1821 ΣΤΟ ΒΟΡΕΙΟ ΤΜΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΝΟΥΡΙΑΣ
1
ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΣΤΡΟΥΣ, ΑΡΚΑΔΙΑΣ 2011-2012 Τ.Κ:22001,
ΤΗΛ.2755022204
ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΑΝ: ΚΑΡΚΟΥΛΗ ΚΡΥΣΤΑΛΙΑ ΜΠΟΥΖΙΟΥ ΕΛΕΝΗ ΤΣΙΩΡΟΥ ΕΛΕΝΗ TΣΟΥΡΑΠΗ ΑΠΟΣΤΟΛΙΑ ΧΑΣΑΠΗ ΕΛΕΝΗ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Πρόλογος………………………………………………………………………………………………….…………….…………………...…2 Β’ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗ…………………………………………………………………………………….………….……….……….3 ΜΑΧΗ ΔΟΛΙΑΝΩΝ-ΒΕΡΒΕΝΩΝ…………………………………………………………………..…………………..………….4 ΠΡΑΣΤΟΣ………………,……………………………………………………………………………...……………..……………………5 ΣΙΤΑΙΝΑ………………………………………………………………………………………..…………………..………………….…..6 ΠΑΡΑΛΙΟ…………………………………………………………………………………..………...…………..……………….………7 ΑΓΙΟΣ ΠΕΤΡΟΣ……………………………………………………………………………………..……….…………………………….7 ΚΑΣΤΡΙ……………………………………………………………………………………….……………………..…….…………………8 ΚΟΡΑΚΟΒΟΥΝΙ…………………………………………………………………………………….…………….………….……………8 ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ 1821………………………………………..…………………………….………………….9 Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ 1821…………………………………………………………………………….…………….10 Επίλογος……………………………………………………………………………………………………………..………………….………11
Βιβλιογραφία……………………………………………………..………………………………………………..12
Πρόλογος Στην εργασία αυτή θα κάνουμε μια αναδρομή στο ιστορικό παρελθόν της Ελλάδας και συγκεκριμένα στην περίοδο του 1821. Πιο αναλυτικά θα αναφερθούμε στα γεγονότα τα οποία διαδραματίστηκαν την περίοδο αυτή στην περιοχή μας, το σημερινό Δήμο Βόρειας Κυνουρίας. Η Ελλάδα βρισκόταν υποδουλωμένη για 400 χρόνια στους Τούρκους. Εντός και εκτός των συνόρων της Ελλάδας επικρατούσε μια γενική σύγχυση. Θα ήταν πολύ δύσκολο αν προσπαθούσαμε να περιγράψουμε με λεπτομέρειες τις εξευτελιστικές συνθήκες διαβίωσης των Ελλήνων κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Οι Τούρκοι είχαν καταλάβει την εξουσία, εκτελούσαν όποιον ήταν εναντίον τους, ατίμαζαν, λεηλατούσαν τις περιουσίες των ανθρώπων και με τη συμπεριφορά τους αυτή ταπείνωναν και υποτιμούσαν τον ανυπεράσπιστο και ευάλωτο ελληνικό λαό. Και σαν να μην έφτανε αυτό οι Τούρκοι άρπαζαν τα ελληνόπουλα σε μικρή ηλικία και τα μεγάλωναν με βάση τον πολιτισμό, τα ιδεώδη και τη μουσουλμανική τους θρησκεία. Με αυτό τον τρόπο δημιούργησαν τους γενιτσάρους, οι οποίοι πολεμούσαν με φανατισμό τους Έλληνες. Νωρίτερα στην Ευρώπη είχε εδραιωθεί το κίνημα του Διαφωτισμού. Ο Διαφωτισμός πρωτοεμφανίστηκε στα τέλη του 17 ου αιώνα στην Αγγλία και είχε απήχηση στην Γαλλία τον 18ο αιώνα. Πρόκειται για ένα ιδεολογικό, πνευματικό και πολιτικό κίνημα, από το οποίο επηρεάστηκαν βαθύτατα οι Έλληνες και στο οποίο βασίστηκαν στη συνέχεια για την υλοποίηση της επανάστασής τους. Οι σημαντικότεροι διαφωτιστές οι οποίοι έδρασαν στην Ελλάδα ήταν ο Ρήγας Βελεστινλής ή αλλιώς Φεραίος και ο Αδαμάντιος Κοραής, οι οποίοι με τη δράση, το έργο και την επιμονή τους συντέλεσαν στην πνευματική ανάπτυξη των Ελλήνων και στον αγώνα για την απελευθέρωση τους. Ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός έδωσε στους Έλληνες την ευκαιρία να μορφωθούν, σιγά σιγά να ενθαρρύνουν τη εθνική τους συνείδηση και να προετοιμαστούν ψυχολογικά για το σκληρό αγώνα που τους περίμενε. H εξάπλωση λοιπόν του Νεοελληνικού Διαφωτισμού σε συνδυασμό με τη δημιουργία της Φιλικής Εταιρίας εμψύχωσε τους Έλληνες οι οποίοι είχαν μεγάλη ανάγκη να νιώσουν λίγα ελπιδοφόρα συναισθήματα για να μπορέσουν να εξεγερθούν. Η Φιλική Εταιρία ήταν μια μυστική οργάνωση που ως σκοπό είχε να προετοιμάσει την ελληνική επανάσταση. Δημιουργήθηκε στην Οδησσό της Ρωσίας και σε αυτήν συμμετείχαν σημαντικά πρόσωπα και οπλαρχηγοί του αγώνα της Ελευθερίας. Για να πιστέψει ο ελληνικός λαός πως μπορεί να νικήσει τους Τούρκους, η Φιλική Εταιρία υποστήριζε πως πίσω από αυτήν κρυβόταν μια μεγάλη δύναμη πράγμα που ήταν στην κυριολεξία μεγάλο ψέμα. Έτσι η πρώτη επανάσταση των Ελλήνων πραγματοποιήθηκε από τον Υψηλάντη στο Ιάσιο της Βλαχιάς με την ιδέα ότι, εφόσον δεν υπήρχε μεγάλο τουρκικό στρατιωτικό σώμα εκεί, θα έσπευδαν να βοηθήσουν 3
