηματιστηριακές αξίες, το 2000 ήταν έτος σημαντικής διόρθωσης των τιμών των μετοχών. Η προκήρυξη και διενέργεια εθνικών εκλογών τον Απρίλιο του 2000 δημιούργησε έναν πόλο νευρικότητας στη χρηματιστηριακή αγορά. Από την άλλη πλευρά, η οριστική υποδοχή της Ελλάδας στη ζώνη του ευρώ εξάλειψε και τις τελευταίες αβεβαιότητες που υπήρχαν ως προς την ενταξιακή πορεία της ελληνικής οικονομίας. Η ανακοίνωση της μελλοντικής κατάταξης της ελληνικής στην κατηγορία των ανεπτυγμένων αγορών αποτέλεσε µια σημαντική διεθνή αναγνώριση για την ωριμότητα και την αποδοτικότητα των λειτουργικών, εποπτικών και θεσμικών συστημάτων της ελληνικής κεφαλαιαγοράς. Η οικονομική πολιτική της τότε ελληνικής κυβέρνησης (όσο κι αν μετά πολλοί έκαναν λόγο για «μαγείρεμα» των στοιχείων) οδήγησε ήδη από την άνοιξη του 2000 στην ικανοποίηση των κριτηρίων σύγκλισης που προβλέπονταν στη Συνθήκη του Μάαστριχ για την πλήρη συμμετοχή μιας χώρας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ). Ως αποτέλεσμα της επιτυχούς αυτής προσπάθειας, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε κατά τη Σύνοδο Κορυφής της Feira, τη 19η Ιουνίου 2000, την πλήρη συμμετοχή της Ελλάδας στο τελικό στάδιο της ΟΝΕ από την 1η Ιανουαρίου 2001. Η απόφαση αυτή, η οποία αποτελεί ιστορικό σταθμό για τη χώρα, επηρέασε αποφασιστικά τις μακροοικονομικές εξελίξεις. Κατά το 2000, η ελληνική οικονομία συνέχισε, για πέμπτη συνεχή χρονιά, να αναπτύσσεται µε ρυθμό υψηλότερο του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Η διόρθωση των χρηματιστηριακών τιμών κατά το έτος 2000 είχε ως θεμελιώδες γενεσιουργό αίτιο τη μεγάλη κρίση υπερτίμησης των μετοχών κατά το 1999. Η κρίση εκείνη κορυφώθηκε με την εκρηκτική αύξηση της ζήτησης για μετοχές σε µια περίοδο 2-3 μηνών το καλοκαίρι του 1999,

ΧΡΗΜΑ 37

30 χρόνια ΧΡΗΜΑ

περίοδο τόσο μικρή ώστε ήταν τότε αδύνατη η ταχεία προσαρμογή της προσφοράς τίτλων. Το 2000 παρατηρήθηκαν μεγάλες ρευστοποιήσεις θέσεων από θεσμικούς επενδυτές «αναδυόμενων αγορών» του εξωτερικού, οι οποίοι διέθεταν κυρίως τίτλους εταιρειών υψηλής κεφαλαιοποίησης (τράπεζες, τηλεπικοινωνίες κ.ά.). Το φαινόμενο αυτό οφείλεται αφενός στην προσδοκώμενη (τότε) μετάταξη της ελληνικής αγοράς και αφετέρου στην προσδοκία μεγαλύτερων κεφαλαιακών κερδών σε άλλες αναδυόμενες αγορές. Σημαντική επίδραση στη διόρθωση των χρηματιστηριακών τιμών στην Ελλάδα άσκησε η γενική τάση διόρθωσης των τιμών στα διεθνή χρηματιστήρια, η πλειοψηφία των οποίων έδειξε αρνητική επίδοση κατά το 2000. Το 2000 ήταν για το ΧΑ ο πλέον καταστροφικός χρόνος της τελευταίας εικοσαετίας. Ο γενικός δείκτης από τις 5.535 μονάδες (31.12.1999) βυθίστηκε στις 3.388,9 μονάδες, παρουσιάζοντας συνολική ετήσια πτώση 38,8%. Την ίδια εικόνα μείωσης παρουσίασε και η αξία των συναλλαγών, που από τα 59 τρισ. έπεσε στα 34 τρισ., δηλαδή σημείωσε μείωση κατά 42,4%. Η συνολική κεφαλαιοποίηση στο ΧΑ ανήλθε στο τέλος του 2000 σε 40,2 τρισ. δρχ., έναντι 67,3 τρισ. δρχ. το 1999, σημειώνοντας μείωση 40,3%. Η δραματική πτώση των τιμών των μετοχών επέφερε την καταστροφή πολλών μικροεπενδυτών, με αντίστοιχο πλουτισμό των μεγαλομετόχων των εισηγμένων εταιρειών στο ΧΑ, οι οποίοι κυριολεκτικά «ξεφόρτωσαν» τις μετοχές τους σε υψηλές τιμές. Πολλοί άσκησαν σημαντική κριτική στις χρηματιστηριακές αρχές, γιατί επέτρεψαν την είσοδο πολλών νέων εταιρειών στο ΧΑ με υπέρογκες τιμές εισαγωγής σε σχέση με τα θεμελιώδη τους μεγέθη. Το αποτέλεσμα αυτής της αλόγιστης συμπεριφοράς απεικονίστηκε σε πολύ υψηλούς δείκτες p/e. Μοιραία, στην πρώτη αντιξοότητα, οι τιμές των μετοχών κατέρρευσαν, ζημιώνοντας έτσι όσους είχαν την ατυχή έμπνευση να εμπιστευθούν τους αναδόχους αυτών των μετοχών. Σημειωτέον ότι αρκετές από αυτές τις εταιρείες ήταν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας (!) και βρήκαν «σανίδα σωτηρίας» στα χρήματα που πήραν από το χρηματιστήριο. Επίσης, το 2000 έγιναν τεράστιες αυξήσεις κεφαλαίων των ήδη εισηγμένων εταιρειών με αλόγιστο τρόπο, ώστε στο τέλος να ζημιωθούν οι μικροεπενδυτές και να «στραγγίσει» η χρηματιστηριακή αγορά από ρευστότητα. Δυστυχώς, τα τεράστια αυτά κεφάλαια δεν κατευθύνθηκαν στην παρα-

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

γωγική διαδικασία, ούτε δημιουργήθηκαν νέες θέσεις εργασίας. Αντίθετα, στις περισσότερες περιπτώσεις, διοχετεύθηκαν χωρίς έλεγχο ένθεν κακείθεν. Επιπλέον, την πλημμυρίδα των αλόγιστων αυξήσεων κεφαλαίου ακολούθησε ο επιβλαβής πληθωρισμός «χαρτιών». Πράγματι, 48 νέες εταιρείες (μεταξύ των οποίων η Cosmote, η Αγροτική Τράπεζα και η Τράπεζα Κύπρου) προέβησαν στη διάθεση των μετοχών τους µέσω δημόσιας εγγραφής στην κεφαλαιαγορά, αντλώντας 929,9 δισ. δρχ. Το ίδιο έτος, 103 εισηγμένες εταιρείες προέβησαν σε αύξηση του μετοχικού τους κεφαλαίου, αντλώντας 2,96 τρισ. δρχ. Το χρηματιστήριο βρέθηκε στο επίκεντρο της πολιτικής αντιπαράθεσης των εθνικών εκλογών που έγιναν στις 9 Απριλίου. Το ΠΑΣΟΚ, με πρόεδρο τον Κ. Σημίτη, κέρδισε τις εκλογές με μικρή διαφορά, με ποσοστό 43,79%, έναντι του 42,74% της Νέας Δημοκρατίας. Η αντιπολίτευση έκανε λόγο για «σκάνδαλο του χρηματιστηρίου», για το οποίο ο Κ. Σημίτης, μαζί με τον τότε υπουργό Εθνικής Οικονομίας, Γιάννο Παπαντωνίου, κατηγορήθηκαν ότι φέρουν ευθύνες, με το σκεπτικό ότι δηλώσεις τους περί ισχυρής οικονομίας και λαϊκού καπιταλισμού προέτρεψαν τους μικροκαταθέτες να επενδύσουν τα λεφτά τους σε μετοχές του ελληνικού χρηματιστηρίου. Η ΔΕΚΑ συνδυάστηκε με το «σκάνδαλο του χρηματιστηρίου» του 2000, καθώς η τότε διοίκηση της εταιρείας κατηγορήθηκε πως στο διάστημα 9 Μαρτίου με 10 Απριλίου 2000 προέβη σε μαζικές αγορές μετοχών, με σκοπό την άνοδο του Γενικού Δείκτη του Χρηματιστηρίου Αθηνών ενόψει των επικείμενων βουλευτικών εκλογών, που είχαν ως αποτέλεσμα ζημία του Δημοσίου. Πάντως, ο πρόεδρος και τα πέντε πρώην μέλη του διοικητικού συμβουλίου της Δημόσιας Επιχείρησης Κινητών Αξιών αθωώθηκαν για τις εν λόγω κατηγορίες, καθώς δεν προέκυψε ούτε ελάττωση της δημόσιας περιουσίας ούτε δόλος των κατηγορουμένων με στόχο να αυξήσουν τη δική τους περιουσία ή άλλων. Όπως κατήγγειλε τότε ο αείμνηστος Μ. Έβερτ, ο κ. Πέτρος Λάμπρου, διοικητής τότε της ΑΤΕ, ήταν ο επικεφαλής του «Ιππικού» και του σχεδίου «Σοφοκλής», το οποίο ανέλαβε να στηρίζει τεχνητά τον Γενικό Δείκτη Τιμών του χρηματιστηρίου κατά την προεκλογική περίοδο του 2000, σε μια προ-

σπάθεια της τότε κυβέρνησης και του υπουργού Εθνικής Οικονομίας, κ. Γιάννου Παπαντωνίου, να κρατηθεί ο δείκτης στα επίπεδα των 5.000 μονάδων και να αποκομίσουν πολιτικά οφέλη από τους επενδυτές της Σοφοκλέους. Η φράση «εφορμά το Ιππικό» θα μείνει στην ιστορία του ΧΑ και αφορούσε στις αγοραστικές παρεμβάσεις, με δημόσιο χρήμα των κρατικών χαρτοφυλακίων, τα οποία συντόνιζε ο κ. Π. Λάμπρου, με σκοπό να στηριχθεί η αγορά. Το «χρίσμα» ως αρχηγού του «Ιππικού» το έλαβε ο κ. Πέτρος Λάμπρου κατά την έκτακτη σύσκεψη που έγινε στις 11.30 π.μ., στις 15 Μαρτίου του 2000, στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, όπως είχε καταγγείλει η τότε αντιπολίτευση. Στη σύσκεψη αυτή, υπό τον Γιάννο Παπαντωνίου, είχαν λάβει μέρος οι διοικητές της Εθνικής και της Αγροτικής, κύριοι Θόδωρος Καρατζάς και Πέτρος Λάμπρου, και ο πρόεδρος της Εμπορικής, κ. Κωνσταντίνος Γεωργουτσάκος. Εκτός από τους τραπεζίτες αυτούς, στη σύσκεψη συμμετείχαν ο τότε γενικός γραμματέας του υπουργείου, κ. Γιώργος Παπαϊωάννου, ο τότε πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων, κ. Γιάννης Στουρνάρας, ο τότε πρόεδρος του χρηματιστηρίου, αείμνηστος Σπύρος Κουνιάκης, και ο πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, κ. Σταύρος Θωμαδάκης. Μετά τη σύσκεψη, ο κ. Παπαντωνίου είχε δηλώσει ότι «δεν θα υπάρξει καμία κυβερνητική παρέμβαση στη λειτουργία του χρηματιστηρίου» και τόνιζε ότι δεν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων για τη στήριξη του χρηματιστηρίου. Οι δεσμεύσεις αυτές, βεβαίως, δεν τηρήθηκαν, ενώ σύμφωνα με τα όσα είχε αποκαλύψει τότε ο τέως πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, κ. Μιλτιάδης Έβερτ, η ΑΤΕ είχε πάρει δάνειο με την εγγύηση του Δημοσίου, ύψους 200 δισ. δρχ., από υποκατάστημα της Alpha Bank στο Λονδίνο. Ποσό που, στο μεγαλύτερο μέρος του, είχε κατευθυνθεί στην αγορά για να στηριχθούν οι μετοχές.

2001 Το 2001, η διεθνής οικονομία εισήλθε σε επιβράδυνση, μετά από μια δεκαετία υψηλών ρυθμών οικονομικής μεγέθυνσης, με αποτέλεσμα οι χρηματιστηριακές αγορές διεθνώς να σημειώσουν μεγάλη κάμψη σε τιμές και σε όγκο συναλλαγών. Στο εσωτερικό, η σημαντικότερη εξέλιξη του 2001 ήταν η αναβάθμιση της ελληνικής κεφαλαιαγοράς

30 χρόνια ΧΡΗΜΑ και η μετάταξή της από τις αναπτυσσόμενες στις ανεπτυγμένες αγορές, τον Μάιο του 2001. Στα χνάρια του δίσεκτου 2000 κινήθηκε το XA και το 2001, ολοκληρώνοντας ουσιαστικά τον κύκλο «αποσυμπίεσης» της ελληνικής αγοράς. O Γενικός Δείκτης έκλεισε στις 2.591,56 μονάδες, με απώλειες 23,53%, με τον πήχη του XA να κατεβαίνει τη διετία 2000-2001 σχεδόν 2.950 μονάδες ή ποσοστό 53,17%. H χρηματιστηριακή αξία της Σοφοκλέους, από τα 39,7 τρισ. δρχ. που ήταν στο τέλος του 2000, διαμορφώθηκε, έναν χρόνο μετά, σε 32,5 τρισ. δρχ., καταγράφοντας ονομαστικές απώλειες 7,2 τρισ. δρχ., ενώ η συνολική απολεσθείσα κεφαλαιοποίηση την τελευταία διετία ανέρχεται σε 34,5 τρισ. δρχ. Ωστόσο, οι πραγματικές απώλειες που υπέστη η χρηματιστηριακή αξία των εισηγμένων μετοχών τη διετία 2000-2001 είναι κατά 7 τρισ. δρχ. περίπου υψηλότερη (εκτοξεύονται δηλαδή κοντά στα 42 τρισ. δρχ.), καθώς στην κεφαλαιοποίηση του XA είχαν ενσωματωθεί εν τω μεταξύ, 69 νέες μετοχές, εκ των οποίων 48 εισήχθησαν στο XA το 2000 και 21 το 2001, με αγοραία αξία σήμερα περί τα 7 τρισ. δρχ. Το 2001 είναι, εκ των πραγμάτων, η χρονιά που αποτύπωσε στην ελληνική αγορά τις παρενέργειες και την ένταση της διετούς χρηματιστηριακής κρίσης. Και επέδρασε καταλυτικά στη διαμόρφωση ενός γενικευμένου απαξιωτικού κλίματος, που χαρακτηρίζεται κυρίως από απογοήτευση, ανασφάλεια, αβεβαιότητα και έλλειψη εμπιστοσύνης των επενδυτών στον θεσμό της κεφαλαιαγοράς. Κατά το 2001, η συμμετοχή της Ελλάδας στην ΟΝΕ είχε ως αποτέλεσμα τη διαμόρφωση μακροοικονομικού περιβάλλοντος χαμηλών επιτοκίων και περιορισμένου συναλλαγματικού κινδύνου. Στο νέο αυτό σκηνικό ο ρυθμός ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας διατηρήθηκε σε υψηλό επίπεδο, παρά την επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας, ιδιαίτερα μετά την τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου στις ΗΠΑ.

2002 Ο πρωθυπουργός, Κώστας Σημίτης, την πρωτοχρονιά του 2002 επιδεικνύει τα ευρώ. Μέχρι την 1η Μαρτίου του ίδιου έτους κυκλοφορούσαν ταυτόχρονα και τα δύο χαρτονομίσματα (δραχμές και ευρώ). Την 1η Ιανουαρίου, χαρτονομίσματα και κέρματα ευρώ κυκλοφορούν σε 12 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για πρώτη φορά. Την 1η Μαρτίου η δραχμή δεν αποτελεί πλέον νόμιμο χρήμα στην Ελλάδα. Το 2002 ήταν άλλο ένα έτος χρηματιστηριακής δυσπραγίας στις ανεπτυγμένες αγορές και στην Ελλάδα. Το φάσμα της οικονομικής ύφεσης, τα μεγάλα εταιρικά σκάνδαλα (Enron, WorldCom

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

Το «Χρήμα» στην πρώτη του έκδοση το 1986 έβγαινε με τη μορφή 15νθήμερης εφημερίδας με πλήρη ανάλυση της χρηματιστηριακής αγοράς κ.ά.), η διάψευση των υπεραισιόδοξων προσδοκιών που είχαν καλλιεργηθεί τη δεκαετία του 1990, ήταν παράγοντες που κλόνισαν την εμπιστοσύνη των επενδυτών στις μετοχές. Πάντως, παρά την επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας, η ελληνική οικονομία και το 2002 συνέχισε να αναπτύσσεται με υψηλούς ρυθμούς, αποτέλεσμα κυρίως της αυξημένης χρηματοδότησης του ιδιωτικού τομέα. Τα δάνεια έγιναν πιο φθηνά μετά τη μείωση των επιτοκίων κατά 0,50% από την ΕΚΤ. Το 2002 ήταν το τρίτο συνεχόμενο έτος υποχώρησης της Σοφοκλέους, ιδιαίτερα αρνητικό και για τις διεθνείς αγορές, με τον παγκόσμιο δείκτη MSCI να υποχωρεί κατά 20%, επιδεικνύοντας τη χειρότερη συμπεριφορά από το 1974, ενώ οι κεφαλαιακές ζημίες των τριών συνολικών τελευταίων ετών αντιπροσώπευαν τη μεγαλύτερη χρηματιστηριακή κάμψη από την περίοδο της κρίσης του 1929. Ο Γενικός Δείκτης έκλεισε στο τέλος του 2002 στις 1.748,4 μονάδες, με πτώση 32,5%. Η μέση ημερήσια αξία συναλλαγών διαμορφώθηκε στα 100 εκατ. ευρώ, μειωμένη κατά 38,1% σε ετήσια βάση. Η χρηματιστηριακή αξία των εισηγμένων μειώθηκε κατά 32,2%, στα 65,760 δισ. ευρώ.

2003 Ύστερα από μια μεγάλη χρηματιστηριακή ύφεση,

που διήρκεσε τρία ολόκληρα χρόνια, το 2003 έφερε θετικές αποδόσεις στις αγορές και στην ελληνική. Η τριετής αυτή ύφεση ήταν η μεγαλύτερη από το 1929, μέχρι τότε. Το 2003, η ελληνική οικονομία διατήρησε την αναπτυξιακή της δυναμική, με βασικούς ενισχυτικούς παράγοντες την εισροή κοινοτικών πόρων και την υψηλή καταναλωτική δαπάνη, η οποία στηρίχθηκε από τη διατήρηση χαμηλών πραγματικών επιτοκίων, αλλά και από τη δαπάνη για την πραγματοποίηση των έργων υποδομής, λόγω της ανάληψης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004. Κατά το 2003, οι αγορές διεθνώς και το ΧΑ ακολούθησαν πτωτική πορεία μέχρι τον Μάρτιο, όταν η επέμβαση των ΗΠΑ στο Ιράκ για την απομάκρυνση του καθεστώτος Χουσεΐν προκάλεσε την τότε λεγόμενη «μεταστροφή της Βαγδάτης», που αποτέλεσε την αφετηρία για τη χρηματιστηριακή ανάκαμψη που ακολούθησε. Ο Γενικός Δείκτης έκλεισε στο τέλος του 2003 στις 2.263,6 μονάδες, με ετήσια άνοδο 29,5%, η μέση ημερήσια αξία συναλλαγών αυξήθηκε κατά 38,5%, ενώ η συνολική χρηματιστηριακή αξία των εισηγμένων εταιρειών αυξήθηκε κατά 28,6%, στα 86,6 δισ. ευρώ (56% του ΑΕΠ).

artime.gr

Συμμετέχουμε υπεύθυνα στην προστασία του περιβάλλοντος.

Αγαπάμε τον πλανήτη μας! Στην Ανακύκλωση Συσκευών ΑΕ εργαζόμαστε καθημερινά για να αναδείξουμε την αξία της ανακύκλωσης των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων και να επιτύχουμε τη συνειδητή συμμετοχή φορέων και πολιτών. Η αποστολή μας στηρίζεται στις αρχές της προληπτικής δράσης και της ευθύνης του παραγωγού για τη διατήρηση, την προστασία και τη βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος, την προστασία της υγείας του ανθρώπου και τη συνετή και ορθολογική χρησιμοποίηση των φυσικών πόρων.

Ενημερώσου για τα σημεία που μπορείς να ανακυκλώσεις τις ηλεκτρικές συσκευές σου στο www.electrocycle.gr. Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης Αποβλήτων Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού

Ανακυκλώνουμε σήμερα για ένα καλύτερο αύριο.

30 χρόνια ΧΡΗΜΑ

2004 Το 2004 είχε τα πάντα: Την επιτυχή οργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων, τον άθλο της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου στην Πορτογαλία και την αλλαγή κυβέρνησης. Το 2004, η Σοφοκλέους κινήθηκε ανοδικά, μέσα σε ένα μέτρια ευνοϊκό διεθνές περιβάλλον, με την ελληνική οικονομία να συνεχίζει την αναπτυξιακή πορεία των τελευταίων ετών (λόγω και της Ολυμπιάδας). Ο Γενικός Δείκτης Τιμών έκλεισε στο τέλος του έτους στις 2.786,2 μονάδες, με ετήσια άνοδο 23,10%, ενώ η συνολική ετήσια αξία συναλλαγών διαμορφώθηκε στα 35,7 δισ. ευρώ, σημειώνοντας μικρή άνοδο 2,3%. Η χρηματιστηριακή αξία των εισηγμένων εταιρειών διαμορφώθηκε στα 92,1 δισ. ευρώ, αυξημένη κατά 9,0%. Το 2004 ήταν έτος εθνικών εκλογών (7 Μαρτίου) και η αβεβαιότητα σχετικά με το αποτέλεσμα επηρέασε την αγορά κατά τους δύο πρώτους μήνες του έτους, για να κινηθεί έντονα ανοδικά στο επόμενο δίμηνο, καθώς η πολιτική αβεβαιότητα εξέλιπε, μετά την άνετη νίκη της Νέας Δημοκρατίας, με διαφορά περίπου 5% από το ΠΑΣΟΚ, ενώ η έκθεση της Κομισιόν αλλά και του ΟΟΣΑ προέβλεπε συνέχιση των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας.

2005 Το 2005 χαρακτηρίστηκε από τη σημαντική άνοδο των περισσότερων διεθνών αγορών, καθώς και της ελληνικής αγοράς. Η ελληνική οικονομία αναπτύχθηκε με σημαντικούς ρυθμούς, αλλά σημείωσε

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

μικρή επιβράδυνση, λόγω της μείωσης των δαπανών μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η ανάπτυξη τροφοδοτήθηκε, για μία ακόμη χρονιά, από την αύξηση της καταναλωτικής ζήτησης μέσω της αύξησης της χρηματοδότησης του ιδιωτικού τομέα από τις τράπεζες. Στις 16 Δεκεμβρίου, στη Σύνοδο Κορυφής, η Ελλάδα εξασφαλίζει κοινοτικούς πόρους 20,1 δισ. ευρώ, τους οποίους θα έχει δικαίωμα να απορροφήσει ώς το 2016. Πρόκειται για το περίφημο ΕΣΠΑ, που θα παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανεκμετάλλευτο. Ο Γενικός Δείκτης, στο τέλος του 2005, έκλεισε στις 3.663,9 μονάδες, με ετήσια άνοδο 31,5%. Η συνολική αξία συναλλαγών διαμορφώθηκε στα 52,5 δισ. ευρώ, αυξημένη κατά 46,9%, ενώ η συνολική χρηματιστηριακή αξία των εισηγμένων ήταν 123 δισ. ευρώ, αυξημένη κατά 33,5% (αντιστοιχούσε στο 68% του ΑΕΠ).

2006 Το έτος 2006 χαρακτηρίστηκε από τη σημαντική άνοδο των χρηματιστηριακών δεικτών και της επενδυτικής δραστηριότητας στις περισσότερες διεθνείς κεφαλαιαγορές. Ο Γενικός Δείκτης Τιμών του Χρηματιστηρίου Αθηνών έκλεισε στο τέλος του 2006 στις 4.394,13 μονάδες, σημειώνοντας συνολική ετήσια άνοδο κατά 19,9%. Η συνολική ετήσια αξία συναλλαγών διαμορφώθηκε σε 85,34 δισ. ευρώ, σημειώνοντας σημαντική ετήσια αύξηση, κατά 62,2%. Στο τέλος του 2006, η συνολική χρηματιστηριακή αξία των εισηγμένων στο Χρηματιστήριο Αθηνών εταιρειών ήταν 349,5 δισ. ευρώ, σημειώνοντας ετήσια αύξηση κατά 184,1% και αντιστοιχώντας στο 64,6% περίπου του ΑΕΠ της χώρας.

Δύο μόνο νέες εταιρείες προέβησαν στη διάθεση μετοχών τους μέσω δημόσιας εγγραφής στην κεφαλαιαγορά το 2005, έναντι 8 εταιρειών το 2005 και 10 εταιρειών το 2004, αντλώντας 725,3 εκατ. ευρώ, έναντι 81,9 εκατ. ευρώ το 2005. Επίσης, 14 εισηγμένες εταιρείες προέβησαν σε αύξηση του μετοχικού τους κεφαλαίου το 2006, έναντι 19 εταιρειών το 2005 και 11 εταιρειών το 2004, αντλώντας 3.438,4 εκατ. ευρώ. Κατά το 2006, η ελληνική οικονομία σημείωσε έναν από τους υψηλότερους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στη ζώνη του ευρώ. Το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 4% το 2006, έναντι αύξησης 3,7% το 2005. Κατά τη διάρκεια του έτους, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προχώρησε σε πέντε διαδοχικές αυξήσεις του βασικού επιτοκίου του ευρώ, κατά 25 μονάδες βάσης εκάστη, προκειμένου να περιορίσει τον πληθωριστικό κίνδυνο λόγω της ανάκαμψης της οικονομικής δραστηριότητας και της ανόδου της τιμής πετρελαίου. Το ελάχιστο επιτόκιο προσφοράς για πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης, το οποίο τον Ιούνιο του 2003 είχε μειωθεί στο ιστορικώς ελάχιστο επίπεδο του 2%, στο τέλος του Δεκεμβρίου 2006 διαμορφώθηκε στο 3,5%. Η άνοδος του βασικού επιτοκίου από την ΕΚΤ και οι προσδοκίες της αγοράς για περαιτέρω άνοδό του επέδρασαν αυξητικά στο ύψος των επιτοκίων δανειακών χορηγήσεων στην ελληνική αγορά. Τα ελληνικά επιτόκια σημείωσαν αύξηση σε όλες σχεδόν τις κατηγορίες δανείων το 2006, έναντι σημαντικής μείωσής τους την προηγούμενη πενταετία. Η προσπάθεια δημοσιονομικής εξυγίανσης αποδίδει αποτελέσματα. Το πρωτογενές πλεόνασμα της γενικής κυβέρνησης ανήλθε στο 2% του ΑΕΠ το 2006, έναντι ελλείμματος 0,4% του ΑΕΠ το 2005.

2007 Παρά τη διεθνή αναταραχή, λόγω της κρίσης στην αγορά ενυπόθηκων δανείων μειωμένης εξασφάλισης των ΗΠΑ, η άνοδος της ελληνικής χρηματιστηριακής αγοράς το 2007 ήταν σημαντική, με μοχλό την τοποθέτηση στην αγορά ξένων επενδυτών, με την ελληνική οικονομία να παρουσιάζει υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης σε σχέση με την ΕΕ, γεγονός που κάνει τον πρωθυπουργό να μιλά για ισχυρή οικονομία, παρά την απαρχή της διεθνούς κρίσης. Οι βουλευτικές εκλογές του 2007 διεξήχθησαν στις 16 Σεπτεμβρίου. Το αποτέλεσμα των εκλογών ήταν η νίκη του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας, με πρόεδρο τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, με ποσοστό 41,83% και με ισχνή πλειοψηφία 152 εδρών. Ο Γενικός Δείκτης έκλεισε το 2007 στις 5.178,83 μονάδες, με άνοδο 17,86%, με τη συνολική αξία συ-

CMY

ΧΡΗΜΑ 43

30 χρόνια ΧΡΗΜΑ

ναλλαγών να ανέρχεται στα 121,3 δισ. ευρώ, αυξημένη κατά 42,1%, ενώ η συνολική χρηματιστηριακή αξία διαμορφώθηκε στα 349,5 δισ. ευρώ, αυξημένη κατά 184% (!), που αντιστοιχούσε στο 85% του ΑΕΠ. Ένας νέος ιστορικός κύκλος για το Χρηματιστήριο Αθηνών ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2007. Μετά από 73 χρόνια φιλοξενίας στο γνωστό κτήριο της Σοφοκλέους, το οποίο ανήκει στην Εθνική Τράπεζα, το Χρηματιστήριο Αθηνών μετακομίζει σε δική του ιδιόκτητη στέγη στη Λεωφόρο Αθηνών 108, στον Βοτανικό.

