9 Νοεµβρίου 2011 Το κουδούνι µόλις χτύπησε! Ετοιµαζόµαστε να επιβιβαστούµε στο λεωφορείο µε προορισµό το Λεπροκοµείο της Χίου στα πλαίσια της ερευνητικής εργασίας της Α΄Λυκείου µε θέµα «Το Λωβοκοµείο της Χίου παρελθόν, παρόν, µέλλον». Το Λεπροκοµείο βρίσκεται 3 χλµ βορειοδυτικά της πόλης της Χίου, στην κοιλάδα της Αγίας Υπακοής ή στην κοιλάδα του Σίφι , όπως λέγεται σήµερα. Μια πρόχειρη πινακίδα οριοθετεί τον χώρο. Το Λεπροκοµείο ονοµάζεται και Λωβοκοµείο γιατί η λέξη λεπρά λέγεται και λώβα .Η λέξη λωβός χαρακτήριζε άνθρωπο που ασθενούσε από τη νόσο της λέπρας και έχανε κάποιο µέλος του σώµατος του. Στη βιβλιογραφία συναντάµε και άλλα ονόµατα της περιοχής όπως : Αγία Υπακοή , Άγιος Λάζαρος , Καλό Χωριό , Ιερόν κατάστηµα , Μέσα κει , Λαζαρέτο και Λωβοχώρι .
Το τοπίο πράσινο , το µονοπάτι δύσβατο , και εµείς γεµάτοι ανυποµονησία , περιέργεια και αγωνία, για να ανακαλύψουµε τα µυστικά του χώρου, ενός χώρου που για περισσότερο από 6 αιώνες φιλοξένησε πλήθος ασθενών από όλα τα µέρη της Ελλάδας. Όπως αναφέρει ο Μικές Παϊδούσης στο βιβλίο του «Η ιατρική στη Χίο , κατά τους τελευταίους αιώνες 1600 1900»
, «…….Το 1931 οι νοσηλευόµενοι εις τα Λεπροκοµεία της Ελλάδος ήσαν :
Σπιναλόγκα : 278 , Αντιλεπρικός Σταθµός Αθηνών : 170 , Σάµος : 76 , Χίος : 26 , Θεσσαλονίκη : 6 , Μονή Ιβήρων : 4 » . Από το «Μητρώο του Καταστήµατος των Λωβών » µαθαίνουµε ότι την περίοδο 1874 – 1933 οι περισσότερες περιοχές της Χίου είχαν στείλει στο Λεπροκοµείο µονοψήφιο αριθµό λεπρών , εκτός της Βολισσού, χωριού της Βόρειας Χίου που είχε 39 ασθενείς. Μπροστά µας ορθώνεται η µεγάλη σιδερένια και αλλοιωµένη από το χρόνο πόρτα µε χαραγµένες δυο χρονολογίες: 1378 στα αριστερά και στα δεξιά 1909. Η πρώτη χαρακτηρίζει την ίδρυση του κτηρίου από Γενοβέζους , για να σταµατήσει η εξάπλωση της λέπρας και η η δεύτερη την πρώτη µεγάλη ανακαίνιση λόγω του
σεισµού στη Χίο το 1881,στην οποία αρωγοί ήταν µεγάλοι ευεργέτες και Χιώτες της διασποράς . Ανάµεσα σε αυτούς ήταν πλούσιοι Χιώτες της Αγγλίας και της Γαλλίας, όπως ο Καλβοκορέσης , ο Αργέντης, ο Μαυρογορδάτος και ο Μηχαλινός. Προχωράµε στο πετρόχτιστο σκεπαστό διάδροµο που απλωνόταν µπροστά από τις εισόδους των δωµατίων ,που συγκεκριµένα πρόκειται για 16 αυτόνοµες µονάδες . Οι 11 από τις