BANAAN & FAIRTRADE Een smakelijke combinatie !
Waarom bananen krom zijn en andere weetjes
4
De banaan van a tot z
6
Van de plant tot in je supermarkt
6
Over productie, import en export
8
De bananenhandel
10
Uitdagingen
13
Ecologische uitdagingen
13
Economische uitdagingen
14
Sociale uitdagingen
16
De eerlijke bananenhandel
17
Hoe werkt eerlijke handel ?
17
De eerlijke banaan in cijfers
20
En waar staan we in België ?
23
De producenten reageren…
24
Omschakelen naar rechtvaardige handel, een goede zaak
26
Wij kozen voor eerlijke bananen !
26
En u ? Ook meer consumens dan consument ?
30
4|
Waarom bananen krom zijn… en andere weetjes !
Waarom zijn bananen krom? Het is een vraag die elk kind zich stelt. Waarom die kromme banaan zo tot de verbeelding spreekt? Omdat het zo’n grappig stukje fruit is? Omdat in elke tekenfilm of strip er wel iemand over haar schil uitglijdt? Omdat je er heerlijk exotische beelden bij denkt van enorme plantages? Omdat je je er een foute dictator van een bananenrepubliek bij inbeeldt?
Inderdaad, geef nu toe, die banaan intrigeert… •
De banaan is het meest populaire fruit op onze planeet. In 2011, bedroeg de wereldwijde productie zelfs meer dan 100 miljoen ton! Niet alleen omwille van haar sympathieke vorm is de banaan zo populair, nee. Maar zeker ook omdat deze vitaminebom zo voedzaam is.
De banaan is één van de voornaamste exportproducten van het Zuiden. Opvallend, want slechts 15% à 20% van de totale productie wordt verhandeld op de internationale markt. De rest is bestemd voor lokale consumptie. Na rijst, tarwe en maïs is de banaan immers het belangrijkste voedingsproduct dat voldoet aan de voedingsbehoefte in ontwikkelingslanden.
•
Jammer genoeg groeien in ons kleine landje geen bananen… maar toch zijn ook wij er gek op. Jong geleerd is oud gedaan waarschijnlijk, want de banaan is vaak het eerste stuk fruit dat we als kleine bengels leren eten. De Belg eet gemiddeld 8 kg bananen per jaar en de haven van Antwerpen is voor de bananen de toegangspoort naar Europa. 26% van de voor de Europese markt bestemde bananen worden er verhandeld. De handel in bananen is veelal een zaak van multinationals… De productie en de
verkoop worden gedomineerd door vijf ondernemingen (Chiquita, Dole, Del Monte, Noboa en Fyffes) die meer dan 85% van de markt vertegenwoordigen.
De banaan is een heerlijk product… maar hoe eerlijk is de handel ervan?
In België dragen 8,6% van de bananen op de markt het label Fairtrade[1]. Dat wil zeggen dat elke seconde iemand in België een banaan koopt die voortkomt uit eerlijke handel. Dat is een zeer goede zaak[2], maar het kan nog veel beter! Het merendeel van de arbeiders op de plantages verdient nog te weinig om te kunnen voorzien in hun basisbehoeften en die van hun families. Sommigen verdienen minder dan twee dollar per dag. Velen willen zich bijgevolg aansluiten bij het systeem van eerlijke handel, Fairtrade.
•
Ons doel bij Max Havelaar is om bruggen te bouwen tussen de producenten van bananen en de eindverbruikers. Zodat de eindverbruiker een heerlijke banaan kan oppeuzelen die op een eerlijke manier tot bij hem is geraakt…
En ja, waarom zijn de bananen inderdaad krom ?
Dat ontdek je in het vrolijke filmpje van Fairtrade Max Havelaar op Youtube: geef de volgende benaming in ‘Fairtrade trekt recht wat krom is’ en ontmoet Pieter Embrechts en Leydi Jimena in Peru! Ook meer info via www.maxzoektklas.be [1] Dit leren ons de cijfers van GFK, studie uitgevoerd in 2012 [2] Voor koffie zitten we op 2.1 % en voor chocolade op minder dan 1%...
|5
In de ontwikkelingslanden is de banaan een enorm belangrijk product. Na rijst, tarwe en maĂŻs is de banaan het vierde belangrijkste product dat voldoet aan de voedingsbehoefte
15% tot 20% van de totale productie wordt verhandeld op de internationale markt, de rest is voor lokale consumptie
In 2011 werden meer dan 106 miljoen ton bananen geproduceerd door 150 landen
Meer dan de 18.000 personen maken deel uit van de zowat honderd organisaties en plantages die eerlijke bananen produceren.
De banaan = het populairste fruit ter wereld
De Belg eet gemiddeld 8 kg bananen per jaar.
De haven van Antwerpen is de voornaamste haven voor de invoer van de banaan in Europa. 26% van de Europese import wordt er verhandeld.
De Europese markt vertegenwoordigt meer dan 40% van de wereldimport. 5 multinationals controleren 86% van de wereldomzet van bananen: Dole, Del Monte, Chiquita, Fyffes en Noboa
In 2011 hebben de producenten van Fairtrade bananen 14 miljoen aan Fairtrade premies ontvangen.
6|
Van de plant tot in je supermarkt 27°C
GESCHIEDENIS •
In de jungles van Maleisië, Indonesië en de Filippijnen werden de eerste bananen geteeld. Daar werden dan ook een groot aantal variëteiten geïnventariseerd. Later breidde de bananenteelt zich uit naar Azië, Afrika en LatijnsAmerika. De huidige naam ‘banaan’ komt trouwens van het Arabisch en staat voor ‘vinger’. De kleine banaantjes lijken inderdaad vingers die samen een hand vormen. Vandaag vindt men bananen in meer dan 150 landen.
• We tellen ongeveer 400 bananenvariëteiten. De bekend-
ste soorten zijn: bakbananen, rode bananen, babybananen en de banaan die wij hier in België het meeste eten: de dessertbanaan. De variëteit "Cavendish", geteeld voor de export en gekend als dé dessertbanaan, is dan ook de meest voorkomende. Ze is goed voor een productie van zowat 40 ton per hectare per jaar.
DE BANANENPLANT De bananenplant vereist een goed gedraineerde bodem. Men vindt die in de tropische zones met gemiddelde temperaturen van 27 graden en een regenval van 2000 à 2500 mm per jaar. De bananenplant is geen boom. Aan de stengel groeien op elkaar liggende grote bladeren. Die bladeren monden uit in een bloem. De plant kan tot wel 15 meter hoog worden, waardoor hij soms wel wat van een boom kan weg hebben. Het duurt ongeveer 9 maanden voordat een banaan volgroeid is – herkenbaar, niet? – en geoogst kan worden.
Na 9 maanden 5 tot 6 maanden na het planten
Bloei 5 tot 6 maanden na het planten verschijnt de eerste bloem die de tros bananen zal vormen.
Oogst
Na ongeveer 9 maanden is de bananentros klaar om ‘gekapt’ te worden. Met een kapmes wordt de tros losgesneden waarna hij op een zacht kussen op de rug van de arbeiders belandt. Dat is best zwaar, want zo’n tros weegt tot 40 kg. Net daarom investeren sommige coöperaties in een slim kabeltransport. Zo’n 20 trossen kunnen hieraan opgehangen worden. Vervolgens worden ze dan voortgetrokken tot aan het wasstation.