Motors, η Chrysler, η Ford, η Toyota και η BMW, προχώρησαν σε μαζικές απολύσεις προσωπικού και μείωση επενδύσεων. Οι τρεις ισχυρότερες οικονομίες της Αμερικής, της Ευρώπης και της Ιαπωνίας εισήλθαν σε οικονομική ύφεση ταυτόχρονα, γεγονός που είχε να συμβεί από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στις αρχές Δεκεμβρίου, ταραχές ξεσπούν στην Ελλάδα από τον θανάσιμο τραυματισμό του 15χρονου Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, κλονίζοντας την κυβέρνηση, επηρεάζοντας και το ΧΑ.

Το 2008

Στην Ελλάδα, η πτώση των χρηματιστηριακών δεικτών και της συναλλακτικής δραστηριότητας στις αγορές του Χρηματιστηρίου Αθηνών ήταν σημαντική και ο Γενικός Δείκτης Τιμών του Χρηματιστηρίου Αθηνών έκλεισε το 2001 στις 1.786,51 μονάδες, σημειώνοντας ετήσια μείωση κατά 65,5%, ως αποτέλεσμα των αυξημένων εγχώριων ρευστοποιήσεων επενδυτικών τίτλων από αλλοδαπούς και Έλληνες επενδυτές. Η συνολική ετήσια αξία συναλλαγών διαμορφώθηκε σε 78 δισ. ευρώ, σημειώνοντας σημαντική ετήσια μείωση κατά 35,5%. Η συνολική χρηματιστηριακή αξία των εισηγμένων ήταν 69 δισ. ευρώ, σημειώνοντας ετήσια μείωση κατά 64,9%, έναντι αύξησης κατά 184,1% το 2007. Η συμμετοχή των αλλοδαπών επενδυτών στη συνολική κεφαλαιοποίηση του ΧΑ στο τέλος του 2008 μειώθηκε σε 47,8%, από 51,8% τον Δεκέμβριο του 2007.

Το 2008 χαρακτηρίστηκε από τη σημαντική πτώση των χρηματιστηριακών δεικτών και της επενδυτικής δραστηριότητας στις περισσότερες διεθνείς κεφαλαιαγορές και την Ελλάδα. Η πτώση ήταν κυρίως το αποτέλεσμα της αβεβαιότητας που διαμόρφωσε η ταχεία διεθνής επέκταση της χρηματοπιστωτικής κρίσης, που αρχικά εμφανίστηκε στην αγορά ενυπόθηκων δανείων μειωμένης εξασφάλισης των ΗΠΑ και στη συνέχεια επεκτάθηκε στις ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες αγορές, προκαλώντας έλλειψη ρευστότητας, με συνέπεια την απειλή βιωσιμότητας ή και την κατάρρευση μεγάλων χρηματοπιστωτικών οργανισμών, όπως η αμερικανική επενδυτική τράπεζα Lehman Brothers. Η πιστωτική συρρίκνωση που ακολούθησε είχε αρνητικές συνέπειες στην οικονομική επέκταση των περισσότερων επιχειρηματικών κλάδων της εγχώριας και της διεθνούς οικονομίας. Κατά το τελευταίο τετράμηνο του 2008, σημαντικά γεγονότα επηρέασαν και δυσχέραναν περισσότερο την κατάσταση του χρηματοπιστωτικού τομέα. Η πτώχευση της επενδυτικής τράπεζας Lehman Brothers, η εξαγορά της επενδυτικής τράπεζας Merrill Lynch από την Bank of America καθώς και της τράπεζας HBOS από τη βρετανική τράπεζα Lloyds TSB, η παρέμβαση διάσωσης της ασφαλιστικής εταιρείας AIG, η παρέμβαση των κυβερνήσεων της Ολλανδίας, του Βελγίου και του Λουξεμβούργου για τη διάσωση της τράπεζας Fortis, η κρατικοποίηση της ισλανδικής τράπεζας Kaupthing και η εθνικοποίηση των τραπεζών Northern Rock και Bradford & Bingley στην Αγγλία ήταν τα σημαντικότερα. Οι διαγραφές «τοξικών» στοιχείων ενεργητικού από τα μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ξεπέρασαν εντός του 2008 το 1 τρισ. δολ., και η κρίση εξελίχθηκε σε ύφεση, με αρνητικές επιπτώσεις στην παραγωγική δραστηριότητα της οικονομίας, λόγω της μείωσης των καταναλωτικών δαπανών και των εμπορικών συναλλαγών. Μεγάλες εταιρείες του κλάδου της αυτοκινητοβιομηχανίας, όπως η General

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

2009 Το 2009 ήταν χρονιά ανάκαμψης των διεθνών χρηματιστηρίων, μετά τη μεγάλη πτώση του 2008. Ο συνδυασμός της υψηλής ρευστότητας, λόγω των έκτακτων μέτρων που έλαβαν οι κυβερνήσεις, των χαμηλών επιτοκίων και της βελτίωσης των εταιρικών αποτελεσμάτων, τροφοδότησαν την άνοδο των χρηματιστηρίων. Η ελληνική αγορά ακολούθησε μέχρι τα μέσα Οκτω-

βρίου παράλληλη πορεία με τις ευρωπαϊκές αγορές. Στη συνέχεια όμως, υπό το μέγεθος της δημοσιονομικής κρίσης της χώρας, το χρηματιστήριο υποχώρησε ραγδαία, ακολουθώντας αντίθετη πορεία από τις ευρωπαϊκές αγορές. Το 2009, οι επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας επηρεάστηκαν αρνητικά από τις επιπτώσεις της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης, αλλά και από τις εγχώριες μακροοικονομικές ανισορροπίες. Χαρακτηριστική των δημοσιονομικών εξελίξεων το 2009 ήταν η σημαντική επιδείνωση του ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης, λόγω της σημαντικής αρνητικής απόκλισης των φορολογικών εσόδων από τα αρχικώς προβλεπόμενα και των υπερβάσεων δαπανών. Το 2009, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης διαμορφώθηκε στο 12,7% του ΑΕΠ, από 7,7% του ΑΕΠ το 2008. Το υψηλό δημοσιονομικό έλλειμμα του 2009 οδήγησε σε μια ανάλογη αύξηση του χρέους της γενικής κυβέρνησης στο 113,45% του ΑΕΠ, έναντι 99,2% που ήταν το 2008. Το ΠΑΣΟΚ, υπό τον Γ. Παπανδρέου, κερδίζει την

εξουσία, στις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου, με μεγάλη διαφορά από τη Νέα Δημοκρατία. Ο Γενικός Δείκτης Τιμών έκλεισε στο τέλος του 2009 στις 2.196 μονάδες, σημειώνοντας συνολική ετήσια αύξηση 22,9%. Η συνολική ετήσια αξία συναλλαγών διαμορφώθηκε σε 50,9 δισ. ευρώ, υποχωρώντας κατά 35% έναντι του 2008. Στο τέλος του 2009, η συνολική χρηματιστηριακή αξία των εισηγμένων έφθασε τα 83,4 δισ. ευρώ, σημειώνοντας ετήσια αύξηση κατά 22,3%, έχοντας ωστόσο υποχωρήσει κατά 65,1% εντός του 2008.

ΧΡΗΜΑ 45

30 χρόνια ΧΡΗΜΑ

Η κεφαλαιοποίηση των εταιρειών του χρηματιστηρίου αντιστοιχούσε μόλις στο 28,5% περίπου του ΑΕΠ της Ελλάδας, έναντι 34,7% το 2008 και 85,2% το 2007.

2010 Στις 23 Απριλίου 2010, ο Γ. Παπανδρέου, με φόντο το λιμάνι του Καστελόριζου, ανακοίνωνε στον ελληνικό λαό την ένταξη της χώρας στον μηχανισμό στήριξης, που σηματοδότησε και την έναρξη της «Οδύσσειας» για την ελληνική οικονομία. Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ υποχρεώνεται να αναθεωρήσει ξαφνικά τους αριθμούς του δημοσιονομικού ελλείμματος που υποεκτίμησε η κυβέρνηση Καραμανλή. Το έλλειμμα αναθεωρείται από το 3,7% σε 12,7%, ύστερα στο 13,6% τον Μάιο του 2010 και σε 15,4% τον Οκτώβριο το 2010. Αυτή η αναθεώρηση προκάλεσε μια βαθιά αντίδραση προς την Ελλάδα και την ικανότητά της να χειριστεί την κατάσταση, και στη συνέχεια έγιναν μια σειρά από σφάλματα. Το σφάλμα της ελληνικής κυβέρνησης ήταν που δεν προετοίμασε τις αγορές για ένα τέτοιο «σοκ», το οποίο αιφνιδίασε ακόμη και την ίδια, και αντί να σπεύσει να εξαγγείλει μέτρα διόρθωσης των ελλειμμάτων, εξήγγειλε φιλολαϊκά μέτρα ενίσχυσης των χαμηλών εισοδημάτων! Μόνο τον Ιανουάριο του 2010, δύο και πλέον μήνες μετά την αναθεώρηση του ελλείμματος, η κυβέρνηση αναγγέλλει ένα πρώτο πρόγραμμα σταθεροποίησης, αλλά εντελώς αναξιόπιστο: μείωση του ελλείμματος από το 12,9% του ΑΕΠ το 2009 σε 2,18% το 2012. Δηλαδή μια αναπροσαρμογή χωρίς κανένα προηγούμενο στην Ιστορία! Αυτός ο στόχος προκάλεσε τη μεγάλη αύξηση του spread (διαφορά επιτοκίων με τη Γερμανία που μετράει τη διαφορά ρίσκου μεταξύ των δύο κρατών), γεγονός που κάνει ασύμφορη τη χρηματοδότηση της Ελλάδας από τις αγορές, προκαλώντας κρίση ρευστότητας. Από τα τέλη του 2009, οι τρεις μεγάλοι οίκοι αξιολόγησης αρχίζουν να υποβαθμίζουν την ελληνική οικονομία. Μετά τις αποκαλύψεις ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα της Ελλάδας έκλεισε για το 2009 σε επίπεδα πολύ πάνω από αυτά που θα καθιστούσαν το δημόσιο χρέος βιώσιμο, η ελληνική κυβέρνηση αδυνατούσε να δανειστεί με λογικά επιτόκια από τις αγορές για τη χρηματοδότηση του τρέχοντος δημοσιονομικού ελλείμματος και την αναχρηματοδότηση του χρέους. Το αποτέλεσμα ήταν ο άμεσος κίνδυνος χρεοκοπίας και στάσης πληρωμών του Ελληνικού Δημοσίου. Η προσπάθεια της κυβέρνησης να ανακτήσει την αξιοπιστία της χώρας στις διεθνείς αγορές και να πετύχει μείωση των επιτοκίων οδήγησε σε λήψη μέτρων

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

μείωσης των δαπανών, τα οποία δεν κατάφεραν να αναστρέψουν το αρνητικό κλίμα. Κατόπιν αυτών, η Ελλάδα κατέφυγε στη βοήθεια του ΔΝΤ, της ΕΕ και της ΕΚΤ, που συγκρότησαν από κοινού μηχανισμό βοήθειας για την Ελλάδα. Η χρηματοδότηση από τον μηχανισμό στήριξης έγινε υπό τους σκληρούς δημοσιονομικούς όρους. Με τη χρηματοδότηση από τον μηχανισμό αποφεύχθηκε ο άμεσος κίνδυνος χρεοκοπίας της Ελλάδας, που θα είχε πιθανές ανεξέλεγκτες συνέπειες και για όλη τη ζώνη του ευρώ. Τα πρώτα μέτρα ανακοινώθηκαν από τον πρωθυπουργό την Κυριακή 2 Μαΐου 2010. Η ελληνική οικονομία συνέχισε να βρίσκεται σε κατάσταση δη-

κρίση της περιόδου 2008-2009, ενώ στην Ευρώπη κυριάρχησε η κρίση δημόσιου χρέους και οι παρεμβάσεις για τον έλεγχο των επιπτώσεών της. Η κρίση εμπιστοσύνης που εκδηλώθηκε για διαφορετικούς λόγους σε κάθε χώρα, και έπληξε διαδοχικά την Ελλάδα και ακολούθως την Ιρλανδία και την Πορτογαλία, οδήγησε τη χώρα μας σε συνεχείς υποβαθμίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας του Ελληνικού Δημοσίου και προκάλεσε κατακόρυφη αύξηση στο κόστος δανεισμού. Ο Γενικός Δείκτης έκλεισε στο τέλος του 2010 στις 1.413,94 μονάδες, σημειώνοντας ετήσια μείωση κατά 35,6%. Η συνολική ετήσια αξία συναλλαγών διαμορφώθηκε σε 35,1 δισ. ευρώ, υποχωρώντας κατά 31%. Στο τέλος του 2010, η συνολική χρηματιστηριακή αξία των εισηγμένων ήταν 54,3 δισ. ευρώ, μειωμένη κατά 35,4% (αντιστοιχούσε στο 25,8% του ΑΕΠ).

μοσιονομικής ανισορροπίας και το επόμενο διάστημα, με αποτέλεσμα έναν χρόνο μετά, τον Ιούνιο του 2011, η κυβέρνηση να καταφύγει στην ψήφιση του μεσοπρόθεσμου προγράμματος, που περιλάμβανε νέα μέτρα λιτότητας και περικοπές. Επίσης, τέθηκε θέμα αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας και αναδιάρθρωσης ή «κουρέματος» του χρέους, με σκοπό τη μακροπρόθεσμη μείωση του χρέους σε βιώσιμα επίπεδα. Το 2010, έλαβε χώρα η μεγαλύτερη δημοσιονομική προσαρμογή που επιτεύχθηκε ποτέ στην Ελλάδα, και η οποία ανέρχεται στο 6% του ΑΕΠ περίπου. Το 2010 χαρακτηρίστηκε διεθνώς από τις προσπάθειες ανάκαμψης και εξόδου από τη χρηματοπιστωτική

2011 Το 2011 ήταν μια δύσκολη χρονιά για την ελληνική οικονομία και κοινωνία. Τη δεύτερη χειρότερη επίδοση (-51,88%) από το 1964 πέτυχε το 2011 ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστήριου της Αθήνας, κλείνοντας στα επίπεδα των 680 μονάδων. Ήταν η χρονιά κατά την οποία τα αρνητικά «ρεκόρ» διαδέχονταν το ένα το άλλο, είτε σε επίπεδο τιμών του βασικού δείκτη της αγοράς είτε σε επίπεδο συναλλαγών. Το ελληνικό χρηματιστήριο κατέγραψε τη χειρότερη απόδοση στον κόσμο για δεύτερη διαδοχική χρονιά, σημειώνοντας ένα αρνητικό «ρεκόρ» που ίσως δεν έχει προηγούμενο. Η χρηματιστηριακή αγορά έχει χάσει 230 δισ. δολ. σε κεφαλαιοποίηση από το 2008 και 112 δισ. δολ. από τα τέλη του 2009.

30 χρόνια ΧΡΗΜΑ

Το 2011 ήταν η δεύτερη χειρότερη χρονιά των τελευταίων 20 ετών, μετά το 2008, με τον Γενικό Δείκτη Τιμών να κλείνει με μεγάλες απώλειες, στα χαμηλά των τελευταίων 19 ετών και τον δείκτη της υψηλής κεφαλαιοποίησης, τον FTSE 20 και τον τραπεζικό δείκτη να καταγράφουν νέα ιστορικά χαμηλά. Μέσα στο 2011, η συνολική κεφαλαιοποίηση της χρηματιστηριακής αγοράς υποχώρησε κατά 27,633 δισ. ευρώ και διαμορφώθηκε στο τέλος του 2011 στα 27,302 δισ. ευρώ, από 54,935 δισ. ευρώ που ήταν στο τέλος του 2010. Το ποσοστό της κεφαλαιοποίησης του ΧΑ ως προς το ΑΕΠ υποχώρησε στο 12,5% το 2011, έναντι 25,8% το 2010, 28,5% το 2009, 34,7% το 2008 και 85,2% το 2007. Το 2011 χαρακτηρίστηκε όχι μόνο από τις σημαντικές προσπάθειες δημοσιονομικής προσαρμογής, αλλά

και από τις επιπτώσεις της συνεχιζόμενης ύφεσης και των εναλλασσόμενων ευρωπαϊκών και διεθνών σχεδίων δράσης απέναντι στην ελληνική, και όχι μόνο, κρίση. Οι συζητήσεις επισκόπησης του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής της ελληνικής οικονομίας από τους διεθνείς οργανισμούς χρηματοδότησης (ΔΝΤ-ΕΚΤ-ΕΕ) συνεχίστηκαν στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής διαδικασίας χορήγησης νέου και κατάλληλου χρηματοδοτικού πακέτου στήριξης της Ελλάδας για τα επόμενα χρόνια, αλλά και εν μέσω της προσπάθειας του πολιτικού συστήματος στην Ελλάδα να λάβει πολιτική στήριξη για την εφαρμογή του νέου προγράμματος. Η συζήτηση στην Ευρώπη περιστρέφεται γύρω από τις προϋποθέσεις συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα (PSI) στην αναδιάρθρωση των τίτλων του Ελληνικού Δημοσίου και το αντίστοιχο ποσό της δημόσιας στήριξης. Οι ευρωπαϊκές Σύνοδοι Κορυφής τον Ιούλιο

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

και τον Οκτώβριο του 2011 έλαβαν αποφάσεις για πορεία προς τα εμπρός. Εν τω μεταξύ, η ελληνική κυβέρνηση αντιμετώπισε δυσκολίες στην εφαρμογή του προγράμματος προσαρμογής στη διάρκεια του καλοκαιριού. Τον Νοέμβριο 2011, προέκυψε νέα κυβέρνηση συνεργασίας, με συγκεκριμένο στόχο την πρόοδο και ολοκλήρωση του προγράμματος συμμετοχής ιδιωτών επενδυτών στην αναδιάρθρωση δημόσιου χρέους (PSI), με αποτέλεσμα να αναμένεται η ελληνική οικονομία να εισέλθει σε φάση σταθεροποίησης. Η Ευρώπη έχει μάλλον αργά κατευθυνθεί προς τη θεσμοθέτηση νέου πακέτου χρηματοδότησης της Ελλάδας, με τη συμπερίληψη επιπλέον κρατικής στήριξης και σημαντικής συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα (PSI). Πρώτον, στο τέλος Ιουλίου, οι Ευρωπαίοι ηγέτες συμφώνησαν να διατηρήσουν την οικονομική τους υποστήριξη προς τις χώρες που εντάσσονται στο πλαίσιο των προγραμμάτων προσαρμογής για όσο χρονικό διάστημα χρειάζεται, για να αποκατασταθεί η πρόσβασή τους στην αγορά, με την προϋπόθεση ότι το πρόγραμμά τους εφαρμόζεται κανονικά. Στο τέλος Οκτωβρίου 2011, με συμφωνία από τους Ευρωπαίους ηγέτες, αποφασίστηκε λύση με επίκεντρο τις ακόλουθες βασικές παραμέτρους: 50% μείωση στην ονομαστική αξία των ιδιωτικώς κατεχόμενων χρεωστικών τίτλων του Ελληνικού Δημοσίου, εγγυήσεις χρηματοδοτoύμενες από το Ελληνικό Δημόσιο με ανώτατο όριο τα 30 δισ. ευρώ και στόχος διαμόρφωσης του ελληνικού χρέους προς το ΑΕΠ κάτω του 120% μέχρι το 2020. Με την αυξανόμενη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα (PSI) στον ορίζοντα, στα μέσα Νοεμβρίου, οι αποκλίσεις (spreads) των CDS των ελληνικών κρατικών τίτλων έναντι αυτών του γερμανικού ομολόγου αναφοράς (bund) έχουν εκτιναχθεί στα ύψη και προσέγγισαν, αναφορικά με τα διετή και δεκαετή κρατικά ομόλογα του χρέους, πάνω από 11.350 σημεία βάσης για τα διετή ομόλογα και 2.600 σημεία βάσης για τα δεκαετή ομόλογα, αντίστοιχα. Οι αποκλίσεις μειώθηκαν μόνο προσωρινά στον απόηχο της τελευταίας ανακοίνωσης για PSI, και παρέμειναν εξαιρετικά ασταθείς, φτάνοντας σε νέα επίπεδα-ρεκόρ. Οι εξελίξεις αυτές επηρέασαν την πορεία των ευρωπαϊκών κεφαλαιαγορών και βεβαίως της ελληνικής κεφαλαιαγοράς. Το 2011, ο Γενικός Δείκτης Τιμών του Χρηματιστηρίου Αθηνών σημείωσε πτώση κατά 51,9%. Το 2011 ήταν το τέταρτο συνεχόμενο έτος συρρίκνωσης της οικονομικής δραστηριότητας στην Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια του έτους αυτού, το πραγματικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε περισσότερο σε σχέση με την

πτώση του 2010, προσεγγίζοντας το -5,5%. Αυτό οφείλεται κυρίως στην αποδυνάμωση της πραγματικής εγχώριας ζήτησης, που χαρακτηρίζεται από απώλεια εισοδημάτων, δύσκολη προσαρμογή στην αγορά εργασίας και ιδιαίτερα περιοριστικές συνθήκες χορήγησης πιστώσεων.

2012 Μετά από ένα καταστροφικό 2011 (-51,88%, και αφού «χάθηκαν» 27 δισ. από την κεφαλαιοποίηση της αγοράς), το 2012 εξελίχθηκε πολύ καλύτερα από ό,τι και ο πιο αισιόδοξος επενδυτής θα προσδοκούσε στην αρχή του έτους. Το ΧΑ κατόρθωσε να πετύχει μία από τις μεγαλύτερες ανόδους μεταξύ των διεθνών αγορών, κάνοντας ένα ισχυρό ράλι στο δεύτερο εξάμηνο του έτους, με αφορμή την πολιτική εξομάλυνση και την απομάκρυνση του ενδεχομένου εξόδου της χώρας από την ευρωζώνη. Ο Γενικός Δείκτης Τιμών έκλεισε το 2012 στις 907,90 μονάδες, έναντι 680,42 μονάδων του κλεισίματος του 2011, καταγράφοντας άνοδο 227,48 μονάδων ή σε ποσοστό 33,43%. Η συνολική κεφαλαιοποίηση της αγοράς στη διάρκεια του 2012 αυξήθηκε κατά 6,90 δισ. και διαμορφώθηκε στα 34,28 δισ., από 27,38 δισ. το 2011. Το 2012 ήταν άλλη μια δύσκολη χρονιά για την ελληνική οικονομία –άρα και για την ελληνική κεφαλαιαγορά–, αλλά εντός του 2012 ολοκληρώθηκαν πολλές εκκρεμότητες αναφορικά με τη χρηματοδότηση του ελληνικού χρέους και την οριστικοποίηση των αναγκαίων κεφαλαίων για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Η οικονομική χρονιά σφραγίστηκε από πέντε μεγάλες εξελίξεις, τρεις στο εσωτερικό μέτωπο και δύο στο διεθνές. Στην Ελλάδα, τις προσδιόρισαν καθοριστικά το PSI και οι επιπτώσεις του τόσο επί του χρέους όσο και επί της κατάστασης των αγορών, των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών, οι διπλές εκλογές και η τελική συγκρότηση μιας τρικομματικής φιλευ-

PHOTO BY D. POUPALOS - ARTWORK BY MMK DESIGN TEAM

ΚΟΡ ΥΦΑ Ι ΟΣ Π Ρ Ο Ο Ρ Ι Σ ΜΟΣ ΣΥ Ν ΕΔ Ρ Ι Α Κ Ω Ν & ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΕΚ Δ Η Λ Ω Σ ΕΩ Ν

Το NJV Athens Plaza αποτελεί την ιδανική επιλογή για την διοργάνωση κάθε είδους εκδήλωσης στο κέντρο της Αθήνας. Εκδηλώσεις ιδιαίτερου χαρακτήρα, ιδιωτικά parties, αλλά και συνεδρίων υψηλών προδιαγραφών έως 350 άτομα, πραγματοποιούνται στις πλήρως ανακαινισμένες αίθουσες του Ξενοδοχείου με ιδιαίτερη λαμπρότητα και επιτυχία. Ο ιδανικός προορισμός για την επόμενη εκδήλωσή σας, στη καρδιά της Αθήνας, μπροστά στην πλατεία Συντάγματος. E: banquet@njvathensplaza.gr πλ. Συντάγματος, Aθήνα • T. +30 210 33 52 400 • www.njvathensplaza.gr ΧΡΗΜΑ 49

30 χρόνια ΧΡΗΜΑ

λαια ξένων σχημάτων στην εγχώρια αγορά μετοχών. Το 2013, οι ξένοι επενδυτές πρόσφεραν κεφάλαια 2,331 δισ. ευρώ για την αγορά μετοχών και παραμένουν από τον Νοέμβριο του 2012 αγοραστές μετοχών σε αντίθεση με τους Έλληνες επενδυτές, οι οποίοι ρευστοποίησαν μετοχικούς τίτλους. Η καλύτερη επίδοση του 2013 σημειώθηκε τον Οκτώβριο, με τους ξένους επενδυτές να επενδύουν 926,29 εκατ. ευρώ για αγορές μετοχών, ενώ αντίθετα οι Έλληνες επενδυτές ήταν πωλητές, με εκροές ύψους 883,26 εκατ. ευρώ. Η πιο φτωχή επίδοση καταγράφηκε τον Ιανουάριο του προηγούμενου έτους, όταν οι ξένοι αγόρασαν μετοχές αξίας 27,6 εκατ. ευρώ και οι εγχώριοι επενδυτές πούλησαν τίτλους αξίας 25,13 εκατ. ευρώ.

ρωπαϊκής κυβέρνησης, και η συμφωνία, στο τέλος του χρόνου, για την εκταμίευση της μεγαλύτερης ώς τώρα και κρισιμότερης δόσης του δανείου. Στην Ευρώπη, αντίστοιχου μεγέθους γεγονότα ήταν η πρωτοβουλία «εγγύησης» του ευρώ και της ευρωζώνης –άρα, έμμεσα, και της παραμονής της Ελλάδας σε αυτήν– εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ιδίως μέσα από τις καλοκαιρινές δηλώσεις του Ντράγκι και την εκπόνηση των OMT (Outright Monetary Transactions), καθώς και σειρά ρυθμιστικών κινήσεων, με απόγειο το «κλείδωμα» της πορείας προς την Τραπεζική Ένωση. Οι ευρωπαϊκές εξελίξεις άλλαξαν το κλίμα στην ευρωζώνη και δημιούργησαν ένα περιβάλλον σχετικής, αλλά πάντα εύθραυστης, σταθερότητας, πάνω στο οποίο «πάτησε» το ελληνικό πολιτικό και οικονομικό σύστημα για τη δική του αρχή εξόδου από την περιδίνηση. Ειδικότερα στον χώρο της κεφαλαιαγοράς, υπήρξε προσέγγιση, για πρώτη φορά μετά το 2008, του ψυχολογικού όσο και ουσιαστικού φράγματος των χιλίων μονάδων (από αυτήν την άποψη η χρονιά κόβεται κυριολεκτικά στη μέση, αφού η υψηλότερη τιμή του δείκτη, οι 919 μονάδες, εμφανίστηκε στις 28 Δεκεμβρίου, ενώ η χαμηλότερη, οι 471 μονάδες, την 5η Ιουνίου), η ποιοτικά σημαντική αύξηση του όγκου συναλλαγών, της κεφαλαιοποίησης αλλά και της συμμετοχής των ξένων επενδυτών. Η ανάγκη πλήρους επίτευξης των μεσοπρόθεσμων στόχων και αναδιάρθρωσης του δημόσιου χρέους με τη συμμετοχή ιδιωτών ομολογιούχων (PSI) δημιούργησε την υποχρέωση επιπλέον χρηματοδότησης των συνολικών δανειακών αναγκών της χώρας για την περίοδο 2012-2014.

