URBAN MINING Meer dan 22,6 miljoen ton. Dat is wat in België geproduceerd werd aan bouwafval in 2018 volgens een onderzoek van Statbel. Deze waarde is een verdubbeling ten opzichte van 2004 en omvat ongeveer een derde van de totale afvalproductie.(1) Meer bepaald gaat het over de afvalproducten die ontstaan tijdens vernieuwbouw, renovatie of sloopwerken. Als we op dit elan verder gaan, zullen de cijfers blijven groeien. Er moet dus aan de alarmbel getrokken worden om een meer duurzame en circulaire economie te bekomen. Weg met de sloopkogel Vandaag wordt een groot deel van dat afval, zoals staal of kunststof, gerecycleerd. Andere materialen worden dan weer gebruikt in een minder hoogwaardige toepassing. Zo kan hout dienen als brandstof of wordt steen vermalen tot gruis om een nieuw leven te krijgen in het wegdek. Ecologisch gezien is het echter beter deze materialen te hergebruiken in hun volle glorie. Dit vraagt minder energie en vermijdt de behoefte aan het ontginnen van nieuwe grondstoffen.(2) Urban mining kan hier een oplossing voor bieden. Het principe is simpel: het bestaand patrimonium is een tijdelijke opslagplaats van materialen en wanneer nodig kunnen die terug ontgonnen worden. Gebouwen worden dus niet gesloopt, maar geoogst, wat een aanzienlijke reductie in CO2-uitstoot oplevert. In bepaalde projecten kan dit een vermindering van 90 procent of zelfs meer zijn.(3)
Gebouwen worden niet gesloopt, maar geoogst, wat een aanzienlijke reductie in CO2-uitstoot oplevert.
44
Documentatie troef Het succesvol toepassen van urban mining op grote schaal begint bij het ontwerp. De beschikbare materialen vormen het uitgangspunt voor het design en niet omgekeerd, zoals in de huidige praktijk gangbaar is. Hiervoor is een goede documentatie belangrijk. In België werden de eerste stappen reeds gezet. Zo startte Rotor, een coöperatieve ontwerppraktijk te Brussel, in 2014 met het project RotorDC. Zij creëerden samen met aannemers, nonprofit organisaties en andere bedrijven een platform voor het ontmantelen, bewaren en verkopen van materialen uit gebouwen die voor de sloop bestemd zijn of een renovatie ondergaan.(4) Eén van de projecten op het platform van Rotor is het Europagebouw te Brussel naar een ontwerp van architectenbureau Samyn & partners. Dit gebouw heeft twee gevels, waarvan de buitenste dient als wind- en waterscherm en het atrium omhult. Binnen het atrium doemt een tweede gevel op die de functie van thermische isolatie vervult. De buitengevel bestaat uit een patchwork van meer dan 3000 gerecupereerde eiken of kastanje raamkozijnen. Deze zijn afkomstig uit sloop- en renovatiewerken over heel Europa. Met dit ontwerp symboliseert men zowel eenheid in culturele diversiteit als duurzaamheid en hergebruik, wat perfect aansluit bij de functie als hoofdzetel van de Europese raad en de raad van de EU. De raamkaders werden gemonteerd binnen een omkadering op een roestvrijstalen structuur. De overblijvende ruimte vulde men op met een eiken bedekking. Ten slotte werden de kozijnen nog geschuurd en gelakt, waarna ze elk dezelfde heldere beglazing kregen. Het lakken van de kaders zorgde echter voor een meer homogeen uitzicht, wat het concept van diversiteit een beetje teniet doet. Dit was dan ook niet volgens plan van de architecten.(5)
