Sumar í garðinum BYKO 2011-2012 by Festi hf.

SUMAR Í GARÐINUM Handbók 2011-2012

Algengustu Pinotex litirnir

Viðarvörn á pallinn

Algengustu Pinotex litirnir

Viðarvörn á girðinguna

▲

gegnsætt

▲

RAUÐVIÐUR 607

TEKK 613

HNOTA 630

MAHÓNÍ 511

FURA 602

KIRSUBER 698

GRÆNT 821

GRÁ SLIKJA 216

GLÆRT

FURA 602

HNOTA 630

GRÆNT 821

h e f l a ð g a g n va r i ð e f n i í s ó l p a l l a , s k j ó l g i r ð i n g a r o g f l e i r a s e m t i l e r á l a g e r : Fura

AB-gagnv. 10 x 45 mm

0058104

Fura alhefl. AB-gagnv. 34 x 45 mm

0059382

Fura alhefl. AB-gagnv. 22 x 45 mm

0059252

Fura alhefl. AB-gagnv. 22 x 34 mm

0058251

Fura alhefl. AB-gagnv. 34 x 70 mm

0059383

Fura alhefl. AB-gagnv. 22 x 95 mm

0059254

Fura alhefl. AB-gagnv. 22 x 45 mm

0058252

Fura alhefl. AB-gagnv. 34 x 95 mm

0059384

Fura alhefl. AB-gagnv. 27 x 95 mm

0059324

Fura alhefl. AB-gagnv. 22 x 70 mm

0059253

Fura alhefl. AB-gagnv. 34 x 120 mm 0059385

Fura alhef. A-gagnv.

0058954

Fura alhefl. AB-gagnv. 22 x 95 mm

0058254

Fura alhefl. AB-gagnv. 34 x 145 mm 0059386

Fura alhefl. AB-gagnv. 22 x 120 mm

0058255

Fura alhefl. AB-gagnv. 45 x 45 mm

0058502

Bangkirai

Rásað

Fura alhefl. AB-gagnv. 22 x 145 mm

0058256

Fura alhefl. AB-gagnv. 45 x 70 mm

0059503

Bangkirai

Rásað 21 x 145 mm 0039480

Fura alhefl. AB-gagnv. 27 x 45 mm

0058272

Fura alhefl. AB-gagnv. 45 x 95 mm

0058504

Bangkirai

Rásað

Fura alhefl. AB-gagnv. 27 x 70 mm

0058273

Fura alhefl. AB-gagnv. 45 x 120 mm 0058505

Fura alhefl. AB-gagnv. 27 x 95 mm

0058324

Fura alhefl. AB-gagnv. 45 x 145 mm 0058506

Lerki

Heflað 27 x 117 mm 0058954

Fura alhefl. AB-gagnv. 27 x 120 mm

0058325

Fura alhefl. AB-gagnv. 45 x 195 mm 0058508 Fura alhefl. AB-gagnv. 45 x 220 mm 0058509 Fura alhefl. A-gagnv.

70 x 70 mm

0059753

Fura alhefl. A-gagnv.

95 x 95 mm

0059954

95 x 95 mm

19 x 90 mm 0039479

90 x 90 mm 0039484

2011 Sumar 2012 í garðinum

- handbók fyrir garðeigendur 3

efnisyfirlit

✓ gátlisti garðeigandans: ❏

Búðu til þinn eigin sælureit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5-9

fjöldi bílastæða

❏

áhaldageymsla

❏

Trépallar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10-19

trépallur

❏

matjurtagarður

❏

Girðingar og handrið . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20-33

holtagrjót

❏

sorpgeymsla

❏

Girðingaeiningar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34-37

vegghleðsla

❏

stoðveggir

❏

Teikningar af görðum með skýringamyndum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38-43

skjólveggur

❏

handrið

❏

Heitir pottar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44-46

hengirúm

❏

göngustígar

❏

Tröppur í garðinum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47-48

heitur pottur

❏

tröppur, stígar

❏

Sorpgeymslur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

tjörn

❏

leiksvæði

❏

Leiksvæðið í garðinum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50-53

listaverk

❏

sleðabrekka

❏

Lýsing í görðum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54-55

girðingar

❏

Viðarvörn og timburlitir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56-57

snúrustaurar

❏

Reglugerðir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

safnkassi

❏

Festingar fyrir palla og girðingar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

sprengt grjót

❏

hlaðið grill

❏

© 2006 BYKO og Björn Jóhannsson, landslagsarkitekt Konráð Vilhjálmsson, Margrét Möller, Stefán Valsson TEXTI OG TEIKNINGAR: Björn Jóhannsson, landslagsarkitekt MYNDIR: Grímur Bjarnason, Árni Sæberg, Björn Jóhannsson, EXPO, o.fl. HÖNNUN OG UMBROT: EXPO PRENTVINNSLA: Prentsmiðjan Oddi hf. UMSJÓN BYKO:

S U M A R

G A R Ð I N U M

2 0 1 1 - 2 0 1 2

SÆLUREITURINN

Búðu til þinn eigin sælureit 5

sælureiturinn

þessari og nánari aðstoð hjá fagmönnum

Fyrir þá sem vilja fá vel skipulagðan garð í

BYKO er stuðlað að því að ennþá fleiri geti

fyrstu umferð er hér á eftir lýst nokkrum

eignast sælureit í garðinum.

þáttum sem gætu auðveldað leiðina að

Gömul hefð er fyrir því að garðeigandi

fallegum og notadrjúgum garði.

skipuleggi sjálfur sinn eigin garð og fái

Samvinna garðeiganda, hönnuðar og iðnaðarmanna gera góða hugmynd að veruleika.

Handbókinni Sumar í garðinum er ætlað

þannig útrás fyrir sköpunargáfuna. Þannig

Í h va ð a r ö ð á a ð

að auðvelda garðeigendum, hönnuðum,

getur hver garður fengið sitt persónulega

vinna verkið?

verktökum og öðrum fagmönnum að

yfirbragð. Margir framkvæma einnig sjálfir,

❖ Afla gagna. Til þess að sannreyna

útfæra og framkvæma í garðinum. Í henni

enda um holla og góða hreyfingu að ræða.

staðsetningu húss á lóð, rétt lóðarmörk,

eru ljósmyndir til að kveikja hugmyndir,

Oft er garðurinn skipulagður jafnóðum og

hæð á lóðarmörkum og aðra grunnþætti

teikningar til að auðvelda framkvæmdir

framkvæmt er, en framkvæmdatíminn getur

þarf góðar upplýsingar um lóðina. Á bygg-

og faglegur texti sem útskýrir hvernig

verið allt frá nokkrum vikum upp í mörg

ingarnefndarteikningum af húsi og á mæli-

best sé að standa að verkinu. Texti úr

ár. Þannig getur garðurinn ýmist orðið

og hæðarblöðum lóðarinnar má finna

byggingarreglugerð,

frá

fullmótaður fljótlega eða tekið breytingum

slíkar upplýsingar. Þessar teikningar fást

Brunamálastofnun og upplýsingar frá

á löngum tíma. Ef garðurinn er unninn í

hjá byggingarfulltrúa og skipulagsdeildum

Veðurstofu Íslands eru til stuðnings þannig

áföngum er stöðugt hægt að breyta og bæta

viðkomandi bæjarfélags. Einnig eru sum

að garðurinn verði skjólsæll, öruggur og í

eftir því sem hugmyndir mótast og hafa

bæjarfélög komin með loftmyndir sem

samræmi við lög og reglur. Með handbók

margir fallegir garðar orðið til á þann hátt.

skoða má í gegnum veraldarvefinn.

leiðbeiningar

Til þess að útbúa fallegan garð þarf góða framkvæmdaáætlun og rétta forgangsröðun á verktíma.

❖ Ganga um svæðið. Með því að skoða svæðið og ganga um það næst tilfinning fyrir þeim möguleikum sem það býður upp á. Svæðið má skoða á ýmsum tímum dags

Óskalistinn er oft fyrsta skrefið í að útbúa fallegan garð.

og við mismunandi veður- og birtuskilyrði. Einnig getur verið gott að taka myndir, því ýmislegt sést á myndum sem erfiðara getur

inn í garðinn liggur þar. Vélavinnan fær því

reynst að greina á staðnum.

forgang í framkvæmdaröðinni. Ef aðgengi

❖ Útbúa óskalista. Listi sem segir til

er auðvelt að öllum hlutum garðsins

um hvað fyrirhugað er í garðinum er gott

geta aðrar þarfir og óskir eigenda ráðið

skref í þá átt að móta skipulagið. Með því

gott að skoða bækur, tímarit og bæklinga

réttum hlutföllum og þá er kvarðinn 1:100

ferðinni. Þannig má meta hvort pallur eigi

að skrifa niður það sem hugurinn girnist

til að afla hugmynda og fá upplýsingar um

oft notaður. Í þessum kvarða samsvarar

að koma fyrst eða hvort nauðsynlegra sé að

er skipulagsvinnan hafin. Einnig má nota

hvernig standa skuli að framkvæmdum.

1 cm á teikningu 1 m á lóðinni.

helluleggja innkeyrsluna til að minnka áhrif

gátlista garðeigandans og merkja þar við

❖ Gera

❖

það sem til greina kemur. Á þessu stigi er

teikningu. Með góðri framkvæmdaáætlun

Yfirleitt eru garðframkvæmdir unnar í

á nýleg gólfefni.

getur verkið heppnast vel. Ein besta gerð

nokkrum áföngum. Þess vegna er nauðsynlegt

❖ Hefja verkið. Þegar búið er að móta

slíkrar áætlunar er teikning, því með henni

að forgangsraða. Framkvæmdaröðin getur

framkvæmdaáætlun má hefja verkið. Það

má ákveða hvað á að framkvæma og í hvaða

farið eftir því hvernig er að komast í

er í góðu lagi að hönnunin haldi áfram eftir

röð er best að gera það. Teikning getur

garðinn með vélar og verkfæri. Víða er

að byrjað hefur verið og breytingar verði

verið óljós hugmynd eða nákvæm útsetning

auðvelt að komast í suma hluta garðsins en

á framkvæmdatíma. Þó þarf að passa að

á framkvæmdum. Nokkrar grófar útlínur

erfiðara í aðra og oft þarf að fara í gegnum

breytingarnar rýri ekki heildarsvip garðsins.

rissaðar inn á byggingarnefndarteikningu

stóran hluta garðsins, garð nágranna eða

Ef verktaki hefur verið ráðinn í verkið er

– þótt einfaldar séu – eru mun betri en

jafnvel í gegnum húsið sjálft. Þannig er

gott að fá í upphafi mat hans á kostnaði til

engin teikning. Best er að teikningin sé í

ekki gott að byrja úti við götu ef eina leiðin

að fyrirbyggja óþægilega bakreikninga.

framkvæmdaáætlun

eða

Forgangsraða

framkvæmdum.

frá möl og óhreinindum sem borist geta inn

S U M A R

G A R Ð I N U M

2 0 1 1 - 2 0 1 2

SÆLUREITURINN

Smáatriði skipta líka máli.

H va ð a fa g m e n n þ u r fa

❖ Smiður. Smíðar girðingar, palla og

að koma nálægt

annað sem er unnið úr timbri í garðinum.

garðframkvæmdunum?

Hann þarf að vinna í samvinnu við garð-

Menn eru mislaghentir en stundum

yrkjumanninn, rafvirkjann og pípulagn-

er það þó eigandinn sem sér um alla

ingamanninn.

þætti

garðframkvæmdanna. Algengara

❖ Pípulagningamaður. Sér um snjó-

er að fengnir séu fagmenn í ýmsa hluta

bræðslulagnir undir stéttir, tengingar á

Ákvarðanir um þetta er hægt að taka um

verksins. Eftirfarandi er upptalning á

heitum pottum og aðrar mögulegar vatns-

leið og framkvæmt er eða með því að skrifa

helstu fagmönnum sem nýst gætu við

og rennslislagnir.

hæðarkóta inn á teikningu. Því nákvæmari

framkvæmdirnar.

❖ Rafvirki. Setur upp og tengir ljós en

sem hæðir á teikningu eru því auðveldari

oft þarf garðyrkjumaður eða smiður að

verður framkvæmdin. Þá er hægt að áætla

❖ Hönnuður. Í sumum tilvikum lands-

vera búinn að leggja ídráttarrör í jörðina og

þrepafjölda, halla í grasbrekkum, umfang

lagsarkitekt, garðhönnuður, arkitekt eða

jafnvel setja upp ljósin.

stoðveggja o.fl. Stundum þarf að breyta

garðyrkjumaður, en oftast garðeigandinn

❖ Múrari. Sér um að steypa stéttir og

út frá teikningu vegna flutnings á jarðvegi

sjálfur. Hönnuðurinn þarf að koma með

garðveggi, auk þess sem flísalagnir og

en það er þó auðveldara að breyta út frá

hugmyndir að útfærslu, sjá um að hinir

vandaður yfirborðsfrágangur veggja falla

teikningu en að hafa enga fastmótaða

ýmsu hlutar garðsins gangi vel saman og að

undir múrarann.

ákvörðun í byrjun. Halli á yfirborði hefur tvennan tilgang: að hleypa burt vatni og

hugmyndir séu framkvæmanlegar.

Safnkassar þykja ómissandi í nútímagarði.

❖ Garðyrkjumaður. Garðyrkjumaðurinn

Að setja garðinn

tengja saman mishá svæði. Oft þarf að taka

hefur yfirumsjón með verkinu. Hann sér

í réttar hæðir

sérstakt tillit til hjólastóla, barnavagna og

um jarðvegsframkvæmdir, hellulagnir og

Eitt það vandasamasta við að útbúa garð

reiðhjóla. Halli er mældur í prósentum (%)

allt sem snertir gróður. Oft er þetta sá

er að vinna úr hæðarlegunni. Hvernig

eða prómillum (‰) og eftirfarandi tafla

sem stjórnar verkinu og kallar þá til sín þá

yfirborð á að halla, hvar setja þarf

sýnir kjörhalla við ýmsar aðstæður. Einnig

iðnaðarmenn sem þarf til að klára verkið.

tröppur og hvernig ganga á frá brekkum.

má finna upplýsingar um stærðir þrepa

Með gleri má létta ásýnd skjólveggja.

8 í kaflanum um tröppur og upplýsingar

Hver eru einkenni

um hæðarkóta í kaflanum um hellur og

garðs sem þarfnast

hellulagnir.

ekki mikils viðhalds? Flestir vilja fá að njóta garðsins en ekki liggja á hnjánum við að reyta arfa allt sumarið. Allir garðar þarfnast viðhalds.

Ta f l a y f i r h a l l a y f i r b o r ð s s t e f n u : Tegund svæðis

Hámarkshalli, %

Lágmarkshalli, %

Æskilegur halli, %

timbur og hreinsa malarsvæði. Einnig þarf

2,5

1,5 - 2

að klippa og snyrta gróður. Sumir vilja

Hellulögð innkeyrsla, stæði

0,5

2-3

Hellulögð stæði, hliðarhalli

0,5

1-3

Hellulögð innkeyrsla, akstursbraut

0,5

1,5 - 10

finna gnægð verkefna í ræktun. Fyrir þá

Hellulagðir stígar

0,5

1-5

sem vilja helst nýta garðinn til sólbaðs og

1,5 - 2

á ekki við

Skábraut fyrir hjólastól

á ekki við

Skábraut fyrir hjólastól, hliðarhalli

0-2

Grasflöt til leikja

Grasbrekka

á ekki við

10 - 20

Trjá- og runnabeð

0,5

5 - 10

Hellulögð verönd

Slakað á í skugga gullregns í viðhaldslitlum garði.

Það þarf að slá gras, sópa hellur, verja

Hellulagðir stígar, hliðarhalli Skábraut fyrir barnavagna og reiðhjól

Trépallar

hafa nóg fyrir stafni allt sumarið og má þá

afslöppunar má með markvissri hönnun halda viðhaldi í lágmarki. Stórir hellulagðir og timburklæddir fletir eru viðhaldslitlir en trépall þarf að verja með pallaolíu á eins til tveggja ára fresti. Grasflöt þarf að slá á einnar til þriggja vikna fresti og þess vegna

S U M A R

G A R Ð I N U M

2 0 1 1 - 2 0 1 2

SÆLUREITURINN

Hvernig eldist garðurinn? Heildarútlit garðsins skiptir ekki síður máli Hér vinna vel saman samræmdir litir, falleg form og blómlegur garður.

en hinir einstöku þættir hans. Svipað og maðurinn hefur garðurinn sitt lífshlaup. Frá því hann er skapaður vex hann og

er viðhaldsþörfin stöðug á henni. Það er

er grasið oft valið sem yfirborðsefni. Með

þó ekki á færi margra að helluleggja eða

góðri sláttuvél getur nánast hver sem er

smíða trépall yfir meirihluta garðsins og því

hugsað um grasflöt. Nokkur atriði skipta

máli við hönnun og skipulag grasflata: Vinnusvæðið í garðinum. Þvottasnúrur og góðar geymslur eru ómissandi í stórum og fallegum garði.

Með góðum undirbúningi má tryggja að framkvæmdin takist vel.

Ávalar útlínur geta létt sláttuvinnuna því þá þarf ekki að draga vélina aftur á bak í hornum. Einnig er betra að vera ekki með mikið af beðum í flötinni. Gróðurval hefur mikið að segja. Þéttir runnar, sem plantað er með stuttu millibili, geta myndað þekju sem hylur moldina og heldur þannig frá henni illgresi.

Hann vex því í grasflötum, á veggjum og í

dafnar, breytist og eldist. Sumir hlutar hans

Einnig má segja að sumt viðhald ráðist af

fúgum hellulagna. Sumum finnst mosinn

þroskast og verða fallegri með aldrinum,

hugarfari. Hversu vel garður þarf að vera

ómissandi í fallegum og vel grónum garði

meðan aðrir dofna og veðrast. Gróðurinn

hirtur er auðvitað á valdi eigandans. Mosi

en aðrir gera allt sem þeir geta til að

er í mestum blóma eftir fyrsta áratuginn en

er gott dæmi um vágest eða velkominn

uppræta hann.

á þeim tíma þurfa pallar, stéttir, veggir og

þátt í samspili heildarmyndar. Hann sest

húsgögn ákveðna aðhlynningu til að veðrast

að þar sem raki er, skuggi og súr jarðvegur.

ekki of mikið.

trépallar

Helsta ástæðan fyrir því hefur líklega verið

mörgu yfirborðsefnum sem notuð eru í

ingar. Það er bæði vegna þess að vatn hripar

hversu auðvelt er að flytja timbur en það

garða en fjölbreyttir eiginleikar þess gera

vel niður um bilið á milli klæðningarborða

er frekar létt samanborið við önnur efni

trépalla að vænlegum kosti þegar útbúa á

en einnig vegna þess að vel varið timbur

eins og steypu eða náttúrusteina. Í dag er

verönd.

hrindir frá sér vatni. Þess vegna gefst vel að

timbur í palla við íbúðarhús orðið algengara, úrvalið meira, meðhöndlun betri og Til þess að auka notagildi garðsins – og þar

reynsla komin á járnfestingar, skrúfur og

með lífsgæði sín – geta garðeigendur valið

undirstöður.

að hafa fallega verönd úr timbri við hús sitt. Það hafa margir gert og því sjást nú oft

Hvers vegna að

í íbúðahverfum myndarlegir trépallar við

fá sér trépall?

hús, misjafnlega stórir og í mörgum útfærsl-

Hvort sem verið er að útfæra nýjan garð

um. Fyrir þá sem nýta vel þessa trépalla er

eða breyta gömlum þarf að taka ákvarðanir

það eins og að hafa aukastofu eða herbergi

um hvaða efni eigi að nota í útivistarsvæðin

og í góðu veðri á sumrin er hægt að slaka á

í garðinum. Timbur er aðeins eitt af þeim

í skjólsælum og fallegum garði. Fyrir nokkrum áratugum voru trépallar fyrst og fremst algengir við sumarhús.

Fjölbreyttir eiginleikar timburs gera það að vænlegum kosti fyrir verönd.

Trépallar eru fljótir að þorna eftir rign-

vera með trépall við heita pottinn.

S U M A R

G A R Ð I N U M

2 0 1 1 - 2 0 1 2

TRÉPALLAR

11 Pallar eru mjúkir undir fæti þannig að

Tr é p a l l a r

þægilegt er að ganga á þeim, hvort sem

í miklum landhalla

maður er berfættur eða í sokkum. Sami

Þar sem land hallar eru trépallar hentugir

eiginleiki gerir það að verkum að þeir sem

því hægt er að byggja palla í mismunandi

hrasa og detta á trépalli fá mjúka lendingu.

hæðum og láta þá fylgja landslaginu. Ef

Það er einnig minni hætta á að glös eða

hæðarmismunur er mikill og landið bratt

aðrir brotthættir munir brotni þegar þeir

má byggja slétta palla, tengja þá saman með

falla á trépall. Börn eru dettin og gjörn á að

þrepum og fylgja þannig landhallanum. Á

meiða sig í fjörugum leik. Þess vegna er tré-

bröttum svæðum getur verið erfitt að vinna

pallurinn góður staður fyrir leik af ýmsum

með vélskóflu eða gröfu. Oft er mun auð-

láréttu svæði þar sem áður var brekka.

svæði þar sem dvalarsvæði er fyrirhugað

toga og er tilvalið að staðsetja sandkassa

veldara að grafa fyrir undirstöðum undir

Þetta er einnig góður kostur ef votlendi er á

er trépallur oft eini raunhæfi kosturinn.

eða lítið leikjahús á pallinum.

trépall en að skipta um jarðveg og breyta

svæði þar sem pallur er fyrirhugaður.