τους Έλληνες και άλλες δυνάμεις, όπως η Ρωσία. Όμως η επανάσταση αυτή απέτυχε καθώς κανείς δεν βοήθησε τους Έλληνες να την υλοποιήσουν. Ύστερα ακολούθησε μια νέα επανάσταση με κέντρο την Πελοπόννησο που είχε πολύ καλή πορεία καθώς ανακτηθήκαν πάρα πολλά σημαντικά κέντρα και πόλεις της Πελοποννήσου, όπως η Τριπολιτσά. Βέβαια στα γεγονότα που ακολούθησαν δεν έλειψαν τα αντίποινα των Τούρκων σε βάρος των άμαχων ελληνικών πληθυσμών 1. Στην εξέλιξη της ένδοξης ελληνικής επανάστασης συμμετείχαν σε πολύ μεγάλο βαθμό οι Έλληνες που ζούσαν στο σημερινό Δήμο Βόρειας Κυνουρίας. Η συμβολή τους στον αγώνα της απελευθέρωσης από τη πικρή σκλαβιά ήταν πολύ μεγάλη και σημαντική, αφού πολέμησαν και έχασαν τις ζωές τους για να έχουν οι μελλοντικές γενιές το μεγαλύτερο αγαθό, την ελευθερία. Στο παρακάτω πόνημα θα επιχειρήσουμε να παρουσιάσουμε αρχικά τη δράση και τη συμβολή των σημαντικότερων οικισμών του βόρειου τμήματος της Κυνουρίας στη διάρκεια της Ελληνικής επανάστασης(1821) και στη συνέχεια θα αναφερθούμε στην ενδυμασία και την κοινωνική ζωή της περιοχής την αντίστοιχη περίοδο. Β’ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ( ΆΣΤΡΟΣ 29 ΜΑΡΤΙΟΥ 1823 ) 2 Κατά την διάρκεια των επαναστατικών εξεγέρσεων των Ελλήνων πραγματοποιήθηκαν τρεις Εθνοσυνελεύσεις. Η Α΄ Εθνοσυνέλευση συνήλθε στην Επίδαυρο την 1η Ιανουαρίου του 1822, η Β΄ Εθνοσυνέλευση στο Άστρος στις 29 Μαρτίου του 1823 και η Γ΄ Εθνοσυνέλευση στην Τροιζήνα στις 5 Μαΐου του 1827. Ως τόπος για την πραγματοποίηση της Β’ Εθνοσυνέλευσης αρχικά είχε ορισθεί το Ναύπλιο αλλά τελικά απορρίφθηκε, διότι θεωρήθηκε από πολλούς ως τόπος άσκησης μεγάλης επιρροής του Κολοκοτρώνη. Στο τέλος, η Β΄ Εθνοσυνέλευση πραγματοποιήθηκε στο Άστρος ή αλλιώς στα Αγιαννίτικα Καλύβια 3, επειδή θεωρούταν ως ουδέτερος τόπος καθώς δεν ήταν επηρεασμένος από καμία κομματική φατρία. Στην περιοχή αυτή συγκεντρώθηκαν 150 πληρεξούσιοι ή παραστάτες και υπήρχαν 6.000 στρατιώτες οι οποίοι ήταν υπεύθυνοι για την διατήρηση της τάξης. Στην διπλανή Μελιγού ή Μελιγγίτικα Καλύβια υπήρχαν οι κλεφτοκαπεταναίοι, οι οποίοι κυκλοφορούσαν μαζί με 40 πληρεξούσιους και 800 στρατιώτες έτοιμους για πόλεμο. Έτσι, στις 29 Μαρτίου συγκεντρώθηκαν 10.000 άτομα περίπου, οι οποίοι αποτελούνταν από πολιτικούς, στρατιωτικούς, εμπόρους, ντόπιους και ξένους. Πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης ήταν ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, ο οποίος προερχόταν από την ιστορική οικογένεια των Μαυρομιχαλέων και ήταν οπλαρχηγός και πρωθυπουργός της Ελλάδας. Η Β΄ Εθνοσυνέλευση έγινε στο εσωτερικό του Μουσείου Καρυτσιώτη και μέχρι το τέλος της είχε αναθεωρηθεί το ¨Προσωρινό πολίτευμα της Ελλάδας¨ το οποίο είχε ήδη ψηφισθεί στην Α΄ Εθνοσυνέλευση.
1 «Νεότερη και σύγχρονη Ιστορία», βιβλίο ΟΔΕΒ, Αθήνα 2011, σσ 23-25,28,34,36,10-11.
2 Κακαβούλιας Ι., "Η Β’ εν Άστρει Εθνική Συνέλευσις των Ελλήνων", Αθήναι, 1953.
3 Φλούδας Ν., "Ιστορικά Αγ. Ιωάννου Θυρέας",Αθήνα,1939.
Στην Β΄ Εθνοσυνέλευση επίσης καταργήθηκε η τοπική διοίκηση και την εξουσία ανέλαβε η ενιαία κυβέρνηση, η οποία χωρίστηκε σε βουλευτικό, εκτελεστικό και δικαστικό σώμα. Η Τρίπολη ήταν πλέον η έδρα της Ελλάδας, απ’ όπου θα δίνονταν όλες οι εντολές και θα έπαιρναν τις πιο σημαντικές αποφάσεις. Τέλος, αποφάσισαν τα χρώματα της ελληνικής σημαίας να είναι το κυανό και το λευκό. Στο ανανεωμένο Σύνταγμα αναγνωρίζονταν τα δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη, διασφαλίστηκε η ελεύθερη εκπαίδευση, βρέθηκαν λύσεις σε διάφορα θέματα περί θρησκείας και νομιμοποιήθηκε η ελευθεροτυπία, η οποία όμως δε θα ξεπέρναγε κάποια συγκεκριμένα όρια. Ένα αξιοσημείωτο θέμα ήταν και η πώληση των εθνικών κτημάτων σε χαμηλή τιμή το οποίο αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί αλλά αρκετοί δεν συμφώνησαν. Ένας από αυτούς ήταν ο Μιχαήλ Κομητάς, ο οποίος ήταν πληρεξούσιος της Καρύταινας και μαζί με πολλούς εξοργισμένους αγωνιστές αντέδρασαν σε αυτή την απόφαση, η οποία τελικά αποσύρθηκε με την επέμβαση του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Ένα σημαντικό γεγονός της Β΄ Εθνοσυνέλευσης που αξίζει να σημειωθεί είναι η διάταξη του Νέου Συντάγματος, το οποίο όριζε πως η Ελλάδα είναι ένα αυτόνομο και ανεξάρτητο έθνος και με αυτόν τον τρόπο αποδεικνύεται πως οι Έλληνες δεν συμβιβάζονται, όταν θίγονται θέματα ελευθερίας. Υπήρξαν πολλές απόπειρες για αιφνιδιαστική επίθεση εναντίον των πολιτικών, οι οποίες καταλύθηκαν από τον Κολοκοτρώνη. Ως η πιο κορυφαία στιγμή της Εθνοσυνέλευσης