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

Για την αντιμετώπιση αυτών υπογράφηκε νέα δανειακή σύμβαση με την Τρόικα, η οποία περιλάμβανε: (α) τη χρηματοδότηση μέρους της εθελοντικής ανταλλαγής των ομολόγων μέχρις ύψους 30 δισ. ευρώ, (β) τη χρηματοδότηση της επαναγοράς τίτλων που έχουν παρασχεθεί ως ενέχυρο στο ευρωσύστημα ύψους 35 δισ. ευρώ, (γ) τη χρηματοδότηση της αποπληρωμής των δεδουλευμένων τόκων ύψους 5,7 δισ. ευρώ, (δ) τη χρηματοδότηση της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών ύψους 23 δισ. ευρώ και (ε) τη χρηματοδότηση των δανειακών αναγκών μέχρι του ποσού των 109,1 δισ. ευρώ (εκ των οποίων ποσό 24,4 δισ. ευρώ προέρχεται από το μη χρησιμοποιηθέν ονομαστικό κεφάλαιο της πρώτης δανειακής σύμβασης, και ποσό 23 δισ. ευρώ προέρχεται από μη χρησιμοποιηθέν ονομαστικό κεφάλαιο της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών). Κατά το 2012, η ελληνική οικονομία παρέμεινε σε ύφεση για πέμπτο συνεχές έτος. Η συνολική συρρίκνωση του ΑΕΠ την τελευταία πενταετία εκτιμάται ότι έχει υπερβεί το 20%. Το 2012 συνεχίστηκε το πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής για τρίτο έτος. Το μέγεθος της προσαρμογής αυτής είναι ιδιαίτερα μεγάλο και, ως εκ τούτου, άσκησε πρωτόγνωρη πίεση εφαρμογής στην ελληνική οικονομία.

2013 Στα 2,33 δισ. ευρώ ανήλθαν το 2013 οι εισροές των ξένων κεφαλαίων στο χρηματιστήριο. H υποβάθμιση του χρηματιστηρίου για πρώτη φορά μετά την είσοδο της Ελλάδας στην ευρωζώνη από τη Morgan Stanley ήταν το ισχυρότερο κίνητρο να διοχετευθούν κεφά-

Παγκόσμια πρωτιά Μέχρι και το τέλος του 2013, το ελληνικό χρηματιστήριο, με αθροιστικά κέρδη 11,50%, είχε αναρριχηθεί στην πρώτη θέση παγκοσμίως μεταξύ των 93 χρηματιστηρίων του πλανήτη. Ακολούθησαν η Πορτογαλία με κέρδη 8,41%, το Κατάρ (7,12%), η Βουλγαρία (6,93%), η Ινδονησία (6,62%), η Νέα Ζηλανδία (6,29%), το Ντουμπάι και το χρηματιστήριο Karachi στο Πακιστάν με κέρδη 6,06%. Τον τελευταίο μήνα του 2013, οι ξένοι αύξησαν το ποσοστό ελέγχου της συνολικής κεφαλαιοποίησης στο 49,6%, έναντι του 48,4% των εγχώριων επενδυτών. Οι αλλοδαποί επενδυτές ήταν αγοραστές για 14ο συνεχόμενο μήνα, με κεφάλαια ύψους 176,95 εκατ. ευρώ, ενώ αντίθετα οι Έλληνες επενδυτές ήταν πωλητές μετοχών αξίας 167,12 εκατ. ευρώ. Καταγράφηκαν 39.260 ενεργές μερίδες επενδυτών από 32.080 τον προηγούμενο μήνα. Επίσης, τον Δεκέμβριο 2013 άνοιξαν 1.195 νέες μερίδες επενδυτών (από 1.206 τον προηγούμενο μήνα). Η αξία συναλλαγών του Δεκεμβρίου 2013 έφτασε τα 2,161 δισ. ευρώ, σημειώνοντας πτώση κατά 29,3% από τη συναλλακτική δραστηριότητα του προηγούμενου μήνα, που ήταν 3,058 δισ. ευρώ. Σε σχέση με τον Δεκέμβριο 2012, που η αξία συναλλαγών ήταν 967,47 εκατ. ευρώ, σημειώθηκε άνοδος της τάξης του 123,5%. Αντίστοιχα, η μέση ημερήσια αξία συναλλαγών του Δεκεμβρίου 2013 ήταν 113,79 εκατ. ευρώ, μειωμένη σε σχέση με την αντίστοιχη του προηγούμενου μήνα (145,64 εκατ. ευρώ) και αυξημένη σε σύγκριση με την αντίστοιχη του ίδιου μήνα του προηγούμενου έτους (53,75 εκατ. ευρώ).

30 χρόνια ΧΡΗΜΑ

Ξένοι θεσμικοί Οι εισροές των αλλοδαπών επενδυτών προέρχονται από θεσμικούς επενδυτές (145,21 εκατ. ευρώ), από νομικά πρόσωπα (25,62 εκατ. ευρώ), από λοιπά νομικά πρόσωπα (4,25 εκατ. ευρώ) και από ιδιώτες αλλοδαπούς (1,87 εκατ. ευρώ). Οι εκροές των εγχώριων επενδυτών προέρχονται από Έλληνες ιδιώτες (173,16 εκατ. ευρώ), από ασφαλιστικές εταιρείες και συνταξιοδοτικά κεφάλαια (5,66 εκατ. ευρώ), από τον δημόσιο τομέα (4,08 εκατ. ευρώ), από εταιρείες επενδύσεων (1,01 εκατ. ευρώ) και από λοιπές ιδιωτικές χρηματοοικονομικές εταιρείες (100.000 ευρώ), ενώ οι εισροές προέρχονται από αμοιβαία κεφάλαια (8,32 εκατ. ευρώ), από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (4,47 εκατ. ευρώ) και από ιδιωτικές μη χρηματοοικονομικές εταιρείες (4,01 εκατ. ευρώ). Τα υπόλοιπα 9,83 εκατ. ευρώ, που εμφανίζονται ως εκροές από λοιπούς επενδυτές, αφορούν μερίδες στις οποίες δεν έχει καταχωριστεί από τους αρμόδιους χειριστές ΑΤ συγκεκριμένη χώρα φορολογικής κατοικίας. Οι ξένοι επενδυτές τον Δεκέμβριο του 2013 πραγματοποίησαν το 52,2% των συναλλαγών (σε σχέση με το 68,1% τον προηγούμενο μήνα, ενώ τον Δεκέμβριο 2012 είχαν πραγματοποιήσει το 31,9% των συναλλαγών). Οι Έλληνες ιδιώτες επενδυτές τον Δεκέμβριο του 2013 πραγματοποίησαν το 31,7% των συναλλαγών και τον Νοέμβριο πραγματοποίησαν το 17,9% των συναλλαγών. Οι Έλληνες θεσμικοί επενδυτές (ιδιωτικές χρηματοοικονομικές εταιρείες) τον Δεκέμβριο του 2013 πραγματοποίησαν το 12,7% των συναλλαγών (τον προηγούμενο μήνα πραγματοποίησαν το 11,9% των συναλλαγών).

2014 Το Χρηματιστήριο Αθηνών αποχαιρέτησε το 2014 με μία από τις χειρότερες αποδόσεις (-26,62%) παγκοσμίως. Παρά το θετικό ξεκίνημα (+5,22%) της αγοράς έως και τα τέλη Μαΐου, η συνέχεια ήταν απογοητευτική. Είναι αξιοσημείωτο το ότι στους επιμέρους κλάδους, ο τραπεζικός δείκτης κατέγραψε ετήσιες απώλειες 43,82% και ακολούθησαν σε πτώση οι δείκτες κοινής ωφέλειας (-41,24%) και ο δείκτης πετρελαίου και αερίου (-37,64%). Μικρότερες απώλειες σημείωσαν οι δείκτες τροφίμων και ποτών (-24,3%) και ο δείκτης των κατασκευών (-14,78%). Ο δείκτης υψηλής κεφαλαιοποίησης Large Cap ολοκληρώνει το 2014 με συνολικές απώλειες 28,4%. Οι απώλειες της Αθήνας διέκοψαν το ανοδικό σερί των δύο τελευταίων ετών, όπου το χρηματιστήριο

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

είχε καταγράψει ετήσια ικανοποιητικά κέρδη. Στη διάρκεια της εξαετούς ύφεσης στη χώρα μας, είναι εξίσου μοιρασμένες οι αρνητικές και οι θετικές ετήσιες επιδόσεις του βασικού χρηματιστηριακού δείκτη. Η χειρότερη επίδοση του Γενικού Δείκτη τα τελευταία έξι χρόνια ήταν το 2011 (-51,88%) και η καλύτερη επίδοση σημειώθηκε το 2012 (+33,42%). Τα αίτια της κατάρρευσης του χρηματιστηρίου το 2014, ειδικά μετά το πρώτο εξάμηνο, θα πρέπει να αποδοθούν στην αύξηση του πολιτικού ρίσκου της χώρας. Όπως σημειώνουν εκπρόσωποι χρηματιστηριακών γραφείων και ξένων επενδυτικών σχημάτων, η αγορά παρουσίασε τα πρώτα σημάδια αρρυθμίας μετά τις 10 Ιουνίου 2014, όταν έγινε ο τελευταίος ανασχηματισμός της κυβέρνησης μετά τις ευρωεκλογές και τις δημοτικές εκλογές που είχαν προηγηθεί στα τέλη Μαΐου. Η αδυναμία της κυβέρνησης να ολοκληρώσει τις απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις προκάλεσε την αντίδραση των ξένων επενδυτών, οι οποίοι τον προηγούμενο Σεπτέμβριο είχαν εκδηλώσει ανοιχτά τη δυσφορία τους στο οδοιπορικό παρουσίασης (roadshow) των εισηγμένων, στο Λονδίνο. Η κορύφωση των αντιδράσεων των επενδυτών, που εκφράστηκε μέσω ισχυρών ρευστοποιήσεων, πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο, όταν η Ελλάδα δεν κατάφερε να απευθυνθεί στις αγορές με την έκδοση 10ετών ομολόγων. Το αρνητικό κλίμα στο χρηματιστήριο παγιώθηκε όταν η κυβέρνηση επέσπευσε την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας μέσω της Βουλής. Το εφιαλτικό τριήμερο 9, 10 και 11 Δεκεμβρίου –όταν οι απώλειες του Γενικού Δείκτη ξεπέρασαν το 20%– απέδειξε και στους πιο δύσπιστους ότι η αγορά προετοιμαζόταν για τη διενέργεια πρόωρων εκλογών.

Στα 12,995 δισ. ευρώ ανέρχεται η μείωση της κεφαλαιοποίησης του ΧΑ για το 2014.

2015 Το 2015 ήταν η χειρότερη χρονιά, μετά το 2009. Μία από τις χειρότερες ετήσιες αποδόσεις (-25%) μεταξύ των 90 χρηματιστηρίων του πλανήτη κατέγραψε το 2015 το Χρηματιστήριο Αθηνών, συμπληρώνοντας δύο συνεχή χρόνια πτώσης. Η χρονιά αυτή ήταν ίσως η χειρότερη από το 2009, οπότε ενέσκηψε στη χώρα μας η μεγαλύτερη ύφεση στη σύγχρονη ιστορία μας. Στα επτά τελευταία χρηματιστηριακά έτη, τα τέσσερα εξ αυτών έκλεισαν με πτώση και τα τρία με άνοδο του Γενικού Δείκτη. Οι αναταράξεις στην πολιτική ζωή της χώρας, με τις δύο έκτακτες εθνικές εκλογές, στις οποίες προστέθηκε και ο έλεγχος στην κίνηση κεφαλαίων (capital controls), προκάλεσαν σημαντικές ζημιές στα χαρτοφυλάκια των εγχώριων και κυρίως των ξένων επενδυτών. Ασφαλώς, μετά τα capital controls, το δεύτερο σημαντικότερο γεγονός ήταν η τρίτη κατά σειρά ανακεφαλαιοποίηση των τεσσάρων τραπεζών, που ουσιαστικά μηδένισαν την αξία τους, και μειώθηκε σε σημαντικό βαθμό ο τραπεζοκεντρικός χαρακτήρας του χρηματιστηρίου. Ο Γενικός Δείκτης ξεκίνησε το 2015 από τις 826,18 μονάδες και με μια κεφαλαιοποίηση που έφθανε τα 53,415 δισ. ευρώ. Η μεγαλύτερη ημερήσια πτώση (-16,23%) του Γενικού Δείκτη σημειώθηκε στις 3 Αυγούστου 2015, οπότε έφτασε στις 668,06 μονάδες και η κεφαλαιοποίηση στα 40,595 δισ. ευρώ. Θυμίζουμε ότι στις 3 Αυγούστου 2015 επαναλειτούργησε το ΧΑ μετά τη διακοπή των 25 συνεδριάσεων (ιστορικό ρεκόρ κλεισίματος από την ίδρυση του χρηματιστηρίου στις

ΧΡΗΜΑ 53

30 χρόνια ΧΡΗΜΑ

30/9/1876), που προκάλεσε η επιβολή των capital controls τη Δευτέρα 29 Ιουνίου 2015. Η μεγαλύτερη ημερήσια άνοδος της αγοράς καταγράφηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2015, με τον Γενικό Δείκτη εκείνη την ημέρα να ενισχύεται κατά 11,27% και να αναρριχάται στις 840,57 μονάδες. Η αξία της κεφαλαιοποίησης την ημέρα αυτή ανήλθε στα 50,307 δισ. ευρώ. Η εκρηκτική άνοδος της αγοράς στις 3 Φεβρουαρίου ήταν αποτέλεσμα της εκλογικής νίκης του ΣΥΡΙΖΑ για πρώτη φορά στην Ελλάδα και των προγραμματικών δηλώσεων του πρωθυπουργού και των στελεχών της κυβέρνησης ότι θα κλείσουν τη συμφωνία με τους δανειστές για τη χρηματοδότηση της χώρας. Βέβαια, όπως έδειξε η Ιστορία, η χώρα έφθασε ένα βήμα πριν από την αποχώρησή της από την ευρωζώνη τον περασμένο Ιούλιο. Η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, που ολοκληρώθηκε στις αρχές Δεκεμβρίου, ανέδειξε ένα νέο ποιοτικό στοιχείο των χρηματιστηριακών συνεδριάσεων. Μια μικρή ομάδα εμποροβιομηχανικών μετοχών του δείκτη της υψηλής κεφαλαιοποίησης FTSE 25, ουσιαστικά, αυτονομήθηκε από τη συνολική εικόνα πτώσης που κατέγραψε το χρηματιστήριο στις συνεδριάσεις του διμήνου Οκτωβρίου-Νοεμβρίου. Εκείνη την περίοδο, είχαμε συνεχείς πτωτικές συνεδριάσεις, λόγω της κατάρρευσης των τραπεζικών μετοχών, που επηρέαζαν την πλειοψηφία των μετοχών. Ωστόσο, αυτή η μικρή αριθμητικά ομάδα μετοχών έδειξε να κινείται αντίθετα στο ρεύμα και να σημειώνει ημερήσια κέρδη. Αυτό συνέβη γιατί οι συγκεκριμένες εταιρείες δεν είχαν καμία εξάρτηση από τις πολιτικές αναταράξεις της χώρας, καθώς το 60% και άνω του τζίρου τους διοχετευόταν στο εξωτερικό. Εξάλλου, όπως είχε διαφανεί και τα προηγούμενα χρόνια, τα ξένα χαρτοφυλάκια αγόραζαν, και συνεχίζουν να αγοράζουν, επιλεκτικά ελληνικές εισηγμένες και όχι κλάδους. Κυρίαρχοι της κεφαλαιοποίησης (45,157 δισ. ευρώ) του χρηματιστηρίου παρέμειναν και το 2015 οι ξένοι, αφού τον Νοέμβριο 2015 είχαν τον έλεγχο του 59,2% της χρηματιστηριακής αξίας, ενώ τον αντίστοιχο Νοέμβριο του 2014 έλεγχαν το 45,3%. Αντίθετα, οι εγχώριοι επενδυτές τον προηγούμενο μήνα κατείχαν το 38,4% της συνολικής κεφαλαιοποίησης, έναντι του 26,4% τον Νοέμβριο του 2014. Πάντως, οι ξένοι επενδυτές στο 11μηνο (Ιανουάριος-Νοέμβριος 2015) για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία εμφανίζουν εκροές κεφαλαίων ύψους 390,61 εκατ. ευρώ. Η χρονιά ολοκληρώθηκε αφήνοντας πικρή γεύση στους επενδυτές, με αρκετές εισηγμένες να αναβάλλουν ακόμη και τη διανομή μερισμάτων –παρότι το είχαν ανακοινώσει στις ετήσιες γενικές συνελεύσεις του Ιουνίου–, αφού τα capital controls σήμαναν

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

συναγερμό για τη διασφάλιση των ταμειακών τους αποθεμάτων.

2016 Υποτονική χρονιά, χαμηλών προσδοκιών και έντονης μεταβλητότητας, ήταν το 2016 για τη χρηματιστηριακή αγορά. Η «βουτιά» του Γενικού Δείκτη στις 440,88 μονάδες, στη συνεδρίαση της 11ης Φεβρουαρίου του 2016, οδήγησε το χρηματιστήριο στα επίπεδα του Σεπτεμβρίου του 1989. Η δεύτερη χρονιά των capital controls, η καθυστέρηση της πρώτης αξιολόγησης, αλλά κυρίως το γεγονός ότι οι ξένοι έπαψαν να εμπιστεύονται τις ημερομηνίες που έδινε η κυβέρνηση ότι θα κλείσει τα θέματα της οικονομίας, επιδείνωσαν τη χρηματιστηριακή εικόνα. Την επομένη του Brexit στην Αγγλία, στη συνεδρίαση της 24ης Ιουνίου του 2016, ο Γενικός Δείκτης πραγματοποίησε την τρίτη μεγαλύτερη ημερήσια πτώση (-13,42%) στην 140ετή ιστορία του. Ένα ολόκληρο καλοκαίρι και τους δύο πρώτους μήνες του φθινοπώρου, το χρηματιστήριο έδειχνε κυριολεκτικά ότι βρίσκεται σε αφασία. Τον Νοέμβριο που προηγήθηκε υπήρξε κινητικότητα, καθώς αναπτερώθηκε το ηθικό των επενδυτών ότι θα κλείσει η αξιολόγηση μέχρι το τέλος της χρονιάς. Δυστυχώς, όμως, αποδείχθηκε ουτοπία και αυτή η πρόβλεψη, και έτσι ο Γενικός Δείκτης δύο συνεδριάσεις πριν εκπνεύσει το 2016 έφθασε απλώς να ενισχύεται οριακά, κατά 0,69%, και πιθανότατα να είχε αποφύγει την τρίτη κατά σειρά πτωτική χρονιά. Θυμίζουμε ότι το 2015 ο Γενικός Δείκτης υπέστη συνολικές απώλειες 23,59%, ενώ το 2014 η πτώση του

Γενικού Δείκτη έφθασε το 28,95%. Η απογοητευτική εικόνα της αγοράς αποτυπώθηκε και στη μεγάλη μείωση της αξίας των συναλλαγών. Όπως δήλωναν στελέχη χρηματιστηριακών εταιρειών, για να μπορέσει το Χρηματιστήριο Αθηνών να καλύψει τις ανάγκες των χρηματιστηριακών εταιρειών και να βελτιώσει την κεφαλαιοποίησή του, θα πρέπει ο μέσος ημερήσιος όγκος συναλλαγών να μην πέφτει χαμηλότερα από τα 60 εκατ. ευρώ. Σε επίπεδο εποπτείας, το 2016 ήταν η χρονιά με τις περισσότερες διαγραφές (22), μετά βέβαια από το 2006, που είχε ξεκινήσει η διαγραφή των εταιρειών-«ζόμπι» και είχαν φθάσει τις 41 οι διαγραφές εισηγμένων.

2017 Σχετικά υψηλή ετήσια απόδοση (24,66%) καταγράφηκε το 2017. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι ο παγκόσμιος δείκτης του FTSE σημείωσε άνοδο κατά 21,60% το 2017, οι αναπτυσσόμενες αγορές παγκοσμίως 34,35% και η ανεπτυγμένη Ευρώπη 22,13%. Ειδικά στους εγχώριους χρηματιστηριακούς δείκτες, ο δείκτης υψηλής κεφαλαιοποίησης FTSE Large Cap σημείωσε άνοδο 19,70%, με 20 από τις 25 συμμετέχουσες μετοχές να έχουν θετική απόδοση, ενώ ο δείκτης της μεσαίας κεφαλαιοποίησης FTSE/XA Mid Cap σημείωσε άνοδο 59,00%, με 19 από τις 20 συμμετέχουσες μετοχές του να έχουν θετική απόδοση. Ταυτόχρονα, οι 40 από τις συνολικά 45 μετοχές των δύο δεικτών αύξησαν τη συναλλακτική ρευστότητά τους. Ήταν μια χρονιά με σημαντικά κέρδη στο σύνολο των κεφαλαιαγορών διεθνώς, και οι επενδυτές αναζητούσαν τις επόμενες επενδυτικές ευκαιρίες.

Σε επίπεδο ετήσιων αποδόσεων των μετοχών, για άλλη μία χρονιά, διαπιστώθηκε το αρνητικό φαινόμενο να βρίσκονται στις πρώτες θέσεις επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν υψηλό δανεισμό και είτε να αναμένουν τις αποφάσεις των πιστωτριών τραπεζών είτε να ανήκουν στην κατηγορία των μικρομεσαίων εισηγμένων με πολύχρονες ζημίες. Βέβαια, οι κερδοσκόποι ενδιαφέρονται για τις αποδόσεις των χαρτοφυλακίων τους και όχι για τα θεμελιώδη μεγέθη των εταιρειών. Την πρώτη θέση, με ετήσια κέρδη 1.714%, κατέλαβε ο τίτλος της Euromedica και ακολούθησαν οι μετοχές του Λιβάνη με 1.244%, η Μινέρβα με 729%, η Space Hellas με 504%, το Υγεία με 379%. Στις μετοχές της υψηλής κεφαλαιοποίησης, την πρώτη θέση κατέλαβε η μετοχή της Viohalco (+158,8%) και ακολούθησαν τα Ελληνικά Πετρέλαια (+72,17%), ο Μυτιληναίος (+48,98%) και η Motor Oil (+43,35%). Σε επίπεδο κεφαλαιοποίησης, την πρώτη θέση κατέκτησε η Coca-Cola HBC AG, με αξία εταιρείας 9,85 δισ. ευρώ, και ακολούθησαν ο ΟΤΕ με κεφαλαιοποίηση στα 5,7 δισ. ευρώ και ο ΟΠΑΠ με χρηματιστηριακή αξία στα 3,38 δισ. ευρώ. Την πρώτη πεντάδα των εισηγμένων με τη μεγαλύτερη αξία συμπληρώνουν η Εθνική Τράπεζα, με

κεφαλαιοποίηση 2,96 δισ. ευρώ, και η Alpha Bank, με κεφαλαιοποίηση 2,86 δισ. ευρώ. Οι αναλυτές υποστηρίζουν ότι, καθώς το ρίσκο χώρας έχει υποχωρήσει, επίκειται επαναξιολόγηση των ελληνικών μετοχών το 2017, εφόσον βέβαια η χώρα βγει με καλούς όρους από το πρόγραμμα τον Αύγουστο του 2018. • • •

Η ετήσια μεταβολή του Γενικού Δείκτη Τιμών 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997

+9,89% +46,38% +162,4% +2,64% +64,29% +102,9% +13,12% +16,97% +42,59% -9,36% +5,21% +2,11% +58,51%

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

+85,10% +102,2% -38,8% -23,5% -32,5% +29,5% +23,1% +31,5% +19,9% +17,9% -65,5% +22,9% -35,6%

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

-51,9% +33,4% +11,5% -26,62% -23,59% +1,95% +24,66%

ΧΡΗΜΑ 55

Plexiglass Ακρυλικά Πολυκαρμπονικά Πολυεστερiνη PVC

απεριόριστες δυνατότητες plexiglasscenter

έπιπλα

γραφεία

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

μακέτες

βιτρίνες

τραπέζια

σταντ προβολής

βραβεία

plexiglasscenter βιομηχανικό κέντρο εμπορίας & επεξεργασίας plexiglass Κοπή - διάτρηση - χάραξη - διαμόρφωση - κατασκευή

www.plexiglasscenter.gr ΛΕΩΦ. ΚΗΦΙΣΟΥ 44 & ΙΤΕΑΣ 2 ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ 12133 ΤΗΛ. 2105713162 – 2105711888 – 2105712863 e-mail: info@art-promotion.gr ΧΡΗΜΑ 57

συνέντευξη

Ο Γιάννης Μασούτης περίμενε υπομονετικά να έρθει η ευκαιρία όχι μόνο για να «κατέβει» στην Αθήνα, αλλά και για να χτίσει ένα πανελλήνιας εμβέλειας δίκτυο που θα προωθεί τη δική του φιλοσοφία στο λιανεμπόριο. Μιλώντας στο ΧΡΗΜΑ, ο διευθύνων σύμβουλος της ιστορικής Διαμαντής Μασούτης ΑΕ και πρόεδρος του ΕΒΕΘ αποκαλύπτει τα σχέδια επέκτασης του ομίλου μετά την απορρόφηση της Προμηθευτικής. Ως γνήσιος Σαλονικιός, θέλει να αφήσει το αποτύπωμά του στην «πόλη της καρδιάς του» με ένα νέο, μεγάλο υπερκατάστημα στο κέντρο της Νύφης του Θερμαϊκού. Στην ουσία, η στρατηγική του Γιάννη Μασούτη είναι απλή: Πρώτα χτίζεις τις υποδομές, μετά αναπτύσσεσαι δυναμικά, αποφεύγεις τα αχρείαστα ρίσκα και στηρίζεσαι στην αγάπη του καταναλωτή, μια σχέση που «χτίζεται» τα τελευταία 42 χρόνια. 58

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

Γιάννης

Μασούτης

«Έχουμε τις υποδομές για νέες κατακτήσεις» στον Χρήστο Ν. Κώνστα

ώς υποδέχθηκε η Αθήνα τον Βορειοελλαδίτη λιανέμπορα; Ποιες είναι οι πρώτες εντυπώσεις από την κάθοδο στη Νότια Ελλάδα; Τα μηνύματα είναι όλα θετικά, και μάλιστα είναι εντυπωσιακά θερμή η υποδοχή. Να σας διηγηθώ ένα περιστατικό που μας συγκίνησε πολύ: Κατά τη διάρκεια των εργασιών για τη δημιουργία του νέου καταστήματος στο Φάληρο, ήρθαν περίοικοι και μας έφεραν μια ευχετήρια επιστολή όπου μας έλεγαν ότι μας αγαπάνε και μας στηρίζουν, και μας έκαναν δώρο μια χριστιανική εικόνα. Κι έτσι, ενώ όταν γίνονται εργασίες κάπου συνήθως νομίζεις ότι ενοχλείς και θα έρθουν να σου κάνουν παρατήρηση, σε εμάς συνέβη αυτή η πολύ ευχάριστη έκπληξη. Χαρήκαμε και συγκινηθήκαμε όλοι πάρα πολύ. Ήταν σαν να μας περίμενε ο κόσμος στην Αττική.

Άκουγαν για εμάς, μας ήξεραν και τώρα μας γνωρίζουν από κοντά και από ό,τι φαίνεται είναι πολύ ικανοποιημένοι.

ζητούμενά τους, ειδικότερα μέσα σε ένα δυσχερές οικονομικό περιβάλλον για την κατανάλωση γενικότερα.

Έχετε εντοπίσει διαφορές στη συμπεριφορά των καταναλωτών της Νότιας Ελλάδας σε σχέση με τους «Βόρειους»;

Η επαναδραστηριοποίηση του πρώην δικτύου της «Μαρινόπουλος» (από τον Σκλαβενίτη) έχει αλλάξει τις ισορροπίες στην αγορά, τα δεδομένα και τη δική σας στρατηγική;

Όχι, δεν θεωρώ ότι υπάρχει κάποια διαφορά. Επιτρέψτε μου να κάνω μια σημαντική διευκρίνιση: Οι καταναλωτές πανελλαδικά ενδιαφέρονται για τις καλύτερες τιμές σε ελληνικά προϊόντα με ποιότητα και σεβασμό στο περιβάλλον. Εμείς, ως αλυσίδα Μασούτης, βρισκόμαστε κοντά στον καταναλωτή, αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες του, στηρίζοντας τους Έλληνες παραγωγούς και τα ελληνικά προϊόντα, ενισχύοντας την αειφορία και τον σεβασμό στο περιβάλλον. Εμείς, στη Μασούτης ΑΕ, αντιμετωπίζουμε όλους τους Έλληνες καταναλωτές με σεβασμό στις ανάγκες τους και στα

H στρατηγική μας έχει μια συνέχεια και συγκεκριμένους στόχους. Η εταιρεία μας έχει ολοκληρώσει τα μεγάλα έργα υποδομής: κεντρικές αποθήκες, μηχανογραφικά συστήματα, λογιστήριο και όλες τις οργανωτικές δομές. Όλες οι επενδύσεις από εδώ και πέρα θα γίνονται σε νέα σημεία πώλησης, τα οποία θα μπορούν να υποστηριχθούν πλήρως από τις ήδη υπάρχουσες εγκαταστάσεις. Έχουμε το πλεονέκτημα να επεκτεινόμαστε στην Αττική, στην καλύτερη χρονική και επιχειρηματική συγκυρία για τη Δ. Μασούτης ΑΕ. Νιώθουμε αρκετά ΧΡΗΜΑ 59

συνέντευξη

Βιογραφικό Ο Γιάννης Μασούτης είναι μέλος του ΔΣ του Εμποροβιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης από το 2006, του ΣΕΕΤ (Σύνδεσμος Ελληνικών Επιχειρήσεων Τροφίμων) από το 2008 και του ΙΕΛΚΑ (Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών) από το 2011. Από το 2015 μέχρι σήμερα είναι διευθύνων σύμβουλος της Διαμαντής Μασούτης ΑΕ. Το 2017 εξελέγη πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης. Το 2018 εξελέγη Α’ αντιπρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Επιμελητηρίων Ελλάδος.

