IP
2
INHOUD Portfolio 01 Zelfportret 02 Representatie Rituelen 03 Cultuurvoorwerpen Standbeelden in Bali De Gouden Rots Isidorus van Sevilla 04 Vergelijking Dada誰sme Fluxus Kunstcultuur in Bali De vergelijking Playable 05 Internetkunst Google Doodles
3
vormen van bewustzijn
The imaginary is what tends to become real
4
vormen van bewustzijn
“When making a decision of minor importance, I have always found it advantageous to consider all the pros and cons. In vital matters, however, such as the choice of a mate or a profession, the decision should come from the unconscious, from somewhere within ourselves. In the important decisions of personal life, we should be governed, I think, by the deep inner needs of our nature.” (Freud, 1927) TEKST Ciaran van Stee
G
rondlegger van de dieptepsychologie is de Weense arts en psychiater Sigmund Freud (1856 – 1939). Sigmund Freud kan gezien worden als de vader van de psychoanalyse (Stroeken, 2009). Hij werd geboren in 1856 in Oostenrijk (LeerWiki, 2013). Na zijn studie geneeskunde, richtte hij zich met name op medisch onderzoek in de neurologie. Freud richtte zich vooral op het onbewuste van mensen met een grote nadruk op seksualiteit (de Heer, 2010). Ondanks veel kritiek kregen zijn theorieën grote bekendheid, ook omdat zij tegen veel bestaande gedachten ingingen. Het uitgangspunt van de dieptepsychologie is dat de menselijke geest te vergelijken is met een ijsberg: 1/10e deel ligt boven water (is bewust), en 9/10 deel ligt onder water, is onbewust. Freud en zijn navolgers stellen dat het overgrote deel van wat zich in de mens afspeelt onbewust is. We zijn ons er niet van bewust wat de eigenlijke drijfveren zijn van ons gedrag, waarom we ons gedragen zoals we ons gedragen. Bij de meeste mensen lijkt dat niet tot onoverkomelijke problemen te leiden. Er zijn echter mensen die ‘geestesziek’ zijn. Zij kunnen geholpen worden door zich te uiten, liggen op de divan, terwijl de arts/therapeut bij het hoofd zit en allerlei suggesties geeft. De therapeut wil hiermee het uiten van de emoties stimuleren, zodat de onbewuste inhouden naar buiten komen en inzicht ontstaat in onze onbewuste drijfveren.
>>
5
vormen van bewustzijn
De techniek die Freud aanvankelijk gebruikte was de hypnose; later werd dit de Freie Aussage (de Heer, 2010): als je vrijuit zegt wat er in je opkomt komen de verdrongen driften, wensen en fantasieën vanzelf uit het onbewuste te voor schijn. Ook in dromen komt ons onbewuste tot uiting. Freud meende dat het onbewuste vooral seksueel geladen was. Tegenwoordig wordt ook wel gezegd dat het in wezen instinctieve energie betreft. Die driften, die verlangens, die instinctieve energieën zoeken lustbevrediging. Zoals wanneer je trek hebt en je in een etalage heerlijke gebakjes ziet liggen: het water loopt je in mond. Maar die ruit zit er voor, je kunt er niet bij. Dat is dan een frustratie, een belemmering die je tegenhoudt waardoor je je hongerdrift niet kunt bevredigen. Freud zegt dat de kunst van het menszijn is om zijn driften enerzijds niet te onderdrukken, maar anderzijds ook om ze niet vrijuit uit te leven. In het laatste geval zouden de mensen worden als wilde dieren. Maar wat moeten we dan? Het gaat er om onze driften te kanaliseren, door middel van ze ‘netjes’ te uiten, beschaafd, sociaal acceptabel. We leren dat we niet altijd aan onze impulsen mogen toegeven. Dingen doen alleen omdat je er zin in hebt. “Gebruik je verstand toch!” Is een opmerking die iedereen wel kent. Volgens Freud komt het onbewuste in onze dromen tot uiting, niet rechtstreeks, maar in een vermomde (symbolische) vorm. Al dromend verwerken we de dagelijkse gebeurtenissen. Je zou kunnen zegen: dromen is goed voor onze psychische hygiëne. De kunst om de betekenis van dromen te ontsluieren noemt