VOEDINGSWAARDE De banaan heeft dankzij haar gehalte aan kalium en de vitamines A, B6 en C een belangrijke voedingswaarde. Ze is bovendien rijk aan koolhydraten en vezels en heeft ook een laag gehalte aan proteïnes en vetten. De banaan is dus helemaal geen dikmaker! De banaan voldoet daarom perfect aan de behoeften van kinderen en sportbeoefenaars.
PRODUCTIEPROCES De bananenteelt is zeer arbeidsintensief, omdat elke plant met heel wat zorg moet omringd worden om tot de gewenste kwaliteit te komen.
|7
WASSTATION Eerst worden de trossen versneden in ‘handen’ (tussen 10 en 20 bananen, net zoals wij ze terugvinden in de supermarkt). Deze handen worden dan gewassen in twee verschillende baden. Vervolgens worden de bananen behandeld met een natuurlijk product om het rijpingsproces stop te zetten. Ze moeten immers nog een heel lange weg afleggen!
SELECTIE In het wasstation scheidt men de goede en de te verwijderen bananen. Deze laatste zijn zeker niet slecht, maar vertonen schrammetjes en kunnen dan moeilijk verkocht worden bij ons. Ze worden op de plaatselijke markten verkocht of gaan naar verwerkingsbedrijven waar ze een nieuw leven beginnen als bananenchips, pudding, kauwgom…
TRANSPORT
Jaar 1 Eén tros bananen per stengel De bananenstengel produceert slechts één keer een tros bananen. Voor de volgende trossen moet de moederstengel afgesneden worden nadat daar een nieuwe scheut gevormd is die op haar beurt de volgende bananentros zal vormen.
25 jaar Deze cyclus herhaalt zich gedurende 25 jaar… en dan heb je weer een volledig nieuwe plant nodig.
Eens de bananen gewassen en geselecteerd zijn, worden ze verpakt volgens de wensen van de klanten (geplastificeerd, in kisten, in bulk). Vervolgens worden ze in containers getransporteerd (meestal op pallets) en vervoerd naar de nabijgelegen zeehaven waar ze op de met koelcellen ingerichte vrachtschepen worden geladen. Zo’n bananenboot doet er zo’n 6 tot 17 dagen over om zijn bestemming te bereiken.
HET RIJPEN Bij aankomst op haar bestemming ontwaakt de banaan uit haar diepe slaap. De bananen mogen nog een tiental dagen in een rijpingspakhuis verblijven waar ze hun rijpingsproces voltooien. Dat gebeurt via luchtcirculatie met ethyleengas dat volledig onschadelijk is voor de gezondheid. Naargelang de vraag van de klant duurt dat rijpingsproces korter of langer. De ene vraagt immers nog een groene, een andere dan weer een gele banaan. Van het rijpingspakhuis gaat het naar een opslagplaats en vervolgens begint de reis langs het distributienetwerk.
Voornaamste
bananenvariëteiten • dessertbanaan: variëteit Cavendish • mini banaan • bakbanaan
8|
Over productie, import en export
De voornaamste producerende landen zijn India, China en de Filippijnen, maar deze produceren voornamelijk voor de interne markt. In sommige producerende landen vertegenwoordigt de banaan 12 tot 27% van de dagelijks vereiste calorieën. Het jaarlijks verbruik is bijvoorbeeld in Oeganda maar liefst 243 kilo per persoon! In Rwanda, Kameroen, Gabon ligt dat tussen de 100 en 200kg. En in Europa en de Verenigde Staten? Amper 10 kg! 2009 2010 2011 • India 26.5 29.8 29.7 • China 9 9.8 10.7 • Filipijnen 9.1 9.1 9.2 • Brazilië 6.8 7 7.3 • Indonesië 6.4 5.8 6.1 • Andere 42 43.7 43.5 TOTAAL
99.8
105.2
Voornaamste bananenproducenten 2009-2011 (miljoen ton) Bron: FAOSTAT
106.5
EXPORT •
Opvallend: slechts 15 tot 20 % van de productie wordt geëxporteerd. Het gaat hier om een volume van ongeveer 17,5 miljoen ton. Het grootste deel van de in Europa geïmporteerde bananen is afkomstig van Latijns-Amerikaanse landen. Azië (13%), Afrika (4%) en de Caraïben (2%) volgen op grote afstand. De rest komt uit de ACP landen (21%) en uit het Zuiden van Europa (Griekenland, Portugal, Spanje en Frankrijk, 10%). Het verminderen
van de douanetarieven naar Europa zal waarschijnlijk de export vanuit Latijns-Amerika bevorderen ten nadele van de ACP landen.[1] [1] Afrika, Caraïben (Dominicaanse Republiek, Haïti, Belize, Suriname, Jamaica, de Bahama’s) en de Pacifiek
IMPORT •
Europa (40%) en de Verenigde Staten (23%) zijn de voornaamste importmarkten voor de banaan. Sommige landen, zoals België, profiteren van belangrijke importinfrastructuur (zoals de haven van Antwerpen) en exporteren op hun beurt een groot deel van het geïmporteerde volume. Voor België is dat 90%. 26% van de import in Europa gebeurt via de haven van Antwerpen
|9
Guatemala 8% Colombia 10% Ecuador 30% Guatemala 8%
Costa Rica 10%
gne
Belangrijkste exportlanden (2010) Japon 7.8% Bron: FAOSTAT
Colombia 10% Ecuador 30%
Filipijnen 9% Anderen 33% Costa Rica 10%
gne % Italie 6.3% Japon 7.8%
Filipijnen 9% Anderen 33%
Belangrijkste
Italie 6.3% importlanden
(2010)
Bron: FAOSTAT
Frankrijk 3% Canada 3% Italië 4% Iran 4% China 4% Anderen 28%
UK 5% Frankrijk 3% Canada 3% Italië 4% Rusland 5% Iran 4% China 4% Japan 6%
Anderen 28% USA 23%
UK 5%
Duitsland 7% Rusland 5% België 8% Japan 6% USA 23% Duitsland 7% België 8%
10 |
Goed om weten
Het volgend schema geeft een goed beeld weer van hoe de bananenhandel vandaag de dag in elkaar steekt.
e geëxporteerd 90% van de mt ko d el er w de bananen in roes. Kleine p van plantag or vo s ht aan slec ducenten st r aa m , in rt po ex 10% van de n va eerderheid wel voor de m sumptie op on nc ne de bana kt. de lokale mar
Bananenhandel
Coop. 10%
Plantage 90%
(multinationals)
Verpakking / Reiniging Transport Import / groothandel / rijper Verpakking Distributie
Consumenten
DE BANANENHANDEL (Fairtrade helpt producenten om de keten te verkorten)
De voor export bestemde bananen kunnen gekweekt worden door kleine onafhankelijke planters (sterk aanwezig in de Caraïben en Ecuador), door nationale bedrijven (voornamelijk in Ecuador en Colombia) of door grote multinationale ondernemingen (hun aanwezigheid is sterker in Centraal Amerika en wordt steeds groter in Afrika en Azië). Hoe lekker een banaan ook is, het is geen gemakkelijk product. Omdat ze erg onderhevig is aan bederf moeten bij een banaan de verschillende stadia bijzonder goed opgevolgd worden : groei, verpakking, transport, opslag, rijping en distributie... Dat zo’n proces een multinational op het lijf is geschreven is dan ook logisch. Tegelijkertijd hebben ook de kleine spelers een toegevoegde waarde.