αυτές αποτελούνται από δυο ενωµένα δωµάτια µε µια µικρότερη µονάδα στενόµακρου µεγέθους που περιλαµβάνει χώρους εξυπηρέτησης (κουζίνα ,τουαλέτα). Οι πόρτες και τα παράθυρα είναι τεράστια, σε σχήµα ορθογωνίου, όπου το επάνω µέρος είναι καµπύλο. Τα παραθυρόφυλλα είναι ξύλινα από χοντρά σανίδια βαµµένα καφετιά. Οι σύρτες των θυρών, όπως και τα κλειδιά τους είναι πολύ µεγάλα και όταν ανοιγοκλείνουν κάνουν θόρυβο. Στον εσωτερικό τοίχο υπάρχουν κι ένα-δυο ντουλάπια. Σε όλα τα κρεβάτια απλώνονται κουνουπιέρες . Άλλοι έχουν µέσα τα µπαούλα τους (µεγάλα ξύλινα κιβώτια, των οποίων τα καπάκια είναι καµπύλα µποµπέ), ξύλινες κάσες για τα είδη ρουχισµού. Στο δωµάτιο υπάρχουν καρέκλες, τραπεζάκια και κάπου-κάπου καµιά πολυθρόνα. Μερικά δωµάτια έχουν καναπέδες και ντουλάπες για τα ρούχα τους. Σε όλα τα σπίτια υπάρχει η συνηθισµένη διακόσµηση. Στην κουζίνα υπάρχει το τζάκι µε κτισµένες τις φουφούδες για το µαγείρεµα. Δίπλα ακριβώς η βρύση του νερού µε ένα τσιµεντένιο νεροχύτη, µέσα στον οποίο έχει ο καθένας τις κατσαρόλες του. Τα πιάτα βρίσκονται στην πιατοθήκη. Μια κάσα µε διάφορα κουζινικά και άλλα πράγµατα που δεν µπορούσαν να τα έχουν στο δωµάτιο. Όλα τακτοποιηµένα µε γούστο και χάρη. Το αποχωρητήριο (τουαλέτα) είναι µε λεκάνη και δίπλα κρέµεται το… χαρτί υγείας (µικρά τετράγωνα χαρτιά από εφηµερίδες ή περιοδικά!). Δίπλα από την τουαλέτα υπάρχει ένας βοηθητικός χώρος (αποθηκούλα). Ολόκληρο το σπίτι φωτίζεται το βράδυ µε ηλεκτρικό φως που παράγεται στο Νοσοκοµείο από µία µικρή ηλεκτρογεννήτρια. Αυτό µέχρι µια ορισµένη λογική ώρα, µέχρι δηλαδή να κοιµηθούν. Από εκεί και πέρα ανάβει η λάµπα πετρελαίου.
Κάπως έτσι µπορούµε να φανταστούµε την
καθηµερινή ζωή των λεπρών , όπως αναβιώνει από το ηµερολόγιο του Γιάννη Σπυρόπουλου προς τον Ελβετό οδοντίατρο Χανσενικών στο ίδρυµα Αγία Βαρβάρα επί 25 χρόνια κ . Ζουλιέν Γκριβέλ , και όπως την έχει αναπαραστήσει ο σύλλογος Κοφινά Σίφι. Τώρα , όµως, η µορφή των δωµατίων είναι εντελώς διαφορετική . Εγκαταλειµµένα κτήρια µε
σπασµένα τζάµια, graffiti στους τοίχους , διαλυµένα πατώµατα, κατεστραµµένες µπανιέρες , πεταµένα σεντόνια , αναποδογυρισµένα στρώµατα, άδειες βαλίτσες , σκορπισµένα κατσαρολικά …ίχνη που µαρτυρούσαν µια ζωή χωρίς διαφορά από τη ζωή της έξω κοινωνίας.