Freud: de kunst van de Traumdeutung, de droomduiding. Dromen vinden de surrealistische kunstenaars heel interessant (Nederlands Publieke Omroep [NPO], 2012). Freud schreef hier een boek over: ‘Traumdeutung’. Het vormde een inspiratiebron voor veel kunstenaars. Het surrealisme is een kunststroming in de moderne kunstontstaan als literaire stroming rond 1924. Hoewel er een hoogtepunt van het surrealisme is waar te nemen tussen 1925en 1940, in zowel schilderkunst, beeldhouwkunst en in de literatuur, is het surrealisme vandaag de dag nog steeds aanwezig en actief. Het surrealisme is sterk beïnvloed door de ideeën van Sigmund Freud. >>
6
Afbeelding 1. Overgenomen van Sigmund Freud (1921) door Max Halberstadt. Geraadpleegd op http://en.wikipedia.org/wiki/Sigmund_Freud
vormen van bewustzijn
Als je kijkt naar het werk van Salvador Dali (1904-1989) is het vaak niet helemaal duidelijk waar je nu naar kijkt. Klopt het wel? Nee en dat hoeft ook niet. Snap jij precies waar jouw dromen over gaan? Afbeelding 2 laat het werk ‘De hardnekkigheid van het geheugen’ uit 1931 van Dali zien. Het stelt een droomwereld voor waarin smeltende, weke klokken worden belaagd door mieren. Dali is geobsedeerd door het idee van tijd en zijn beelden zijn een metafoor (beeldspraak) voor de tijdelijkheid van ons bestaan als mens. Bij die tijdelijkheid hoort natuurlijk ook het verval en onze strijd tegen dat verval. In zijn autobiografie legt Dali uit hoe
hij op het idee van de ‘weke uurwerken’ is gekomen, namelijk na het bestuderen van een stuk camembertkaas… In je onbewuste zitten al je dromen, verlangens, angsten. Zoals het woord ‘onbewust’ al aangeeft, ben je je vaak niet eens bewust van al die gevoelens. De surrealisten zijn heel nieuwsgierig wat er allemaal naar boven komt als je de rede, het verstand uitschakelt. Wat voor beeldend werk maak je als je helemaal geen regels hebt waaraan je je hoeft te houden. Als je zelf geen controle meer hebt?...
Afbeelding 2. Overgenomen van De hardnekkigheid van het geheugen (1931) door Dali, S. Geraadpleegd op http://www.arthistoryarchive.com/arthistory/surrealism/Origins-of-Surrealism.html
7
vormen van bewustzijn
Lucide dromen TEKST Sander Mulder
W
at is een lucide droom? Bij een lucide droom weet de desbetreffene dromer dat hij aan het dromen is, omdat hij weet dat hij aan het dromen is kan hij bepaalde handelingen verrichten zoals bijvoorbeeld vliegen. Je kan een lucide droom beschouwen als een soort virtual reality, alles lijkt levensecht en logisch alleen speelt het zich allemaal af in je hersenen. De term lucide is voor het eerst gebruikt door een Nederlandse psychiater genaamd Frederik van Eeden in het tijdschrift Proceedings of the Society for Psychical Research met de titel : A study of dreams. De term lucide werd gebruikt om te verwijzen naar de heldere staat waar de dromer zich in bevindt. Hoe ervaar je een lucide droom? Een volledige lucide droom is een gedetailleerd, soms met een nog groter bewustzijn dan dat je nu al hebt. Omdat het allemaal plaatsvindt in je geest heeft de droomwereld geen fysieke wetten, alles wat je kunt bedenken zou in je lucide droom kunnen plaatsvinden. Je kunt je dromen beheersen en vervormen zo gek je maar wil, je kan vliegen over de steden, tijd vertragen, vechten als een ninja, seks hebben met iemand, jeugdherinneringen herbeleven en nog veel meer. In feite zijn de mogelijkheden van lucide dromen grenzeloos. Een lucide droom is niet alleen een fantasie speeltuin, het is een kans om te communiceren met je onderbewustzijn via droom personages en de droom zelf. >>
8
vormen van bewustzijn
Afbeelding 3. Overgenomen van Bedtime Aviation (2001) door Gonsalves, R. Copyright 2014 door Huckleberry Fine Art. Geraadpleegd op http://huckleberryfineart.com/artist_slide_show.php?image_id=240396&artist_id=2527&category_id=56&flag=