Með því að nota steyptar undirstöður eða

Gömul, virðuleg birkitré utan pallsins gefa honum hlýtt yfirbragð.

landmótuninni fyrir harðari yfirborðsefni.

fleygundirstöður fyrir pallinn er unnt að

Það er einnig mögulegt að lyfta palli upp

Gömul tré og

halda jarðraski í lágmarki og skerða rætur

fyrir landið, svipað og bryggju, og ná þannig

stórir runnar

trésins sem allra minnst. Pallinn má síðan

Það getur verið erfitt að taka ákvörðun um

byggja í kringum tréð þannig að það líti út

að fella gömul tré og margir telja að þau

fyrir að vaxa upp úr pallinum. Hlýlegt yfir-

hafi sál. Ef gamalt og virðulegt tré vex á

bragð trépallsins og virðuleiki gamla trésins

Staða sólar kl.og 1011 og 11 milli milli kl. 10

Staða Staða sólarsólar milli milli kl.og 1617 og 17 kl. 16

Staða Staða sólar milli sólar milli 7 og kl. kl. 7 og 8 8 morgni að að morgni Staða sólar Staða sólar milli milli kl. kl. 10 10 og og 11 11 Staða Staða sólarsólar kl.og 1314 og 14 milli milli kl. 13

▲ Teikningarnar sýna hvar sólin skín við húsið miðað við ákveðinn tíma dags. Staða Staða sólarsólar kl.og 2223 og 23 milli milli kl. 22

Staða Staða sólar milli sólar milli kl. kl. 16 16 og og 17 17

Staða Staða sólarsólar milli milli kl.og 1920 og 20 kl. 19 Staða sólar Staða sólar milli milli kl. kl. 13 13 og og 14 14

Á rúmgóðum palli má finna sólarsvæði allan daginn.

Staða Staða sólar milli sólar milli kl. kl. 19 19 og og 20 20

Staða sólar Staða sólar milli milli kl. kl. 22 22 og og 23 23

brjóta upp einsleitt útlit. Þar sem lögun

sólin færist yfir himininn. Sólin skín á

húss er óregluleg má saga timbrið þannig

hliðar hússins á mismunandi tímum dags.

að það falli vel að húsinu.

Þannig skín morgunsólin úr austri, hádegissólin úr suðri, eftirmiðdagssólin úr vestri

H va r á t r é p a l l u r i n n

og kvöldsólin, sem getur verið svo dýrmæt

að vera?

á hlýjum sumarkvöldum, úr norðvestri. Út

Hér á landi er það yfirleitt sólskinið sem

frá þessu má sjá að hægt er að staðsetja

ræður því hvar pallur er staðsettur. Reynt er

trépallana í samræmi við þann tíma dags

að finna þau svæði þar sem skjólið er best

sem á að nota þá. Flestir miða við miðjan

og sólin staldrar lengst við. Þessu er stund-

daginn og kvöldið en heitasti tími dagsins

um öfugt farið í heitari löndum og þar eru

er yfirleitt milli kl. 13 og 15. Það má þó

er ákveðið samspil sem hjálpar til að gera

S v e i g j a n l e i k i t i m bu r s

pallar oft hafðir í forsælu til að veita hvíld

ekki vanmeta morgunsvæðin sem snúa

heildarmynd garðsins fullkomna. Fyrir þá

Ef veröndin á að liggja að náttúrusvæði

frá heitum sólargeislum.

í suðaustur, sérstaklega ef þau falla inn í

sem vilja sitja í skugga getur gamla tréð

með kjarri eða holtagrjóti er auðvelt að

Til þess að átta sig á bestu staðsetning-

horn. Veggir hússins, skjólveggir og pallur-

einnig verið fyrirtaks sólhlíf.

saga timbrið og laga það að náttúrunni.

unni fyrir pall þarf að skoða vel hvernig

inn draga í sig hitann frá því eldsnemma

Það má einnig staðsetja stóra náttúrusteina

á morgnana og því geta þessi suðaustlægu

inn á pallinn til að tengja hönnun hans við

svæði verið orðin mjög hlý og notaleg um

umhverfið í kring eða nota steinana til að

hádegisbilið.

Staðasólar sólar Staða millikl. kl.22 22og og23 23 milli

S U M A R

G A R Ð I N U M

2 0 1 1 - 2 0 1 2

TRÉPALLAR

Staða Staða sólarmilli milli sólar kl.19 19og og20 20 kl.

13 Það næsta sem þarf að huga að er hvar

H va ð á t r é p a l l u r

útgangar úr húsi eru því tenging pallsins

að vera stór?

við herbergi hússins getur skipt verulegu

Hvað er spotti langur? Þetta eru svipaðar

máli hvernig hann nýtist. Því styttri sem

spurningar að því leyti að spotti getur verið

fjarlægðin er frá eldhúsinu út á pallinn, því

hvaða lengd sem er og pallur getur verið allt

auðveldara er að halda matarboð og veislur

frá því að rúma einn stól upp í það að hægt

í garðinum. Ef heitur pottur er í garðinum

sé að leika á honum boltaíþróttir. Mestu

skiptir máli að gönguleið frá baðherbergi

máli skiptir að pallurinn rúmi þau hús-

að heita pottinum sé stutt og liggi ekki um

gögn og allar þær athafnir sem gert er ráð

svæði með efnum sem eru viðkvæm fyrir

fyrir. Það þarf að vera mögulegt að koma

bleytu.

garðhúsgögnum fyrir á pallinum þannig að vel rúmt sé um þau. Einnig þarf að gera ráð fyrir gönguleiðum um pallinn. Breidd gönguleiða getur verið allt frá 90 cm og upp í 200 cm eftir hlutföllum og heildarstærð pallsins. Þannig væru mjóar gönguleiðir á litlum palli en breiðar á stórum palli. Skýringarmyndirnar sýna stærð nokkurra garð-

Með því að víxla klæðningarborðum langsum og þversum má brjóta upp langar og beinar línur.

▲ Klæðningar í mismunandi breiddum. Hægt er að fá klæðningu frá 45 mm breidd upp í 120 mm.

húsgagna og með hjálp þeirra er auðvelt að

inguna liggja hvora í sína áttina. Skálínur

finna út hvað pallur þarf að vera stór.

eru annar möguleiki sem getur gefið trépalli skemmtilegt yfirbragð. Þá eru horn

Með því að snúa klæðningu palls á mismunandi vegu má brjóta upp útlitið.

H va ð a m ö g u l e i k a r e r u

pallsins skáskorin og klæðningin jafnvel

í útliti pallsins?

einnig látin liggja á ská. Þegar skálínur eru

Lögun og form trépalls getur verið afar

notaðar skiptir máli að halda sig við sömu

mismunandi. Hann getur verið allt frá því

hornin þannig að línurnar séu allar í 45°

að vera kantaður með einni þykkt af klæðn-

afstöðu við húsið eða 30° og 60°. Ef not-

ingu og upp í að vera blanda af mjúkum

aðar eru margar mismunandi línur er hætt

og hvössum línum með mismunandi teg-

við að útfærslur verði flóknar eða jafnvel að

undum af klæðningu. Ferkantaður pallur

pallurinn líti út fyrir að vera skakkur. Oft

er frekar látlaus og getur með einfaldleika

má miða við línur í formi hússins sem pall-

sínum ýtt undir að arkitektúr hússins fái

urinn tengist. Mjúkar línur og bogar geta

að njóta sín. Þetta er einfaldasta byggingar-

gefið palli óvenjulegt og hlýlegt yfirbragð.

formið og því oft valkostur fyrir þá sem ætla

Þetta eru vandasöm form því að sögun á

að smíða pallinn sjálfir. Til þess að lífga

klæðningu þarf að vera mjög nákvæm og oft

aðeins upp á form pallsins er hægt að hafa

þarf aukaundirstöður við útkanta boganna.

pall úr tveimur ferhyrningum og láta klæðn-

Einn vanmetinn og lítið notaður mögu-

S U M A R

G A R Ð I N U M

2 0 1 1 - 2 0 1 2

TRÉPALLAR

Óregluleg misbreið pallaklæning. Þeir sem þora geta raðað misbreiðum borðum saman á óreglulegan hátt.

15 leiki til þess að fá tilbreytingu í pallinn er

Rúmgóður pallur með góðri skjólgirðingu, en hér má njóta sólar bæði kvölds og morgna.

að nota klæðningu í mismunandi breiddum. Klæðning er fáanleg frá 45 mm breidd upp í 120 mm. Ef pallar eru á tveimur eða fleiri hæðum getur verið fallegt að brjóta upp útlitið með tilbreytingu í klæðningarbreidd og einnig stefnu klæðningarinnar. Ef tveir pallar liggja saman má nota breiða klæðningu á þann stærri og mjóa á þann minni og undirstrika misjafnar stærðir þessara tveggja svæða. Einnig er möguleiki á því að blanda saman breiddum, t.d. þrjár breiðar og tvær mjóar til skiptis. Þar sem mikið á að leggja í útlitið má

Tr é p a l l a r v i ð

sett ofan á hana. Ef þessi aðferð er notuð

grind hússins. Þannig er hægt að minnka

nota harðvið en endingartími hans er mun

sumarbústaði

getur hljóð borist mjög vel inn í bústaðinn.

líkur á að hljóð berist inn í húsið. Þetta gef-

meiri en í mýkri viði. Rásað yfirborð gerir

Við sumarbústaði er vinsælt að hafa tré-

Þess vegna er gott að skoða þann mögu-

ur líka möguleika á flóknari formum og að

það að verkum að hann er ekki eins háll

palla og er þá algengast að grindin undir

leika að hafa trépallinn eða hluta hans á

hafa pallinn á mismunandi hæðum.

í bleytu.

bústaðnum sé framlengd og pallaklæðning

grind og undirstöðum sem ekki eru hluti af

Fyrir hringlaga borð með 4-6 stólum þarf að gera ráð fyrir 4 m2 svæði og 9 m2 alls með athafnasvæði.

Hefðbundið gasgrill þarf tæpan fermetra en ef athafnasvæðið á að vera gott þarf að gera ráð fyrir 5 m2.

Fyrir bekk sem er um 150 cm á breidd þarf að áætla tæpa 2,5 m2 sem athafnasvæði fyrir bekkinn.

Sólstóll þarf um 2 m2 svæði en um 3,5 m2 með nauðsynlegu athafnasvæði.

▲ Hvað þarf mikið pláss á pallinum?

Harðviðarpallar Það færist í aukana að harðviður sé notaður í palla í stað hinnar hefðbundnu gagnvörðu furu. Hægt er að nota eik, mahoní eða beyki en allar þessar tegundir þarf að sérpanta. Algengur harðviður sem ekki þarf að sérpanta er bangkirai sem kemur frá Pallur úr harðvið með rásuðu yfirborði. Glæsileiki pallsins leynir sér ekki.

Indónesíu og massaranduba sem kemur frá Brasilíu. Þessi viður er afgreiddur í 145 mm breiðum borðum sem eru rásuð til þess að minnka líkur á að fólki skriki fótur á pallinum. Öðrum megin eru grófar rásir og fínar

Vi ð h a l d t r é p a l l a

Ef mikill litur er í viðarvörninni geta slitflet-

hinum megin. Á fjölförnum stöðum og

Eins og annað í görðum þurfa trépallar við-

ir á palli orðið áberandi. Þegar pallurinn er

gönguleiðum má láta grófari hliðina snúa

halda. Reglulegt viðhald felur í sér að bera

smíðaður skiptir máli að það lofti um grind-

upp en þá fínni á dvalarsvæðum.

á pallinn á eins til tveggja ára fresti. Yfirleitt

ina því það kemur í veg fyrir að raki sitji á

er notuð viðarvörn með litlu litarmagni en

timbrinu og minnkar líkur á fúa.

liturinn minnkar áhrif sólarljóss á viðinn.

Harðviður með rásað yfirborð er ekki háll í bleytu. Efri myndin sýnir fínar rásir og sú neðri grófar.

S U M A R

G A R Ð I N U M

2 0 1 1 - 2 0 1 2

TRÉPALLAR

Hefðbundinn pottur er rúmir 4 m2 en að viðbættu athafnasvæði er plássþörfin 9 m2.

Fyrir sandkassa sem er 1,2 x 1,2 m er mjög gott að hafa öryggissvæði sem nær um 50 cm út fyrir kassann.

Tveir þægilegir stólar og lítið kaffiborð taka um 3,5 m2.

Svæði fyrir 3 misstór blómaker er um 2,5 - 3,5 m2.

▲ Hvað þurfa garðhúsgögnin mikið pláss?

Garður 6 - Sumarhúsið við vatnið

Trépallur (hæð 2,60)

Helstu einkenni: Sumarhúsið er á draumalóð sem hallar í suður og suðvestur niður að vatni. Hér þurfa útfærslurnar að tala við náttúruna. Sérstaða: Garðurinn tekur mið af fallegri staðsetningu hússins, í birkikjarri og sérstökum landhalla. Pallurinn er lífrænn og formfastur í senn og tengir þannig saman náttúruna og byggingarstílinn.

900

Tréþrep TR6, grunnmynd

Leiðbeiningar um smíði trépalls Te i k n a o g ú t f æ r a

22 34

Birkikjarr á staðnum

7 6

34 22

22 x 95/2

Einir Loðvíðir

95 Tréþrep

Fjallarós Birkikjarr á staðnum Birkikjarr á staðnum Bekkur, hæð 55 cm

Fyrsta skrefið við að smíða trépall er að 6

600

Einir

Trépallur (hæð 2,00)

3 5 8 hann á að vera. Þetta má gera ákveða hvar

45 Vaftoppur

4 Tréþrep TR6, sniðmynd

annaðhvort með því að reka niður hæla á svæðinu og setja síðan snúru á milli eða

Tréþrep TR6 1 Framstig þrepa frá 360 mm. 2 Framstigsefni: 50 - 100 mm möl eða trjábörkur. 3 Grús: Frostfrí, fjölkorna grús með mikla þjöppunareiginleika. 4 Jarðvegur á staðnum. 5 Steypufesting: 500 x 80 x 5 mm klofið flatjárn, BYG-staurafestingar 500 (33709001) fest með 10 x 80 mm galvaniseruðum frönskum skrúfum (31230080).

6 Steypa: Staurasteypa, quikret

Skjólgirðing G6 Sturta og snagar

Trépallur úr gagnvarinni furu, klæðningarborð 27x70 mm (hæð 1,40)

Malarstígur Trétröppur T6

Alaskayllir

(49811018). nota lit úr úðabrúsa til þess að afmarka 7 Steypumót: 300 - 500 mm

Skjólgirðing G6

1 7

5 2 6

Fjallafura

málningarfata eða blikkhólkur. 8 Uppstig þrepa 120 - 160 mm. 9 Þrep: 100 x 200 óhefluð, gagnvarin fura (0029408).

Trépallur og bryggja (hæð 0,40)

Heitur pottur, rafkyntur og með nuddi

svæðið. Oft er þó auðveldara að teikna eða skissa pallinn upp á blað en þá þarf fyrst að teikna upp húsið í mælikvarða þannig að

Í upphafi skal ávallt endann skoða. Góður árangur er tryggður með fyrsta Bátaskýli, t.d. Lillevilla-hús flokks undirbúningi.

teikningum og geymir bygg fulltrúi hvers Tröppuringa T6 Skriðmispill

samsvarandi 1 m úti í garði. Ef ekki er

Malarstígur

auðvelt sé að staðsetja pallinn eftir teikn-

sveitarÞyrnirós félags eintak af teikningunni. Hægt

hægt að nálgast teikningar afStöðuvatn húsinu er ráð eða tjörn

ingunni.

er að fá afrit á skrifstofu sveitafélagsins.

að mæla hliðar þess og teikna inn á rúðu-

(hæð 0,00)

Birkikjarr á staðnum

Vatnsbakki úr stórsteinamöl

Grunnteikning á að vera til af flestum

Í flestum tilvikum eru þessar teikningar í

strikað blað (eða millimetrapappír) í þessum

húsum þar sem útlínur lóðarinnar sjást.

kvarðanum einum á móti hundrað (1:100)

sama kvarða (1:100) þannig að 1 metri

Þessi teikning er hluti af byggingarnefndar-

en í þeim kvarða er 1 cm á teikningunni

mældur verður 1 cm á teikningunni.

▲ Frágangurinn skiptir máli: Ljós, húsgögn, innstungur, skrúfur og samskeyti borða í hornum.

Grunnteikningin er síðan lögð á borð og límd niður með málningarlímbandi. Ofan á teikninguna er settur hálfgegnsær pappír (skissupappír eða transpappír; ekki er mælt með bökunarpappír sem er sleipur og erfiður í meðförum) og límdur við borðið. Næst eru útlínur hússins teiknaðar á pappírinn með því að draga þær í gegn. Í framhaldi af því er hægt að teikna upp form pallsins. Þegar Bankirai er brúnn harðviður, en sé hann ekki meðhöndlaður með olíu verður yfirborð hans fljótlega grátt. Sterkt samspil er einkenni þessa svæðis þar sem pallur og bekkir eru klæddir með breiðum harðviðarborðum.

lögunin er orðin eins og við viljum hafa hana er önnur hálfgegnsæ pappírsörk lögð yfir og gerð teikning að grind trépallsins og undirstöðunum. Út frá þessum tveimur teikningum má síðan mæla út og merkja

Pa l l u r i n n s m í ð a ð u r

inni en 2-5 cm upp að vatnsbretti er oft

fyrir pallinum. Teikningarnar sýna stað-

Það þarf að ákveða hæð pallsins en oft er

ákjósanleg hæð. Stundum geta þó aðrar

setningu á undirstöðum og millibil dregara

reynt að hafa hann aðeins neðar en gólfflöt

aðstæður ráðið hæðinni og þarf að meta

og bita miðað við mismunandi klæðninga-

hússins. Þá getur vatnsbretti fyrir neðan

þær á hverjum stað fyrir sig.

þykktir.

þröskuld útgangs út á pallinn ráðið hæð-

S U M A R

G A R Ð I N U M

2 0 1 1 - 2 0 1 2

TRÉPALLAR

Fínleg áferð gróðurs, malar og rása í palli mynda fallega heild.

19 Grind trépallsins er um 27 cm á þykkt og

veginn eða tengja þá hvern við annan. Að

því þarf að grafa út fyrir henni um 30 cm

því loknu er steypu hellt í hólkana. Ýmist

frá endanlegu yfirborði pallsins. Síðan eru

er hægt að hræra steypuna á staðnum en ef

undirstöður staðsettar og grafið fyrir þeim.

um stóran pall er að ræða, getur verið hag-

Notaðir eru 75 cm langir blikkhólkar og

kvæmara að panta steypubíl með dælu og

frostfrí grús sett meðfram. Einnig er mögu-

steypa þá í alla hólkana í einu. Passa þarf

legt að nota staurafleyga en þeir eru reknir

að yfirborð steypunnar liggi ekki við timbrið

niður í jörðina. Þverböndin eru síðan stillt

og að yfirborð hennar halli frá miðju þannig

af (með hámarks 2 metra millibili) og klofin

að vatn renni frá.

Bankirai, grófa hliðin snýr upp og viðurinn aðeins farinn að grána. Slitsterk harðviðarborðin eru rásuð til að auka fótfestu.

flatjárn boltuð við þau. Þar sem pallur

Þegar steypan hefur þornað eru bitarn-

mætir húsi er dregari eða biti boltaður við

ir lagðir út en venjulegt bil milli þeirra

húsið, allt eftir því hvernig klæðningin á að

er 50 cm (40 cm ef mjórri klæðning, t.d.

snúa. Í stað þess að bolta dregara við húsið

27 x 45 mm, er notuð). Bitarnir eru festir

pallsins. Ef klæðning og kantborð eru úr

má nota bjálkaskó upp við sökkulinn en

með þakásankerum við dregarana. Síðan

harðviði þarf að bora fyrir skrúfunum. Til

það kemur í veg fyrir rakamyndun þar sem

er klæðningin lögð á og skrúfuð niður og

þess að frágangurinn verði fallegri má bora

timbrið mætir steypunni.

er þá miðað við 5 mm á milli borða til þess

víðara gat efst þannig að haus skrúfunnar

Dregararnir eru síðan stilltir í rétta hæð

að gera ráð fyrir raka og hitaþenslu í efn-

falli að yfirborði trésins.

og stífaðir af með því að setja hæla í jarð-

inu. Síðast er kantborðið skrúfað á útkant

eru nálægt lóðarmörkum þurfa að vera jafn langt fyrir innan þau eins og þær eru háar. Þannig þarf girðing sem er 1,2 m á hæð að vera staðsett 1,2 m fyrir innan lóðarmörk. Girðing á lóðarmörkum þarf samþykki allra

lóðareigenda. Einnig geta verið takmark-

girðingar

og handrið Girðingar eru einn þeirra mörgu þátta sem huga þarf að þegar útbúa á góðan garð og í nútímagarði gegna þær stóru hlutverki og geta skipt sköpum um það hvernig garðurinn nýtist.