θεωρείται η συμφιλίωση του Κολοκοτρώνη με τους πολιτικούς και η συμφωνία τους στα πρακτικά και στην Διακήρυξη προς την Υφήλιο παρά τις όποιες διαφορές τους. Ένα δυσάρεστο και άσχημο γεγονός που συνέβη κατά την Β΄ Εθνοσυνέλευση ήταν ο παρ’ ολίγον εμφύλιος σπαραγμός μεταξύ πολιτικών και στρατιωτικών αλλά τελικά τα πράγματα ηρέμησαν χάρη στην μεγαλοψυχία του Κολοκοτρώνη, ο οποίος υποχώρησε. Με αυτόν τον τρόπο απέδειξε την ανωτερότητά του και ότι έχει την προσωπικότητα ενός μεγάλου άνδρα. Τα συμπεράσματα που μπορεί ο κάθε άνθρωπος να διατυπώσει μετά τη Β΄ Εθνοσυνέλευση είναι ότι μετά από πολλά χρόνια σκλαβιάς βασάνων και μαρτυριών οι Έλληνες συζήτησαν για τα προβλήματα που τους απασχολούσαν και τελικά κατάφεραν να πάρουν κάποιες αποφάσεις για το μέλλον του λαού. Τέλος, στην εποχή της επανάστασης του 1821 είχε δημιουργηθεί μία σχολή στην περιοχή μας που είχε σκοπό την μόρφωση των νέων και την προετοιμασία τους για την ζωή. Ήταν το Μουσείο Καρυτσιώτη. Επίσης λειτούργησε και ως οικοτροφείο. Στον μαντρότοιχο διακρίνονταν χωρίσματα που αντιστοιχούν σε μικρά δωμάτια, ένα για κάθε μαθητή. Η ανάπτυξη της Σχολής άρχισε κυρίως μετά την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα και εκεί φαίνεται η μεγάλη σημασία που είχε. Σήμερα λειτουργεί ως μουσείο στο οποίο στεγάζονται διάφορα ευρήματα από την αρχαιότητα, τα οποία βρέθηκαν στην περιοχή του Άστρους. ΜΑΧΗ ΔΟΛΙΑΝΩΝ – ΒΕΡΒΕΝΩΝ4 Τα Βέρβενα είναι ένα μικρό χωριό χτισμένο στις βόρειες πλαγιές του Πάρνωνα σε υψόμετρο 1169 μέτρα .Εκεί κατοικούσαν οι Βερβένοι από τους οποίους υποστηρίζεται ότι πήρε το όνομά του το χωριό. Στην Επανάσταση του 1821 τα Βέρβενα έπαιξαν σημαντικό ρόλο λόγω της στρατιωτικής τους θέσης .Αποτελούσαν
4 ¨Βέρβενα¨ , Εκδ.κοινότητας Βερβένων, 1993, σσ.16-19 και 27-36.
5
σημαντικό προπύργιο των Ελλήνων, ενώ επίσης ήταν το πρώτο οργανωμένο και νικηφόρο στρατόπεδο της επανάστασης. Όταν ξεκίνησε η Επανάσταση, ο Κολοκοτρώνης όρισε αρχηγό των Βερβένων τον Κωνσταντίνο Καράμπελα, γιο του κλεφτοκαπετάνιου Θανάση Καράμπελα. Επίσης ενεργό συμμετοχή στην Επανάσταση έπαιξε ο Βερβενιώτης Παναγιώτης Σκορδής ο οποίος ήταν μυημένος στην Φιλική Εταιρία και κατάφερε να πάρει το σώμα του Αθανάσιου Διάκου από τους Τούρκους. Στα Βέρβενα συγκεντρώθηκαν και αγωνιστές από την Κυνουρία, την Τεγέα και ένα μέρος του τμήματος της Λακωνίας, συγκεντρώνοντας για τον Κολοκοτρώνη ένα στρατό δύο χιλιάδων πολεμιστών . Στα Βέρβενα επίσης ήταν και το φροντιστήριο τροφίμων του Αγώνα, στα σπίτια του Κρητικού.Σημαντικοί αγωνιστές της Επανάστασης που κατάγονταν από το στρατόπεδο των Βερβένων ήταν ο Αναγνώστης Κουδάκης, ο Παναγιώτης Ζαφειρόπουλος, ο Λάμπρος Ριζιώτης,ο Παναγιώτης Γιατράκος Αντρέας και ο Κυριάκος Μαυρομιχάλης, ο Δημήτρης Καραμάνος, ο Παναγιώτης Βαρβιτσιώτης και τρεις επίσκοποι ο Βρεσθένης Θεοδώρητος, ο Έλους Άνθιμος και ο Μελιτίνης Ιωακείμ .Από τα Βέρβενα πέρασαν όλοι οι Καπεταναίοι και οι προύχοντες της Πελοποννήσου . Στις 12 Μαΐου 1821 ο Μουσταφά Μπεής εκστρατεύει κατά του Βαλτετσίου που όμως κατατροπώνεται και έτσι εφαρμόζει το σχέδιο καταστροφής του στρατοπέδου των Βερβένων. Στις 18 Μαΐου οι τουρκικές δυνάμεις εκστρατεύουν από την Τρίπολη κατά των Βερβένων με δύναμη περίπου οκτώ χιλιάδων αντρών. Στις Ρίζες χωρίζει το στράτευμά του σε 3 μέρη. Το πρώτο θα καταλάμβανε το βόρειο τμήμα των Βερβένων ,το δεύτερο με επικεφαλή τον Μουσταφά Μπέη κατευθύνθηκε προς τα Δολιανά και το τρίτο στο Δραγούνι. Παρ’ όλο που η μάχη στο Δραγούνι χάθηκε στα Δολιανά, οι Τούρκοι γνώρισαν μεγάλη αντίσταση. Το δεύτερο τμήμα με τον Μουσταφά Μπέη πριν φτάσει στα Δολιανά έπρεπε να περάσει από την διάβαση της Χολεβάς, όπως και έκανε και ύστερα έφτασε στο ύψωμα Λούβρος όπου και ύψωσε την τουρκική σημαία. Λιγοστοί Έλληνες που βρίσκονταν εκεί ήταν έτοιμοι να σημάνουν συναγερμό για επίθεση. Ένας Μανιάτης που αψήφησε τον θάνατο σκοτώνει τους δύο Τούρκους μπαϊραχτάρηδες και ανεβάζει την ελληνική σημαία γεγονός που ενθάρρυνε τους Έλληνες οι οποίοι άρχισαν να καταδιώκουν τους Τούρκους οι οποίοι πανικόβλητοι άρχισαν να τρέχουν προς τα Δολιανά. Το τμήμα που είχε φτάσει στα Βέρβενα μην μπορώντας να κάνει τίποτα για την κατάληψή τους, περίμενε να επιστρέψουν και τα άλλα δύο μέρη . Παρ’ όλο που το τμήμα του Δραγουνίου έφτασε, οι Τούρκοι μην μπορώντας να ανακόψουν την