9
vormen van bewustzijn
Wat zijn de voordelen van lucide dromen? Als je eenmaal weet hoe je lucide kan dromen ontdek je een hele nieuwe wereld, je bent een wildvreemde in je eigen dromen, je bent je volledig bewust van wat er allemaal gebeurd en je kan manipuleren met de kracht van het denken. In lucide dromen is het mogelijk om interactie te hebben met je onbewuste zelf, dat komt omdat lucide dromen een ‘co-created experience’ is, zowel je ego als je onbewustzijn hebben controle in je droom. In normale dromen zijn de omgeving, de personages, thema’s , symbolen en het plot allemaal gedreven door je onderbewustzijn die communiceert via je ervaringsgerichte geheugen en conceptuele vorm. Met zelfbewustzijn in je droomwereld kun je de droom zelf sturen, je kan jezelf elke soort vraag stellen, je kan elke soort commando geven. Bijvoorbeeld kan je in je droom vragen : Wat is mijn ideale carriere? Waar zal ik leven in de wereld? Hoe word ik rijk? Hoe zal mijn leven er over 10 jaar uitzien? De antwoorden zullen soms via je de meest rare manier komen zoals bijvoorbeeld via een karakter in je droom of misschien is het wel met teskt geschreven in de wolken! Communicatie door middel van ‘In-Dream eye movements’ In 1975 werden lucide dromen voor het eerst wetenschappelijk bewezen in het laboratorium. De Britse parapsycholoog Dr. Keith Hearne (1978) nam een vooraf bepaalde oogbeweging waar in de de oogbewegingen van zijn vrijwilliger, die in een lucide droom was op dat moment. Door het manipuleren van zijn Rapid Eye Movements (REM) bleek dat de vrijwilliger constant een bepaalde kant op keek tijdens het dromen, het was een soort van communicatie tussen de dromen en de buitenwereld. Echter, Hearnes baanbrekende onderzoek gleed onder de radar van de mainstream wetenschap-
10
pelijke tijdschriften en het was dr. Stephen LaBerge aan de Stanford Universiteit die bekend werd door zijn experiment uit 1983. Hersengolvens tijden de REM-slaap In 2009 was er een studie van het Neurologische Laboratorium in Frankfurt die aantoonde dat mensen een aanzienlijk verhoogde hersenactiviteit had tijdens de lucide dromen.(Voss, U., Holzmann, R., Tuin, I. & Hobson, J.A., 2009) Een EEG-machine had zeer actieve frequenties opgenomen, tot wel 40 Hz. Dit is veel actiever dan de normale droomtoestand (Theta : 4-8 Hz) en zelfs de huidige staat waar je nu in bent ( Beta : 12-38 Hz ). Het onderzoek toonde ook aan dat er verhoogde activiteit in de frontale en frontolateral cortex was, dit gebied is verbonden met de hogere mentale functies die gekoppeld zijn aan het zelfbewustzijn. Slaap wetenschappers zeggen dat lucide dromen echt zijn en het veel inzicht kan bieden in de aard van het menselijk bewustzijn. Droomdagboek Bij lucide dromen is het ontzettend van belang om je dromen te kunnen herinneren. Iedereen heeft wel eens dat je wakker wordt ‘s ochtends en de droom nog zo goed voor je kon zien maar diezelfde middag hem helemaal niet meer kon herinneren. Dit is belangrijk omdat het geen nut heeft je te gaan richting op het lucide dromen als je niet eens kan herinneren dat je lucide bent geweest in je droom. Je kan je hier zelf op trainen door gebruik te maken van een droomdagboek, elke keer als je wakker wordt schrijf je zoveel mogelijk op over je dromen. Hierdoor kan je na een tijdje een patroon vinden in je dromen en is het hierdoor makkelijker geworden om je dromen te kunnen herinneren. Verschillende soorten psychoactieve stoffen zoals benzodiazepines of cannabis verstoren de REM-slaap en dat kan soms leiden tot minder dromen met dezelfde hoeveelheid slaap als iemand die geen drugs op heeft. (Kushida C., 2012)
vormen van bewustzijn
11
psychische stoornissen
Elektroshocktherapie – nuttig of niet?