Falleg sögun og fræsing setja svip á þennan handriðsstaur.

Af mörgum hlutverkum girðinga eru eftir-

eru auðveldar í uppsetningu og þægilegt

andi skilmálar í deiliskipulagi hverfisins

farandi algengust:

er að flytja efni í þær á milli staða. Slíkt

og þá er hægt að nálgast hjá viðkomandi

• Að mynda skjól.

getur skipt miklu máli fyrir þá sem eiga

sveitarfélagi.

• Að skilgreina lóðarmörk eða loka

sumarhús eða búa fjarri þéttbýli. Mikið

Ef garðeigandinn vill reisa girðingu sem

úrval af góðum festingum og sveigjanleiki

er fyrir utan ákvæði byggingarreglugerðar

timbursins gerir kleift að reisa girðingar

þarf hann að sækja um leyfi byggingar-

með fjölbreyttu útliti.

nefndar í sínu sveitarfélagi. Embættismenn

garðinum. • Að búa til örugg svæði fyrir börn. • Að halda gæludýrum inni eða skepnum úti. • Að hlífa gróðri fyrir veðrum eða ágangi dýra og manna.

sveitarfélagsins láta í té upplýsingar um

Hvernig girðingar

hvaða gögn þeir vilja fá en byggingarnefnd-

má reisa á einkalóð?

in veitir síðan leyfi fyrir framkvæmdinni.

• Að minnka áhrif hljóðmengunar.

Garðeigendum eru sett takmörk fyrir því

Algengast er að farið sé fram á breytingu á

• Að varna falli þar sem

hvaða framkvæmdir eru leyfilegar á lóðum

aðalteikningu hússins og sér þá aðili með

þeirra. Þess vegna er vissara að kynna sér

leyfi sem aðalhönnuður (t.d. arkitekt húss-

Girðingar og garðveggir eru úr ýmsum efn-

reglur og takmarkanir áður en hafist er

ins) um þær breytingar.

um og má þar helst nefna timbur, grjót,

handa við að hanna garðinn og framkvæma.

torf, hleðslusteina og steypu. Hér á landi

Í byggingarreglugerð er mjög skýrt kveðið á

eru trégirðingar einna algengastar enda búa

um hverjar takmarkanirnar eru. Girðingar

þær yfir mörgum góðum eiginleikum. Þær

mega aldrei fara yfir 1,8 m hæð og þær sem

• Að mynda aflokað svæði (eða „herbergi“) utan dyra.

hæðarmunur er mikill.

S U M A R

G A R Ð I N U M

2 0 1 1 - 2 0 1 2

GIRÐINGAR OG HANDRIÐ

Hvernig á girðingin

í girðingu. Á sama hátt geta áberandi þak-

að líta út?

kantar húss boðið upp á að reistar séu tví-

Útlit girðingar skiptir miklu máli og ætti

skiptar girðingar með fléttum eða rimlum í

helst að vera í samræmi við húsið, garðinn

efri hlutanum. Stundum er það einfaldleiki

og umhverfið. Oft fer útlitið þó eftir því

í smíðum sem ræður ferðinni en lóðrétt

hvernig hún á að notast. Þannig eru girð-

klæðning er auðveld í smíðum og viðhaldi.

ingar sem skýla fyrir vindum háar og þéttar

Hægt er að velja um mismunandi timb-

en lóðarmarkagirðingar lágar með gisnum

urstærðir og þær geta haft áhrif á léttleika

rimlum. Til eru ótal fallegar útfærslur og

girðingarinnar en oft er talað um léttar og

oft erfitt að velja á milli. Byggingarstíll

þungar girðingar eftir því hvernig samspil

hússins getur gefið hugmyndir um sam-

þeirra er við nánasta umhverfi sitt.

ræmda heildarmynd. Þannig geta láréttar

Litur girðingar getur einnig verið áber-

línur í húsi farið vel með láréttri klæðningu

andi þáttur í heildarútliti garðsins. Til er

Girðing sem leyfir útsýninu á njóta sín.

Vindmælingar

Mælt var á tímabilinu maí - sept., milli kl. 9 og 22.

▲

REYKJAVÍK (Korpúlfsstaðir)

REYKJAVÍK (Öskjuhlíð)

GARÐABÆR (Vífilsstaðir)

KEFLAVÍK

EYRARBAKKI

▲ Tíðni vindátta. Myndirnar sýna hversu oft vindurinn blæs úr hverri átt.

mikið úrval þekjandi og hálfþekjandi lita

Áhrif húsa á

að skoða lögun þess og eiginleika. Þeir eig-

og því ætti að vera auðvelt að finna lit við

skjólmyndun

inleikar húss sem mest áhrif geta haft eru:

hæfi. Ef um skjólgirðingu er að ræða getur

Til þess að mynda gott skjól þarf að átta sig

skipt máli hvort girðingin er ljós eða dökk

á því hvaða þættir hafa áhrif á vindinn og

því ljósar girðingar endurkasta sólargeislun-

hvernig. Í flestum görðum eru það gróður,

um og geta átt þátt í að gera sólbaðssvæðin

girðingar, lautir, stoðveggir, hæðir og hólar

enn heitari.

sem leggjast á eitt að mynda skjól. Þó er

• Hæð hússins; tveggja hæða hús veita meira skjól en einnar hæðar. • Þakhalli; vindi getur slegið ofan af þaki og yfirleitt er betra skjól við gaflana á þeim húsum sem eru með tvíhallandi þaki. • Innskot eða innhorn sem snúa í

besti skjólgjafinn í hverjum garði yfirleitt

sólarátt; þessi svæði geta verið

íbúðarhúsið sjálft og þess vegna borgar sig

mjög skjólgóð. Gróður og girðingar með fléttum dempa loftstreymi við pallinn.

Myndin sýnir skjólmyndun við hús.

Myndin sýnir skjólmyndun þar sem skjólveggir beina vindi frá húsinu.

S U M A R

G A R Ð I N U M

2 0 1 1 - 2 0 1 2

GIRÐINGAR OG HANDRIÐ

borgarsvæðinu eru það norðlægar áttir og hafgolan. Svonefnd hafgola er fyrirbæri sem á STYKKISHÓLMUR

AKUREYRI

EGILSSTAÐIR

mörgum stöðum þarf að taka sérstakt tillit til. Á sólskinsdögum hitnar landið meira en sjórinn og þá streymir loftið frá hafinu og

bara að skýla fyrir tveimur áttum. Á suðvest-

inn á landið. Hafgolan nær sjaldan meiri

urhorni landsins, þar sem vindurinn getur

hraða en 10 m/s. Það er samt þess virði að

blásið úr öllum áttum, þarf einnig að taka

gera ráð fyrir áhrifum hennar þegar verið

tillit til þess veðurs sem fylgir hverri vind-

er að reisa skjólveggi því hún er algengust á

Þessi mynd sýnir hvernig form þaks getur haft áhrif á skjólmyndun.

átt. Algengast er þar að suðlægum áttum

góðviðrisdögum þegar önnur vindáhrif eru

Ú r h va ð a á t t b l æ s

sem notaðar voru við gerð vindrósanna fóru

fylgi skýjað veður og rigning en að sólskin

lítil eða engin. Hafgolu gætir aðallega frá

vindurinn?

fram frá byrjun maí til loka september árin

fylgi norðlægum áttum. Fyrir flesta skiptir

hádegi, þegar sólin hefur hitað landið, og

Ríkjandi vindáttir og hafgolan

2000 til 2004 og einskorðast við tímann frá

máli að skýla fyrir þeim vindum sem gjarn-

fram eftir degi.

Aðalforsendan fyrir því að geta myndað

kl. 9 til kl. 22. Tölurnar við lóðrétta ásinn

an eru ríkjandi í „sólbaðsveðri“ og á höfuð-

skjól er að vita hvaðan vindurinn blæs. Með

á hverri mynd sýna hlutfallslega hversu oft

því að hafa upplýsingar um ríkjandi vindátt-

vindurinn blæs úr hvaða átt. Með því að

ir á hverjum stað má fá nokkuð góða mynd

skoða vindrósirnar er hægt að finna fyrir

af því fyrir hvaða áttum þarf að mynda

hvaða vindáttum þarf helst að skýla.

skjól. Veðurstofa Íslands hefur gert vindrós-

Í þröngum fjörðum er algengast að vind-

ir sem sýna tíðni vindátta á tilteknum

urinn blási inn eða út fjörðinn og þarf því

stöðum. Vindrósirnar sýna vindáttir á átta mismunandi stöðum á landinu. Þar af eru þrír á höfuðborgarsvæðinu. Mælingarnar

Hér verða umhverfi og útsýni hluti af heildarmyndinni. Með lágum girðingum myndast skjól án þess að útsýni tapist.

Góðar girðingar mynda gott skjól fyrir gróðurinn. Hér sjáum við girðingu með léttu yfirbragði í samspili við blómlegan gróður.

24 Háar girðingar geta varpað

• Girðingarnar þurfa að ná upp fyrir

löngum skuggum

sjónlínuna að hljóðgjafa, t.d. vélarhæð

Girðingar geta varpað skugga og þannig

í bílum.

rýrt notagildi dvalarsvæðis. Algengt er að • Klæðningin þarf að vera alveg þétt

byggður sé lítill pallur og há girðing reist meðfram honum. Slíkur pallur getur verið Girðingin myndar skjól en handriðið í framhaldi klárar umgjörðina um pallinn.

frábær yfir hásumarið þegar sólin er hæst á

Hvaða áhrif hafa girðingar á hávaða?

lofti. Hann er aftur á móti ekki jafngóður

Umferðarhávaði getur haft mikið um það

á haustin og vorin þegar sólin er lægra á

að segja hvort friðsælt er í garðinum. Við

lofti og skuggar lengri. Teikningarnar sýna

miklar umferðaræðar kann hávaðinn að

lengd skugga frá skjólgirðingu sem er 1,8 m

verða það mikill að erfitt er að tala saman.

á hæð á mismunandi tímum ársins og mis-

Girðingar geta verið góð vörn gegn slíkum

munandi tímum dags (sjá bls. 30). Til þess

hávaða. Þegar girðingar eru sérstaklega

að minnka áhrif skugga er hægt að hafa

reistar til að minnka áhrif hljóðs þarf að

girðinguna í 0,5-1,5m fjarlægð frá pallinum

huga sérlega vel að eftirfarandi atriðum:

og gróður í bilinu sem myndast þar á milli. Upplagt er að nota skuggaþolinn, lágvaxinn gróður í þessi svæði (t.d. birkikvist, himalajaeini, stóraburkna, skriðmispil eða hélurifs).

þannig að hvergi glitti í gegn. • Áhrif girðingarinnar eru mest ef stutt er frá hljóðgjafanum (umferðinni) og að því svæði sem á að skýla. Best er að girðingin sé staðsett sem næst hljóðgjafanum. • Girðingar með gróft eða óreglulegt yfirborð gefa bestu hljóðdeyfinguna.

S U M A R

G A R Ð I N U M

2 0 1 1 - 2 0 1 2

GIRÐINGAR OG HANDRIÐ

Öruggt svæði fyrir börnin eða gæludýrin Girðingar geta átt stóran þátt í að auka öryggi barna utandyra. Með þeim má girða þar sem börn geta leikið sér, örugg fyrir umferð og öðrum hættum. Leiksvæði eiga

helst að vera á skjólsælum og sólríkum stöðum sem sjást vel frá húsinu og dvalarsvæðunum í garðinum. Þannig getur verið gott að leiksvæðið sé hluti af eða tengt dvalarsvæðum þeirra sem eldri eru. Girðingar sem umlykja þessi leiksvæði þurfa að vera a.m.k. 1,0 m á hæð og með lóðréttum Stórir aflokaðir pallar henta bæði sem leiksvæði og til sólbaða.

rimlum því auðvelt er að klifra yfir girðingu með láréttum rimlum. Til þess að koma í veg fyrir að höfuð barns festist á milli rimla skal bilið aldrei vera meira en 100 mm. Rimlarnir þurfa einnig að vera þannig gerðir að ekki sé auðvelt að klifra yfir girðinguna. Þetta má gera með því að saga fláa efst á hverja rim þannig að efri hlutinn myndi odd.

Bil milli rimla í handriði skal aldrei vera meira en 100 mm.

Girðingar úr fléttum mynda virðulegan inngang fyrir þennan garð.

Lárétt lína handriðs samsvarar sér vel við lárétta línu þakkantsins.

Girðingar og gróður Samspil girðinga og gróðurs er einkum á tvennan hátt. Annars vegar eru girðingar reistar til þess að skýla gróðri fyrir vindum

eða ágangi manna og dýra. Hins vegar er gróður settur meðfram girðingu til þess að brjóta upp einsleitt útlit þeirra. Girðingar sem skýla gróðri fyrir ágangi þurfa að vera 0,4-0,9 m háar og getur hæðin ráðist af því hversu mikið er áætlað að mæði á

Gróðurinn er mikilvægur í heildarmyndinni.

þeim. Sé girðingin inni á lóð er nóg að hún sé um 0,4 m en snúi hún að fjölförnu almenningssvæði þarf hún að vera allt að 0,9 m að hæð. Ef girðing á að skýla gróðri fyrir vindum fer hæð hennar eftir áætlaðri hæð plöntutegundanna. Skjólgirðingar fyrir

Hægt er að milda yfirbragð langra og

gróður þurfa ekki að vera alveg þéttar og

hárra girðinga með því að gróðursetja við

má bilið milli borða í klæðningu vera 10-

þær. Gróður við girðingu getur einnig auk-

90% af breidd borðanna. Þannig getur bil

ið heildarsamræmi við umhverfið auk þess

milli borða sem eru 100 mm breið verið 10

sem vaxtarskilyrði þar eru góð vegna skjóls-

til 90 mm. Eftir því sem plantan er talin

ins sem girðingin veitir. Dæmi um nokkra

viðkvæmari fyrir vindum eru borðin höfð

lágvaxna blómstrandi runna sem þola flest

þéttari.

vaxtarskilyrði eru; birkikvistur, hansarós, fjallarós og runnamura.

S U M A R

G A R Ð I N U M

2 0 1 1 - 2 0 1 2

GIRÐINGAR OG HANDRIÐ

Girðingar í sama lit og húsið geta virkað sem framlenging á því.

27 Girðingar sem handrið Stundum eru aðstæður þannig í garðinum að hætta er á falli, t.d. við tröppur, þar sem pallur er hærri en landið og þegar gönguleiðir liggja fyrir ofan stoðveggi eða aðra upphækkun. Fyrirkomulag handriða er háð byggingarreglugerð og í henni eru góðar leiðbeiningar um útfærslu þeirra. Lágmarkshæð handriðs er 0,8 m en þægileg hæð getur verið á bilinu 0,8-1,1 m. Rimlar eiga helst að vera lóðréttir og hámarksbil á milli þeirra 100 mm. Önnur bil í handriðinu mega heldur ekki vera meiri en 100 mm. Handlistinn getur verið hvort sem er kúptur eða flatur. Kúptur listi er þægilegur viðkomu en stundum er gott að geta lagt eitthvað frá sér á handlistann án þess að það velti af.

Breiður handlisti og mjóir rimlar mynda fallegt samspil.

Hér fáum við að sjá inn í tvo garða þar sem skjólgirðing spilar stórt hlutverk. Annar garðurinn er vel afgirtur en hinn lokaður að hluta.

Viðhald trépalla

Þegar pallur er smíðaður skiptir máli að

Eins og á við um annað í görðum þurfa

gæta þess að lofti um grindina en það

trépallar viðhald. Reglulegt viðhald felur í

kemur í veg fyrir að raki sitji í timbrinu og

sér að bera á pallinn á eins til tveggja ára

minnkar líkur á fúa.

fresti. Yfirleitt er notuð viðarvörn með litlu litarmagni en liturinn minnkar áhrif sólarljóss á viðinn. Ef mikill litur er í viðarvörninni geta slitfletir á pallinum orðið áberandi.

S U M A R

G A R Ð I N U M

2 0 1 1 - 2 0 1 2

GIRÐINGAR OG HANDRIÐ

▼ Til að skapa góða heildarmynd og gera garðinn fallegan þarf að huga vel að smáatriðunum.

Skuggar frá 1,8 m hárri girðingu á mismunandi tímum

Morgunskuggi

Hádegisskuggi

Síðdegisskuggi

Kvöldskuggi

1. maí kl. 9:00

1. maí kl. 13:00

1. maí kl. 17:00

1. maí kl. 19:00

21. maí kl. 9:00

21. maí kl. 13:00

21. maí kl. 17:00

21. maí kl. 20:00

20. júní kl. 9:00

20. júní kl. 13:00

20. júní kl. 17:00

20. júní kl. 21:00

10. júlí kl. 9:00

10. júlí kl. 13:00

10. júlí kl. 17:00

10. júlí kl. 21:00

9. ágúst kl. 10:00

9. ágúst kl. 13:00

9. ágúst kl. 16:00

9. ágúst kl. 20:00

8. september kl. 10:00

8. september kl. 13:00

8. september kl. 15:00

8. september kl. 18:00

8. október kl. 10:00

8. október kl. 13:00

8. október kl. 17:00

S U M A R

G A R Ð I N U M

2 0 1 1 - 2 0 1 2

GIRÐINGAR OG HANDRIÐ

Þau eru mörg handtökin sem þarf við smíði trépalls. Myndin hér að neðan sýnir pall í smíðum. Girðingin er klædd beggja vegna með láréttri klæðningu í samræmi við lágreist húsið. Verið er að klæða pallinn í kringum pottinn. Inni á pallinum er gert ráð fyrir gróðurbeði með myndarlegum blómstrandi runnum.

31 Smíði girðinga

en það hefur gefið betri raun en galvanisering eða sinkhúðun.

Efni og festingar Í flestar girðingar er notuð gagnvarin og

Undirstöður girðinga

alhefluð fura en það þýðir að timbrið er

Girðingar má reisa á margan hátt og fag-

slétt og hornin eru ávöl. Gagnvörnin felst

menn eru ekki endilega sammála um hvaða

í því að fúavarnarefni er þrýst inn í viðinn

aðferð sé best enda henta þær misjafnlega

og kemur það í veg fyrir að timbrið fúni.

við mismunandi aðstæður. Hér á eftir fara

Þessi vörn kemur þó ekki í veg fyrir yfir-

verklýsingar á nokkrum aðferðanna en á

borðsskemmdir og þarf að verja sérstaklega

blaðsíðum 48-67 eru teikningar af þeim.

gegn þeim með því að bera fúavarnarefni á yfirborð. Fúavarnarefni er hægt að fá í

Staur steyptur í hólk

mörgum litum og getur því sett mikinn svip

Þessi aðferð er ein sú algengasta. Notað-

á heildarútlit girðinga.

ur er hólkur úr léttu efni sem mót fyrir

sem næst lóðrétta því ef holan er þröng að

vel en best er að gera það í nokkrum lög-

Járnfestingar eru notaðar við samsetn-

steypuna. Nota má hólk úr plasti, pappa,

neðan og breiðari efst getur frostlyfting ýtt

um. Vatn er látið renna í grúsina. Síðan

ingu girðinga. Vinklar, bitaskór, gataplötur

steypu eða blikki. Grafin er hola jafndjúp

upp grúsinni og þar með staurnum. Hólkn-

má þjappa með sverum tréstaur en þó ekki

og boltar eru sinkhúðuð til að verja gegn

og lengd hólksins. Þvermál holunnar þarf

um er komið fyrir í holunni og frostfrírri

svo mikið að hólkurinn falli saman eða

ryði. Skrúfur og saumur eru úr ryðfríu stáli

að vera um 0,5 m. Hafa skal veggi holunnar

grús mokað í kring. Grúsina þarf að þjappa

lögun hans breytist. Girðingarstaurinn er

Galvaniseruð staurafesting, skrúfuð, 100x100 mm. Hólkur fyrir girðingastaur sem bolta má við steyptan flöt (0290104).

Blikkhólkar Ø = 200 mm. Blikkhólkar fyrir undirstöður (0251655).

Pallaundirstöður Ø = 200 mm. Fljótlegt er að koma forsteyptum undirstöðum fyrir þegar smíða á pall (0251660).

Girðingaundirstöður Ø = 200 mm. Forsteyptar undirstöður til að koma fyrir staurum í girðingu (0251661).

Galvaniseruð staurafesting, fyrir steypu, 100x100 mm. Þennan staurafleyg skal steypa niður til að fá gott hald fyrir girðingastaur (0290103).

Galvaniseraðir staurafleygar, rekist í jörð, 100x100 mm. Staurafleygar hentar vel þar sem jarðvegur er óhreyfður og geta verið góðar undirstöður fyrir trépalla (0291103).

32 því næst stilltur af í hólknum og stífaður.