ορμή των Ελλήνων μαχητών περιορίστηκαν σε παρενόχληση και καθήλωσή τους. Η μάχη στα Βέρβενα συνεχίζεται υπέρ των Ελλήνων που τρέπουν τους Τούρκους σε φυγή, οι οποίοι κατευθύνονται προς τα Δολιανά. Στα Δολιανά ο Νικηταράς εκμεταλλευόμενος αυτή την κατάσταση μπήκε αρχηγός στο σώμα των Ελλήνων σκοτώνοντας τόσο πολλούς Τούρκους που πήρε το προσωνύμιο Τουρκοφάγος. Η καταδίωξη των Τούρκων συνεχίστηκε αφήνοντας πολλούς νεκρούς και δύο κανόνια. Οι Τούρκοι, που κατάφεραν να ξεφύγουν, έφτασαν στην Τρίπολη. Οι υπόλοιποι χτυπήθηκαν στα πηγαδάκια από τους οπλαρχηγούς Ντελίκα και Ντρούλια. Η ανάμνηση αυτής της μάχης είναι έντονη στα δύο αυτά χωριά. Μέχρι και σήμερα στις περιοχές αυτές γίνονται αναπαραστάσεις των γεγονότων. Αργότερα στις 27 Ιουλίου 1825 ο Ιμπραήμ πασάς επιχειρεί με 8.000 στρατιώτες να καταλάβει τα Βέρβενα, αφού πρώτα διαίρεσε το στρατό του σε τρία μέρη. Με αυτό τον τρόπο προσπάθησε να περικυκλώσει το χωριό για να το καταλάβει πιο εύκολα. Το πρώτο σώμα κατευθύνθηκε προς το Δραγούνι, το δεύτερο προς τη Χολεβά και το τρίτο ερχόταν από το μέρος του Μαυρικίου. Παράλληλα η ελληνική
κυβέρνηση είχε διορίσει ως αρχηγούς του στρατοπέδου των Βερβένων τον Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη και τον Δημήτριο Υψηλάντη. Μαζί τους ήταν ένα σώμα 3.000 αντρών από διάφορα μέρη της Πελοποννήσου και γενικότερα ολόκληρης της Ελλάδας, το οποίο περίμενε τον εχθρό έξω από το χωριό με σκοπό να το προστατεύσουν. Παράλληλα οι Έλληνες ήρθαν σε σύγκρουση με τους Αιγύπτιους στη Χολεβά. Στο μέρος εκείνο έσπευσαν ο Κολοκοτρώνης με τον Υψηλάντη για να βοηθήσουν τους Έλληνες όμως δεν κατάφεραν να δώσουν καμία διαταγή για να τους σώσουν από το τουρκικό στράτευμα. Στο τέλος εξαιτίας του θάρρους μερικών αγωνιστών κατάφεραν να απεγκλωβιστούν. Ο κύριος αγωνιστής ήταν ο Ανδρέας Κονδάκης ο οποίος μαζί με ακόμα λίγους Έλληνες οχυρώθηκαν στον Πύργο του Παπακωνσταντίνου όπου κατάφεραν να αναχαιτίσουν τους εχθρούς. Στο τέλος, οι Τουρκοαιγύπτιοι εγκατέλειψαν το χωριό αφήνοντας 60 νεκρούς και πολλούς πληγωμένους. ΠΡΑΣΤΟΣ/ΤΣΑΚΩΝΙΑ5 Ο Πραστός, πρωτεύουσα της Τσακωνιάς, βρίσκεται 20 χιλιόμετρα μακριά από τον Άγιο Ανδρέα και είναι χτισμένος σε αμφιθεατρικό σχήμα στον Πάρνωνα για αμυντικούς λόγους. Είναι τοποθετημένος σε ύψος 750 μέτρων. Φημίζεται για τον παραδοσιακό χαρακτήρα του, ο οποίος είναι λιτός και απλός και είναι γνωστός για τα δάση του από έλατα και καστανιές. Από την εποχή της τουρκοκρατίας η συμβολή των Τσακώνων στην αντίσταση κατά του Τούρκου κατακτητή ήταν σημαντική. Το φιλελεύθερο φρόνιμα τους εκφράστηκε στην συνεισφορά Τσακώνων κλεφτών "των αετών του Μαλεβού", όπως χαρακτηρίζονταν. Ιστορικές πηγές καταγράφουν τη δράση του αρχικλέφτη Ζαχαρία Μπαρμπιτσιώτη και των κλεφτών Α.Τσακώνη, Καλλιοντζή, Γκιόρα, Π.Ρέππα, Γ.Μιχαλάκη, που προξενούσαν τρομερές καταστροφές στους Τούρκους με τις ξαφνικές τους επιθέσεις. Στην περίοδο της επανάστασης του 1821 αξιόλογη ήταν η προσφορά των Τσακώνων αγωνιστών, του καπετάν Γιωργάκη Μανωλάκη και του Μανώλη Δούνια, που συμμετείχαν στην πολιορκία της Μονεμβασιάς και της Τριπολιτσάς αντίστοιχα. Εκτός όμως της προσφοράς των αγωνιστών, σπουδαία ήταν και η προσφορά των κληρικών της Τσακωνιάς. Ο Επίσκοπος Ρέοντος και Πραστού ήταν μεγάλη μορφή της εκκλησίας που κράτησε ενωμένους τους Τσάκωνες. Ο Ιωάσαφ, ηγούμενος της Ορθοκωστάς ήταν ένας από τους σημαντικότερους συντελεστές της επανάστασης της Τσακωνιάς, αφού εξόπλιζε και τροφοδοτούσε τα στρατιωτικά σώματα από το μοναστήρι. Ο Νεόφυτος ο τελευταίος από τους κληρικούς, που κατάγονταν από το Παλαιοχώρι, ήταν ενεργό μέλος και σκοτώθηκε πολεμώντας τους Τούρκους, στις πρώτες μάχες του Άργους, το1821. Και οι πολιτικοί με τη σειρά τους συνέβαλλαν στον αγώνα. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα του Γιαννούλη Καραμάνου ο οποίος για την προσφορά του φυλακίστηκε στην Τριπολιτσά, ο γιος του Γιαννούλη και μέλος της φιλικής εταιρίας, ο Αναγνώστης και ο Κωνσταντίνος Τροχάνης, ο Κώστας Χατζηπαναγιώτης ή Πολίτης, ο Ν.Μπεκύρος, ο Θεόδωρος Γούλελος και ο πολιτικός σύμβουλος επαρχίας Πραστού Παναγιώτης Μερίκας. Αρκετοί από αυτούς συνέχισαν την προσφορά τους μετά την απελευθέρωση ως πολιτικοί. 5 Συμεωνίδης Χ., "Οι Τσάκωνες και η Τσακωνιά", Θεσσαλονίκη, 1972 και Παπαγεωργίου Γ., "Η ιστορία του Πραστού", Αθήναι, 1970.