12
psychische stoornissen
Elektroshocktherapie (EST) is een methode die voornamelijk wordt toegepast bij behandeling van ernstige, therapieresistante depressie. De patiënt krijgt via zijn slapen een elektrische stroom toegediend, die een algehele verkramping oproept (Zimbard et al., 2013). TEKST Annina Alanen
V
oor meeste mensen is elektroschocktherapie vooral bekend van filmen waarin de patiënt op een bed ligt, klaarwakker en terwijl hij de EST krijgt, schudt en schreeuwt hij enorm. De realiteit is gelukkig ver weg van dit beeld, maar toch bleef EST heel lang als een taboe in onze maatschappij. Waarom? Sommige critici zeggen dat EST op mensen kan worden gebruikt die eigenlijk geen klachten hebben, maar een afwijkende mening. De critici zijn bang dat EST als een strafmiddel wordt gebruikt (Butcher, J.N., Mineka, S., & Hooley, J.M, 2008). Anderen zeggen dat de effecten van EST nog steeds niet goed worden begrepen. EST heeft ook ongewenste bijwerkingen zoals tijdelijke desoriëntatie en verstoringen in het geheugen (Breggin, 1979, 1991). Voorstanders anderzijds eisen dat de patiënten binnen enkele maanden over het algemeen speciefieke geheugen terugkrijgen (Calev et al., 1991). Een van de patiënten, Helen Crane, heeft twee sessies van EST gekregen aan het eind van jaren 1990 en zij beweert dat door de EST ze de dood van haar moeder had vergeten (Reed, 2013). Wat zijn de positieve effecten van de EST? Uit onderzoeken is gebleken dat
EST een nuttig hulpmiddel is als de patiënt heeft last van ernstige, therapieresistante depressie. Het werkt vooral goed met patiënten met zelfmoordneigingen die snel hulp nodig hebben (Shorther & Healy, 2007). Na 3-4 behandeling sessies met de EST verdwijnen meestal de depressieve klachten, maar met geneesmiddel duurt het 1-2 weken voordat de effecten zichtbaar zijn. Een voorstander van EST is een patiënt naam John Wattie die inmiddels ook aan het eind jaren 1990 EST heeft gekregen op zijn depressieve klachten. Toen meneer Wattie over zijn depressie sprak, beschreef hij het zo: “Mijn depressie begon me te overweldigen. Ik verloorde de controle, ik werd geweldadig”. Na de EST behandeling draaide zijn leven rond: “Voor de EST was ik een wandelende dood. Ik had geen interesse in het leven, ik wilde gewoon verdwijnen. Na EST ik voelde alsof er een uitweg. Ik voelde dramatisch beter” (Reed, 2013). Toch vindt de critici dat EST moet verdwijnen zoals lobotomie. Maar als een therapiemethode nog steeds levens kunt redden, zoals die van meneer Wattie, moeten wij er vanaf? Wat denkt u?
13
psychische stoornissen
Is
MDMA het
wondermedicijn?