Βγαίνοντας από τα κτήρια αντικρίσαµε το µπρούτζινο κρουνό µε βιδωτό στόµιο ,το οποίο ήταν ένα σύστηµα πυρόσβεσης σε περίπτωση πυρκαγιάς. Ακόµα, παρατηρήσαµε ότι πάνω από τον ενδιάµεσο χώρο των δωµατίων υπάρχει στέγαστρο µε ανοίγµατα για την είσοδο του φωτός στο χώρο. Πιο πέρα συναντάµε το Διοικητήριο ή Εφορείο . Τον 17ο αιώνα, οι Φραγκισκανοί ήταν εκείνοι που ασκούσαν την διοίκηση . Στις αρχές του 19ου αιώνα , η διοίκηση γινόταν από τρεις ή τέσσερις εκλεγµένους από την κοινότητα επιτρόπους . Αυτή την περίοδο , τα έσοδα του λεπροκοµείου ήταν περισσότερα από τα έξοδα. Αναλυτικά αναφερόµαστε σε 63.000 λίρες για τα έσοδα και 61.000 λίρες για τα έξοδα. Χρήµατα πρόσφεραν οι ίδιοι οι ασθενείς αλλά και οι οικογένειές τους. Ακόµα σηµαντικά ποσά κατέβαλαν πλούσιοι Χιώτες. Ασθενείς, οι οποίοι δεν είχαν την οικονοµική δυνατότητα νοσηλεύονταν δωρεάν. Από το 1909 και µετά τα δεδοµένα για τη διοίκηση του ιδρύµατος αλλάζουν. Συγκεντρώθηκαν αρκετά χρήµατα ώστε να δηµιουργηθούν δεκαέξι κτήρια. Έτσι δηµιουργήθηκε η Ανωτέρα Ενοριακή Επιτροπή του δήµου Χίου που πρόεδρος ήταν ο Μητροπολίτης. Η επιτροπή διαιρέθηκε σε τέσσερα τµήµατα µε έξι µέλη ανά τµήµα, εκ των οποίων το ένα είχε στη δικαιοδοσία το Λωβοκοµείο και ο ρόλος του ήταν να διοικεί, να
διαχειρίζεται την περιουσία και να συντάσσει τον προϋπολογισµό. Ακόµα, µια από τις αρµοδιότητές του ήταν η ανακοίνωση του απολογισµού της, τον Ιανουάριο κάθε έτους. Το 1926 ψηφίστηκε ο εσωτερικός κανονισµός του ιδρύµατος. Έχουν βρεθεί άρθρα που αφορούν τη διαχείριση, τη διοίκηση, τις ασχολίες του προσωπικού και τη διαβίωση των αρρώστων. Ακόµα και τότε, δεν κρίθηκε απαραίτητη η συνεχής παρουσία γιατρού. Σήµερα η διαχείριση είναι υπόθεση της Μητρόπολης του νησιού µέσω του φιλανθρωπικού ιδρύµατος << Οίκος Αγάπης Νήσου Χίου>>. Η πόρτα
είναι ανοιχτή .
Πλησιάζουµε
και αντικρίζουµε
ένα µεγάλο
δωµάτιο . Είναι
το Μαγειρείο
µε την λάντζα,
ένα δωµάτιο
που µοιάζει µε
καφενείο
χωρίς να ήταν,
όπου έχει µια
παγωνιέρα (είδος
ψυγείου µε
πάγο), ένα
ραδιόφωνο,
έναν-δυο χάρτες
αναρτηµένους στους τοίχους. Κάπως έτσι το είχε περιγράψει ο Ζαχαριάδης στο ηµερολόγιο του . Σήµερα όµως υπάρχουν έκδηλα τα σηµάδια του χρόνου . Το ξύλινο πάτωµα κατεστραµµένο ενώ τα ντουλάπια αποθήκευσης τροφίµων σπασµένα και άδεια . Κάποτε όλα αυτά ήταν γεµάτα µε λαχανικά και ψάρια από την κεντρική αγορά της Χίου . Πολλές φορές γίνονταν και εισαγωγές προϊόντων από το εξωτερικό και συγκεκριµένα από το Λονδίνο, τη Γαλλία και την Αµερική. Δεξιά µας πάνω σε ένα τραπέζι υπήρχαν αχρησιµοποίητες κονσέρβες τυριού αλλά και ανανά ,σπάνιο για την εποχή εκείνη προϊόν . Η αίθουσα αυτή φιλοξενούσε και τα γλέντια τους µε ζωντανή µουσική .
