4. Festiwal Filmowy Planete Doc Review

W konkursie o Nagrodę MILLENNIUM, pośród wybitnych produkcji pełnometrażowych ostatniego roku, mamy po raz pierwszy polski film – z artystyczną wizją i wyczuciem kina, film Marcina Koszałki – Śmierć z ludzką twarzą. Dziewiętnaście filmów z 12 krajów oceni Międzynarodowe Jury na czele z polskim reżyserem Mirosławem Dembińskim. Poza konkursem głównym znalazło się wiele świetnych filmów, z których można by było złożyć drugi konkurs. Nie lada gratką dla kinomanów będzie na pewno sekcja Na granicy gatunku, gdzie przedstawiamy filmy, które trudno określić jako czyste fabuły – powstały z inspiracji i fascynacji sztuką dokumentu. Retrospektywa filmów dokumentalnych Wernera Herzoga, genialnego samouka, to inna atrakcja tegorocznego Festiwalu. Krótka forma filmowa w mistrzowskim wykonaniu – tak można jednym zdaniem opisać filmy sekcji Na skróty – Stan Cywilny, Japtik-Hasse czy Uku Ukai.

Połączyliśmy dwa wydarzenia. Wydanie nowej książki Guy Sormana (Dzieci Riaf’y) z kilkoma filmami festiwalowymi, które traktują o współczesnym Islamie z różnych punktów widzenia. Spotkanie z wybitnym politologiem francuskim (autor m. in. Made in USA, Rok Koguta) odbędzie się 16 maja na Uniwersytecie Warszawskim. W katalogu znajdziecie Państwo tekst Sormana napisany specjalnie dla nas – str 11.

Slavoy Żiżek („filozoficzna gwiazda rocka”, jak nazwał go New York Times) nie dotarł na Festiwal, za to publikujemy ekskluzywny wywiad dla nas o jego wizji kina – str 39.

Film Z-boczona historia kina z udziałem Ziżka i debata wybitnych filmoznawców (14 maja), to okazja do konfrontacji wiedzy o kinie i zapoznanie się z próbą psychoanalitycznej dekonstrukcji filmu. Mamy również w planie (za pewne bardzo gorącą) dyskusję na temat fundamentalizmu religijnego (15 maja, po filmie Obóz Jezusa).

Proponujemy eksperyment – połączenie sztuki dokumentu radiowego z fotografią.

Wspólnie z Polskim Radiem rozpisaliśmy konkurs wśród profesjonalistów na taką formę dokumentu. Efekty można usłyszeć i zobaczyć na festiwalu w sekcji Audio - Foto Doc. Zadbaliśmy o nagrody dla głosujących w Plebiscycie Publiczności na Najlepszy Film a już szczególnie dla tych, który napiszą świetnie recenzje filmowe. Pełna informacja w rozdziale Konkursy dla widzów.

Nasza działalność na niwie międzynarodowej zaowocowała organizacją DNIA POLSKIEGO na prestiżowym festiwalu VISIONS DU REEL w Nyon. Nasza współpraca z tym festiwalem przyniesie niedługo nowe efekty.

Dla reżyserów i producentów zaprosiliśmy autorytet światowy w dystrybucji filmów dokumentalnych – Jana Rofekamp, szefa działającej od 25 lat firmy Films Transit z Kanady.

Na jednodniowym seminarium podzieli się swoją wiedzą i doświadczeniem na tematy: Jak zaprezentować swój film dokumentalny na arenie międzynarodowej, jak znaleźć dystrybutora i czego od niego wymagać. Mam nadzieję, iż to unikalne w skali europejskiej seminarium (17 maja) pomoże polskim dokumentalistom podbić świat swoimi filmami.

Dziękuję Mecenasowi Festiwalu, wszystkim Partnerom i Patronom medialnym. Warszawskie święto filmu dokumentalnego nie doszłoby do skutku bez Waszej hojności, potencjału medialnego i życzliwości.

Artur Liebhart, Dyrektor Festiwalu

WSTE˛P

Cieszy mnie bardzo, iż film dokumentalny na stałe zagościł w ramówkach telewizyjnych, w repertuarze kin i na półkach DVD. Dobry dokument jest nie tylko obrazem świata, ale i jego artystyczną interpretacją. Film dokumentalny może być też odbiciem podskórnego tętna kultury, ukrytych jeszcze trendów, które niedługo staną się masowe. Takie filmy, jak Echa stron rodzinnych, Ostatni Nomadzi, Biegun: koszt dotarcia czy Mój pierwszy kontakt różnią się stylem i treścią ale mają jeden wspólny mianownik – poszukiwanie własnych, autentycznych korzeni, czerpanie z nich i dzielenie się z innymi. To jakby odwrót od zmakdonaldyzowanej kultury i jej uniformizacji na rzecz autentycznego Źródła. Komu starczy odwagi oprzeć się obiegowym opiniom, znajdzie w nim inspirację.

INTRODUCTION

Szanowni PaN´stwo

1

60 filmów festiwalowych, dyskusje panelowe, seminarium. Zapamiętasz wszystko?

Nie musisz! Pobierz PROGRAM Festiwalu na komórkę i miej go zawsze w zasięgu ręki!

Wyślij SMS pod numer 7211* o treści PROGRAM.

Regulamin us ugi dost´pny na www.docreview.pl. *Koszt SMS-a 2 z netto/2,44 z brutto. Cena nie obejmuje kosztu po àczenia WAP.

3

SPIS TRES´CI

ZAMÓW PROGRAM FESTIWALU NA KOMÓRKE˛!

4 6 9 13 15 25 35 39 43 53 61 68 71 75 79 85 91 103 105 109

CONTENT

KONKURSY JURY GOS´C´ SPECJALNY SEKCJE FILMOWE NAUKI POLITYCZNE FETYSZE I KULTURA CINEMA DOC ROZMOWA ZE SLAVOJEM ZˇIZˇKIEM QUO VADIS MY I ONI ZBLIZ˚ENIA 3 FILMY JEMA COHENA HISTORIE INTYMNE DZWONEK ALARMOWY NA GRANICY GATUNKÓW NA SKRÓTY RETROSPEKTYWA WERNRA HERZOGA AUDIO-FOTO DOC DEBATY SEMINARIUM KONKURSY DLA WIDZÓW / PLEBISCYT PUBLICZNOS´C´I KONKURS DLA WIDZÓW / KONKURS NA RECENZJE FILMY A-Z

4

KONKURSY COMPETITION

Gl–ówna Nagroda Festiwalu (5000 euro) MILLENNIUM AWARD przyznawana przez Mi´dzynarodowe Jury Najlepszemu Filmowi w konkursie g ównym.

FILMY W KONKURSIE FILMS IN COMPETITION 1. 37 zastosowaN´ martwej owcy 2. Arcana 3. Bajki szczura Finka 4. Biegun. Koszt dotarcia 5. Czarne sl–on´ce 6. Echa stron rodzinnych 7. Irak w kawaL–kach 8. Ja, wiE˛zieN´, albo jak planowaL–em zabiC´ Tony Blaira 9. Klasztor. Pan Vig i zakonnica 10. Koniec projektu Neubacher 11. Obóz Jezusa 12. Ostatni nomadzi 13. Porwanie. Historia Megumi Yokoty 14. Rodzina, obczyzna i kasety video 15. Sfabrykowany krajobraz 16. S´mierC´ z ludzkA˛ twarzA˛ 17.Trzej przyjaciele 18. Wspólnota marzeN´ 19. Zagubione dzieci Buddy

(37 Uses for a Dead Sheep) re˝. Ben Hopkins (Arcana) re˝. Cristobal Vincente (Tales of the Rat Fink) re˝. Ron Mann (The Prize of the Pole) re˝. Staffan Julén (Black Sun) re˝. Gary Tarn (Echoes Of Home) re˝. Stefan Schwietert (Iraq In Fragments) re˝. James Longley (The prisoner or how I planned to kill Tony Blair) re˝ Petra Epperlein, Michael Tucker (The Monastery. Mr Vig and Nun) re˝. Pemille Rose Gr_nkj_r (The End of the Neubacher Project) re˝. Marcus J. Carney (Jesus Camp) re˝. H, R (Nömadok tx) re˝. Raúl de la Fuente (Abduction. The Megumi Yokota Story) re˝ Chris Sheridan i Patty Kim (Exile Family Movie) re˝. Rodzina Arach (Manufactured Landscapes) re˝. Jennifer Baichwal (User Frendly Death) re˝. Marcin Kosza ko (Three comrades) re˝. Mascha Novikowa (Comrades in Dreams) re˝. Uli Gaulke (Buddha’s Lost Children) re˝. Mark Verkerk

5

KONKURSY COMPETITION

PLEBISCYT publicznos´ci (2000 $) AUDIENCE AWARD Publiczność w ramach plebiscytu drogą internetową (nagroda@docreview. pl) oraz oddawaniem głosów przez komórkę

(numer 7193, w treści sms oddzielając kropką: DOC. tytul filmu) wybiera najlepszy film Festiwalu (do 19 maja).

Dla biorących udział w Plebiscycie atrakcyjne nagrody. Szczegóły w rozdziale Konkursy dla widzów oraz na www.docreview.pl

Nagroda Miesie˛cznika KINO (1000 euro) „KINO” AWARD Redakcja miesięcznika wybierze swój najlepszy film z grona startujących w konkursie MILLENNIUM AWARD.

Nagroda Uniwersytetu Warszawskiego (1000 euro) WARSAW UNIVERSITY AWARD Studenci i absolwenci Uniwersytetu Warszawskiego wybiorą drogą internetową swój najlepszy film.

Szczegóły w rozdziale Konkursy dla widzów oraz na www.docreview.pl

Nagroda AUDIO-Foto Doc (4000 zl–) Nowa sztuka dokumentu. Konkurs zorganizowany z Polskim Radiem na najlepszy utwór łączący sztukę dokumentu radiowego ze sztuką fotografii. Nagrodzone prace zaprezentujemy w sekcji RADIO-FOTO DOC.

Konkurs na recenzje˛ filmu festiwalowego Zapraszamy teZ˚ do piór!

Napisz krótką, esencjonalną (5 któtkich zdań) recenzję filmu festiwalowego i wyślij ją do 19 maja przez www.docreview.pl sekcja konkursy dla widzów lub na adres recenzja@docreview. pl Najlepsze recenzje zostaną uhonorowane cennymi nagrodami. Szczegóły w rozdziale Konkursy dla widzów oraz na www.docreview.pl

JURY

JURY

6

1

2

SZEF JURY

MIROSL–AW DEMBIN´ski

Jane Balfour

(Ur. 1959) Ukończył matematykę na Uniwersytecie w Toruniu i reżyserię w Szkole Filmowej w Łodzi, gdzie od 1990 uczy filmu dokumentalnego. Jako reżyser zrealizował ponad 20 filmów i seriali (głównie dokumentalnych),, za które otrzymał ponad 50 nagród na międzynarodowych festiwalach filmowych.

Jane Balfour założyła i prowadziła przez 18 lat firmę dystrybucyjną Jane Balfour Films, która zdobyła międzynarodową reputację jako jedna z wiodących firm na rynku zajmujących się niezależnymi produkcjami dokumentalnymi i fabułami typu Art – House. Przedtem w latach 70 – i 80 – tych, współpracowała z Londyńskim i Edynburskim Festiwalem Filmowym.

Obecnie jest konsultantem i dystrybutorem kolekcji mistrzów dokumentu, takich jak Alan Berliner, Sergiey Dvortsevoy, Victor Kossakovsky, Robert Stone, the Pennebakers i Longbow Group. Otrzymała wiele nagród za swoją pracę. W tym „Broadcast Business Award” (za „Obsługę Dystrybucji Międzynarodowej”). Jest członkiem Narodowego Komitetu Doradczego przy Festiwalu Filmów Dokumentalnych w Sheffield.

Do najważniejszych filmów Mirosława Dembińskiego należą: Mój mały Everest – surrealistyczna etiuda o wspinaczce w górach (13 nagród), Pomarańczowa Alternatywa – o ulicznych happeningach w komunistycznej Polsce (4 nagrody), Owoce ziemi czarnej – sugestywna impresja o zatruciu Êrodowiska naturalnego (5 nagród), Wezwanie – film fabularny oparty na g oÊnym procesie politycznym przeciw lekarce pogotowia (1 nagroda), Ikar – portret jednego z najoryginalniejszych paralotniarzy, tragicznie zmar ego w wypadku (8 nagród), Trzeba żyć – serial o bezdomnych, narkomanach, alkoholikach walczàcych z naogiem, Wspólny lot – historia powrotu do latania sparali˝owanego w wypadku paralotniarza (6 nagród), Zwycięzcy i przegrani – o mistrzostwach Êwiata bezdomnych w pi ce no˝nej (4 nagrody), Praszczur – portret 80-letniego, ciàgle aktywnie latajàcego paralotniarza (6 nagród), Krasnoludki jadą na Ukrainę – o pomaraƒczowej rewolucji z perspektywy m odych Polaków (1 nagroda), Lekcja białoruskiego – film o absolwentach i uczniach zlikwidowanego przez w adze Bia oruskiego Liceum Humanistycznego, ich nauce w podziemiu i dzia alnoÊci w obronie demokracji Nagrody: DOK Leipzig – Najlepszy Film Dokumentalny z Europy Wschodniej, Nagroda The Moviesquad DocU (IDFA) Amsterdam, Nagroda im. Vaclava Havla na MFF One World w Pradze

7

Anna Bucchetti ur. we Włoszech w 1963 roku. Ukończyła Szkołę filmową w Mediolanie (wydział operatorski). W 1992 roku przeniosła sie do Amsterdamu gdzie pracuje jako niezależny reżyser.

Jej film Liczby i marzenia (Dreaming by numbers ) otrzymał Nagrodę Millennium na 3. PLANETE DOC REVIEW i był nominowany do Nagrody Europejskiej Akademii Filmowej w kategorii Najlepszy Europejski Film Dokumentalny 2006 roku.

5

Leonard Retel Helmrich Ur. 1959 roku. Ukończył Holenderską Akademię Filmową w 1986 roku.

1988 Dag mijn klas, ik mis jullie allemaal Dokument nakr´cony dla Telewizji NOS3. Scenarzysta, Re˝yser, Operator, 25 min, 16mm, color 1991 Moving Objects re˝yser, operator. Premiera kinowa – rok 1992 50 min/16 mm/ color. Specjalna Nagroda Jury na MFF Golden Gate w San Francisco’92 1994 Jemand auf der Treppe Pierwszy kinowy film nakr´cony z jednego uj´cia. Re˝yser oraz scenarzysta. 50 min/High Definition /color. Nominacja do Nagrody Media Top TV – Monachium 1996 Obieg zamknięty Performance dla Instytutu Sztuki Miasta Kansas, w trakcie pierwszych warsztatów na temat Kina kr´conego w jednym uj´ciu, wyk adowca, re˝yser.

15 min/DV-BetaSP/color.

2001 The eye of the day Premiera kinowa – rok 2002, scenarzysta, re˝yser, operator, 94min/DV-35mm/color.

Nagroda PublicznoÊci – Nyon 2002. Grand Prix Jury FF Dokumentalnych Maremma. Holenderska Nagroda Emmy za Najlepszy Dokument 2003. Nagroda PublicznoÊci MFF Split 2003 Flight from Heaven Dokument nakr´cony dla telewizji VPRO. Scenarzysta, re˝yser, operator, 50min/DV-digi beta/color. Nominacja do nagrody Gouden Kalf za Najlepszy Krótki Film Dokumentalny 2004 Shape of the Moon / Kształt księżyca Premiera kinowa 2005 rok. Scenarzysta, re˝yser, operator 92min/DV-35mm/color. Film prezentowany na otwarcie IDFA -Amsterdam. Nagroda Joris Ivens IDFA 2004.

Nagroda Grand World na Festiwalu w Sundance 2005. Nagroda za Najlepsze Zdj´cia ma MFF Chicago 2005. Film pokazany na otwarcie IFF Bermuda. Nagroda PublicznoÊci na MFF Rencontres – Montreal 2005 2006 Promised Paradise Dokument dla Scarabee films i Telewizji VPRO. Data premiery kinowej 2006. Scenarzysta/re˝yser/ operator. 52min / DV/color. Z oty Dhow na MFF w Zanzibarze 2006

BARTEK KONOPKA Magister filmoznawstwa na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po studiach pracował jako reporter radiowy i telewizyjny. W 2002 ukończył reżyserię na WRiTV w Katowicach oraz kurs dokumentalny w Mistrzowskiej Szkole Reżyserii Filmowej Andrzeja Wajdy. Jego film absolutoryjny Czubek objeździł świat na ponad 20 festiwalach.

W 2003 wraz z Piotrem Rosołowskim wygrał międzynarodowy konkurs telewizji Planet Germany na projekt filmu dokumentalnego. W ramach nagrody zrealizowali film Ballada o kozie (Goat Walker ), który miał premierę na Berlinale „04 i zebrał bardzo dobre recenzje w prasie polskiej i zagranicznej. Film otrzymał wiele nagród, w tym cztery Publiczności. Był pokazywany w takich stacjach, jak: ARTE, RBB Berlin, Lichtpunkt Belgium, Denmarks Radio, oddziały Planete na całym świecie. Obejrzało go prawie milion widzów.

W 2004 Bartek zrealizował jedną z części teatru telewizji Sceny z powstania dla TVP2.

W 2006 nakręcił 40 – minutowy film fabularny Trójka do wzięcia w ramach Programu „30 minut” – wspólnego przedsięwzięcia SFP, MSRFAW i TVP Kultura.

Obecnie przygotowuje się do realizacji godzinnegodokumentuwmiędzynarodowejkoprodukcji, tym razem o królikach, pt. Królik po berlińsku . Projekt był zaproszony na warsztaty Discovery Campus Masterschool i Ex Oriente.

JURY

4

JURY

3

9

GOS´C´ SPECJALNY-GUY SORMAN SPECIAL GUEST - GUY SORMAN

SPECIAL GUEST - GUY SORMAN

GOS´C´ SPECJALNY-GUY SORMAN

10

GUY SORMAN GUY SORMAN SPOTKANIE Z GUY SORMANEM: 16 maja, Stary buw, uniwersytet warszawaki krakowskie przedmiście, godz. 18:30

Uważany jest za czołowego francuskiego naukowca oraz intelektualistę, specjalistę od problematyki związanej ze społeczeństwem amerykańskim oraz polityką zagraniczną w tradycji Tocqueville’a. Jest również szefem wydawnictwa Sorman, którym zarządza od 1975 roku.

Jego firma stanowi dzisiaj trzon wydawnictw literatury prasowej poruszających tematykę polityczną, dostarczanej do członków francuskiego rządu oraz innych najważniejszych francuskich oficjeli. Wydawnictwo Sorman publikuje profesjonalne newslettery oraz raporty, w tym dwanaście specjalistycznych przeglądów, ze szczególnym wskazaniem na kwestie prawne, i jest liderem wydawniczym, jeśli chodzi o kwestie rządowe i ustawowe.