14
psychische stoornissen
MDMA heeft de volledige naam : 3,4,-Methylenedioxy-N-Methylamfetamine oftwel Methylenedioxymethamfetamine. De 3,4 geeft aan waar de hoe de delen van de moleculen aan elkaar zitten, alhoewel MDMA niet in de natuur voorkomt kan het wel uit een product van de natuur gemaakt worden. De Sassafras plant uit Azie produceert sassafrasolie wat het belangrijkste ingredient is van MDMA. TEKST Sander Mulder
M
DMA is een relatief nieuwe drug waar we weinig van af weten. Alhoewel er veel research is gedaan op ratten om het effect op de hersenen te zien is er weinig bekent over de psychologische effecten en de therapeutische voordelen van MDMA voor de mens. Toen MDMA in het begin van de 20e eeuw voor het eerst gesynthetiseerd werd zagen wetenschappers er geen voordelen in, het was niet voor 1970 dat MDMA gezien werd als een potentieel stofje. Bekende wetenschapper en pionier op het gebied van drugs dr. Alexander Shulgin kwam voor het eerst met MDMA in aanraking, dr. Shulgin had een eigen laboratorium in zijn ach-
>>
15
tertuin en was gefascineerd door alle trypt- en phenylethylamines (drugs). Toen dr. Shulgin voor het eerst een effectieve dosis MDMA nam was hij compleet verbaasd. Hij had het volgende geschreven in zijn logboek toen hij voor het eerst onder invloed van MDMA was : “I was just amazed by what was there. I feel absolutely clean inside, and there is nothing but pure euphoria. I have never felt so great or believed this to be possible. The cleanliness, clarity, and marvelous feeling of solid inner strength continued throughout the rest of the day and evening. I am overcome by the profundity of the experience.” Kort daarna raadde dr. Shulgin de drug aan aan een paar vrienden van hem die psychologen waren. Één van die psychologen introduceerde MDMA aan vele doctoren en andere psychologen, toendertijd leek MDMA echt een middel dat de wereld zou kunnen veranderen maar de reputatie van MDMA is door overheidsinstanties en anti-drug propaganda de grond ingetrapt. Velen geloven dat dit de reden is dat de medische kant van MDMA nooit is bekeken of onderzocht, dit geldt al helemaal voor het therapeutische aspect van MDMA, specifiek voor de behandeling van PTSS oftwel Posttraumatische stressstoornis. De posttraumatische stressstoornis (PTSS) is een psychische aandoening die in het DSM-IV(2000) is ingedeeld bij de angststoornissen.
16
“
I was just amazed by w and there is nothing but believed this to be possi feeling of solid inner str day and evening. I am o
De aandoening ontstaat als gevolg van ernstige stressgevende situaties, waarbij sprake is van levensbedreiging, ernstig lichamelijk letsel of een bedreiging van de fysieke integriteit. Deze situaties zijn voor de persoon traumatisch. De symptomen zijn herbeleving (nachtmerries of flashbacks), vermijding van herinneringen of emotionele uitschakeling hiervan, ernstige prikkelbaarheid en slaapstoornissen, extreme spanning als gevolg van bepaalde prikkels, irritatie en hevige schrikreacties. In 2010 is er een onderzoek geweest naar de werking van MDMA op PTSS, wanneer MDMA in combinatie met intensieve therapie in een gecontroleerde omgeving werd toegediend bleek 80% van alle deelnemers vermindering of zelfs volledige opheffing van de PTSS symptomen. Twee maanden nadat de deelnemers MDMA kregen toegediend voldeed 80% niet meer aan de criteria van een posttraumatisch stressstoornis.(Mithoefer & Mithoefer, n.d.)
what was there. I feel absolutely clean inside, t pure euphoria. I have never felt so great or ible. The cleanliness, clarity, and marvelous rength continued throughout the rest of the overcome by the profundity of the experience. Dr. Shulgin
MDMA en kanker Dat MDMA leukemie kan vernietigen is niks nieuws meer.(Wasik A.M. et al., 2012) Uit eerdere onderzoeken bleek dit ook al , het probleem was alleen dat je zoveel MDMA nodig was dat de patient direct dood zou gaan door een overdosis. Wetenschappers hebben de effectiviteit van MDMA met wel honder keer verhoogd, waar vroeger 100 gram MDMA voor nodig was is nu nog maar 1 gram nodig. In het laboratorium zijn de eerste experimenten veelbelovend. Cellen van onder meer leukemie en lymfomen werden in een reageerbuis gedaan en vervolgens werd de aangepaste MDMA toegevoegd. Nadat dit uitgevoerd was bleek dat alle kankercellen gedood waren.(Wasik A.M. et al. 2012) Het is jammer dat MDMA nog niet geaccepteerd wordt als medicijn want dan zouden er velen geholpen kunnen worden met hun
�
problemen. Het probleem ligt op verschillende plekken, de farmaceutische industrie heeft er totaal geen baat bij omdat er geen winst op te maken valt. Voor veel mensen is drugs ook nog een taboe door vele redenen, geloof verbiedt drugs en er zijn te veel conservatieve mensen die geindoctrineerd zijn door media en de overheid omdat ze nooit ergens kritisch naar hebben gekeken en dat nu dus niet meer kunnen. De wereld is overspoeld met dit soort mensen, ik bedoel, MDMA is een wondermiddel voor mensen met PTSS maar waarom is het nog geen officieel medicijn in de bestrijding tegen PTSS?