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

δυνατοί για να συνεχίσουμε να μεγαλώνουμε αυτόνομα, να βρισκόμαστε σε ολοένα και περισσότερα σημεία, να προσφέρουμε συνεχώς καλύτερες τιμές στους πελάτες που μας εμπιστεύονται. Γι’ αυτόν τον λόγο, ο σχεδιασμός μας περιλαμβάνει κι άλλες αναπτυξιακές κινήσεις, χωρίς αχρείαστα ρίσκα, βασισμένες στην εμπιστοσύνη της αγοράς και στη λογική με την οποία επιχειρούμε τα τελευταία 42 χρόνια. Για τα επόμενα χρόνια, λοιπόν, θέλουμε να αυξήσουμε το μερίδιο πωλήσεων πανελλαδικά διατηρώντας την οικονομική υγεία που έχουμε, και το γνωρίζει πολύ καλά η αγορά. Λειτουργούμε μεθοδικά, δεν κάνουμε βιαστικές κινήσεις. Με λίγα λόγια, λειτουργούμε με υπομονή και σύνεση. Εκφράζετε και υλοποιείτε μια νέα στρατηγική στο ελληνικό λιανεμπόριο. Ποια είναι τα συστατικά αυτής της νέας πολιτικής; Έχουμε καθιερωθεί στη συνείδηση των καταναλωτών ως τα οικονομικά και ελληνικά σουπερμάρκετ. Οι καταναλωτές γνωρίζουν ότι είμαστε αμιγώς ελληνική εταιρεία, απασχολούμε περισσότερους από 8.100 εργαζομένους και αναπτυσσόμαστε, δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας. Η εταιρεία μας όλα αυτά τα χρόνια πρωταγωνιστεί σταθερά στις πρώτες θέσεις του λιανεμπορίου, στηρίζουμε την ελληνική οικονομία, δείχνουμε ουσιαστικό ενδιαφέρον για τις περιοχές όπου αναπτυσσόμαστε και στηρίζουμε τοπικούς παραγωγούς. Είμαστε μια επιχείρηση με ισχυρή θέση στην αγορά και πολύ καλή οικονομική κατάσταση, επενδύου-

με σε τεχνολογία και υποδομές, αναπτυσσόμαστε και εκσυγχρονιζόμαστε με βάση τις απαιτήσεις της εποχής. Μπορούμε να είμαστε πιο συγκεκριμένοι για τα επόμενα επενδυτικά βήματα του Μασούτη; Τι να περιμένουμε στους επόμενους μήνες; Σχεδιάζετε νέες εξαγορές και με ποιον προσανατολισμό; Η εταιρεία πρώτο στόχο θέτει την αναδιοργάνωσή της μετά την εξαγορά της Προμηθευτικής, δεύτερο τη σταδιακή ενίσχυση της θέσης της στην Αττική και τρίτο την επέκτασή της σε γειτονικούς νομούς με αυτούς που αναπτύσσεται τώρα, σε περιοχές της χώρας όπου σήμερα δεν διαθέτει παρουσία. Προβλέπεται η δημιουργία νέων σημείων πώλησης και στη Βόρεια Ελλάδα, όπου είμαστε leader, και μάλιστα ένα νέο κατάστημα στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, περίπου 700 τ.μ. Θα μας δώσετε μια εκτίμηση για τα οικονομικά αποτελέσματα του 2018; Βγαίνει το στοίχημα; Η εταιρεία, προς το παρόν, αριθμεί 330 σημεία πώλησης, λιανικής και χονδρικής, και ο τζίρος της εκτιμάται ότι θα κυμανθεί περίπου στα 820 εκατ. ευρώ για το 2018. Συμμετέχετε εδώ και 12 χρόνια στη διοίκηση του ΕΒΕΘ. Ποιος είναι ο απολογισμός αυτής

της περιόδου και ποιοι είναι οι επόμενοι στόχοι; Δραστηριοποιούμαι πολλά χρόνια στον επιχειρηματικό τομέα και ο θεσμός θα πρέπει να εκπροσωπείται από έμπειρους επιχειρηματίες. Η διοικητική επιτροπή και το ΔΣ του ΕΒΕΘ απαρτίζονται από τους πιο ενεργούς και δυναμικούς επιχειρηματίες της Θεσσαλονίκης, με σημαντική παρουσία σε κάθε κλάδο. Κάθε αξιόλογο μέλος, ανάλογα με το είδος της εταιρείας του, μεταφέρει τις γνώσεις και την εμπειρία του και εκπροσωπεί τον κλάδο του, γνωρίζοντας καλά τις ανάγκες που έχει. Όλοι μαζί δημιουργήσαμε μια ισχυρή ομάδα και ο στόχος μας είναι να πετύχουμε το καλύτερο για την επιχειρηματικότητα στην πόλη μας και την ευρύτερη περιοχή. Ως επιχειρηματίας, αλλά και ως πρόεδρος του ΕΒΕΘ, που αφουγκράζομαι μέσα από αυτή τη θέση τις ανάγκες του επιχειρηματικού κόσμου, θα ήθελα να επισημάνω ότι βασικά προβλήματα είναι η υπερβολική φορολογική και ασφαλιστική επιβάρυνση, το έλλειμμα ρευστότητας, η τεράστια γραφειοκρατία. Επίσης, η φοροδιαφυγή, το λαθρεμπόριο, η παραοικονομία είναι «πληγές» για τις νομίμως λειτουργούσες επιχειρήσεις και φυσικά για το κράτος. Θα πρέπει, λοιπόν, να βρεθούν λύσεις ως προς αυτά τα θέματα για να δημιουργηθεί ένα πιο φιλικό επιχειρηματικό περιβάλλον. • • • ΧΡΗΜΑ 61

[αφιέρωμα]

η μ ι Έτο

» ά ι τ ω φ ι ε ρ ά να π

η αγορά των

ψηφια

κών τε

του Δημήτρη Μαλλά

Στον κλάδο των ψηφιακών τεχνολογιών, οι εξελίξεις «τρέχουν» με ταχύτητες πιο γρήγορες ακόμη και από αυτές των ευρυζωνικών συνδέσεων μέσω οπτικών ινών, οι οποίες αποτελούν και έναν από τους τομείς στον οποίο επενδύουν πολλά οι εγχώριοι τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι.

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

χνολογ

έραν των ευρυζωνικών συνδέσεων, η συνδρομητική τηλεόραση, τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας πέμπτης γενιάς (5G), το μέλλον της Forthnet, οι αλλαγές στο λιανεμπόριο ηλεκτρονικών και ηλεκτρικών ειδών, ο εντοπισμός των ελληνικών startups που θα κάνουν τη διαφορά, η άνοδος του fintech και του insurtech, ο ψηφιακός μετασχηματισμός του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, είναι ορισμένα από τα ζητήματα που απασχολούν τις εταιρείες του κλάδου, και όχι μόνο. Βέβαια, θα πρέπει να επισημανθεί ότι αν δει κανείς μόνο τα νούμερα, θα πιστέψει ότι ο ευρύτερος κλάδος των ψηφιακών τεχνολογιών βρίσκεται σε μια φάση στασιμότητας. Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις του European IT Observatory (EITO), τις οποίες δημοσιοποίησε πρόσφατα ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Πληροφορικής και Επικοινωνιών Ελλάδος (ΣΕΠΕ), ο κλάδος των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών αναμένεται να καταγράψει στην Ελλάδα οριακή υποχώρηση, η οποία, ποσοστιαία, μεταφράζεται σε μείωση κατά 0,1% το 2018 και κατά 0,2% το 2019. Σε απόλυτα μεγέθη, η αξία της αγοράς κατά το τρέχον έτος θα κινηθεί στα επίπεδα των 5,518 δισ. ευρώ, ενώ το 2019 θα διαμορφωθεί σε περίπου 5,504 δισ. ευρώ.

ιών

Αντίθετα με το σύνολο του κλάδου τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών θα κινηθεί ο τομέας της πληροφορικής, το 2018 αναμένεται να βελτιώσει τις επιδόσεις του κατά 1,5%, ενώ το επόμενο έτος θα επιστρέψει σε ελαφρά πτωτική πορεία, κατά 0,3%, με την αξία της αγοράς να κινείται σε 1,768 δισ. ευρώ φέτος και 1,764 δισ. ευρώ το 2019. Η εικόνα του τομέα τηλεπικοινωνιών, από την άλλη, θα είναι αρνητική και τα δύο έτη, υποχωρώντας κατά 0,8% το 2018 και κατά 0,2% το 2019, επιδόσεις που θα φέρουν την αξία της αγοράς στα επίπεδα των 3,750 δισ. ευρώ φέτος και στα 3,741 δισ. ευρώ στην επόμενη οικονομική χρήση. Μπορεί οι εκτιμήσεις να είναι ολίγον απαισιόδοξες, όμως η αίσθηση που υπάρχει είναι πως, πλέον, κάτι κινείται στο σύνολο του κλάδου, και οι επιχειρήσεις διαβλέπουν ότι σύντομα θα δούμε σημάδια ανάκαμψης. Πολλοί δε αναλυτές δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο οι εκτιμήσεις του ΕΙΤΟ να αποδειχθούν τελικώς λανθασμένες. Και σημειώνουν την έντονη επιχειρηματική κινητικότητα που υπάρχει, η οποία υποδεικνύει ότι αρκετοί όμιλοι θέλουν να τοποθετηθούν σε συγκεκριμένους τομείς της αγοράς όσο το δυνατόν νωρίτερα, προκειμένου να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που θα παρουσιαστούν.

Σε απόλυτα μεγέθη, η αξία της αγοράς κατά το τρέχον έτος θα κινηθεί στα επίπεδα των 5,518 δισ. ευρώ, ενώ το 2019 θα διαμορφωθεί σε περίπου 5,504 δισ. ευρώ.

Τα τηλεπικοινωνιακά μέτωπα Αν ξεκινήσουμε από τον κλάδο των τηλεπικοινωνιών, το μεγάλο ενδιαφέρον εντοπίζεται στη συγκέντρωση των «παικτών» της αγοράς, η οποία δεν αριθμεί πλέον παρά 4 παρόχους μετά την απόκτηση της Cyta Ελλάδος από τη Vodafone Ελλάδος. Το μεγάλο ανοιχτό μέτωπο δεν είναι άλλο από αυτό της Forthnet. Η διαγωνιστική διαδικασία που έχουν ξεκινήσει οι πιστώτριες τράπεζες, οι οποίες έχουν τον έλεγχο της Forthnet, «τρέχει» εδώ και αρκετούς μήνες και έχουν μείνει δύο υποψήφιοι: το σχήμα των Vodafone-Wind και ο ΑΝΤ1. Η κατάθεση των τελικών προσφορών είναι προγραμματισμένη για τις 19 Οκτωβρίου, αλλά κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα ότι το συγκεκριμένο «σίριαλ» πρόκειται να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2018. Η παράταση είναι ένα αρκετά πιθανό σενάριο. Σε κάθε περίπτωση, οι τρεις μεγαλύτεροι «παίκτες» (Cosmote, Vodafone, Wind) κινούνται αυτήν τη στιγμή χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους τι θα γίνει με τη Forthnet, δίνοντας έμφαση στην προσπάθεια που βρίσκεται σε εξέλιξη για την παροχή όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένων υπηρεσιών προς τους πελάτες τους. Βασικό κομμάτι της στρατηγικής είναι η ανάπτυξη τηλεπικοινωνιακών υποδομών που θα προσφέρουν τη δυνατότητα για συνδέσεις με ταχύτητες της τάξεως των 100 και 200 Mbps, αρχικά, και οι οποίες σταδιακά θα φθάσουν στο 1 Gbps. Οι συνδέσεις οπτικών ινών είναι απαραίτητες προκειμένου να γίνει εφικτή η παροχή μιας σειράς από νέες υπηρεσίες και εφαρμογές τόσο προς οικιακούς όσο και προς εταιρικούς πελάτες, που θα εμπλέκουν τεχνολογίες όπως είναι η τεχνητή νοημοσύνη, το AR/VR, το cloud κ.ά. Αντίστοιχα, οι τρεις πάροχοι έχουν αρχίσει να ασχολούνται και με την επόμενη γενιά της κινητής τηλεφωνίας. Τα 5G δίκτυα δεν πρόκειται ΧΡΗΜΑ 63

αφιέρωμα

τικές διοργανώσεις να στραφούν προς τα συνδρομητικά «μπουκέτα».

να κάνουν την εμπορική εμφάνισή τους πριν το 2020, και αρχικά η κάλυψη που θα παρέχεται θα είναι αρκετά περιορισμένη, αλλά οι προετοιμασίες έχουν ήδη ξεκινήσει, προκειμένου να υπάρξουν τα πρώτα πιλοτικά δίκτυα εντός του 2019. Στο θέμα έχει εμπλακεί και το Υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Μέσων Ενημέρωσης, που ουσιαστικά «επέβαλε» στους τρεις παρόχους να συνεργαστούν με τρεις δήμους της χώρας (Ζωγράφου, Τρίκαλα και Καλαμάτα), προκειμένου να γίνουν εκεί τα πρώτα πιλοτικά δίκτυα πέμπτης γενιάς.

Η «μάχη» της συνδρομητικής τηλεόρασης Αυτό που πρέπει να επισημανθεί, πάντως, είναι πως η μεγάλη «μάχη» των τηλεπικοινωνιακών παρόχων αφορά τον τομέα της συνδρομητικής τηλεόρασης, μια αγορά που βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο του

Η «μάχη» είναι αρκετά σκληρή τόσο σε επίπεδο περιεχομένου όσο και όσον αφορά την τιμολογιακή πολιτική, με τις εκπτώσεις που δίνονται για την προσέλκυση συνδρομητών να είναι εξαιρετικά μεγάλες και ενδιαφέρουσες.

ακούς παρόχους, οι οποίοι και έχουν εμπλακεί σε έναν εξαιρετικά σκληρό ανταγωνισμό αναφορικά με το ποιος θα κερδίσει περισσότερους συνδρομητές για τις τηλεοπτικές πλατφόρμες τους, προσφέροντας ένα ολοκληρωμένο οικιακό πακέτο ψυχαγωγίας, που περιλαμβάνει εκτός από επικοινωνία και σύνδεση στο Διαδίκτυο και πρόσβαση σε μια ευρεία γκάμα τηλεοπτικού και video περιεχομένου.

ενδιαφέροντος των εταιρειών, αλλά και των καταναλωτών. Οι τελευταίοι έχουν πλέον αλλάξει τις συνήθειές τους, αξιοποιούν το Διαδίκτυο και τις όλο και πιο γρήγορες τηλεπικοινωνιακές συνδέσεις και προτιμούν να βλέπουν το περιεχόμενο που τους ενδιαφέρει τη στιγμή που το θέλουν, οπουδήποτε κι αν βρίσκονται και σε όποια συσκευή το επιθυμούν. Και, πλέον, οι βασικοί «παίκτες» και στην τηλεοπτική αγορά δεν είναι άλλοι από τους τηλεπικοινωνι-

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

Η «μάχη» είναι σκληρή πολύ απλά επειδή η εκτίμηση που υπάρχει είναι πως υπάρχουν πολλά περιθώρια ανάπτυξης. Στην πρόσφατη παρουσίαση της πλατφόρμας Vodafone TV, ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Vodafone Ελλάδος, Χάρης Μπρουμίδης, σημείωσε ότι το ποσοστό διείσδυσης της συνδρομητικής τηλεόρασης στην Ελλάδα εκτιμάται σε περίπου 26%, όταν το αντίστοιχο ποσοστό στη δυτική Ευρώπη –με την οποία μας αρέσει να συγκρινόμαστε– ανέρχεται στο 57%. Αντίστοιχες συγκρίσεις χρησιμοποιούσε την περασμένη δεκαετία και η διοίκηση της Forthnet για να δείξει τα σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης που υπήρχαν για την πλατφόρμα της Nova, η οποία τότε ήταν, πρακτικά, μονοπώλιο στην Ελλάδα όσον αφορά τη συνδρομητική τηλεόραση. Βέβαια, εκείνη την περίοδο, τα ελεύθερα τηλεοπτικά κανάλια επένδυαν πολύ σε τοπικό περιεχόμενο και ήταν πιο δύσκολο για τη Forthnet να πείσει καταναλωτές που δεν ενδιαφέρονταν για τις αθλη-

Τώρα, η κατάσταση είναι διαφορετική. Αφενός γιατί έχουν μειωθεί οι επενδύσεις σε περιεχόμενο από τα ελεύθερα κανάλια –ελέω κρίσης και περικοπών– και αφετέρου επειδή το Διαδίκτυο έχει δώσει τη δυνατότητα πρόσβασης σε διεθνείς συνδρομητικές πλατφόρμες, όπως είναι το Netflix και το Amazon Prime, με εξαιρετικό περιεχόμενο και προσιτό κόστος όσον αφορά τη μηνιαία συνδρομή. Τα περιθώρια ανάπτυξης όντως υπάρχουν, και γι’ αυτό οι τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι που θέλουν να προσφέρουν multi play υπηρεσίες και ολοκληρωμένα πακέτα για να διατηρήσουν τους πελάτες τους επενδύουν σημαντικά κεφάλαια, με πιο πρόσφατα παραδείγματα τη Wind, που έχει λανσάρει από τον περασμένο Μάιο το Wind Vision, και τη Vodafone, που προχώρησε στο λανσάρισμα μιας νέας, περισσότερο διαδραστικής πλατφόρμας συνδρομητικής τηλεόρασης. Η «μάχη» είναι αρκετά σκληρή, τόσο σε επίπεδο περιεχομένου όσο και όσον αφορά την τιμολογιακή πολιτική, με τις εκπτώσεις που δίνονται για την προσέλκυση συνδρομητών να είναι εξαιρετικά μεγάλες και ενδιαφέρουσες. Επιπλέον, είναι πολύ ενδιαφέρον πως στις περισσότερες περιπτώσεις οι πάροχοι «επιτρέπουν» στους πελάτες τους να χρησιμοποιούν τις πλατφόρμες συνδρομητικής τηλεόρασης ακόμη και πάνω από τις δικτυακές υποδομές των ανταγωνιστών τους, κάτι που δεν συνέβαινε στο, όχι και πολύ μακρινό, παρελθόν. Σε επίπεδο συνδέσεων, αυτήν τη στιγμή, εκτιμάται ότι ο αριθμός των ελληνικών νοικοκυριών που έχουν συνδρομή σε κάποια τηλεοπτική πλατφόρμα ξεπερνά το 1 εκατομμύριο, αν και γενικότερα είναι αρκετά δύσκολο να αναφέρει κάποιος με σιγουριά το πραγματικό νούμερο. Ο μεγαλύτερος «παίκτης» είναι, εδώ και μερικά χρόνια, ο όμιλος ΟΤΕ, με την Cosmote TV να κλείνει το α’ εξάμηνο του 2018 με 525.689 συνδρομητές. Γενικότερα, η Cosmote TV δείχνει να παρουσιάζει σημάδια σταθεροποίησης όσον αφορά τον αριθμό των νέων συνδρομητών, ιδίως από τη στιγμή που ξεπέρασε σε δημοτικότητα τη Nova. Η πλατφόρμα προσπαθεί να ενισχύσει το περιεχόμενό της (σ.σ. πρόσφατα πρόσθεσε 3 νέα κανάλια) και να διατηρήσει το αθλητικό περιεχόμενο που έχει, που της έδωσε την ευκαιρία να περάσει μπροστά. Η απώλεια του ιταλικού πρωταθλήματος δύσκολα θα επηρεάσει σημαντικά τα αποτελέσματα, καθώς το Champions League και το Europa League, μαζί με την Premier League, την Bundesliga και τη La Liga,

ΧΡΗΜΑ 65

αφιέρωμα

είναι λόγοι αρκετοί για να γίνει κάποιος φανατικός ποδοσφαιρόφιλος συνδρομητής της πλατφόρμας. Η Forthnet έχει περάσει πλέον στη δεύτερη θέση και εδώ και έχει προχωρήσει τους τελευταίους μήνες σε πολύ σημαντικές αποφάσεις όσον αφορά την πλατφόρμα της Nova. Έτσι, τα κανάλια Novasports είναι διαθέσιμα πλέον και μέσα από τις πλατφόρμες της Vodafone και της Wind και αυτό είναι μια εξέλιξη που άλλαξε τα δεδομένα. Όπως και η επιλογή να διακόψει τη συμφωνία για τη μετάδοση όλων των αγώνων της Superleague και να έχει μόνο ορισμένες από τις πιο δημοφιλείς ομάδες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση του κόστους, ενώ δεν είναι τυχαίο ότι έχει ρίξει το βάρος της στην προώθηση της Euroleague, καθώς η κορυφαία μπασκετική ευρωπαϊκή διοργάνωση αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα προσέλκυσης συνδρομητών. Από την άλλη πλευρά, δεν πρέπει να παραγνωριστεί το γεγονός ότι οι συνδρομητές έχουν αρχίσει να μειώνονται, κάτι που ήταν εμφανές και στα πιο πρόσφατα δημοσιευμένα αποτελέσματα, τα οποία αφορούν βέβαια το α’ εξάμηνο του 2018. Συγκεκριμένα, οι συνδρομητές λιανικής όσον αφορά τις συνδρομητικές υπηρεσίες τηλεόρασης έφθασαν τους 396.375 έναντι 425.945 στο τέλος του α’ εξαμήνου του 20017, με τη μείωση να είναι της τάξεως του 6,9%. Αντίστοιχα, υπάρχει αύξηση στους συνδρομητές χονδρικής, οι οποίοι από 49.881 έφθασαν στους 66.739. Ο συνολικός αριθμός ανέρχεται στους 463.114, έναντι 475.826, ήτοι σε μια μείωση 2,7%. Όμως, τα νούμερα αυτά αφορούν τους συνδρομητές τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο. Στην τελευταία η Forthnet έχει συμφωνίες με τους εκεί παρόχους (Cablenet, Cyta, MTN και Primetel) αντίστοιχες με αυτές στην Ελλάδα. Και αυτός είναι ο λόγος που είναι δύσκολο να υπολογίσει κάποιος την πραγματική διείσδυση της συνδρομητικής τηλεόρασης στην Ελλάδα, καθώς τα νούμερα που ανακοίνωσε η Forthnet περιλαμβάνουν και την Κύπρο. Ο τρίτος «παίκτης» σε μέγεθος, και με ανοδικές τάσεις, είναι η Vodafone Ελλάδος, η οποία λάνσαρε πρόσφατα τη νέα έκδοση της τηλεοπτικής πλατφόρμας. Η μεγάλη αλλαγή είναι ότι στην πλατφόρμα μπορούν πλέον να συνδεθούν και καταναλωτές που δεν είναι πελάτες σταθερής τηλεφωνίας της Vodafone. Με δεδομένο το ότι οι τιμές των πακέτων που περιλαμβάνει η Vodafone TV είναι αρκετά ανταγωνιστικές, δεν αποκλείεται να υπάρξει σημαντική αύξηση των συνδρομητών της, οι οποίοι εκτιμώνται ότι αυτήν τη στιγμή ανέρχονται σε 100 χιλιάδες. Σημαντική λεπτομέρεια είναι το γεγονός ότι η συγκεκριμένη πλατφόρμα προσφέρεται μέσω ευρυζωνικής σύνδεσης, ενώ στα πακέτα περιλαμβάνονται και τα κανάλια Novasports, όπως και περιεχόμενο

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

on demand. Σύμφωνα με τα στελέχη της Wind, το Wind Vision, η πλατφόρμα συνδρομητικής τηλεόρασης που έχει λανσάρει ο τηλεπικοινωνιακός πάροχος, έχει προσελκύσει μέχρι τώρα περισσότερους από 10 χιλιάδες συνδρομητές. Το νούμερο δεν είναι κακό, δεδομένου κιόλας του ότι η υπηρεσία λανσαρίστηκε μόλις τον περασμένο Μάιο. Το Wind Vision είναι η μόνη πλατφόρμα που βασίζεται στο Android TV, κάτι που σημαίνει ότι είναι πιο εύκολη η προσθήκη εφαρμογών και υπηρεσιών από τρίτους παρόχους. Στα πακέτα περιλαμβάνονται και τα κανάλια Novasports, όπως και το Netflix. Η Wind είναι ο μόνος πάροχος στην Ελλάδα που προσφέρει τη δυνατότητα στους συνδρομητές του να έχουν απευθείας πρόσβαση στο Netflix και είναι χαρακτηριστικό ότι πλέον υπάρχει η δυνατότητα πληρωμής της συνδρομής στο Netflix απευθείας μέσω του λογαριασμού της Wind. Το Netflix αποτελεί την πιο ενδιαφέρουσα παράμετρο της ελληνικής τηλεοπτικής αγοράς τον τελευταίο χρόνο. Η αίσθηση που υπάρχει είναι πως η δημοτικότητά του έχει ανέβει αισθητά, αν και η αμερικανική εταιρεία δεν ανακοινώνει νούμερα συνδρομητών για κάθε χώρα ξεχωριστά. Πάντως, το γεγονός ότι οι συνδέσεις στην Ελλάδα εκτιμώνται σε πάνω από 100 χιλιάδες αποτελεί μια σαφή ένδειξη υψηλής δημοτικότητας. Γενικότερα, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η αγορά της συνδρομητικής τηλεόρασης –παρά τα ζητήματα που υπάρχουν– δείχνει να βρίσκεται σε αρκετά καλή κατάσταση και εκτιμάται ότι θα κινηθεί ανοδικά το 2018. Ενδεχομένως όχι τόσο σε αριθμό συνδρομητών όσο σε επίπεδο κατανάλωσης περιεχομένου. Όσον αφορά τα έσοδα, η «μάχη» των προσφορών που υπάρχει σε εξέλιξη αναμένεται να επηρεάσει αρνητικά την πορεία τους.