Od 2002 roku członek Narodowej Komisji Praw Człowieka, od 1995 roku zajmuje się również kwestiami kultury i nauki jako zastępca burmistrza w mieście Boulogne–Billancourt.

Od roku 2000 jest doradcą ministra spraw zagranicznych Francji do spraw stosunków Indie-Francja. W latach 1995 – 1997 był doradcą francuskiego premiera jako przewodniczący Komisji Planowania Strategicznego oraz doradcą Ministra Spraw Zagranicznych w kwestiach współpracy kulturalnej w latach 1993 – 1995. W roku 1975 stworzył Wydawnictwo Sorman, zaś w roku 1979 powstała pod jego egidą Międzynarodowa Akcja przeciw Głodowi, której jest honorowym przewodniczącym. Guy Sorman nauczał ekonomii oraz filozofii politycznej w paryskim Instytucie Nauk Politycznych w latach 1970–2000. Jest absolwentem słynnej francuskiej Narodowej Uczelni Administracyjnej (ENA). Był również studentem paryskiego Instytutu Nauk Politycznych oraz Szkoły Cywilizacji Orientu.

Guy Sorman jest autorem licznych książek. W Polsce najbardziej znane to „Rok koguta” (2006) opublikowany w Tajwanie, Japonii, Korei pod tytułem „Chiny – imperium kłamstw” oraz: „Made in USA” (2004). Inne to: „Geniusz Indii” (2000). „Waiting for the Barbarians” (1993), „Prawdziwi myśliciele naszych czasów” (1989), „The New Wealth of Nations” (1986), „The liberal solution” (1984) oraz „The Conservative Revolution in America” (1983).

W maju Wydawnictwo Prószyński i S-ka wydaje nową książkę naszego gościa o obliczu współczesnego Islamu pt. „DZIECI RIFA'Y. Muzułmanie i nowoczesność” Guy Sorman is considered as the leading French scholar and public intellectual on American society and foreign policy in the Tocqueville tradition. He is also is President of Editions Sorman, which he founded in 1975. The company constitutes, today, the first group of press to the service of the elected officials in France. The Sorman Editions publish professional newsletters and reports, including twelve specialized reviews, particularly on legal matters, and are the leading publisher on local government issues.

Mr. Sorman is the author of numerous books, including his most recent L’année du coq, chinois, et rebelles (2006) (Published in Taiwan, Japan and Korea under the title China, The Empire of lies); Made in USA (2004); The Genius of India (2000); Waiting for the Barbarians (1993); The True Thinkers of Our Time (1989); The New Wealth of Nations (1986); The liberal solution (1984) and The Conservative Revolution in America (1983), among others. He is a columnist for multiple papers including Le Figaro, L’Economiste (Morocco), the European Wall Street Journal, La Nación (Argentina), O Estado (Brazil), and Joongang ilbo (Korea.)

A member of the National Commission for Human Rights since 2002, he is also in charge of culture and science as Deputy Mayor of the city of Boulogne-Billancourt since 1995.

An advisor to the Foreign Minister for India-France relations since 2000, Mr. Sorman was also an advisor to the French Prime Minister from 1995 to 1997 as President of the Strategic Planning Commission and advisor on cultural cooperation to the French Minister of Foreign Affairs from 1993 to 1995. In 1975, he founded Sorman Publications and, in 1979, he founded International Action against Hunger, where he has since served as the organization’s honorary President. Mr. Sorman taught economics and political philosophy at the Institut d’Etudes Politiques de Paris from 1970 to 2000. He is a laureate of the Ecole Nationale d’Administration (1969) and also attended the Institut d’Etudes Politiques de Paris and the School of Oriental Civilization. Guy Sorman is a chevalier de la Légion d’honneur and commander of the Brazilian South cross Order.

11

woczesne szkoły dla dziewcząt i chłopców, stworzył pierwszą gazetę w świecie islamu, zamówił przekład na arabski wszystkich francuskich pozycji naukowych i walczył z dyskryminacją ze względu na płeć.

Jego następcy, którzy nazwali siebie dziećmi Rifa’y, od połowy XIX do lat pięćdziesiątych XX wieku tworzyli najbardziej wpływowy, oświecony ruch muzułmański na Bliskim Wschodzie i dalej, aż po Indonezję.

Dzięki ich wpływowi wszystkie państwa muzułmańskie rozpoczęły proces modernizacji. W roku 1950 w większości tych krajów istniała wolna prasa, wyższe uczelnie o wysokim poziomie nauczania i dobrze rozwinięta gospodarka; rodziła się klasa średnia oraz partie polityczne – czyli powstawała burżuazyjna demokracja. W tamtych czasach nikt nie ośmielił się przepowiadać odwrotu od procesu modernizacji. Dziś większość krajów muzułmańskich (poza Turcją) znalazła się w głębokim chaosie ekonomicznym i politycznym. Co się stało?

Militarne zwycięstwo Izraela nad arabskimi armiami, wpływ modelu radzieckiego, narodziny skierowanego przeciwko Zachodowi nacjonalizmu, arabski socjalizm (a wszystko to ucieleśniał egipski despota Nasser) całkowicie zniszczyło muzułmańską, oświeconą burżuazję. Proces modernizacji został przerwany, zastąpiony przez skorumpowane i oparte na ucisku reżimy.

Islamiści skorzystali z okazji. Teraz mogą powiedzieć braciom muzułmanom: „Z Rifaa’ą

próbowaliśmy przyjąć model zachodni. Nie sprawdził się. Z Nasserem próbowaliśmy socjalizmu, też się nie sprawdził, więc jednym rozwiązaniem jest islam”. Ci islamiści, czyli Bractwo Muzułmańskie, Hamas, Hezbollah, algierki FIS czy marokańska Sprawiedliwość i Dobrobyt (Justice and Welfare) itp. są mocne w gębie, ale gubią się w szczegółach. Ich dążenie do ustanowienia kalifatu jak za czasów Mahometa jest bardziej apokaliptyczne, niż pragmatyczne. Natomiast rzeczywista wiarygodność tych ugrupowań wypływa z przeciwstawiania się lokalnemu despotyzmowi.

Gdzie się podziały dzieci Rifa’y i jaka jest pozycja krajów zachodnich?

Dzieci Rifa’y można spotkać na emigracji oraz w ich rodzimych krajach, od Maroka po Arabię Saudyjską i Indonezję. Ale nie słychać ich głosu, ponieważ są uciskani. Ponadto czują się rozczarowani brakiem otwartego poparcia ze strony zachodnich liberałów.

Protestują przeciwko dwulicowości Zachodu, który propaguje demokrację, wspierając jednocześnie orientalnych despotów.

Jeśli chcemy pozbyć się terroryzmu na Zachodzie, powinniśmy zdecydowanie popierać dzieci Rifaa’y w ich walce przeciwko radykalnym islamistom i lokalnym despotom. Nie ma lepszego i bardziej spójnego sposobu postępowania, niż dzielenie się naszymi, liberalnymi wartościami z liberalnymi muzułmanami.

Guy Sorman Przełożyła Danuta Dowjat

GOS´C´ SPECJALNY-GUY SORMAN

Prezentowany w filmie „Irak w kawałkach” chaos panujący w Iraku i podział państwa może sprawić, że muzułmanie oraz niewyznający islamu mieszkańcy Zachodu niechętnie spojrzą na tę religię. Czy pozostała jakakolwiek nadzieja na demokrację, wolność i rozwój ekonomiczny w krajach muzułmańskich? Moim zdaniem pora jasno spojrzeć na realistyczne możliwości dostępne w islamie oraz dla nas, niemuzułmanów, odległe od apokaliptycznych wizji lub nadmiernego pesymizmu. Przyszła pora wyboru.

Pozwolę sobie przypomnieć, że islam jest różnorodny. Każdy wyznawca musi sam ustalić własną relację z Bogiem dzięki Koranowi.

Nikt w islamie nie zajmuje pozycji, z której mógłby narzucić własną wizję innym muzułmanom. W islamie nie ma papieży, chociaż niektórzy próbują aspirować do tej roli. W naszych czasach najbardziej widoczną wśród różnorodnych tendencji jest nowy, globalny islam, określany przez muzułmanów pozbawionych korzeni, dalekich od lokalnych tradycji kulturowych. Globalny islam stanowi uproszczoną wersję tej religii, dobrze przystosowaną do sposobu życia i doświadczenia muzułmanów, którzy ulegli globalizacji. Internet zastąpił im meczet w sąsiedztwie. Ponieważ większość muzułmanów pozbawionych korzeni mieszka w zachodnich, niemuzułmańskich państwach, globalny islam skłania się ku konfrontacji, zaś tacy muzułmanie starają się zachować własną tożsamość, którą postrzegają jako zagrożoną przez wpływy Zachodu.

Pośród nich małe grupy sięgają po przemoc, a nawet terroryzm. Ale to tylko jedna z form islamu. W przeszłości istniało wiele innych form, które przetrwały do dziś i mogą stać się przyszłością muzułmanów, na przykład liberalny islam.

Liberalny islam narodził się w Egipcie na początku XIX w. w reakcji przeciwko inwazji Napoleona. Egipscy muzułmanie odkryli swoją słabość wobec lepiej rozwiniętej, zachodniej techniki, dlatego postanowili stać się „nowoczesnymi muzułmanami”.

Najbardziej oświeconym przedstawicielem tego odłamu islamu był egipski uczony pochodzący ze skromnej rodziny Rifaa el Tahtwi. Wychowany w Paryżu w latach dwudziestych XIX w, objął stanowisko doradcy króla. Piastując to stanowisko, otwierał no-

SPECIAL GUEST - GUY SORMAN

Dzieci Rifa’y sA˛ przyszl–os´ciA˛ islamu

13

SEKCJE FILMOWE FILMS

15

NAUKI POLITYCZNE POLITICAL SCIENCE

POLITICAL SCIENCE

NAUKI POLITYCZNE

16 KONKURS O NAGROD¢ MILLENIUM Millenium Award Competition

W KAWAL–KACH 1 IRAK IRaq in Fragments

Reżyseria / Directed by: James Longley Poruszający dokument Jamesa Longley’a opowiada o złożoności życia w dzisiejszym IraProdukcja / Production: John Sinno, ku. Reżyser wie, że, aby zostać wysłuchanym, należy przebić się przez barierę znieczulenia, James Lonley/ Daylight Factory Production jaka wytworzyła się w ludziach Zachodu, codziennie bombardowanych migawkami z okupowanego kraju. Longley udowadnia, że o Iraku można opowiedzieć w sposób, który nie

USA 2006, 94min. przypomina telewizyjnego newsa. Dokumentalną obserwację reżyser łączy z próbą odtwoNagrody / Awards: Festiwal Filmowy Sundance 2006: Najlepszy Film, Najlepszy Re˝yser, Najlepszy Monta˝, Gotham Awards 2006 – Najlepszy Dokument, nagroda Mi´dzynarodowego Stowarzyszenia Dokumentalnego (Int’l Documentary Assoc.) „Distinguihed Feature Documentary Award”, Festiwal Filmowy Full Frame 2006 – Grand Jury Prize, Festiwal Filmowy Chicago 2006 – Najlepszy Dokument, Festiwal Filmowy Human Rights Watch 2006 – Nagroda Nestora Almendrosa, Festiwal Filmowy w Salonikach – Nagroda Jury FIPRESCI, Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Cleveland 2006 – G ówna Nagroda w konkursie Nesnadny + Schwarz, Festiwal Filmowy Libertas 2006 – Najlepszy Dokument

rzenia subiektywnych odczuć Irakijczyków. Obrazy przepływają nerwowym rytmem (np. gdy zbliżamy się do amerykańskiego patrolu), a stają się statyczne, kiedy oglądamy świat z perspektywy, dalekiej od działań zbrojnych, prowincji.

W filmie poznajemy kilka różnych fragmentów mozaiki, w jaką zamienił się kraj pod amerykańską okupacją. Opis irackiej rzeczywistości tworzy zarówno codzienność mieszkańców Bagdadu, zapis rosnących w siłę zwolenników przywódcy Szyitów, Moqtady al-Sadra w Naseriji i opowieść o Kurdach, w których obudzono nadzieję na własne państwo.

Pierwsza część filmu pokazuje świat jedenastoletniego Mohammeda, pomocnika w warsztacie samochodowym. Półanalfabeta, półsierota, uważnie przygląda się starszym komentującym rzeczywistość i okupantom nerwowo żującym gumy. Bagdad widziany jego oczami to miasto zamieszkałe przez ludzi idealizujących czasy reżimu i utrwalających podziały między sobą. Sceną takich podziałów stały się, zdominowane przez Szyitów, Naserija i Nadjaf. Kamera rejestruje rosnące notowania Sadrystów, ich próby wpływania na lokalnych polityków, pełne gorących słów wiece i siłowe sposoby przekonywania do siebie zwykłych ludzi. Podsycane przez amerykańską administrację napięcia pomiędzy Irakijczykami zbliżają się do temperatury wrzenia. Trzecia część filmu to jeszcze inne oblicze okupacji. Kurdowie, niegdyś uciskani przez Saddama, dziś cieszą się względami. W ich wypowiedziach nadzieja i radość mieszają się z budzącymi się: tożsamością i nacjonalizmem.

Z punktu widzenia kurdyjskich wyrabiaczy cegieł świat niewiele się jednak zmienił. Myślenie o przyszłości kraju i dobrym wykształceniu ograniczane są przez konieczność doraźnej egzystencji. Rozpalone nadzieje starzejącego się rolnika z wolna topnieją w świetle ponurej prawdy, że dla zwykłych ludzi życie toczyć się będzie tak jak poprzednio: poprzez kompromis z rzeczywistością.

Iraq in Fragments illuminates post war Iraq in three acts, building a vivid picture of a country pulled in different directions b y religion and ethnicity. Filmed in verité style, with no scripted narration, the film powerfully explores the lives of ordinary Iraqis: people whose thoughts, beliefs, aspirations, and concerns are at once personal and illustrative of larger issues in Iraq today.

17 Three comrades

Było ich trzech. Rusłan Czamczojew, Ramzan Mezhidow i Islam Baszirow. Dorastali w Groźnym. Kończyli jedną szkołę, słuchali tej samej muzyki, oglądali te same filmy, rozmawiali o przyszłości. Historia ich życia to historia ich kraju i miasta. Rusłan Czamczojew zginął pierwszy. W 1995r. Rosjanie aresztowali go na ulicy. Nigdy nie wrócił do domu. Aminat, wdowa po Rusłanie, mieszka z synem w Inguszetii. Ramzana Mezhidow zawsze fascynowała kamera. Zaczął pracę w telewizji. Podczas pierwszego bombardowania Grozy’ego chwycił za kamerę – jego oczami oglądamy zagładę miasta. Pracował jako operator dla Grozny TV, jako free – lancer dla telewizji rosyjskiej i niemieckiej. Pracował, nie zważając na niebezpieczeństwo, aż do dnia, w którym zginął od kuli rosyjskiego snajpera. Prezydent Putin przyznał mu pośmiertny order… Setki godzin nakręconego przez Ramzana materiału filmowego – historii zagłady miasta i ludzi, ale też zapis szczęśliwych chwil z życia rodzinnego – pozostają w rękach jego żony Lizy, mieszkającej z dwoma córeczkami w Moskwie. Islam Baszirow został lekarzem. Pracował w szpitalu, próbując ratować życie rannych – dorosłych i dzieci, Czeczenów i Rosjan. Został aresztowany pod zarzutem pomocy bandytom. Specjalne materiały sfabrykowano. Po wyjściu z więzienia wraz z rodziną opuścił Rosję. Mieszka w Holandii. Przeżył swoich przyjaciół. Nie dożyli nawet trzydziestki. Przeżył zagładę miasta, w którym się wychował.

Zostały mu wspomnienia, zdjęcia i… filmy.

Through the remarkable story of three old friends ‘Three Comrades” sketches how the downfall of the Soviet Union, Chechnya’s struggle for independence and protracted war have affected people’s lives and have lead to many deaths. Ruslan Chamchoyev was the first of the three comrades to die. In 1995 Ruslan was arrested for no reason by Russian soldiers n the streets and led away. His widow Aminat is now living in Ingushetia with their 12-year-old son. Ramzan Mezhidov started a career in television. When the city was bombed for the first time, on New Year’s Eve 1995, he hid in an empty house and from a window he filmed the destruction of the city, the Russian tanks rolling in. He worked as a cameraman for Grozny TV, as free-lancer for Russian and Germany-TV, up to the last day, when he was killed holding his camera, by a Russian grenade. Hundred of hours of unedited material showing a city that no longer exists and leaders who are no longer alive – these are still in the possession of his widow Liza, who lives with their two daughters in a flat in a town near Moscow.

Reżyseria / Directed by: Mascha Novikowa Holandia/Holland 2006, 99 min.

Nagrody / Awards: IDFA 2006, FF w Sundance 2007 (Nominacja do Wielkiej Nagrody Jury w kategorii World Cinema – Documentary)

NAUKI POLITYCZNE

TRZEJ PRZYJACIELE 2

POLITICAL SCIENCE

KONKURS O NAGROD¢ MILLENIUM Millenium Award Competition

POLITICAL SCIENCE

NAUKI POLITYCZNE

18

CZARNY PIES SCENY Z HISZPAN´SKIEJ 3 WOJNY DOMOWEJ El perro negro. Stories from the Spanish civil war

Reżyseria / Directed by: Peter Forgacs Hiszpania, lata 30-te ubiegłego wieku. Rozdarty politycznymi sporami, podzielony poProdukcja / Production: Lumen Film między Lewice i Prawicę kraj pomału wychodzi z ekonomicznego kryzysu. Kwitnie literatura i sztuka. Tworzą Dali, Miro, Garcia Lorca, Bunuel, de Falla. Katalończycy i Baskowie za-

USA 2006, 94min. czynają myśleć o niezależności. Budzi się świadomość robotnicza. Robotnicy zaczynają się Nagrody / Awards: FF „Tribeca” w Nowym Jorku (Najleszy Film Dokumentalny); MFF w Denver 2005 (Nagroda Braci Maysles dla Najlepszego Dokumentu); Hungarian Filmweek, Budapeszt 2006 (Najlepszy Dokument 2005)

organizować i domagać praw. Już wkrótce Hiszpanie będą musieli opowiedzieć się po jednej ze stron: lewicą kojarzoną z komunizmem lub prawicą – wcieleniem faszyzmu. „Czarny pies. Sceny z hiszpańskiej wojny domowej” to poetycka opowieść o ludziach i wydarzeniach z czasów Hiszpańskiej Wojny Domowej. W filmie wykorzystano materiały archiwalne oraz filmy z archiwów rodzinnych – co zapewnia dokumentowi niezwykłą siłę wyrazu. W podróż do Hiszpanii lat trzydziestych i czterdziestych XX. wieku zabierają widza Joan Salvans i Pierra oraz Joan Ernesto Diaz Noriega – oglądamy nakręcone przez nich filmy, poznajemy historię ich i ich rodzin. Ernesto, student, przedstawiciel klasy średniej, przeżył. Joan, kataloński przemysłowiec, zginął szóstego dnia wojny. Dlaczego?