Twee productiemodellen De bananenteelt wordt gekenmerkt door een eigen dualiteit, met kleine planters die naast de grote plantages produceren.
• De plantages De plantages vereisen belangrijke investeringen in infrastructuur en technologie (transport, irrigatie, afwatering en verpakking). Deze investeringen laten dan weer wel schaaleconomie toe. Gemiddeld is zo’n plantage 250 hectaren groot, maar soms zijn ze zelfs meer dan 5000 hectaren groot. De plantage hoort toe aan een privaateigenaar en stelt ongeveer één arbeider te werk per hectare. De grote plantages vind je over het algemeen in Latijns-Amerika.
| 11
• De kleine producenten
• De supermarkten:
De kleine producenten zijn vooral in de Caraïben actief. Zij moeten natuurlijk minder investeringen in kapitaal, maar wel meer in arbeidskracht… wat leidt tot kleinere opbrengsten en hogere eenheidsprijzen. Deze familiale onafhankelijke landbouwers werken op hun eigen bananenplantage met gezinsleden en enkele externe arbeiders (maximum 2 per hectare). Voor de oogst doen ze beroep op andere werkers. Een kleine producent bezit meestal niet meer dan 10 hectaren.
Vanaf midden de jaren ’90 en meer nog in de jaren 2000 nemen de supermarktketens geleidelijk de overhand in de bananenmarkt. Dat wordt met name verklaard door de concentratie van deze sector en een betere rationalisatie van de bevoorradingsketens (vooral in Europa en de Verenigde Staten). Daar waar de verdelers voorheen vaak een vijftal leveranciers hadden, hebben ze er nu nog slechts twee en kunnen ze dus meer druk uitoefenen op het marktaanbod. En vaak hebben ze zelfs hun eigen merk ontwikkeld wat de verticale integratie nog meer versterkt. Dat maakt wel dat hun verantwoordelijkheid en engagement naar de consument toe vergroot. Immers, de klanten verwachten van hun supermarkt dat ze duurzaam tewerk gaan. Dit verklaart waarom in België grote ketens als Carrefour, Colruyt, Delhaize of Lidl bananen uit eerlijke handel aanbieden.
DE ANDERE HOOFDSPELERS : • De multinationals: 86% van de wereldmarkt wordt gedomineerd door 5 grote ondernemingen : Chiquita (VS, 25%), Dole (VS, 25%), Del Monte (VS, 16%), Noboa (EC, 12%), Fyffes (UK, 8%).
Hun rol is de laatste decennia echter geëvolueerd. Tot in de jaren 1970 waren de internationale ondernemingen aanwezig op elk niveau van het traject. Maar sindsdien hebben ze zich geleidelijk minder geïnteresseerd in de productiefase. Ze beslisten om de aan de productie gerelateerde risico’s te verminderen. (natuurrampen, milieu- en sociale kosten) en hebben dus hun activiteit verlegd naar meer specifieke sectoren zoals distributie of commercialisering. Het is de lokale producent die voortaan deze kosten moet dragen en zich moet schikken naar de milieu- en sociale normen. Echter, omdat het grootste gedeelte van de toegevoegde waarde van de bananen afkomstig is van transport en distributie, blijven de multinationals zich het grootste gedeelte van de marges toe-eigenen.
>250hectare
COÖPERATIEVEN VAN KLEINE PRODUCENTEN
<10 hectare
PLANTAGES MET ARBEIDERS
12 |
| 13
Uitdagingen Uitdagingen genoeg voor de banaan. Zowel de teelt als de productie en de ecologisch impact ervan vragen om extra aandacht. Maar ook de economische implicaties zijn groot. Net zoals het sociale aspect.
1. Ecologische uitdaging
2. Economische uitdaging
De bananenteelt is een intensieve en kwetsbare monocultuur. Het vraagt bijzondere zorg om de verspreiding van verschillende soorten ziektes, parasitaire aanvallen en schimmels tegen te gaan. Omdat ziektes zich heel snel kunnen verspreiden en men voortdurend op zoek is naar het hoogst mogelijke rendement, gebruiken de grote plantages hoe langer hoe meer pesticiden en meststoffen (via de lucht).
In tegenstelling tot koffie en cacao is er voor bananen geen referentieprijs op de internationale markt. De prijs wordt dus vastgesteld door het spel van vraag en aanbod. Dat spel wordt beïnvloed door factoren als een vastgelegde minimumprijs in sommige landen (Ecuador), het onderhandelingsvermogen van de multinationals, de commerciële strategie van de grote verdelers…
Dat dit een aantasting van het milieu met zich meebrengt en een verhoogd risico voor de gezondheid van de arbeiders spreekt voor zich. Vaak wordt geen enkele voorzorgsmaatregel genomen tijdens het verstuiven van chemische producten (tot 40 keer per jaar op dezelfde plantage). Dat dit dan nog eens vanuit de lucht en gedurende de werkuren van de ploegen op de plantage gebeurt, doet vragen rijzen. Een groot gedeelte van die substantie valt zelfs niet op de planten, maar eindigt op de grond en in het water. En zo komen arbeiders en hun familie er mee in direct contact. Ook de moestuintjes uit de omgeving en het drinkwater raken besmet. De verschillende ziektes waarmee bananen geconfronteerd worden tijdens hun groei hebben een grote impact op de productiekosten. De chemische behandelingen vertegenwoordigen immers tot 50% van de productiekosten. Daarom heroriënteert de industrie haar productie geleidelijk naar zones die minder vatbaar zijn voor ziektes. Ook is men op zoek naar nieuwe en meer resistente bananenvariëteiten.
De bananenteelt vergt veel arbeidskracht en de druk op de marktprijzen heeft een directe weerslag op de salarisvoorwaarden en betalingen van de producenten en arbeiders. Maar er spelen nog andere zaken. Sommige Europese landen zoals Frankrijk en Groot Brittannië hanteren een protectionisme ten voordele van hun vroegere kolonies. Dat botst met het door Zuid-Amerika opgehemelde liberalisme. Deze strijd mondde uit in een economisch conflict dat de stempel van « bananenoorlog » meekreeg. Het commercialiseren van de banaan is geconfigureerd volgens drie grote mogelijke origines: de dollar banaan (Latijns-Amerika), de ACP banaan (Afrika, Caraïben, gebied rond de Stille Oceaan) en de Europese banaan (Canarische Eilanden, Martinique…). Deze opdeling van de wereld is niet zonder gevolg voor de handels- en douane akkoorden. In 2009 werd een «bananenakkoord» bereikt wat een einde stelde aan de bananenoorlog. Echter, het akkoord luidt op middellange termijn wel de doodsklok voor het voorkeursregime voor de ACP landen.