Οι αλλαγές στη λιανική Ένας άλλος τομέας του κλάδου των ψηφιακών τεχνολογιών με αρκετά ανοιχτά μέτωπα είναι αυτός

της λιανικής πώλησης ηλεκτρονικών και ηλεκτρικών ειδών. Το γεγονός ότι το δίκτυο Γερμανός «τολμάει» και ανοίγει ένα εξαιρετικά μεγάλο –για τα δικά του δεδομένα– κατάστημα στη Γλυφάδα (σ.σ. το εμβαδόν του είναι πάνω από 400 τ.μ., όταν ο μέσος όρος στα περίπου 300 σημεία είναι στα 66 τ.μ.) αποτελεί μία από τις πολλές ενδείξεις ότι έρχονται πολλές αλλαγές στον συγκεκριμένο χώρο. Οι πωλήσεις ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών δείχνουν να κινούνται ανοδικά και ο τομέας με το μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι αυτός των «λευκών» συσκευών. Και γι’ αυτό παρατηρείται ενδιαφέρον από πολλούς «παίκτες» για τη συγκεκριμένη κατηγορία. Δεν είναι τυχαίο ότι η Westnet του Olympia Group του Πάνου Γερμανού ξεκίνησε τη διανομή των ηλεκτρικών συσκευών της Sharp, αν και η σημαντικότερη εξέλιξη θα είναι η επικείμενη είσοδος στην πώληση «λευκών» συσκευών από την Πλαίσιο Computers! Το μόνο που μένει, πρακτικά, είναι να επιλεγεί το χρονικό σημείο για να γίνει η κίνηση του Πλαισίου, δεδομένου του ότι επαφές έχουν γίνει με όλους τους προμηθευτές, τόσο τους μεγάλους όσο και τους πιο μικρούς, όπως έχουν γίνει και αρκετές προσλήψεις ανθρώπων με γνώση της συγκεκριμένης αγοράς. Το πιθανότερο σενάριο είναι πως η επέκταση θα γίνει μέσα από επιλεγμένα καταστήματα, καθώς τα ηλεκτρικά χρειάζονται χώρο. Το πιο πολυσυζητημένο ζήτημα για τη συγκεκριμένη αγορά δεν είναι άλλο από το μέλλον της MediaMarkt, για την οποία πολλοί λένε ότι πωλείται ή αποχωρεί, αλλά αυτή παραμένει εδώ. Η σχετική φημολογία είχε ξεκινήσει από τα μέσα του καλοκαιριού, όταν είχαμε οργανωτικές αλλαγές στη MediaMarkt και ταυτόχρονα η μητρική εταιρεία Ceconomy ανακοίνωσε ότι συγχωνεύει τις δραστηριότητές της στη Ρωσία με την τοπική M. Video/Shafmar, αποκτώντας το 15% της τελευταίας, καταβάλλοντας μάλιστα και ένα ποσό της τάξεως των 258 εκατ. ευρώ. Σημειώνεται ότι η MediaMarktSaturn Russia παρουσίαζε τεράστιες ζημιές και ταυτόχρονα η διοίκηση της Ceconomy έχει πάρει μια στρατηγική απόφαση ότι στις αγορές στις οποίες δεν κατέχει ηγετική θέση θα αποχωρεί. Όμως, η Ελλάδα δεν είναι Ρωσία. Και η παρουσία στη MediaMarkt στην Ελλάδα μπορεί να έχει περάσει από πολλά… κύματα και ουκ ολίγες αλλαγές, όπως επίσης να παρουσιάζει και συσσωρευμένες ζημιές, αλλά τα τελευταία χρόνια

αφιέρωμα

σε ετήσια βάση οι ζημιές δεν είναι τέτοιες που να οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο γερμανικός όμιλος πιέζεται για να φύγει από την Ελλάδα. Σε κάθε περίπτωση, οι εξελίξεις στη Ρωσία πυροδότησαν φημολογία. Και η κύρια φήμη ήταν ότι ο ενδιαφερόμενος ήταν τα Public του ομίλου Olympia. Όμως, η πλευρά της Olympia το διέψευσε, με την απάντηση στις σχετικές ερωτήσεις να είναι κατηγορηματική. Όπως, επίσης, διάψευση υπήρξε και για αυτό που αναφερόταν σε ανακοίνωση σωματείου εργαζομένων που έκανε λόγο για συμφωνία μεταξύ MediaMarkt και Public που έχει κατατεθεί προς έγκριση στη αρμόδια Επιτροπή Ανταγωνισμού. Γενικότερα, η MediaMarkt δεν δείχνει να αποχωρεί από την Ελλάδα και αυτό ξεκαθάρισε κάποια στιγμή και η MediaMarktSaturn Retail Group, θυγατρική της Ceconomy, καθώς σε σχετική ανακοίνωσή της αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Η Ελλάδα είναι μια σημαντική αγορά για τη MediaMarkt. Η MediaMarkt σίγουρα θα παραμείνει στη χώρα. Δεν υπάρχει σχέδιο αποχώρησης από την ελληνική αγορά». Σημειωτέον πως η φημολογία δεν περιορίστηκε μόνο στην Public και την Olympia, αλλά και επεκτάθηκε και στον Κωτσόβολο –σε πολύ αρχικά στάδια, και πρακτικά σταμάτησε αμέσως–, όπως και στο Πλαίσιο. Και το Πλαίσιο διέψευσε ότι υπάρχουν επαφές. Σε κάθε περίπτωση, κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει εξελίξεις στη MediaMakrt. Το μερίδιο του 12%, που εκτιμάται ότι έχει η ελληνική θυγατρική, θεωρείται μάλλον μικρό για τα δεδομένα του γερμανικού κολοσσού. Όμως και η αύξησή του δεν

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

είναι κάτι εύκολο και ο ανταγωνισμός –από την επικείμενη είσοδο του Πλαισίου– θα ενταθεί. Αυτήν τη στιγμή, οι ζημιές δεν είναι υψηλές, και μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις η MediaMarkt πετυχαίνει και θετικό πρόσημο. Αν όμως θέλει να αυξήσει τα μερίδιά της, θα πρέπει να γίνει πιο επιθετική και να γίνουν και σημαντικές επενδύσεις. Και μοιάζει κάπως δύσκολο να πάρουν μια τέτοια απόφαση στα κεντρικά στο Ίνγκολσταντ. Αυτό

Τα 5G δίκτυα δεν πρόκειται να κάνουν την εμπορική εμφάνισή τους πριν το 2020, και αρχικά η κάλυψη που θα παρέχεται θα είναι αρκετά περιορισμένη, αλλά οι προετοιμασίες έχουν ήδη ξεκινήσει, προκειμένου να υπάρξουν τα πρώτα πιλοτικά δίκτυα εντός του 2019.

οδηγεί στο συμπέρασμα ότι είναι πολύ πιθανό να υπάρχουν συζητήσεις για το μέλλον της ελληνικής θυγατρικής, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι έχουν ληφθεί και αποφάσεις ή ότι έχουν γίνει πραγματικές επαφές με υποψήφιους συνεργάτες.

Οι «παίκτες» στα smartphones Γενικότερα, ο χώρος της λιανικής δείχνει να έχει αλλαγές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό που συμβαίνει στην αγορά των smartphones, η οποία μέχρι τώρα ήταν ιδιαίτερα ανταγωνιστική, αλλά σταδιακά ο αριθμός των «παικτών» δείχνει να έχει περιοριστεί σημαντικά. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία και πληροφορίες, κατά τους πρώτους 7 μήνες του 2018 πουλήθηκαν στην ελληνική αγορά περίπου 1,16 εκατ. συσκευές, όταν στο ίδιο χρονικό διάστημα του 2017 το αντίστοιχο νούμερο ήταν 1,12 εκατ. συσκευές. Πρακτικά, οι πωλήσεις κινήθηκαν στα ίδια επίπεδα, όμως η υψηλότερη αξία των συσκευών που διετέθησαν –λόγω κυρίως του iPhone X– είχε ως αποτέλεσμα το συνολικό ποσό που διέθεσαν οι Έλληνες καταναλωτές για την απόκτηση smartphones στο πρώτο 7μηνο να πλησιάσει τα 300 εκατ. ευρώ, έναντι περίπου 260 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο χρονικό διάστημα της προηγούμενης χρονιάς. Η σχετικά μεγάλη αύξηση αποδίδεται, κατά κύριο λόγο, στις πωλήσεις ακριβότερων συσκευών στην κατηγορία άνω των 600 ευρώ. Όσον αφορά τις κατηγορίες –με βάση την τιμή– που προτίμησαν οι Έλληνες καταναλωτές, είναι

publi

Θετικές οικονομικές επιδόσεις για το 2018

ο πρώτο εξάμηνο του 2018 χαρακτηρίστηκε από τη θετική πορεία των οικονομικών μεγεθών και από τον σχεδιασμό του επενδυτικού πλάνου της εταιρείας Πλαίσιο, τα πρώτα στάδια του οποίου έχουν αρχίσει ήδη να υλοποιούνται. Ορόσημο της περιόδου ήταν ο επαναπροσδιορισμός της ταυτότητας του καταστήματος Πλαίσιο. Σε μια εποχή κατά την οποία το Διαδίκτυο και η διανομή λύνουν το θέμα της προσβασιμότητας και η πρόσβαση σε περιεχόμενο είναι απεριόριστη, ένα κατάστημα οφείλει να υιοθετήσει μια διαφορετική αποστολή. Σε αυτήν τη βάση, η καινούργια ταυτότητα του καταστήματος Πλαίσιο προσεγγίζει το ταξίδι του επισκέπτη, δίνοντας περισσότερη έμφαση στη διάθεση που του εμπνέει, στην επιθυμία να αφιερώσει παραπάνω χρόνο μέσα σε αυτό και στο να ζήσει την εμπειρία των προϊόντων.

Πωλήσεις 350 300

EBITDA 30

283 298 272 283 286

200

128 137

150

12,4

15 10

100

10,1 10,7 2,8 2,7

50 0

0 2013

2014

2015

2016

2017*

6M 2017

6M 2018

Κέρδη προ φόρων

23,5

250

25,8

19,4

22,3

2013

18 16

2014

2015

2016

2017*

6M 2017

6M 2018

Κέρδη μετά από φόρους 14,3

16,1

14 12

9,3

6,7

6,6 7,3

0,9 1,3

4,5 4,9

0,6 0,8

2 0

2013

2014

2015

2016

2017*

6M 2017

6M 2018

2013

2014

2015

2016

2017*

6M 2017

Αυτή η ταυτότητα εφαρμόστηκε τόσο στο νέο υπερκατάστημα του Πλαισίου στην Αγία Παρασκευή, έναν χώρο 2.260 τ.μ. πάνω στη Μεσογείων, που ξεκίνησε τη λειτουργία του στις αρχές Ιουλίου, όσο και σε αυτό των Χανίων, τον παλιό ιστορικό κινηματογράφο «Απόλλων», που ανακατασκευάστηκε σε ένα κατάστημα 1.400 τ.μ. στο κέντρο της πόλης και άνοιξε στα τέλη του ίδιου μήνα. Τα δύο αυτά νέα καταστήματα τα έχουν επισκεφθεί από την έναρξη της λειτουργίας τους έως τις 19 Σεπτεμβρίου περισσότεροι από 210.000 άνθρωποι.

6M 2018

* Τα ΔΧΠΑ 9 και 15 εφαρμόστηκαν αναγνωρίζοντας τη συνολική επίδρασή τους στον λογαριασμό «Υπόλοιπο κερδών εις νέο», χωρίς την αναπροσαρμογή των συγκριτικών ποσών του 2017.

Επίσης, τα καταστήματα Πλαίσιο, συνολικά, υποδέχθηκαν περισσότερους από ένα εκατομμύριο επισκέπτες τη φετινή σχολική περίοδο, επιστεγάζοντας τη θετική πορεία της φετινής χρονιάς. Το Πλαίσιο και οι άνθρωποί του είναι προετοιμασμένοι, για μία ακόμη χρονιά, να βελτιώσουν την απόδοσή τους προσφέροντας στους πελάτες διευρυμένη γκάμα προϊόντων, στις καλύτερες δυνατές τιμές και με την καλύτερη εξυπηρέτηση και, παράλληλα, να μεγιστοποιήσουν την απόδοση των κεφαλαίων που έχουν επενδύσει οι μέτοχοι στην εταιρεία. ΧΡΗΜΑ 69

αφιέρωμα προφανές ότι τα φθηνότερα smartphones είχαν και την τιμητική τους. Είναι χαρακτηριστικό το ότι οι συσκευές με τιμή μεταξύ 100 και 200 ευρώ αντιπροσωπεύουν το 45% των πωλήσεων, ενώ εκείνες με τιμή κάτω από 100 ευρώ ήταν το 10%. Οι συσκευές μεταξύ 200 και 300 ευρώ έφθασαν στο 20% των πωλήσεων, ποσοστό σχετικά υψηλότερο σε σχέση με άλλες χρονιές, που δείχνει μια τάση των Ελλήνων καταναλωτών να αποκτήσουν μια καλύτερη συσκευή. Από την άλλη πλευρά, το μερίδιο των συσκευών με τιμή πώλησης μεταξύ 300 και 600 ευρώ κινείται αρκετά χαμηλά (περίπου στο 7%), ενώ περίπου το 10% των πωληθέντων συσκευών είχαν αξία πάνω από 600 ευρώ. Αξιοσημείωτο είναι ακόμη το γεγονός ότι περίπου το 42% των πωλήσεων γίνεται μέσα από τις αλυσίδες των παρόχων (Γερμανός, Vodafone, Wind), ενώ σε αντίστοιχα νούμερα κινούνται και οι πωλήσεις από τις αλυσίδες ηλεκτρονικών (Κωτσόβολος, Πλαίσιο, Public, MediaMarkt κ.ά.). Το μερίδιο των online καταστημάτων ανέρχεται σε 15%, ποσοστό που είναι χαμηλότερο σε σχέση με το παρελθόν, που είχε φθάσει ακόμη και στο 20%. Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο είναι, πάντως, ότι πάνω από το 80% των πωλήσεων αφορούν τα μοντέλα 5 κατασκευαστών. Συγκεκριμένα, στην πρώτη θέση βρίσκεται η Samsung, με ένα μερίδιο της τάξεως του 29%, ενώ ακολουθεί η Huawei με 23%. Η Samsung παρουσιάζει μεν μια πτώση και η Huawei μια αύξηση του μεριδίου της, αλλά ακόμη απέχει από την κατάληψη της πρώτης θέσης. Το ενδιαφέρον είναι ότι στην τρίτη θέση βρίσκεται πλέον η Xiaomi με 16%, έχοντας κάνει άλματα μέσα σε ένα μικρό χρονικό διάστημα. Η MLS έπεσε στην τέταρτη θέση, με ένα μερίδιο της τάξεως περίπου του 8% και έχοντας απολέσει μία ποσοστιαία μονάδα. Την πεντάδα κλείνει η Apple, με περίπου 6,5% των πωληθέντων συσκευών, η οποία όμως αναμένεται να ανακάμψει το τελευταίο τρίμηνο του 2018, λόγω της έλευσης των νέων iPhone. Από εκεί και πέρα, μόνο η Nokia (HMD Global) έχει ένα σχετικά καλό ποσοστό, της τάξεως του 3,5%, ενώ οι υπόλοιποι κατασκευαστές έχουν μερίδια κάτω από 2%. Σημειωτέον πως αυτό δεν συνέβαινε στο παρελθόν, όταν υπήρχαν αρκετοί «παίκτες» με μερίδια μεταξύ 3% και 6%, που είχε ως αποτέλεσμα η ελληνική αγορά να θεωρείται από τις πλέον ανταγωνιστικές στην Ευρώπη. Από την άλλη πλευρά, θα έχει ενδιαφέρον αν κατασκευαστές όπως η Honor, που έκαναν την εμφάνισή τους στις αρχές του καλοκαιριού, θα καταφέρουν να αποσπάσουν σημαντικά μερίδια. Επίσης, ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι κάθε κατα-

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

σκευαστής είναι δυνατός σε συγκεκριμένες κατηγορίες. Η Samsung κυριαρχεί στην κατηγορία των 200-300 ευρώ και έχει ένα καλό μερίδιο σε εκείνη των 100-200 ευρώ, στην οποία είναι εξαιρετικά δυνατές η Xiaomi και η Huawei. Όσον αφορά την «υψηλή» κατηγορία των συσκευών με τιμή πάνω από 600 ευρώ, η Apple έχει ένα μερίδιο λίγο κάτω από 50%, η Samsung είναι σχετικά κοντά, κινούμενη λίγο πάνω από το 40%, ενώ η Huawei είναι, σύμφωνα τουλάχιστον με τα υπάρχοντα στοιχεία, στο 10% στη συγκεκριμένη κατηγορία. Πάντως, η κατάταξη των κατασκευαστών και τα μερίδιά τους με βάση τη συνολική αξία των πωληθέντων συσκευών είναι αρκετά διαφορετική από εκείνη με βάση τα τεμάχια. Το μόνο κοινό είναι η πρωτιά της Samsung, το μερίδιο της οποίας αγγίζει το 37%, ενώ ακολουθεί η Apple με 20% και λίγο

πιο πίσω στο 19,5% είναι η Huawei. Η Xiaomi είναι στο 11% και καταλαμβάνει την τέταρτη θέση, ενώ ακολουθούν σε πολύ μεγάλη απόσταση η MLS, με ένα μερίδιο γύρω στο 4%, και η Nokia, που είναι περίπου στο 2,5%.

Ψηφιακός μετασχηματισμός Άλλη μία αλλαγή που υπάρχει και σχετίζεται με πολύ περισσότερους κλάδους της οικονομίας είναι ο αποκαλούμενος ψηφιακός μετασχηματισμός, τον οποίο καλείται να υλοποιήσει τόσο ο δημόσιος όσο και ο ιδιωτικός τομέας. Ουσιαστικά, πρόκειται για την ανάγκη που υπάρχει από κάθε είδους Οργανισμού να προβεί σε σημαντικές αλλαγές προκειμένου να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα που δημιουργεί η αποκαλούμενη «ψηφιακή επανάσταση». Οι αλλαγές αυτές αφορούν θέματα διαδικασιών και κουλτούρας, αλλά είναι προφανές ότι απαιτούν και την υλοποίηση αρκετών έργων πληροφορικής και επικοινωνιών, όπως και την αναβάθμιση των υπαρχουσών υποδομών στις επιχειρήσεις. Αυτός

είναι και ο λόγος που αρκετοί αναλυτές πιστεύουν ότι την επόμενη διετία θα δούμε πλήθος έργων αρχικά στον ιδιωτικό τομέα και στη συνέχεια στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Βέβαια, θα πρέπει να επισημανθεί ότι, προς το παρόν, παρατηρείται μια σημαντική καθυστέρηση σε πολλά έργα, αλλά οι αλλαγές βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη σε αρκετούς κλάδους της οικονομίας, όπως είναι για παράδειγμα ο χρηματοπιστωτικός κλάδος, στον οποίο οι όροι fintech και insurtech δεν είναι καθόλου ξένοι στις εταιρείες του κλάδου. Το αντίθετο, θα έλεγε κανείς, καθώς το σύνολο των τραπεζικών ιδρυμάτων αλλά και πολλές ασφαλιστικές εταιρείες αναζητούν τρόπους προκειμένου να δουν πώς θα αξιοποιήσουν τις νέες τάσεις που φέρνουν τόσο το fintech όσο και το insurtech.

Κεφάλαια που ψάχνουν startups Γενικότερα, ο ψηφιακός μετασχηματισμός έχει φέρει στο προσκήνιο το θέμα της προώθησης των καινοτόμων επιχειρήσεων, σε μια προσπάθεια που περιλαμβάνει και τον περιορισμό του “brain drain” της χώρας. Μάλιστα, τα κεφάλαια που είναι προς διάθεση ανέρχονται πλέον σε τέτοιο ύψος (σ.σ. μόνο τα funds που χρηματοδοτούνται από το Equifund έχουν συνολικά κεφάλαια που ξεπερνούν τα 400 εκατ. ευρώ), ώστε πολλοί να αναρωτιούνται αν θα απορροφηθούν στο σύνολό τους από ελληνικές καινοτόμες επιχειρήσεις. Πάντως, τα funds που έχουν ήδη ενεργοποιηθεί έχουν ξεκινήσει τις επενδύσεις τους και μένει να δούμε αν θα έχουμε σύντομα και κάποια απτά αποτελέσματα, που θα επιταχύνουν τις διαδικασίες για την ανάπτυξη ενός σοβαρού και ανερχόμενου οικοσυστήματος καινοτομίας στην Ελλάδα. Κάτι που θα είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την περαιτέρω ανάπτυξη συνολικά του κλάδου των ψηφιακών τεχνολογιών στη χώρα. • • •

αφιέρωμα

Η Ελλάδα πιο κοντά στην Κοινωνία των Gigabit ποντας σε πάνω από το 60% του πληθυσμού να απολαμβάνει ταχύτητες Internet έως και 200 Mbps. Κοιτάζοντας μπροστά, προς την Κοινωνία των Gigabit, ο Όμιλος ΟΤΕ ξεκίνησε την επέκταση του δικτύου Fiber to the Home (FTTH), φέρνοντας την οπτική ίνα μέχρι το σπίτι, προσφέροντας ταχύτητες Internet έως και 1 Gbps. Έως το τέλος του 2019, η κάλυψη COSMOTE FTTH θα περιλαμβάνει περίπου 150.000 νοικοκυριά και επιχειρήσεις σε Αττική, Θεσσαλονίκη και άλλα μεγάλα αστικά κέντρα. Σταδιακά, η κάλυψη FTTH αναμένεται να φθάσει το 1 εκατομμύριο νοικοκυριά και επιχειρήσεις το 2022. Το δίκτυο αυτό θα καλύπτει με οπτική ίνα και εγκαταστάσεις μεγάλης κοινωνικής σημασίας, όπως πανεπιστημιακά ιδρύματα, κέντρα μεταφορών, βιομηχανικά πάρκα και δημόσια κτήρια.

Κινητή τηλεφωνία: ταχύτητες έως 500 Mbps

τη νέα ψηφιακή εποχή, οι επαναστατικές τεχνολογίες αλλάζουν την καθημερινότητα με εκθετικούς ρυθμούς και δημιουργούν ένα νέο πρότυπο ανάπτυξης, με συνολική επίδραση στην οικονομία, την εργασία, τη δημόσια διοίκηση, την εκπαίδευση, την ιατρική. Αναγνωρίζοντας τις αυξημένες απαιτήσεις της νέας εποχής, ο Όμιλος ΟΤΕ έχει εντατικοποιήσει τις επενδύσεις του σε δίκτυα οπτικών ινών και κινητής νέας γενιάς (4G, 5G). Οι επενδύσεις του ΟΤΕ στην Ελλάδα ξεπέρασαν την περασμένη εξαετία τα 2 δισ. ευρώ, ενώ υλοποιεί νέο επενδυτικό πλάνο ύψους 2 δισ. ευρώ έως το 2022, για να προσφέρει στους πελάτες COSMOTE μεγαλύτερες ταχύτητες Internet και καλύτερη κάλυψη σε σταθερή και κινητή, συμβάλλοντας καθοριστικά στην ψηφιακή ανάπτυξη της χώρας και την επίτευξη των στόχων της ΕΕ για την ευρυζωνικότητα.

Σταθερή τηλεφωνία: η οπτική ίνα στην πρίζα του σπιτιού Χάρη σε αυτές τις επενδύσεις, το COSMOTE Fiber είναι το μεγαλύτερο δίκτυο οπτικών ινών στην Ελλάδα, μήκους άνω των 43.000 χλμ., επιτρέ-

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

Ο Όμιλος ΟΤΕ είναι πρωτοπόρος και στις κινητές τηλεπικοινωνίες, αναπτύσσοντας συνεχώς τα δίκτυά του. Είναι μακράν Νο 1 σε πληθυσμιακή κάλυψη 4G στην Ελλάδα, με 98%, αλλά και 4G+ τεχνολογία LTE Advanced, με πληθυσμιακή κάλυψη 92%, ενώ η θαλάσσια κάλυψη 4G ξεπερνά το 97%. Ο Όμιλος ΟΤΕ είναι ο μόνος πάροχος στην Ελλάδα που προσφέρει ταχύτητες Internet έως και 500 Mbps μέσω του δικτύου 4G+. Για να προσφέρει σε ακόμη περισσότερους καταναλωτές υψηλές ταχύτητες Mobile Internet η COSMOTE έχει αυξήσει τα τελευταία δύο χρόνια τη μέση ταχύτητα πρόσβασης στο Internet κατά 40% και τη χωρητικότητα του δικτύου κατά 57%. Αυτό επιβεβαίωσε και η ανάδειξη της COSMOTE σε “Greece’s Fastest Mobile Network 2018”, για δεύτερη συνεχή χρονιά, στα “SpeedTest Awards” του ανεξάρτητου φορέα Ookla, της διεθνώς αναγνωρισμένης και εξειδικευμένης εταιρείας σε μετρήσεις και επιδόσεις Internet.

Πιλοτικό δίκτυο 5G στον Δήμο Ζωγράφου Ο Δήμος Ζωγράφου θα είναι από τους πρώτους στην Ελλάδα που θα αποκτήσει δίκτυο 5G. Την υλοποίη-

ση του πιλοτικού αυτού έργου ανέλαβε η COSMOTE, έπειτα από την υπογραφή σχετικού μνημονίου συνεργασίας μεταξύ του Γενικού Γραμματέα Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων, κ. Βασίλη Μαγκλάρα, και της Δημάρχου Ζωγράφου, κ. Τίνας Καφατσάκη. Ο κ. Τσαμάζ, δήλωσε σχετικά: «Τα δίκτυα 5G είναι το μέλλον των τηλεπικοινωνιών και προϋπόθεση για την Κοινωνία των Gigabit. Ως κορυφαία εταιρεία τεχνολογίας στην Ελλάδα, ο Όμιλος ΟΤΕ θα συμβάλει καθοριστικά στην προσπάθεια να καθιερωθεί η χώρα μας ως πρωτοπόρος στην ανάπτυξη 5G δικτύων και υπηρεσιών. Ήδη επενδύουμε στο μέλλον με τη συμμετοχή μας σε ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα για την ανάπτυξη τεχνολογίας και δικτύων πέμπτης γενιάς. Με την τεχνολογία και την καινοτομία φτιάχνουμε έναν κόσμο καλύτερο για όλους».

Έρευνα & ανάπτυξη τεχνολογιών 5G Η τεχνολογία 5G θα αποτελέσει στο άμεσο μέλλον κινητήριο δύναμη της παγκόσμιας οικονομίας. Αυτοκίνητα χωρίς οδηγό, εικονική πραγματικότητα, «έξυπνες» πόλεις και πολλές ακόμη εφαρμογές θα χρειάζονται το δίκτυο 5G για να λειτουργήσουν. Ο Όμιλος ΟΤΕ συμβάλλει ενεργά στην ανάπτυξη τεχνολογιών, υποδομών και υπηρεσιών 5G με τη συμμετοχή του σε ερευνητικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το 2015. Συγκεκριμένα, ο Όμιλος ΟΤΕ συμμετέχει σε 14 ερευνητικά χρηματοδοτούμενα έργα του προγράμματος 5G Infrastructure Public Private Partnership (5g-ppp. eu), μέσω του οποίου η Ευρωπαϊκή Ένωση στοχεύει στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Με την ενεργό συμβολή του σε αυτά τα ερευνητικά προγράμματα, ο Όμιλος ΟΤΕ αποκτά τεχνογνωσία σε θέματα 5G από τα πρώτα στάδια ανάπτυξης της τεχνολογίας και συμμετέχει ενεργά στη διαμόρφωση και αξιολόγηση μελλοντικών τεχνολογικών λύσεων, εμπορικών εφαρμογών και καινοτόμων επιχειρηματικών μοντέλων σε τομείς όπως «έξυπνες» πόλεις, e-health, «έξυπνες» μεταφορές, εκπαίδευση, ψυχαγωγία και media. • • •

αφιέρωμα

Κινήσεις ματ και αύξηση της λειτουργικής κερδοφορίας κατά 11,4%

αρά την υπερφορολόγηση που έχει επιβληθεί στον κλάδο της συνδρομητικής τηλεόρασης και τη μειωμένη αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών, η Forthnet κατάφερε να ενισχύσει τα λειτουργικά της έσοδα, καθώς στα οικονομικά αποτελέσματα του Α’ εξαμήνου 2018 καταγράφει άνοδο στο EBITDA κατά 11,4%. Η θετική αυτή εξέλιξη είναι αποτέλεσμα του προγράμματος λειτουργικής αναδιάρθρωσης που εφαρμόζει η εταιρεία και στοχεύει τόσο στην αναζήτηση νέων πηγών εσόδων όσο και στην αναδιάρθρωση του κοστολογικού της μοντέλου, αλλά και στην αναβάθμιση της καθημερινής εμπειρίας των συνδρομητών της.

Νέες πηγές εσόδων Η στρατηγικού χαρακτήρα απόφαση της εταιρείας, από το φθινόπωρο του 2017, για χονδρική διάθεση των premium αθλητικών καναλιών της μέσω περισσότερων παρόχων συνδρομητικής τηλεόρασης στην Ελλάδα ήρθε ως συνέχεια των συνεργασιών που είχαν ξεκινήσει από το 2012 στην Κύπρο και αφορούσαν τη χονδρική διάθεση των καναλιών Novasports και Novacinema σε παρόχους IPTV υπηρεσιών. Σήμερα, η εταιρεία, μέσα από τις μη αποκλειστικές εμπορικές συμφωνίες που σύναψε με τη Vodafone TV και τη Wind Vision για τη διάθεση των καναλιών Novasports, αλλά και τις συμφωνίες που έχει με όλες τις πλατφόρμες της Κύπρου (Cablenet, Cyta Κύπρου, MTN και Primetel) για το αθλητικό και κινηματογραφικό περιεχόμενο, κατάφερε να δημιουργήσει νέες πηγές εσόδων, όπως καταγράφεται και στα αποτελέσματα Α’ εξαμήνου 2018 που ανακοίνωσε πρόσφατα. Με αυτές τις συμφωνίες, επιβεβαιώθηκε η υψηλή εμπορική αξία των καναλιών Novasports και παράλληλα ενισχύθηκαν τα έσοδα από μια νέα εμπορική δραστηριότητα (channels wholesale). Παράλληλα, η εταιρεία εισήλθε στον χώρο της ηλεκτρικής ενέργειας, μια συνεχώς αναπτυσσόμενη αγορά, με νέες ευκαιρίες και προοπτικές. Η προσθήκη των υπηρεσιών ενέργειας στο χαρτοφυλάκιο της εταιρείας ενίσχυσε περαιτέρω τη στρατηγική της, με στόχο την πλήρη κάλυψη του συνόλου των αναγκών του ελληνικού νοικοκυριού για ψυχαγωγία, επικοινωνία και ενέργεια σε μια ενιαία ολοκληρωμένη εμπειρία υπηρεσιών κάτω από το ιδιαίτερα ισχυρό και αναγνωρίσιμο brand Nova.

Ταυτόχρονα, η εταιρεία, αξιοποιώντας τις εκτεταμένες τηλεπικοινωνιακές υποδομές της και την υψηλή τεχνογνωσία του στελεχιακού της δυναμικού, προχώρησε σε σημαντικές συνεργασίες για την παροχή τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών με κορυφαίες εταιρείες, όπως Ελληνικά Πετρέλαια, ΦΑΓΕ, Εταιρεία Διαχείρισης Αερίου, Starbucks και Pet City. Σημαντική όμως είναι και η άνοδος των εσόδων από τη διάθεση διαφημιστικού χρόνου στα κανάλια της Nova, καθώς τα σχετικά έσοδα ανέβηκαν κατά 6,1% στο Α’ εξάμηνο του 2018.

