Ahlak(Moralİte):
Etİk(ETHİK):
İnsanın davranışları,eylemleridir.
İnsanın yalnızca iradelİ davranışları, BİLİNÇLİ DAVRANIŞLARI ahlak felsefesinin konusuna girer.
.
B---- ? İ-- ?
K---?
Ö-------? E----
İnsanın eylemlerinde hep iyi olana yönelmesidir.
S---------
İnsanın iyi veya kötü eylemlerinin sonuçlarına katlanmasıdır.
V-----:Bir çeşit içsel mahkemedir. İyi ya da kötü eylemin seçilme kararına yön verendir. A---- Y-----:Ahlak açısından gereken,genel-geçer kurallardır.
A----- K----:Ahlak kurallarına özgürce uymaktır.
A----- E----: Ahlaka uygun davranışı gerçekleştirmedir.
M-------:
Kavramlar:BİREY-İYİ-KÖTÜ-ÖZGÜRLÜK,ERDEM SORUMLULUK-VİCDAN,AHLAK YASASI,AHLAKİ KARAR,AHLAKİ EYLEM,MUTLULUK
ÖRNEK Derse geç gelen öğrencinin öğretmene gerekçeyi belirtirken doğruyu söylemesi
Yalan söylemesi “KÖTÜ”,
Bu davranışlardan birini seçmesi “
Doğru söylemeyi seçmesi “ERDEM”
Diğer kavramlara örnek verebilir miyiz?
Öss-1999 Bir düşünüre göre, ahlaki değerler doğru ya da yanlışı, bireylerin kanılarından bağımsız olarak belirler. Örneğin “Öldürmek kötüdür.” yargısı, tıpkı “Üçgenin iç açılarının toplamı 180° dir.” Yargısı gibi, doğruluğunu insanların duygu ve eğilimlerine göre değişmeyen bir yargıdır. Bu düşünür, ahlak değerlerinde hangi özelliğin bulunduğunu öne sürmektedir?
A) Erdemli yaşamanın bir aracı olma B) Tanımlanamaz nitelikte olma C) Zamanla değişme D) Nesnel olma E) İnsanlar arasındaki ilişkileri yönlendirme
Öss-2001 Erdemli insan, yalnızca erdemli olma özelliklerini taşıyıp bunun bilincinde olan insan değildir; eylemleriyle de sahip olduğu erdemleri yansıtabilmelidir. Çağımızda, erdemler üzerine konuşulup, erdemli olmaya ilişkin bilgiler üretilmesine karşın, insanların eylemleri ve sözleri birbirini tutmamaktadır. Erdemli insan, bilgisi ile yaptığı, düşüncesi ile eylemi arasında boşluk olmayan insandır. Bu parçada erdemin hangi yönü vurgulanmaktadır. A) Gözlemlenebilmesinin çok zor olduğu B) Eylem alanına da taşınması gerektiği C) Ancak bilgili kimselerin sahip olabileceği D) Sonucunun kişiye bir başarı olarak dönmesi gerektiği E) Mutluluk verdiği ölçüde değerli sayılacağı
ÖSS-2003 Bir kişi, bir eylemin kendini haksız duruma düşüreceğini bile bile o eylemi yapıyorsa, bu kişi bilinçli olarak haksızdır. Öte yandan haksızlık alışkanlık haline geldiğinde, haksızlıktan kaçınmanın kişinin elinde olmadığı da bir gerçektir. Fakat yine de kişi alışkanlıklarından sorumludur; çünkü o, alışkanlıklarının gerçek yaratıcısıdır. Her ne kadar eylemin yinelenmesi alışkanlığa neden olsa da eylemin dayanağı özgürlüktür. Bu parçada savunulan görüşün temelindeki düşünce aşağıdakilerden hangisidir? A) Alışkanlıklar yaşamı kolaylaştırır. B) Toplum bireylere sorumluluklarını hatırlatmalıdır. C) Haksız eylemleri yapanlar cezalandırılmalıdır. D) Sınırsız özgürlük olumsuzlukların nedenidir. E) İnsan, ahlakla ilgili eylemlerinde özgürdür.