Spain in the 1930s was an economically under-developed country, at the same time it was coming out from a long decline. This renaissance was to be seen on the Right as well as on the Left, in education as in art. Dali, Miro, Garcia Lorca, Bunuel, de Falla, mark only the peaks of a brilliant period. Catalan and Basque nationalism were political expressions of both economic and cultural renaissance. The anarchist movement, continuously growing in numbers, proved that the working classes had also been awakened. Workers started to organise themselves and demand their rights. EL PERRO NEGRO – stories from the Spanish Civil War is a poetic collage of home movies and films that gives an impression of the mood and time in which this conflict took place. Joan Salvans i Pierra and Joan Ernesto Diaz Noriega are the protagonists, their films and stories lead us through Spain in the thirties and forties of the last century. Ernesto, a middle class student from Madrid, survived the war. Joan, a Catalan industrialist, was killed six days after its outbreak. Why?

„Porwanie” to wstrząsająca historia 13 – letniej Japonki uprowadzonej przez wywiad północnokoreański.”Żyliśmy normalnie. Tego dnia wszystko się skończyło” – mówi matka Megumi. Tego dnia porwano jej córkę. Było rok 1977. Dziewczynka wyszła do szkoły. Nie wróciła. Rodzice Megumi poruszyli niebo i ziemię, by odnaleźć córkę. Dotarli do wszystkich, którzy mogli pomóc. „Porwanie” to niewiarygodna, trzymająca w napięciu jak najlepszy thriller historia o tajnikach wywiadu, poświęceniu i miłości z wielką polityką w tle.

Prawdy o losie dziewczynki jej rodzina dowiedziała się po… 30 latach. Film to zapis tych 30 lat – od chwili porwania, poprzez cierpienie, rozpacz i walkę rodziców aż do chwili, w której na jaw wychodzi prawda. Szokująca. „Wyjątkowy film!” Variety

Reżyseria / Directed by: Chris Sheridan i Patty Kim Producent wykonawczy: Jane Campion USA 2006, 85 min.

Nagrody / Awards: Festiwal Filmowy w Slamdance 2006 (Nagroda PublicznoÊci w kategorii Najlepszy Dokument), MFF w San Francisco 2006 (Nagroda Jury w kategorii Najlepszy Dokument), JAPAN, 1977. A dark, lonely road leads to the windswept shores. This is the remarkable Omaha Film Festiwal 2006 story of a 13-year-old Japanese girl abducted on her way home from school by North (Najlepszy Dokument, Nagroda PublicznoÊci), Korean spies. For 30 years, her parents had no idea what had happened to her or if she Hot Docs 2006 (Nagroda PublicznoÊci) was even alive. Then, one day the whole world learned the shocking truth.

An extraordinary tale of mystery, intrigue and most of all, love. The film is told through the eyes of the girl's mother and father who have been searching for their daughter for nearly 30 years. The film begins with the day Megumi vanishes, traces the astonishing course this personal tragedy takes, as it becomes a battle between two nations, rising to a shocking climax. A human story about a strange, painful journey, full of bizarre twists as an ordinary banker and his housewife are caught up in a life they could never have imagined. Ultimately, ABDUCTION is a moving, emotional testament to the unbreakable bonds of love.

NAUKI POLITYCZNE

Abduction. The Megumi Yokota Story

POLITICAL SCIENCE

O NAGROD¢ MILLENIUM PORWANIE KONKURS Millenium Award Competition HISTORIA MEGUMI YOKOTY 4

19

POLITICAL SCIENCE

NAUKI POLITYCZNE

20

SZCZE˛S´CIA 5 PRZECIWNICY Enemies of Happines Reżyseria / Directed by: Eva Mulvad Afganistan, rok 2003. W trakcie spotkania polityków otwierającego nowy rozdział demokraProdukcja / Production: Bastard Film tyzacji „wyzwolonego” kraju Malalai Joya dwudziestoparoletnia Afganka domaga się głosu. Niespodziewanie dla wszystkich ma odwagę powiedzieć coś, czego konsekwencje uczynią z niej

Dania 2006, 58 min. najsławniejszą i najbardziej znienawidzoną z kobiet w Afganistanie: „Wielu z obecnych tu na saNagrody / Awards: Silver Wolf na IDFA 2006, Festiwal Filmowy Sundance 2007 – Nagroda World Cinema Jury Prize

li ma krew na rękach i powinno stanąć przed międzynarodowym sądem!” Na sali chwila konsternacji… Widać lękliwe uśmiechy zebranych, a po chwili wzniesione pięści. Malalai zostaje wyrzucona z obrad, a rozwścieczeni Mudżahedini wydają na nią wyrok śmierci. Przez dwa lata Malalai żyje w ciągłym strachu, ukrywa się przed zabójcami i styka z groźbami. Udaje się jej uniknąć czterech zamachów, dlatego publicznie pokazuje się tylko otoczona strażnikami. Mimo to decyduje się na start w wyborach do pierwszego od 30 lat wolnego parlamentu. Film jest zapisem ostatnich dni jej kampanii, prowadzonej w najbiedniejszej części Afganistanu.

Autorka filmu – Eva Mulvad uważnie śledzi zmagania kobiety z trudną rzeczywistością. Pokazuje towarzyszące jej napięcie i niesłabnącą determinację. Odwaga i siła przekonań uczyniły z Malalai Joyi prawdziwą bohaterkę. Ludzie powierzają jej swoje zmartwienia i proszą o pomoc w rozwiązywaniu sporów. W trakcie pobytu na prowincji Farah spotykają ją gesty sympatii – pewna stulatka przychodzi obiecać jej swoje poparcie i udział w wyborach, oraz pełne emocji dyskusje – Malalai usiłuje zapobiec małżeństwu 80-letniego handlarza opium z nastolatką. Film porusza tematy, które umykają w ogniu wojennej retoryki. W tle politycznych zmagań istnieje smutny świat, w którym ludzie myślą o pokoju i przyszłości Afganistanu. Reżyserka pokazuje, że szanse na szybką zmianę sytuacji, w której panoszy się korupcja, głosy przelicza się na pieniądze, a kobietom na czas wyborów każe się siedzieć w domu, wydają się niewielkie. Paradoksalnie wydają się one większe od tych, które dają siły stabilizacyjne i zachodni dyplomaci.

This film is about personal courage – courage to change the world and the courage to stand in the forefront of this battle. Malalai Joya is a 28 year-old woman from Afghanistan. This film follows her parliamentary campaign to her election as a delegate in Wolesi Jirga, or National Assembly. It is the first democratic parliament election in Afghanistan in over 30 years. Surrounded by security, Malalai Joya spreads her political beliefs despite several death threats. There have been 4 attempts against her life. Malalai Joya is famous and infamous. It all began in 2003, when the Afghanistan politicians met to lay the foundation for a democracy in „new” Afghanistan. At this meeting, Malalai Joya challenged former Mujahidin leaders (Warlords), who according to her, attempt to maintain power through the new system. „Many of you here in this hall have blood on your hands and you should be tried in the world court.” Her comments ignited outrage among the hard-liners who demanded that she be immediately removed from the sessions. It is her courage and conviction which has made her into a folk hero. But since that fateful day, her life has been in danger. She has been threatened by the very same warlords she challenges. Her campaign becomes a life-threatening project. She is forced to live in hiding and when she is in public, she must be protected by armed guards.

Iracki dziennikarz Yunis Khatayer Abbas i jego dwaj bracia przesiedzieli dziewięć miesięcy w Abu Ghraib pod zarzutem planowania zamachu na premiera Wielkiej Brytanii, Tony’ego Blaira. Niesłusznie oskarżeni i osądzeni znosili poniżenia i poznali tortury stosowane na więźniach owianego złą sławą miejsca. Kiedy, we wrześniu 2003 roku wracali do domu z wesela, nie spodziewali się, że omyłkowe aresztowanie zamieni się w prawdziwy koszmar. W dniu, w którym ich wypuszczano, jedyne co usłyszeli to, „sorry” z ust szefa więzienia.

Do 2003 roku Yunis Khatayer Abbas był dziennikarzem i kamerzystą współpracującym z zachodnimi stacjami telewizyjnymi. Wraz z twórcami filmu powraca do bolesnych wspomnień sprzed inwazji na Irak. Jak na ironię okazuje się, że kilka lat wcześniej trafił do więzienia Al-Radwaniya, w którym reżim Husajnów więził irackich intelektualistów. Jedyne, czego wówczas pragnął, to normalności po upadku reżimu…

Yunis jest wyjątkowym narratorem. Powraca do wydarzeń ze spokojem i precyzją. Wobec absurdalnych oskarżeń, jakie na niego spadły, wiele form narracji wydaje się na miejscu. To, czego autorzy filmu nie mogli pokazać, opowiadają więc za pomocą plansz komiksowych narysowanych przez Petrę Epperlein. Dodaje to filmowi narracyjnej lekkości, ale i przenosi opowieść w obszar zarezerwowany dla czystej fikcji. Słuchając przerażającej opowieści ogołoconego ze złudzeń bohatera filmu rozumiemy, dlaczego on również wolałby komiksową fikcję.

Poza wywiadem z Tunisem i komiksową oprawą film zmontowano z rodzinnych materiałów wideo Yunisa oraz zdjęć Michalea Tuckera, autora dokumentu „Gunner Palace”. W 2004 roku Michael Tucker towarzyszył z kamerą amerykańskim żołnierzom stacjonującym w Bagdadzie. Przypadkowo to on rejestrował rajd wojskowych na dom Yunisa. W „Więźniu…” dowiadujemy się, co wydarzyło się po aresztowaniu.

Film details the life of Iraqi journalist Yunis Khatayer Abbas, as he was incarcerated for eightmonths wrongly accused of being an insurgent planning to kill Prime Minister Tony Blair. Yunis had been taken before. In 1998, Uday Hussein's police arrested him for writing a critical poem. He spent three months in Al Radwaniya prison where he was subjected to beatings and electric shocks. Now five years later, as American tanks rolled into Baghdad, he hoped for a better future in a free Iraq. His dream was to be a journalist--„to tell the truth”--something that had always been in short supply in Iraq.

He found his chance working as a cameraman for western journalists. No doubt it was dangerous work and Yunis observed, „If the Americans don’t kill me, the insurgents will,” yet he loved his job and working with foreigners. That night in September 2003, he told his three brothers that their arrest was just a mistake and not to worry, they would be released once the Americans found out who they were…

Reżyseria / Directed by: Petra Epperlein, Michael Tucker Produkcja / Production: Petra Epperlein i Michael Tucker dla Nomados Films USA/Niemcy, 82 min.

Nagrody / Awards: Toronto FF 2006, IDFA 2006, Sundance 2007

NAUKI POLITYCZNE

The prisoner or how I planned to kill Tony Blair

21 POLITICAL SCIENCE

JA WIE˛ZIEN´ O NAGROD¢ MILLENIUM ALBO JAK PLANOWAL–EM KONKURS Millenium Award Competition ZABIC´ TONY BLAIRA 6

POLITICAL SCIENCE

NAUKI POLITYCZNE

22

–A 27 7 SZKOl Ecole 27 Reżyseria / Directed by: Marilyn Watelet i Szymon Zaleski Marek, Szymon, Jerzy, Tadek, Jola, Beniek… Dziś są rozrzuceni po całym świecie. Od 1959 Produkcja / Production: Paradise –Films, Carre-Noire, roku do 1968 roku byli jedną z ostatnich grup uczniów Szkoły 27 w Łodzi, jednej z żydowRTBF Liege, ZDF skich szkół w Polsce powołanych do życia w 1947 roku. Byli dziećmi tych, którzy przeżyli i zdecydowali się zostać w Polsce. Nawet po pogromie kieleckim w 1948 roku. Po wypad-

Belgia/Francja 1996, 64 min. kach marcowych w 1968 roku Szkoła 27 została zamknięta i większość uczniów opuściła

Polskę. Pełny prawdy historycznej i osobistej, niepozbawiony humoru film pokazuje co-

PREMIERA: dzienność szkoły, charaktery uczniów i nauczycieli. Świetne materiały archiwalne ze zbioBerlinale 1996 rów państwowych i prywatnych przenoszą nas natychmiast w tamto miejsce i czas. Wypowiedzi bohaterów po latach dopełniają obrazu dramatu wykorzenienia. Film pod koniec lat 90-tych był pokazywany na wielu festiwalach na świecie – ale nie nad Wisłą. Film prezentowany jest w Polsce po raz pierwszy.

Marek, Symon, tadek, Jola, Beniek… Today they are scattered all over the world. But from 1959 to 1968 they were one of the lqast groups of students attending School 27, in Łódż, a Jewish school in Poland, created in 1947 after destruction of the Warsaw Ghetto and extermination of Polish Jews. They were children of survivors: Jews who had decided to stay in Poland, even after the Pogrom of Kielce in 1948. In 1968, the school was closed and most of its pupils left the country with the remainder of their families. Funny and truthful, School 27 chronicles the daily life of some of these kids, richly illustrated by a wealth of rare archive footage from the studios of Łódż, Poland, but also from amateur filmmakers.

25

FETYSZE I KULTURA FETISH AND CULTURE

FETISH AND CULTURE

FETYSZE I KULTURA

26

MUCH NORWAY 1 TOO TOO MUCH NORWAY Reżyseria / Directed by: Rune Denstand Langlo, Sigve Endresen Norwegia, najbliżej położony bieguna północnego kraj europejski. Kiedy sto lat temu Produkcja / Production: Rune Denstad Langlo, Sigve Endresen Norwedzy zaczynali kształtować swoją tożsamość nic nie wskazywało na to, że staną się niebawem obywatelami jednego z najbogatszych krajów świata. Jest jednak kilka rys w ich

Norwegia 2005, 90 min. idealnym obrazie. „Norwedzy są chłodni i niedostępni” mówią imigranci. „Chorują na ma-

nię wielkości” – dodaje Odd Berretzen, znany norweski ilustrator, artysta, pisarz i satyryk.

Nagrody / Awards: Do swoich ziomków odnosi się jednak z czułą wyrozumiałością. „Żeby zrozumieć, że kocha Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Goteborgu, się Norwegię, trzeba odpowiedniego dystansu” – mówi, wsiadając do rakiety. Dopiero z orMi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Minneapolis – St. Paul bity Ziemi ze spokojem przyjrzy się swemu narodowi. Tu przegląda i komentuje zapomniane przez świat historie, stare filmy i fotografie.

Bėrretzen cofa się do okresu rodzenia się tożsamości Norwegów. Jednym z jej pierwszych etapów był podbój tych fragmentów kuli ziemskiej, których nikt nie chciał lub nie zdążył odkryć. Innym kamieniem milowym było odnalezienie w Dolinie Setesdal „Homo nordicusa”, rdzennego Aryjczyka. Narrator nie umie zapomnieć o bolesnych konsekwencjach tych poszukiwań. W końcu to one doprowadziły Norwegów do flirtu z nazizmem. „Zostaliśmy przecież wychowani do wypełniania rozkazów” – ironizuje Berretzen. W taki sposób odbywamy pasjonującą wędrówkę poprzez zakręty historii skandynawskiego narodu, aż do momentu referendum unijnego. W trakcie tej podróży komizm często miesza się z sarkazmem. Narrator wydobywa na światło dzienne wady, ale też prostuje liczne stereotypy na temat skandynawskiego narodu. Przede wszystkim jednak przybliża jego niezwykłą mentalność. Bo niezwykły w naszych warunkach wydaje się problem wałkowany przez Norwegów: „Czy to nie grzech zarabiać nie pracując?”.

The illustrator, artist, writer and humorist Odd Břrretzen leads us on a guided tour through our brief history following the dissolvement of the union. The comical, embarassing and sometimes rather touching elements provide us with some sort of an image of the typical Norwegian character. Břrretzen asks himself: What are the components that make up a Norwegian? In order to provide sufficient distance and an improved perspective, he lets himself be sent out into space to describe the Norwegian condition from there. The film shows us the Norwegian character depicted with warm and gentle humour. The comical aspects often set in when viewing this country's inhabitants trying to cope with modern challenges with great seriousness.

Na przestrzeni kilkudziesięciu lat półkoczowniczy z ludu Kirgizów parokrotnie zmieniali miejsce zamieszkania. Wszędzie, gdzie osiedli na dłużej, dotykała ich historia: raz w postaci podstępnych żołnierzy radzieckich, kiedy indziej jako rekwirujący majątek chińscy komuniści. Z Pamiru, regionu leżącego pomiędzy Rosją, Chinami, Afganistanem i Pakistanem plemię przewędrowało przez całą Azję. Dzięki zwróceniu na siebie uwagi świata trafili do dzisiejszej Turcji (o mały włos nie przesiedlono ich na Alaskę).

Brytyjski dokumentalista Ben Hopkins odtwarza burzliwe dzieje Kirgizów. We współpracy z miejscowymi autorytetami i przy udziale mieszkańców Ulupamir powstają paradokumentalne ilustracje legend i wspomnień pamiętających epokę wędrówek ludzi. Zasuszeni staruszkowie żarliwie przywołują historie na temat zmiennych kolei losu swego ludu. Wyłania się z nich obraz niezłomnego, wielkiego lidera Kirgizów Rahmana Qul Khana. Prosty pomysł reżysera pokazuje, że wystarczy kilka prostych tricków, aby cofnąć czas. Udaje się mu wymieszać i spiąć klamrą rozmaite gatunki filmowe: od stylizowanych na nieme kino ilustracji po dokumentalne obserwacje i wywiady. Hopkins nie waha się też przed zdradzeniem kulis kuchni filmowej, kiedy trzeba, wrzuca do akcji zapis żywej reakcji na swoją obecność, relacjonuje próby przełamywania nieufności.

Lody zostały przełamane. Film cechuje szczególny rodzaj ciepła i poczucia humoru.

Zaskakujące wydaje się to, że zmotywowani do odegrania swej epopei Kirgizi wnoszą do filmu konieczny autentyzm. Mitycznie brzmiąca historia o tym, jak Rahman Qul Khan dzięki jogurtowi ocalił życie przed podaną przez Rosjan trucizną przenosi uwagę reżysera na produkty mleczarskie Kirgizów. Autor filmu zdaje się być szczerze zafascynowany sposobami na wykorzystanie (nie tylko) martwej owcy. Rozmowy z młodymi mieszkańcami Ulupamir wskazują zarazem na postępującą erozję kultury Kirgizów i powolną utratę tożsamości. Co stanie się z miejscowością za trzydzieści lat? Młodzi nie mają złudzeń, że po Ulupamir pozostaną tylko wspomnienia.