Αναδιάρθρωση κοστολογικού μοντέλου Η εταιρεία προχώρησε σε μια σειρά από κινήσεις προκειμένου να βελτιστοποιήσει το κοστολογικό της μοντέλο. Η σημαντικότερη κίνηση είναι η απόφαση για τον πρόωρο τερματισμό της σύμβασης κεντρικής διαχείρισης της Super League και η σύναψη διμερών εμπορικών συμφωνιών με 9 ποδοσφαιρικές ομάδες, μεταξύ των οποίων τις εμπορικότερες και πλέον ανταγωνιστικές. Υπολογίζεται ότι η Forthnet θα μειώσει κατά 25% τις δαπάνες της για το ελληνικό ποδόσφαιρο, αρχής γενομένης από την αγωνιστική σεζόν 2018-2019, ενώ η εταιρεία εξασφάλισε στους συνδρομητές της όχι μόνο το ίδιο τηλεοπτικό περιεχόμενο που τους πρόσφερε την προηγούμενη σεζόν, αλλά επιπλέον και το ιταλικό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου.

Βελτίωση της συνολικής εμπειρίας των συνδρομητών Η Forthnet προχώρησε στην αναβάθμιση των ΟΤΤ υπηρεσιών της, λανσάροντας μια σειρά από νέες δυνατότητες για τις υπηρεσίες Nova GO και Nova On Demand, όπως η υπηρεσία Nova GO extra, που δίνει τη δυνατότητα πρόσβασης στο περιεχόμενο του Nova GO μέσω 2ης συσκευής (laptop, tablet, smartphone), και η υπηρεσία Νova offline viewing, που παρέχει τη δυνατότητα στους συνδρομητές να κατεβάζουν προγράμματα από το Nova GO στη συσκευή τους και να τα βλέπουν όποια στιγμή επιθυμούν χωρίς σύνδεση στο Internet. Τα θετικά αποτελέσματα της Forthnet επιβεβαιώνουν την υψηλή εμπορική αξία των καναλιών Novasports και οι συνεχείς επενδύσεις της σε καινοτόμες υπηρεσίες βελτιώνουν συνεχώς την εμπειρία του συνδρομητή, εξασφαλίζοντας στην εταιρεία κορυφαία θέση στους κλάδους της οικιακής ψυχαγωγίας και των τηλεπικοινωνιών, στους οποίους δραστηριοποιείται. • • • ΧΡΗΜΑ 73

συνέντευξη

Κωνσταντίνος

Λιακόπουλος Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Connecticore ΑΕ

Τηλεπικοινωνίες και πληροφορική Καινοτόμες λύσεις και σημαντικές ευκαιρίες, στο κατώφλι της νέας εποχής

H Connecticore, έχοντας ξεκινήσει την εμπορική της δραστηριότητα το 2012, αψηφώντας την οικονομική κρίση και τον έντονο ανταγωνισμό, κατάφερε να καταξιωθεί ως ένας επιτυχημένος τηλεπικοινωνιακός πάροχος, που απευθύνεται αποκλειστικά σε επιχειρήσεις και Οργανισμούς.

Με το Direct Connect της Amazon και το Azure Express Route σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου, θέτουμε την παγκόσμια ψηφιακή επικοινωνία σε νέα βάση»

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

στιάζοντας στο ψηφιακό μέλλον και τις νέες δυνατότητες που προσφέρει σε κάθε επιχείρηση, η Connecticore συνδυάζει τις ολοκληρωμένες λύσεις τηλεπικοινωνιών με υπηρεσίες πληροφορικής, και ειδικότερα λύσεις Cloud. Με αυτές τις λύσεις που προσφέρει, καταργεί την ανάγκη επενδύσεων σε πάγιο εξοπλισμό, εξυπηρετώντας τις προσωποποιημένες ανάγκες κάθε επιχείρησης. Ταυτόχρονα, στο νέο περιβάλλον υπερυψηλών ταχυτήτων και δικτύων νέας γενιάς, η Connecticore ήδη πρωτοπορεί, παρέχοντας ταχύτητες που ξεπερνούν το 1 Gbps και τις ταχύτητες των δικτύων 5G. Όπως δηλώνει εμφατικά στο ΧΡΗΜΑ ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Connecticore, κ. Κωνσταντίνος Λιακόπουλος: «Η εποχή του Gigabit για εμάς είναι ήδη εδώ».

Μπορείτε να μας περιγράψετε με λίγα λόγια τις κύριες δραστηριότητες της εταιρείας σας; Η Connecticore δραστηριοποιείται στον χώρο των τηλεπικοινωνιών και της πληροφορικής από το 2012. Οι υπηρεσίες μας ταξινομούνται σε δύο βασικές κατηγορίες: τηλεπικοινωνιακές λύσεις (όπως συμμετρικό Internet, σταθερή τηλεφωνία, μισθωμένα κυκλώματα, ΜPLS, VPN) και προηγμένες Cloud λύσεις (όπως Desktop as a Service, Ηybrid Cloud, Virtual PBX). Το ιδιόκτητο ασύρματο δίκτυό μας επιτρέπει να εγγυόμαστε την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, τη γρήγορη υλοποίηση αλλά και την προσαρμογή των λύσεων στις ανάγκες των πελατών. Οι επενδύσεις στο δίκτυο είναι συνεχείς, με στόχο τόσο τη συνεχή αναβάθμισή του όσο και την κάλυψη νέων περιοχών. Παράλληλα, από το 2014, έχουμε

προβεί σε σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές Cloud, βασιζόμενοι στις πλέον σύγχρονες τεχνολογίες της Citrix και της Microsoft. Η Connecticore είναι ο μόνος Citrix Service Provider στην Ελλάδα και στην ευρύτερη περιοχή που προσφέρει ολοκληρωμένες λύσεις Desktop as a Service (όπως το Connecti-Desk) και λύσεις Hybrid Cloud. Γενικώς, επικεντρωνόμαστε στο Cloud και τον ψηφιακό μετασχηματισμό τα τελευταία χρόνια, ακολουθώντας μια πορεία συνεχούς εξέλιξης των υπηρεσιών μας. Μπορείτε να αναφέρετε συγκεκριμένα παραδείγματα που μαρτυρούν την εξέλιξη αυτή; Ανταποκρινόμενοι στις αυξανόμενες ανάγκες των επιχειρήσεων για ποιοτική και γρήγορη διασύνδεση με Public Cloud, είμαστε ο μόνος τηλεπικοινωνιακός πάροχος που προσφέρει απευθείας διασύνδεση με Direct Connect της Amazon και Azure Express Route σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου, δύο πολύτιμα εργαλεία που θέτουν την παγκόσμια ψηφιακή επικοινωνία σε νέα βάση. Ταυτόχρονα, συνδυάζουμε λύσεις AWS και Azure με τις δικές μας υποδομές σε λύσεις Hybrid Cloud. Συνδυάζοντας τις τηλεπικοινωνιακές λύσεις με τις Cloud υπηρεσίες και σχεδιάζοντας τον ψηφιακό μετασχηματισμό της σύγχρονης επιχείρησης, ενισχύουμε καθοριστικά το ανταγωνιστικό της DNA, που τελικώς θα τη βοηθήσει να αντεπεξέλθει σε εγχώριες ή/και διεθνείς προκλήσεις. Όπως θα γνωρίζετε, η Connecticore απευθύνεται αποκλειστικά σε επιχειρήσεις και Οργανισμούς. Ήταν εξαρχής στρατηγική μας επιλογή να υιοθετήσουμε το “1-to-1” μοντέλο παροχής στις υπηρεσίες μας, προκειμένου να προσαρμοζόμαστε απόλυτα στις ανάγκες του κάθε πελάτη ξεχωριστά. Διατηρώντας υψηλά στάνταρ ποιότητας σε κάθε έργο και βελτιώνοντας διαρκώς την ταχύτητα υλοποίησης, συνεχίζουμε να κερδίζουμε την εμπιστοσύνη ενός σημαντικού αριθμού μεγάλων και μεσαίων επιχειρήσεων. Σε ένα ιδιαίτερα ανταγωνιστικό περιβάλλον, οι ρυθμοί ανάπτυξης της εταιρείας ξεπερνούν το 60% ετησίως και ήδη από το 2015 εμφανίζουμε λειτουργική κερδοφορία. Ποια είναι η άποψή σας για την ελληνική αγορά τηλεπικοινωνιών; Πού πιστεύετε ότι θα επικεντρωθεί ο ανταγωνισμός; Ο ανταγωνισμός στον κλάδο των τηλεπικοινωνιών στη χώρα μας ακολουθεί, με μια σχετική καθυστέρηση, την ίδια πορεία που ακολουθεί και σε άλλες χώρες. Και έχει ως βασικό χαρακτηριστικό την επιθετική τιμολογιακή πολιτική, κυρίως στον τομέα των οικιακών καταναλωτών. Η δική μας στρατηγική διαφοροποιείται ριζικά από τον ανταγωνισμό, αφενός γιατί απευθυνόμαστε αποκλειστικά σε επιχειρηματικούς πελάτες, γεγονός που μας επιτρέπει την απόλυτη εξειδίκευση στην αγορά αυτή, και αφετέρου γιατί εστιάζουμε

στην υψηλή προστιθέμενη αξία μέσα από τις ολοκληρωμένες λύσεις. Σε μια γενική, συνολική εκτίμηση των παρουσών συνθηκών, βλέπω ότι οι τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι στην Ελλάδα καλούνται να μετασχηματιστούν σε «παρόχους ολοκληρωμένων ψηφιακών λύσεων». Οι νέες τάσεις στους τομείς των επικοινωνιών και της πληροφορικής, όπως το Cloud, το ΙοΤ και το Big Data Analytics, σε συνδυασμό με την εκθετική αύξηση του όγκου δεδομένων που καλούμαστε να διαχειριστούμε και να αξιοποιήσουμε, αποτελούν την πρόκληση που θα αντιμετωπίσουμε τα επόμενα χρόνια. Κάνατε λόγο για μια στρατηγική που σας διαφοροποιεί ριζικά από τον ανταγωνισμό. Ποια άλλα στοιχεία κάνουν την εταιρεία σας να ξεχωρίζει; Όπως σας ανέφερα προηγουμένως, η Connecticore διαθέτει ιδιόκτητο δίκτυο. Οι στοχευμένες μας επενδύσεις στο δίκτυό μας μάς επιτρέπουν ήδη σήμερα να προσφέρουμε ταχύτητες που ξεπερνούν το 1 Gbps. Η εποχή του Gigabit για εμάς είναι ήδη εδώ! Η βάση μας είναι το δίκτυό μας, που μας επιτρέπει να παρέχουμε ποιοτικές υπηρεσίες. Μια βάση πάνω στην οποία έχουμε θεμελιώσει μια εταιρεία που θέλει να διαφέρει από τις άλλες και το πετυχαίνει μέσα από την ίδια της τη φιλοσοφία: Αντιλαμβανόμαστε και αντιμετωπίζουμε το τμήμα πληροφορικής ως κινητήρα ανάπτυξης όλης της επιχείρησης και όχι ως «δοκιμαστικό σωλήνα» της εκάστοτε νέας τεχνολογίας. Κι αυτό γιατί πιστεύουμε ότι μόνο έτσι μπορεί να επέλθει η ψηφιακή ανάπτυξη ενός Οργανισμού. Επιπλέον, εξυπηρετούμε προσωποποιημένες ανάγκες, ανταποκρινόμενοι σε αυτές με ευελιξία και ταχύτητα στην υλοποίηση. Οι περισσότεροι πάροχοι υπηρεσιών Cloud αντί για «λύσεις» προσφέρουν «μενού επιλογών» και προβληματίζουν από την αρχή τον πελάτη με ερωτήσεις όπως «πόσα δεδομένα θα μεταφέρετε;», «χρειάζεστε κάποια από αυτά σε ταχύτερο μέσο αποθήκευσης;», «πόσους ιδεατούς διακομιστές θα χρειαστείτε;», «με ποια ταχύτητα πρόσβασης;», «πόσο συχνά θα παίρνετε backup;». Πολύ συχνά, μια επιχείρηση δεν διαθέτει την αναγκαία εξειδικευμένη γνώση και εμπειρία για να απαντήσει στις παραπάνω ερωτήσεις και το κόστος υπερβαίνει τις αρχικές εκτιμήσεις. Έτσι, η υιοθέτηση των τεχνολογιών αυτών περιορίζεται σε μικρή κλίμακα ή γίνεται αποσπασματικά, καλύπτοντας κάποιες εσωτερικές ανάγκες του τμήματος πληροφορικής, αντί ενός ευρύτερου στρατηγικού σχεδίου ψηφιακού μετασχηματισμού όλης της επιχείρησης. Εδώ ακριβώς, λοιπόν, διαφέρουν οι λύσεις που προσφέρουμε, αλλά και η γενική φιλοσοφία μας. Λαμβάνοντας όλα τα παραπάνω υπ’ όψιν, δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι την ώρα που κάποιοι

«παίκτες» αποχωρούν, η Connecticore συνεχίζει –και μάλιστα στην πρώτη γραμμή. Ποιο είναι το όφελος που αποκομίζει μια εταιρεία σήμερα υιοθετώντας λύσεις Cloud από την Connecticore; Το βασικό πλεονέκτημα των λύσεων Cloud που παρέχουμε είναι ότι η επιχείρηση μπορεί να εκμεταλλευθεί τις πλέον προηγμένες τεχνολογικά λύσεις χωρίς επενδύσεις σε πάγιο εξοπλισμό (As a Service), με επακριβώς προσδιορισμένο κόστος –χωρίς εκπλήξεις– και πάντοτε προσαρμοζόμενο στις εκάστοτε ανάγκες (Pay as you Grow-Pay as you Go). Ουσιαστικά, δίνουμε την ευκαιρία σε κάθε επιχείρηση να επικεντρωθεί σε αυτό που γνωρίζει να κάνει καλά, ώστε να το κάνει ακόμα καλύτερα. Έτσι, δεν χρειάζεται να δεσμεύσει πολύτιμους πόρους, ενώ ταυτόχρονα κάνει άμεσα χρήση των δυνατοτήτων της τεχνολογίας, που διαφορετικά θα απαιτούσε πολύτιμο χρόνο για να εκμεταλλευθεί. Για να το πω με μια φράση, παρέχουμε στους πελάτες μας πλατφόρμες που μπορούν να γίνουν εφαλτήριο ανάπτυξης. Πώς κερδίζετε την εμπιστοσύνη των πελατών σας σε θέματα ασφάλειας και προστασίας δεδομένων; Ως τηλεπικοινωνιακός πάροχος και cloud solution provider, διαθέτουμε περισσότερους πόρους στην ασφάλεια των συστημάτων μας από οποιαδήποτε μεμονωμένη επιχείρηση, καθώς το κόστος αυτών διαμοιράζεται σε πολλούς πελάτες. Χρησιμοποιούμε πάντοτε τα πλέον προηγμένα συστήματα. Το πιο σημαντικό όμως όλων είναι η ύπαρξη μιας εξειδικευμένης ομάδας τεχνικών που παρακολουθεί τα συστήματα 24x7 και είναι έτοιμη να παρέμβει. Κατά πόσο πιστεύετε ότι υπάρχουν περιθώρια ανάπτυξης στον κλάδο; Βλέπετε σύντομα νέο κύκλο συγκέντρωσης; O ψηφιακός κόσμος της επικοινωνίας βρίσκεται στο κατώφλι μιας νέας εποχής. Και δεν το λέω γενικόλογα. Όπως ανέφερα, ήδη προσφέρουμε ταχύτητες πάνω από 1 Gbps. Όποιος καταφέρει να ακολουθήσει αυτές τις ταχύτητες με ευελιξία, καινοτόμες λύσεις και σταθερότητα, στο καινούργιο αυτό παιχνίδι θα έχει ρόλο αρχηγού. • • • ΧΡΗΜΑ 75

αφιέρωμα

Κλάδος

μεταφορών-logistics Η Ελλάδα μετατρέπεται σε παγκόσμιο διαμετακομιστικό κέντρο

Ένας από τους πλέον κρίσιμους κλάδους της ελληνικής οικονομίας για να κερδηθεί το χιλιοειπωμένο στοίχημα της ανάπτυξης είναι αυτός των μεταφορών-συγκοινωνιών-logistics

ο κομβικό γεωγραφικό σημείο στο οποίο βρίσκεται η χώρα μας, μεταξύ Ασίας, Ευρώπης, Αφρικής, αλλά και Μέσης Ανατολής, της δίνει τη δυνατότητα να διαδραματίσει κυρίαρχο ρόλο στις διεθνείς, χερσαίες αλλά και θαλάσσιες, μεταφορές και φυσικά να καταφέρει να αποκομίσει τεράστια οφέλη αν εκμεταλλευθεί τον παγκόσμιο εμπορικό «πόλεμο» που βρίσκεται προ των πυλών μεταξύ Κίνας-Ευρώπης και Αμερικής. Πώς όμως θα επιτευχθεί κάτι τέτοιο, με παράλληλη αλλαγή του αναπτυξιακού μοντέλου από μεγέθυνση που βασίζεται στην κατανάλωση με δανεισμό σε ανάπτυξη με οδηγό τις επενδύσεις και τις εξαγωγές; Σύμφωνα με την πρόσφατη μελέτη «Ενέργεια, Logistics, Τουρισμός: Προοπτικές των κλάδων, επενδυτικά σχέδια σε εξέλιξη και συνεισφορά τους στο ΑΕΠ» της Eurobank, ο κλάδος των logistics σήμερα συνεισφέρει το 6,5% της συνολικής Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ) της ελληνικής οικονομίας, που όμως πέφτει στο 3,8% αν εξαιρεθεί η εμπορική ναυτιλία (στο ΑΕΠ η συνεισφορά των logistics μαζί με την εμπορική ναυτιλία βρίσκεται στο 10,85%).

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

Ειδικότερα, σύμφωνα με τη μελέτη, οι κλάδοι της ενέργειας, των logistics και του τουρισμού μπορούν να συμβάλουν στην αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, καθότι αποτελούν τομείς με έντονα εξαγωγικό χαρακτήρα. Για τον λόγο αυτό οι παραπάνω τομείς έχουν ήδη προσελκύσει το ενδιαφέρον των επενδυτών, οι οποίοι ενδιαφέρονται είτε να διερευνήσουν περαιτέρω τα υπό επεξεργασία σχέδια είτε να συμβάλουν στην υλοποίησή τους. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της συγκεκριμένης μελέτης, τα εξεταζόμενα έργα, ύψους 22,4 δισ. ευρώ σε τρέχουσες τιμές, μπορούν να οδηγήσουν μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια στη δημιουργία ΑΕΠ από 25,2 δισ. ευρώ στο πιο συντηρητικό σενάριο, έως και 31,4 δισ. ευρώ στο πιο αισιόδοξο σενάριο, ενώ την επόμενη 20ετία τα έργα μπορούν να συμβάλουν στην αύξηση του ΑΕΠ από 45 δισ. έως και 65,5 δισ. ευρώ, ανάλογα πάλι με το σενάριο. Επίσης, τα επενδυτικά έργα και η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ μπορούν να συμβάλουν στη δημιουργία 485.000-605.000 θέσεων εργασίας σε ορίζοντα δεκαετίας. Στη μελέτη αναφέρεται λεπτομερώς το χρονοδι-

άγραμμα και η αξία των επενδύσεων που έχουν δρομολογηθεί τα επόμενα χρόνια στους παραπάνω κλάδους, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στη μεγάλη ώθηση που θα προσδώσουν στη δυναμική της ελληνικής οικονομίας. Ενδεικτική είναι η κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου ΤΑΡ, υπολειπόμενης αξίας 700 εκατ., για το ελληνικό τμήμα, ο οποίος θα τεθεί σε λειτουργία το 2020, καθώς και η επέκταση του μετρό της Αθήνας (γραμμή 4, τμήμα Βεΐκου-Γουδί), που εκτιμάται ότι θα ολοκληρωθεί το 2028 και αποτιμάται σε 1,4 δισ. ευρώ.

σεις των διαδικασιών τους, που οφείλονται στον σημαντικότερο παράγοντα αλλαγής σήμερα για τον συγκεκριμένο κλάδο: την ψηφιοποίηση. Πώς όμως η πρόβλεψη αυτή «παραμετροποιείται» στα μεγέθη της ελληνικής οικονομίας σήμερα; Στο επιτακτικό αυτό ερώτημα επιχείρησε να δώσει απαντήσεις η δεύτερη μελέτη (2018) που διενεργήθηκε από την Ernst & Young Greece «Αξιολογώντας την Ελλάδα ως Κόμβο Logistics» (“Εvaluating Greece as a Logistics Hub”), που παρουσιάστηκε στο διήμερο συνέδριο του κλάδου “Logi.C 2018”.

Σημαντική όμως είναι η συνεισφορά των υπηρεσιών εφοδιαστικής αλυσίδας (logistics) για τον μετασχηματισμό και την εξέλιξη της ελληνικής οικονομίας. Τα logistics συνεισφέρουν, με τη σειρά τους, στο 6,5% της συνολικής ΑΠΑ και 3,8% αν εξαιρεθεί η ναυτιλία. Ωστόσο, η καθυστέρηση στην ανάπτυξη των έργων υποδομής και η υστέρηση της χώρας μας σε επίπεδο ανταγωνιστικότητας μειώνουν την προστιθέμενη αξία του κλάδου στην ενίσχυση της οικονομίας. Όσον αφορά τον τουρισμό, η μελέτη επισημαίνει ότι, παρά την αναβάθμιση των ξενοδοχειακών υποδομών, την αύξηση των αφίξεων και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των τιμών, η υψηλή επιβάρυνση σε φόρους και ασφαλιστικές εισφορές σε σύγκριση με τις ανταγωνίστριες χώρες, οι ελλείψεις στον χωροταξικό σχεδιασμό και στους κανόνες που διέπουν τις άμεσες ξένες επενδύσεις αποτελούν, μεταξύ άλλων, μείζονες προκλήσεις για τον κλάδο.

Σε αυτήν αξιολογήθηκαν οι υποδομές, οι ροές, οι υπηρεσίες, ο ανταγωνισμός, οι προοπτικές, η σύγκλιση με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα όσα έχουν ήδη γίνει, καθώς και όσα μένουν ή πρέπει να γίνουν ώστε η χώρα μας να καταφέρει να σκαρφαλώσει από την 47η θέση –όπου βρίσκεται σήμερα στην κατάταξη του Logistics Performance Index (LPI) της Παγκόσμιας Τράπεζας– στην 30ή. Αν και για πολλούς ειδικούς του κλάδου των logistics δεν είναι τόσο η γεωγραφική θέση μιας χώρας που παίζει τον πρωταρχικό ρόλο για την ανάπτυξή της ως διαμετακομιστικού κόμβου όσο οι απαραίτητες υποδομές, οι περισσότεροι, διεθνώς, εκτιμούν πως ο επαναπροσανατολισμός των εμπορικών δρόμων από τη Δύση στην Ανατολή ευνοεί την Ελλάδα. Το γεωγραφικό όμως πλεονέκτημα της χώρας παραμένει, ως επί το πλείστον, αναξιοποίητο, λόγω της καθυστέρησης στην ανάπτυξη έργων υποδομής (λιμένων, οδικών και σιδηροδρομικών δικτύων, αερομεταφορών, εγκαταστάσεων αποθήκευσης) και υστερήσεων στην ανταγωνιστικότητα (γραφειοκρατία, τελωνεία, φορολογία). Πολιτικές για τη βελτίωση των υποδομών, της ανταγωνιστικότητας κόστους, της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών logistics, θα μπορούσαν, εκτός από τη θετική επίδραση που θα έχουν στις ελληνικές εξαγωγές, να αυξήσουν το μερίδιο συμβολής στην ΑΠΑ του εγχώριου κλάδου logistics, στα επίπεδα του αντίστοιχου της ευρωζώνης (ετήσια αύξηση 1%).

Παγκόσμια αύξηση στις μεταφορικές ανάγκες Πώς όμως έφτασαν τα logistics να αποκτήσουν τόσο μεγάλη σημασία ώστε να επιδιώκουμε πλέον να πρωταγωνιστήσουν ως παραγωγικός κλάδος στην ανασυγκρότηση της ελληνικής οικονομίας; Μήπως επειδή –όπως πολλά πράγματα, δυστυχώς– τα ανακαλύψαμε κι αυτά με καθυστέρηση; Ή μήπως γιατί, ως κλάδος, πλέον, επιβάλλεται από τα σύγχρονα δεδομένα να έχουν μια πρωτοκαθεδρία στο πλαίσιο μιας ανεπτυγμένης ευρωπαϊκής οικονομίας; Σύμφωνα με τις τελευταίες μελέτες του ΟΗΕ (UNs’ World Urbanization Prospects), ο παγκόσμιος πληθυσμός αναμένεται να αυξηθεί από 7,4 δισ. σε 10,6 δισ. έως το 2050. Σε συνδυασμό με το ότι οι ίδιες μελέτες προβλέπουν ότι 6,4 δισ. του παγκόσμιου πληθυσμού θα ζουν σε αστικό περιβάλλον, το αποτέλεσμα είναι πως και τα μεταφερόμενα αγαθά στον πλανήτη αναμένεται να τετραπλασιαστούν σε όγκο. Έτσι, οι επιχειρήσεις του κλάδου της εφοδιαστικής αλυσίδας και των logistics παγκοσμίως θα κληθούν όχι μόνο να διαχειριστούν το δραστικά ανερχόμενο φορτίο προς διεκπεραίωση, αλλά και τις διασπά-

Η Cosco και τα Giga Carriers Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το σημείο καμπής που αποτέλεσε το πέρασμα του ΟΛΠ στην Cosco. Πέρα από τη στρατηγική επιλογή της δεύτερης οικονομίας στον κόσμο να εγκαταστήσει μια εμπορευματική βάση στον Πειραιά, τα έργα της κινεζικής εταιρείας στον εμπορικό λιμένα του Ικονίου έχουν βάλει για τα καλά στον παγκόσμιο χάρτη των εμπορευματικών μεταφορών τη χώρα μας, δίνοντας ώθηση για την ανάπτυξη υποδομών ενός δικτύου συνδυασμένων μεταφορών, που είναι το άμεσο στοίχημα. Οι τακτικές επισκέψεις, πλέον, των Giga Carriers (όπως αποκαλούνται τα κολοσσιαία αυτά πλοία

Οι τακτικές επισκέψεις πλέον των Giga Carriers (όπως αποκαλούνται τα κολοσσιαία αυτά πλοία των 20.000 TEU και άνω) των Cosco, Maersk και Evergreen, που υπηρετούν τον νέο θαλάσσιο «Δρόμο του Μεταξιού» (ο οποίος ενώνει την Κίνα με την Ευρώπη) στη Δυτική Προβλήτα ΙΙΙ, καθιστούν και επιχειρησιακά τον Πειραιά ένα από τα βαθύτερα λιμάνια παγκοσμίως.

ΧΡΗΜΑ 77

αφιέρωμα

των 20.000 TEU και άνω) των Cosco, Maersk και Evergreen, που υπηρετούν τον νέο θαλάσσιο «Δρόμο του Μεταξιού» (ο οποίος ενώνει την Κίνα με την Ευρώπη) στη Δυτική Προβλήτα ΙΙΙ, καθιστούν και επιχειρησιακά τον Πειραιά ένα από τα βαθύτερα λιμάνια παγκοσμίως. Η αρχή, λοιπόν, έχει γίνει και η μελέτη δείχνει πως ως οικονομία είμαστε στα μισά του δρόμου. Χρειάζεται να γίνουν ακόμη πολλά. Και όχι μόνο γιατί είμαστε στα μισά, αλλά και γιατί δεν επιχειρούμε μόνοι. Οι χώρες της βαλκανικής χερσονήσου αναπτύσσονται και στον τομέα αυτόν, ενώ ο ανταγωνισμός της Τουρκίας είναι αρκετά ισχυρός. Έτσι, μετά και την ολοκλήρωση ενός πολύ καλού (αλλά ακριβού) δικτύου αυτοκινητοδρόμων κι ενός σύγχρονου (επιτέλους!) σιδηροδρομικού δικτύου, επιτακτική κρίνεται η ανάγκη για την αξιοποίηση των περιφερειακών αεροδρομίων για υποδομές που θα εξυπηρετούν πλέον την προσβασιμότητα και τη διασυνδεσιμότητα όλων αυτών, για εμπορευματικό κέντρο στο Θριάσιο Πεδίο και στο στρατόπεδο Γκόνου στη Θεσσαλονίκη, για εφαρμογή του νόμου, για μείωση της γραφειοκρατίας, για μείωση του μεταφορικού κόστους, για απλοποίηση των τελωνειακών διαδικασιών, για δημιουργία αποθηκών και ελεύθερων ζωνών, για αξιοποίηση όλων των κρίκων της εφοδιαστικής αλυσίδας και ανταλλαγή καλών πρακτικών. Οι transit μεταφορές –όσο κι αν αυξηθούν– δεν αρκούν για να πιάσουμε τα μεγάλα οικονομικά μεγέθη που χρειαζόμαστε για να γίνουμε ως χώρα διαμετακομιστικός κόμβος. Γι’ αυτό, στόχος θα πρέπει να είναι το: «Πώς θα καταφέρουμε να ανοίγουμε το “κουτί” (container)». Πώς, δηλαδή, από απλά ενδιάμεσος σταθμός μεταφόρτωσης θα επεκταθούμε και στη συναρμολόγηση και μεταποίηση, και άρα στη δημιουργία προστιθέμενης αξίας στα διακινούμενα από εμάς προϊόντα.