Στις αρχές της
δεκαετίας του 1920 ο Άνθιµος Βαγιάνος επιστρέφοντας από το Άγιο Όρος τοποθετήθηκε ως εφηµέριος στο Λεπροκοµείο. Εκεί διαπίστωσε δυσωδία , βαρβαρότητα και πορνεία. Όλα αυτά ήταν µέρος της καθηµερινότητας των λεπρών . Ο γέροντας µέσα σε λίγα χρόνια και αφού έµεινε µόνιµα στις εγκαταστάσεις του Λωβοκοµείου λειτουργούσε και κήρυττε, κατάφερε να αλλάξει τη ζωή των ασθενών . Αντί τέτοιων παραβατικών συµπεριφορών οι ασθενείς έγιναν πράοι , ήρεµοι, νηφάλιοι και πιστοί στο δικό τους θεό , τον Άγιο Άνθιµο Βαγιάνο. Επιτελούσε αναρίθµητα θαύµατα θεραπείας ασθενών επωνύµων και ανώνυµων πιστών. Το ίδρυµα αυτό µε τους δυστυχείς λεπρούς καθίσταται πνευµατικό κέντρο σωµατικής και πνευµατικής υγείας. Η όλη διακονία του στο Λεπροκοµείο καταδεικνύει τη βαθύτατη πίστη του και την πολύτιµη
προσφορά του. Οι επισκέπτες του ιδρύµατος επισκέπτονταν τους τροφίµους προσφέροντάς τους λιχουδιές και σπιτικά φαγητά ,ενώ οι τρόφιµοι τους έδιναν χειροποίητο ψωµί , κονσέρβες , φρούτα και ό,τι άλλο είχαν . Οι συγγενείς των λεπρών έτρωγαν και έπιναν από σκεύη που υπήρχαν σε ειδικό σηµείο στη κουζίνα και δεν χρησιµοποιούνταν από τους ασθενείς. Βγαίνοντας από το εστιατόριο αντικρίζουµε δύο µεταλλικά στηρίγµατα όπου εκεί κρεµόταν το καµπανάκι που ειδοποιούσε τους ασθενείς ότι το φαγητό στο εστιατόριο ήταν έτοιµο . Το καµπανάκι όµως λείπει , ένα από τα τελευταία θύµατα της κλοπής και της λεηλασίας . Ακόµα και την περίοδο της γερµανικής κατοχής οι ασθενείς του λεπροκοµείου δεν στερήθηκαν κάτι απ’ την τροφή και την περίθαλψή τους την στιγµή που η κοινωνία της Χίου δυσκολευόταν να καλύψει τις βασικές της ανάγκες. Προχωρώντας , η έντονη οσµή των φαρµάκων κάνει αισθητή την παρουσία του φαρµακείου . Ανατριχιάσαµε …. Κοιτάζουµε µε δέος µέσα από τα κάγκελα και αντικρίζουµε φάρµακα πεταµένα στο πάτωµα , µια σύριγγα πάνω σε ένα πάγκο και λίγο βαµβάκι, σύνεργα που κάποτε πρόσφεραν ανακούφιση στους ασθενείς . Για την ιατρική τους περίθαλψη χρήσιµες ήταν οι εισαγωγές διάφορων ιατρικών εργαλείων και άφθονων φαρµακευτικών υλικών, τα οποία µαζί µε τις πρωτοποριακές θεραπείες που εφαρµόστηκαν, βοηθούσαν σε πολύ µεγάλο βαθµό για την καταπολέµηση της ασθένειας. Στο λεπροκοµείο της Χίου εφαρµόστηκε η πρώτη θεραπευτική αγωγή για την λέπρα . Χρησιµοποιούσαν έλαια ινδοκάρπου ( τέλη του 19ου αιώνα) . Το 1948 δόθηκε η οριστική θεραπεία µε δαψόνη . Επίσης οι ασθενείς συµµετείχαν ως βάση δεδοµένων σε επιστηµονικές εργασίες που πραγµατοποιούνταν από το 1880 και µετά για την αντιµετώπιση της λέπρας . Οι δωρητές έστελναν στρώµατα κοκοφοίνικα από το Λονδίνο, για να αναπνέει το δέρµα , ενώ στο µπάνιο υπήρχε διαρκής ροή ζεστού νερού .