C. AHLAK FELSEFESİNİN TEMEL SORULARI
1-Ahlaki eylemin amacı var mıdır?Varsa nedir?
2-Toplumca belirlenen,insana zorla kabul ettirilen eylem biçimleri gerçekten “iyi” midir? 3-İnsan ahlaki eylemde bulunurken özgür müdür? 4-İnsanın doğası ahlaklı olmasına elverişlimidir? 5-Tüm insanların ortaklaşa benimseyebilecekleri evrensel bir ahlak yasası var mıdır? Ynt:D-B-E
. AHLAK YARGISINI DİĞER YARGI TÜRLERİNDEN AYIRAN NİTELİKLER Yargılar ikiye ayrılır;
1-Gerçeklik yargıları; Nesneler dünyasına ilişkin yargılardır Kişiden kişiye değişmez nesneldir .”Doğru” veya “yanlış” olurlar.Kanıtlanabilir ya da çürütülebilirler.
2-Değer yargıları; Bir gerçekliği değil, bir değerlendirmeyi içeren yargılardır,özneldir özneldir.Kişiden kişiye değişir
*Sanat yargıları-“güzel”,”çirkin” *Din yargıları –“sevap”,”günah” *Ahlak yargıları-“iyi”,”kötü” şeklindedir.
temel sorular
1-Ahlaki eylemin amacı var mıdır?Varsa nedir?
Ahlaki eylemin amacının olduğunu kabul edenler ‘’bu amacın ne olduğu’’ sorusuna MUTLULUK
EUDAİMONİZM (mutluluk ahlakı)
H AZ
FAYDA
ÖDEV YANITINI VERİRLER
1-( M.Ö460-370)Varlığın temelinde ‘atom’vardır.Atomlar sonsuz sayıda,kimyasal olarak aynı,şekil-büyüklükleri farklı olan ,bölünemeyen küçük parçacıklardır.Ona göre mutluluk; İnsanın isteklerinin sınırlılığı,ölçülülüğü, eylemlerindeki uyumdur.2-(M.Ö.470 – M.Ö. 369)Antik Yunan filozofudur.Yunan felsefesinin kurucularındandır Mutluluk,bilgiyle temellendirilen erdemdir.3-M.Ö 444-365)Kinik okulu kurucusu yunanlı düşünürdür. Ona göre önemli olan erdemdir ve erdem de bilgelikle elde edilebilen kendine yeterlilik durumudur. özgürlük bu anlamda gereksenimlerden kurtulmak, toplumsal bağları aşabilmektir.4-(M.Ö 412323?)Kinik yaşam biçiminin öncülerinden ‘fıçı’ içinde yaşayan Sinop'lu çileci düşünürdür. Mutluluk olmak için gerekli olan "kendine yetmedir", yani her şeyi kendi içinde taşıyabilme ilkesidir5- (M.Ö. 435-386) Yunanlı düşünürdür. Sokrates'in öğrencisidir. Kirene okulunun kurucusu olarak bilinir.Filozof acıdan kaçınan ve akla ya da ölçülülüğe dayalı doğrudan hazzı temele alan bir ahlak öğretisi geliştirmiştir. Ona göre mutluluk, haz aramaktan başka şey değildir6-(M.Ö-427-347)Sokrates’in öğrencisidir.En yüksek iyi ,mutluluktur.Bilgi ve hazzın uyumlu karışımıdır.7(M.Ö384-322)Platon’un öğrencisidir.Klasik mantığın kurucusu kabul edilir.Rasyonalisttir(akılcı).Mutluluk ,akla uygun,ölçülü davranışlarda bulunmakla sağlanır.Mutluluk en yüksek iyidir.İyi ,bir toplumsal –siyasal düzende gerçekleşir.8-(M.