The Pamir Kirghiz are a tribe of some 2,000 people from the Pamir region of Central Asia. For the last 27 years they have lived in exile in Eastern Turkey. In 2005 an Anglo-Turkish film crew arrives in their village to work with the tribe to tell their story. In a series of scenes divided into „chapters”, we see revealing interviews with the Kirghiz, see exciting and entertaining reconstructions shot on film in a variety of different cinematic styles, and comic scenes of the interaction between the film crew and the community. During this process, we learn how the Pamir Kirghiz” antipathy to Communism drove them from the Soviet Union, then later from Maoist China, and finally from the Soviet invasion of Afghanistan to their current exile. And as the past is explored in interview and reconstruction, we see how the Pamir Kirghiz live today in modern Turkey. The film is part historical document, part ethnographical description of a unique people, part portrait of the conflict between individual and globalised culture, and part comedy about the process of film-making.

Reżyseria / Directed by: Ben Hopkins Produkcja / Production: Natasha Dack, Nikki Parrott, Ben Hopkins/ Tigerlily Films Wielka Brytania/Turcja 2005, 87min.

Nagrody / Awards: Nominacja do Nagrody dla Dokumentu Europejskiej Akademii Filmowej, Nagroda Festiwal BRITDOC 2006 – Nagroda dla Najlepszego Brytyjskiego Filmu Dokumentalnego 2006, HotDocs Toronto 2006 – Najlepszy Dokument Mi´dzynarodowy, Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie – „Caligari Prize” FESTIWALE / FESTIVALS: 50 Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Londynie 2006, Festiwal Filmowy w Tribece 2006, Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Seattle 2006

FETYSZE I KULTURA

37 Uses for a Dead Sheep

FETISH AND CULTURE

O NAGROD¢ MILLENIUM 37 ZASTOSOWAN´ KONKURS Millenium Award Competition MARTWEJ OWCY 2

27

FETISH AND CULTURE

FETYSZE I KULTURA

28 KONKURS O NAGROD¢ MILLENIUM Millenium Award Competition

3 ARCANA ARCANA

Reżyseria / Directed by: Cristóbal Vicente Chile 2006, 80 min.

Nagrody / Awards: FF w Limie, Peru (Najlepszy Film Dokumentalny), Docupolis – Barcelona (Najlepszy Film Dokumentalny), FF w Brukseli (Najlepszy Film Dokumentalny), FIDOCS Santiago, Chile (Najlepszy Film Dokumentalny), FF w Valparaiso, Chile (Nagroda w kategorii Najlepszy Dêwi´k), DOKFEST w Monachium (Wyró˝nienie Specjalne Jury), DOCLISBOA, Lizbona (Wyró˝nienie Specjalne Jury)

Życie płynie tutaj w ustalonym rytmie. Pobudka, posiłek, praca, spacer, sen. Jest miejsce na emocje: miłość, tęsknotę, marzenia. Wszystkim rządzą określone reguły. Życie więźniów w Valparaiso (Chile) obserwujemy z perspektywy osoby z zewnątrz. Obcego. Czarno – białe zdjęcia nie są jednak zwykłą kroniką, zapisem planu dnia. „Arcana” to poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, gdzie kończą się granice wyznaczone przez mury więzienia, a gdzie zaczynają te wyznaczone przez samych więźniów. Szacunek dla ich świata to główne przesłanie filmu. Przez więzienie w Valparaiso (Chile) w ciągu 150 lat przewinęły się setki tysięcy więźniów. Ostatni opuścił jego mury w 1999 roku. „Arcana” to zapis życia więźniów w ostatnim roku funkcjonowania zakładu, hołd dla wartości i kultywowanych przez nich zwyczajów. Film dokumentalny to, oprócz książki i strony internetowej, część projektu „Arcana”, którego zadaniem było przeniknięcie za mury więzienia w Valparaiso w ostatnim roku jego istnienia i przedstawienia pełnego obrazu życia jego mieszkańców. Filmowo – literacko – fotograficzny projekt „Arcana” to hołd złożony tym, którzy znaleźli się w murach więzienia przez całych 150 lat jego historii. To zaproszenie do spojrzenia na życie więźniów z perspektywy ludzi, których życia nie ograniczają więzienne mury.

This film presents a record of the last working year of the old prison of Valparaiso (Chile), which closed in 1999. It a homage to the prison and to the values and customs of the men who have lived within it during its 150 year history. The viewer is granted access, from an outsider’s perspective, to different aspects of life within the prison. The challenge is to discover what lies beyond the limits imposed by the inmates themselves; boundaries that in a seemingly impenetrable way separate the outside from the inside. It is the respect towards this world that is the principal lesson learned throughout the film’s journey, whilst simultaneously being the only means of access to reality within the prison walls. Arcana is an investigative project focusing on the old prison of Valparaiso, which closed down in April 1999. The project consists of a film, a book and a website and its objective is to capture the way of life within the prison during its last working year. It is a homage to the jail, to the values and customs of the men who lived in it for 150 years. It is an invitation to transit within the prison from an external perspective.

29

Bohaterów filmu poznajemy podczas „masy krytycznej” w Nowym Jorku. Rowerzyści zablokowali miasto w proteście przeciw ignorowaniu ich obecności na drogach miasta.

Protest ma też swój wydźwięk polityczny. Jest rok 2004, armia Stanów Zjednoczonych okupuje Irak i zabezpiecza tamtejsze „źródła naturalne”. „My nie zabijamy dla ropy!”

– wykrzykują w stronę kierowców rowerzyści, ktoś dodaje: „Ropodupki!” (gasholes!) i podnosi w powietrze swój rower. Część zgromadzonych różni się od innych rowerzystów. Na „masie krytycznej” pojawili się bowiem członkowie klubu rowerowego „Black Label”. Są jak motocykliści z „Aniołów Piekieł” zestawieni z użytkownikami motorynek.

Aby wejść do tej zamkniętej społeczności należy przejść cykl inicjacyjny. Jego częścią jest turniej przypominający zawody z „Fight Clubu” Davida Finchera. Uczestnicy stają naprzeciw siebie na rowerach – mutantach (maszynach wykonanych z dwóch, zespawanych, jedna na drugiej, ram rowerowych), uzbrojeni w kopie, których końce zmiękczają gąbką lub pluszakiem. Zabawa polega na strąceniu przeciwnika na ziemię. Upadek na ziemię może skończyć się kalectwem, ale w grze chodzi przecież o adrenalinę.

Film podwójnie zaskakuje swoją linią dramaturgiczną. Współreżyser Tony to freak, jakich mało. Na potrzeby filmu stara się o członkostwo w „Black Label”, ale zostaje odrzucony. Odrzuca go też uzależniona od narkotyków dziewczyna. Chęć przyłączenia się do ruchu staje się jego obsesją. Historia wspólnoty rowerowej splata się w tym miejscu z emocjonalnym przełomem w życiu Tony’ego.

Autorzy: Jacob i Tony, dokumentują to środowisko z sumiennością i bez wątpienia, z wielką słabością dla jego członków. Nie przeszkadza to jednak twórcom w pokazywaniu nie tylko jasnych stron ruchu. Kierują swe kroki w stronę źródeł ruchu – do Minneapolis, zapoznają z członkami „Black Label” i innych grup rozsianych po Stanach Zjednoczonych. Gromadzą one freaków, artystów i wszelkiej maści odmieńców. Na pierwszy rzut oka członkowie „Black Label” wydają się częścią bogatego ruchu alterglobalistów. Cechuje ich antykonsumeryzm i pacyfizm. Niektórzy żywią się tym, co ląduje na śmietniku. Nie są abstynentami i nie unikają dragów. W miarę zagłębiania się w środowisko dostrzegamy sprzeczności i animozje dzielące grupę na mniejsze atomy. „B. I. K. E.” is an exploration of the Black Label Bicycle Club (BLBC) and the wider freak bike subculture that has grown up around it. Started in Minneapolis in 1994 BLBC has inspired rival clubs and grown into an international subculture with hundreds of members worldwide. Comprised mainly of artists driven by anti-materialism and a belief that the impending apocalypse will render cars useless and bicycles in power, BLBC battles mainstream culture and rival gangs for its vision of a better tomorrow.

Shot on location in New York City, Minneapolis, London, Paris, and Amsterdam. Pulling threads from Critical Mass and the wider bike counterculture, „B. I. K. E.” is a definitive look at the intersection of subculture, radical politics, group dynamics and personal identity.

Reżyseria / Directed by: Jacob Septimus, Anthony Howard Produkcja / Production: Frederic King, Jacob Septimus USA 2006, 89 min.

Nagrody / Awards: Festiwal Filmowy Sundance 2006, Silvedrocs, Festiwal Filmowy „Bicycle”

FETYSZE I KULTURA

B.I.K.E!

FETISH AND CULTURE

MASA KRYTYCZNA 4

FETISH AND CULTURE

FETYSZE I KULTURA

30 KONKURS O NAGROD¢ MILLENIUM Millenium Award Competition

MARY 5 YOKOHAMA YOKOHAMA MARY

Reżyseria / Directed by: Takayuki Nakamura Postać Mary, bohaterki filmu Takayuki Nakamury, obrosła legendą. Przez lata była nierozeProdukcja / Production: Hidekatsu Nakajo, Kazuhiro Shirao rwalnie związana z ulicami Jokohamy, gdzie pracowała jako prostytutka, a jej uroda i szyk budziły podziw. Podczas II-giej wojny światowej obracała się w towarzystwie amerykańskich żoł-

Japonia 2006, 92 min. nierzy. Po wielu latach spotkanie z nią wciąż robiło duże wrażenie, o czym możemy się przekonać patrząc na jej zdjęcia. Spotkana na ulicy, pomarszczona staruszka z makijażem przypominającym teatr kabuki: białą twarzą, mocno zaczernionymi powiekami i podkreślonymi ustami, ubrana w białą suknię i srebrne buty wprawia w konsternację. W takiej stylizacji bezdomna Mary każdego dnia taszczyła swoją torbę, by na chwilę odpocząć w popularnej kawiarni w Jokohamie. Miała tam swoje krzesło i kubek. Kubek zafundowali jej stali bywalcy. Nie chcieli pić z tych samych naczyń, co ona! Pewnego dnia Yokohama Mary zniknęła bez śladu.

Reżyser Takayuki Nakamura stara się, krok po kroku, zbudować historię życia bohaterki, zrozumieć motywy jej postępowania i przywiązania do miasta. Film składa się z relacji osób, które zetknęły się z Mary. Z tej dokumentalnej rekonstrukcji wynika, że kobieta budziła skrajne emocje: od fascynacji do obrzydzenia. Napisano o niej sztukę teatralną, a znany fotograf wydał album z jej zdjęciami. Entuzjazm często gasł przy bliższym spotkaniu z kobietą. Fryzjerka, u której Mary układała fryzurę, musiała odmówić jej usług, gdyż inni klienci brzydzili się czesać w tym samym zakładzie… Powoli zaczynamy rozumieć fenomen tajemniczej postaci, jaką była Yokohama Mary. Historia kobiety staje się też pretekstem do przypomnienia złotych czasów powojennej, tętniącej nocnym życiem Jokohamy.

An old lady who’s make-up is as white as a Kabuki actor and dressed in an aristocratic dress, is standing in the streets of Yokohama. She has concealed her real name and age, and for 50 years after the war, has lived her life as a prostitute. She has been known as the most beautiful prostitute of her time and her elegant presence has become part of the city’s scenery. People call her „Yokohama Mary”. In the winter of 1995, Mary suddenly disappeared. As she mentioned nothing about herself, rumors started to spread, and one day she became the heroine of an urban legend. There were also people who warmly watched over her. Ganjiro Nagato, a Chanson singer with not much time to live, tells us how he feels about Mary. „I want to meet Mary again. I want to sing in front of her again…”

31

Wzruszająca historia czterech filipińskich transwestytów, którzy opuścili ojczyznę i w poszukiwaniu lepszego życia przyjechali do Izraela. Tu zarabiają na życie jako opiekunowie starszych ortodoksyjnych Żydów. Podczas (rzadkich) wolnych wieczorów występują w drag show pod nazwą „Lalki z papieru”. Opiekunów – transwestytów i ich pracodawców dzieli wszystko: pochodzenie, poglądy. Pozornie. Codzienne rytuały karmienia i mycia sprawiają, że między opiekunami i ich pracodawcami rodzą się niezwykłe, pełne ciepła związki. Starsi ludzie traktują Filipińczyków jak członków rodziny – czasem jak dzieci, czasem jak rodziców, dzielą ich tęsknotę za rodzinami, ból spowodowany brakiem akceptacji własnej płci. Krótkie godziny spędzone na scenie pozwalają „Lalki z papieru” na krótko oderwać się od rzeczywistości – nieustanną obroną przed prześladowaniem seksualnym i zagrożeniem deportacją. „Lalki z papieru” marzą o światłach prawdziwej sceny… Heymann przyjmuje w swoim filmie zarówno głęboko ludzki, jak i polityczny punkt widzenia. Prowokując zaskakującym spojrzeniem na kwestię rasy, płci, pochodzenia i seksualności punkt ciężkości kładzie na to, co najważniejsze: emocjonalne związki pomiędzy ludźmi.

„Wezwanie – a jednocześnie opowieść – o tolerancji i czułości.

Szacunek i godność – tym reżyser obdarzył swych bohaterów: Sally, Chiqui, Jana, Georgia i ich przyjaciół.”

The New York Times This poignant film tells the story of four transvestites from the Philippines who leave their homeland to go to Israel in search of a better life. By day, they take care of aged orthodox Jewish men, and on a rare night out, they perform together in a campy drag show as „The Paper Dolls”. Across all borders and against all odds, the transvestite caretakers and their frail employers forge extraordinarily tender relationships. Through the intimate rituals of feeding, bathing, and nurturing, the caretakers become regarded by the Jewish men as family members-sometimes as children, sometimes as parents-and the elder orthodox men fill an aching void for the caretakers as well, for their parents, separated by hundreds of miles and by an inability to accept their sexual orientation. The brief hours that The Paper Dolls spend on stage performing as their lip-syncing alter egos offer some reprieve from the difficulty of their lives, spent otherwise grappling with harassment and the constant threat of deportation. But even these musical interludes have a trace of dissatisfaction, as the Dolls dream of taking their routine out of the seedy bars and into a larger spotlight. Heymann's film is a tender and touching portrait that is both fiercely political and deeply human. While it offers a compelling provocation on issues of race, class, and sexuality, what one remembers most is the simple beauty found in the most unexpected but essential of relationships.

Reżyseria / Directed by: Tomer Heymann Izrael 2005, 85 min.

FETYSZE I KULTURA

Paper Dolls

FETISH AND CULTURE

LALKI Z PAPIERU 6

FETISH AND CULTURE

FETYSZE I KULTURA

32 KONKURS O NAGROD¢ MILLENIUM Millenium Award Competition

STRON RODZINNYCH 7 ECHA Heimatklänge

Reżyseria / Directed by: Stefan Schwietert Czy istnieje związek pomiędzy sposobem, w jaki śpiewamy i przestrzenią, w której to czyniProdukcja / Production: Maximage, zero one film my? W górskich regionach odpowiedź będzie brzmiała twierdząco. „Gdy śpiewam w górach, zawsze dostaję coś w zamian, zawsze odpowiada mi echo” – mówi eksperymentujący w szwajcar-

Szwajcaria/Niemcy 2006, 81 min. skich Alpach Christian Zehnder. Długo poszukiwał jednak czegoś, w czym mógłby być naprawdę dobry. „Mógłbym grać na banjo, ale w tym nigdy nie będę tak dobry jak bym chciał. Na banjo

Nagrody / Awards: grają przecież tysiące ludzi…” Christian zaczął szukać wyjątkowej formy ekspresji, charaktery37 Festiwal Filmowy Berlinale 2007 – nagroda CICAE stycznej dla kultury Szwajcarii. Tym czymś okazało się jodłowanie. Muzyk przez długi czas uwa(nagroda Sieci Kin Studyjnych) żał, że nie ma nic bardziej obciachowego, niż jodłowanie. Jednak, im dłużej stykał się z jodłowaniem, tym bardziej zmieniał zdanie. Tak odkrył dla siebie góry i wyjątkowy śpiew bez słów.

Stefan Schwietert opowiada o niesamowitym doświadczeniu, jakim dla paru szwajcarskich muzyków stało się spotkanie z ich rodzimą tradycją muzyczną. Trzy osobowości: urodzona w Stanach Zjednoczonych, myśląca o ekspresji muzycznej inaczej, niż wielu Szwajcarów Ericha Stucky, pochodzący ze słynnego alpejskiego klanu muzycznego Adlerów Noldi Alder i wspomniany Christian Zehnder czerpią z jodłowania wielką inspirację. Swoim śpiewem uwalniają się od ograniczeń, reinterpretują folklor i mieszają go np. z improwizacją jazzową. Efekt za każdym razem jest zdumiewający.

Jest coś niezwykłego w śpiewie bez słów, godzą się z tym nawet konserwatyści z jodłującej od pokoleń rodziny Alderów. Śpiewem wydaje się też zauroczony sam reżyser. Zasłuchany w jodłujących Szwajcarów Schwietert pozwala im na wykonanie kilkunastu partii solowych. Towarzyszą im ujęcia pięknie sfotografowanych Alp i materiały archiwalne z przeszłości muzyków. W filmie nie zabraknie też krótkich form kreacyjnych – efektu współpracy z Erichą Stucky. Ericha ma dynamiczne podejście do twórczości. Do dziś pamięta słowa swego ojca, który podczas realizacji rodzinnych filmów zachęcał wszystkich do większej aktywności słowami: „Move! It’s a movie!”. „Heimatklänge” to trzy portrety nieprzeciętnych muzyków i trzy opowieści o tym, jaką rolę w życiu każdego z nich odegrało jodłowanie. Reżyser po raz kolejny udowadnia, że pod powierzchnią stereotypowego wyobrażenia na temat folkloru (choć może ono dotyczyć czegokolwiek innego) może kryć się wielkie bogactwo. To, czy uda się je odkryć, zależy od ludzkiej wrażliwości i ciekawości świata. Tylko wrażliwym echo odpowie kilka razy…

What does a baby's cry have in common with the echo of a mountain yodler, and what connects the head tone of a Tuvin nomad with the stage show of a vocal artist? The answer is: THE VOICE. Against a background of powerful alpine vistas and modern city landscapes, „heimatklänge” enters the wondrous sonic world of three exceptional Swiss vocal artists. Their universe of sound extends far beyond what we would describe as singing. In their engagement with local and foreign traditions, the powerful mountain landscape becomes a stage as do the landscapes and sonic backdrops of modern

35

CINEMADOC CINEMADOC

CINEMADOC

CINEMADOC

36

zdrowie, chl–opcze 1 Twoje HERE IS LOOKING AT YOU BOY Reżyseria / Directed by: Andre Schäfer Niemcy 2007, 90 min.