Staur steyptur í hólk með

Ef notaður er blikkhólkur er best að vökva

Staurafestingar má nota í lágar, opnar girð-

Nauðsynlegt er að hann gangi alveg niður í

járnfestingum

vel með vatni og þjappa síðan með sverum

ingar sem ekki taka á sig mikinn vind. Ef

holubotninn. Drenmöl er mokað meðfram

Til eru nokkrar gerðir af járnfestingum fyrir

tréstaur, ekki þó svo mikið að hólkurinn

þessi útfærsla er notuð er mælt með því að

staurnum þannig að hún nái um 100 mm

girðingarstaura. Meðal þeirra eru klofin flat-

falli saman og lögunin breytist. Flatjárnin

horn séu á girðingunum til að auka styrk

upp á staurinn. Þetta er gert til þess að

járn og staurafesting fyrir steypu. Ef klofin

eru boltuð við staurinn og staurinn stilltur

þeirra.

staurinn myndi ekki vasa í steypunni þar

flatjárn eru notuð skiptir máli að járnin

af. Síðan er steypt í hólkinn. Passa þarf að

sem vatn getur setið. Steypunni er síðan

snúi þvert á vindáttina og að ekki sé bil á

ekki sé bil milli steypunnar og staursins og

Staur settur í sand

hellt meðfram staurnum og yfirborð henn-

milli staursins og steypunnar. Notaður er

að vatnshalli sé frá staurnum á yfirborði

Þessi tegund af jarðfestingu hentar mjög

ar lagað þannig að vatn renni frá honum.

hólkur úr léttu efni sem mót fyrir steypuna.

steypunnar. Þegar steypan er orðin þurr er

vel á stöðum þar sem vindálag er lítið. Þetta

Þegar steypan er orðin þurr er ráðlegt að

Grafin er hola, aðeins dýpri en lengd hólks-

grúsin í kringum hólkinn vökvuð meira og

er einnig heppileg aðferð ef skipta þarf um

láta vatn renna í grúsina í kringum hólk-

ins. Þvermál holunnar þarf að vera um

þjöppuð aftur.

staura reglulega. Notað er steypt múffurör

inn og þjappa enn betur. Veikasti hlutinn í

0,5 m. Veggir holunnar þurfa að vera sem

þessari útfærslu er þar sem staurinn gengur

næst lóðréttir því ef holan er þröng að

Staur á staurafestingu

jafndjúp lengd rörsins. Þvermál holunnar

niður í steypuna; þess vegna þarf yfirborð

neðan og breiðari efst getur frostlyfting ýtt

Staurafesting er sérhannaður járnfleygur

þarf að vera um 0,5 m. Veggi holunnar

steypunnar að halla frá staurnum.

upp grúsinni og þar með staurnum. Hólkn-

sem rekinn er niður í ósnertan jarðveg sem

skal hafa sem næst lóðrétta því ef holan er

um er komið fyrir og frostfrírri grús mokað

undirstaða fyrir girðingu eða pall. Festingin

í kring. Þessa grús þarf að þjappa vel því í

er hönnuð þannig að staurinn lyftist ekki

sterkum vindi er mikið álag á undirstöðuna.

þótt frostlyfting verði í jarðveginum í kring.

sem mót fyrir steypuna. Grafin er hola

S U M A R

G A R Ð I N U M

2 0 1 1 - 2 0 1 2

GIRÐINGAR OG HANDRIÐ

0,7 m-1,1 m

1,1-1,3 m

1,3-1,6 m

1,6-2,0 m

2,0 m og hærri

• Skjólgirðing fyrir gróður. • Skjólgirðing til að loka fyrir gangandi umferð. • Girðing til að halda gæludýrum inni. • Girðing til að búa til örugg svæði fyrir ung börn.

• Girðing sem hljóðtálmi fyrir venjulega fólksbílaumferð. • Girðing sem skýlir fyrir vindi í sólbaði á sólbekkjum.

• Girðing sem veitir skjól þegar setið er við borð, t.d. á matartímum. • Þegar staðið er upp sést yfir þessa hæð á girðingu. • Góð hæð fyrir hljóðtefjandi girðingu.

• Girðing sem veitir gott skjól fyrir flest svæði. • Girðing í þessari hæð tekur á sig mikinn vind og þarf þess vegna góðar undirstöður og festingar.

• Girðing notuð til þess að skýla stórum svæðum. • Mælt með því að láta verkfræðing reikna út vindálag þannig að undirstöður og uppbygging girðingarinnar standist það.

▲ Tafla yfir hæð girðingar

þröng að neðan og breiðari efst getur frost-

fyrir frostlyftingu. Síðan er staurinn stilltur

koma. Hér ganga staurafleygar fyrir steypu

lyfting ýtt upp grúsinni og þar með staurn-

af og stífaður. Um 100 mm lag af drenmöl

ofan í steyptan vegg. Ef hæðarmunurinn

um. Rörinu er komið fyrir og mikilvægt er

er sett í holubotninn og steypu síðan hellt

er meiri er ráðlegt að leita ráðgjafar hjá

að múffan snúi niður því annars er hætta á

meðfram staurnum. Vatnshalli þarf að vera

verkfræðingi sem getur reiknað út hvernig

frostlyftingu. Síðan er frostfrírri grús mok-

á yfirborði steypunnar þannig að vatnið

lögun veggjarins þarf að vera og styrkur

að í kring. Grúsin er bleytt vel og þjöppuð

renni frá staurnum. Þessi aðferð hentar

járnagrindarinnar, því taka þarf tillit til jarð-

í nokkrum lögum. Staurinn er síðan stilltur

vel þar sem hægt er að moka eða bora nær

vegsþunga, frostlyftingar og vindálags.

af í rörinu og látinn sitja á jarðveginum í

lóðrétta holu. Veikur punktur í þessari

holubotni. Holtasandi með miklum þjöpp-

útfærslu er þar sem staurinn gengur niður

Hæð girðingar

unareiginleikum er síðan mokað í rörið

í steypuna og mikilvægt að vatn nái ekki

Hæð girðingar ræðst gjarnan af því hvernig

meðfram staurnum og vatn látið renna í

að sitja þar.

á að nota hana. Nokkur atriði til glöggvunar

gegnum hann. Gott er að þjappa sandinn í þremur til fjórum lögum.

á hæð girðingar fyrir mismunandi notkun Staur á lóðréttum stoðvegg Þessi leið er góð til að afmarka lóð eða ef

Staur steyptur í holu Mokuð er hola með 400-500 mm þvermáli. Mikilvægt er að hliðar holunnar séu nokkurn veginn lóðréttar til að koma í veg

leysa þarf hæðarmun þar sem girðing á að

má sjá í töflu hér að að ofan.

Með réttum verkfærum verður verkið léttara.

Raða má saman misstórum girðingaeiningum til að fá fjölbreytt útlit með heildstæðum svip.

34 og fjölbreytileiki í útliti gerir það að verk-

mismunandi eininga. Samspil trémöskva

um að þær henta víða. Algengar hæðir eru

(fléttna) og heillar klæðningar gefa mögu-

1,8 m og 0,9 m. Hærri hæðin miðast við

leika á fjölbreyttum útfærslum. Klæðning-

hámarkshæð girðinga í byggingarreglugerð

arborðin geta verið ýmist lárétt, lóðrétt eða

(nr. 441 frá 1998) en allar girðingafram-

á ská. Trémöskvarnir og jafnt útlit klæðn-

Girðingaeiningar eru léttar grindur úr gagn-

kvæmdir eru háðar því sem þar stendur.

ingarborða gefa í senn kost á fjölbreytni

vörðu timbri sem raða má saman og fá

Lægri hæðin er hentug sem landamæragirð-

og heildstæðum stíl. Vel sést í gegnum

þannig heildstæðan svip girðinga í garðin-

ing og til að halda börnum eða gæludýrum

möskvana þannig að samspil girðinga og

um. Þær eru hugsaðar bæði fyrir leikmenn

í garði. Einnig má nota lægri einingarnar

gróðurs getur einnig orðið sannfærandi.

girðingaeiningar

sem framkvæma sjálfir og eins fyrir þá sem

að börn hlaupi út á götu og eiga stóran

sem handrið við pall og í dreifbýli geta þær

fá fagmenn til að vinna verkið. Með þessum

þátt í að styrkja fjölbreytileika og fegurð

fengið það hlutverk að halda húsdýrum utan

H va r á a ð n o t a

möguleika er hægt að fá vandað og faglegt

garðsins.

einkagarða. Til eru einingar sem tengja sam-

girðingaeiningar?

an þessar tvær hæðir þannig að ekkert er

Á sléttlendi þar sem plássið er nóg er notk-

útlit án þess að þurfa að smíða flóknustu hluta girðinganna en skáliggjandi klæðning

Stærðir og stíll

því til fyrirstöðu að vera með misjafna hæð

un girðingaeininga auðveldust. Þar geta

og trémöskvar eru seinleg og vandasöm

Girðingaeiningar eru til í ýmsum stærðum

á mismunandi stöðum í garðinum og auka

stærðir eininganna ráðið bili milli staur-

vinna. Með einingunum má á þægilegan

þannig fjölbreytileika hans.

anna en samræmt bil milli staura gefur

hátt loka af hluta garðsins eða loka hon-

Hægt er að velja úr nokkrum stílbrigð-

þægilega hrynjandi fyrir augað. Þar sem á

um öllum. Þær gefa gott skjól, varna því

um eða kerfum en í hverju kerfi er fjöldi

að loka öllum garðinum eru einingarnar

S U M A R

G A R Ð I N U M

2 0 1 1 - 2 0 1 2

GIRÐINGAEININGAR

35 yfirleitt hagkvæmari en að smíða girðingu

miklum halla og á stöðum þar sem bili milli

er á staðnum. Hér þarf þó að hafa í huga

staura verður ekki hnikað til. Handlaginn

að langar, beinar, fulllokaðar girðingar taka

smiður getur þó lagað til eina og eina ein-

á sig mikinn vind og því er hætt við að þær

ingu, t.d. með því að mjókka hana, og er vel

skekkist. Til að fyrirbyggja þetta má brjóta

þess virði að skoða þann möguleika áður en

upp legu girðinganna með innskotum inn í

ákveðið er að nota dýrari lausnir.

garðinn, t.d. með tveggja til þriggja eininga millibili. Hornin sem myndast auka heildar-

Hvernig á að velja

styrk girðingarinnar, auk þess sem setja má

saman einingarnar?

fallegan gróður í skotin til að gleðja augu

Girðingaeiningar gefa sterkan heildarsvip

vegfarenda. Með því að nota einingar með

og hafa því veruleg áhrif á yfirbragð garðs-

trémöskvum (fléttum) er hægt að minnka

ins og samspil hans við umhverfið. Til þess

vindálagið en möskvar á vel úthugsuðum

að vel takist til eru nokkur atriði, bæði

að girðingar séu settar upp þannig að þær

huga að skjólgirðingar stoppa ekki vindinn

stöðum auka fjölbreytileika í útliti. Einkum

praktísk og fagurfræðileg, sem vega þungt í

magni vindstyrk líkt og trekt eða myndi

heldur eiga þær þátt í að beina honum ann-

reynist erfitt að nota girðingaeiningar í

skipulagningu með girðingaeiningum.

hvirfla vegna endurkasts vinds sem kemur

að. Þess vegna þarf að gera sér grein fyrir

Skjólmyndun er algengasta ástæðan fyr-

ofan af þaki. Til að fyrirbyggja slík mistök

skjólsvæðunum og einnig að áætla hvert

ir hárri girðingu en tryggja þarf að girðing

þarf að skoða ríkjandi vindáttir á staðn-

vindarnir leita.

skýli fyrir tilætluðum áttum. Of algengt er

um og taka mið af þeim. Vert er að hafa í

Girðingaeiningar geta á einfaldan hátt fallið vel inn í gróið umhverfi.

Glæsileg útfærsla sem fellur vel að gróðri og öðrum þáttum í umhverfinu.

Lega girðinga

sinn eigin sérstaka stíl. Raflýsing, blóma-

Aðalsmerki flestra garða er gróðurinn en á

pottar, sumarblóm, listaverk og falleg garð-

meðan aðrir þættir garðsins eldast og veðr-

húsgögn eru allt atriði sem vert er að taka

ast stækkar gróðurinn og verður blómlegri.

með í hönnunina. Vönduð raflýsing gefur

Þess vegna er skynsamlegt að skoða gróður-

garðinum ljóma og þar með þá tilfinningu

val og staðsetningu um leið og ákvarðanir

að við séum stödd í allt öðrum garði en

um girðingar eru teknar. Vel valinn gróður

þeim sem við njótum á sólríkum sumar-

beggja vegna girðingar og fjölbreytileiki í

dögum. Þá má lýsa upp girðingar með

hæð, gerð og legu hennar tryggir fegurð

niðurfelldum ljósum sem beina geislunum

garðsins í framtíðinni.

upp eftir þeim og „teikna“ á þær keilulaga mynstur. Girðingarnar má prýða með vegg-

Smáatriðin

ljósum sem ýmist lýsa upp eða niður. Það

Samræmi við hús

í húsi eða umhverfi lóðar. Þær hafa áhrif

skipta máli

má einnig hengja blómakörfur á þær. Ekki

og umhverfi

á hvort klæðning í girðingu kemur best út

Girðingaeiningar setja mikinn svip á garð-

má gleyma því að innstungur á vel völdum

Oft er hægt að endurspegla ráðandi línur

lárétt, lóðrétt eða á ská. Einnig getur rétt

inn og með góðum lokafrágangi fær hann

stöðum koma sér vel fyrir ljósaseríur um

notkun á möskvaeiningum gefið girðingu létt og gagnsætt útlit og aukið þannig heildarsamræmi húss, garðs og umhverfis.

jólin og færanleg útiljós.

S U M A R

G A R Ð I N U M

2 0 1 1 - 2 0 1 2

GIRÐINGAEININGAR

37 Uppsetning

einingarinnar. Skrúfurnar eru látnar ganga

girðingaeininga

lárétt en á ská í gegnum staurinn og í girð-

Staurunum er komið fyrir á sama hátt og

ingaeininguna. Fyrir skrúfunum þarf að

ef um væri að ræða girðingu smíðaða á

bora með löngum bor til þess að borvélin

staðnum, en því er lýst í girðingahluta hand-

komist fyrir. Einnig má nota framlengingu

bókarinnar. Þeim er stillt upp með því að

á borvélina. Til þess að frágangurinn verði

nota stífur og settir í rétta línu með hjálp

fallegur má bora víðara gat efst þannig að

snúru og síðan er lóðrétt staða þeirra tryggð

haus skrúfunnar falli að yfirborði viðarins.

með hallamáli. Staurana þarf að stilla mjög vandlega af svo að ekki myndist óeðlilegt bil milli staursins og einingarinnar. Þegar einingarnar eru festar við staurana eru notaðar til þess franskar skrúfur. Notuð eru 2 til 6 stk. 150 mm langar skrúfur í hverja einingu, allt eftir stærð og lögun

Girðingaeiningar á að festa við staurana með löngum ryðfríum skrúfum. Borað er fyrir skrúfunum í gegnum einingarnar með 60 cm millibili. Dæmi: Í girðingaeiningu sem er 1,80 m á hæð eru settar 3 skrúfur hvorum megin, en skarast um 30 cm (ekki hver á móti annarri). Skrúfuhausunum er sökkt inn í viðinn.

Tvær útfærslur af því hvernig hægt er að festa einingarnar við staurana.

garður #1

Fleiri spennandi tillögur má sjá á

www.byko.is/byko/sumarigardinum Garður 3 - Látlausi garðurinn

Helstu einkenni: Þessi garður byggist á einföldum útfærslum. Pallurinn er

ferkantaður og því auðveldur í smíðum og hellulögðu svæðin eru útfærð úr Garður L ámisstórum t l3a-uLátlausi s i g a rgarðurinn ð u rmeð inn ferköntuðum hellum munstri sem auðvelt er að leggja. Ekki ætti

• •

4 4

Útgangur úr húsi

2000

1 Bitar: 45 x 95 mm (0058504) 3 Trépallur PA3,fura, alhefluð, millibil gagnvarin grindarteikning 0,5 m.

2000 4250

4250

7 4

2000

500

6550

Alaskayllir Alaskayllir

5 Klæðning: 27 x 95 mm (0058324) gagnvarin, alhefluð fura, bil milli borða 5 mm, fest með ryðfríum x 95 mm 1 Bitar:245 27 x 95 A4 mmtréskrúfum 4,5 5 Klæðning: Dregari: 45(0058504) x 145 mm x 60 gagnvarin, mm UZ (30114560). gagnvarin fura, alhefluð, millibil alhefluð (0058506) gagnvarin, alhefluð (0058324) 0,5 m. fura, millibil hámark 2 m. fura, bil6milli borða 5 mm, fest Samfestingar: Ryðfríar A4 tréskrúfum 4,5 járnfestingar, BYG-þakásankeri 45 x 145 mm 45 x 145 mm með ryðfríum 2 Dregari: við hús: 3 Dregari x 60 mm UZ (30114560). 210 B (33702212) fest með (0058506) gagnvarin, alhefluðalhefluð (0058506) gagnvarin, galvaniseruðum Ryðfríarskrúfum 5,0 x 6 Samfestingar: fura, millibil hámark 2við m.sökkul eða fura, boltaður 40 (33799540) eða járnfestingar, BYG-þakásankeri vegg viðhúss hús:með 45 xUPAT-múrboltum 145 mm 3 Dregari galvaniseruðum 4,0 210 B (33702212) fest kambsaum með 10 x gagnvarin, 100 HG (33110090). (0058506) alhefluð x 40 (33799440) stk.x í hvert galvaniseruðum skrúfum 85,0 fura, boltaður við sökkul eðamm 22 x 95 4 Kantborð: járn. 40 (33799540) eða vegg húss með UPAT-múrboltum (0058254) gagnvarin fura, galvaniseruðum kambsaum 4,0 á 7 Undirstaða: Undirstaða 10 x 100 HG (33110090). alhefluð. x 40 (33799440) stk.sniðmynd). í hvert staurafleyg8(sjá 4 Kantborð: 22 x 95 mm járn. (0058254) gagnvarin fura, 7 Undirstaða: Undirstaða á alhefluð. staurafleyg (sjá sniðmynd).

Úlfareynir

Gras Gras

500

6550

Himalajaeinir

Úlfareynir

Trépallur PA3, grindarteikning

Útgangur úr húsi

2000

Himalajaeinir

Skjólgirðing G3, hæð 1,8 m

7 Samfestingar: Galvaniseraðar járnfestingar, BYG-þakásankeri 210 B (33702212) fest með 7 Samfestingar: galvaniseruðum skrúfum 5,0 Galvaniseraðar járnfestingar, x 40 (33799540) BYG-þakásankeri 210 B eða galvaniseruðum (33702212) fest með kambsaum 4,0 x 40 (33799440) galvaniseruðum skrúfum 5,08 stk. í hvert járn. x 40 (33799540) eða galvaniseruðum kambsaum 8 Staur: 95 x 95 mm 4,0 x 40 (33799440) 8 stk. í fura, (0059954) gagnvarin hvert járn. alhefluð. 8 Staur:9 95 x 95 mm Galvaniseruð Staurafleygur: (0059954) gagnvariní jörð fura, staurafesting alhefluð. 103 x 750 mm (0291103). 9 Staurafleygur: Galvaniseruð staurafesting í jörð 103 x 750 mm (0291103).

Skjólgirðing G3, hæð 1,8 m

1200

(0058506) gagnvarin fura, staðnum. alhefluð, millibil 2 m. 22 x 95 mm 5 Kantborð: 4 Jarðvegur: Jarðvegur á (0058254) gagnvarin fura, staðnum. alhefluð, fest með ryðfríum A4 tréskrúfum 4,5 x 50 mm 22 x 95 mm 5 Kantborð: UZ (30114550). (0058254) gagnvarin fura, alhefluð, fest með ryðfríum 27 x 95 mm 6 Klæðning: A4 tréskrúfum 4,5 gagnvarin x 50 mm fura, (0058324) UZ (30114550). alhefluð, bil milli borða 5 mm fest með 27 xryðfríum 95 mm A-4 6 Klæðning: tréskrúfum 4,5fura, x 60 UZ (0058324) gagnvarin (30114560). alhefluð, bil milli borða 5 mm fest með ryðfríum A-4 tréskrúfum 4,5 x 60 UZ (30114560).