Όλα αυτά θα βοηθούσαν και θα ανακούφιζαν τις πληγές των αρρώστων . Η µατιά µας καρφώθηκε σε µια γωνία του φαρµακείου και κρύος ιδρώτας έλουσε το σώµα µας . Μεταλλικά αντικείµενα που χρησιµοποιούσαν οι γιατροί ως πρόσθετα µέλη για τους λεπρούς που έχαναν τα πόδια τους. Φρίκη … Στην µέση ακριβώς του συγκροτήµατος βρίσκεται η Εκκλησία, αφιερωµένη στον Άγιο Λάζαρο, τον «φτωχό Λάζαρο» της Παραβολής του Πλουσίου και του Λαζάρου, που καταγράφει ο Ευαγγελιστής Λουκάς . Η εκκλησία είναι χαµηλοτάβανη , αγιογραφηµένη και
έχει και µερικές παλιές φορητές εικόνες, ανάµεσα στις οποίες µερικές µε βουλγαρικά γράµµατα. Κάτω, στο δάπεδο, βρίσκονται µερικές από τις αιµατοβαµµένες πλάκες της «καµένης εκκλησιάς» . Στο εσωτερικό της χωρίζεται κατά µήκος σε δύο τµήµατα. Στο ένα και µεγαλύτερο, όπου βρίσκεται και η Ωραία Πύλη, οι υγιείς συγγενείς των λεπρών µπορούσαν να παρακολουθούν τις ιερές ακολουθίες στην εκκλησία του λεπροκοµείου ενώ στο άλλο, το µικρότερο, συγκεντρώνονταν οι ασθενείς . Ένα καφασωτό πλέγµα χώριζε στη µέση το ναό . Στο εσωτερικό του πλέγµατος στεκόταν οι τρόφιµοι του λεπροκοµείου, οι οποίοι έµπαιναν από τη πλάγια πόρτα, ενώ στο εξωτερικό µέρος του πλέγµατος στέκονταν οι προσκυνητές. Τέλος, οι διάδροµοι οι όποιοι έφευγαν από την εκκλησία οι προσκυνητές ήταν άλλοι για τους λεπρούς και άλλοι για τους επισκέπτες. Για να µη δηµιουργηθούν προβλήµατα µε τους υγιείς που εκκλησιάζονται και κοινωνούν εκεί, κατά την ώρα της Θείας Κοινωνίας, παίρνει ο υγιής ιερέας τους µε την Αγία Λαβίδα, Άρτο και Οίνο από το Άγιο Δισκοπότηρο, τα µεταγγίζει στη λαβίδα που χρησιµοποιούν οι ασθενείς και τους κοινωνεί. Αξιοσηµείωτο είναι το γεγονός ότι ο πατήρ Άνθιµος Βαγιάνος ,ο µόνιµος παπάς στην εκκλησία του λεπροκοµείου, παρόλη την άµεση και καθηµερινή επαφή που είχε µε τους λεπρούς, καθώς και την πόση της Θείας Κοινωνίας απ’ το δισκοπότηρο από το οποίο µεταλάµβαναν οι πιστοί, δεν αρρώστησε ποτέ από αυτή την ασθένεια . Ξαποστάσαµε λίγο στη µεγάλη αυλή που βρίσκεται έξω από την εκκλησία. Τα γεµάτα περιέργεια αγόρια της οµάδας , ξεφεύγοντας από το πλήθος ,ανακαλύπτουν το πέτρινο µονοπάτι ανάµεσα στην εκκλησία και το εστιατόριο. Πλησιάζοντας και οι υπόλοιποι αντικρίζουµε ένα ανατριχιαστικό θέαµα. Ήταν οι τάφοι του Λεπροκοµείου. Δεκαπέντε ανοιχτοί, πέτρινοι ,ξεχασµένοι , χωρίς ονόµατα ,µόνο αριθµούς. Μας έκοψαν την ανάσα. Από πληροφορίες που πήραµε µετά την επίσκεψη στους τάφους κατανοήσαµε το λόγο που οι τάφοι ήταν ανώνυµοι. Ο σκοπός της ανωνυµίας των τάφων είναι η αποφυγή του κοινωνικού στιγµατισµού διαφόρων οικογενειών που είχαν κάποιον λεπρό. Αξίζει ακόµα να αναφερθεί ότι στην περιοχή των τάφων υπάρχει το ένα πηγάδι(πηγάδι της Ντροπής)στο οποίο πετούσαν τα κόκαλα των νεκρών όταν τους έβγαζαν από τους τάφους τους. Κατεβήκαµε τα σκαλιά και αρχίσαµε να περπατάµε για την εκκλησία της Αγίας Υπακοής . Στα δεξιά µας συναντήσαµε µια στέρνα µε νερό . Αυτή η στέρνα ήταν γεµάτη νούφαρα και