Nagrody / Awards: Berlinalle 2007

„Samo bycie gejem już nie wystarcza” – mówi John Waters, reżyser z kruczoczarnym, cieniutkim wąsikiem. „Ruch homoseksualny zmierza do całkowitej deprawacji i rozprzestrzenienia się po świecie!” – anonimowa wypowiedź nagrana w latach 70-tych.

Film Andre Schäfera opowiada o tym, jak na przestrzeni blisko czterdziestu lat zmieniło się postrzeganie gejów: przez nich, ich najbliższe otoczenie i społeczeństwo, oraz o tym jaki udział miało w tym kino. Wywiady z najważniejszymi żyjącymi postaciami kina gejowskiego miesza z fragmentami filmów – tworzonych od lat 70-tych do współczesności.

W swoim dokumencie Andre Schäfer zgromadził wiele znakomitości. Widzimy między nimi: pioniera niemieckiego kina gejowskiego – Rosa Von Praunheima, słynnego brytyjskiego reżysera Stephena Frearsa („My Beautiful Laundrette”), Gusa Van Santa, nowojorczyka Josepha Lovetta, greckiego twórcę Constantine Giannarisa, reżyserkę Guinevere Turner i aktorke Tildę Swinton. Aktorka opowiada o pracy i relacji z Derekiem Jarmanem, wspomina wiele komicznych sytuacji związanych ze zmarłym na AIDS artystą. Zobaczymy też wywiad z Johnem Watersem, w którym ujawnia swój przewrotny i całkowicie niepoprawny stosunek do „Tajemnicy Brokeback Mountain”. „Mogli widzieć się tylko dwa razy do roku na wspaniały seks? Dla mnie bomba!” – zaśmiewa się Waters.

Osobiste przełożenie losów rozmówców na dzieje współtworzonego przez nich kina to jedna z największych wartości filmu. Pojawia się środowiskowe uniwersum doświadczeń związanych z takimi kwestiami, jak „coming out”. Z drugiej strony – przez różnorodność rozmówców – dostajemy odmienne, nieogładzone spojrzenia na homoseksualizm i tolerancję. Film dołącza do klasycznych opisów zjawiska: „The Celluloid Closet” oraz „Fabulous!

The Story of Queer Cinema.”

HERE'S LOOKING AT YOU, BOY tells the story of the coming-out of gay and lesbian cinema and the slowly developing self-confidence of its makers and their audience – a self-confidence which has been characterised in recent times by films which have received awards at renowned film festivals like Berlin and Venice or even the Academy Awards in Hollywood. Gay and lesbian films have had to break through sociological barriers in order to assert themselves and to eventually realise their own coming-out to a broader audience. This film will deal with these and many other important films of the last few decades. Plenty of clips form international productions and behind the scenes footage will complement the interviews with the talent from behind and in front of the camera – with Stephen Frears, Gus Van Sant, Rosa von Praunheim, Tilda Swinton, John Waters, Geneviere Turner and many others!

37 Comrades in DreamS

Niezależnie od kraju i ustroju liczy się pasja właścicieli małych kin i miłość do filmu tych, którzy kina odwiedzają. USA, Burkina Faso, Indie i Korea Północna – to cztery strony świata i czworo bohaterów. Łączy ich jedno: żyją kinem i dla kina, a ich jedyny cel to dostarczenie widzom cowieczornych, niezapomnianych filmowych przeżyć. „Pokazywanie Titanica w regionie ogarniętym ciągłą suszą nie ma sensu. Nikt go tu nie rozumie.” – tłumaczy Anup w towarzystwie hinduskich gwiazd filmowych. Choć Anup ma dopiero 25 lat, z powodzeniem radzi sobie w biznesie. Jest niekwestionowanym królem kina objazdowego w regionie Maharashtra w Indiach. Z kolei Han Jong Sil, szefowa kina w Korei Północnej dopasowuje filmy do potrzeb rolników i zawsze dotrzymuje obietnic repertuarowych. Jedynym mężczyzną, który zrobił na niej wrażenie był ten, który pomógł jej dowieźć kopie filmu na czas. Innymi bohaterami filmu są: Penny Tefertiller prowadząca kino w stanie Wyoming i trójka przyjaciół z Ouagadougou w Burkina Faso.

W dokumencie Ulego Gaulke realizowanym w Ameryce, Azji i Afryce poznajemy właścicieli czterech różnych kin, ich szefów i ich widownię. Gaulke pokazuje normalne życie prostych ludzi znajdujących się poza wielkimi centrami kulturalno-przemysłowymi. Dla nich kino to chwila ucieczki od rzeczywistości. Perypetie miłosne bohaterów Titanica oczarowują młode Afrykanki, dla których film jest wspaniałą opowieścią o prawdziwej miłości.

Widownia z małego miasteczka w Stanach Zjednoczonych wzrusza się tak samo wizją kochanków na tonącym okręcie. Co zobaczą na ekranie widzowie w Korei?

Mimo siły filmowej iluzji, dla ludzi zajmujących się biznesem prawdziwe życie toczy się poza ekranem. Czasem przypomina o tym rzeczywistość, a czasem to bohaterowie okazują się stąpać po ziemi trzeźwiej, niż moglibyśmy sądzić. Mimo że historie z codziennego życia nie przyćmiewają uroków rozśpiewanych bohaterek z Bollywood, Anup aranżuje swoje małżeństwo zgodnie z zasadą, że ślub z miłości naraża go na śmieszność. Zdaniem Han Jong Sil jej życie przypomina film tak bardzo, że nie marzyłaby o innym zajęciu. Żony afrykańskich kiniarzy są zazdrosne o ekran jak o inną kobietę.

Dokument Gaulkego można bez wahania nazwać niefabularną kontynuacją „Cinema Paradiso” Giuseppe Tornatore. Autor znalazł sposób na połączenie czterech różnych historii właśnie poprzez siłę, jaką jego bohaterowie czerpią z zajmowania się kinem.

COMRADES IN DREAMS takes us to four corners of the world and portrays 4 individuals all connected by one passion: cinema! Shot in small cinemas in the USA, Burkina Faso, India and North Korea we follow the dedicated cineastes and their efforts to make their audiences dream every night. The film dives into a set of fascinating lives where stories from the everyday and from the silver screen frequently merge into something magical.

Reżyseria / Directed by: Uli Gaulke Produkcja / Production: Helge Albers, Roshanak Behesht Nedjad, Konstantin Kröning Niemcy 2007, 102 min.

Nagrody / Awards: Sundance FF 2007, Berlinale 2007

CINEMADOC

WSPÓLNOTA MARZEN´ 2

CINEMADOC

KONKURS O NAGROD¢ MILLENIUM Millenium Award Competition

CINEMADOC

CINEMADOC

38

HISTORIA KINA 3 Z-BOCZONA Pervert’s Guide to the CinemA Reżyseria / Directed by: Sophie Fiennes Slavoj Žižek uważany jest za najciekawszego myśliciela naszych czasów. Znany filozof, Produkcja / Production: A LONE STAR, MISCHIEF FILMS, psychoanalityk i myśliciel, autor ponad 50 książek o ogromnej rozpiętości tematycznej AMOEBA FILM production od opery po religię i wojnę w Iraku okazuje się wytrawnym znawcą kina. Czego może szukać w kinie wielki myśliciel? „Kino to najbardziej perwersyjna ze sztuk. Nie daje nam tego,

Holandia 2006, 150 min. czego pożądamy – mówi nam, jak mamy pożądać.” W podzielonym na trzy części filmie Nagrody / Awards: Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Rotterdamie, 41 Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Karlovych Varach, 55 Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Melbourne, 12 Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Atenach, 25 Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Vancouver, Viennale, CPH: DOX – Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Kopenhadze, 17 Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Ljubljanie, 17 Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Sztokholmie, 22 Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Santa Barbara, Festiwal Filmowy w Toronto, 31 Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Hong Kongu, Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Buenos Aires, Mar del Plata

– wykładzie filozof prowadzi rozmyślania nad charakterem medium filmowego i ludzką naturą. Na warsztat bierze sceny i motywy z takich klasyków, jak „Kacza zupa”, „Dyktator”, „Ptaki”, „Psychoza” czy „Rozmowa” (łącznie ponad 40 tytułów) przewracając ich sens do góry nogami. Dowiemy się więc na przykład, o co naprawdę chodziło w filmach Hitchcocka i dlaczego ptaki zaatakowały ludzi.

Narrator od razu daje się poznać jako autor pełnych polotu analiz. Dzięki temu film ani na chwilę nie wytraca tempa i napięcia. Dialektyka w służbie psychoanalitycznego opisu filmów nie wydaje się odkryciem Ameryki. Jednak metoda zaczerpnięta ze szkoły Freuda jest tylko partyturą, bo Žižek to po prostu wirtuoz. Analiza scen filmowych prowadzi do wniosków niekiedy daleko wykraczających poza przyzwyczajenia widowni. Stawia więc na przykład pytania o prawdziwy przedmiot zainteresowań Zygmunta Freuda i, co za tym idzie, stara się odnawiać tropy, z których, jego zdaniem, zboczyła psychoanaliza. W trakcie wykładu Slavoj Žižek zamienia się w mistrza ceremonii, z wdziękiem znajduje punkt zaczepienia, następnie rozkłada akcenty, krystalizuje myśl i podaje ją w niepozbawiony uroku i humoru sposób. Reżyserka Sophie Fiennes w przemyślany sposób dobiera wnętrza i komponuje przestrzeń, w której filozof ogłasza swe rewelacje. W filmie z jego udziałem wszystko okazuje się ważne: wyraźnie słowiański akcent i błyskotliwe tezy wzbogaca niekiedy wybuchem emocji i autoironią. Jedno jest pewne: takiego wykładu filmowego jeszcze nie widzieliście!

THE PERVERT'S GUIDE TO CINEMA takes the viewer on an exhilarating ride through some of the greatest movies ever made. Serving as presenter and guide is the charismatic Slavoj Zizek, the Slovenian philosopher and psychoanalyst. With his engaging and passionate approach to thinking, Zizek delves into the hidden language of cinema, uncovering what movies can tell us about ourselves.

Film offers an introduction into some of Zizek's most exciting ideas on fantasy, reality, sexuality, subjectivity, desire, materiality and cinematic form. Whether he is untangling the famously baffling films of David Lynch, or overturning everything you thought you knew about Hitchcock, Zizek illuminates the screen with his passion, intellect, and unfailing sense of humour. Cinema is the ultimate pervert art. It doesn't give you what you desire – it tells you how to desire' Slavoj Zizek

„Prawdziwe przesl–anie zawarte jest w formie” ROZMOWA ZE Sl–AvOjEM zˇIzˇKIEM

39

GUIDE to CINEMA”?

MB: Czy psychoanaliza jest,

zˇIZˇEK: Sophie Fiennes zgłosiła się

Pana zdaniem, pomocna w czytaniu kina i czy Pana – lacanistę coś w kinie szczególnie interesuje?

cyjne w najlepszy sposób pozwala zobaczyć, w jakim punkcie dzisiaj się znajdujemy. Chodzi mi o podstawowe konstelacje ideologiczne i to, jak subiektywnie siebie doświadczamy. W kinie mamy szansę zobaczyć wszystko w jeszcze wyraźniejszy sposób, niż w zwykłym życiu, zredukowane do pewnej esencji. Po trzecie, relatywnie rzadko zajmuję się prawdziwą analizą filmową. I nawet tutaj interesują mnie bardziej ogólne pytania ontologiczne. Filmy, które podziwiam, to utwory, w których forma jest ważniejsza od ich zawartości treściowej. Nie w sensie jakiegoś abstrakcyjnego, czystego formalizmu, ale stawiając pytanie o to, jaką czasowo-przestrzenną całość tworzy film i przyglądając się wymiarowi formalnemu można rozwinąć całą ontologię, ujrzeć uniwersum subiektywizmu.

Weźmy Hitchcocka, szczególnie jego ostatnie arcydzieła: „Zawrót głowy”, „Psychozę” albo „Ptaki”. Można tu rozbudować całą teologię, śledząc tylko ruch kamery. Gdybym miał więcej czasu, na pewno zająłbym się pracą nad historią kina, bazującą na czysto formalnych znaczeniach. Na przykład Eisensteinem.

Nie interesowałaby mnie analiza zawartości społecznej jego dzieł – stalinizm lat 30-tych – tylko prześledzenie, jak rozwijał i odkrywał dla siebie zabiegi formalne, to, że w latach 30-tych odkrył długie ujęcia, ruch kamery i głębię ostrości. Frustruje mnie to, że nie mam czasu się tym zająć, ale moim głównym przedmiotem zainteresowania jest Hegel i czysta filozofia. Wracam do tego…

zˇIZˇEK: Wiele dzisiejszych dzieł kultury

MB: Interesował się Pan również

i działań społecznych daje się tłumaczyć za pomocą psychoanalizy. Lacan wydaje mi się pod wieloma względami ciekawszy od Freuda. W odróżnieniu od niego, zwracał większą uwagę na rolę fantazji.

Jej udział w dziele filmowym bardzo mnie interesuje. Jeśli zaś pyta mnie Pan, czy mam własną teorię kina, jakąś zasadniczą ontologię (tak jak André Bazin) to muszę Pana rozczarować, ale nie. Kino jest dla mnie ważne na trzech, niezależnych od siebie poziomach. Pierwszy to wynik mojej obsesji na punkcie przejrzystości teoretycznej. Lubię przejrzystość teorii. Jeśli mogę zilustrować jakąś postawę etyczną dobrym przykładem zapożyczonym z kina popularnego, wtedy rzeczy stają się przejrzystsze, nie tylko dla odbiorców, ale i dla mnie samego.

Druga rzecz to krytyka obowiązującej ideologii. Myślę, że wielkie kino komer-

twórcami, którzy nie wydają się tak łatwo poddawać analizie formalnej: Andrzejem Tarkowskim, Krzysztofem Kieślowskim…

ło w tym coś obrzydliwego i nie do zniesienia. Poza tym wszystko wymyśliła autorka.

MB: Czy ten film będzie miał kontynuację?

zˇIZˇEK: Tak. Zamierzamy zrealizować analogiczne odcinki na inne tematy. Następnym będzie zapewne „PERVERTS GUIDE TO OPERA”.

MB: A jak było w przypadku filmu „ŽIŽEK”? Zgaduję, że ostatnia, nakręcona w miejscu, gdzie powstawał „Zawrót głowy” Hitchcocka, to był już Pański pomysł…

MichaL– Bielawski: Na Festiwalu Planet Doc Review zostaną pokazane dwa filmy z Pana udziałem. Nasza rozmowa ma więc bardzo szczególny kontekst…

Slavoj zˇIZˇEK: Tak, wiem. Ja na szczęście tych filmów nie oglądałem i raczej nie zobaczę.

MB: Dlaczego? zˇIZˇEK: Mój udział w nich i to co mówię, za bardzo mnie nie interesuje, jest coś straszliwie żenującego i zawstydzającego w oglądaniu siebie na ekranie.

MB: Jak doszło do realizacji „PERVERTS

do mnie po tym, jak przeczytała moje teksty o kinie. Była bardzo entuzjastycznie nastawiona. Wspólnie usiedliśmy i zdecydowaliśmy, które części z moich książek wykorzystać. Doskonale przygotowała się do nagrania, a ja nie musiałem już zbyt wiele robić. Po prostu improwizowałem, powtarzając to, o czym wcześniej już napisałem, dodając niekiedy coś nowego. Nagranie zajęło nam raptem pięć – sześć dni. Całą resztą znowu zajęła się Sophie. Po kilku miesiącach siedzenia nad materiałem stworzyła z tego chaosu nową, spójną całość.

MB: Czy miał Pan jakieś pomysły realizacyjne, które trafiły na ekran?

zˇIZˇEK: Nie w wypadku „PERVERTS GUIDE…”. No, może kilka. Na przykład przy okazji nagrywania komentarza do „Rozmowy” Coppoli w San Francisco bardzo chciałem, żeby sfilmowano moją twarz przygniecioną do szyby, tak żeby by-

zˇIZˇEK: To byłem ja! Chciałem to zrobić inaczej niż, jak sądzę, ostatecznie wygląda to na ekranie. Po scenie mojego samobójstwa pojawiają się napisy końcowe.

Chciałem następnie wstać i powiedzieć coś w stylu: „Życie jest gówno warte” i wyjść z kadru. Nie wiem, jak to wygląda teraz. Innym razem Astra poprosiła mnie, żebym sam coś zaproponował.

Akurat wtedy byłem bardzo zmęczony.

Powiedziałem wtedy, że padam na pysk, więc może po prostu położę się już do łóżka, ona coś tam nagra i w końcu się odczepi, a ja od razu zasnę. To było chamskie i do bólu pragmatyczne, ale tak to właśnie zrobiliśmy.

zˇIZˇEK: Tarkowskim bardziej zresztą niż Kieślowskim… Absolutnie nie zgodzę się z całą, nazwijmy ją: neognostycką, uduchowioną ideologią, którą się im obu przypina. Proszę spojrzeć na to, co oni robili z kamerą! Tarkowski to przecież przepastna inercja materialności uchwycona w obrazie. W kadrach nie widzimy tylko obiektów. Materialność zamienia się u niego w coś opresyjnego, wyłączonego ze zwykłego czasu narracji. Cały rezonans formalny dzieł Kieślowskiego, taki, jak stłuczona butelka mleka, pobita szklanka, słońce przełamane przez jakiś przedmiot, nie powinien być czytany jako duchowe symbole.

40 Tu Kieślowski jest bliski Hitchcockowi, który z uporem przenosił pewne formalne zabiegi z filmu na film. Na przykład miał obsesję z ujęciem, w którym jedna osoba ściska drugą osobę za rękę. To pojawia się prawie wszędzie. Ktoś zapyta: „Co to znaczy?” „Upadek, potępienie”? To raczej luźny, stale powracający motyw formalny. Nie można tego traktować jak wagnerowskiego leitmotivu i doczepiać do tego ustalonego znaczenia. Nazywam to „materializmem filmowym”: na formalnym poziomie, pozwalamy medium na pewną autonomię. Medium nie jest w pełni przezroczyste, nie służy tylko dostarczeniu przesłania.

MB: Jednak zgodzi się Pan, że pewne zabiegi są stosowane z jakiegoś powodu…

zˇIZˇEK: Wie Pan jak, Hitchcock tworzył swoje filmy? Najpierw miał wymyślone pewne motywy wizualne, ruchy kamery, elementy narracji, niektóre ujęcia. Dopiero wtedy konstruował historię, w której mógł zastosować wszystkie wymyślone zabiegi. Czym na tym poziomie będzie „znaczenie”? Weźmy „Na skróty” Roberta Altmana – według mnie najlepszy amerykański film po II-giej wojnie światowej.

Mamy tu kilka różnych, przecinających się historii, spotykających się ewentualności, które wspólnie generują znaczenia.