De ACP landen zien hun 900.000 ton naar de Europese Unie geëxporteerde bananen in een onwaarschijnlijke concurrentie belanden met de 4 miljoen ton van de multinationals. En die halen voordeel uit hun schaaleconomie. Om de gevolgen van die overgang te verzachten heeft Europa
14 |
US Dollars per Metric Ton
1.11k
jul 2013
263
jul 2003
Prijsevolutie
Bron: www.indexmundi.com/commodities/?commodity=bananas&months=120
intermediaire akkoorden bereikt. Maar die lijken ruim onvoldoende omdat ze geen doeltreffende bescherming bieden tegen de negatieve effecten van de groeiende import tegen lage prijs. De opkomende industrie, noch de voedselveiligheid zijn behoorlijk beschermd.
En hoe zit het in onze winkels ? De kleinhandelsprijs van de banaan in Europa varieert van 1,09 €/kg in Duitsland en Engeland (waar een nieuwe « bananoorlog » is ontstaan tussen de supermarktketens) tot 1,60 €/kg in Frankrijk en zelfs meer nog in België (om en nabij 1,69 €/kg voor de standaardbanaan).
3. Sociale uitdaging De rechten, veiligheid en gezondheid van de arbeiders worden regelmatig geschonden in de grote plantages van de multinationals in Latijns Amerika. (Dat werd al meermaals aan de kaak gesteld in campagnes en films[1].) De multinationals hebben een dusdanig economisch gewicht dat ze in het verleden zelfs regeringen konden omverwerpen, nieuwe presidenten installeren en de politiek van deze producerende landen maken en kraken om [1] www.bananasthemovie.com/
hen tot « bananenrepublieken » om te vormen… Denk maar aan wat Nobelprijswinnaar Gabriel Garcia Marquez in zijn Honderd jaar eenzaamheid schreef over de moordpartij in de jaren 30 in de regio van de Magdalena in Colombia. De laatste jaren lijkt er – gelukkig - geleidelijk een consensus gevonden te worden tussen de syndicaten en de multinationals, dankzij de opkomst van het idee van duurzame productie. Toch is er nog een lange weg af te leggen. Zoals Bananalink[2] onderstreept, blijven de uitdagingen veelvuldig:
Uitdagingen : • De arbeidsvoorwaarden : In de jaren 70 en 80, zagen
arbeiders werken op een bananenplantage als een buitenkans. De salarissen waren immers gemiddeld hoger dan in de rest van de landbouw en de meeste arbeiders waren lid van sterke syndicaten. Maar vandaag is de situatie drastisch veranderd en dit vanwege de nooit aflatende druk die uitgeoefend werd op de prijzen en de productiekosten in de bevoorradingsketen. De salarissen zijn vaak onvoldoende om te voorzien in de basisbehoeften van de arbeiders en hun familie (gezondheid, onderwijs, huisvesting). De werkomstandigheden zijn zwaar (10 tot 12 uren werken per dag, 6 dagen per week, in extreme warmte en vochtigheid). De arbeiders van de plantages in de Dominicaanse Republiek, Belize en Costa Rica zijn vaak migranten (uit Haïti) die geen enkel recht hebben op bescherming en die men met uitwijzing bedreigt van zodra ze enig recht opeisen of zich willen organiseren. [2] www.bananalink.org.uk/social-problems
| 15
•
De veiligheid en gezondheid : Doeltreffende voorzieningen en veiligheidsmaatregelen om de arbeiders tegen pesticiden en chemische meststoffen te beschermen ontbreken. Dit heeft grote gezondheidsproblemen tot gevolg zoals onvruchtbaarheid en kanker, ademhalingsstoornissen, oog- en huidziekten, depressie.
•
De vrijheid om zich te organiseren en syndicaten op te richten : Veel plantages hebben een anti-syndicaat cultuur en weigeren te spreken of te onderhandelen met vertegenwoordigers van de arbeiders. Er wordt nog regelmatig druk uitgeoefend en geweld gepleegd. In Guatemala werden in 2011 tien syndicale afgevaardigden vermoord, waarvan drie uit de bananensector.
Kleine producenten benadeeld Tegenover grote plantages van verschillende honderden hectaren, zullen de kleine producenten altijd benadeeld zijn in termen van schaaleconomie en risico’s. Een grote plantage kan een deel van haar teelt verliezen door een orkaan of een ziekte, maar kan deze schade wel te boven komen. Een kleine producent kan zich vaak niet meer herpakken na een dergelijke ramp. Die kwetsbaarheid van de kleine producenten maakt hen duidelijk minder interessant bij de inkopers die een gans jaar garantie willen hebben op het aanbod. In Colombia en Ecuador worden de kleine boeren vaak beschouwd als « plan B » ter beveiliging van het aanbod als er schaarste is op de markt. Zo gauw er weer overschot is, worden ze opnieuw genegeerd.
Een antwoord op de vele uitdagingen is de organisatie van producenten in coöperatieven. Dat maakt hen sterker, maar dit heeft niet kunnen verhinderen dat duizenden boeren hun grond en productie hebben verloren. Elke keer als de bananenprijs zakt onder de productiekost zijn er boeren die hun grond verlaten en genoodzaakt zijn te verhuizen naar de steden of naar het buitenland. Andere uitdagingen waarmee kleine producenten te kampen hebben zijn ziektes, de stijging van de logistieke kost (transport en verpakking), de toegang tot marktinformatie, de veranderende klimatologische omstandigheden.
16 |
| 17
Goed om weten
en 10% In 2013 drag ochte van de verk België bananen in elabel. het Fairtrad r! Dat kan bete
HOE WERKT EERLIJKE HANDEL? WAT DOET FAIRTRADE? Fairtrade geeft aan de kleine producenten en arbeiders in het Zuiden de mogelijkheid om:
•
Hun onderhandelingsvermogen op de markt te versterken;
• •
Armoede te beschrijden; Hun eigen toekomst in handen te nemen.
De eerlijke handel stimuleert dus de sociale, economische en ecologische ontwikkeling van kleinschalige producentenorganisaties. Tegenover een duurzame productiewijze staat dat de Fairtrade producenten een eerlijke prijs krijgen die de productiekost dekt. De eerlijke handel biedt zo aan de producenten een levensvatbaar stelsel in een onstabiele markt. Hij verbetert ook de levensomstandigheden van de arbeiders in de plantages.
De eerlijke bananenhandel
Het Fairtrade label wordt gecontroleerd en gewaarborgd door FLO-Cert Het onafhankelijk certificatie organisme FLO-Cert is conform aan de ISO 65 norm. Die staat borg voor de integriteit van het systeem en garandeert dat de normen, door Fairtrade opgelegd, nageleefd worden.
Afkomst Fairtrade bananen: De meeste Fairtrade gelabelde producten zijn afkomstig van kleine producenten, met name koffie, cacao, katoen. Voor enkele producten, zoals thee en bloemen, zijn het de arbeiders van privé-plantages die het Fairtrade voordeel genieten. Voor de bananen heeft Fairtrade criteria ontwikkeld om zowel de kleine producenten van de coöperatieven als de arbeiders van de privé-plantages te beschermen en te ondersteunen.