Oδικοί άξονες που αλλάζουν τον ελληνικό χάρτη Μοχλό στην προσπάθεια ανάπτυξης του κλάδου logistics μπορεί να αποτελέσει το εντελώς νέο, ευρωπαϊκών προδιαγραφών, δίκτυο εθνικών οδών που έχει αποκτήσει πλέον η Ελλάδα μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής των πέντε μεγάλων οδικών αξόνων, δηλαδή της Ιονίας Οδού (Αντίρριο-Γιάννενα-Εγνατία), του Ε65 (Ξυνιάδα-Τρίκαλα), της Νέας Οδού-Αιγαίον (Αθήνα-Θεσσαλονίκη), του Μορέα (Κόρινθος-Τρίπολη-Καλαμάτα-Σπάρτη), της Εγνατίας Οδού (Ηγουμενίτσα-Έβρος) και της Ολυμπίας Οδού (Αθηνών-Πατρών). Κομβικής σημασίας έργο για τη συμπλήρωση του οδικού «χάρτη» της

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

χώρας είναι βέβαια και η γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου με εταιρεία παραχωρησιούχο τη Γέφυρα ΑΕ. Για να φτάσει όμως η Ελλάδα να έχει το σημερινό οδικό δίκτυο πέρασε «διά πυρός και σιδήρου», καθώς πολλά από τα έργα ολοκληρώθηκαν με σημαντικές καθυστερήσεις και υπερτιμολογήσεις, που τελικά κόστισαν στο Δημόσιο περίπου 6 δισ. ευρώ. Χαρακτηριστικό των καθυστερήσεων είναι το ότι, σύμφωνα με τα αρχικά χρονοδιαγράμματα πριν από μία δεκαετία, οι άξονες Μαλιακού-Κλειδιού και Κορίνθου-Καλαμάτας θα έπρεπε να είναι έτοιμοι στις αρχές του 2012, ο Ε65 και η Ιόνια Οδός στα τέλη του 2013 και ο άξονας Ελευσίνα-Πάτρα-Τσακώνα στα μέσα του 2014. Όμως τα έργα σταμάτησαν το 2011 και επανεκκινήθηκαν το 2013, με την αναθεώρηση των συμβάσεων. Τα προβλήματα όμως παρέμεναν, και χρειάστηκε δεύτερος γύρος συμφωνιών (και αποζημιώσεων) για να φθάσουμε στην (σχεδόν) ολοκλήρωση του βασικού δικτύου σήμερα. Τα κομμάτια που απομένουν για να συμπληρωθεί το παζλ των ελληνικών αυτοκινητοδρόμων είναι το Πάτρα-Πύργος, η κατασκευή του οποίου έχει «σπάσει» σε οκτώ εργολαβίες, και το νότιο και βόρειο τμήμα του Ε65 (Λαμία-Ξυνιάδα, Τρίκαλα-Εγνατία). Πάντως, παρά τα προβλήματα, οι νέοι οδικοί άξονες έρχονται να αλλάξουν τον χάρτη της Ελλάδας, μειώνοντας αποστάσεις, δημιουργώντας ασφαλείς συνθήκες οδήγησης και ευνοώντας μεταφορές και τουρισμό. Αξίζει να σημειωθεί ότι όλοι οι παραπάνω δρόμοι έχουν δοθεί σε ιδιώτες με τη μέθοδο της παραχώρησης, εκτός από την Εγνατία, της οποίας η παραχώρηση βρίσκεται σε εξέλιξη. Ας δούμε παρακάτω κάποιες λεπτομέρειες για τον κάθε αυτοκινητόδρομο χωριστά:

Ιόνια Οδός Το τμήμα Αντιρρίου-Ιωαννίνων μειώνει στο μισό τον χρόνο που χρειάζεται για τη διαδρομή. Το έργο που ανέλαβε να κατασκευάσει και να εκμεταλλεύεται για 30 χρόνια η κοινοπραξία Νέα Οδός, με κατασκευαστή την κοινοπραξία Euroionia, δόθηκε «πακέτο» με το τμήμα Μεταμόρφωσης-Σκάρφειας και Σχηματαρίου-Χαλκίδας της ΠΑΘΕ, προκειμένου από τα διόδιά τους να αντληθούν έσοδα για την κατασκευή της Ιονίας Οδού. Ο νέος οδικός άξονας Αντιρρίου-Ιωαννίνων έχει μήκος 196 χλμ. και είναι κατασκευασμένος εξ ολοκλήρου σε νέα χάραξη. Δύο σημαντικά τμήματα, η παράκαμψη Αγρινίου (33 χλμ.) και η παράκαμψη

Οι κλάδοι της ενέργειας, των logistics και του τουρισμού μπορούν να συμβάλουν στην αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, καθότι αποτελούν τομείς με έντονα εξαγωγικό χαρακτήρα.

ΧΡΗΜΑ 79

αφιέρωμα Άρτας (17 χλμ.), κατασκευάστηκαν με έξοδα του Δημοσίου και παραδόθηκαν στον παραχωρησιούχο (βρίσκονται σήμερα σε κυκλοφορία).

Ολυμπία Οδός Η Ολυμπία Οδός είναι ο αυτοκινητόδρομος Ελευσίνα-Κόρινθος-Πάτρα, μήκους 201,5 χλμ. Είναι από τα δυσκολότερα έργα που κατασκευάστηκαν στη χώρα, γιατί είναι ο μόνος αυτοκινητόδρομος που ένα μεγάλο τμήμα του, η Κορίνθου-Πατρών, κατασκευαζόταν ενώ ταυτόχρονα ήταν σε λειτουργία. Το τμήμα της Ολυμπίας Οδού από την Κόρινθο έως την Πάτρα κατασκευάστηκε σε ένα ιδιαίτερα ασταθές γεωλογικό περιβάλλον. Ο νέος αυτοκινητόδρομος «αγκαλιάζει» τη βόρεια ακτογραμμή της Πελοποννήσου, καθιστώντας το έργο μια «βιβλιοθήκη» έργων αντιστήριξης, αφού χρησιμοποιούνται όλες οι γνωστές μέθοδοι και οι συνδυασμοί τους. Μόνο σε αυτό το τμήμα χρειάστηκαν περίπου 400 αντιστηρίξεις. Τα 350 μεγάλα τεχνικά έργα (σήραγγες, γέφυρες, άνω και κάτω διαβάσεις), πέρα από το ότι αποτελούν θεαματικές κατασκευές, συμβάλλουν στην ασφαλή και ταχεία μεταφορά.

Μορέας

Ο κλάδος των logistics, σήμερα, συνεισφέρει το 6,5% της συνολικής Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ) της ελληνικής οικονομίας, που όμως πέφτει στο 3,8% αν εξαιρεθεί η εμπορική ναυτιλία.

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

Ο αυτοκινητόδρομος Κόρινθος-Τρίπολη-Καλαμάτα, που συμπληρώνεται από τον κλάδο Λεύκτρο-Σπάρτη, ανήκει στη δεύτερη φάση εκσυγχρονισμού και ανάπτυξης των οδικών αξόνων της χώρας, μέσω συγχρηματοδοτούμενων έργων που δημοπρατήθηκαν μετά το 2000. Το έργο μειώνει αποφασιστικά τον χρόνο διαδρομής μεταξύ των γεωγραφικών θέσεων που εξυπηρετεί. Οι διαδρομές Αθήνα-Καλαμάτα και Αθήνα-Σπάρτη είναι πλέον εφικτές σε λίγο περισσότερο από δύο ώρες, ενώ υπάρχει σημαντική εξοικονόμηση χρόνου και στις μετακινήσεις στο εσωτερικό της περιφέρειας Πελοποννήσου (π.χ. μεταξύ Καλαμάτας-Σπάρτης). Εξαιρετικά σημαντική είναι επίσης η αναβάθμιση του επιπέδου οδικής ασφάλειας στις προαναφερθείσες διαδρομές.

Οδός Κεντρικής Ελλάδας (E65) Η Οδός Κεντρικής Ελλάδας (Αυτοκινητόδρομος 3, Α3, γνωστός και ως E65) είναι ένας μερικώς ολοκληρωμένος αυτοκινητόδρομος, ο οποίος συνδέει την Ανατολική με τη Δυτική Ελλάδα. Πρόκειται για έναν σύγχρονο αυτοκινητόδρομο ευρωπαϊκών προδιαγραφών, συνολικού μήκους 231 χλμ. και με συνολικό κόστος κατασκευής 1,6 δισ. ευρώ. Οι περιφερειακές ενότητες οι οποίες θα επωφεληθούν από το έργο είναι οι Φθιώτιδας, Καρδίτσας, Τρικάλων και Γρεβενών.

Ως έτος ολοκλήρωσης του αυτοκινητόδρομου εκτιμάται το 2022. Εταιρεία παραχώρησης είναι η Κεντρική Οδός ΑΕ, μια κοινοπραξία των εταιρειών ACS Group, Ferrovial και ΓΕΚ Τέρνα. Η οριστικοποίηση της περιόδου 30 ετών παραχώρησης ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2008.

Νέα Οδός (ΠΑΘΕ) Πρόκειται για τμήμα του αυτοκινητόδρομου ΠΑΘΕ μήκους περίπου 172,5 χλμ. από τον Ανισόπεδο Κόμβο Μεταμόρφωσης Αττικής έως τη Σκάρφεια Φθιώτιδας, μετά τα Καμένα Βούρλα. Στόχος είναι τα 172,5 χλμ. από τη Μεταμόρφωση έως και τη Σκάρφεια να μετατραπούν σε πρότυπο σημείο αναφοράς τόσο για τα ελληνικά όσο και για τα διεθνή πρότυπα. Το συγκεκριμένο τμήμα του ΠΑΘΕ διασχίζει δύο περιφέρειες και τρεις νομούς και στα τεχνικά χαρακτηριστικά του συναντάμε μεταξύ άλλων: 8 γέφυρες, 30 ανισόπεδους κόμβους και ημικόμβους και 84 άνω και κάτω διαβάσεις.

Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου Η Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου ΑΕ υπέγραψε Σύμβαση Παραχώρησης με το Δημόσιο για τη «Μελέτη, Κατασκευή, Χρηματοδότηση, Λειτουργία, Συντήρηση και Εκμετάλλευση» του τμήματος Μαλιακός-Κλειδί του αυτοκινητόδρομου ΠΑΘΕ. Πιο αναλυτικά, το έργο που ανέλαβε η Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου περιλαμβάνει: Την ανακατασκευή και αναβάθμιση του υφιστάμενου αυτοκινητόδρομου μήκους 230 χλμ. από τις Ράχες του Νομού Φθιώτιδος έως το Κλειδί του Νομού Ημαθίας. Την κατασκευή νέου τμήματος αυτοκινητόδρομου μήκους 25 χλμ. από τον Ευαγγελισμό του Νομού Λάρισας έως τη Σκοτίνα του Νομού Πιερίας, το οποίο περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τρεις δίδυμες σήραγγες και 20 γέφυρες.

Εγνατία Οδός Με μήκος 670 χλμ. εκτείνεται από την Ηγουμενίτσα του Νομού Θεσπρωτίας έως τους Κήπους του Νομού Έβρου. Περνάει από: Θεσπρωτία-Ιωάννινα-Γρεβενά-Κοζάνη-Ημαθία-Θεσσαλονίκη-Καβάλα-Ξάνθη-Ροδόπη, ενώ συνδέεται με τα σύνορα Αλβανίας-ΠΓΔΜ-Βουλγαρίας-Τουρκίας μέσω 9 κάθετων αξόνων. Επίσης, συνδέεται με τα λιμάνια Ηγουμενίτσας, Θεσσαλονίκης, Καβάλας, Αλεξανδρούπολης και τα αεροδρόμια Ιωαννίνων, Καστοριάς, Κοζάνης, Θεσσαλονίκης, Καβάλας, Αλεξανδρούπολης. • • •

συνέντευξη

Νικόλαος Ροδόπουλος Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Logistics

ας έ μ ο τ ή ς ο δ ά λ κ ι ε χ ρ Δεν υπά ην μ α ν υ ο π ς ία μ ο ν ο ικ της εθνικής ο ίδα σ υ λ α ή ικ τ σ ια δ ο φ ε επηρεάζεται από την Η βιομηχανία, ο τουρισμός, η μεταποίηση, η υγεία, όλη η πρωτογενής παραγωγή και η δημόσια διοίκηση είναι άξονες στους οποίους η εφοδιαστική αλυσίδα λειτουργεί ως πολύτιμο «εργαλείο» για την ομαλή και εύρυθμη λειτουργία τους

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

εριγράψτε μας με λίγα λόγια την κατάσταση του κλάδου logistics αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα (μέγεθος αγοράς, πορεία του κλάδου, προοπτικές κ.λπ.).

Η διάρθρωση των εταιρειών logistics στην Ελλάδα εμφανίζει μια μεγάλη ποικιλομορφία. Κατά το πλείστον όμως αποτελείται από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Οι μεγάλες επιχειρήσεις είναι πολύ λίγες και οι πολυεθνικές που δρουν στη χώρα μας ακόμα λιγότερες. Κατ’ επέκταση, το βάρος στην αύξηση των ρυθμών ανάπτυξης «πέφτει» στη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα, η οποία είναι πιο ευέλικτη και προσαρμόσιμη στις δύσκολες συνθήκες. Επειδή δε η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα είναι ελληνική, είναι σαφές ότι η έξοδος από την κρίση είναι ελληνική υπόθεση.

μπορούσε να επενδύσει και να αναπτυχθεί με εξωστρέφεια. Ελπίζω και περιμένω τα επόμενα χρόνια να υπάρξει μια ουσιαστική διαμόρφωση ενός σύγχρονου παραγωγικού μοντέλου στη χώρα μας, το οποίο θα στηριχθεί σε τρεις άξονες: 1) την ελληνική επιχειρηματικότητα, 2) την κοινωνία και 3) την ανάπτυξη υγιών και σύγχρονων ελεγκτικών μηχανισμών, που θα συνδέουν τον παραγόμενο πλούτο με την κοινωνία. Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κλάδος σήμερα και εμποδίζουν την ανάπτυξή του; Θα μπορούσα να αναπτύξω χύδην μια σειρά από προβλήματα που συζητιούνται οριζόντια σε όλους και απ’ όλους τους εμπλεκόμενους. Όμως, για να γίνουν πιο συγκεκριμένοι οι άξονες που απαιτούν λύσεις, θα αναφερθώ στα ακόλουθα:

Με την πορεία ποιων κλάδων της οικονομίας συνδέεται σε μεγάλο βαθμό η εφοδιαστική αλυσίδα; Θεσμικό πλαίσιο Δεν υπάρχει κλάδος ή τομέας της εθνικής οικονομίας που να μην επηρεάζεται από την εφοδιαστική αλυσίδα. Η βιομηχανία, ο τουρισμός, η μεταποίηση, η υγεία, όλη η πρωτογενής παραγωγή και η δημόσια διοίκηση είναι άξονες στους οποίους η εφοδιαστική αλυσίδα λειτουργεί ως πολύτιμο «εργαλείο» για την ομαλή και εύρυθμη λειτουργία τους.

▶ Εκσυγχρονισμός και απλοποίηση των διαδικασιών αδειοδότησης ▶ Βελτιστοποίηση και κωδικοποίηση του νομοθετικού περιβάλλοντος ▶ Πλήρης ψηφιοποίηση των λειτουργιών και σχέσεων B2B και B2G

Αυτό είναι, πλέον, αναγνωρισμένο τόσο από την επιχειρηματικότητα όσο και από την πολιτική ηγεσία. Το ζητούμενο είναι να αξιοποιήσουμε τη δυναμική που παρουσιάζει ο τομέας και να τη μετασχηματίσουμε σε παραγωγικό έργο. Με αυτόν τον τρόπο θα βοηθηθεί η επιχειρηματικότητα και η κοινωνία.

▶ Διαλειτουργικότητα των συστημάτων της δημόσιας διοίκησης (eGovernment) ▶ Επαναπροσδιορισμός των χρήσεων γης, της χωροταξίας και της πολεοδόμησης

Πόσο κρίσιμος είναι ο ρόλος της εφοδιαστικής αλυσίδας στην προσπάθεια ανάκαμψης της εγχώριας οικονομίας; Οικονομικό περιβάλλον Είναι αυταπόδεικτο ότι όλοι σήμερα μιλάμε για μια χώρα με σημαντικό ρόλο στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες, ως περιφερειακή πύλη των εμπορευματικών ροών που έρχονται από την Ασία στην Ευρώπη. Για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι και να μιλήσουμε με νούμερα, η εφοδιαστική αλυσίδα στη χώρα μας έχει τζίρο της τάξης των 19 δισ. ευρώ (έρευνα EEL 2014). Κατά τη διάρκεια του 22ου Πανελληνίου Συνεδρίου της Ελληνικής Εταιρείας Logistics, θα δείξουμε πως, παρά τη μεγάλη κρίση που διανύουμε για ένα πρωτοφανές μεγάλο χρονικό διάστημα, ο τομέας της εφοδιαστικής αλυσίδας διαθέτει μια αξιοθαύμαστη ανθεκτικότητα. Το ερώτημα είναι αν η κρισιμότητα και αναγνωρισιμότητα αυτού του ρόλου αποτελούν εχέγγυο για μια θετική πορεία της εθνικής οικονομίας. Αυτές οι συνθήκες, από μόνες τους, δεν αρκούν. Σήμερα, το στοίχημα είναι να υπάρξει πλήρης και οριζόντια εκμετάλλευση των διερχόμενων εμπορευματικών ροών. Δηλαδή ένα σημαντικό τμήμα τους να παραμένει στη χώρα για ελαφρά μεταποίηση, συναρμολόγηση και επεξεργασία. Με αυτήν την κατεύθυνση θα μπορέσει η εγχώρια οικονομία να ανακάμψει με γοργούς ρυθμούς, οδηγώντας παράλληλα στην αύξηση της απασχολησιμότητας. Με αυτό το όραμα θα μπορέσουμε να μεταμορφώσουμε την Ελλάδα σε χώρα-πάροχο υπηρεσιών logistics για την Ευρώπη, ίση με κράτη κυρίαρχα στο κομμάτι της εφοδιαστικής αλυσίδας, όπως είναι η Ολλανδία και η Γερμανία. Αυτό απαιτεί μια ριζική αναδιαμόρφωση ενός ημιθανούς οικονομικού και θεσμικού περιβάλλοντος, που όπως διαφαίνεται κανείς δεν προτίθεται να αναλάβει. Επί παραδείγματι, ο υψηλός συντελεστής ΦΠΑ αποτελεί ανασταλτικό μέσο για τη συγκράτηση διεθνών εμπορευματικών ροών στην Ελλάδα. Η χρήση των υποδομών «ελεύθερης ζώνης» εγκλωβίζει την επιχειρηματικότητα που θα

▶ Μείωση της έμμεσης φορολογίας ▶ Μείωση του μη μισθολογικού κόστους ▶ Μείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων και παροχή κινήτρων ▶ Σύγχρονα χρηματοοικονομικά εργαλεία για τη ΜΜΕ

Κοινωνικό περιβάλλον ▶ Σύνδεση των επενδύσεων με τις τοπικές κοινωνίες ▶ Σύνδεση της εκπαίδευσης με την πραγματική οικονομία ▶ Ανάπτυξη δεξιοτήτων για την αύξηση της απασχολησιμότητας.

Αυτά και πολλά άλλα ζητήματα, σε συνδυασμό με παραδείγματα από χώρες της Ευρώπης, καθώς και τις ΗΠΑ, θα τεθούν επί τάπητος στο 22ο Πανελλήνιο Συνέδριο που διοργανώνει ο Οργανισμός μας στις 30 Νοεμβρίου και την 1η Δεκεμβρίου στο Ίδρυμα Ευγενίδου. Το σίγουρο είναι πως όλη η επιχειρηματικότητα της χώρας εκείνες τις μέρες θα είναι στραμμένη στην εφοδιαστική αλυσίδα. Ευελπιστούμε πως από αυτό το γόνιμο διήμερο δράσεων της Ελληνικής Εταιρείας Logistics θα προκύψουν νέα, αισιόδοξα δεδομένα, που θα αξιοποιηθούν κατάλληλα από όλο το φάσμα του πολιτικού και επιχειρηματικού κόσμου της χώρας. • • • ΧΡΗΜΑ 83

άρθρο

Βραβείο Νόμπελ Ιατρικής 2018 στην ανοσοθεραπεία

του Dr. Δημήτρη Τσουκαλά, MD, Ιατρού Χρόνιων και Αυτοάνοσων Νοσημάτων, CEO Metabolomic Medicine, Προέδρου του European Institute of Nutritional Medicine, E.I.Nu.M.

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

ο βραβείο Νόμπελ Ιατρικής για το 2018 δόθηκε στους ανοσολόγους Τζέιμς Π. Άλισον και Τασούκου Χόνζο για τις ανακαλύψεις τους που οδήγησαν σε μια νέα, εντελώς, σειρά θεραπειών για τον καρκίνο [1]. Με τις πρωτοπόρες ανακαλύψεις των δύο ερευνητών αναπτύχθηκε ένα νέο θεραπευτικό πλάνο, το οποίο συνδέεται με την ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος εναντίον των καρκινικών κυττάρων.

Πώς δρα η ανοσοθεραπεία Υπό φυσιολογικές συνθήκες, ένας τύπος κυττάρων του ανοσοποιητικού μας συστήματος, τα Τ-λεμφοκύτταρα, εντοπίζουν και καταστρέφουν ιούς, βακτήρια και μεταλλαγμένα καρκινικά κύτταρα. Η ενεργοποίηση των Τ-λεμφοκυττάρων ως προς το «ξένο» σώμα γίνεται μέσω πρωτεϊνών που βρίσκονται πάνω στη μεμβράνη των Τ-λεμφοκυττάρων και δρουν σαν διακόπτης. Όταν η επίθεση από τα κύτταρα δεν χρειάζεται πλέον, κάποιες άλλες πρωτεΐνες (checkpoints) αναστέλλουν τα Τ-λεμφοκύτταρα, τα οποία σταματούν να επιτίθενται. Στην περίπτωση του καρκίνου, τα μεταλλαγμένα κύτταρα έχουν την ικανότητα να σταματούν την επίθεση των Τ-λεμφοκυττάρων εναντίον τους μέσω των πρωτεϊνών αυτών (checkpoints). Η ανοσοθεραπεία καταργεί τον τρόπο με τον οποίο τα καρκινικά κύτταρα εμποδίζουν την επίθεση των Τ-λεμφοκυττάρων εναντίον τους. Έτσι, η αντιμετώπιση των καρκινικών κυττάρων επιτυγχάνεται από το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα [2].

Σχηματική απεικόνιση του μηχανισμού δράσης των Τ-λεμφοκυττάρων υπό φυσιολογικές συνθήκες (αριστερά) και του τρόπου με τον οποίο τα καρκινικά κύτταρα αναστέλλουν αυτόν τον μηχανισμό (δεξιά). Πηγή: Cancer Research Uk

Κλινικές μελέτες σε ασθενείς με διαφόρους τύπους καρκίνου, όπως το μελάνωμα, ο καρκίνος του πνεύμονα, το λέμφωμα και ο καρκίνος του νεφρού, έχουν δείξει πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα [1].

κύτταρα και μειώνοντας τις παρενέργειες [2]. Ο όγκος που εντοπίζεται σε κάποιον άνθρωπο έχει μια συγκεκριμένη βιολογική ταυτότητα. Με την ανάλυση συγκεκριμένων γενετικών δεικτών –έχουν εντοπιστεί πάνω από 500–, μπορεί να προσδιοριστεί αυτή η ταυτότητα και να δοθεί η κατάλληλη ανοσοθεραπεία για τον συγκεκριμένο ασθενή.

Απεικόνιση κυττάρων του ανοσοποιητικού να επιτίθενται σε καρκινικό κύτταρο. Πηγή: Shutterstock

Η ανοσοθεραπεία είναι μια επιτυχημένη εφαρμογή της Ιατρικής Ακριβείας στον καρκίνο Η Ιατρική Ακριβείας είναι μια καινοτόμος προσέγγιση, που λαμβάνει υπόψη τη μοναδικότητα του τρόπου ζωής, τη διατροφή, τα γονίδια και το περιβάλλον των ανθρώπων [3]. Το 2015, ο Μπαράκ Ομπάμα εγκαινίασε την έναρξη του προγράμματος της Ιατρικής Ακριβείας, με στόχο την επίτευξη «εξατομικευμένης πρόληψης, θεραπείας και φροντίδας υγείας για όλους». Πηγή: Precision Medicine Initiative

Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων της Αμερικής (FDA), η Ιατρική Ακριβείας, η οποία είναι γνωστή και με τον όρο «εξατομικευμένη ιατρική», στοχεύει στην πρόληψη και την αντιμετώπιση ασθενειών για τον κάθε ασθενή. Συγκεκριμένα, στοχεύει στην εύρεση κατάλληλης θεραπείας για τον κάθε ασθενή την κατάλληλη στιγμή. Το γενετικό προφίλ, το περιβάλλον και ο τρόπος ζωής είναι αυτά που διαμορφώνουν την υγεία μας και μας καθιστούν ένα ξεχωριστό βιολογικό σύστημα. Οι περισσότερες θεραπείες σήμερα έχουν αναπτυχθεί με βάση το μοντέλο ενός «μέσου ασθενή», έτσι δεν είναι αποτελεσματικές για όλους [4]. Τα εργαλεία της Ιατρικής Ακριβείας ενσωματώνουν δεδομένα από το ιατρικό ιστορικό του ασθενούς, τα γονίδια, το μικροβίωμα, τη διατροφή, τις μεταβολομικές αναλύσεις (μέτρηση χημικών αντιδράσεων στον ανθρώπινο οργανισμό), και στοιχεία από τον τρόπο ζωής, για να εντοπίσουν την ιδανική στρατηγική αντιμετώπισης σε κάθε ασθενή εξατομικευμένα. Η εφαρμογή της Ιατρικής Ακριβείας έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη θεραπειών για σημαντικό αριθμό καρκίνων, εισάγοντας την Ογκολογία σε μια νέα εποχή. • • •

Η ανοσοθεραπεία σήμερα Οι ανοσοθεραπείες που έχουν αναπτυχθεί είναι πάνω από 200 μέχρι στιγμής και απευθύνονται σε διαφορετικούς τύπους καρκίνου. Η ανοσοθεραπεία για να έχει τα καλύτερα αποτελέσματα συνδυάζεται με εξετάσεις που εντοπίζουν ποια θεραπεία θα επιφέρει το καλύτερο αποτέλεσμα με βάση τη γενετική ταυτότητα των κυττάρων. Όπως αναφέρει ο Dr. Τζώρτζιο Σκαλιώτι, επικεφαλής του Τμήματος Ογκολογίας του πανεπιστημίου του Τορίνο, θα πρέπει οποιαδήποτε ανοσοθεραπεία να χορηγείται στοχευμένα στο πλαίσιο της ιατρικής ακριβείας. Το πλεονέκτημα της στοχευμένης θεραπείας είναι ότι στοχεύει μόνο τα καρκινικά κύτταρα, με βάση το γενετικό τους προφίλ, αφήνοντας ανεπηρέαστα τα φυσιολογικά

Βιβλιογραφία [1] “Nobel Media AB. Press release. Nobel Prize 2018.” [2] “National Cancer Institute. Immunotherapy to treat cancer,” 2018. [3] “The Precision Medicine Initiative.” [Online]. Available: https://obamawhitehouse.archives.gov/precision-medicine. [4] U.S Food & Drug Administration, “Precision Medicine,” 2018. [Online]. Available: https://www.fda.gov/MedicalDevices/ ProductsandMedicalProcedures/InVitroDiagnostics/PrecisionMedicineMedicalDevices/default.htm. ΧΡΗΜΑ 85

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2018

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ

2018 Αναδείξτε τις καλύτερες εταιρείες του ελληνικού χρηματιστηρίου

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

ο περιοδικό ΧΡΗΜΑ, για 16η συνεχή χρονιά, και μετά τη μεγάλη επιτυχία των προηγούμενων ετών, προχωρά στην απονομή των Επιχειρηματικών Βραβείων ΧΡΗΜΑ 2018, με στόχο την προβολή των επιχειρήσεων που συμβάλλουν τα μέγιστα στην ανάπτυξη του χρηματιστηριακού θεσμού και της ελληνικής οικονομίας, γενικότερα. Τα Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ αναγνωρίζονται από την επιχειρηματική και επενδυτική κοινότητα ως ένας καταξιωμένος θεσμός ετήσιας αξιολόγησης των εισηγμένων στο Χρηματιστήριο Αθηνών εταιρειών. Στόχος της διοργάνωσης Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ είναι η ανάδειξη και η επιβράβευση της επιχειρηματικής υπεροχής, των βέλτιστων πρακτικών διοίκησης και εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και των επιτυχών οικονομικών αποτελεσμάτων. Ιδιαίτερα στην παρούσα συγκυρία, θεωρούμε ότι η επιβράβευση επιτυχημένων επιχειρηματικών υποδειγμάτων προσλαμβάνει μεγαλύτερη αξία για την εθνική οικονομία, στον βαθμό που συμβάλλει στην ανάδειξη εκείνων των πρακτικών που μπορούν να διευκολύνουν την επιτάχυνση της αναπτυξιακής διαδικασίας στη χώρα. Η απονομή των Επιχειρηματικών Βραβείων ΧΡΗΜΑ 2018 θα πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκεια επίσημου δείπνου τον Φεβρουάριο 2019 σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας.