Ö 341-270)Helenistik felsefenin en önemli düşünürlerindendir.Mutluluk acıdan uzaklaşma ve hazza yaklaşmadır.Erdemli ve bilgili olmanın kazandıracağı ruhsal hazları önemser.9-(870-950)İslam felsefecisidir.Platon ve Aristo’nun ahlak görüşlerinden etkilenmiştir.İyiye sadece iyi olduğu için ulaşmak en büyük mutluluktur.10-(1748-1832) İngiliz filozoftur.Utilitarizm(faydacılık)görüşünü temsilcilerindendir. En üstün iyi ,faydadır “Olabildiğince fazla sayıda insan için olabildiğince yararlı davranışlar yap!.” ahlak yasasını savunmuştur.11-(1806-1873)İngiliz filozoftur Fayda ,iyiyi kötüden ayıracak ölçüdür. “Herkes için,tüm insanlık için,evrensel mutluluk için yararlı eylemlerde bulun!..”.ahlak yasasını savunmuştur.12-(1724-1804) Alman filozoftur. Ahlaki eylemin amacı mutluluk değil, ahlak yasasına uygun davranmak, olmalıdır. Çünkü, mutluluk subjektif yani özneldir. Ödev ahlakı ise herkes için aynıdır. Hazırlayan:Mürgan ÖLMEZ
bulmaca yanITLAR 1- DEMOKRİTOS 2- SOKRATES 3- ANTİSHENES 4-DİYOJEN 5-ARİSTİPPOS 6-PLATON 7-ARİSTOTELES 8-EPİKUROS 9-FARABİ 10-J. BENTHAM 11-J.S. MİLL 12-KANT
EVRENSEL AHLAK YASASININ OLUP OLMADIGI PROBLEMİ Evrensel Ahlak Yasasının Varlığını Kabul Edenler Evrensel Ahlak Yasasını Reddedenler 1) 2) 3) 4) 5) 6)
Hazcılık Faydacılık Bencillik Anarşizm Nietzsche Sartre
Öznel Özellikler 1) Bentham 2)Stward Mill 3) Bergson
Nesnel Özellikler 1) 2) 3) 4) 5)
Sokrates Platon Farabi Spinoza Kant
YAKLAŞIMLAR *ÖZGÜRLÜK PROBLEMİ 1- DETERMİNİZM :İnsanın eylemlerinde özgür olmadığını savunur.(gerekircilik);Deterministlere göre, insanın irade ve eylemleri içten ve dıştan gelen nedenlerle belirlenmiştir 2- İNDETERMİNİZM : Özgür olduğunu savunanlar (gerekirci olmayanlar);indeterministlere göre,insan ahlaki eylemde tamamıyla özgürdür. 3-OTO-DETERMİNİZM:İnsan bilgi birikimini zenginleştirerek, kişiliğini geliştirerek ve aklını kullanarak özgürleşmiştir. Sonuç olarak kişiliği gelişmiş olanlar,gelişmemiş olanlardan daha özgürdür.
1. EVRENSEL AHLAK YASASININ VARLIĞINI KABUL ETMEYEN GÖRÜŞLER a) HEDONİZM (HAZ AHLAKI) Kurucusu Aristippos’tur.O’na göre haz veren şey “iyi”,haz vermeyen “kötü”dür. b) FAYDA AHLAKI:Yararlı olan kişiden kişiye değiştiği için evrensel ahlak yasası yoktur. c) EGOİZM (BENCİLLİK) :İnsanın yalnızca kendi “ben”ine uygun olanı “iyi”nin ölçütü sayan düşüncesidir.Hobbes’a göre, insanı yönlendiren ‘kendini sevme’ ve ‘kendini koruma’ içgüdüsüdür d) ANARŞİZM: Başta devlet olmak üzere tüm baskıcı kurumların ortadan kalkması gerektiğini öne süren öğretidir.Temsilcisi Max Stirner'dir. Evrensel ahlak yasasını reddeder.O tüm ahlaki değerlerin bir takım soyutlamalardan ibaret olduğunu düşünür.