63 COÖPERATIEVEN EN 49 PLANTAGES ZIJN GEWAARBORGD FAIRTRADE, 13.300 KLEINE PRODUCENTEN EN 4.900 PLANTAGE ARBEIDERS
18 |
Goed om weten
ben In 2011 heb nanenFairtrade ba iljoen boeren 14 m eaan Fairtrad angen. premie ontv
WAT ZIJN DE VOORNAAMSTE CRITERIA VAN DUURZAME HANDEL VOOR BANANEN ? Voor de kleine producenten • Coöperatieven organiseren Om mee te tellen moeten de producenten zich verenigen in coöperatieven. Het verleent hen meer vat op de markt en zo profiteren ze van schaaleconomie.
• Bevordering van eerlijke commerciële relaties •
Door eerlijke onderhandelingstechnieken;
•
Door het bestrijden van speculatie.
•
Door goede contracten;
• De garantie van aangepaste produc• Een premie voor de coöperatie tietechnieken Dankzij de concentratie op kleinschalige landbouw kunnen productiemethodes geïnstalleerd worden die de natuur respecteren en gunstig zijn voor de biodiversiteit.
De producentenorganisatie ontvangt 1$ dollar per kist1 bananen ofwel 4.2 eurocent per kilo. Dit bedrag is bedoeld voor het financieren van:
• Een verzekerde minimum prijs
•
Deze minimum prijs verschilt van land tot land. Hij dekt minstens de productiekost. Voor Peru bijvoorbeeld (bio bananen), is hij $8 per kist van 18,14 kg. Indien de marktprijs hoger is dan de door Fairtrade gegarandeerde minimumprijs zal de toegepaste minimumprijs die van de markt volgen, verhoogd met de premie.
• Voorfinanciering mogelijk tot 60% van de aankoopprijs
• •
Investeringen ten bate van de gemeenschap, bijvoorbeeld in onderwijsprojecten ; Investeringen in milieuprojecten, bijvoorbeeld voor de omschakeling naar biologische landbouw;
Verbetering van de productiekwaliteit van de bananen.
[1] Zie www.fairtrade.net/price-and-premium-info.html
Concreet betekent dit dat de coöperatieve haar leden rechtstreeks kan betalen bij levering van de bananen en niet moet wachten op betaling van de importeur/ uitvoerder. Voor de producenten is het van belang om zo snel mogelijk te kunnen rekenen op het geld van de verkoop van hun individuele producten.
[1]
Voir htpp://www.fairtrade.net/price-and-
| 19
& Voor de producentenorganisaties & de plantage arbeiders:
Voor de arbeiders op de plantages:
• Een democratisch beslissingssysteem
• Een arbeiderscomité
dat dezelfde rechten toekent aan alle leden. Er is geen discriminatie mogelijk, ongeacht sekse, religie…
• Verantwoorde landbouwpraktijk via strikte milieucriteria De eerlijke criteria met betrekking tot het milieu leggen de nadruk op: •
Het beperkt en beveiligd gebruik van pesticiden,
•
Een verantwoord beheer van de vruchtbaarheid van de grond en de waterbronnen,
•
•
Een goed beheer van afval,
Verbod op het gebruik van genetisch gemodificeerde organismen,
• Verbod op slavenhandel en kinderarbeid.
orgaan.
als vertegenwoordigend
De arbeiders van de plantage vaardigen vertegenwoordigers af. De arbeiders hebben stemrecht, terwijl de directie enkel spreekrecht heeft. Het Comité beslist over de bestemming van de premie en onderzoekt de andere vragen die de arbeiders wensen te behandelen.
• Strikte regels voor de tewerkstelling. De normen van de eerlijke handel leggen strikte regels op voor het welzijn van de arbeiders. Denk daarbij aan een verbod op fysiek en verbaal geweld, de vrijheid van aansluiting bij syndicaten of andere, een behoorlijk salaris bovenop het officieel minimum salaris, recht op vakantie, bevallingsverlof en ziekte, door beide partijen getekende uitvoeringscontracten, afspraken over de maximale arbeidsduur per week en overuren, regelmatig medisch onderzoek voor alle arbeiders, toegang tot drinkbaar water, toiletten en beschermende kledij…
• Een premie voor de arbeiders.
GEZIEN DE HOGE EISEN VOOR DE MILIEUCRITERIA IS 39% VAN DE FAIRTRADE BANANENPRODUCTIE EVENEENS GEWAARBORGD BIOLOGISCH.
Zoals in de organisaties van de kleine producenten hebben arbeiders van de plantages recht op een premie van 1 $ per verkochte doos. Dit bedrag wordt gebruikt voor uitgaven waarover de arbeiders zelf beslissen: kinderopvang, medische onderzoeken voor de arbeiders en hun families, verbetering van de huisvesting, toegang tot drinkbaar water…
20 |
Goed om weten
.000 perMeer dan 18 n deel uit sonen make organisavan de vele tages die ties en plan nanen Fairtrade ba produceren.
DE EERLIJKE BANAAN IN CIJFERS : (2012-2013) • 13.300 producenten en 4.900 arbeiders • 112 organisaties (49 plantages, 63 coöperatieven) • 27.900 ha • 491.800 ton • 39% biologisch • 321.300 ton (= 65% van de totale productie) waarvan 68% afkomstig van kleine producenten • 14.121.000 euro (gemiddeld: 745 €/jaar/ kleine producent en 859 €/jaar/arbeider)
ENKELE FEITEN : • 44% (49/112) van de Fairtrade gewaarborgde organisaties zijn plantages. • In 2012 hebben de coöperatieven 48 % van de Fairtrade bananen geproduceerd en 85 % van de Fairtrade + bio bananen, terwijl de plantages respectievelijk 52% en 15% hebben geproduceerd. • In 2012 hebben meer dan 5.000 arbeiders, hun families en gemeenschap van het Fairtrade voordeel genoten. Zo ontvingen zij 5,5 miljoen euro aan premies.
| 21
Producent €/k
Exporteur/douane/ importeur
Conventioneel â
0,233 (13,7%)
40 à 45%
Fairtrade conventioneel â
0,297 (16,6%)
40 à 45%
Fairtrade bio â
0,405 (20,9%) 0,509 (26,2%)
Fairtrade bio + export
Licentiekost Fairtrade €/k
Rijperij / distributeur
Finale prijs voor consument €/k
35 à 42%
1,69
0,040 (2,2%)
35 à 42%
1,79
40 à 45%
0,040 (2,1%)
35 à 42%
1,89 - 1,99
35 à 45%
0,040 (2,1%)
35 à 42%
1,89 - 1,99
Spreiding van de marges voor kleine (Ecuadoriaanse) bananenproducenten.
Fairtrade, een versterkend proces ! Talrijk zijn de bananen-coöperaties die aangetoond hebben hoe Fairtrade hen aangemoedigd heeft om hun toekomst in handen te nemen. In een tiental jaren zijn ze overgegaan van een conventionele productie (die volledig van de externe inkopers afhankelijk was) naar een biologische en Fairtrade productie. Deze evolutie heeft hen toegelaten geleidelijk de toegevoegde waarde van hun product te verhogen. Een voorbeeld:
•
Het Franse onderzoeksinstituut CIRAD heeft uitgerekend dat voor de conventionele bananenmarkt minder dan 12 % van de eindprijs in het land van oorsprong blijft, gezien de kleine producenten maar 5 tot 7 % ontvangen en de plantage arbeiders tussen 1 en 3%.