Κριτήρια επιλογής των νικητών

Οι κατηγορίες των βραβείων (1) Βραβείο καλύτερης εταιρείας-2018 (2) Βραβείο καλύτερης εταιρείας FTSE Large Cap-2018 (3) Βραβείο καλύτερης εταιρείας διεθνούς δραστηριοποίησης-2018 (4) Βραβείο καλύτερης εταιρείας μεσαίας-μικρής κεφαλαιοποίησης-2018 (5) Βραβείο καλύτερης εταιρείας του Δημοσίου-2018 (6) Βραβείο καλύτερης τράπεζας-2018 (7) Βραβείο ανάκαμψης αποτελεσμάτων-2018 (8) Βραβείο υψηλών ρυθμών ανάπτυξης-2018

Τα κριτήρια επιλογής και αξιολόγησης των επιχειρήσεων που διακρίθηκαν ήταν η ανάπτυξή τους, οι επενδύσεις, οι καινοτόμες δράσεις τους, ο διεθνοποιημένος προσανατολισμός τους, τα θετικά αποτελέσματα και η συμπεριφορά τους απέναντι στη χρηματιστηριακή αγορά και στο επενδυτικό κοινό γενικότερα.

(10) Βραβείο υψηλών επενδύσεων-2018

Το κοινό που βαθμολογεί και η μέθοδος αξιολόγησης

(13) Βραβείο εταιρικής διακυβέρνησης-2018

(9) Βραβείο διεθνοποίησης-2018

(11) Βραβείο επιχειρηματικής καινοτομίας-2018 (12) Βραβείο επενδυτικών σχέσεων-2018

(14) Βραβείο εταιρικής κοινωνικής ευθύνης-2018 Στην τελική αξιολόγηση και επιλογή, για να εξασφαλιστεί η αντικειμενικότητα των αποτελεσμάτων, θα συμμετέχει το ευρύ επενδυτικό κοινό.

Τα βραβεία Τα Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2018 περιλαμβάνουν 19 επιμέρους κατηγορίες, στις οποίες θα απονεμηθούν συνολικά 55 βραβεία:

(15) Βραβείο καλύτερης εταιρείας εναλλακτικής αγοράς-2018 (16) Βραβείο καλύτερης χρηματιστηριακής-2018 (17) Βραβείο καλύτερης εταιρείας διαχείρισης αμοιβαίων κεφαλαίων-2018 (18) Βραβείο καλύτερης ΑΕΕΑΠ-2018 (19) Βραβείο καλύτερης εταιρείας asset & wealth management-2018

ΧΡΗΜΑ 87

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2018 Βραβείο καλύτερης εταιρείας FTSE LARGE CAP 2018 Αξιολογούνται μια σειρά από παράγοντες όπως η πορεία των οικονομικών επιδόσεων, η σταθερότητά τους, η διεύρυνση των μεριδίων αγοράς, η χρηματιστηριακή πορεία και η σχέση με τους επενδυτές, η προσπάθεια διεθνοποίησης, η καινοτομία, η έμφαση στις επενδύσεις κ.λπ.

Βραβείο καλύτερης εταιρείας - 2018

88 Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018 Alpha Bank Coca-Cola HBC AG

Αξιολογούνται μια σειρά από παράγοντες όπως η πορεία των οικονομικών επιδόσεων, η σταθερότητά τους, η διεύρυνση των μεριδίων αγοράς, η χρηματιστηριακή πορεία και η σχέση με τους επενδυτές, η προσπάθεια διεθνοποίησης, η καινοτομία, η έμφαση στις επενδύσεις κ.λπ. Coca-Cola HBC AG Eurobank Fourlis Συμμετοχών Grivalia Properties Jumbo Lamda Development Motor Oil Αεροπορία Αιγαίου Βιοχάλκο ΓΕΚ Τέρνα Εθνική Τράπεζα Ελληνικά Πετρέλαια Ικτίνος Ελλάς Κρι - Κρι Μυτιληναίος ΟΛΠ ΟΠΑΠ ΟΤΕ Σαράντης Τέρνα Ενεργειακή Τιτάν

Eurobank Fourlis Συμμετοχών Grivalia Properties Jumbo Lamda Development Motor Oil ΑΔΜΗΕ Συμμετοχών Αεροπορία Αιγαίου Βιοχάλκο ΓΕΚ Τέρνα ΔΕΗ ΑΕ Εθνική Τράπεζα Ελλάκτωρ Ελληνικά Πετρέλαια ΕΥΔΑΠ ΕΧΑΕ Μυτιληναίος ΟΛΠ ΟΠΑΠ ΟΤΕ Σαράντης Τέρνα Ενεργειακή Τιτάν Τράπεζα Πειραιώς

Τράπεζα Πειραιώς

Βραβείο καλύτερης εταιρείας διεθνούς δραστηριοποίησης - 2018 Αξιολογείται ο βαθμός διεθνοποίησης των εταιρειών και σειρά από παράγοντες όπως η πορεία των οικονομικών επιδόσεων, η σταθερότητά τους, η διεύρυνση των μεριδίων αγοράς, η χρηματιστηριακή πορεία και η σχέση με τους επενδυτές, η καινοτομία, η έμφαση στις επενδύσεις. Alpha Trust Ανδρομέδα ΑΕΕΧ Centric Συμμετοχών Coca-Cola HBC AG Flexopack Inform Lykos

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2018 Intralot Motor Oil Profile Software Αεροπορία Αιγαίου Βιοχάλκο Ελληνικά Πετρέλαια Ελληνική Τεχνοδομική Άνεμος ΑΕ (ΕΛΤΕΧ) Ικτίνος Ελλάς Καράτζη Κρι - Κρι Κυριακούλης

Βραβείο καλύτερης εταιρείας του Δημοσίου 2018 Αξιολογούνται μια σειρά από παράγοντες όπως η πορεία των οικονομικών επιδόσεων, η σταθερότητά τους, η διεύρυνση των μεριδίων αγοράς, η ευελιξία της εταιρείας στις αλλαγές του εξωτερικού περιβάλλοντος, η χρηματιστηριακή πορεία και η σχέση με τους επενδυτές, ο βαθμός εξυπηρέτησης των πελατών. ΑΔΜΗΕ Συμμετοχών ΔΕΗ ΑΕ ΕΥΑΘ ΕΥΔΑΠ ΟΛΘ

Μυτιληναίος Πλαστικά Θράκης Σαράντης Τιτάν

Βραβείο καλύτερης εταιρείας μεσαίας-μικρής κεφαλαιοποίησης - 2018 Αξιολογούνται παράγοντες όπως η πορεία των οικονομικών επιδόσεων, η σταθερότητά τους, η διεύρυνση των μεριδίων αγοράς, η χρηματιστηριακή πορεία και η σχέση με τους επενδυτές, η προσπάθεια διεθνοποίησης, η καινοτομία, η έμφαση στις επενδύσεις.

Βραβείο καλύτερης τράπεζας - 2018 Αξιολογούνται παράγοντες όπως οι οικονομικές επιδόσεις, η πορεία αναδιάρθρωσης-εξυγίανσης μετά την κρίση και η συμβολή στη χρηματοδότηση της οικονομικής δραστηριότητας. Alpha Bank Eurobank Εθνική Τράπεζα Τράπεζα Αττικής Τράπεζα Πειραιώς

Autohellas Cenergy Holdings MLS Quest Συμμετοχών Space Hellas

Βραβείο ανάκαμψης αποτελεσμάτων - 2018

Αρτοβιομηχανία Καραμολέγκος

Αξιολογείται η εταιρεία που βελτίωσε τα οικονομικά της αποτελέσματα, περνώντας από ζημίες το 2016 σε κέρδη το 2017.

Εβροφάρμα

Attica Συμμετοχών

Ελληνική Τεχνοδομική Άνεμος ΑΕ (ΕΛΤΕΧ)

DRUCKFARBEN HELLAS ΑΕΒΕ

Ελτράκ

Fourlis Συμμετοχών

Ιατρικό Αθηνών

Lamda Development

Ικτίνος Ελλάς

Revoil

Ιντρακάτ

Βογιατζόγλου

Καράτζη

ΓΕΚΕ ΑΕ (PRESIDENT HOTEL)

Κλουκίνας - Λάππας

Ιντρακάτ

Κρι - Κρι

Κέκροψ

Μαθιός Πυρίμαχα

Κτήμα Κώστας Λαζαρίδης ΑΕ

ΟΛΘ

Μοτοδυναμική

Πετρόπουλος

Παπουτσάνης

Πλαίσιο

Τζιρακιάν

Πλαστικά Κρήτης Τέρνα Ενεργειακή Υγεία

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

22ο Πανελλήνιο Συνέδριο Logistics

ON THE

Greece in the fast lane 29 Νοεμβρίου, Ζάππειο Μέγαρο Ελληνική Εταιρεία Logistics & Οικονομική Επιτροπή για την Ευρώπη των Ηνωμένων Εθνών (UNECE): «Capacity Building Workshop on Strengthening Rail Transport Connectivity» 10 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης συζητούν για την ανάπτυξη των σιδηροδρομικών υπηρεσιών.

30 Νοεμβρίου & 1 Δεκεμβρίου 2018, Ίδρυμα Ευγενίδου Η Ελληνική Εταιρεία Logistics διεξάγει το μεγαλύτερο συνέδριο για την Εφοδιαστική Αλυσίδα που έχει διοργανωθεί μέχρι σήμερα. Θεματικές: Παρουσίαση της 4ης Πανελλήνιας Έρευνας, Εμπορευματικές Σιδηροδρομικές Μεταφορές, Λιμάνια, Αγροτικά Logistics, Clusters, Bιομηχανία, Xωροταξία, Ψηφιακός Μετασχηματισμός. Γίνετε μέρος αυτής της μεγάλης διοργάνωσης κάνοντας έγκαιρα την εγγραφή σας στο www.22logisticscongress.gr ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΙΔΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΠΟΔΟΜΩΝ KAI ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ

ΜΕΓΑΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΗΣ EEL

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ & ΝΗΣΙΩΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

ΠΛΑΤΙΝΕΝΙΟΙ ΧΟΡΗΓΟΙ

ΕΚΘΕΤΕΣ

ΧΟΡΗΓΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

*βεβαιωμένες χορηγίες έως 9/10/2018

ΧΡΥΣΟΣ ΧΟΡΗΓΟΣ

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2018 Βραβείο υψηλών ρυθμών ανάπτυξης - 2018

Profile Software Βιοχάλκο

Αξιολογείται η επίδοση της εταιρείας ως προς την αύξηση του κύκλου εργασιών το 2017. Στην αξιολόγηση περιλαμβάνονται όλες οι εταιρείες που σημείωσαν αύξηση κύκλου εργασιών άνω του 10%. AS Company Autohellas Entersoft Flexopack Grivalia Properties

Ελτράκ Ιντρακόμ Καρέλιας Κρι - Κρι Σαράντης Τιτάν Χαλκόρ

Jumbo Lamda Development MLS Motor Oil

Βραβείο υψηλών επενδύσεων - 2018

Quest Συμμετοχών

Αξιολογείται η επίδοση της εταιρείας ως προς την υλοποίηση φιλόδοξων επενδυτικών προγραμμάτων, ικανών να ενισχύσουν τη μακροπρόθεσμη παρουσία της στην αγορά.

Αεροπορία Αιγαίου

Lamda Development

ΓΕΚΕ ΑΕ (PRESIDENT HOTEL)

Αεροπορία Αιγαίου

Ελληνικά Πετρέλαια

Βιοχάλκο

Ικτίνος Ελλάς

ΓΕΚ Τέρνα

Καράτζη

Εθνική Πανγαία ΑΕΕΑΠ

Κρι - Κρι

ΕΛΒΑΛΧΑΛΚΟΡ

Μυτιληναίος

Ελληνική Τεχνοδομική Άνεμος ΑΕ (ΕΛΤΕΧ)

ΟΛΠ

Έλτον

ΟΠΑΠ

Μυτιληναίος

ΟΤΕ

ΟΛΠ

Παπουτσάνης

ΟΤΕ

Πετρόπουλος

Περσεύς

Πλαίσιο

Τιτάν

Profile Software

Σαράντης

Βραβείο επιχειρηματικής καινοτομίας - 2018 Βραβείο διεθνοποίησης - 2018 Αξιολογείται η επίδοση της εταιρείας ως προς την επέκταση των δραστηριοτήτων της κατά το 2017, στο εξωτερικό, είτε μέσω εξαγωγών είτε μέσω παραγωγικής επέκτασης.

Αξιολογείται η επίδοση της εταιρείας ως προς την εφαρμογή προηγμένων τεχνολογιών και καινοτομιών, τόσο στη διαδικασία παραγωγής όσο και στην προσφορά προϊόντων και υπηρεσιών. Entersoft Epsilon Net

Coca-Cola HBC AG

Intralot

Alpha Trust Ανδρομέδα ΑΕΕΧ

MLS

Creta Farms

Profile Software

Flexopack

Quest Συμμετοχών

Jumbo

Space Hellas

Motor Oil

Κορρές

Nexans Ελλάς

ΟΠΑΠ ΟΤΕ

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2018 Βραβείο επενδυτικών σχέσεων - 2018 Αξιολογείται η στάση της εταιρείας απέναντι στο επενδυτικό κοινό (ποιότητα και επάρκεια παρεχόμενων πληροφοριών, ικανοποιητική ιστοσελίδα, προθυμία εξυπηρέτησης μετόχων, στάση των βασικών μετόχων και της διοίκησης απέναντι στη μετοχή και τους μικρομετόχους)

Βραβείο εταιρικής κοινωνικής ευθύνης - 2018 Αξιολογείται η έμφαση των εταιρειών στον γενικότερο κοινωνικό τους ρόλο (εργαζόμενοι, καινοτομία, προστασία περιβάλλοντος, ενίσχυση τοπικών κοινωνιών, χορηγικό έργο, αθλητισμός, κοινωνική μέριμνα, πολιτισμός κ.λπ.). Alpha Bank

Alpha Bank

Attica Συμμετοχών

CNL Capital

Coca-Cola HBC AG

Eurobank

Fourlis Συμμετοχών

Marfin Investment Group ΑΕ

Intralot

Motor Oil

Lamda Development

Αεροπορία Αιγαίου

Motor Oil

Εθνική Τράπεζα

ΓΕΚ Τέρνα

Ιασώ

Ελλάκτωρ

Κρι - Κρι

Ελληνικά Πετρέλαια

Μινωϊκές Γραμμές

Μυτιληναίος

ΟΠΑΠ

Τιτάν

ΟΤΕ

Τράπεζα Αττικής

Περσεύς

Τράπεζα Πειραιώς

Τιτάν Τράπεζα Πειραιώς

Βραβείο εταιρικής διακυβέρνησης - 2018 Αξιολογείται η τυπική και ουσιαστική προσαρμογή των εταιρειών στο θεσμικό πλαίσιο περί εταιρικής διακυβέρνησης. Alpha Bank Coca-Cola HBC AG

Υγεία

Βραβείο καλύτερης εταιρείας εναλλακτικής αγοράς - 2018

Lamda Development

Αξιολογούνται μια σειρά από παράγοντες όπως η πορεία των οικονομικών επιδόσεων, οι επιχειρηματικές πρωτοβουλίες, η καινοτομία, η προσπάθεια διεθνοποίησης, η έμφαση στις επενδύσεις, η διεύρυνση των μεριδίων αγοράς, η χρηματιστηριακή πορεία και η σχέση με τους επενδυτές, η σταθερότητά τους κ.λπ.

Motor Oil

Alpha Trust Ανδρομέδα ΑΕΕΧ

Βιοχάλκο

Diversa

ΓΕΚ Τέρνα

Doppler

Εθνική Τράπεζα

Entersoft

Ελληνικά Πετρέλαια

Epsilon Net

ΕΧΑΕ

Euroxx Χρηματιστηριακή ΑΕΠΕΥ

Ιατρικό Αθηνών

Foodlink

Μυτιληναίος

Mediterra

ΟΠΑΠ

Optronics

ΟΤΕ

Vidavo

Πετρόπουλος

Κρητών Άρτος

Eurobank Fourlis Συμμετοχών

Τιτάν Τράπεζα Πειραιώς

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

Bραβείο καλύτερης χρηματιστηριακής - 2018 Αξιολογούνται οι οικονομικές επιδόσεις, τα μερίδια αγοράς στις χρηματιστηριακές συναλλαγές και οι καινοτόμες δράσεις το 2017. AXIA Ventures Group (Athens Branch) Beta Χρηματιστηριακή ΑΕΠΕΥ Eurobank Equities ΑΕΠΕΥ Euroxx Χρηματιστηριακή ΑΕΠΕΥ

Βραβείο καλύτερης ΑΕΕΑΠ - 2018

Merit Χρηματιστηριακή ΑΕΠΕΥ

Αξιολογούνται οι οικονομικές επιδόσεις και οι επενδυτικές πρωτοβουλίες που αναλήφθηκαν το 2017.

Nuntius Χρηματιστηριακή ΑΕΠΕΥ

Briq Properties ΑΕΕΑΠ

Solidus Securities ΑΕΠΕΥ

Grivalia Properties

Alpha Finance ΑΕΠΕΥ

Intercontinental International REIC-ICI

Εθνική Χρηματιστηριακή ΑΕΠΕΥ

Trastor ΑΕΕΑΠ

Επενδυτική Τράπεζα Ελλάδος (IBG) ΑΕ

Εθνική Πανγαία ΑΕΕΑΠ

Λέων Δεπόλας Χρηματιστηριακή ΑΕΠΕΥ Παντελάκης Χρηματιστηριακή ΑΕΠΕΥ

Bραβείο καλύτερης εταιρείας Asset & Wealth Management - 2018 Βραβείο καλύτερης εταιρείας διαχείρισης αμοιβαίων κεφαλαίων - 2018

(AEΔAK και ΑΕΔΑΚ ΔΙΕΥΡΥΜΕΝΟΥ ΣΚΟΠΟΥ και ΑΕΠΕΥ σύμφωνα με την Ένωση Θεσμικών Επενδυτών)

Αξιολογούνται οι επιδόσεις σε ό,τι αφορά τα ποσά των υπό διαχείριση κεφαλαίων και τις αποδόσεις των επιμέρους Α/Κ.

Alpha Asset Management ΑΕΔΑΚ

3Κ Investment Partners ΑΕΔΑΚ

Athos Asset Management

Allianz ΑΕΔΑΚ

Attica Wealth Management ΑΕΔΑΚ

Alpha Asset Management ΑΕΔΑΚ

CPB Asset Management ΑΕΔΑΚ

Alpha Trust

Epic ΑΕΠΕΥ

Athos Asset Management

Eurobank Asset Management ΑΕΔΑΚ

Attica Wealth Management ΑΕΔΑΚ

Eurocorp Securities ΑΕΠΕΥ

CPB Asset Management ΑΕΔΑΚ

HSBC Retail Banking and Wealth Management

Eurobank Asset Management ΑΕΔΑΚ

Iolcus Investments ΑΕΔΟΕΕ

Metlife ΑΕΔΑΚ

Thetis Capital ΑΕΠΕΥ

Thetis ΑΕΔΑΚ

Triton Asset Management ΑΕΔΑΚ

ΕΔΕΚΤ Asset Management Consulting

ΑΕΔΑΚ Ασφαλιστικών Οργανισμών

Εθνική Asset Management AEΔAK

Πειραιώς Asset Management ΑΕΔΑΚ

Alpha Trust

Ευρωπαϊκή Πίστη Asset Management ΑΕΔΑΚ Πειραιώς Asset Management ΑΕΔΑΚ

ΧΡΗΜΑ 95

διά ταύτα. . in a r d s s e in s u b ι… α κ ν ο έ Πλ Σαν να μην έφτανε η «αιμορραγία» με τη μετανάστευση χιλιάδων νέων στο εξωτερικό, πλέον, η μία μετά την άλλη, ελληνικές επιχειρήσεις, αλλά και εισηγμένες με ξένους ως βασικούς μετόχους, «κουνούν μαντήλι» στη χώρα και «σκορπίζονται» στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Από τις αγορές των γειτονικών χωρών (Βουλγαρία, Ρουμανία, Σκόπια μέχρι και Αλβανία), κυρίως για λόγους λειτουργικού κόστους, και της Κύπρου (κυρίως για φορολογικούς), για μικρότερου μεγέθους εταιρείες, μέχρι τις ανεπτυγμένες του Λουξεμβούργου, της Ζυρίχης και των Βρυξελλών, για ομίλους-εμπροσθοφυλακή του εγχώριου επιχειρείν. Τελευταίο κρούσμα η «έξοδος» της τσιμεντοβιομηχανίας Τιτάν, της δεύτερης παλαιότερης εισηγμένης, μετά την Εθνική Τράπεζα, στο ΧΑ από το 1912, στα βήματα που, στη διάρκεια της κρίσης, χάραξαν ο όμιλος Viohalco (των αδελφών Στασινόπουλου) και η Coca-Cola (των Δαυίδ-Λεβέντη). Κοντολογίς, σχεδόν το 5% του εγχώριου επιχειρείν «μεταναστεύει», αναζητώντας ανταγωνιστικότερους όρους φορολόγησης, χρηματοδότησης και απεξάρτηση από το υψηλό country risk που βαραίνει την ελληνική οικονομία. Κι όμως, αν εξαιρέσει κάποιος την –τυπική– συνάντηση του Δ. Παπαλεξόπουλου με τον Γ. Δραγασάκη την επομένη της ανακοίνωσης, κανείς από την κυβέρνηση –ούτε καν από την αξιωματική αντιπολίτευση– δεν έδειξε να «ιδρώνει». Σιγά τώρα... Ωστόσο, παράλληλα με την «έξοδο» του Τιτάνα, σε διαδικασία αποδρομής από το ελληνικό χρηματιστήριο είναι οι εισηγμένες Μινωικές Γραμμές, Nexans, Υγεία, Περσεύς, Σελόντα, Νηρέας, ενώ, κατά πάσα βεβαιότητα, θα ακολουθήσουν κι άλλοι. Αλήθεια, πιστεύει κάποιος από την κυβέρνηση ή την αξιωματική αντιπολίτευση, που φιλοδοξεί... αύριο να διαδεχθεί τους ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, πως με αυτό το κλίμα μπορεί να καταστεί επενδύσιμη η ελληνική οικονομία (σε όρους άμεσων ξένων επενδύσεων), ότι μπορεί να λειτουργήσει ως ανταγωνιστική (σε ζητήματα κόστους χρήματος, φορολόγησης, διαφθοράς κ.ά.) σε σχέση με άλλες, ακόμη και της Βαλκανικής; Η Ρουμανία μάς έχει ξεπεράσει πια, η Κύπρος έχει κάνει χιλιόμετρα μπροστά, και πλέον μένουμε να συγκρινόμαστε με Σκόπια και Αλβανία, για πόσο κι αυτό; Το ΧΑ, παρά τις «στρατιές» συμβούλων, πρωτοκλασάτων στελεχών, μεγαλοπαραγόντων, παρά τις φιλόδοξες κινήσεις και τα roadshows, βρίσκεται σε διαρκή «αφαίμαξη» δυνάμεων. Σε 350 ανερχόταν ο αριθμός των εισηγμένων

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2018

στο ξέσπασμα της στεγαστικής κρίσης στις ΗΠΑ (φθινόπωρο 2017), σε λιγότερες από 200 έχει περιοριστεί στις μέρες μας. Και το business drain συνεχίζεται και επιχειρηματικά και χρηματιστηριακά. Και ουσιαστικές κινήσεις αναστροφής του κλίματος δεν φαίνονται. Δυστυχώς. Η ουσία, όπως σημειώναμε τελευταία στο banks.com.gr και στο ΧΡΗΜΑ Week, είναι πως η αγορά μπορεί να αιφνιδιάστηκε ως προς την ημερομηνία που ανακοινώθηκε από τη διοίκηση του ομίλου Τιτάν το σχέδιο για Δημόσια Πρόταση, με σκοπό την εισαγωγή στο χρηματιστήριο Euronext των Βρυξελλών (με παράλληλη διαπραγμάτευση στα χρηματιστήρια Αθήνας και Euronext Παρισίων), καθώς και τη μεταφορά της καταστατικής της έδρας στη βελγική πρωτεύουσα, ωστόσο η «έξοδος» προετοιμαζόταν καιρό και ωρίμαζε για χρόνια τώρα. Εδώ και μία τετραετία, ο διευθύνων σύμβουλος του Τιτάνα, Δημήτρης Παπαλεξόπουλος, εξαπέλυε μύδρους κατά παντός αρμοδίου, αναφερόμενος στα προφανή που διαχρονικά «ταλανίζουν» το εγχώριο επιχειρείν, αποστερώντας του το συγκριτικό πλεονέκτημα του ανταγωνισμού έναντι ξένων πολυεθνικών ομίλων. Τόσο ο όμιλος Τιτάν όσο και ο όμιλος Viohalco, όπως και η Coca-Cola HBC, αλλά και μικρότερες επιχειρήσεις, αναζητούν διεξόδους διαφυγής από ένα ασφυκτικό φορολογικό και επενδυτικά τοξικό περιβάλλον, που για χρόνια βαραίνει την οικονομία. Οι παθογένειες του συστήματος είναι γνωστές, έχουν αναλυθεί χίλιες φορές, κι άλλες τόσες έχουν προταθεί λύσεις που δυστυχώς μένουν στα χαρτιά, με την κατάσταση να διαιωνίζεται… Πράγματι, οι αδυναμίες του εγχώριου banking, το ασφυκτικό περιβάλλον των υψηλών επιτοκίων –απαγορευτικών για οποιαδήποτε σκέψη εξόδου στις αγορές με έκδοση ομολόγου–, σε συνδυασμό με το φορολογικό περιβάλλον, τη γραφειοκρατία κ.λπ. κ.λπ., υποχρεώνουν ηχηρά ονόματα (όπως του Τιτάνα), αλλά και λιγότερο μεγάλα (Μάρμαρα Κυριακίδη, Κορρές κ.ά.) να αναζητήσουν εναλλακτικές, προκειμένου να μπορέσουν να παραμείνουν ανταγωνιστικά σε διεθνές επίπεδο. Όμιλοι όπως η Viohalco, η τσιμεντοβιομηχανία Τιτάν κ.ά. βασίζουν την ενδυνάμωσή τους στη διεύρυνση της παρουσίας τους εκτός συνόρων. Για αμφότερους τους ομίλους το μεγαλύτερο μέρος των πωλήσεων πραγματοποιείται σε αγορές της Ευρώπης, της Ασίας και των ΗΠΑ, διαθέτοντας πλέον (κυρίως ο Τιτάνας) και μονάδες παραγωγής εκτός, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για τη συνέχεια.

ΧΡΗΜΑ

ΕΓΓΡΑΦΕΙΤΕ ΣΗΜΕΡΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε έντυπη και ψηφιακή μορφή) ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝ ☐ ΕΞΑΜΗΝΗ (3 ΤΕΥΧΗ) 20,00€

☐ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ (6 ΤΕΥΧΗ) 30,00€

☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 45,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 80,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ☐ ΚΥΠΡΟΣ (6 ΤΕΥΧΗ) 100,00€

☐ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ (6 ΤΕΥΧΗ) 150,00€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΝΟMΙKΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ☐ ΕΤΗΣΙΑ (6 ΤΕΥΧΗ) 60,00€

☐ ΔΙΕΤΗΣ (12 ΤΕΥΧΗ) 110,00€

ΧΡΗΜΑ

www.banks.com.gr

ΧΡΗΜΑ

Γιάννης Μασούτης

τ.436/ 09-10.2018

Πρόεδρος ΕΒΕΘ

Διευθύνων Σύμβουλος Διαμαντής Μασούτης ΑΕ

Χρόνια Δημιουργίας

X+7 R

563

SS POS RE

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ P

ISSN 1105-0470

ΧΡΗΜΑ

S PO

21-0117

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.436 / 09-10.2018 / € 6,00

Τριάντα χρόνια δημιουργίας που «σκόνταψαν» σε 3 μνημόνια