Öss 2000
Jeremy Bentham
J. S. Mill
Faydacı ahlak anlayışına göre, en çok sayıda en büyük ölçüde mutluluk sağlayan eylem, ahlaki bakımdan doğru eylemdir. Dolayısıyla bir eylemi doğru veya yanlış olarak değerlendirmek için öncelikle o eylemin, ilgili kişilerin tümüne sağladığı hazlara ve getirdiği acılara bakmak gerekir. Bu parçaya göre, faydacı ahlak anlayışı bir eylemin ahlaki bakımdan doğru olup olmadığını değerlendirirken aşağıdakilerden hangisini ölçüt alır? A) Eylemin sonuçlarını B) Eylemde bulunan kişilerin niteliklerini C) Eylemin hangi koşullarda gerçekleştirildiğini D) Toplumun eylemde bulunan kişiye karşı tutumunu E) Eylemin hangi amaçla yapıldığını
1. EVRENSEL AHLAK YASASININ VARLIĞINI KABUL EDEN GÖRÜŞLER: a) AHLAK YASASINI ÖZNEL (SUBJEKTİF)TEMELDE AÇIKLAYANLAR Evrensel bir ahlak yasası vardır Onlara göre insan doğası gereği acıdan kaçınır hazza yönelir mutluluğa erişmek ister. J.St.Mill’e göre “Herkes için,tüm insanlık için,evrensel mutluluk için yararlı eylemlerde bulun!..”.ahlak yasası yorumudur
J.Bentham’a göre “Olabildiğince fazla sayıda insan için olabildiğince yararlı davranışlar yap!...” .
* H.Bergson: O’na göre insan iyi ve kötüyü ancak sezgi ile kavrayabilir
b)AHLAK YASASINI NESNEL (OBJEKTİF)TEMELDE AÇIKLAYANLAR 1.SOKRATES SOKRATES:
Akıl ve onunla elde edilmiş bilgi her şeyin üstünde başlı başına bir erdemdir. Durum ahlakı diye bir şey yoktur. Kişinin her zaman e her yerde uyması gereken evrensel ilke ve evrensel ahlak vardır
2.PLATON
PLATON: Ona göre evren “gölgeler” ve idealar olmak üzere ikiye ayrılır.Nesnel varlıklar birer gölgedir çünkü sürekli değişmektedirler. Nesnel varlıklar alanında iyi dediğimiz şeylerin aslı “iyilik” ideasıdır.Ahlaklı olmak için bu ideaya akıl yoluyla ulaşmamız gerekmektedir.
FARABİ’ye göre iki türlü varlık bulunmaktadır. Kendi kendinin nedeni olan zorunlu varlık.Tanrı zorunlu varlığın var ettiği mümkün varlıklar.İnsan ve diğer varlıklar . Mümkün varlık”, “ zorunlu varlık”ın etkin aklına kendi aklıyla ulaşıp evrensel İYİ ‘yi öğrenmelidir.
SPİNOZA ‘ya göre evren “Makro Kozmos” ve” Mikro Kosmos” olarak ikiye ayrılmıştır. Mikro kosmos” olarak insan duygu ve tutkularının esiri olmaktan kurtularak “makro kosmos”un doğasına geri dönüp evrensel ilkelere sahip olmalıdır. KANT ‘a göre insan pratik aklı aracılığıyla kendisine ödev edindiği bir takım ilkelere sahip olmalı ve ne pahasına olursa olsun bu ilkelere uygun davranmalıdır.’
Ödev ahlakı: .Öyle davran ki;eylemine ölçü olarak aldığın ilkeyi herkes için geçerli bir yasa olarak isteyebilesin!...
1.Devletin yönetim şekli ister teokratik, ister monarşik, ister oligarşik,
ister demokratik olsun; yalan söylememek, aileyi korumak ve çocukları eğitmek, zorda kalan kimselere yardım etmek, doğayı sevmek ve korumak gibi ahlak kuralları hemen hemen her toplumda, her zaman görülür. Bu cümlede, ahlak kurallarının hangi yönü vurgulanmaktadır? A)Evrensel olmaları B)İnsanlar arası etkileşimi sağlamaları C)Toplumsal değişmeyi sağlamaları D)Yaptırım gücüne sahip olmaları E)Toplum düzeninin korunmasına katkıda bulunmaları cevap:A