7
Ο Πραστός την περίοδο του 1826 πυρπολήθηκε από τον Ιμπραήμ και έτσι ακολούθησε η ερήμωσή του καθώς οι κάτοικοί του μεταφέρθηκαν στο γειτονικό Λεωνίδιο. Εκεί μετέφεραν τις περιουσίες τους και έκτισαν τα αρχοντικά τους. Επιπλέον στον Πραστό υπάρχουν αρκετές παλιές εκκλησίες με πιο γνωστή αυτή της Παναγίας, η οποία ήταν η παλιά μητρόπολη, με υπέροχη θέα σε όλη την γύρω περιοχή. Δίπλα στην εκκλησία βρίσκεται η προτομή ενός αγωνιστή της επανάστασης, του Μανώλη Δούνια, ο οποίος συμμετείχε στην άλωση της Τριπολιτσάς στις 23 Σεπτεμβρίου 1821. Την περίοδο της ελληνικής επανάστασης ο πληθυσμός του Πραστού ανερχόταν στους 7.000 και είχαν αναπτυχθεί εμπορικές σχέσεις με την Κωνσταντινούπολη, την Ρωσία, την Τουρκία, την Αίγυπτο και την Γαλλία. Η οικονομία του Πραστού ήταν ιδιαίτερα αναπτυγμένη και ο τρόπος μεταφοράς των εμπορευμάτων ήταν με καράβια που ανήκαν στους Πραστιώτες εμπόρους. Τέλος, οι εφοπλιστές του Πραστού προσέφεραν πολλά χρήματα για τον αγώνα των Ελλήνων εναντίον των Τούρκων τα οποία βοήθησαν αρκετά. ΣΙΤΑΙΝΑ6 Η Σίταινα, ένα από τα παραδοσιακά χωριά της Τσακωνιάς, εντοπίζεται στις βιορειοανατολικές πλαγιές του Πάρνωνα. Χαρακτηρίζεται από τους Αρκάδες ως ένας ιστορικός τόπος, καθώς οι κάτοικοί της έλαβαν μέρος στην επανάσταση του 1821.Ο Δημήτρης Καλιοντζής ο Σιταινιώτης, ένας από τους πιο ονομαστούς κλέφτες του Μοριά, έδρασε στην περιοχή της Σίταινας. Οι Σιταινιώτες είχαν ως εργασία την κτηνοτροφία και την γεωργία. Σε κάθε σπίτι υπήρχε ένας μικρός καλοφτιαγμένος στάβλος για να κατοικούν τα οικόσιτα ζώα, Στις ρίζες ενός πελώριου βράχου ,ανατολικά της Σίταινας, έχει κτιστεί το ξωκλήσι της Παναγίας της Ζάγγολης. Το ξωκλήσι αυτό πήρε την ονομασία του από την θέση στην οποία είναι κτισμένο, την θέση Ζάγγολη. Στην ίδια περιοχή κοντά στο εξωκλήσι διασώζεται μέχρι σήμερα το ερειπωμένο κάστρο και το ταλαιπωρημένο εκκλησάκι του Σωτήρος. Πολλοί λάτρεις του ορεινού οικισμού πιστεύουν ότι πριν πολλά χρόνια, σε αυτόν τον ιδιαίτερο φυσικό χώρο, ασκούνταν η πίστη της χριστιανικής θρησκείας και αποτέλεσε τόπο για να προσεύχονται οι κληρικοί και οι μοναχοί. ΠΑΡΑΛΙΟ ΑΣΤΡΟΣ7 Κατευθυνόμενοι νότια του Άστρους μπορεί κανείς να αντικρίσει το Παράλιο Άστρος. Το Παράλιο χτισμένο στην περιοχή μιας μικρής χερσονήσου αστεροειδούς σχήματος ,την οποία οι ντόπιοι αποκαλούν ‘’νησί’’θεωρείται από πολλούς επισκέπτες της Αρκαδίας ως το σημαντικότερο θερινό θέρετρο της. Η χερσόνησος αυτή καταλαμβάνεται από μικρό ύψωμα στην κορυφή του οποίου δεσπόζει το μεσαιωνικό
6 ¨Ιστορικά και παραδόσεις της Σύταινας¨, εκδ.Ένωσης Σιταινιωτών ο ''Άγιος Ιωάννης'', 1991,σσ.60-72 και Σαραντακης Π., ¨Αρκαδία: τα μοναστήρια και οι εκκλησίες της. Οδοιπορικό 10 αιώνων¨ ,Αθήνα, 2000, σσ.177178.
7 Φάκλαρης Π., "Αρχαία Κυνουρία", Θεσσαλονίκη, 1985
κάστρο. Το κάστρο αυτό ήταν φρούριο και η θέση του, του έδινε τη δυνατότητα οπτικής επαφής με την ακρόπολη των Μυκηνών, το κάστρο της Ωριάς και το κάστρο του Οριοντά ή Ρέοντα. Το φρούριο αυτό τελειοποιήθηκε με την μορφή κάστρου το 1256 μ.Χ. από τον Γουλιέλμο Βιλεαρδουίνο. Κατά τα χρόνια της ελληνικής επανάστασης του 1821 οι αδερφοί Ζαφειροπούλου επέστρεψαν στην πατρίδα τους με σκοπό την επισκευή του κάστρου. Ήταν τρία αδέρφια ,που κατάγονταν από εύπορη οικογένεια και έμεναν στο εξωτερικό και επιθυμούσαν να βοηθήσουν τους Έλληνες στην επανάστασή τους ενάντια στους Τούρκους. Το μεσαιωνικό κάστρο κατάφερε και αντιμετώπισε νικηφόρα το στρατό του Ιμπραήμ το 1826, παρ’ όλα αυτά καταστράφηκε ο παραθαλάσσιος οικισμός του Παραλίου. Μετά την αναχώρηση του Ιμπραήμ από την Ελλάδα το 1828, η οικονομική ανάπτυξη του οικισμού ξανάρχισε να αναπτύσσεται . Σήμερα στο χώρο του κάστρου μπορεί κανείς να διακρίνει την πύλη ,το πυροβολείο και το εξωτερικό τείχος, διατηρημένα, όλα σε καλή κατάσταση. ΆΓΙΟΣ ΠΕΤΡΟΣ8 Στο Δήμο Βόρειας Κυνουρίας, στις πλαγιές του Πάρνωνα, υπάρχει ο Άγιος Πέτρος, ο οποίος βρίσκεται 34 χιλιόμετρα μακριά από την Τρίπολη. Η χλωρίδα της περιοχής αποτελείται από καστανιές, καρυδιές, κερασιές, αχλαδιές, μηλιές, βελανιδιές, πουρνάρια και πλατάνια και ο πληθυσμός του ανέρχεται στους 1.300. Στην περιοχή του Αγίου Πέτρου δεσπόζει ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της περιοχής, ο Πύργος του