Birkikvistur

Skjólgirðing G3, hæð 1,8 m

1200

450

Birkikvistur

Skjólgirðing G3, hæð 1,8 m

Helstuaðeinkenni: byggist á einföldum þurfa aðÞessi saga garður hellur til þess að útfærslanútfærslum. gangi upp. Pallurinn er Helstu einkenni: Þessi garður byggistsvæðin á einföldum útfærslum. Pallurinn er ferkantaður og ferkantaður og því auðveldurer í smíðum og hellulögðu erupallur útfærð Sérstaða: Hagkvæmni aðalsmerki þessa garðs. Stéttir, og úr stígur eru ódýr misstórum ferköntuðum hellum með munstrisem sem auðvelt að leggja. Ekki ætti ferköntuðum hellum með þvíí auðveldur í smíðum hellulögðu svæðin eru úr misstórum byggingu. Girðingar eruog í því lágmarki þarf til aðerútfærð mynda skjól gagnvart að þurfa að saga hellurogtilnágrönnum. þess að útfærslan gangi upp. veðrum, vindum munstri sem auðvelt er að leggja. Ekki ættiStéttir, að þurfa aðogsaga hellur til þess að útfærslan gangi upp. Sérstaða: Hagkvæmni er aðalsmerki þessa garðs. pallur stígur eru ódýr í byggingu. Girðingar eru í því lágmarki sem þarf til að mynda skjólStéttar, gagnvartpallur og stígur eru ódýr í byggingu. Sérstaða: Hagkvæmni er aðalsmerki þessa garðs. veðrum, vindum og nágrönnum. Girðingar eru í því lágmarki sem þarf til að mynda skjól gagnvart veðrum, vindum og nágrönnum. 5 1 Trépallur PA3, sniðmynd 7 500 45 x 95 mm 5 6 1 Bitar: 1 Trépallur PA3, gagnvarin fura, (0058504) sniðmynd alhefluð, millibil 0,5 m. 7 500 3 x 95 mm Borðaboltar 12 x 6 1 Bitar:245Boltar: fura, 8(0058504) 180 gagnvarin heitgalvaniseraðir 2 alhefluð, millibil 0,5 m. (31122180), 2 stk. 3 2 Boltar: Borðaboltar x mm 3 Dregarar: 4512 x 145 8 180 heitgalvaniseraðir (0058506) gagnvarin fura, 2 (31122180), 2 stk. alhefluð, millibil 2 m. 9 3 Dregarar: 45 x 145 mm 4 Jarðvegur: Jarðvegur á

Limgerði úr ilmbjörk Limgerði úr ilmbjörk

700

27 x 95

95 x 95

Hellulögð stétt: Garðhellur 30 x 30, 30 x 15 og 15 x 15

700 250

Trépallur PA3 úr gagnvarinni furu, klæðningarborð 27 x 95 mm

1800

22 x 95

700

Sunnukvistur

1800

22 x 34 34 x 95 45 x 95

95 x 95

4 3

Tréstiklur 80 x 80 cm

700

1 Bitar: 45 x 95 mm (0058504) gagnvarin fura, alhefluð. 2 Klæðning: 22 x 95 mm (0058254) gagnvarin fura, alhefluð, bil milli borða 25 mm. 3 Skrúfur: Klæðning fest með ryðfríum A-4 tréskrúfum 4,0 x 45 mm UZ (30114045) eða 4,5 x 45 mm UZ (30114545), 2 stk. á þremur stöðum í hvert borð. 4 Staurar: 95 x 95 mm (0059954) gagnvarin fura, alhefluð.

45 x 95

250

150 x 150 mm óhefluð, gagnvarin fura

Malarstígur úr grágrýtismulningi með tréstiklum úr gagnvarinni furu

5 Vatnsbretti: Endatimbri klæðningar lokað með 27 x 95 mm (0058324) gagnvarinni furu, alheflaðri, fest með ryðfríum A-4 tréskrúfum 4,5 x 50 mm UZ (30114550). 6 Vinklar: BYG-vinkill 50 x 50 x 35 mm (33707349) festur með galvaniseruðum skrúfum 5,0 x 40 mm (33799540) eða galvaniseruðum kambsaum 4,0 x 40 mm (33799440).

3 2 3 5

750

7 Rifs

5 4 6

2 1

4 1 3 Hellulögð stétt: Garðhellur 30 x 30, 30 x 15 og 15 x 15

Skjólgirðing G3, sniðmynd 1 Drenmöl: Möl sem hleypir vatni vel í gegnum sig. 2 Grús: Frostfrí fjölkorna grús með mikla þjöppunareiginleika. 3 Jarðvegur: Jarðvegur á staðnum. 4 Steypa: Staurasteypa, quikret (49811018). 5 Steypumót: Blikkhólkur 750 mm Ø 200 mm (0251655). 6 Vatnshalli: 5% halli sem veitir vatni frá staurnum.

Malarstígur M3, sniðmynd Skýringar 1 Grús: Frostfrí, fjölkorna grús með mikla þjöppunareiginleika. 2 Jarðvegur: Jarðvegur á staðnum. 3 Möl: Grágrýtismulningur með kornastærð 10-20 mm. 4 Steypa: Staurasteypa, quikret (49811018). 5 Steypufesting: BYG-múrfesting 500 (33709001). 6 Steypumót: Blikkhólkur 750 mm Ø 200 mm (0251655) klipptur í tvennt.

7 Trékantur: 150 x 150 mm (0029606) gagnvarin fura, óhefluð. 8 Tréstikla: 22 x 95 mm (0058254) gagnvarin, alhefluð fura, skrúfuð saman með ryðfríum A-4 tréskrúfum 4,0 x 45 mm UZ (30114045). 9 Vatnshalli: 5% halli sem veitir vatni frá timbrinu.

Gras

Skjólgirðing G3, útlit

45 x 95

garður #2

Fleiri spennandi tillögur má sjá á

www.byko.is/byko/sumarigardinum Garður 5 - Barnvæni garðurinn Helstu einkenni: Næst húsinu er pallur lokaður með handriði og hliði og er Garður 55 - Barnvæni Garður - Barnvæni garðurinn svæðið því eftirlæti foreldra meðgarðurinn lítil börn. Svæðin innan garðsins eru rúmgóð B aog rfHelstu n veinkenni: ækröftug. n i Næst gGirðingarnar aNæst rhúsinu ðhúsinu u rereinkennast ipallur n lokaður Helstu með handriði ogþær hliði og og er er einkenni: ernpallur lokaður með handriði og hliði ormin af sterklegu útliti en eru

1800 1800 1800

með ryðfríum A4 tréskrúfum með ryðfríum A4 tréskrúfum gagnvarin, alhefluð fura. 4,5 4,5 x 60 mm U2 (30114560). 60 mm U2 (30114560). 9xPallaklæðning: 27 x 70 mm (0058273) gagnvarin, alhefluð 10fura, bil 5 1 5 mm, fest 8 milli borða með ryðfríum A4 tréskrúfum 4,5 x 60 10 8 1 1 10mm5U25(30114560).

9 9 9

9 2 9 9 2 2 11 7 9

20 00

5800 5800 5800

Skógartoppur

5800

26 56

Skógartoppur Skógartoppur

2 2 2600

2600 2600

Fjallafura

6600 6600 6600

Geislasópur Fjallafura Fjallafura Geislasópur Geislasópur

2600

Gljámispill 6600

Fjallafura Geislasópur

Gljámispill Gljámispill

Fjallafura

Gljámispill Grasflöt

Hellulögn: Álfaberg, móbrúnt

Fjallafura Fjallafura

Grasflöt Grasflöt

Hellulögn: Hellulögn: Álfaberg, móbrúnt Álfaberg, móbrúnt Fjallafura Hellulögn: Álfaberg, móbrúnt

Grasflöt

Hringstikla Geislasópur Hringstikla Hringstikla

Geislasópur Geislasópur

1 1

3 3

13 14 13 13 12 14 4 14

7 72

712 12 4134 14 7 7

12 4 7

Loðkvistur Loðkvistur Loðkvistur

Hringstikla

9 6 9 9 6 6

11 11 11

Skógartoppur

. .

10 Pílárar: 22 x 34 mm (0058251) gagnvarin, alhefluð fura. 10 Pílárar: 22 x22 34x mm 10 Pílárar: 34 mm 11 95 xgagnvarin, 95 mm Staurar: (0058251) gagnvarin, (0058251) (0059954) gagnvarin alhefluð fura.fura. alhefluð fura, 11 Staurar: 95 x95 95x mm 11alhefluð. 95 mm Staurar: 12 Staurasteypa quikret Steypa: (0059954) gagnvarin 10 22gagnvarin x 34 mm Pílárar: (0059954) (49811018). fura, alhefluð. fura, alhefluð. (0058251) gagnvarin, 13 BYG- quikret Steypufesting: fura.Staurasteypa 12alhefluð Staurasteypa Steypa: 12 Steypa: quikret múrfesting 50095 x 95 mm (49811018). 11(49811018). Staurar: (33709001) 2 gagnvarin stk.BYG-BYG13(0059954) Steypufesting: 13 Steypufesting: 14 750 Steypumót: fura, alhefluð. múrfesting 500Blikkhólkur múrfesting 500 mm Ø 200 mm (0251655). (33709001) stk. 12 quikret Steypa:2Staurasteypa (33709001) 2 stk. 14(49811018). Blikkhólkur 750750 Steypumót: 14 Steypumót: Blikkhólkur mm ØSteypufesting: 200 mmmm (0251655). 13 BYGmm Ø 200 (0251655). múrfesting 500 (33709001) 2 stk. 14 Steypumót: Blikkhólkur 750 mm Ø 200 mm (0251655).

6 Hliðarklæðning: 22 x 34 mm (0058251) gagnvarin alhefluð fura. 6 Hliðarklæðning: 22 x22 34x mm 6 Hliðarklæðning: 34 mm 7(0058251) Jarðvegur Jarðvegur: gagnvarin (0058251) gagnvarin áalhefluð staðnum. fura.fura. alhefluð 87 Listar: 22 x Jarðvegur 34 Jarðvegur mm (0058251) Jarðvegur: 7 Jarðvegur: gagnvarin, alhefluð fura. á staðnum. 6áHliðarklæðning: 22 x 34 mm staðnum. 98 Pallaklæðning: 27 xmm 70 (0058251) mm (0058251) gagnvarin 22 x22 34 (0058251) Listar: 8 Listar: x mm 34 (0058273) gagnvarin, alhefluð alhefluð fura. gagnvarin, alhefluð fura. gagnvarin, alhefluð fura. fura, bil milli borða 5 mm, 79Jarðvegur: Jarðvegur 9 Pallaklæðning: 27 x27 70x fest mm 70 mm Pallaklæðning: með ryðfríum A4gagnvarin, tréskrúfum 4,5 á(0058273) staðnum. (0058273) gagnvarin, alhefluð alhefluð xfura, 60 mm U2 (30114560). bil milli borða 5mm mm, festfest 8fura, x 34 Listar: bil 22 milli borða 5 (0058251) mm,

20 0 20 0 00

1800

21 Boltar: Borðaboltar 12(0058504) x 180 45 x45 95x mm (0058504) Bitar: 1 Bitar: 95 mm heitgalvaniseraðir gagnvarin, alhefluð fura.fura. gagnvarin, alhefluð Pallahandrið P5, (31122180) 2 stk. 12 x12 2 Borðaboltar 180 Boltar: 2 Boltar: Borðaboltar x 180 3heitgalvaniseraðir 45 x 145 mm Dregarar: útlitsteikning heitgalvaniseraðir (0058506) gagnvarin, alhefluð (31122180) stk. 1 (31122180) x 95 Bitar: 45 2 2 mm stk. (0058504) fura, 245 m.x45 gagnvarin, alhefluð fura. 3 Dregarar: 145 mmmm 3millibil x 145 Dregarar: 4(0058506) Frostfrí fjölkorna grús Grús: alhefluð 2(0058506) Borðaboltar 12 x 180 Boltar: gagnvarin, gagnvarin, alhefluð með mikla þjöppunareiginleika. fura, millibil 2 m.2 m. fura, millibil heitgalvaniseraðir 54 Handlisti: 45 xfjölkorna mmgrúsgrús (31122180) 2120 stk. Frostfrí Grús: 4 Grús: Frostfrí fjölkorna (0058505) gagnvarin, með mikla þjöppunareiginleika. 3með 45 x 145 mm Dregarar: mikla þjöppunareiginleika. alhefluð fura.45gagnvarin, (0058506) 5 Handlisti: x45 120 mmalhefluð 5 Handlisti: x 120 mm fura, millibil 2gagnvarin, m. (0058505) gagnvarin, (0058505) alhefluð 4alhefluð Frostfrí Grús:fura. fura. fjölkorna grús með mikla þjöppunareiginleika. 5 Handlisti: 45 x 120 mm (0058505) gagnvarin, alhefluð fura.

gagnvarin, alhefluð fura, bil milli borða 5 mm, fest með ryðfríum A4 27 x27 70x mm (0058273) 5 Klæðning: 70 mm (0058273) 5 Klæðning: tréskrúfum 4,5alhefluð x 60fura, mmfura, U2 gagnvarin, alhefluð bil milli gagnvarin, bil milli (30114560). borða 5 mm, festfest meðmeð ryðfríum A4 A4 borða 5 mm, ryðfríum Samtengingar: Galvaniseraðar 6tréskrúfum 4,5 4x,5 60 U2 U2 tréskrúfum x mm 60 mm járnfestingar, BYG 210 (30114560). Klæðning: 27- xþakásankeri 70 mm (0058273) 5(30114560). B6 (33702212) festGalvaniseraðar með Samtengingar: Galvaniseraðar 6 Samtengingar: gagnvarin, alhefluð fura, bil milli galvaniseruðum skrúfum 5,0 x 40 járnfestingar, BYG - þakásankeri járnfestingar, BYG - þakásankeri borða 5 mm, fest með ryðfríum210 A4210 (33799540) eða galvaniseruðum B (33702212) með B (33702212) ,5 xfest tréskrúfum 4fest 60 með mm U2 kambsaum 4,0 x skrúfum 40 skrúfum (33799440) galvaniseruðum 5,0 5,0 x 40x840 galvaniseruðum (30114560). stk . í hvert járn. (33799540) eðaeða galvaniseruðum galvaniseruðum Samtengingar: Galvaniseraðar 6(33799540) Undirstaða: . 8 8 7kambsaum Steypt undirstaða 4,0 xBYG 40x (33799440) kambsaum 4,0 (33799440) járnfestingar, -40 þakásankeri 210 stkB.stk í(33702212) hvert járn.járn. . í hvert fest með 7 Undirstaða: Steypt undirstaða 7 Undirstaða: Steypt undirstaða galvaniseruðum skrúfum 5,0 x. 40. (33799540) eða galvaniseruðum kambsaum 4,0 x 40 (33799440) 8 stk. í hvert járn. 7 Undirstaða: Steypt undirstaða.

0 50

Pallahandrið P5, útlitsteikning P5,P5, 1Pallahandrið 45 x 95 mm (0058504) Bitar: Pallahandrið gagnvarin, alhefluð fura. útlitsteikning útlitsteikning

1 1 7 4 7 7 4 14 5 7 5 45

0 50 0 50

gagnvarin, alhefluð fura, Trépallur PA5, grindarteikning Trépallur PA5, grindarteikning millibil 0,5 45 m. x45 95x mm (0058504) 1 Bitar: 95 mm (0058504) 1 Bitar: Dregarar: 45 x 145 mm 2gagnvarin, alhefluð fura, gagnvarin, alhefluð fura, , (0058506) gagnvarin alhefluð fura, millibil 0,5 0,5 m. m. millibil millibil 2 m. 45PA5, Trépallur x45 145 mmmm 2 Dregarar: x grindarteikning 145 2 Dregarar: Dregari hús: 145 mmfura,fura, 3(0058506) gagnvarin Bitar: við 45 x gagnvarin 9545 mm,x alhefluð (0058504) 1(0058506) , alhefluð (0058506) alhefluð fura, millibil 2 m.2gagnvarin, millibil m. gagnvarin, alhefluð fura, boltaður við eðax45 vegg húss millibil 0,5 m. viðsökkul hús: 45 145 mm 3 Dregari við hús: x 145 mm 3 Dregari -múrboltum með UPAT 10 xmm 100 fura HG fura , , (0058506) gagnvarin, alhefluð Dregarar: 45 x 145 2(0058506) gagnvarin, alhefluð . (33110090) boltaður við sökkul eðaeða vegg húss boltaður viðgagnvarin sökkul vegg húss , alhefluð (0058506) fura, Kantborð: 22 x 95 mm (0058254) 4með UPAT múrboltum 10 x 100 HG með UPAT millibil 2 m.-múrboltum 10 x 100 HG gagnvarin fura, .viðalhefluð. (33110090) .hús: 45 x 145 mm Dregari 3(33110090) 22 x22 95x mm (0058254) 4 Kantborð: 95 mm (0058254) 4 Kantborð: (0058506) gagnvarin, alhefluð fura, gagnvarin fura, alhefluð. gagnvarin alhefluð. boltaður viðfura, sökkul eða vegg húss með UPAT-múrboltum 10 x 100 HG (33110090). 4 Kantborð: 22 x 95 mm (0058254) gagnvarin fura, alhefluð.

20 00

svæðið þvíhljóðtálmar eftirlæti foreldra með lítillítil börn. Svæðin innan garðsins erueru rúmgóð svæðið því eftirlæti foreldra með börn. Svæðin innan garðsins rúmgóð jafnframt gagnvart umferðarhávaða.

Helstu einkenni: Næst húsinu er pallur lokaður með handriði hliði og er ogGarður formin kröftug. Girðingarnar einkennast af sterklegu útliti en en þær erustígar og formin kröftug. einkennast af sterklegu útliti þær eruogog Sérstaða: Útfærslan erGirðingarnar á stórri baklóð sem útfærð er sem heild. Pallur, 5grasflöt -foreldra Barnvæni garðurinn jafnframt hljóðtálmar gagnvart umferðarhávaða. svæðið því eftirlæti með lítil börn. Svæðin innan garðsins eru rúmgóð og formin jafnframt hljóðtálmar gagnvart umferðarhávaða. stéttir umlykja og eru því í góðum tengslum við þetta aðalleiksvæði Helstu einkenni: Næst húsinu er pallur lokaður með handriði og hliði og er Sérstaða: Útfærslan er áereinkennast stórri baklóð sem útfærð er sem heild. Pallur, stígar og og Sérstaða: Útfærslan á stórri baklóð sem útfærð er sem heild. Pallur, stígar garðsins. eru kröftug. sterklegu þær eru svæðiðGirðingarnar því eftirlæti foreldra með lítilafbörn. Svæðinútliti innanengarðsins erujafnframt rúmgóð hlóðtálmar stéttir umlykja grasflöt og og erueru þvíþví í góðum tengslum viðvið þetta aðalleiksvæði stéttir umlykja grasflöt í góðum tengslum þetta aðalleiksvæði og fumferðarhávaða. ormin kröftug. Girðingarnar einkennast af sterklegu útliti en þær eru gagnvart garðsins. garðsins. jafnframt hljóðtálmar gagnvart umferðarhávaða. Sérstaða: Útfærslan á stórri baklóð semgrindarteikning útfærð semPallur, heild.stígar Pallur, Sérstaða: Útfærslan er áerstórri baklóð semPA5, útfærð er semer heild. og stígar og Trépallur umlykja grasflöt í góðum tengslum við aðalleiksvæði stéttarstéttir umlykja grasflöt og og erueru þvíþvíí 1góðum viðþetta þetta aðalleiksvæði garðsins. Bitar: 45tengslum x 95 mm (0058504) 27 x 70 mm (0058273) 5 Klæðning: garðsins.

3 3

0 50

• •

N NN

Geislasópur Loðkvistur

9 6 Fagursýrena Purpurabroddur Fagursýrena Fagursýrena Purpurabroddur Purpurabroddur Fagursýrena Purpurabroddur

Himalajaeinir Himalajaeinir Himalajaeinir

Fjallarós Birkikvistur Fjallarós Fjallarós Birkikvistur Birkikvistur Alaskayllir Alaskayllir

Alaskayllir

Himalajaeinir Alaskayllir

Fjallarós Birkikvistur

Sunnukvistur Sunnukvistur Sunnukvistur

Sunnukvistur

200

800

1500

1350

5 3

Trépallur PA5 úr gagnvarinni furu, klæðningarborð 27x70 mm

Snjóber

45 x 95

95 x 95

1450

45 x 95

Skjólgirðing G5, hljóðtálmi, útlit og grunnmynd 1 Bitar: 45 x 95 mm (0058504) gagnvarin fura, alhefluð. 2 Klæðning: 25 x 150 mm (0028256) gagnvarin fura, óhefluð. Tvöföld klæðning, bil milli borða 100 mm. 3 Samfestingar: Ryðfríar A4 tréskrúfur 6,0 x 100 mm UZ (30116100).

1500

Trétröppur

1350

Pallahandrið P5

Garðakvistur

4 Skrúfur: Klæðning fest með ryðfríum A4 tréskrúfum 4,0 x 45 mm UZ (30114045) og A4 tréskrúfum 5,0 x 80 mm (30115080). 5 Staurar: 95 x 95 mm (0059954) gagnvarin fura, alhefluð. 6 Vatnshalli: Staurendi sagaður með 20-60° halla þannig að vatn leki af endatimbrinu.

800

25 x 150

200

45 x 95

Hellulagður stígur: Álfaberg, móbrúnt

5 2

Grasflöt

900

4 1

Gultoppur Runnamura

Skjólgirðing G5, hljóðtálmi

Hansarós

Skjólgirðing G5, hljóðtálmi, sniðmynd 1 Grús: Frostfrí, fjölkorna grús með mikla þjöppunareiginleika. 2 Holtasandur: Holtasandur með mikla þjöppunareiginleika, vökvaður og þjappaður í lögum.

250 500

3 Jarðvegur: Jarðvegur á staðnum. 4 Múffurör: Steypt frárennslisrör ø 250 mm. 5 Staur: 95 x 95 mm (0059954) gangvarin, alhefluð fura.

Hlið

1500

garður #3

Fleiri spennandi tillögur má sjá á

www.byko.is/byko/sumarigardinum Garður 9 - Sumarhúsalóð með heitum potti Helstu einkenni: Í þessum garði skiptir útiveran jafn miklu potti máli og veran í bústaðnum. Pallar á Garður 9 - Sumarhúsalóð með heitum hæðum, góðir skjólveggir og heitur potturjafn gera dvölina bústaðnum eftirminnilega. Helstu einkenni: Íaþessum garði skiptir útiveran miklu máli í bústaðnum. Pallar á S utveimur m a r h ú s l ó ð m e ð h e i t u m p o tí tog iveran Sérstaða: Íslensktgóðir birkikjarr og rúmgóðir pallar tengja umhverfið. Á mótum tveimur hæðum, skjólveggir og heitur pottur gerabústaðinn dvölina í við bústaðnum eftirminnilega.