Wypadek dziecka to katastrofa, innym razem ważna staje się znajomość dwojga ludzi. Nie myślę, że należy doszukiwać się w tym wszystkim udziału przeznaczenia i metafizycznego sensu. To jest otwarta ontologia, z której znaczenie może się rozwijać w rozmaitych kierunkach. Altman był w tym mistrzem. Problem jest z jego imitatorami. Nie używam tego słowa w złej wierze. Mówię o wszystkich autorach skłonnych prezentować zdarzenia w formie zwielokrotnionej. Oni wszystko niepotrzebnie uduchowiają. Na przykład Inarritu i jego „21 gramów” czy „Babel”.

Oba filmy wydają mi się nadmiernie uduchowione. Niepotrzebnie skazuje on bohaterów na jakieś mistyczne współistnienie. Zdecydowanie bardziej bliższa mi jest postawa von Triera. Zapytany o to, dlaczego zrealizował „Przełamując fale” w taki niedbały sposób odpowiedział, że historia była tak sentymentalna, że gdyby miał ją nakręcić w standardowo-melodramatycznej manierze ludzie śmialiby się podczas projekcji. Żeby uczynić historię łatwą do przełknięcia musiał kręcić ją pseudodokumentalnie, w sposób, który stawiał

opór fabule. Myślę, że Hitchcock i Altman robili to samo – tylko w przeciwnym kierunku. Przesłanie, jeśli przekazane właściwie, zawarte jest w formie. Żeby uczynić ją strawną, trzeba wymyślić jakąś głupią historię. Ktoś się oburzy, że to formalizm. O! Tu właśnie jestem marksistą. Wszyscy marksiści to formaliści.

obrażać jako zwycięzcę, więc gram w te gry, w których wszystkich pokonuję. Co, jeśli prawda jest zupełnie inna? Jeśli moja prawdziwa tożsamość to brutalny gnój, który w realnym życiu musiał nałożyć maskę życzliwości i jakoś się zaadoptować? W fikcyjnym, cyfrowym świecie to przestaje mieć znaczenie i w nim mogę się wyszaleć. Jak ujął to Lacan: prawda ma strukturę fikcji. Kłamiemy w świecie realnym i w realnym świecie gramy. Dlatego myślę że takie rzeczy jak „Big Brother” są grą w czystej postaci. Ludzie nie są tam sobą, lecz siebie grają.

MB: A inni twórcy?

Co może Pan powiedzieć o spotkaniu z Davidem Lynchem?

zˇIZˇEK: Nie przejmuję się, jeśli prywatnie reżyser jest bezrozumnym reakcjonistą.

Lynch to jeden z najwspanialszych idiotów, jakich spotkałem. Naiwny i reakcyjny. Myśli, że powinno się anulować całą pomoc przeznaczaną dla bezdomnych i bezrobotnych, że to leniwi ludzie, którym po prostu nie chce się pracować. Coś niepojętego. Ale jego wrażliwość na materię jest niewiarygodna. Potwierdziło się to w wywiadzie, w którym z zachwytem opowiadał o swojej pracy w Łodzi. Podobnie jak Tarkowskiego fascynuje go społeczeństwo postindustrialne, gdzie wszystkie stare, niedziałające od dawna fabryki na naszych oczach są wchłaniane przez naturę. Walter Benjamin napisał, że kiedy widzimy historyczne ruiny w połowie zagarnięte przez naturę, doświadczamy historii w jej czystej postaci. Wrażliwość materialna Lyncha i sposób przekładania jej na obraz zapierają dech w piersiach.

Podoba mi się prerafaelicki charakter jego widzenia rzeczywistości.

Z daleka jego świat wydaje się piękny ale z bliska okazuje się obrzydliwy. Ten motyw powraca w jego wszystkich filmach.

MB: Co Pan sądzi o kinie dokumentalnym?

MB: Czy nie myśli Pan jednak, że sposób, w jaki siebie gramy, mówi o nas coś istotnego? Właśnie takie „granie” staje się często przedmiotem zainteresowania dokumentalistów…

zˇIZˇEK: Z czymś takim mogę się zgodzić, bo precyzyjnie Pan to ujął. Prawda zawiera się wtedy w tym, w jaki sposób ludzie kłamią. Siedzi w ich najprawdziwszym kłamstwie. Tu rzeczywiście jest możliwość dla prawdziwego dokumentu. Ktoś bardzo trafnie określił późne fabuły Kieślowskiego mówiąc o nich, że są to dokumenty na temat fikcji. Oczywiście, one są fikcyjne, ale ta fikcja jest jak dokumentowanie odgrywania rzeczywistości.

MB: Mówi Pan o Big Brotherze. Telewizja

Zapraszamy na dwa filmy ze SŁavojem ŽiŽkiem:

zˇIZˇEK: Mój tytuł książki o Kieślowskim „Strach przed realnością” chyba najlepiej to wyraża. Kino dokumentalne stara się uchwycić realny świat. Tyle, że ludzie, w realnym życiu najczęściej są kłamcami.

Weźmy „Z punktu widzenia nocnego portiera” Kieślowskiego. Ludzie nigdy nie są sobą do końca, zawsze jakoś tam siebie grają. Pełne przekazanie naszego „ja”, jeśli coś takiego jak „ja” w ogóle istnieje, możliwe jest tylko poprzez fikcję. Ja na przykład bardzo lubię okrutne, wojenne gry komputerowe. Standardowa pseudomarksistowska analiza mojego zachowania będzie taka: w rzeczywistości muszę być tłustym, tchórzliwym półimpotentem, lubię sobie siebie wy-

Z-BOCZONY PRZEWODNIK PO KINIE

coraz częściej korzysta z estetyki dokumentu. Jak Pan sądzi, czy to może zaszkodzić wiarygodności dokumentu?

zˇIZˇEK: Wiarygodność to zasadnicza kwestia. Proszę sobie wyobrazić, jaki byłby szok, gdyby ktoś z pasażerów filmował lot samolotów, które rozbiły się o WTC. Co by było, gdyby jakimś zrządzeniem losu nagranie ocalało? To byłby najstraszniejszy dokument, jaki powstał, ale na pewno ktoś odważyłby się go pokazać i wtedy zaczęłaby się kolejna granica w mówieniu o tym, co jest dozwolone, a co nie.

MB: Na poziomie estetycznym do ataków przygotowało nas kino katastroficzne.

Pisał Pan o tym zaraz po ataku…

reżYSERIA: Sophia Fiennes Wielka Brytania 2006, 152 min. zˇIZˇEK: Oczywiście doszło wtedy do niepo-

žIžEK! reżYSERIA: Astra Taylor USA 2005, 75 min.

rozumienia. Jacyś idioci zaatakowali mnie mówiąc, że w ten sposób uprawomocniam ataki. Amerykanie dostali tylko to, o czym od dawna fantazjowali. Jest freudowskie określenie na sytuację, w której dostajemy to, o czym marzymy. To „koszmar”. Zatem ja niczego nie uprawomocniałem. Kiedy

MB: Czy myśli Pan, że po tym katastroficznym wstrząsie Ameryka jakoś poradziła sobie z tym, że, jak Pan kiedyś powiedział, „znalazła się na pustyni rzeczywistości”?

zˇIZˇEK: Tutaj przyznam, że popełniłem błąd, na który zwrócono mi już uwagę.

W „Matrixie” słowa: „Witaj na pustyni rzeczywistości” padają nie wtedy, kiedy myślałem, czyli nie w chwili, kiedy Morfeusz pokazuje Neo apokaliptyczną wizję Nowego Jorku, ale chwilę wcześniej. „Rzeczywistość” jest wówczas rzeczywistością maszyn. Muszę więc sięgnąć do włoskiego powiedzenia „Nawet jeśli to nieprawda, ma

to jakiś sens”. Ale wróćmy do pytania. Odpowiedź oczywiście brzmi: „Nie”. Problem polega na tym, że zawsze, kiedy mamy do czynienia z katastrofą dochodzi do konkursu najbardziej wyrazistych komentarzy tego, co się stało. Kiedy Francja została pobita w 1940 roku, to było bardzo traumatyczne doświadczenie dla całego kraju. Petain wytłumaczył to następująco: „Porażka z Niemcami jest wynikiem naszych słabości, liberalizmu, zbyt dużych wpływów żydowskich. Obecna sytuacja to szansa na nowy początek.” Myślę, że w Stanach Zjednoczonych stało się niestety podobnie. Brutalna akcja terrorystów posłużyła do uprawomocnienia określonej wizji politycznej, która ominęła zasadniczy problem. Ogłoszono koniec otwartych lat 90-tych i ogłoszono nadejście okresu militarystycznego. Szansa, aby w bardziej otwarty sposób przemyśleć rolę USA w polityce światowej została według mnie zmarnowana. W tym sensie oczywiście nie doszło do skonfrontowania się z rzeczywistością, ale wręcz przeciwnie. Jeśli powiemy, że konfrontacja z rzeczywistością to przebudzenie ze snu, to Stany użyły tego wydarzenia, aby przedłużyć swój sen.

MB: Michael Moore sugeruje, że w interesie rządu amerykańskiego jest podtrzymywanie stanu strachu. Co pan o tym sądzi? zˇIZˇEK: Myślę, że jego filmy są całkiem

użyteczne. Nie chodzi mi nawet o jego antybushowkie podejście. On zrobił to, czego większość przeciwników wojny wcześniej nie zrobiła. W „Fahrenheicie” Moore pokazał tę dziwną, na wpół opuszczoną prowincję i suburbia amerykańskie, z których armia werbuje większość żołnierzy. Moore wydobył ważny aspekt społeczny. A pana pytanie? Oczywiście, że tak jest, ale jest tak nawet w bardziej fundamentalnym sensie. Dzisiaj dominującą formą uprawiania polityki jest właśnie polityka strachu. Żyjemy w postpolitycznym świecie, w którym polityka to coraz bardziej administracja i gdzie ludzie stają się coraz bardziej cyniczni. Jeśli chce się to jakoś przeskoczyć i minimalnie zmobilizować ludzi, to jedynym narzędziem jest strach, używany po lewej i prawej stronie sceny politycznej. Może to być strach przed imigrantami, katastrofą ekologiczną, jakimś populistą i przed złym rządem. Niestety nie tylko „zła” administracja Busha manipuluje w ten sposób ludźmi. Strach to dzisiaj najbardziej zasadnicze narzędzie.

Oczywiście ważne jest też, ile w tym straszeniu zajmuje mistyfikacja. Żeby znaleźć rozwiązanie, trzeba najpierw zmistyfikować sam problem. Naziści bazowali na strachu przed światowym spiskiem żydowskim. Były prawdziwe problemy w Niemczech pod koniec lat 20-tych: bezrobocie i kryzys społeczny, ale, by sformułować problem jako rezultat żydowskiego spisku potrzeba było specyficznej interpretacji kryzysu. Myślę, że dzisiaj jesteśmy ofiarami podobnej mistyfikacji.

Oczywiście, że istnieje problem terroryzmu, ale sposób, w jaki obecnie jest przedstawiony, to całkowita mistyfikacja.

Nie myślę, że Michael Moore to jakiś wybitny filmowiec, ale dopóki wskazuje pewne sprawy dopóty będzie mnie interesował jako autor.

MB: Jedyny problem z nim związany polega na tym, że Moore przeinacza fakty. W tym roku pokażemy film na ten temat.

zˇIZˇEK: To w sumie miłe. Nie wiedziałem, że manipuluje faktami. Ważne, aby umieć robić to w taki sposób, by jakieś większe kłamstwo wypływało na wierzch. To moja, leninowska formuła: żeby robić dobre dokumenty, paradoksalnie, należy być wielkim manipulatorem fikcji.

MB – Dziękuję za rozmowę.

41

„Prawdziwe przesl–anie zawarte jest w formie” ROZMOWA ZE Sl–AvOjEM zˇIzˇKIEM

oglądamy film, na którym ktoś jest torturowany, odczuwamy niepokój i takie tam emocje, ale częścią naszej identyfikacji z oglądanym obrazem jest przecież świadomość, że to nie jest „naprawdę”. Wyobraźmy sobie sytuację, w której nagle orientujemy się, że na tym filmie ktoś naprawdę jest torturowany! Momentalnie w miejsce „identyfikacji” pojawia się lęk.

Pójdźmy dalej. Często coś, co wydarza się w jednej dziedzinie sztuki może być wytłumaczone dopiero przez coś, co pojawia się w innej dziedzinie. Walter Benjamin twierdzi, że sztuka wyprzedza technologię. Sztuce wprowadzającej nowe rozwiązania często brak medium, które zostanie wymyślone za jakiś czas.

43

QUO VADIS? QUO VADIS?

QUO VADIS?

QUO VADIS?

44

QUO VADIS – róZ˚ne oblicza wspól–czesnej religijnos´ci W San Francisco samobójcy skaczą jak zahipnotyzowani z zawieszonego nad oceanem mostu Golden Gate, podczas gdy pogrążone w religijnej ekstazie dzieci amerykańskich ewangelików przemawiają „pradawnymi językami”. Fani Diego Maradony biją pokłony piłce zwieńczonej koroną cierniową, a członkowie „Świątyni Ludu” Jim Jonesa popełniają największe zbiorowe samobójstwo w historii.

Filmy z sekcji „Quo vadis” nie dają odpowiedzi na pytanie o słuszność poszukiwań duchowych prowadzonych przez tysiące ludzi na świecie. Zawierają jedynie zapis ścieżek, którymi wędrowali i nadal podążają współcześni. Widziane z odpowiedniej perspektywy tworzą całość, w której obrębie dostrzeżemy pokrewieństwo motywów i powtarzalność pewnych wątków.

Do nich z pewnością należy zaliczyć: bezustanne poszukiwanie tożsamości współczesnego człowieka i potrzebę autentycznych przeżyć religijnych. Filmy „Jesus Camp” i „Jonestown” pokazują różne zbiorowości religijne. Obie posiadają cel i przewodnika. Co się jednak stanie, gdy okaże się, że przewodnik sam szuka kierunku? Chęć zaspokojenia duchowego głodu może prowadzić do sytuacji tak ekstremalnych, jak zbiorowe samobójstwo lub – jak w wypadku społeczności amerykańskich ewangelików opisanej w „Jesus Camp” – poddania się indoktrynacji i upolitycznieniu ruchu, który stał się najkarniejszym elektoratem republikanów w USA. Inne motywy powracające w tym zestawieniu to desperacja i poczucie utraty nadziei. Wątek ten na różne sposoby podejmują dokumenty: „Most” i „Someone Beside You”. Autorzy „Mostu” kierowali się z pewnością czymś więcej, niż tylko potrzebą stworzenia makabrycznej reality TV. Ich skrupulatność w rejestrowaniu samobójczych skoków może budzić kontrowersje, to jednak dzięki niej udało się opowiedzieć o miejscu pielgrzymek samobójców.

Niektórym desperatom udaje się przeżyć. „Someone Beside You” opowiada o chorych na schizofrenię, którym przywrócono nadzieję na normalną egzystencję. Mówi też o nieudanej próbie samobójczej. Dzięki innowacyjnej metodzie zaproponowanej przez doktora Edwarda M. Podvola (terapeutę), odratowana samobójczyni odzyskała nadzieję i kontrolę nad życiem. Wiarę w sens terapii odzyskał też sam Podvol sięgając do duchowych praktyk buddyzmu.

Ilość i różnorodność dróg, jakie wybierają ludzie w poszukiwaniu odpowiadającej im formy ekspresji sprawia, że pytanie: „Dokąd zmierzasz?” wydaje się dzisiaj szczególnie aktualne. Sekcja „Quo vadis” pozwala widzowi na spojrzenie na problem z różnych, niekiedy zaskakujących, perspektyw.

Michał Bielawski

Kim naprawdę jest najsłynniejszy piłkarz Argentyny, Diego Maradona? Kosmitą, jak w uniesieniu twierdzi komentator sportowy, a jego relacja szybko zamienia się w modlitwę: „Maradona! Z jakiej ty pochodzisz planety? Dzięki Ci Boże, za futbol i Maradonę!!!” Czy może Maradona jest świętym, który zstąpił na Ziemię? Takim widzą go twórcy kościoła pod wezwaniem Diego od łaciatej piłki.

Opisując fascynację niebiańskim piłkarzem Javiera Vázquez dotarł do najgorliwszych fanów Maradony, w tym kilkudziesięciu posiadaczy tatuaży z jego podobiznami. Dokumentalista oprowadza widza po dzielnicy nędzy Villa Fiorito, w której wybitny piłkarz strzelał pierwsze gole oraz po eleganckich gabinetach urzędników FIFA, z którymi Maradona parokrotnie zadarł. Rozmawia z pierwszym kolegą z boiska, pierwszym trenerem i działaczami sportowymi. Z tej układanki powstaje zbiorowy portret ludzi żyjących w swoistym pomieszaniu: zaakceptować fakt, że ktoś taki jak Diego chodzi po Ziemi, czy też widzieć w jego istnieniu ślad ingerencji „z zewnątrz”? Najbliższe otoczenie piłkarza wydaje się równie zdezorientowane: „Mój brat to Marsjanin. Nie mam wątpliwości, że tak jest” – tłumaczy młodszy brat bożyszcza. Pomnik Diego Maradony zostaje w filmie jednak odbrązowiony. Dzięki świetnym wywiadom z piłkarzem film to nie tylko studium kultu kolejnej pop gwiazdy, ale i przenikliwy portret podmiotu całego zamieszania. W kameralnie prowadzonej rozmowie Maradona okazuje się z jednej strony ludzki, a z drugiej o wiele bardziej samoświadomy, niż można było sądzić. „Głupszego, niż jestem, już mnie nie zrobicie!” – rzuca w pewnym momencie osaczającym go dziennikarzom (również o walce z nimi i o sposobach na ich przechytrzenie opowiada film Vázqueza). Film pokazuje, że piłkarz dorósł do swojej wielkości, podobnie jak jego wielki poprzednik – ambasador futbolu Pele. Zapytany o to, komu przypada palma pierwszeństwa, Pele nie wahał się ze wskazaniem na Argentyńczyka.

What do a boy playing in a lot in the poor slums of Villa Fiorito and the owner of a canteen in Naples have in common? What do 500 people celebrating Christmas on October 30th. And 25 soccer fans showing their tattoos have in common?

They are all loving Maradona. It is Diego himself who goes over his life from Cuba and takes us into a journey that comes across the passion of his followers all over the world. Shot in Naples, Barcelona, Cuba, Buenos Aires, Rio de Janeiro, Switzerland and Argentine Patagonia, the film succeeds in telling us Diego's life through people who hold him deeply engraved in their hearts.

Reżyseria / Directed by: Javier Martin Vázquez Argentyna 2005, 75 min.

Nagrody / Awards: 42 Pesaro Filmfest, 21 Festiwal Filmowy w Guadalajarze, 22 Festiwal Filmowy w Bogocie, 19 Festiwal Filmowy w Helsinkach, Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w San Paulo

QUO VADIS?