Met Fairtrade kan dit oplopen tot meer dan 25%. Zo kan het deel dat door de bananenproducenten in Ecuador genomen wordt, in de meest ideale situatie, gaan van 0,23 € (hetzij 13,7% op de eindprijs[1]) tot 0,51 € (oftewel 26,2 % op de eindprijs). Voor de volledigheid: tussenpersonen (exporteur, importeur) zitten nu tussen 45 et 50% en verdelers (rijpingspakhuis, grote distributie) tussen 35 en 42 %. De kost van de Fairtrade licentie is niet meer dan 2.2% van de eindprijs aan de verbruiker!
[1] Hier wordt geen rekening gehouden met het feit dat de conventionele bananen soms verkocht worden aan prijzen die hoger liggen dan de door Fairtrade gegarandeerde minimumprijs. Die kan inderdaad oplopen tot 0,08 €/kg, hetzij 5% van de eindprijs aan de consument en komt overeen met de aanwijzingen van CIRAD!
Fairtrade werkt met plantages én kleine producenten De bananenproductie is essentieel voor veel ontwikkelingslanden. Fairtrade beoogt tegemoet te komen aan de tekortkomingen van het globale handelssysteem, zowel voor de kleine bananenproducenten als voor de arbeiders op de plantages. En vergeet niet, 90% van de wereldmarkt van de bananen is afkomstig van plantages! Bedoeling is zowel de kleine producenten als de arbeiders meer vat op hun toekomst, een betere prijs en salaris voor hun werk, een regelmatig inkomen en behoorlijke arbeidsen levensvoorwaarden te kunnen garanderen.
De Fairtrade standaard beschermt de basisrechten van de arbeiders volgens de internationale conventies van de Organisation Internationale du Travail (OIT). Bovendien biedt de Fairtrade premie aan de arbeiders nieuwe mogelijkheden. Zo kunnen ze zelf investeren in sociale en economische ontwikkelingsprojecten voor zichzelf én hun gemeenschap.
Fairtrade maakt het verschil Het effect van de eerlijke handel op de levens- en werkomstandigheden van de producenten uit het Zuiden is het onderwerp van veel studies. In die studies wil men toetsen of alle inspanningen die geleverd zijn om het certificaat te bekomen wel tot het juiste resultaat leiden. Zo toont een recente studie (2011), geleid door het Instituut voor Studie van de Ontwikkeling in het Verenigd Koninkrijk[2], bijvoor[2] http://www.fairtrade.org.uk/includes/documents/cm_docs/2013/F/FT_Banana_Summary_FINAL%20TO%20UPLOAD_V2.pdf
22 |
beeld aan dat de producenten van bananen van de beste arbeidsvoorwaarden en salarissen genieten. 75% van de ondervraagde boeren uit de eerlijke handel in de Dominicaanse Republiek antwoordde daarenboven positief op de vraag of ze een spaarrekening hadden. 48% verklaarde dat hun spaargeld hen toelaat de uitgaven te dekken die ze voorheen via een lening moesten dragen. En 75% heeft aangegeven dat hun levensstandaard verbeterd is door lid te worden van een coöperatieve van eerlijke handel.
Wat kan nog verbeterd worden ? •
•
Andere positieve resultaten : • • • •
•
De producenten hebben een betere toegang tot de technische diensten, wat producten van betere kwaliteit oplevert. De organisaties werken democratischer.
Het onderhandelingsvermogen met de transporteur, de exporteurs en de openbare diensten werd versterkt.
De arbeiders op de plantages hebben betere contracten, die hen meer werkzekerheid en betere werkomstandigheden (bvb het recht op betaald verlof) bieden. De met de premie gerealiseerde investeringen geven de arbeiders toegang tot betere gezondheidsdiensten, huisvesting en onderwijs.
•
We moeten waakzaam blijven dat de premie de staat niet ontslaat van haar verantwoordelijkheid. Het ideaal is dat deze premie een aanvulling zou zijn op de nationale politiek (zo zou de staat als de premie dient voor schoolinfrastructuur moeten instaan voor het salaris van de leerkrachten…) Het loon van de arbeiders is beter in de plantages voor eerlijke handel dan in de conventionele, maar nog te weinig om van een behoorlijk salaris te spreken. De minimumsalarissen moeten kunnen stijgen.
Fairtrade moet een actievere rol spelen bij het oprichten van syndicaten in deze regio’s. Door gebrek aan vertrouwen en kennis hebben veel arbeiders er zich nog niet bij aangesloten. Bijkomende ondersteuning is nodig om deze fase te vergemakkelijken.
| 23
• Volume Fairtrade bananen in België: Jaar
2009
2010
2011
2012
Volume (in KG)
6.147.869
6.362.114
7.309.069
7.423.999
Fairtrade premie aan de Belgische markt (in €)
260.702
269.787
309.943
314.816
Evolutie
+3,7%
+3,5%
+ 14,9%
+ 1,6%
En waar staan we in België ? Voor de banaan uit eerlijke handel bestaat in België een grote markt. Er zijn al mooie resultaten geboekt, maar er is nog veel ruimte tot groei. Momenteel zijn bijna alle biologische bananen op de Belgische markt (afkomstig van de Dominicaanse Republiek, Peru en Ecuador) Fairtrade gecertificeerd. Zij vertegenwoordigen 8,6 % van de bananen op de Belgische markt. Het is het meest aanwezige product uit eerlijke handel op de markt. Echter, als we vergelijken met Zwitserland, het Verenigd Koninkrijk en Nederland waar respectievelijk 50%, 25% en 16 % van de bananen Fairtrade gecertificeerd zijn, moeten we vaststellen dat er nog een groot potentieel is! De uitdaging op de Belgische markt is vandaag om bananen uit eerlijke handel aan te bieden in onze winkels en dit in de categorie van de standaardbananen (en dus niet bio). Dit zou toelaten om een nieuw potentieel aan te boren… en een vermenigvuldigingseffect op de verkoop te hebben. Gemiddeld koopt een Belgische familie 1,6 Kg bananen uit eerlijke handel. Dit resulteert in een ontwikkelingspremie van 314.816 € die gebruikt wordt om de productie en de toegang tot basisvoorzieningen (gezondheid, onderwijs, huisvesting) te verbeteren. Voor de Fairtrade gewaarborgde producent komt dat neer op een premie 157 € per jaar.
De voornaamste actoren in België zijn : •
Importeurs : Agrofair (Nl), Port (All.), Dole (US), Univeg
•
Rijpingspakhuizen : Alva verse vruchten – Eden, Spiers, Van Damme
•
Rijpers : Alva verse vruchten – Eden, Benfresh, Sodexho
•
Supermarkten : Carrefour, Colruyt, Delhaize, Lidl
MAAR… Als nu eens alle in België verbruikte bananen van Fairtrade handel afkomstig zijn? Wat zou dat betekenen? Dan zou de Belgische markt meer dan 3,66 miljoen € premie genereren! En voor elk van de ongeveer 2000 producenten zo’n 1.825 € per jaar! Meer dan een vertienvoudiging!
24 |
EN WAT DENKEN DE PRODUCENTEN ERVAN?