Αγά. Ο Πύργος του Αγά είναι μία οχυρή κατοικία που κτίστηκε στα μέσα του 18ου αιώνα. Ο Άγιος Πέτρος έλαβε δραστική θέση στην μάχη του 1821. Κατά την ελληνική Επανάσταση, ο Αναγνώστης Κοντάκης ήταν επικεφαλής 48 Αγιοπετριτών και βοήθησε στην άλωση της Τριπολιτσάς. Πολλοί κάτοικοι του χωριού πολέμησαν στο Βαλτέτσι, στα Δολιανά και στα Βέρβενα. Δυστυχώς ο Άγιος Πέτρος καταστράφηκε από τον Ιμπραήμ. Κοντά στον Άγιο Πέτρο είναι κτισμένο το μοναστήρι της Μαλεβής. Η μονή αυτή προσφέρει φιλοξενία στους μοναχούς, τις μοναχές και τους επισκέπτες που επέλεξαν αυτό τον τόπο προσευχής και ηρεμίας. Στα χρόνια της Επανάστασης ο ηγούμενος της μονής, Καλλίνικος Τσαμούρης, γίνεται μέλος της Φιλικής Εταιρείας και εξαιτίας της εμπειρίας του στην ιατρική βοηθάει τους τραυματίες και τον Δημήτριο Υψηλάντη που κατέφυγε στο μοναστήρι για να αναρρώσει μετά από μια εξουθενωτική φυματίωση, από την οποία υπέφερε καιρό. Το μαρτύριο του μοναστηρίου δεν σταματά στην καταστροφή του από τον Ιμπραήμ το 1826. Στα χρόνια της κατοχής όλη η περιοχή υπέστη βομβαρδισμούς και καταστράφηκαν περιουσίες των κατοίκων του χωριού. ΚΑΣΤΡΙ9 Το Καστρί βρίσκεται σε ύψος 950 μέτρων στο βουνό του Πάρνωνα. Γύρω του υπάρχουν δάση από καστανιές, πλατάνια και κερασιές και έχει απόσταση 25 χιλιομέτρων από την Τρίπολη. Η παλιά ονομασία του είναι Άγιος Νικόλαος και είναι 8 Φάκλαρης Π., "Αρχαία Κυνουρία", Θεσσαλονίκη, 1985
9 Τόγιας Β., "Τα Καστρίτικα (της Κυνουρίας)" , Πνευματικό Κέντρο Κυνουρίας, Αθήνα, 1997.
9
ένα σύμπλεγμα επτά ετών. Οι κάτοικοί του ασχολούνται με την γεωργία (με την παραγωγή κάστανου κυρίως) και την κτηνοτροφία. Βορειοανατολικά του χωριού βρίσκεται ο ποταμός Τάνος και το μοναστήρι του Τίμιου Προδρόμου, το οποίο ιδρύθηκε τον 12ο αιώνα και πολλοί πιστεύουν πως είναι από τα παλαιότερα μοναστήρια της Πελοποννήσου. Κατά την ελληνική επανάσταση του 1821 το μοναστήρι χρησιμοποιήθηκε σαν καταφύγιο και σαν ορμητήριο κατά του Ιμπραήμ. Χρήσιμος ήταν και ο νερόμυλός του, ο οποίος άλεθε πυρίτιδα. Επίσης πολιορκήθηκε δύο φορές με αποτυχία από τον Ιμπραήμ και ο οικισμός προσέφερε αρκετά χρήματα για την αναστήλωση ορισμένων μοναστηριών της περιοχής. ΚΟΡΑΚΟΒΟΥΝΙ10 Σημαντικό ρόλο στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 έπαιξε το Κορακοβούνι Αρκαδίας. Ο οικισμός αυτός φτιάχτηκε με την προσπάθεια των κατοίκων του Ορεινού Κορακοβουνίου να προσεγγίσουν την θάλασσα. Έχει γίνει γνωστό λόγω μιας μεγάλης προσωπικότητας όπου έδρασε στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος μετά το 1821,τον Φιλικό Γεώργιο Λεβέντη. Ο Φιλικός Λεβέντης μεγάλωσε στην Ύδρα σε μία πλούσια οικογένεια και τελείωσε τις σπουδές του στη Μολδαβία. Έγινε μεταφραστής ενός Τσάρου και έπειτα έλαβε το χρέος του διευθυντή στο ρωσικό προξενείο της Μολδαβίας. Έμεινε γνωστός στην Ελληνική Ιστορία, καθώς μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία το 1817 και αλληλογραφούσε συστηματικά με οπλαρχηγούς και ηγέτες από την Σερβία και την Βουλγαρία. Ο Λεβέντης είχε οργανώσει λαμπρά σχέδια για να βοηθήσει την Ελλάδα στην Επανάσταση, και για τον λόγο αυτό έδωσε μεγάλο χρηματικό ποσό από την περιουσία του, για να οδηγηθεί ο Καραγεόργεβιτς στην Σερβία. Μάταια όμως έγινε αυτή η προσπάθεια, αφού δολοφόνησε τον Καραγεόργοβιτς ένας Ρώσος ηγεμόνας, με σκοπό να μην πραγματοποιηθεί το μεγαλοφυιές σχέδιο του Ήρωα του Κορακοβουνίου. Επιπλέον, μετά από δωρεά χρημάτων του Λεβέντη, σπούδασαν πολλοί Έλληνες και επίσης ενισχύθηκε το έργο της Φιλικής Εταιρείας. Στην Β' Εθνοσυνέλευση γύρισε στην πατρίδα του και ανέλαβε σημαντικές θέσεις στα πολιτικά δρώμενα της περιοχής. Τέλος, πέθανε πάμφτωχος αφήνοντας πίσω του μία Ιστορία που καθοδηγεί τους Αρκάδες και τους συμπατριώτες του.
ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ 182111 Πολλά μπορούν ν α ειπωθούν και για την ενδυμασία των κατοίκων της περιοχής της βόρειας Κυνουρίας στην περίοδο της ελληνικής επανάστασης. Τα άτομα που είχαν την εξουσία στα χέρια τους αλλά και οι ντόπιοι φορούσαν ιδιαίτερη ενδυμασία για να ξεχωρίζουν από τους κατοίκους των άλλων περιοχών. Οι τσολιάδες φορούσαν μία στολή, η οποία αρχίζει από ένα κόκκινο φέσι, τυλιγμένο γύρω από την βάση με 10 Φάκλαρης Π., "Αρχαία Κυνουρία", Θεσσαλονίκη, 1985.