Amando a Maradona

QUO VADIS?

WSZYSCY KOCHAMY MARADONE˛ 1

45

QUO VADIS?

QUO VADIS?

46 KONKURS O NAGROD¢ MILLENIUM Millenium Award Competition

JEZUSA 2 OBÓZ Jesus CamP

Reżyseria / Directed by: Heidi Ewing, Rachel Grady Bohaterka filmu, pastor Becky Fisher należy do społeczności ewangelików. Całą energię Produkcja / Production: Heidi Ewing, Rachel Grady wkłada w organizowanie obozów wyznaniowych dla dzieci – „Kids on Fire”. Ewangelicy wkładają wiele starań w stworzenie „Armii Boga”, której „żołnierzy” rekrutuje się wśród

USA 2006, 84min. najmłodszych Amerykanów. Dzieci są bowiem najbardziej podatne na indoktrynację. Becky Fisher ma na tym polu wielkie zasługi.

Kamera z bliska rejestruje najbardziej emocjonujące momenty działania charyzmatyczNagrody / Awards: nominowany do Oscara w kategorii „Najlepszy dokument” nej pastor. Gdy doprowadza podopiecznych do duchowej ekstazy i histerycznych drgawek,

DEBATA P. T. QUO VADIS PO PROJEKCJI 15 MAJA, GODZ. 18: 45

sprawia, że mówią językami i płaczą poruszeni obecnością Ducha Świętego ma się wrażenie wkraczania w czyjąś intymność. Jednak kościół ewangelicki ma to do siebie, że tam eksponuje się emocje, a chwalić Boga można na wiele sposobów. Podczas jednego z występów członkowie „Kids on fire” w kamuflażach, uzbrojeni w kije, tańczą wojenne tańce w rytm chrześcijańskiego heavy – metalu. To wszystko za przyzwoleniem rodziców, którzy często, zamiast posyłać dzieci do szkoły, uczą je w domu. Ewolucjonizm zastępują teorią stworzenia. Choć Becky proces indoktrynacji ma doskonale zaplanowany, czasem pojawiają się zabawne niekonsekwencje. Fisher przestrzega przed Harry’ym Potterem jako wrogiem Boga, lecz stworzenie człowieka inscenizuje już za pomocą Barbie i Kena.

Oprócz żarliwej modlitwy Becky uczy dzieci szacunku do narodowych symboli i prezydenta Georgia W. Busha, którego tekturowa podobizna jest milczącym uczestnikiem wszystkich zgrupowań. Becky Fisher nie ukrywa, że chciałaby, by jej podopieczni byli tak żarliwi w chrystianizacji jak wychowankowie palestyńskich wojskowych obozów treningowych w swojej sprawie. Muzułmanów postrzega jako wrogów. Choć ewangelicyzm jest bliski religijnemu ekstremizmowi, do tej społeczności należy w Stanach Zjednoczonych 30 mln. osób.

In Jesus Camp, Heidi Ewing and Rachel Grady, directors of the acclaimed film The Boys of Baraka, introduce us to children who are growing up as evangelical Christians.

Twelve-year-old Levi, who was „saved” when he was five, is a shy boy except when he is filled with the Holy Spirit. Nine-year-old Rachael is outspoken in her love for the Lord.

They are home-schooled by their Christian parents and interact with their peers at church and church events. In the summer they travel to Becky Fischer's „Kids on Fire” summer camp in Devil's Lake, North Dakota, to intensify their devotion to the Lord.

Fischer is a children's pastor, who specializes in tapping into the hearts and minds of kids on their level. She recognizes that this generation accesses information through video, images, and music. Intercut with scenes of the kids is the radio commentary of Mike Papantonio, a Christian who believes that the Evangelical movement has strayed from the original teachings of love that Jesus died for. He worries that the movement's position on the environment, creationism, and other fundamental tenets are shortsighted and will hurt the conservative movement in the end. And where does the government land in all this? The Evangelicals apply unceasing pressure to their elected officials, and have made great strides with Bush as their president. What kind of force will these kids be in politics and religion when they grow up? The kids of Jesus Camp are smart, empowered, speak in tongues, and are determined to change the world.

47

18 listopada 1978 nastąpił koniec świata dla 909 członków chrześcijańskiej sekty Świątynia Ludu. Pod naciskiem swego przywódcy, Jima Jonesa, popełnili największe w nowożytnym świecie zbiorowe samobójstwo. Film Stanleya Nelsona to zapis opowieści kilku ocalałych świadków tragedii, przeplatany archiwaliami z okresu działalności Jima Jonesa. Początki ruchu nie zapowiadały tak tragicznego zakończenia. W latach sześćdziesiątych, u progu Ery Wodnika, Jim Jones założył w Indianapolis kilkudziesięcioosobową Świątynię Ludu. Kierował się szlachetnymi pobudkami, chciał zbudować utopijną społeczność, bez podziałów na biednych i bogatych, czarnych i białych. Jej członkowie, jak w komunie, pracowali na rzecz sekty. W połowie lat siedemdziesiątych Jones miał już 30 tysięcy wyznawców. Przyjmowali go wpływowi politycy. Nie umknęło to uwadze dziennikarzy. Gdy Świątynia Ludu stacjonowała w San Francisco, na łamach lokalnej prasy ukazał się krytyczny artykuł. Jonesa oskarżono o pranie mózgu, inwigilację członków społeczności i wykorzystywanie ich do niewolniczej pracy. Wtedy Pastor postanowił przenieść swój Kościół w bezpieczne miejsce. Opętany obsesyjną myślą o zagładzie nuklearnej osiadł w Gujanie, wskazywanej jako jedno z niewielu miejsc, które miało ocaleć w wyniku bombardowań. Tam, w głębokiej puszczy powstała plantacja o nazwie Jonestown. Zamieszkało na niej około tysiąca odciętych od świata wyznawców. Jedynym, czego słuchali były kazania popadającego w coraz większa paranoję Jonesa. Gdy sytuacja zaczęła wymykać się spod kontroli i wyszło na jaw, że Jonestown to jednak nie raj na ziemi, Pastor postanowił zabrać swych wyznawców w inne, lepsze miejsce.

Większość zażyła truciznę, bardziej opornych zastrzelono. Tak skończył się sen o utopii.

Na użytych w filmie archiwalnych nagraniach i zdjęciach widać zadowolonych ludzi, zapatrzonych w przystojnego i charyzmatycznego Jima Jonesa. Tym bardziej szokujące są fotografie zrobione po masakrze. Uderza racjonalność myślenia tych, którzy przeżyli. Trudno uwierzyć, że byli gotowi pójść tak daleko za swoim prorokiem.

The 1960s ushered in nearly two decades of intense social and cultural tumult; it was the Age of Aquarius, when change was in the air, revolution on the horizon, and all things seemed possible. Some looked to transcendental meditation, free love, Black Power, or LSD. But for others, Jim Jones, the charismatic and forceful leader of Peoples Temple, offered the perfect balance of spiritual fulfillment and political commitment.

Jones not only preached about integration and equality, but built an organization that provided food, clothing and shelter to his congregation and his community. On the surface, Jones and the multi-racial Peoples Temple congregation espoused the values of a model society. But upon closer examination, something was amiss. In the summer of 1977, with the publication of an expose in New West magazine, the truth about Peoples Temple was exposed. Defectors and family members gave accounts of physical, sexual and drug abuse, financial corruption, and members being held against their will. On November 18, 1978, over 900 members of Peoples Temple died in the largest mass suicide/murder in history.

Reżyseria / Directed by: Stanley Nelson Produkcja / Production: Stanley Nelson, Firelight Media USA 2006, 86min Nagrody / Awards: 49 Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w San Francisco 2006 – Nagroda „Golden Gate” FESTIWALE / FESTIVALS: Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Los Angeles, Festiwal Filmowy w Tribece, Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Newport, Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Seattle, SilverDocs Waszyngton 2006

QUO VADIS?

Jonestown: The Life and Death of Peoples Temple

QUO VADIS?

JONESTOWN 3

QUO VADIS?

QUO VADIS?

48

´ OBOK CIEBIE 4 KTOS Someone Beside You Reżyseria / Directed by: Edgar Hagen Reżyser Edgar Hagen rozpoczyna swój dokument od intrygującego pytania: „Co, jeśli Produkcja / Production: Maximage, Schweitzer Fernsehen, prawdziwym problemem chorych na schizofrenię jest kłopot z powrotem stamtąd?” Czy SRG SSR idée suisse można potraktować schizofrenię, powszechnie uznawaną za nieuleczalną, jak ucieczkę, Szwajcaria 2004, 98 min.

z której jest jednak droga powrotu?

Film Hagena swoją konstrukcją przypomina kino drogi. Bohaterowie filmu, przede wszystkim byli pacjenci szpitali psychiatrycznych oraz cierpiący na schizofrenię chorzy, wędrują po Europie i Ameryce. W trakcie kilku podróży poznajemy lepiej naturę ich choroby oraz traumatyczne wspomnienia. Najważniejszy i najbardziej widoczny jest jednak odcinek, który już pokonali na drodze do psychicznej stabilności. Dla wielu z nich wielkim przełomem było odkrycie terapii amerykańskiego terapeuty Edwarda M. Podvola.

Podvol, przez wiele lat wzięty psychoterapeuta, skierował się w stronę buddyzmu. Dzięki temu przewietrzył dotychczasowe podejście do chorych psychicznie, tym samym uchylając drzwi alternatywnemu leczeniu.

Film nie przesądza o skuteczności formuły zaproponowanej przez Edwarda M. Podvola.

Pokazuje jednak, że tezy Podvola stały się źródłem nadziei i inspiracją do działania dla wielu cierpiących pacjentów. Dla nich największym odkryciem stało się to, że ktoś ze świata „nauki” po prostu wierzył we wszystko, czego doświadczają. Podvol, rejestrowany w ostatnich miesiącach życia, opowiada o procesie duchowym i drodze, jaką przeszedł, aby dostrzec i zrozumieć pułapki tkwiące we współczesnej psychiatrii i psychoterapii. Nieśpiesznie opowiadany, zarazem niezwykle emocjonujący film Hagena zmusza do ponownego zdefiniowania wielu pojęć, w tym zwyczajowo przyjętej definicji normalności.

Along with several courageous psychiatrists and their clients, the author sets out to film a documentary road movie that takes him to Switzerland, Europe, and the U. S. On their travels in mobile homes, they explore the depths of the human psyche in search of answers to the question: What is the human mind and how does it behave in psychotic extreme situations? By the time Edgar Hagen meets the Buddhist monk and trained psychiatrist Edward Podvoll in the U. S., Podvoll has only a few more months to live. His vision – that courage and friendship have the power to make recovery from mental illness possible – is an inspiring legacy. In a dialogue between Western psychology and Eastern spirituality, a message of hope emerges: It is always possible to regain mental clarity no matter how severely confused a mind may have become.

49

Most Golden Gate w San Francisco to miejsce, w którym popełnia się najwięcej samobójstw na świecie. W latach 2004 i 2005 życie odebrało tam sobie kilkadziesiąt osób. Liczby są suche.

Kryje się za nimi ludzkie cierpienie, dramat tych, którzy odeszli i tych, którzy zostali. Tytułowy most staje się symbolicznym pomostem pomiędzy życiem i śmiercią, umarłymi i żywymi… Realizatorzy filmu cały 2004 rok spędzili na obserwacji mostu Golden Gate. Kamery pracowały od rana do nocy, od pierwszego do ostatniego dnia roku. Zarejestrowały większość z dwudziestu czterech popełnionych w tym czasie samobójstw, jak również większość podjętych prób ich popełnienia. Dodatkowo powstało ponad 100 – godzinny materiał, na który składają się szczere, wstrząsające rozmowy z rodzinami i przyjaciółmi samobójców, ze świadkami i z tymi, którzy próbowali odebrać sobie życie.

Jest takie miejsce. Jak gdyby stworzone dla tych, którzy nie mogą już znieść bólu. Magiczne, piękne i tajemnicze. To most Golden Gate w San Francisco.

„Wstrząsające historie. Wzruszające wywiady. Poruszające zdjęcia.

Piękny, poetycki, świetnie skomponowany film”.

Variety More people choose to end their lives at the Golden Gate Bridge than anywhere else in the world. The sheer number of deaths there is shocking but perhaps not altogether surprising. If one wants to commit suicide, that is, there is an eerie logic in selecting a means that is almost always fatal and a place that is magically, mysteriously beautiful.

The director and crew spent all of 2004, an entire year, looking very carefully at the Golden Gate Bridge, running cameras for almost every daylight minute, and filming most of the two dozen suicides and a great many of the unrealized attempts. In addition, the director captured nearly 100 hours of incredibly frank, deeply personal, often heart-wrenching interviews with the families and friends of these suicides, with witnesses who were walking, biking, or driving across the bridge, or surfing, kiteboarding, or boating underneath it, and with several of the attempters themselves.

Reżyseria / Directed by: Eric Steel Produkcja / Production: Easy There Tiger Production USA 2006, 93 min.

QUO VADIS?

The Bridge

QUO VADIS?

MOST 5

QUO VADIS?

QUO VADIS?

50 KONKURS O NAGROD¢ MILLENIUM Millenium Award Competition

´ Z LUDZKa˛ TWARZA˛ 6 sUser´MIERc Frendly Death

Reżyseria / Directed by: Marcin Kosza ko To film pokazujący ludzi, którzy na co dzień obcują ze śmiercią. Śmierć to nie tylko kres Produkcja / Production: HBO Polska naszego życia i rozpacz najbliższych, ale także doskonały biznes dla zakładów pogrzebowych i krematoriów. Śmierć z ludzką twarzą to film o ludziach, którzy są w stanie mówić

Polska 2006, 80 min. o śmierci bez większych emocji. Analizują rodzaje trumien, urn i ze szczegółami opowiada-

ją o procesie kremacji. Kamera rejestruje moment wprowadzenia zmarłego do pieca krematoryjnego, a także moment przesypywania popiołu do urny oznaczonej odpowiednim numerem. Film przeprowadza widza przez granicę, której do tej pory unikał, albo nie miał możliwości przekroczyć. Śmierć z ludzką twarzą to także dokument o ludzkiej ciekawości, która nie zna granic. Ludzie chcą wiedzieć, co zrobią z nimi inni, kiedy oni sami nie będą mieli w tej kwestii już zbyt wiele do powiedzenia. W krematorium filmowanym przez Koszałkę odbywa się Dzień Otwartych Drzwi. Zaskakująca jest różnica między Czechami a Polakami w podejściu do pochówku. „User friendly death” is a tragicomical tale of how the free market penetrates the most intimate corners of human life. A new service has emerged in Poland: post-death tourism. A crematory in the Czech Republic lies on the Polish and German border. It is an extremely well organized enterprise with all the elements of modern management.

Enticed by low prices, Polish and German families come here to cheaply cremate their relatives” bodies. We witness a „look and see day” for curious clients (!) and the everyday work of a Polish sales representative. It is also a documentary about infinite human curiosity. It observes intriguing differences in how people approach death and the burial ceremony. You can get used to death, learn to cope with it – it is the only option for crematory employees or undertakers. For them a crematory is just a place of work; for us it is a place we prefer not to think about.

53

MY I ONI US AND THEM

US AND THEM

MY I ONI

54

BIEGUN: 1 KOSZT DOTARCIA

KONKURS O NAGROD¢ MILLENIUM Millenium Award Competition

The Prize of the Pole

Reżyseria / Directed by: Staffan Julén Eskimos, prawnuk zdobywcy bieguna północnego Roberta E. Peary'ego zapoznaje się z hiProdukcja / Production: Haslund Film Production, Nimbus Film storią swego wielkiego przodka. Do tej pory niewiele wiedział o przeszłości rodziny, dumnie Production, Eden Film, Maximage Production nosząc nazwisko Robert E. Peary II. Badając korzenie Eskimos zderza się z dwuznaczną postawą pradziada. Okazuje się, że nie tylko odkrył biegun północny. U Eskimosów pozostawił

Szwecja/Dania 2006, 79 min. po sobie nie tylko potomstwo, ale i złe wspomnienia. Jak wielu innych „odkrywców” Peary

na zawsze też zmienił życie odkrytego ludu. Reżyser Staffan Julén wprowadza widza w świat

Nagrody / Awards: niezwykłej, nowożytnej mitologii dzisiejszych mieszkańców bieguna północnego.

Film łączy w tym miejscu osobistą historię prawnuka odkrywcy z komentarzem na temat Dox Amnesty Award – Kopenhaga 2006 czarnych kart zachodniej nauki o człowieku. Antropologia ery kolonialnej niezbyt liczyła się

FESTIWALE / FESTIVALS: z konsekwencjami własnych poszukiwań. Doskonale przeczuł to Claude Levy-Strauss, który IDFA 2006, CPH DOX w „Smutku tropików” z nostalgią patrzy na spustoszenia, jakie w świecie Indian brazylijskich poczynili badacze i podróżnicy.

W drodze powrotnej z bieguna wielki peregrynator Robert E. Peary zabrał wielki meteor (największy, jaki znaleziono na Ziemi) i sześcioro Eskimosów. Żywi mieszkańcy bieguna stali się oni prawdziwą atrakcją Muzeum Historii Naturalnej w Nowym Jorku, które sponsorowało podróże Peary'ego. Temu, co stało się później, towarzyszy wiele emocji i legend. Wypowiedzi starych Eskimosów przywodzą na myśl realno – magiczny styl narracji Gabriela Garcii Marqueza. Zachwyt nad Nowym Światem miesza się z rosnącą nieufnością do jego mieszkańców.

Ostatecznie, z kontaktów z Amerykanami Eskimosi wyciągnęli prosty wniosek: „Biały człowiek nigdy nie jest szczery”. To zapewne słowa Minika, jedynego z sześciorga, który przeżył zmianę klimatu i próbował adoptować się do nowej rzeczywistości. Opowieść o jego tragicznych losach (podobno związał się z mafią i Al. Capone’em) wnosi w życie Roberta E. Peary'ego II wiele bólu i smutku. Postanawia on wyruszyć śladem Minika i zrekonstruować jego amerykańskie losy. Wyprawie do Ameryki towarzyszy raczej chłodny spokój i zdziwienie.

The story unfolds in the tension between Robert E. Peary, the American who spent 23 years among the polar Eskimos in order to conquer the North Pole, and Minik, sole survivor of the six Eskimos, which Peary in 1897 had put on exhibit in a New York museum. In the film's contemporary level, the young polar Eskimo Robert E. PearyII, a great-grandchild of the arctic explorer, goes on an expedition into his ancestor’s history, which takes him back to the United States, to Greenland and to the North Pole.

Peary was obsessed and like other obsessed men – people around him had to pay a high price. Forced by his sponsors he had to supply them with treasures from the far north.