µικρά παπάκια . Το νερό έφτανε στη στέρνα µε πέτρινα κανάλια από το υδραγωγείο . Από τις πληροφορίες µας στο λεπροκοµείο της Χίου, υπήρχε παροχή νερού που ερχόταν από τις Καριές επί 24ώρου βάσεως και γέµιζε τα δύο ντεπόζιτα που βρίσκονται κοντά στον Ναό της Αγίας Υπακοής. Το νερό αυτό το χρησιµοποιούσαν οι τρόφιµοι για ύδρευση και άρδευση . Δίπλα ακριβώς στη στέρνα είναι ο περίφηµος φρουτόκηπος , το περιβολάκι του ιδρύµατος . Φυτεµένες πορτοκαλιές, νεραντζιές, λεµονιές, ελιές και καρυδιές πρόσφεραν τους καρπούς τους στους τότε τρόφιµους. Ακόµα, υπήρχε και ο ανθόκηπος γεµάτος µε γιασεµιά, φούλια, βεγόνιες, αναρριχητικά φυτά , µωβ και µπλε πασχαλιές οι οποίες κρέµονταν από τα καδρόνια την Άνοιξη. Όλα αυτά στόλιζαν τις πέργκολες στο πάνω διάζωµα και έδιναν µια νότα οµορφιάς στο κτήριο .Ήταν όλα µεγαλωµένα µε φροντίδα και µεράκι . Το ιερό της εκκλησίας του Αγίου Λαζάρου χρησίµευε ως θερµοκήπιο . Ο Θοδωρής Γιαννακής αναφέρει στο Γιάννη Σπυρόπουλου ότι είχε 200 κονσερβοκούτια µε λουλούδια ,τα οποία θα προωθούσε στην αγορά . Όλα αυτά τα χρησιµοποιούσαν οι τρόφιµοι για να αυξήσουν το εισόδηµα τους ,αφού τα πουλούσαν είτε οι ίδιοι στον κόσµο ο οποίος επισκεπτόταν το Λεπροκοµείο κάθε Κυριακή είτε σε πωλητές λουλουδιών. Πηγαίνοντας στο πίσω µέρος του συγκροτήµατος, υπάρχει ένα δροµάκι στρωµένο µε µικρά άσπρα και µαύρα βότσαλα του γιαλού, που σχηµατίζουν κυπαρισσάκια και άλλα σχήµατα.
Στα δεξιά του δρόµου αυτού παρατηρούµε, µια παλιά κρήνη µε ανάγλυφο
τον
Χριστό, που ευλογεί µε το ένα χέρι και µε το άλλο κρατά το Ευαγγέλιο ανοικτό, όπου γράφονται εκεί τα παρακάτω: «Εγώ ειµί η Ανάστασις και η Ζωή». Η εικόνα αυτή έχει κλαπεί από βέβηλους πριν από µερικά χρόνια . Απέναντι ακριβώς ήταν το πλυντήριο. Η καθαριότητα στα ρούχα και τα σκεπάσµατα γινόταν από τα πλυντήρια. Ήταν ένα κτήριο στην πλευρά του χειµάρρου που επικοινωνούσε µε γέφυρα µε την απέναντι όχθη. Εκεί υπήρχαν σκάφες που χρησιµοποιούσαν οι τρόφιµοι για το πλύσιµο. Το 1822 στην γέφυρα βρήκαν καταφύγιο ο παπάς και έξι λεπροί, ενώ όλοι οι υπόλοιποι εβδοµήντα που βρίσκονταν στο ναό της Αγίας Υπακοής