17
motivatie en emotie
Betaald krijgen voor goede cijfers TEKST Stefany van Megen
Veel studenten vinden het lastig om zich voor school te motiveren. Dat is ook niet zo raar, want er zijn zoveel andere leukere dingen te doen! Er is dan meestal sprake van een motivatieprobleem. Voor deze studenten is er misschien wel een oplossing, namelijk GradeFund (GradeFund, 2014).
W
at is GradeFund nou precies? Dat is een goede vraag! GradeFund is een Amerikaans initiatief waarbij studenten geld kunnen verdienen door simpelweg goede cijfers te behalen. Op de website van GradeFund kunnen studenten een profiel aanmaken en vervolgens hun cijferlijst uploaden. Om geld te
18
motivatie en emotie
Afbeelding 4. Overgenomen van A picture of some Euro banknotes and various Euro coins (2006). Auteursrechthebbende onbekend. Geraadpleegd op http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Euro_coins_and_banknotes.jpg
verdienen, moeten ze sponsors zoeken. De sponsors zijn meestal ouders of andere familieleden, maar de sponsors kunnen ook potentiĂŤle werkgevers zijn die via deze website studenten kunnen werven voor stages en parttime banen. De sponsors kunnen geld in de virtuele spaarpot storten, wanneer de student een goed cijfert haalt voor een tentamen. De sponsors kunnen overigens kiezen of het geld naar de student zelf of naar de school van de student gaat, om zo dus het schoolgeld te betalen. Elke keer als de student een tentamen met een goed cijfer afrondt (in Amerika wordt dat aangegeven met ‘A’, in Nederland: cijfer 9 of 10), gaat er een kleine donatie naar een goed doel naar keuze. Het is een simpel maar geweldig idee. GradeFund bestaat
sinds 2011 en is alleen nog getest in de Verenigde Staten, waar het initiatief is ontstaan. Daar blijkt dat GradeFund een effectieve manier is om studenten te motiveren, waardoor ze zich meer voor hun studie inzetten. Dus dit zou een perfecte oplossing kunnen zijn voor bijvoorbeeld studenten met een motivatieprobleem of voortijdig schoolverlaters. Elke keer als de studenten goed presteren, ontvangen ze een beloning, waardoor de kans groot is dat ze de volgende keer weer goed willen presteren. En voor de studenten die krap zitten, kan dit initiatief een extra stimulans zijn om hard te studeren! Maar dit initiatief kent ook zijn gebreken. Er is hier namelijk vooral sprake van extrinsieke motivatie: het verlangen om een activiteit uit te
voeren vanwege externe consequentie (zoals een beloning). Dus wat voor een effect heeft het dan op de intrinsieke motivatie op de langere termijn? Met intrinsieke motivatie wordt bedoeld: het verlangen om een activiteit uit te voeren vanwege de activiteit zelf. Overrechtvaardiging zou een risico kunnen zijn. Overrechtvaardiging is een proces waarbij een extrinsieke beloning (hierbij is dat dus geld), een interne motivatie verdringt (Zimbardo et al., 2013). Dus de vraag is: Is GradeFund wel effectief genoeg om studenten op langere termijn te motiveren? Het zou interessant zijn om dit eens nader te onderzoeken. Het is wel een goede start. Het zou echter beter zijn om die extrinsieke motivatie om te zetten in intrinsieke motivatie.
19
20
21