Ilmbjörk Ilmbjörk

• •

Pallahandrið P9

náttúrulega umhverfisins pallanna erupallar harðgerðir runnar en þeir mynda litríkt Sérstaða: birkikjarr og rúmgóðir tengja bústaðinn við umhverfið. mótumívið Helstu Íslenskt einkenni: Í og þessum garði skiptir útiveran jafn miklu máli ogÁsamspil veran bústaðnum. birkikjarrið. náttúrulega umhverfisins og pallanna eru harðgerðir runnar en þeir mynda litríkt samspil við Pallar á tveimur hæðum, góðir skjólveggir og heitur pottur gera dvölina í bústaðnum birkikjarrið.

Pallahandrið P9

eftirminnilega. Sérstaða: Íslenskt birkikjarr og rúmgóðir pallar tengja bústaðinn við umhverfið. Á mótum náttúrulega umhverfisins og pallanna eru harðgerðir runnar en þeir mynda litríkt samspil við birkikjarrið. Pottafrágangur P9, sniðmynd Pottafrágangur P9, 1sniðmynd Bekkklæðning: Lóðrétt borð 22 x

34 mm (0058251)Lóðrétt gagnvarin 1 Bekkklæðning: borðfura, 22 x alhefluð, fest með ryðfríum A-4 34 mm (0058251) gagnvarin fura, tréskrúfum 4,0 x 45 mm UZ alhefluð, fest með ryðfríum A-4 (30114550). tréskrúfum 4,0 x 45 mm UZ 2(30114550). Bitar: 45 x 95 mm (0058504) gagnvarin, fura, millibil 2 Bitar: 45alhefluð x 95 mm (0058504) 0,5 m. gagnvarin, alhefluð fura, millibil 30,5 Boltar: m. Borðaboltar 10 x 70 heitgalvaniseraðir (31121070), 3 Boltar: Borðaboltar 10 x 70 2 stk. heitgalvaniseraðir (31121070), 2 4stk. Dregarar: 45 x 145 mm (0058506) 4 Dregarar:gagnvarin, 45 x 145 alhefluð mm fura, millibil 2 m. (0058506) gagnvarin, alhefluð fura, millibil 2 m.

5 Grind: Rammar úr 45 x 45 mm (0058502) gagnvarinni, 5 Grind: Rammar úr 45 alheflaðri x 45 mm furu, festir saman með ryðfríum A4 (0058502) gagnvarinni, alheflaðri tréskrúfum 5,0 x 80 mm UZ furu, festir saman með ryðfríum A4 (30115080). Bil milli ramma 400 tréskrúfum 5,0 x 80 mm UZ mm. (30115080). Bil milli ramma 400 6mm. Grús: Frostfrí fjölkorna grús með mikla þjöppunareiginleika. 6 Grús: Frostfrí fjölkorna grús með 7mikla Heitur pottur: Trefjaplastpottur þjöppunareiginleika. með setu allan hringinn sem situr 7 Heitur pottur: Trefjaplastpottur á pallinum. með setu allan hringinn sem situr 8á Jarðvegur: pallinum. Jarðvegur á staðnum. 98Kantlisti: 22Jarðvegur x 70 mm á staðnum. Jarðvegur: (0059253) alhefluð 9 Kantlisti: gagnvarin, 22 x 70 mm fura fest með A-4 tréskrúfum 4,5 x (0059253) gagnvarin, alhefluð 50 mm UZ (30114550). fura fest með A-4 tréskrúfum 4,5 x 50 mm UZ (30114550).

Bílastæði Bílastæði

10 Pallaklæðning: 27 x 95 mm (0058324) gagnvarin, 10 Pallaklæðning: 27 alhefluð x 95 mm fura, bil milli borða 5 mm. (0058324) gagnvarin, alhefluð 11 Galvaniseraðar Samfestingar: fura, bil milli borða 5 mm. járnfestingar, BYG-þakásankeri 11 Samfestingar: Galvaniseraðar 210 B (33702212). járnfestingar, BYG-þakásankeri 12 27 x 95 mm Seta: 210 B (33702212). (0058324) gagnvarin, alhefluð fura, bil milli 12 Seta: 27 x 95 mm (0058324) borða 5 mm. gagnvarin, alhefluð fura, bil milli 13 Staurasteypa, quikret Steypa: borða 5 mm. (49811018). 13 Steypa: Staurasteypa, quikret 14 BYG-múrfesting Steypufesting: (49811018). 500 (33709001) 2BYG-múrfesting stk. 14 Steypufesting: 15 Blikkhólkur Steypumót: 500 (33709001) 2 stk. 750 mm Ø 200 mm (0251655). 15 Steypumót: Blikkhólkur 750 16 5%(0251655). halli sem veitir Vatnshalli: mm Ø 200 mm vatni frá timbrinu. 16 Vatnshalli: 5% halli sem veitir

Aðkoma Aðkoma

Sumarhús 50-70 m2 Sumarhús 50-70 m2

510510

9 9 1 1

5 5

10 10 280280

5 5

7 7 10 10

Alaskayllir

Heitur pottur Heitur pottur

Alaskayllir Vaftoppur Vaftoppur Fjallafura

2 2

4 34 3 16 16

11 11 6 6

Skjólgirðing Skjólgirðing G9 G9

vatni frá timbrinu.

12 12

14 14

Fjallafura Trépallur, klæðning 27 x 95 mm Trépallur, klæðning 27 x 95 mm Tréþrep Tréþrep

Bekkur hæð 55 cm Bekkur hæð 55 cm

790790

15 13 15 13 6 8 8

8 8

Ilmbjörk Ilmbjörk

Ilmbjörk

45 x 95

950

Skjólgirðing G9 22 x 95

260

1650

Fjallarós

1800

Dögglingskvistur

95 x 95 27 x 95

Fjallafura

1800

45 x 95

1880

Þyrnirós 45 x 95 Pallahandrið P9 Fjallafura

4 Staurar: 95 x 95 mm (0059954) gagnvarin fura, alhefluð. 5 Undirstöður: Sjá undirstöðuteikningar í görðum 1 - 8. 6 Vatnsbretti: Endatimbri klæðningar lokað með 27 x 95 mm (058324) gagnvarinni furu, fest með ryðfríum A4 tréskrúfum 4,5 x 50 mm UZ (30114550).

7 Vinklar: BYG-vinkill 50 x 50 x 35 mm (33707349) festur með galvaniseruðum skrúfum 5,0 x 40 mm (33799540) eða galvaniseruðum kambsaum 4,0 x 40 mm (33799440).

Ilmbjörk 45 x 120

Fjallarós Fjallafura

Trépallur PA9: 1m neðar en efri pallur

100

1 11

9 5

1100

100

950

Sunnukvistur Gljámispill

22 x 34

Pallahandrið P9, útlitsteikning

6 12

1 10

6 1

2 14 15

14 15

13 7

1 Bitar: 45 x 95 mm (0058504) gagnvarin, alhefluð fura. 2 Boltar: Borðaboltar 10 x 80 heitgalvaniseraðir (31121080) 2 stk. 3 Dregarar: 45 x 145 mm (0058506) gagnvarin, alhefluð fura, millibil 2 m. 4 Grús: Frostfrí fjölkorna grús með mikla þjöppunareiginleika. 5 Handlisti: 45 x 120 mm (0058505) gagnvarin, alhefluð fura. 6 Hliðarklæðning: 22 x 70 mm (0059253) gagnvarin, alhefluð fura. 7 Jarðvegur: Jarðvegur á staðnum. 8 Kantlisti: 22 x 70 mm (0059253) gagnvarin, alhefluð fura.

9 Listar: 22 x 34 mm (0058251) gagnvarin, alhefluð fura. 10 Pallaklæðning: 27 x 95 mm (0058324) gagnvarin, alhefluð fura, bil milli borða 5 mm, fest með ryðfríum A4 tréskrúfum 4,5 x 60 mm U2 (30114560). 11 Pílárar: 22 x 70 mm (0059253) gagnvarin, alhefluð fura. Millibil 100 mm. 12 Staurar: 95 x 95 mm (0059954) gagnvarin fura, alhefluð. 13 Steypa: Staurasteypa, quikret (49811018). 14 Steypufesting: BYGmúrfesting 500 (33709001) 2 stk. 15 Steypumót: Blikkhólkur 750 mm Ø 200 mm (0251655).

22 x 70

22 x 34 45 x 95

1 Bitar: 45 x 95 mm (0058504) gagnvarin fura, alhefluð. 2 Klæðning: 22 x 95 mm (0058254) og 22 x 45 mm (0058252) til skiptis, gagnvarin fura alhefluð, bil milli borða 25 mm. 3 Skrúfur í klæðningu: Klæðning fest með ryðfríum A4 tréskrúfum 4,0 x 45 mm UZ (30114045) eða 4,5 x 45 mm UZ (30114545), 2 stk. á þremur stöðum í hvert borð.

Trépallur PA9: klæðning 27 x 95 mm

Ilmbjörk

Skjólgirðing G9, útlit

Þreytan líður úr líkamanum í heitum potti innan um leyndardómsfulla gufuna.

suðurvegg því þar er sólin sterkust. Þetta getur verið góð staðsetning, sérstaklega með tilliti til vetrarsólar, en heitir pottar nýtast ekki síður á þeim árstíma. Staðsetningin má þó ekki vera á kostnað besta sól-

baðssvæðisins og ef plássið er af skornum

heitir pottar

Þarf leyfi fyrir

gerð er heitur pottur skilgreindur sem

skammti má hugsanlega staðsetja hann þar

heitum potti?

setlaug og þar segir að laugin verði að vera

sem kvöldsólar nýtur. Ef reiknað er með

Til þess að heitur pottur sé fullkomlega

0,4 m hærri en göngusvæðið í kring og að

mikilli notkun þarf að skoða afstöðu sól-

löglegur þarf að teikna hann inn á aðal-

hún verði að vera útbúin læsanlegu loki.

baðssvæðis, matarborðs og pottsins, þannig að háreysti í potti trufli til dæmis ekki

Að slaka á í heitum potti eftir erfiðan vinnu-

teikningu viðkomandi húss og fá samþykki

dag, umlukinn leyndardómsfullri gufu, er

hjá byggingarfulltrúa sveitarfélagsins. Arki-

H va r á a ð

munaður sem margir vilja leyfa sér. Þarna

tektar, byggingarfræðingar og verkfræðing-

staðsetja pottinn?

líður þreytan úr líkamanum og þyngdarleys-

ar með leyfi sem aðalhönnuðir geta útbúið

Pottur sem er langt frá húsi hefur þann

að frá umhverfinu. Þetta á sérstaklega við

ið í heita vatninu mýkir vöðvana og hressir

slíka teikningu og skrifað upp á hana. Bygg-

kost að baðsvæðið er vel aðskilið frá öðrum

ef ætlunin er að baða sig án sundfata. Ef

upp á sálina. Til að þessi draumur geti

ingarfulltrúi getur einnig veitt leyfi fyrir

dvalarsvæðum garðsins. Þannig er ólíklegt

baðsvæðinu er lokað með skjólveggjum þarf

orðið að veruleika þarf góðan undirbúning.

minniháttar breytingum án þess að lagðar

að vatnssull og háreysti frá baðsvæðinu

að gera ráð fyrir að slíkir veggir varpi skugg-

Velja þarf potti stað, tryggja öryggi, finna

séu inn teikningar eða önnur hönnunar-

trufli aðra í garðinum. Þá eru sturta, snagar

um og eru skuggarnir talsvert lengri að vetri

út úr pípulögnum og sjá til þess að kröfur

gögn. Þá er rétt að spyrjast fyrir um það hjá

fyrir föt, raflýsing og jafnvel búningsaðstaða

en sumri. Á sumum svæðum er hins vegar

byggingarreglugerðar séu uppfylltar.

sveitarfélaginu hvað þurfi að fylgja umsókn

atriði sem geta ráðið því hvernig potturinn

möguleiki á fallegu útsýni úr pottinum og

um heitan pott en samþykki fulltrúans á

nýtist því óþægilegt getur verið að hlaupa

þá þarf að meta hversu mikið má sjást inn

fyrst og fremst að tryggja að öryggiskröfum

langar leiðir hálfber í svartamyrkri.

og hversu mikið út.

borðhald. Flestir vilja að laugarsvæðið sé vel lok-

sé fullnægt og að ekki sé á einhvern hátt

Þegar pottur er staðsettur nálægt húsi

Fyrir þá sem eru með börn og unglinga

gengið á rétt nágranna. Í byggingarreglu-

er algengt að honum sé valinn staður við

á heimilinu getur það verið öryggisatriði að

S U M A R

G A R Ð I N U M

2 0 1 1 - 2 0 1 2

HEITIR POTTAR

viðnám auka rennslishraðann. Leiðslur geta verið missverar en því sverari sem leiðslurnar að blöndunartækinu eru því hraðar kemst vatnið að tækinu. Sömuleiðis flýtir sver leiðsla frá tæki að potti fyrir rennsli í pottinn. Þá er ráðlegt að laugin sjáist vel innan úr húsi, t.d. út um

hafa beygjur á leiðslum sem fæstar til að

stofu- eða eldhúsglugga. Þannig er hægt að

minnka viðnámið. Því stærra og vandaðra

hafa auga með því sem gerist í pottinum á

sem blöndunartækið er, því minna viðnám

meðan unnið er í eldhúsinu eða slakað á.

veitir það og þess vegna getur vatnið runnið betur frá því.

Va l á h e i t u m p o t t i

Til að fyrirbyggja slys þykir sjálfsagt að

Sumir pottar eru eins og baðker með lág-

setja brunaöryggisloka við blöndunartæki

marksbúnaði; hægt er að láta vatnið renna

en þessi búnaður kemur í veg fyrir að of

í þá fyrir baðferðina og úr þeim á eftir. Það

heitt vatn renni í pottinn ef blöndunartæki

er þó til ýmiss konar búnaður til að auka

hafa í huga. Tvær helstu útfærslurnar eru

áhrif á nýtingarmöguleika. Tíminn ræðst af

bila. Á lokanum er hámarkshitinn stilltur

munaðinn, t.d. vatns- og loftbólunudd. Í

pottar með bekk allan hringinn, þar sem

vatnsrennslinu og stærð pottsins. Ef það

og hann lokar sjálfvirkt fyrir vatnið ef hitinn

sumum pottum er þetta staðalbúnaður og

setið er hlið við hlið, og pottar þar sem skel-

tæki klukkutíma að fylla 1800 lítra pott

fer upp fyrir hámarkið.

með öðrum fáanlegt sem aukabúnaður.

in er löguð þannig að hægt sé að sitja eða

væri 1200 lítra pottur með sama búnaði 40

Best er að staðsetja blöndunartæki inn-

Vatnsnuddið er hugsað til þess að nudda

liggja í mismunandi stellingum.

mínútur að fyllast. Báðar þessar stærðir eru

andyra og með því vernda þau fyrir ágangi

algengar og 20 mínútna aukabið getur gert

veðurs. Frost er einn skæðasti óvinur pott-

stífa vöðva, sérstaklega í baki og öxlum, en loftbólurnar koma hreyfingu á vatnið og

Pípulagnir

útslagið um hvort tími er til að lauga sig.

eigandans og getur valdið því að leiðslur

skapa þannig vellíðan.

Munur getur verið á því hversu langan

Vatnsrennslið fer eftir leiðslunum og blönd-

springi og dælur hætti að virka. Þannig

tíma tekur að fylla heitan pott og hefur það

unartækinu en allar aðgerðir sem minnka

má einnig hafa dælur fyrir vatnsnudd og

Lögun pottsins er annað sem þarf að

einnig hugsa sér að hafa pottinn inni á veturna og úti á sumrin. Það getur verið notalegt að hafa sturtu nálægt heita pottinum.

Kosturinn við þessa potta er að vatninu í þeim er haldið við stöðugan hita þannig að ekki þarf að bíða eftir að þeir fyllist. Á

veturna þarf þó að gæta þess að þeir séu loftbólur innandyra og fjarri pottinum þar

alltaf í gangi þannig að ekki geti frosið í

aðlaðandi. Þar sem vetrarnotkun er mikil

sem því verður við komið. Þetta þýðir

leiðslum. Ef þeir eru tæmdir þarf að sjá

eru raflýsing og sígrænn gróður ómissandi

einnig að hávaði í dælum truflar ekki bað-

til þess að vatn í leiðslum og dælum sé

hluti baðsvæðisins. Einir, smávaxnar furur

gesti. Til þess að koma í veg fyrir að vatn

fjarlægt. Það sama gildir um þessa potta og

og geislasópur eru allt plöntur með fallegt

sitji í leiðslunni út að pottinum og frjósi þar

aðra að þegar þeir eru tæmdir á vatnið að

vetrarútlit og það lífgar upp á svæðið að

er hún látin halla að pottinum og tæmingar-

fara í skolpleiðslur.

staðsetja þær við pottinn og gönguleiðirnar

loki hafður á neðsta hluta leiðslunnar. Oft

að honum. Raflýsing þarf að vera góð en þó

er skrúfað frá þessum loka um leið og látið

Umhverfi heita

þannig að baðgestir fái ekki ofbirtu í augun.

er renna úr pottinum en afrennsli úr pott-

pottsins

Til þess að fullkomna róandi áhrif vatnsins

um á að fara í skolpleiðslur bæjarfélagsins

Trépallur eða hellur umhverfis pottinn er

og gufunnar úr pottinum má líka skreyta

eins og baðvatn.

val sem margir standa frammi fyrir. Tré-

baðsvæðið með olíuluktum, kyndlum eða

pallur hefur þann kost að hann er fljótur

legri má lyfta trépallinum umhverfis hann

kertum og ná þannig fram þægilegri og róm-

Rafkyntir pottar

að þorna og hitnar fljótt í sól, auk þess sem

um 0,40 m og fá þannig aðstöðu til að

antískri stemningu.

Rafkyntir pottar koma tilbúnir með öllum

hann er mjúkur undir fæti. Hellur gefa hins

setjast og leggja frá sér gúmmíendur, plast-

búnaði og aðeins þarf að fylla þá með vatni

vegar þann möguleika að hægt er að setja

glös, handklæði og annað það sem fylgir

og stinga í samband. Þessir pottar eru fær-

snjóbræðslu í stéttina og auka þannig notk-

pottalífinu.

anlegir og því má flytja þá með sér ef skipt

unarmöguleika á veturna.

er um húsnæði. Þar sem aðstæður leyfa má

Til að gera aðstöðuna við pottinn nýti-

Nokkrar einfaldar leiðir má fara til að gera umhverfi heita pottsins sem mest

S U M A R

G A R Ð I N U M

2 0 1 1 - 2 0 1 2

HEITIR POTTAR

Þar er mælt með því að halli á stiga utandyra sé ekki meiri en 30° og að hæðarmunur sé ekki meiri en 1,5 m fyrir hvern stiga. Ef hæðarmunurinn er meiri er skotið inn palli, sem ekki er styttri en 0,9 m, í miðjMyndin sýnir eina af ótal útfærslum á trétröppum sem tengja palla í hallandi landslagi.

um stiga, en hann er bæði til hvíldar og til þess að minnka áhrifin af falli, sem getur

í garðinum

tröppur

alltaf orðið. Landhalli ræður því hversu margir pallarnir verða og lengd hvers palls. Hæð uppstigs á hvert þrep er á bilinu 120-

Þegar hús eru byggð í halla þarf oft að gera

160 mm. Hæð framstigsins er síðan fundin

sérstakar ráðstafanir til að komast á milli

með eftirfarandi reiknireglu:

svæða í garðinum. Göngustígar mega ekki 4 x hæð (uppstig) + breidd (framstig) = 960 mm

vera mjög brattir og ef hallinn er mikill eru tröppur eða stigar eina raunhæfa lausnin.

Þetta þýðir að þrep með uppstiginu 120

er þá bilið milli rimla mest 100 mm. Ekki

Tröppur er hægt að útfæra á ýmsan hátt því

mm hefur framstigið 480 mm og þrep með

er mælt með láréttum rimlum vegna þess

sveigjanleiki timburs býður upp á margar

uppstigi 120 mm hefur framstig 320 mm.

hversu auðvelt er að klifra í slíkum hand-

góðar lausnir.

riðum. Hæð handriðs á að vera minnst

Handrið meðfram Tröppur úr óvörðum, gráum harðviði.

Sveigjanleiki timburs býður upp á margar góðar tröppulausnir.

0,9 metrar, mælt frá tröppunefi.

H va ð s e g i r b y g g -

tröppum

ingarreglugerð um

Gott er að handrið séu meðfram tröppum

Hvernig tröppur er

stærðir á tröppum?

og ef tröppubreidd fer yfir 0,9 m þá skulu

gott að setjast í?