σφαγιάστηκαν από τους Τούρκους . Την εκκλησία αυτή την έκαψαν οι Τούρκοι το 1822. Οι µατωµένες µαρµάρινες πλάκες του δαπέδου της, µε τις µεγάλες πλατειές ανεξίτηλες κηλίδες καµένου αίµατος, µεταφέρθηκαν και τοποθετήθηκαν στην καινούργια Εκκλησία του Νοσοκοµείου. Στέκονται ακόµη µερικοί τοίχοι όρθιοι. Στην µαρµάρινη προµετωπίδα της κεντρικής εισόδου της εκκλησίας αυτής υπάρχουν σκαλισµένα τρία σχέδια: Ένα λιοντάρι όρθιο, ένας Σταυρός µε τη σκάλα (της Aποκαθηλώσεως) από την µια µεριά του Σταυρού, κι από την άλλη το καλάµι για την µεταφορά του σπόγγου στα χείλη του διψασµένου Χριστού και τρεις οµόκεντροι κύκλοι, σαν στεφάνι, µε ακτινωτό πλαίσιο. Στα άκρα των τριών αυτών ανάγλυφων σχεδίων υπάρχουν δύο ανοιχτά ψαλίδια. Τι να συµβολίζουν άραγε όλα αυτά; Υπάρχουν γράµµατα και αριθµοί στην προµετωπίδα αυτή, µε την ένδειξη της χρονολογίας ανεγέρσεως της εκκλησίας και τα ονόµατα των ευεργετών. Στην εικόνα δεξιά φαίνονται τα οικόσηµα των οικογενειών Σγούτα και Μαυρογορδάτων. Μπαίνοντας µέσα στην εκκλησία, βλέπει κανείς φανερά τα ίχνη της πυρκαγιάς. Οι ξύλινες βάσεις των στασιδίων (ξύλινα καθίσµατα που ακουµπούν στον τοίχο του εσωτερικού της εκκλησίας) ,για να τα στηρίζουν, είναι καµένες, µαύρες (σκέτο κάρβουνο). Στα ανατολικά υπάρχει ένα µικρό εικονοστάσι µε ένα αναµµένο καντηλάκι. Αριστερά της εισόδου υπάρχει στον τοίχο µία ξεθωριασµένη αγιογραφία του «Ευαγγελισµού» της Θεοτόκου, στην οποία µόλις διακρίνεται από την επιγραφή ένα «ΥΨΙΣΤΟΥ». Ψηλά και πάνω από την θύρα της εισόδου, υπάρχει η µορφή του Χριστού, που ευλογεί τους εισερχοµένους στο ναό, µε το ένα µάτι βγαλµένο από αιχµή σπαθιού. Στα δεξιά ξεχωρίζουν κάπως καλύτερα οι αγιογραφίες του Αγίου Ζωτικού ,που γεννήθηκε και ανατράφηκε στη Ρώµη, από ευγενή οικογένεια, µε πολλή ευλάβεια και παιδεία και τον διέκρινε η ειλικρινής προσπάθεια στο να υπηρετεί τον Χριστό, πράττοντας τις εντολές Του. Ο Άγιος Ζωτικός, διακρίθηκε κυρίως στην περιποίηση των λεπρών. Τους οποίους πλησίαζε χωρίς φόβο, δίνοντας σ' αυτούς βοηθήµατα και παρηγορούσε τη
δυστυχία τους µε αδελφική αφοσίωση. Μια άλλη τοιχογραφία που διακρίνεται είναι του Αγίου Ζωτικού µε τη Βασιλοπούλα και δύο στρατιώτες, ίσως οι δήµιοι της. Ξεχωρίζει κάπως καθαρά επιγραφή «Ο ΑΓΙΟΣ ΕΞΑΓΟΡΑΖΕΙ ΤΗ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΑ». Κάτω απ’ αυτήν υπάρχει αγιογραφία του Αγίου Ζωτικού µε τον Βασιλέα και την επιγραφή «ΑΓΙΟΣ ΖΩΤΙΚΟΣ Ο ΟΡΦΑΝΟΤΡΟΦΟΣ». Πιο πέρα, άλλη αγιογραφία, στην οποία µόλις ξεχωρίζει το σώµα κάποιου αγίου µε την επιγραφή «ΧΑΙΡΕ ΕΥ….». «…Στον τοίχο υπάρχουν κι άλλες αγιογραφίες πιο ξεθωριασµένες και µερικές κατεστραµµένες, τις οποίες δεν µπόρεσα να ξεχωρίσω. Στο δυτικό τοίχο, που είναι και η είσοδος του ναού, τα µάτια όλων των αγίων