Dominicaanse Republiek:
Peru :
ASOBANU
APPBOSA
“Weet u, in mijn leven had ik me nooit voorgesteld dat een zo belangrijke organisatie als Fairtrade kon bestaan. Wij, kleine producenten, zijn werkelijk geëngageerd bij Fairtrade en hopen verder te verbeteren. Het is onze reddingsboei hier in de Dominicaanse Republiek. "Fairtrade is als een grote familie. Het is iets wat we hier hebben ontvangen en dat aan de producenten een gerust gemoed heeft bezorgd. Ik denk dat de eerlijke Fairtrade handel iets is om te respecteren en lief te hebben”. José Peralta
De coöperatieve APPBOSA is actief in het noorden van Peru sinds 2003. Ze is opgericht omdat de lokale producenten zich Fairtrade wilden laten certificeren. Zo konden ze zich bevrijden van het lokale monopolie van een multinational die hun productie kocht. In vergelijking met de door deze multinational betaalde prijs ontvangen de producenten nu een eerlijke prijs voor hun bananenoogst. APPBOSA heeft een hospitalisatiefonds opgericht voor de leden van de coöperatieve en hun familie, alsook studiebeurzen voor het middelbaar onderwijs. Het zal dus niemand verwonderen dat het aantal producenten dat zich bij de coöperatieve heeft aangesloten verdriedubbeld is in enkele jaren tijd! APPBOSA staat borg voor talrijke voordelen voor de arbeiders: contract, betaald verlof en bevallingsverlof. "In vergelijking met onze vroegere situatie gaan al onze kinderen nu naar school, zelfs de meisjes! In mijn tijd kon ik er niet naartoe. Daarom ben ik nu aanwezig op alle mogelijke vormingen. Wij, de vrouwen, zijn nu meer zelfzeker. Het is ook daarom dat we een naaiatelier ingericht hebben en met een tiental vrouwen de cursus volgen!" Eliana Gonzalez, APPBOSA (Peru)
| 25
Ecuador :
Dominicaanse Republiek:
El Guabo
Banelino
Ecuador is de eerste exporteur van bananen ter wereld. De kleine ondernemingen zijn er goed vertegenwoordigd maar de meeste onder hen zijn voor de verkoop van hun bananen zeer afhankelijk van de grote multinationale ondernemingen. Daartegenover heeft een aantal bananenproducenten uit het zuiden van het land in 1997 beslist de krachten te bundelen. De coöperatieve El Guabo werd geboren. Eén van haar eerste beslissingen was om het systeem van eerlijke handel te vervoegen omdat dit aan de producenten een juiste prijs en betere levensomstandigheden biedt. Vandaag controleert de coöperatieve zelf de commercialisering via haar exportdienst. Ze is dus meer autonoom en minder overgeleverd aan de grillen van de groothandelaars. Ze groepeert momenteel meer dan 400 bananenproducenten. Bij El Guabo heeft men bewust gekozen om in te zetten op milieuvriendelijke productie. Dankzij een milieufonds kunnen de producenten goedkope leningen krijgen voor de overgang naar een milieuvriendelijke productie (biologisch). Zij kunnen indien nodig ook genieten van technische steun. "Dankzij de eerlijke handel zijn de levensomstandigheden van onze leden en onze arbeiders verbeterd. We hebben nu voldoende middelen om de gemeenschap te helpen en het milieu te beschermen". Jovanny Coronel, penningmeester van El Guabo
Julianna Jaramillo, de vereniging van producenten in de Dominicaanse Republiek, is actief in de bananenproductie sinds de jaren ‘50. In de negentiger jaren is de wind van richting veranderd. Toen sloot de vereniging zich aan bij de coöperatieve Banelino die in 1998 tot Fairtrade is toegetreden. In enkele jaren tijd zijn de plaatselijke dorpen snel veranderd: hutten zijn houten huizen geworden, irrigatiekanalen werden gegraven, sanitaire installaties staan nu ter beschikking van de arbeiders en de kantine biedt een betaalbare maaltijd aan. Meer dan tweeduizend families genieten vandaag van deze vooruitgang die een werkelijke investering is voor hun toekomst en die van hun kinderen. "Ik heb nu veel meer vertrouwen dan voorheen. Ik kan nu sparen en indien één van de kinderen ziek wordt kan ik onmiddellijk het probleem oplossen." Concepción, bananenkweker voor Banelino
26 |
Overschakelen naar eerlijke handel, een goede zaak WIJ KOZEN VOOR FAIRTRADE! Frank Vermeersch, Customer Relation Manager, AGROFAIR “Ik heb de eerlijke handel reeds lang geleden ontdekt. Het begon bij koffie, maar sindsdien is mijn engagement ten overstaan van eerlijke handel toegenomen en ben ik vreemd genoeg een soort missionaris voor Fairtrade.
Binnen Agrofair, een bedrijf met direct contact met de producenten, zijn we ervan overtuigd dat het Fairtrade model tot nader order het meest betrouwbare systeem is op de markt. Het heeft duidelijk een duurzame impact op de ontwikkeling van de producenten, hun omgeving en meer dan dat. Het laat ons ook toe geloofwaardig te zijn en ongetwijfeld een realistisch en ambitieus commercieel- en marketing model te ontwikkelen. Dat is, naar mijn mening, wat vaak ontbreekt in het businessplan van bedrijven die producten van eerlijke handel op de markt brengen. Voor Fairtrade is het ook een uitdaging naar de toekomst toe: de coördinatie verbeteren met en tussen de verschillende actoren van de keten om beter te communiceren en het impact op het terrein te laten voelen aan een groter aantal producenten.”
Hendrik Draye, zaakvoerder Carrefour Market “Ik kende het Max Havelaar logo sinds vele jaren en ben me volledig bewust geworden van haar betekenis toen ik me hier in Herent aansloot bij het bestuurscomité van Fairtradegemeente. Eerlijke handel leek me vroeger iets ver weg, een niche in de zakenwereld, maar ik heb in de loop der jaren geleerd dat je echt wel zelf een actieve rol kan spelen door het verhaal van eerlijke handel naar de klanten toe te brengen. Als filiaalhouder of zaakvoerder van een onafhankelijke winkel heb je impact als katalysator voor de eerlijke handel en voor het aanbod van een groot gamma Fairtrade producten. Het verhaal van Max Havelaar en Fairtrade is inderdaad een sterk verhaal dat zin heeft en dat meer aandacht verdient in Herent en in de rest van het land. Ik heb de voorbije twee jaren het aanbod van Fairtrade producten aanzienlijk kunnen verbeteren. Bananen spelen hierin een primordiale rol. In Herent zijn we er ook in geslaagd meer dan de helft van het zakencijfer van bananen te realiseren door bananen uit eerlijke handel.