Í byggingarreglugerðinni eru mjög góðar

vera handrið báðum megin. Ef hætta er á

Stundum hafa þrep annað hlutverk en að

leiðbeiningar um tröppustærðir (sjá bls. 82).

falli má hafa lóðrétta rimla í handriðinu og

auðvelda göngu upp og niður. Þegar hæðar-

Í þessar tröppur má setjast og njóta sólar.

mismunur er mikill á milli tveggja trépalla og þrepin snúa móti suðri geta þau nýst sem sólbaðsbekkir og hvíldarsæti. Stór og sólvermd þrep eru einnig vinsæl til leikja,

t.d. með dúkkur eða leikfangabíla. Uppstig í slíkum tröppum má vera heldur meira, t.d. á bilinu 250-300 mm og framstigið verður

H va r e r h æ g t a ð n o t a

að vera 400-500 mm, en það er góð breidd

t i m bu r í t r ö p p u r ?

fyrir lítið leiksvæði eða sitjanda á fullþroska

Timbur hentar mjög vel í þrep á flestum

einstaklingi.

stöðum. Ef slík þrep eiga að notast allan

Breiðar trétröppur mynda gott aðgengi milli svæða.

ársins hring er þó ráðlegt að klæða þau með járnmottum sem koma í veg fyrir að

menn renni til og detti. Einnig má nota rásaðan harðvið, en rásirnar veita vatni frá yfirborðinu. Timbur er einnig hentugt til að gera þrep í skógarstíga vegna þess hversu létt það er og auðvelt að flytja, sérstaklega í brattar brekkur þar sem ágangur er mikill. Látlausar tröppur skreyttar blómum.

S U M A R

G A R Ð I N U M

2 0 1 1 - 2 0 1 2

HEITIR POTTAR

Þessi mynd sýnir sorptunnugeymslu staðsetta á bak við trévegg þannig að hún sjáist ekki frá götunni.

látin. Þessar geymslur falla þó misjafnlega

eða hærri. Skýlin mega standa alveg upp við

að útliti hússins en með því að gera þær

vegg á steinhúsi en að lágmarki tvo metra

úr timbri má tengja lit þeirra við húsið og

frá járnklæddum vegg og í þriggja metra fjar-

styrkja þannig heildarsvipinn.

lægð ef veggir húss eru úr timbri.

H va r á s o r p s k ý l i ð

H va ð þ a r f s o r p s k ý l i ð

að vera?

að vera stórt?

Sorpskýli þarf að vera staðsett þannig að

Byggingarreglugerð segir til um hversu stór

aðgengi sé bæði fyrir íbúa hússins og þá

sorptunnuskýli eiga að vera. Samkvæmt

sem þurfa að hirða sorpið. Þannig skiptir

henni eiga að vera skýli fyrir tvær tunnur

Í flestum stærri bæjarfélögum er sorpi við

máli að ekki sé langt frá dyrum hússins að

við einbýli. Stærð skýlis fyrir tvær tunnur

einbýlishús safnað í sérstakar sorptunnur.

skýlinu. Það þarf að vera greið leið að skýl-

er 2,0 m (lengd) x 0,9 m (breidd) x 1,4 m

Þær eru ýmist hafðar í geymslum innan-

inu þannig að ekki sé hætta á að tunnurnar

(hæð). Þessar stærðir eiga við innanmál

dyra eða úti á lóð. Þær sem eru staðsettar

rekist utan í bíla á lóðinni. Til að auðvelda

skýlisins og meðfylgjandi teikningar sýna

á lóðinni má fela með frekar einföldum

sorphirðu á veturna er rétt að gera ráð fyrir

útfærslu á tveimur skýlum sem eru 0,9 m x

aðgerðum með því að setja þær á bak við

að gönguleið sorphirðumanna að skýlinu sé

2,0 m með 1,4 m sem meðalhæð til þess að

trévegg þannig að þær sjáist ekki frá göt-

búin snjóbræðslu.

auðvelt sé að opna og loka tunnunum.

sorpgeymslur

Sorpgeymsla með hallandi þaki og skásettri klæðningu.

unni eða með því að setja þær í lokað skýli.

Brunamálastofnun hefur gefið út leið-

Þeir sem telja nóg að vera með eina

Lokuð skýli tryggja að tunnurnar fjúki ekki

beiningar um staðsetningu sorpskýla.

tunnu geta breytt skýlunum með því að

og auðveldara er að láta slíkar geymslur

Þannig eiga sorpskýli að vera í minnst

setja þil í miðjuna, lás á aðra hurðina og

falla inn í umhverfið heldur en svört sorpí-

þriggja metra fjarlægð frá gluggum eða

gera ráð fyrir að geyma garðverkfæri í öðr-

þakskeggi ef mælt er lárétt, en fimm metra

um helmingnum yfir sumartímann.

ef mælt er lóðrétt. Lóðréttar mælingar eiga helst við ef um er að ræða tveggja hæða hús

urgrindur og kofar, örva báða þættina en

fjarri aðaldvalarsvæðunum en leiktæki fyrir

á misjafnan hátt. Þannig örva klifurgrind

yngstu börnin, eins og sandkassa, er best

og rennibraut aðallega hreyfiþroska en

að staðsetja við pallinn eða dvalarsvæðið

sandkassi og leikkofi örva sköpunargáfuna.

þar sem auðvelt er að fylgjast með börn-

Sandurinn er eins og leir listamannsins

unum. Á pallinum má einnig gera ráð fyrir

sem hægt er að móta á ýmsan hátt og kof-

leik með létt leikföng, t.d. brúður og bíla,

„hreyfingarlausri“ afþreyingu sem er að

inn getur orðið höll þar sem tröll, drekar

en til þess þarf einungis autt pláss einhvers

finna innandyra, t.d. í tölvum og sjónvarpi,

og konungborið smáfólk lendir í hverju

staðar á pallinum.

er ærin ástæða til þess að vanda skipulag og

ævintýrinu af öðru. Kastali tekur til beggja

Eftir því sem börnin eldast eykst hreyfi-

gerð leiksvæða. Þættirnir sem vega einna

þáttanna, sérstaklega ef sandkassi er á

þörf þeirra. Stígar sem liggja um garðinn

Það er samdóma álit sérfræðinga í uppeld-

þyngst eru fjölbreytni, öryggi og að leik-

neðri hæðinni.

mynda fyrirtaks götur fyrir þríhjól, reiðhjól

ismálum að hreyfing og útivera hafi jákvæð

svæðin henti þeim aldurshópum sem þau

áhrif á sálarlíf og þroska barna. Þess vegna

eru ætluð fyrir.

leiksvæðið

í garðinum

Leiksvæðið í garðinum getur verið hluti af dvalarsvæðum fjölskyldunnar.

og leikfangabíla, auk þess sem þeir tengja

Garðurinn sem

saman mismunandi hluta garðsins. Galdur-

leiksvæði

inn við hönnun á legu þessara stíga er að

er gott leiksvæði við heimilið þáttur í upp-

Margir hafa sett upp afmörkuð leik-

eldinu. Með því gríðarlega framboði af

svæði í garðinum og komist svo að raun um

Stígar um garðinn, rúmgóðir trépallar, slétt-

mynda hringleið og ekki er verra ef hring-

að allur garðurinn er nýttur til leikja. Þess

ar grasflatir og vel staðsettar girðingar eru

leiðirnar eru fleiri en ein. Skipulag stíganna

vegna þarf bæði að vera sérstakt leiksvæði

allt atriði sem gera garð barnvænan. Leik-

hefur síðan áhrif á hvernig grasflatir mótast

og einnig þarf allur garðurinn að vera barn-

ur getur farið fram á sólpallinum þar sem

í garðinum en þær ráða miklu um heildar-

vænn. Með því er fyrst og fremst átt við að

skjól er gott og góð tenging er við húsið. Þó

yfirbragð hans. Lögun þeirra má gera fjöl-

börn séu örugg í garðinum og eigi ekki á

þarf að passa að hver hafi sitt pláss og er

breytta með gróðri í jöðrum, auk þess sem

hættu að slasa sig.

pallurinn því skipulagður þannig að fyrst er

hæðir og hólar geta boðið upp á vinsælan

Leik barna er gjarnan skipt í hreyfingu

tekið frá pláss fyrir matarborðið, grillið og

leik jafnt sumar sem vetur.

og sköpun. Hin ýmsu leiktæki, svo sem

sólstólana og síðan er leiksvæðið skipulagt.

Sumum görðum þarf að loka til að

rólur, rennibrautir, sandkassar, kastalar, klif-

Rólur, rennibrautir og kastalar geta verið

tryggja að börn hlaupi ekki út á götu, sér-

S U M A R

G A R Ð I N U M

2 0 1 1 - 2 0 1 2

LEIKSVÆÐIÐ Í GARÐINUM

51 staklega í hverfum þar sem umferð bíla er

illinn er sá sami hjá flestum börnum en

ist að hlaupa og leika sér á grasi. Hlutverka-

möguleiki. Hópleikir og leikir sem fléttað

mikil. Hægt er að loka aðeins hluta garðs-

einstaklingarnir eru misjafnir og því er ekki

leikir eru algengir og þá koma litlir kofar

er saman við lærdóm geta verið heppilegir

ins og afmarka sem leiksvæði. Þetta geta

víst að öll börn falli alveg inn í eftirfarandi

að góðum notum. Á þessum aldri eru börn

og því er ræktun með börnum skemmtileg

jafnvel verið girðingar sem reistar eru til

skilgreiningar.

einnig farin að klifra en best er að það sé

tilbreyting.

bráðabirgða en síðan fjarlægðar þegar börn-

Við eins árs aldur eru börn að taka sín

í umsjá fullorðinna. Aflokað svæði nýtist

Eftir 10 ára aldurinn eru börn farin að

in eldast. Þó að girðingarnar eigi aðeins að

fyrstu skref og því þarf að gera ráð fyrir

einkar vel á þessum aldri því leiðbeiningar

skynja betur hættu í umhverfinu og geta því

lifa í stuttan tíma þurfa þær að vera örugg-

sléttu svæði sem er bæði auðvelt að ganga

í dag geta verið gleymdar á morgun og því

farið að nota línuskauta, reiðhjól og hjóla-

ar. Hámarks bil milli rimla í slíkum girðing-

og skríða á. Þá hentar vel leikur í mikilli

hætta á að missa börn út úr garðinum í þær

bretti sem farartæki. Þau leita meira í leik

um er 100 mm, en ef bil eru á milli 100 og

nálægð við húsið því þar er hægt að hafa

hættur sem þar leynast.

og íþróttir utan garðsins. Inni í garðinum er

300 mm er hætta á að börn festi höfuðið

auga með börnunum. Sandkassi með til-

Fjögurra til sex ára aukast hlutverka-

orðið atriði að til sé athvarf þar sem krakk-

í þeim. Gerðin skiptir einnig máli; láréttir

heyrandi skóflum og fötum, stórgerðir bílar,

leikirnir enn og klifur upp og niður tröpp-

arnir geta safnast saman og talað saman án

rimlar hvetja til klifurs og því betra að hafa

brúður og hringlur henta þessum aldri. Ef

ur, hóla og hæðir verður stór hluti leiks-

þess að yngri systkin og forráðamenn séu

rimlana lóðrétta eða á ská.

leiksvæðið er fjarri aðaldvalarsvæðinu er

ins. Börnin nota mikið þríhjól og jafnvel

með nefið ofan í öllu. Hornpallur til eigin

rétt að gera ráð fyrir bekkjum, borðum og

reiðhjól og hlutverk garðsins alls sem leik-

afnota eða jafnvel lítið bjálkahús gefa orðið

Þroski og leikur

annarri aðstöðu fyrir þá fullorðnu sem eru

svæðis eykst.

paradís þessa aldurshóps.

á mismunandi aldri

að fylgjast með.

Við sjö til tíu ára aldur mega leiktækifærin

Við skipulagningu á leiksvæði er gott að

Við tveggja til þriggja ára aldur er sand-

vera meira krefjandi og klifur í grindum,

vita eitthvað um þroskaferil barna. Fer-

kassinn ennþá vinsæll en auðveldara reyn-

stigum og á þar til gerðum veggjum verður

á ýmiss konar yfirborð. Vert er að taka fram að mikill munur er á mýkt grass með annars vegar malarundirlagi og hins vegar moldarundirlagi. Ef notuð er leikvallarperla eða sandur er

lágmarksþykktin 200 mm en til að tryggja að sú þykkt sé alls staðar fyrir hendi, sér í Hús sérstaklega hönnuð fyrir börn til leikja (0291920).

lagi þegar börnin fara að ýta efninu til, er ráðlegt að hafa lagið 300 mm.

Leiktæki fyrir

Þær kröfur sem gerðar eru til leiktækja og

þau ætluð börnum. Þau leiktæki sem upp-

heimilisgarða

svæða eru eftirfarandi:

fylla viðurkennda staðla hafa slíkt svæði

Umgengni um

skilgreint í leiðbeiningum. Þetta svæði hef-

leiktæki og viðhald

ur verið reiknað út frá hæð tækisins og

Flest slys sem verða í leiktækjum eru vegna

notkun þess því að mismunandi hreyfing

tækja eða leiksvæða sem ekki er haldið

getur valdið mismunandi falli. Sem und-

nægilega vel við. Gerð leiktækjanna þarf að

irlag er algengast að nota leikvallarperlu

samræma aldri þeirra barna sem leika sér

undir öryggissvæði en það er möl blönd-

í þeim og eftirliti og viðhaldi má ekki vera

uð úr misstórum ávölum steinum og er

ábótavant. Því oftar sem tæki eru yfirfarin

samsetning stærðanna þannig að efnið

því betra en meiri notkun kallar á meira

Undirlag leiktækja

þjappast lítið sem ekkert. Þetta veldur því

eftirlit. Gott er að skoða tækin einu sinni

og öryggissvæði

að fallið dempast ef barn fellur í mölina.

í mánuði og laga ef eitthvað er að. Lág-

Öll leiktæki og allur garðbúnaður með

Önnur efni með sömu eða svipaða virkni

markseftirlit felst í að yfirfara þau í byrjun

meiri fallhæð en 600 mm kalla á öryggis-

eru gúmmíhellur, gras og trjákurl og hér

hvers sumars.

svæði með undirlagi sem dempar fall – séu

á eftir er tafla sem sýnir hámarks fallhæð

Framboð á leiktækjum hefur verið mest fyrir leikvelli og opinbera staði. Nú er boðið upp á leiktæki fyrir heimilisgarða og eru tækin þá hönnuð sem slík. Gerðar eru sömu kröfur til öryggis við smíði og uppsetningu en þessi tæki eru léttari og meðfærilegri og þurfa ekki að þola jafn mikið álag. Það er

• Að leiksvæði sjáist vel frá dvalarsvæð um fullorðinna og húsinu. • Að börnum sé kennt á tækin og tryggt sé að ung börn leiki sér ekki án umsjár fullorðinna. • Að undirlag og fallsvæði séu í sam ræmi við tækin. • Að tækin fái rétt viðhald.

þó alltaf samspil tækjanna og leiksvæðanna sem tryggir að öryggið sé í lagi.

Gúmmíhellur líta ekki ósvipað út og hefðbundnar steinsteyptar hellur. Þær eru sérstaklega hannaðar til notkunar sem undirlag á leiksvæði barna – sjá töflu hér að neðan.

S U M A R

G A R Ð I N U M

2 0 1 1 - 2 0 1 2

LEIKSVÆÐIÐ Í GARÐINUM

Eftirfarandi gátlisti gæti komið að notum við yfirferðina: 1. Kanna þykkt og ástand þess efnis sem er á fallsvæðunum. Oft þynnist lagið sem er beint undir tækjunum og þá þarf að moka

efninu til. 2. Athuga vel hvort boltar, rær eða legur

palla, geymsluskúrar og garðhúsgögn geta

eru laus og herða upp eða skipta um. Ef um

öll boðið upp á möguleika til leikja.

Lillevilla geymsluhús með góða tengingu við pallinn.

kastala er að ræða þarf að skoða alla staði

Þar sem tvískipta þarf palli vegna hæðar-

þar sem rennibrautir, rólur og aðrir hlutir

mismunar getur myndast gott tækifæri

tengjast tækinu því að þar er álag mikið og

til leikja. Þá má hafa tröppurnar fáar og

hætta á sliti.

breiðar svo að þær nýtist einnig sem sæti.

3. Skoða timburhluta tækjanna með það

Ef tröppurnar snúa mót suðri er notagildið

fyrir augum hvort hætta sé á að börnin fái

enn meira því notalegt er að setjast í þær á

flísar í sig. Einnig skal aðgæta hvort uppi-

sólríkum sumardegi. Gott er að athafna sig

þetta, t.d. 200-600 mm, má koma í veg fyrir

stöður og bitar eru í lagi.

með ýmis leikföng í slíkum þrepum.

að hægt sé að hjóla fram af með því að setja

4. Athuga hvort undirstöður eru traustar.

Sumir hafa smáhýsi á lóðinni til að

traustan kant sem er 45-150 mm á hæð.

geyma garðhúsgögn, grill og annað dót

Krökkum finnst gaman að „sulla“ og þar

K o f a r, h ú s g ö g n ,

yfir vetrartímann. Þegar þessi hús eru tóm

sem vatn er í görðum þarf að gæta fyllsta

tröppur og aðr-

geta þau nýst sem leikjahús fyrir börn eða

öryggis. Með virkri umsjón og eftirliti með

ir leikmöguleikar

athvarf fyrir unglinga.

börnum í kringum heita potta og tjarnir má

Margt af því sem algengt er í görðum get-

Ef nýta á trépalla til leikja þarf að setja

ur haft tvíþætt hlutverk og nýst einnig til

upp handrið þar sem fallhæð af palli er

leikja. Trépallurinn sjálfur, tröppur á milli

meiri en 600 mm. Ef fallhæðin er minni en

fyrirbyggja mörg slysin og eiga áhyggjulausar ánægjustundir í garðinum.

Ta f l a y f i r fa l l h æ ð og undirlag Undirlag

Hámarks fallhæð Steypa/Hellur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,6 m Trépallur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,6 m Gras (með malarundirlagi) . . . . . . . . . . . . . . . 1,0 m Gras (með moldarundirlagi) . . . . . . . . . . . . . . 1,5 m Gúmmíhellur (43 mm þykkt) . . . . . . . . . . . . . . 1,4 m Gúmmíhellur (55 mm þykkt) . . . . . . . . . . . . . . 1,9 m Leikvallarperla (þykkt 200 mm) . . . . . . . . . . . 3,0 m Sandkassasandur (þykkt 200 mm) . . . . . . . . . 3,0 m Upplýsingar í töflunni miðast við staðal: ÍST EN 1177

Með góðri lýsingu má lengja dvalartímann í garðinum, sérstaklega á vorin og haustin.

Falleg útiljós geta sett sterkan svip á garðinn að degi jafnt sem nóttu.

og skugga. Með því mikla úrvali sem til er af útiljósum ætti sérhver að geta fundið eitthvað við hæfi til að ná fram tilætluðum áhrifum og stíl.

Dæmi um staði þar sem nytjalýsing á við: • gönguleiðir (t.d. að inngangi eða sorpskýli) • tröppur • bílastæði

H va r á a ð h a fa ljósin?

í görðum

lýsing

• dvalarsvæði • snúrur • baðsvæði (þar sem heiti potturinn er)

Oft er reynt að hafa samræmi í útliti ljósa þannig að ljós við gönguleið séu t.d. í stíl

Skrautlýsingu má nota til að lýsa upp hluti

við veggljós og önnur ljós í garðinum.

eða sérstaka staði í garðinum en möguleik-

Lýsing með kyndlum, sprittkertum, olíu-

Fjöldi ljósa og þéttleiki fer eftir því hve vel

arnir á óbeinni lýsingu, skuggum, litum og

lömpum og rafljósum eru allt leiðir til þess

á að lýsa. Nokkur ljós af sömu tegund geta

öðrum sérstökum áhrifum eru mun meiri.

að gæða garðinn lífi á kvöldin. Ef verið er

ýtt undir samræmt heildarviðmót í garðin-

að skapa eina rómantíska kvöldstund eða ef

um. Val á perum hefur líka áhrif á hvernig

mikið stendur til getur birta frá eldi gefið

hrynjandin í lýsingunni verður. Perur eru

garðinum ævintýraljóma eitt sérstakt kvöld.

til af misjöfnum styrkleika og nokkrum

Ef lýsingin á hins vegar að vera varanleg

blæbrigðum af gulu og hvítu en talsverð-

• gömul tré

á að velja?

og stöðug eru til margar leiðir til þess að

ur munur er á rafmagnsnotkun og end-

• blómstrandi skrautrunna

Hver ljósgerð er hugsuð til notkunar við

garðinum er hægt að gera ráð fyrir að klæða Þessa lýsingu má t.d. nota til að lýsa upp: • listaverk • blómapotta

• hleðslur og veggi

megi garðinn í jólabúninginn.

Hvernig ljós

lýsa garðinn upp með rafmagni. Stígur sem

ingu hinna ýmsu tegunda. Nokkur munur

prýddur er lágum ljósastaurum og liggur

er á nytjalýsingu og þeirri sem notuð er

að útidyrum getur leitt gesti að rétta staðn-

til skrauts. Með nytjalýsingu eru einstök

Þar sem garðar eru oft skipulagðir á sumrin

dyrum en þessi ljós má einnig nota á skjól-

um. Einnig er hægt að lýsa upp fallegustu

svæði lýst upp og oft er um jafna lýsingu

vilja jólaljósin stundum gleymast en með

veggi. Stundum eru ljós felld inn í veggi og

hluta garðsins og skilja hina eftir í skugga

að ræða.