11 Φάκλαρης Π., "Αρχαία Κυνουρία", Θεσσαλονίκη, 1985
μαντιλοδεσιά. Στο σώμα φορούσαν εσωτερικά το άσπρο πουκάμισο, το οποίο ήταν πάντα ξεκούμπωτο και ανοιχτό μπροστά στο στήθος. Πάνω από το πουκάμισο φορούσαν το γιλέκο και ύστερα την φέρμελη με δύο αράδες ασημοκέντητα μεγάλα κουμπιά. Αργότερα η φέρμελη αντικαταστάθηκε από το μεϊντάνι, με την διαφορά ότι τα μανίκια βρίσκονταν πίσω σταυρωτά στις πλάτες. Την ενδυμασία συμπλήρωνε επίσης η φουστανέλα, η οποία ήταν καθιερωμένη τότε σε όλη την Ελλάδα. Στους καπεταναίους και τους γέροντες ήταν μακριά μέχρι το γόνατο και με πολλές πτυχές, ενώ στα παλικάρια ήταν ελαφριά κοντή και με λιγότερες δίπλες. Την φουστανέλα επίσης την χρησιμοποιούσαν και για να σκουπίζουν το πρόσωπό τους και τα χέρια τους, τον σουγιά τους και καμιά φορά τα άρματά τους. Τα πόδια τους τα σκεπάζανε ως πάνω με άσπρες κάλτσες, τις βλαχόκαλτσες και στα πόδια τους φορούσαν τσαρούχια με φούντα. Η φορεσιά τελειώνει με τον ντουλαμά που τον ρίχνανε πάνω τους, όταν έκανε κρύο, ενώ όταν έκανε πολύ κρύο φορούσανε τις φλοκάτες, τις οποίες χρησιμοποιούσαν επίσης ως στροφίδι ή σκέπασμα. Μέρος της κύριας φορεσιά τους αποτελούσε το σελάχι, οπού εκεί έβαζαν και τα προσωπικά τους αντικείμενα. Εκεί τοποθετούσαν και τα φουσέκια για τα ντουφέκια τους .Στην αριστερή μεριά ήταν τα φυσεκλίκια και μια θήκη για τις τσακμακόπετρες. Στην δεξιά μεριά βρισκόταν η πέτσινη καπνοσακούλα τους και όλα αυτά τα έδεναν με ασημένια ζωστάρια. Δύο γατζούδια υπήρχαν μπροστά από τα γόνατά τους. Πολλοί φορούσαν κουρέλια αλλά πάντα είχαν μαζί τα άρματά τους. Επίσης στην ενδυμασία αυτή υπήρχε το χαρμπί-οβελός, δηλαδή η έξω θήκη του σελαχιού ,το οποίο χρησιμοποιούτανε ως βέργα για το γέμισμα των κουμπούρων ή ως φονικό όπλο και αυτό ήταν κοφτερό και μυτερό. Στο εξωτερικό του σελαχιού ήταν πιασμένο το γιαταγάνι που ήταν ένα μαχαίρι από ατσάλι .Η θήκη που τοποθετούσαν το γιαταγάνι ήταν από τομάρι αγριομερινού ή φιδιού .Στην μέση κάθε πολεμιστή βρισκόταν το δίκοπο μικρό μαχαίρι ,το οποίο το χρησιμοποιούσαν οι Τούρκοι σε μεγαλύτερο ποσοστό σε σχέση με τους Έλληνες και από τους Έλληνες το είχαν κυρίως οι καπεταναίοι ,διότι ήταν συμβολικό. Επιπλέον από αριστερά είχαν την πάλα με την οποία μπορούσαν να κόψουν έναν άνθρωπο στα δύο. Η θήκη της στολιζότανε από ερπετά και λιοντάρια. Τέλος το πιο γνωστό όπλο στην διάρκεια των επαναστάσεων ήταν το τουφέκι ή αλλιώς το γνωστό καριοφίλι. Τα καριοφύλια ξεχώριζαν με βάση την κάννη ,τις φωτιές , το μάκρος και τα παφίλια. Η ενδυμασία των γυναικών εκείνη την εποχή ήταν πιο λιτή από αυτή των αντρών και πήρε το όνομα ‘Βλάχα’ .Η στολή αποτελούνταν από μια φούστα, που έφτανε μέχρι τον αστράγαλο, το μεσοφόρι καθώς και μακριές κάλτσες που κάλυπταν τα πόδια τους. Επίσης στο επάνω μέρος φορούσαν την τραχηλιά και από έξω είχαν τον μαντινέ. Μερικές γυναίκες έβαζαν και ζωνάρι στη μέση. Ακόμη έβαζαν στο κεφάλι τους ένα μαντήλι με το οποίο έπιαναν τα μαλλιά τους. Oι αρχοντόβλαχες κρεμούσαν στο μαντήλι και φλουριά και με αυτό τον τρόπο δηλωνόταν η πλούσια καταγωγή τους .Επίσης όλες οι γυναίκες έδεναν στη μέση τους την κεντητή ποδιά τους η οποία, αν είχε λευκό χρώμα, ήταν κεντημένη με κόκκινη κλωστή, ενώ αν ήταν μπλε, ήταν κεντημένη με άσπρη κλωστή. Το χειμώνα που είχε τσουχτερό κρύο και οι γυναίκες αναγκάζονταν να βγαίνουν από το σπίτι για διάφορες δουλειές φορούσαν το γελέκι, το οποίο τις προστάτευε και τις ζέσταινε από την βαρυχειμωνιά. Όσο για τα παπούτσια τους φορούσαν τσαρούχια, τα οποία φτιάχνονταν από δέρματα ζώων και η διαφορά που είχαν με αυτά των αντρών είναι ότι δεν είχαν φούντα. H KOINΩNIA ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ 1821 11
Η κοινωνία την περίοδο του 1821 στην περιοχή της τωρινής βόρειας Κυνουρίας ήταν ιεραρχημένη, όπως ακριβώς και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Οι προεστοί που ήταν λιγοστοί σε αριθμό, κατείχαν την εξουσία, διοικούσαν τις ελληνορθόδοξες κοινότητες, συγκέντρωναν τους φόρους από τους ανθρώπους και τα έσοδα από τα τσιφλίκια, ενώ επίσης έπαιρναν μέρος και από τις περιουσίες και τα υπάρχοντα των ανθρώπων. Όλα αυτά τα έδιναν στους Τούρκους αλλά κρατούσαν και ένα μέρος για τον εαυτό τους για το λόγο αυτό ήταν και μισητοί στο λαό. Επίσης ασκούσαν μεγάλη πολιτική επιρροή στους τοπικούς Τούρκους αξιωματούχους πράγμα μου σήμαινε πως εκτός από τα οικονομικά δέχονταν και πολιτικά οφέλη. Οι αγρότες που αποτελούσαν πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού ζούσαν κάτω από άθλιες συνθήκες ζωής καλλιεργώντας όλη μέρα τα τσιφλίκια δίνοντας όμως όλα τα έσοδα στους προεστούς. Λόγω αυτών των εξευτελιστικών συνθηκών είχαν χαμηλό μέσο όρο ζωής και οι περισσότεροι ζούσαν περίπου μέχρι τα είκοσι. Αγανακτισμένοι από όλα αυτά καθώς και από την εκμετάλλευσή τους από τους Τούρκους οδήγησαν πολλούς από αυτούς να καταφύγουν στα βουνά και να γίνουν κλέφτες. Τέτοιοι υπήρχαν πάρα πολλοί στα μέρη μας, οι οποίοι για να επιβιώσουν επιδίδονταν σε ληστείες. Οι κλέφτες αποδείχθηκαν πάρα πολύ σημαντικοί στην επανάσταση λόγω της ανδρείας, της γενναιότητας και της μεγάλης τους επιθυμίας τους να ζήσουν ελεύθεροι. Για το λόγο αυτό είχαν τον θαυμασμό των ανθρώπων, ενώ υμνήθηκαν και στα διάφορα δημοτικά τραγούδια. Ακόμα πολλοί ήταν και οι αρματολοί, ένοπλα σώματα οργανωμένα από την οθωμανική διοίκηση υπεύθυνα για την τήρηση και την επιβολή της τάξης. Πολλές φορές κλέφτες γίνονταν αρματολοί ή και το αντίθετο. Όσον αφορά τη στάση της εκκλησίας, οι ανώτεροι κληρικοί ήταν κατά της επανάστασης καθώς, αν οι Έλληνες κέρδιζαν, αυτοί θα έχαναν πολλά από τα προνόμιά τους. Οι κατώτεροι κληρικοί και οι παπάδες υιοθέτησαν τις επαναστατικές ιδέες και ήθελαν και εκείνοι να συμβάλλουν με τον δικό τους τρόπο στην επανάσταση. Έτσι εκτός από την προσωπική συμμετοχή τους στον αγώνα είχαν συμβάλλει και ηθικά, αφού μόρφωναν τους νεαρούς πολεμιστές στα λεγόμενα κρυφά σχολειά, τα οποία ήταν εκκλησίες οι οποίες λειτουργούσαν με πολύ μυστικότητα το βράδυ για αυτόν ακριβώς τον λόγο αλλά και για να μην γίνουν αντιληπτοί από τους Τούρκους, μαθαίνοντας τους να γράφουν να διαβάζουν καθώς και τη σημασία που έχει η πίστη στη ζωή. Η θρησκεία και η ομόνοια ήταν κάτι πολύ βασικό που έπρεπε να υπάρχει ανάμεσα στο ελληνικό έθνος12.