είναι βγαλµένα µε σπαθιά. Δεν υπάρχει άγιος χωρίς βγαλµένα µάτια, αλλά και οι ολόσωµες αγιογραφίες είναι γεµάτες σπαθιές. Τράβηξα εκεί µία φωτογραφία το Θοδωρή Γιαννακή. Ήταν Τετάρτη 5 Αυγούστου 1953 . » Παραθέτει στο ηµερολόγιο του ο Ν. Ζαχαριάδης . Στο δρόµο για την επιστροφή, µας ήρθε στο νου µας το κλείσιµο του λεπροκοµείου. Το 1959 το έτος που έκλεισε το Λωβοκοµείο , οι ασθενείς ήταν 20. Με εξαίρεση έναν Κρητικό που ήρθε στο Χιώτικο άσυλο µε µεσολάβηση του ιερέα Αγίου Ανθίµου , όλοι οι άλλοι κατάγονταν από τη Χίο και τα απέναντι παράλια της Μικράς Ασίας. Αυτοί µετά το κλείσιµό του, µεταφέρθηκαν στο νοσοκοµείο Αγία Βαρβάρα , των Αθηνών. Ωστόσο , εξαιτίας των χειρότερων συνθηκών , αναγκάστηκαν οι 18 από αυτούς , να επιστρέψουν κρυφά στο Λεπροκοµείο , όπου κλείστηκαν , κάτι που ήταν παράνοµο . Γι’ αυτό και η αστυνοµία ανέλαβε να τους επαναφέρει στην Αγία Βαρβάρα και να αδειάσει το άσυλο . Βάσει των µαρτυριών που αντλούµε µετά από διαπραγµατεύσεις µεταξύ των ασθενών , αποφασίστηκε να µη χρησιµοποιηθεί βία , προκειµένου οι έγκλειστοι να εγκαταλείψουν το άσυλο . Βέβαια , η κατάληψη αυτή έληξε γρήγορα λόγω έλλειψης των αναγκαίων . Έκτοτε αγνοείται η τύχη τους και το Λεπροκοµείο κλείνει τις πύλες του οριστικά και γίνεται χώρος συγκέντρωσης περιθωριοποιηµένων οµάδων που δρουν καταστρέφοντας ό,τι έχει αποµείνει. Τα κτήρια αποσυντίθενται όπως ακριβώς και τα κορµιά των λεπρών… Ο θάνατός τους αργός …
Η οµάδα µας στην προσπάθειά της να ερευνήσει το παρόντα χώρο και να συνθέσει το παρελθόν βρέθηκε µπροστά σε πολλά ερωτήµατα σχετικά µε το µέλλον του ιδρύµατος. Ένας χώρος µε αξιόλογα στοιχεία για τους ερευνητές αλλά και για αυτούς που θέλουν να διατηρήσουν άσβεστη τη µνήµη ….θα µπορούσε να γίνει ένα µουσείο µνήµης ή ένας ξενώνας άστεγων και ηλικιωµένων ή εστίες φοιτητών ; Μήπως θα µπορούσε αυτό το πανέµορφο φυσικό τοπίο να φιλοξενήσει ένα περιβαλλοντικό κέντρο ή ένα ζωολογικό πάρκο; Για να γίνουν κάποια από αυτά πραγµατικότητα το σίγουρο είναι ότι κάποιοι πρέπει µε προσοχή να σκύψουν πάνω από το λωβοκοµείο της Χίου και να του δώσουν την απαιτούµενη προσοχή. Ας γίνει αυτή η εργασία µας µια ακόµα αφορµή …. Βιβλιογραφία: El.Wikipedia.org/wiki/Νόσος_του_Χάνσελ Νόσος του Χάνσελ Βικιπαίδεια Εικόνες για λέπρα Βάκιλος Βικιλεξικό Εικόνες µε το βάκιλο Μιχαηλίδης www.medlook.net/kids/lepra.asp www.ipedia.gr/archives/2434 nosfar.blogspot.com/2010/05/Hansen.html www.infokids.gr www.pharma-news.gr www.saint.gr Η ΓΝΩΜΗ ΤΗΣ ΧΙΟΥ-φύλλο 902/28/07/2011 http://www.chiosopinion.gr/opinions δρώµενα της Ερµιονίδας 29 Νοεµβρίου 2008.Ηλεκ.διευθ stamdamb@gmail.com