því að láta rafvirkjann setja upp nokkrar

girðingar. Þetta eru yfirleitt ílöng, ferkönt-

vatnsvarðar tengingar eða innstungur í

uð ljós eða lítil og kringlótt en geislinn frá

en vel heppnuð lýsing er samspil bæði ljóss

• húsnúmer

ákveðnar aðstæður. Algengustu ljósin eru veggljós sem fest eru við húsið nálægt úti-

S U M A R

G A R Ð I N U M

2 0 1 1 - 2 0 1 2

LÝSING Í GÖRÐUM

þeim beinist niður og því verður lýsingin

una en þeir ljósu endurvarpi henni. Gróður

fötu eða bolta við tilbúinn tröppustein eða

Hvernig er

óbein. Sum þessara ljósa má einnig nota í

hefur yfirleitt mikla ljósmettun og endur-

kantstein. Fyrir ljós hærri en 1 m er þó rétt

lýsingunni stýrt

tröppur til að lýsa upp þrepin. Ljósastaurar

kastar ljósi lítið á meðan vatn og blautir

að miða við að undirstaðan gangi niður sem

Það eru margir möguleikar á því að stýra

eru til af mörgum stærðum og gerðum en

fletir endurkasta birtunni vel, en glampi

nemur helmingi af hæð ljóssins. Ef und-

lýsingu. Algengt er að nota einfalda rofa

hæð þeirra getur skipt máli. Við gönguleið-

frá vatnsfleti er meðal áhrifaríkari lýsingar.

irlagið er mold, leir eða annar frostvirkur

til að stýra birtunni en þá er bara kveikt

ir má nota lága staura sem beina birtunni

Skuggar sem varpað er á vegg frá gróðri eða

jarðvegur þarf undirstaðan að ná 0,9 m nið-

og slökkt eftir þörfum. Staðsetning þessara

niður á gönguflötinn. Hærri staura má nota

listaverkum geta einnig verið hluti af hönn-

ur í jörðina en þá er hægt að steypa ljósa-

rofa skiptir máli og suma þeirra getur verið

til að lýsa upp svæði en þá skiptir máli að

un garðlýsingarinnar en lauflaus tré geta

festingarnar í blikkhólka. Raflagnir þurfa

gott að hafa við útgöngudyr en aðra jafnvel

hæð þeirra og afstaða og styrkur ljósanna

gefið athyglisverða skugga á veggi. Ekki

að liggja á 0,6 m dýpi og mjög gott er að

í garðinum. Klukkurofar geta í mörgum

sé þannig að ekki valdi glýju í augum.

má heldur gleyma áhrifum ljósmengunar

setja plastborða í 0,3 m hæð yfir strengnum

tilvikum verið heppilegir, þá er hægt að

Þannig getur verið hentugt að ljósið sé vel

en lýsing beint upp í loftið gerir stjörnu-

til þess að auðvelda viðhald síðar.

slökkva ljósin alveg yfir sumartímann en

yfir augnhæð. Það eru einnig til ljós sem

bjartar nætur áhrifaminni. Einnig þarf að

velja upplýsta tíma á morgnana og kvöldin

sett eru í gólfflöt palls og litlir kastarar til

koma í veg fyrir að blinda vegfarendur eða

í skammdeginu. Algengt er að nota ljós-

að lýsa upp trjágróður, styttur, gosbrunna,

nágranna.

stýrða rofa en þá kviknar á ljósunum þegar

húsnúmer eða annað skraut í garðinum.

dagsbirtan minnkar. Ef um öryggisljós er að

Undirstöð-

ræða má nota hreyfiskynjara til að kveikja

Ýmislegt um lýsingu

ur og festingar

ljósin og slökkva.

Hægt er að velja um bæði beina og óbeina

Vegna sérstaks veðurfars hér á landi þarf að

lýsingu. Með óbeinni lýsingu er átt við að

ganga vel frá þeim ljósum sem sitja á jörð-

ekki sjáist í birtugjafann. Þannig getur ljós-

inni. Ef undirlag ljósanna er grús eða annar

inu verið beint að vegg eða einhverju öðru.

frostfrír jarðvegur er yfirleitt nóg að setja

Veggir og aðrir fletir taka misjafnlega á móti

festingar í lítinn steyptan stöpul og festa

birtu og er stundum talað um ljósmettun.

síðan ljósið við. Til að útbúa stöpulinn er

Segja má að dökkir fletir dragi til sín birt-

t.d. hægt að steypa í stóra tóma málningar-

Girðingar má skreyta með veggljósum.

PINE 602

TEKK 613

GRÆNT 821

▲ Algengustu Pinotex litirnir sem viðarvörn á pallinn.

20% má bera umferð af grunnviðarolíu á

Fúi í timbri myndast af völdum sveppa

viðinn en hún minnkar líkur á að timbrið

sem geta lifað í viðnum ef rakastigið fer

þorni of fljótt og sprungur myndist. Þegar

yfir 18-20%. Til þess að koma í veg fyr-

timbrið hefur þornað má svo bera endan-

ir þennan fúa er efnablöndu þrýst inn í

lega vörn á það.

viðinn með sérstökum tækjum. Timbrið

viðarvörn GLÆRT

H va ð e r g a g n v ö r n ?

og timburlitir

er sett í tank og sökkt í gagnvarnarvökva.

Vi ð a r v ö r n á p a l l i n n

Síðan er þrýstingurinn aukinn til að við-

Auðveldast er að nota stóran kúst með

urinn mettist. Í gagnvarnarblöndunni eru

löngu skafti til að bera á trépall. Notuð er

fjöldi efna, meðal annars kopar og bór, en

pallaolía en fituinnihald hennar er mikið og

koparinn gefur viðnum grænleitan blæ.

í henni er lítill litur. Ef notuð er pallaolía eða fúavörn með miklum lit verða slitfletir

Það timbur sem yfirleitt er notað í palla og girðingar hér á landi er fura sem er ódýr,

Yfirborðið

á pallinum fljótt áberandi, þ.e.a.s. þeir stað-

auðveld í meðförum og unnin úr endurnýj-

meðhöndlað

ir þar sem mikið er gengið eða þar sem ver-

anlegum skógum. Til þess að endingartími

Þegar meðhöndla á yfirborðið þarf rakastig

ið er að færa til húsgögn. Ef pallurinn hefur

viðarins verði sem lengstur þarf að verja

viðarins að vera minna en 20% til þess að

fengið að standa óvarinn áður en borið er á

hann annars vegar gegn fúa í timbrinu og

viðarvörnin loði við og smjúgi inn í viðinn.

hann er hætta á að hann hafi gránað. Þetta

hins vegar gegn niðurbroti á yfirborðinu

Til þess að mæla þennan raka eru notaðir

gerist vegna útfjólublárra geisla í sólarljós-

sem vindur, vatn og sólarljós geta stuðlað

sérstakir mælar sem hægt er að kaupa eða

inu og það verður að fjarlægja grámann

að. Gagnvörn er notuð til þess að verja gegn

leigja. Ef nota á gegnsæja eða hálfgegnsæja

áður en olían er borin á timbrið. Hægt er

fúa en síðan er yfirborðið meðhöndlað með

viðarvörn má bera hana beint á viðinn en

að pússa gráa lagið burt en stundum getur

viðarvörn.

gæta þarf að því að setja vel í öll sár, bæði

verið nóg að nota klórblandað vatn. Bera

í endatimbur og þar sem sagað hefur verið

þarf á palla sem varðir eru með pallaolíu á

í viðinn. Ef rakastig viðarins er hærra en

1-3 ára fresti.

S U M A R

G A R Ð I N U M

2 0 1 1 - 2 0 1 2

VIÐARVÖRN OG TIMBURLITIR

Ef um gamalt timbur er að ræða þarf

ljósan lit í upphafi en dekkri þegar borið er

á svipaðan hátt og gólfefni og veggjaliti

að fjarlæga alla lausa málningu og tréflís-

á girðingarnar aftur 2-5 árum síðar. Það fer

innandyra. Þannig getur pallurinn verið

ar með sköfu eða vírbursta og slípa síðan

eftir staðsetningu hversu oft þarf að bera

í allt öðrum lit og með annarri áferð en

með sandpappír. Einnig er hægt að leigja

á girðingar en þar sem sól, vatn og vindar

girðingarnar í kringum hann en samt verið

parketslípivél en það getur verið sérstaklega

mæða mikið á þarf að bera á oftar. Þegar

í samræmi við heildaryfirbragð garðsins og

hentugt ef bæta á nýjum palli við þar sem

notuð er þekjandi málning þarf að bera

hússins. Brúnir og grænir jarðarlitir fara oft

gamall er fyrir. Þá eru báðir pallarnir slípað-

grunnefni á viðinn fyrst og síðan eina til

vel með grasi, runnum og öðrum gróðri og

ir með vélinni áður en borið er á þá. Stund-

tvær umferðir af málningunni.

því er ekki alltaf nauðsynlegt að samræma litinn húsinu til þess að girðingar njóti sín

um þarf einnig að fjarlægja græna slikju sem kemur vegna gróðurmyndunar en hægt

Hvernig er

er að fá húshreinsiefni til þess.

l i t u r i n n va l i n n ? Ef æðarnar í viðnum og áferð hans eiga að

Vi ð a r v ö r n á

njóta sín er notuð gegnsæ eða hálfgegnsæ

girðinguna

viðarvörn. Græni liturinn í gagnvörninni

Það getur þurft að nota nokkrar stærðir af

skín oft í gegnum viðarvörnina og er því rétt

penslum til að bera á skrautlega útfærðar

að taka tillit til þess þegar litur er valinn.

girðingar. Þar sem hægt er að koma því

Hægt er að velja lit sem tónar við annað

við er gott að bera á timbrið áður en girð-

tréverk í húsinu þannig að girðingarnar séu

ingarnar eru settar upp en til þess að það

t.d. í svipuðum litum og þakkantar, glugga-

geti orðið þarf rakastigið í viðnum að vera

listar, hurðir eða bílskúrshurðir. Ef ekki er

minna en 20%. Ef notuð er gegnsæ eða

sýnilegt tréverk á húsinu má nota þekjandi

hálfgegnsæ viðarvörn þarf að hafa í huga

málningu á skjólvegginn, jafnvel til sam-

að viðurinn dökknar við hverja umferð. Það

ræmis við vegg- eða klæðningarlit hússins.

getur þess vegna verið skynsamlegt að velja

Rétt er að hugsa pallinn og girðingarnar

í garðinum.

67.3 Skylt er að haga gerð girðingar þannig að ekki sé til trafala fyrir almenna umferð og að ekki stafi hætta af henni vegna foks eða annars. Telji byggingarfulltrúi hættu stafa af girðingu vegna lélegs frágangs getur hann skorað á eiganda hennar að lagfæra hana innan tilskilins frests, en látið fjarlægja hana ella á hans kostnað. Ef girðing, sem reist hefur verið samkvæmt leyfi byggingarnefndar, reynist vera til trafala fyrir almenna umferð er byggingarnefnd heimilt að láta fjarlægja hana eða breyta henni eftir því sem hún telur nauðsynlegt, á kostnað sveitarsjóðs.

Úr 68. gr. Gróður og frágangur lóða

reglugerðir Kafli 11 Um framkvæmdir í görðum gilda reglur. Þær er að finna í byggingarreglugerð. Í reglugerðinni er m.a. fjallað um girðingar, handrið, tröppur, setlaugar, leiksvæði, gróður og sorpskýli. Upplýsingarnar í reglugerðunum eru góðar leiðbeiningar auk þess sem þær minnka líkur á að nágrannar geti gengið hver á annars rétt með framkvæmdum í garðinum. Er þá m.a. átt við skerðingu útsýnis og skuggamyndun frá mannvirkjum eða gróðri. Reglugerðin fjallar einnig um öryggisatriði eins og hæð handriða og gerð trappna. Hér á eftir eru dregin út úr byggingarreglugerð nr. 441 frá 1998 nokkur atriði sem nýst geta garðeigendum:

67. gr. Girðing lóða 67.1 Leita skal samþykkis byggingarnefndar fyrir gerð og frágangi girðingar ef hún er hærri en 1,80 m eða nær lóðarmörkum en sem svarar hæð hennar, mælt frá jarðvegshæð við girðinguna eða frá hæð lóðar á lóðarmörkum ef hún er meiri. Girðing á mörkum lóða er háð samþykki beggja lóðarhafa. 67.2 Nú er skipulagi svo háttað að girðing er talin óþörf, til lýta eða rétt er talið að girt sé með tilteknum hætti, og getur byggingarnefnd þá bannað girðingu lóðar eða sett sérstök ákvæði um gerð girðingarinnar. Þinglýsa má þessum ákvörðunum sem kvöð á hlutaðeigandi lóð eða lóðir.

68.3 Sé trjám plantað við lóðarmörk samliggjandi lóða skal hæð þeirra ekki verða meiri en 1,80 m, nema lóðarhafar beggja lóða séu sammála um annað. Ef lóðarmörk liggja að götu, gangstíg eða opnu svæði má trjágróður ná meiri hæð. Ekki má planta hávöxnum trjátegundum nær lóðarmörkum aðliggjandi lóða en 3,00 m. Lóðarhafa er skylt að halda vexti trjáa og runna á lóðinni innan lóðarmarka.

Úr 69. gr. Sundlaugar og setlaugar á einkalóðum 69.1 Sækja skal um leyfi byggingarnefndar til að útbúa eða byggja sundlaugar eða setlaugar. 69.2 Sundlaugar, eða sá hluti lóðar sem þær eru á eða lóðin í heild, skulu girtar með a.m.k. 0,90 m hárri girðingu sem smábörn komast ekki í gegnum og hliði sem smábörn geta ekki opnað. 69.3 Setlaugar á lóðum íbúðar- og frístundahúsa skulu búnar læsanlegu loki til að hylja þær með þegar þær eru ekki í notkun eða öðrum útbúnaði, sbr. mgr. 69.2, til varnar slysum. 69.4 Við gerð og frágang sundlauga, setlauga og útibaðstaða skal gætt öryggisákvæða og þess sérstaklega gætt að hvergi sé hætta á hálku. 69.5 Barmur setlaugar skal vera a.m.k. 0,40 m yfir göngusvæði umhverfis hana.

Úr 84. gr. Sorpgeymslur 84.2 Sorpgeymslur geta annars vegar verið sorpgerði /sorpskýli á lóð og hins vegar innbyggðar sorpgeymslur í húsi eða í tengslum við það. 84.3 Sorpgerði/sorpskýli fyrir sérbýlishús sem staðsett er á lóð skulu rúma tvö sorpílát. Frí hæð

fyrir ílát skal vera minnst 1,40 m og breidd 2,00 x 0,90 m. Miða skal við sömu stærðir sé sorpgeymsla fyrir sérbýlishús innbyggð í húsið.

Úr 202. gr. Tröppur, stigar og stigahús 202.2 Halli trappa og stiga getur verið frá 10° til 90°. Skábrautir geta haft allt að 10° halla. Halli á tröppum fyrir almenna umferð innanhúss skal vera á bilinu 30° til 36°. Halli á tröppum fyrir almenna umferð utanhúss skal vera á bilinu 17° til 30° með þrephæð 0,12-0,16 m. 202.3 Gönguhlutfall tröppu er hlutfallið milli hæðar þreps (h) í tröppu og breiddar (b). Ganglína í tröppum er skilgreind 0,45 m frá handriði. Þar skal mæla gönguhlutfall. 202.4 Eftirfarandi gildir um tröppur: a) Fyrir halla frá 30° til 45° miðast gönguhlutfall við „skreflengd“ þar sem 2h + b skal vera 0,6-0,64 m. b) Fyrir halla minni en 30° gildir að 4h + b skal vera 0,96 m. c) Fyrir halla frá 45° til 60° gildir að uppstig skuli vera 0,20-0,22 m. d) Fyrir halla frá 60° til 75° gildir að 4/3h + b skal vera 0,50-0,52 m. e) Fyrir halla meiri en 75°, klifurstiga, skal h vera 0,31-0,33 m. Breidd klifurstiga skal að jafnaði ekki vera meiri en 0,5 m og með handriði báðum megin. 202.7 Framstig þreps má aldrei vera minna en 0,24 m í ganglínu, sé stigi milli tveggja hæða, en 0,26 m, sé hann fyrir fleiri hæðir. Þar sem framstig er minna en 0,30 m skal vera innskot sem ekki telst til framstigs. Breidd innskots og framstigs skal samanlagt ekki vera minna en 0,30 m. Framstig í snúnum stiga má þó hvergi vera minna en 1/3 framstigs í ganglínu. 202.8 Framstig útitrappa skal eigi vera minna en 0,28 m og uppstig eigi meira en 0,16 m. 202.9 Útitröppur skulu að jafnaði gerðar úr steinsteypu, nema í sérbýlishúsum. Þær mega ekki vera hærri en 1,50 m, nema skotið sé inn palli. Lengd palls í tröppum skal vera minnst 0,90 m. 202.10 Einföld gangbreidd í tröppum telst vera 0,90 m. Á tröppum með einfaldri gangbreidd sem liggja að vegg má vera eitt handrið. Á tröppum sem fara yfir einfalda gangbreidd skulu ávallt vera handrið báðum megin. Heimilt er byggingarnefnd að krefjast aukahandriða í tröppum ef breidd fer yfir 3 gangbreiddir. Handrið skal vera minnst 0,80 m á hæð, mælt lóðrétt upp af þrepbrún, og minnst 0,90 m meðfram stigaopum. 202.13 Þannig skal gengið frá handriðum að ekki stafi

hætta af, og mega op ekki vera breiðari en 0,10 m. Séu handrið gerð með láréttum rimlum, sem gefa möguleika á klifri barna, skal klæða slík handrið klæðningu í a.m.k. 0,80 m hæð. 202.14 Handrið skal að jafnaði setja báðum megin á útidyratröppum, kjallaratröppum og öðrum tröppum í aðkomuleiðum að húsum. Slík handrið skulu að jafnaði ekki vera lægri en 0,90 m á hæð.

Úr leiðbeiningum Brunamálastofnunar Úr leiðbeiningum Brunamálastofnunar - 84. gr. - Um sorpgeymslur (nr. 441/1998) Um sorpgeymslur gilda ákvæði gr. 84 í byggingarreglugerð nr. 441/1998. Þar segir m.a. að gerð sorpíláta sé háð samþykki heilbrigðisnefndar. Ef óskað er eftir að nota sorpílát úr plasti skal miða við eftirfarandi reglur sem taka mið af niðurstöðum ofangreindra prófana: 1. Þegar um er að ræða eitt eða tvö sorpílát skulu þau standa a.m.k. 3 m frá timburvegg en a.m.k. 2 m frá járnklæddum vegg eða vegg með yfirborð í flokki 1, og þau mega standa upp við vegg á steinhúsi. Fjarlægðin skal þó aldrei vera minni en 3 m miðað við stystu láréttu fjarlægð í glugga eða timburþakskegg en 5 m sé mælt lóðrétt. 2. Séu sorpílátin 3 eða fleiri skal miða við ofangreindar fjarlægðir að viðbættum 2 m.

festingar

fyrir palla og girðingar Það er lykilatriði við smíði á trépöllum og girðingum að góðar festingar séu notaðar.

Galvanisering: Galvanisering er sinkhúðun sem ver járn gegn

Þær eru ýmist úr ryðfríu stáli eða varðar með sinki til að koma í veg fyrir tæringu.

tæringu. Áætlaður endingartími er 15 til 20 ár.

Með réttri notkun á vinklum, skrúfum og öðrum festingum verður flókin og spennandi

Ryðfríar tréskrúfur: Í gagnvarinn við eru notaðar A4 tréskrúfur.

útfærsla einföld í smíðum.

A4 tréskrúfur eru ryðfríar og sýruþolnar.

▼ Sjá einnig festingar og ítarlegar útskýringar á bls. 32.

Klofið flatjárn neðst á staur tryggir góða festingu í steypuna.

Vinkill er notaður til að festa saman grind trépalls.

Þakásankeri tengir saman bita og dregara í trépalli, eins festing fyrir báðar hliðar.

Þakásankeri tengir saman bita og dregara í trépalli hægri og vinstri.

IPA-lamir notaðar t.d. á sorptunnugeymslur.

Vinklar í ýmsum stærðum eru notaðir til að festa saman girðingar.

Bjálkaskó má nota þegar grind trépalls tengist húsi. Þeir eru einnig gagnlegir ef þil í girðingu þarf að vera laust.

Kofaloka - IPA læsing. Þægileg loka sem passar afar vel við ljósan viðinn.

Hurðalamir í stíl. Þessi gerð er sérstaklega hönnuð til að bera þunga hurð .

2011 Sumar 2012 í garðinum

- handbók fyrir garðeigendur Framúrskarandi vörur og þjónusta á hagstæðu verði. Frábær tilboð í gangi allt sumarið. Hafðu það gott með BYKO – alltaf!

• • • • •

Breiddin verslun 515

4200 Breiddin timburverslun 515 4100 Grandi 535 9400 Kauptún 515 9500 Suðurnes 421 7000

• • • •

Akureyri timburverslun Óðinsnesi 460 Akranes 433

4100 Selfoss 480 4600 Reyðarfjörður 470 4200

4860