Ik ben ervan overtuigd dat Fairtrade de meest doeltreffende manier is om de onrechtvaardigheid in het Zuiden op te lossen. De grootste uitdaging blijft volgens mij het opnemen van meer producten in de Fairtrade keten en meer verdelers erin te betrekken om zo het aanbod van deze producten in de supermarkten te verhogen, wat ook meer gewicht zou verlenen aan Max Havelaar. Door Fairtrade met mijn inspanningen op lokaal niveau te ondersteunen weet ik dat de producenten in het Zuiden goed gesteund worden!”
| 27
Philip Daenens, CEO van Alva verse vruchten - Eden “Door de verschillende functies die ik sinds meer dan 20 jaar in de voedingssector heb vervuld, ken ik de eerlijke handel al lang. Ik ben al lang privé betrokken bij verschillende sociale- en milieuprojecten en raakte zo geïnteresseerd in de Fairtrade-principes. En dat engagement zag ik ook graag naar mijn werk vertaald. Toen ik begin dit jaar de leiding bij Alva overnam was het voor mij vanzelfsprekend om te kijken hoe we meer en beter de producten uit eerlijke handel konden betrekken in ons bedrijf. We rijpen verschillende producten en verdelen deze uiterst verse producten aan de supermarkten in België. In ons productengamma is de banaan een speerpunt. Gezien de Belgische markt vandaag gedomineerd wordt door enkele grote merken willen we ook steun verlenen aan nieuwe assortimenten die meer verbonden zijn met onze waarden en ons merk Eden: eerlijkheid en authenticiteit (korte ketens). De banaan beantwoordt perfect aan deze waarden, alsook aan onze principes van kwaliteit, service en smaak. De uitdaging voor de Fairtrade banaan in België vandaag is om nieuwe spelers en klanten te overtuigen zich beter te kunnen positioneren op de markt. Het blijft business, maar indien meer en meer bedrijven zich engageren om dit te veranderen, zullen de consumenten hoe langer hoe meer overtuigd geraken dat deze alternatieven mogelijk zijn.”
Nathalie BORMANS, manager van AD Delhaize in Belgrado (in gezelschap van haar verantwoordelijke Fruit en groenten, Christèle FOSSEPREZ) “In onze Delhaize stelt het cliënteel het op prijs dat we producten uit eerlijke handel aanbieden. We vinden het belangrijk producten te hebben die het resultaat zijn van een goede samenwerking tussen de verschillende partijen (van producent tot distributeur) en die respect betuigen voor eenieders werk.
Gemiddeld is het zakencijfer van Fairtrade bananen binnen de categorie banaan zo’n 20 tot 25%. De uitdaging ligt erin de verkoop op te voeren door aandacht te vestigen op het verhaal achter de producten uit eerlijke handel. Immers, sommige klanten kennen de filosofie en de principes van eerlijke handel niet. Dit jaar zullen wij Fairtrade in de kijker zetten gedurende de week van de eerlijke handel in oktober. We willen op de kop van een rayon een maximum aantal producten bijeen brengen om zo de nieuwsgierigheid van de klanten te wekken en hierdoor de impact op de verkoop te verhogen. Anderzijds organiseren we ook een proeverijstand met ongeveer 6 producten. We verwachten hierbij de steun van andere merken zoals het ijs “Ben & Jerry’s”.
28 |
weten Goed om n ge ra n tot ee
TEN BANAANVAL ! Neem deel aan onze faire bananenwedstrijd ‘MAX ZOEKT KLAS – Ten banaanval!’ Voor alle basisscholen
Meer info via: www.maxzoektklas.be
en bijd Bananen kunn el, horen ja, dat zal w Ja . el vo is zelfs geluksge et H . En toch! banaan n wij u denken Ee . en ez elijk bew pr wetenschapp zijn oteïnes uren en dat bevat aminoz den omgeor w t lichaam die door he bstantie die tonine, een su vormd in sero ende wernn pa haar onts t humeur. gekend is om e invloed op he an!” is king en heilzam na ba n met die aa “G : m rto Ko t! geen loze kree dus helemaal
| 29
30 |
EN JIJ ? BEN JE EEN CONSUMENT OF CONSUMENS ? Je consumeert, maar houdt hierbij graag rekening met de lokale producent en de eerlijkheid van het hele proces ? Dan ben je niet langer een doordeweekse consument. Nee, dan ben je een consumens! Iemand die menswaardigheid nooit uit het oog verliest. Want als eerlijke consumens heb je de macht om het leven van kleine producenten en arbeiders in de bananenplantages te verbeteren. Wat kan je zoal doen?
Als privépersoon: Kies voor Fairtrade bananen En daarbij eveneens oog te hebben voor de rest van het eerlijke aanbod. Ook koffie, chocolade, suiker, thee, katoen, rozen… worden u aangeboden onder het Fairtrade label Max Havelaar. Volg uw inspiratie en ontdek de hele waaier aan eerlijke producten.
Vraag aan de gerant van je supermarkt om (meer) Fairtrade bananen aan te bieden.
En die bestaan dus zowel in biologische maar ook niet-biologische variëteit.
Trek mee aan de kar voor eerlijke handel Bij uw werkgever, uw verwanten en vrienden, op de gemeente, op school, aan de universiteit…
Vraag naar Fairtrade bananen in de schoolkantines, bij het ontbijt in het hotel…
Neem deel aan de campagne “FairTrade-
Gemeente” En andere initiatieven ten voordele van duurzame consumptie. www.fairtradegemeenten.be
Maar ook als overheid, werkgever of organisatie kan je van je beste ‘consumens’kant laten zien Door deel te nemen aan Fairtrade@Work:
Geef aan je medewerkers de mogelijkheid om te
opteren voor eerlijke producten door ze aan te bieden in de kantines of waar er snacks kunnen genuttigd worden.
Zet Fairtrade bananen en koffie op de kaart van je bedrijfsrestaurant.
Vul de automaten in je bedrijf of instituut met Fairtrade koffie.
Kies uniformen of werkkledij, gemaakt uit eerlijk katoen
Maak je teams en partners bewust van de inzet van eerlijke handel en het belang van duurzame consumptie
Aarzel niet beroep te doen op de ervaring van Max Havelaar om je hierin te helpen. www.fairtradeatwork.be
Fairtrade Fairtrad Max Havelaar Max Ha Belgium Belgium www.maxhavelaar.be
www.maxhav
info@maxhavelaar.be
info@maxhavelaar.be
© 2013 Fairtrade Max Havelaar Belgique | V.U. : Lily Deforce, Edinburgstraat 26, 1050 Brussel
Beelden : Max Havelaar, Eric De Mildt, Shutterstock Layout : Alternatis – Met de steun van Fairtrade Foundation, Oxfam-Wereldwinkels enE.R. DGD : Lily Deforce, Rue d’Edim Rugomslag:
Crédits photos / Illustrations : Calberg, Kennet Havgaard, Bronvermelding : Hallgren, eclairage Public, ist • GFK 2012 • www.vlam.be/marketinformationdocument/files/thuisverbruik1.pdf France • BANAAN & FAIRTRADE. Ten banaanval!
• Fairtrade Foundation brochure • MH Zwitserland paper Layout : Alternatis, L’atelier A • Brochure CTB • www.oxfamwereldwinkels.be/pageview.aspx?pv_mid=6269 Avec le soutien de Fairtrade • www.wto.org/english/res_e/publications_e/wtr11_forum_e/wtr11_1mar11_e.htm • Report of ILO Mission, Costa Rica, 2007 France, Oxfam-Wereldwinke • Monitoring and evaluation report 2012, Fairtrade International, dec 2012 • Agritrade (http://agritrade.cta.int ) • UNCTAD • Bananalink • FLO International • WorldBank Statistics • Info Market EU, 2010 • Sally Smith, IDS report
BANAAN & FAIRTRADE
Gaan met die banaan !