Επίλογος Οι Έλληνες με την επανάσταση του 1821 κατάφεραν να αποτινάξουν τον τουρκικό ζυγό, κάτι που σε καμία άλλη χώρα μέχρι τότε δεν είχε επιτευχθεί. Κυρίως η παρουσία της Kυνουρίας στην Eλληνική Eπανάσταση αποδείχθηκε σημαντική, αφού στην έναρξη της πλήθος γενναίοι άνθρωποι φανερωθήκαν στα βουνά της Αρκαδίας. Mε το ξέσπασμά της το Mάρτιο του 1821, Tσάκωνες αγωνιστές σε συνεργασία με 12 ¨ΤΟ ΑΘΑΝΑΤΟ 1821¨ εκδ.Στρατίκη, 1990,σσ. 13-18 και 47-60 και Φάκλαρης Π., "Αρχαία Κυνουρία", Θεσσαλονίκη, 1985.
τους Mανιάτες, πολιόρκησαν και άλωσαν τελικά το κάστρο της Mονεμβασιάς το καλοκαίρι του 1821. Στα Bέρβενα τις πρώτες ημέρες του αγώνα δημιουργήθηκε στρατόπεδο. Oι Πρόκριτοι της Eπαρχίας Aγίου Πέτρου και Πραστού και ο Bρεσθένης Θεοδώρητος συστήνουν το πρώτο αξιόλογο μόνιμο και σταθερό "φροντιστήριο" που ονομάζεται "Kελάρι". Tο "Kελάρι", που δεχόταν τις τροφές και άλλων επαρχιών, εφοδίαζε τους πολεμιστές που βρίσκονταν έξω από την Tριπολιτσά. Σημαντική ήταν η συμβολή στην Eπανάσταση της μάχης των Bερβένων και των Δολιανών στις 18 Mαΐου 1821.Eδώ θριάμβευσε ο Nικηταράς ο οποίος επέφερε μεγάλη καταστροφή στους Tούρκους . Tο 1823 στο Άστρος έγινε η B' Eθνική Συνέλευση των Eλλήνων υπό την προεδρία του Πετρόμπεη Mαυρομιχάλη που ψήφισε το νέο αναθεωρημένο Σύνταγμα της επαναστατημένης Eλλάδας και διασάλπιζε για μια ακόμη φορά "την πολιτικήν των Eλλήνων ύπαρξιν και ανεξαρτησίαν". Μεγάλες καταστροφές προκάλεσαν οι επιδρομές του Ιμπραήμ, ενώ με την αποχώρηση των στρατευμάτων του το 1828 αρχίζει η Νεότερη Περίοδος της Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους 13. Αναμφίβολα, η Ελληνική Επανάσταση αποτέλεσε παράδειγμα αντρείας και γενναιότητας για όλο τον κόσμο. Είναι η ιστορία ενός έθνους µε πλήρη και ζωντανή εθνική συνείδηση, το οποίο βρήκε εκείνες τις ηθικές και υλικές δυνάµεις που απαιτούνταν για να ξεσηκωθεί αποτινάσσοντας τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς, που ωστόσο δεν αποδείχτηκαν αρκετά για να αλλοιώσουν τα εθνικά του χαρακτηριστικά αλλά και τους βαθύτατους δεσµούς του µε ένα λαµπρό και διαχρονικό ιστορικό παρελθόν.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
o
¨Βέρβενα¨ , Εκδ.κοινότητας Βερβένων, 1993.
o
Κακαβούλιας Ι., "Η Β΄ εν Άστρει Εθνική Συνέλευσις των Ελλήνων", Αθήναι, 1953.
o
Παπαγεωργίου Γ., "Η ιστορία του Πραστού", Αθήναι, 1970.
o
Σαραντακης Π., ¨Αρκαδία: τα μοναστήρια και οι εκκλησίες της. Οδοιπορικό 10 αιώνων¨ ,Αθήνα, 2000.
13 Φάκλαρης Π., "Αρχαία Κυνουρία", Θεσσαλονίκη, 1985.
13
o
Συμεωνίδης Χ., "Οι Τσάκωνες και η Τσακωνιά", Θεσσαλονίκη, 1972.
o
Τόγιας Β., "Τα Καστρίτικα (της Κυνουρίας)" (3 τόμοι), Πνευματικό Κέντρο Κυνουρίας, Αθήνα, 1997.
o
Φάκλαρης Π., "Αρχαία Κυνουρία", Θεσσαλονίκη, 1985.
o
Φλούδας Ν., "Ιστορικά Αγ. Ιωάννου Θυρέας",Αθήνα,1939.
o
¨ΑΘΑΝΑΤΟ 1821¨ εκδ.Στρατίκη, 1990.
o
¨Ιστορικά και παραδόσεις της Σύταινας¨, εκδ.Ένωσης Σιταινιωτών ο ''Άγιος Ιωάννης'', 1991.