This was during the era when museums in the western world was busy collecting and categorising artefacts from all over the world. One year Peary brought six living Eskimos tohis sponsor The American Museum of Natural History in New York. Among them the six year old boy Minik. Except for Minik all Eskimos die, including his father. The tragedy goes further when Minik finds out that his foster father is responsible for the preparation of his birth fathers skeleton.

55 Nömadok tx.

Txalaparta to tradycyjny baskijski instrument perkusyjny. Wyglądem przypomina wielkie cymbały. Najciekawsze jest w niej to, że grać musi na niej dwóch muzyków. Powstający dźwięk jest efektem dialogu i porozumienia. Natomiast występ takiego duetu to niezwykły performance. Harkaitz Mtnez. de San Vicente i Igor Otxoa wspólnie grają i tworzą zespół „Oreka TX”. Wierzą, że ich występ może również momentem spotkania, nie tylko między ludźmi, ale i kulturami. Tak rozpoczynają fascynującą wyprawę szlakiem dawnych i współczesnych Nomadów. Bohaterowie muzykują z Hindusami i odwiedzają osiadłych w Indiach, niegdysiejszych wędrowców Adivasi. W Laponii konstruują lodową Txalapartę, a w Maroku, w drodze na Saharę tworzą ją z przydożnych kamieni. W Mongolii wędrują i improwizują razem z tamtejszyimi Nomadami. Dokument Raúla de la Fuente to udane połączenie kina drogi i dokumentu kreacyjnego. Film jest bowiem doskonale sfotografowany. Każda z podróży muzyków jest również próbą wizualnego i dźwiękowego uchwycenia charakteru odwiedzanego miejsca. Autorzy filmu koncentrują się na gestach i twarzach napotykanych ludzi, obserwują otaczający ich krajobraz.

Dzięki doskonałej muzyce film wydaje się obfitującym w niespodzianki, wielkim pasmem spotkań, prób nawiązania kontaktu i porozumienia oraz rodzenia się przyjaźni. Txalaparta to nie tylko instrument, lecz również stan ducha. Muzycy wydobywają z niej jej niezwykłą siłę i zarażają swoją pasją wielu napotkanych ludzi. W jej dźwiękach udaje się im wyzwolić chęć i gotowość porozumienia. Oglądając dokument de la Fuente mamy wrażenie, że podziały między ludźmi to tylko złudzenie. W wielu potrzebach i pragnieniach jesteśmy bowiem bardzo do siebie podobni.

The Txalaparta is a unique musical instrument. It is played by two people and the music that arises from that encounter does not belong to any of them, but it belongs to the dialogues and the encounters. Nömadak Tx relates both musicians” desires through the Txalaparta as a meeting point, not only between two people but also among cultures. The desire has moved both protagonists to travel to remote places looking for sounds and voices. They live among the Adivasi people – the outcast people of India-, also with the Sami people in Laponia, with the people of the Mongol steppe and with the Saharan people. Each encounter is unique. It is a source of surprises and extraordinary experiences.

Reżyseria / Directed by: Raúl de la Fuente Produkcja / Production: Txalap. Art, Arena Cominicación, Parallel 40 Hiszpania 2006,87 min.

FESTIWALE / FESTIVALS: IDFA 2006, 54 Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w San Sebastian 2006

MY I ONI

OSTATNI NOMADZI 2

US AND THEM

KONKURS O NAGROD¢ MILLENIUM Millenium Award Competition

US AND THEM

MY I ONI

56 KONKURS O NAGROD¢ MILLENIUM Millenium Award Competition

DZIECI BUDDY 3 ZAGUBIONE Buddha's Lost Children

Reżyseria / Directed by: Mark Verkerk Już pierwsze kadry dokumentu Marka Verkerka udowadniają, że pogranicze Tajlandii Produkcja / Production: EMS Films we wspó pracy z Cinto i Birmy, gdzie rozgrywa się akcja filmu, należą do najpiękniejszych miejsc na świecie. Na tle bujnej przyrody i zielonych rozświetlonych słońcem wzgórz widzimy też po raz pierwszy

HolandiA 2006, 97 min. głównego bohatera filmu – Abbota Phra. Historia życia tego buddyjskiego mnicha jest rówNagrody / Awards: Nagroda G ówna na AFI Festival w Los Angeles Nagroda Miasta Rzymu na Asiaticafilmmediale w Rzymie 2006 Srebrny Go àb na Festiwalu Filmów Dokumentalnych i Animowanych w Lipsku 2006 Kryszta owy Film na Holenderskim Festiwalu Filmowym 2006, Nagroda PublicznoÊci na Festiwalu Filmowym w Vancouver

nie niezwykła jak jego wygląd. Pokryty tatuażami słusznej postury Abbot to były żołnierz i mistrz tajskiego boksu, wielki miłośnik koni, który doznawszy duchowego oświecenia, poświęcił swoje życie pomocy dzieciom z pogranicznych wiosek. W swojej położonej w dżungli Świątyni Złotego Konia prowadzi jednocześnie sierociniec, szkołę i szpital, ale dla jego podopiecznych to prawdziwy dom, często jedyny, jaki mogli poznać. „Szalonego mnicha”, jak sam siebie nazywa Abbot, poznajemy w różnych sytuacjach. Kiedy uczy nowicjuszy tajskiego boksu i medytacji, gdy przemierza konno otoczony gromadą młodziutkich chłopców dżunglę, gdy spotyka się z pogrążonymi w narkomanii mieszkańcami nadgranicznych wiosek. Bywa szorstki, czasem impulsywny, ale we wszystkim, co robi kieruje się dobrem swoich dzieci. Obserwując przemianę z trudem mówiącego i bojaźliwego Yee w pewnego siebie nowicjusza Pan Saena, albo pierwsze kroki czteroletniego Boontama, mamy pewność, że jego działalność ma głęboki sens.

In the borderlands of Thailand's Golden Triangle, a rugged region known for its drug smuggling and impoverished hill tribes, one man devotes himself to the welfare of the region's children A former Thai boxer, turned Buddhist monk, Phra Khru Bah Neua Chai Kositto (also known as the Tiger Monk), travels widely on horseback, fearlessly dispensing prayers, health care, education and tough love to villagers far from the protection and support of governments or non-governmental organizations. With his Golden Horse Temple he's built an orphanage, school and clinic – a haven for the children of the region, who see him as a shaman, father figure and coach. Stunning cinematography, intimate filmmaking and a compelling story make this film an extraordinary experience of a hidden realm. BUDDHA'S LOST CHILDREN gives the term „grassroots Buddhism” new meaning, and in the end it's the children's journey we share. Their transformation from neglected village boys to self-confident novices.

57

Kiedy blisko 40 lat temu nad wioską plemienia zamieszkującego puszczę amazońską po raz pierwszy przeleciał samolot, Indianie usiłowali go zestrzelić z łuków. Samolot przeleciał nad wioską kilka razy, biali badacze zrzucili „dzikim” paczki z żywnością. Jednak na ziemi wszyscy myśleli, że śledzą proces fizjologiczny „wielkiego hałaśliwego ptaka”. Nie przeszkadza to wszystkim przeszukać krzaków w celu zbadania odchodów i ich dokładnych oględzin. Kiedy wielkie ptaki lądują i z ich wnętrza wychodzą biali, Indianie nie mogą się nadziwić. Powoli badacze zdobywają zaufanie tubylców. Przez kilkanaście lat wioska będzie pod ich opieką.

Przybycie białych naukowców doprowadziło do nieodwracalnych zmian w sposobie życia i postrzegania rzeczywistości przez wielu mieszkańców dzikiej puszczy. Zbiorowe doświadczenie plemienia z pierwszego kontaktu z cywilizacją białego człowieka to mieszanka smutku, humoru i tęsknoty za czasami „sprzed”. Teraz żyjący bohaterowie tamtych wydarzeń dokonują ich rekonstrukcji. Wydaje się, że w opowieściach starców młodzi bardziej widzą coś obciachowego, niż treść stanowiącą także o ich tożsamości. Od lat mieszkają w wiosce zastępczej, przyznanej Indianom w zamian za ziemie przejęte przez farmerów bezustannie karczujących puszczę. Indian z ich gniazda wygnały też choroby i brutalność poszukiwaczy złota. Teraz, zdani na siebie, postanawiają odzyskać swoje dawne ziemie. Bez względu na jej wynik dziś otwarcie przyznają, że „życie było o wiele lepsze, kiedy w pobliżu nie było białych ludzi”.

It was over 40 years ago that the Ikpeng Indians in the Brazilian Amazon saw their first white men, who included the Villas Boas brothers. These researchers came bearing gifts and documented their first contact with the primitive men with photos and on film. After that, the fortune hunters came. To protect the Indians from the intruders and from the diseases they carried, the Villas Boas decided to take the whole tribe to the Xingú reservation by boat. Here, they live together with other tribes and serve as an attraction for white tourists. My First Contact tells the story of the tribe's first meeting with the white men and what happened as a result, this all from the point of view of the Ikpeng people. With lots of gesturing and emotions, eyewitnesses recall the planes, or „noisy birds” flying overhead and „excreting” food and presents. As the story unfolds, it becomes clear how much the people long to return to their ancestral land and their traditional way of life, especially the older generation

Reżyseria / Directed by: Mari Corr_a i Kumaré Txic_o (Ikpeng) Produkcja / Production: Video nas Aldias/Video in the Villages Brazylia 2005, 56 min.

MY I ONI

My First Contact

US AND THEM

MÓJ PIERWSZY KONTAKT 4

US AND THEM

MY I ONI

58

RODZINA, OBCZYZNA 5 I KASETY VIDEO

KONKURS O NAGROD¢ MILLENIUM Millenium Award Competition

Exile Family Movie

Reżyseria / Directed by: Rodzina Arach „W moim życiu tyle się dzieje. Jak w serialu” – mówi jedna z bohaterek filmu. I ma rację.

Produkcja / Production: Gulden Girls Filmproduktion Rodzina, obczyzna i kasety wideo to pozornie film, jakich wiele – zapis wydarzeń z życia pozornie zwyczajnej rodziny. Niezwykła to jednak rodzina i z zapisu jej historii powstał nie-

Austria 2005, 90 min. zwykły materiał.

Nagrody / Awards: MFF w Chicago 2006 (Nagroda Silver Hugo w kategorii Najlepszy Dokument); Diagonale, Austria 2006 (Diagonalne Grand Prize w kategorii Najlepszy Dokument), Leipzig DOK Festival 2006 (Nagroda Golden Dove w kategorii Najlepszy Film).

Pewna irańską rodzinę rozdzieliła polityka. Po 20 latach od ucieczki z Iranu członkowie rodziny zamieszkali Niemczech i USA postanawiają zorganizować tajne spotkanie z tymi, którzy pozostali w ojczyźnie. Historia spotkania wciąga jak najlepszy thriller. Miejsce akcji: Mekka. W rolach głównych: członkowie rodziny Arash. Są w różnym wieku, mają różne charaktery, korzenie kulturowe, bagaż doświadczeń, ubrania. Niezwykłe zderzenie kultur robi ogromne wrażenie.

An Iranian family living in political exile in Europe and America decides to organize a secret meeting with the rest of the family still living in Iran whom they haven’t seen for nearly two decades. Despite all the dangers, the long awaited, tearful reunion takes place after 20 years of separation in Saudi Arabia and proves to be a huge culture clash.

After returning from the secret reunion in Mecca, one of the members of the family decided to use the footage from Saudi Arabia and cut together a documentary using previously existing footage he filmed when family from Iran came visiting his immediate family in Vienna throughout the 1990s.

61

ZBLIz˚ENIA CLOSE UP

CLOSE UP

ZBLIz˚ENIA

62

OROZCO 1 GABRIEL GABRIEL OROZCO Reżyseria / Directed by: Martin Juan Carlos Fascynująca sztuka i fascynująca osobowość. „Gabriel Orozco” to portret jednego z najwyProdukcja / Production: Manuel Rocha, Producent: Juan bitniejszych postaci sztuki współczesnej - meksykańskiego artysty Gabriela Orozco. GłówCarlos Martin nym pytaniem, jakie stawia film jest pytanie o tożsamość człowieka wrzuconego w świat zdjęcia: Federico Barbarossa technologii i żarłocznego konsumpcjonizmu. Dla Gabriela Orozco technologia i natłok otaczających człowieka rzeczy stanowią tło i punkt wyjścia do poszukiwania rozmaitych punk-

Meksyk 2002, 80 min. tów widzenia. Skromna i niepozorna sztuka Orozco pozwala inaczej spojrzeć na świat, na ludzi i na rzeczy. „Filmując artystę, który odważył się spojrzeć na świat w swój własny

Nagrody / Awards: sposób, sam znalazłem w sobie odwagę wypracowania nowego spojrzenia. Dałem sobie MFF w Gudalajara 2002 (Nagrody Mayahuel w kategorii prawo do tego, by inaczej postrzegać świat - nawet nie zauważyłem, kiedy”.

Najlepszy Film, Najlepszy Re˝yser, Najlepszy Dêwi´k); Juan Carlos Martin (Reżyser) MFF w Miami 2003 (Najlepszy Dokument Iberoamerykaƒski), MFF w Toronto 2002; MFF Chicago 2003; Images du Nouveau Monde, Quebec, Kanada, 2003; MFF w San Francisco 2003; The film is a portrait of one of the most outstanding Mexican artists in the world of MFF Niezale˝nego w Buenos Aires 2003. international contemporary art, a reflection about the identity of a person immersed in a world that worships technology and falls into a voracious consumerism. In this panorama, Gabriel Orozco expounds a modest invitation to contemplate a reality that we do not perceive very often. „By filming an artist that dared to explore the world in his own way, I too was venturing out to explore the world in my own way without really noticing it while it happened”.

Juan Carlos Martin (The Director)

63

„Łatwiej jest nam pogodzić się z myślą, że świat wykończy wirus lub asteroid, niż z tym, że kapitalizm przejdzie jakąś radykalną zmianę” – twierdzi Slavoj Žižek, najsłynniejszy filozof ze Słowenii. Przez niektórych jest również nazywany akademicką gwiazdą rocka. Nieprzypadkowo. Žižek łączy bowiem umiejętność dostrzegania anomalii rzeczywistości społecznej z darem wielkiej komunikatywności. Jego prelekcje i wykłady gromadzą tłumy. Žižek dziwi się temu twierdząc, że wynika to z głodu, jaki odczuwa dzisiejsza lewica. Lewicy potrzeba zaś lidera, którzy wytyczy jej szlak i wskaże kierunek. Tych z poszukujących, którzy gotowi są paść na twarz przed swoim mistrzem, Žižek sprytnie odstrasza cytatami z dzieł Lenina i portretem Jozefa Stalina zawieszonym w mieszkaniu. „Moją największą obawą nie jest zostać zignorowanym, lecz zostać zaakceptowanym” – tłumaczy przekornie, wskazując na regały zapełnione jego własnymi dziełami wydanymi w kilkudziesięciu językach. Słoweniec jest uważany za największego komentatora dorobku francuskiego psychoanalityka i krytyka kultury Jacques'a Lacana. Jednym z celów pracy Žižka jest połączenie krytyki marksistowskiej z psychoanalizą. Wiele uwagi pisarz koncentruje na odkrywaniu metod, jakimi kapitalizm urabia zbiorową wyobraźnię.

Niestrudzona reżyserka Astra Taylor nie odstępuje Žižka na krok. Natomiast myśliciel całkiem chętnie wciela się w rolę przewodnika po swym życiu. Poznajemy jego humory, neurotyczne lęki i nadpobudliwość, która nie pozwala mu milczeć na żaden temat. „Brakuje nam słów do wyrażenia braku wolności” – twierdzi w jednej z prac. Swym dotychczasowym działaniem w pełni potwierdza te słowa. Film jest poskładany z gorących dyskusji prowadzonych przez reżyserkę z Žižkiem (czy raczej jego monologów), spotkań z czytelnikami i studentami oraz z mikrosytuacji zebranych przez Astrę Taylor w trakcie pracy nad filmem.

W rezultacie otrzymujemy bardzo wiele: filozof podejmuje się redefinicji psychoanalizy i jej zadań, dostarcza intrygujących pytań na temat kultury, zaś kultury konsumpcyjnej szczególności. Jak mówi: „Kultura wymaga, aby ją interpretować – tylko dzięki temu możemy się poruszać po jej najbardziej dwuznacznych obszarach.”

He has been called the Elvis of cultural theory. He has written about everything from Hitchcock and 9/11 to opera, Christianity and Lenin. He is estimated to be one of the most colourful and important cultural critics of our time. The Slovenian philosopher, critic and sociologist, Slavoy Zizek, is the subject of director Astra Taylor’s film “Zizek! ” Taylor followed the philosopher on his travels round the world and the viewer is part of the entourage on this trip to a lecture in New York, the streets of Buenos Aires, and a short pit stop at his home in Ljubljana. Zizek eccentric personality pervades the film.

The viewer is a witness to his unstoppable energy and his formidable talents as a communicator as he presents his ideological baggage, which is inspired by Jacques Lacan’s psychoanalytical theories, Marxism and modern cultural criticism. The film is a memorable, humorous philosophy lecture. Even those who do not feel completely at home in the world of philosophy will be captivated by “Zizek! ’ the film and the man.

Reżyseria / Directed by: Astra Taylor Produkcja / Production: Zeitgeist Films/ Larence Konner USA 2005, 71 min.

ZBLIz˚ENIA

ŽIŽEK!

CLOSE UP

zˇIzˇEK! 2

CLOSE UP

ZBLIz˚ENIA

64

3 ARAKIMENTARI ARAKIMENTARI Reżyseria / Directed by: Travis Klose Nobuyoshi Araki to najsłynniejszy autor aktów i portretów Japończyków. Swoją sławę zaProdukcja / Production: Jason Fried, Regis Trigano wdzięcza przede wszystkim odwadze, z jaką podszedł do fotografii erotycznej. Jest portrecistą tokijskich prostytutek, ukazujących swe wdzięki w niezbyt wyszukanych pozach i autorem nie-

USA/Japonia 2004, 85 min. zliczonej ilości tomów zdjęć. W wystylizowanych, niekiedy dziwacznych zdjęciach Araki pokaNagrody / Awards: Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Chicago 2004, Slamdance 2004, IDFA 2004, Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Oslo, Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Nowym Jorku, Festiwal Filmowy True/False w Columbii 2005

zuje też kobiety skrępowane sznurami. Wydaje się, że poniżone, zależne i całkowicie zdominowane od woli patrzącego modelki stanowią wizualną realizację marzeń japońskich mężczyzn. „To chyba najbardziej energetyczna osoba, jaką spotkałam w życiu” – tak Arakiego charakteryzuje Björk. Te słowa świetnie oddają temperament Japończyka. Tym bardziej, że padają z ust artystki uznawanej za najaktywniejszy wulkan Islandii. Mimo, że wszyscy mówiący o Arakim używają słowa „potwór”, 63-letni fotografik, okazuje się bardzo sympatycznym osobnikiem. Z pewnością kimś innym, niż można się było spodziewać.

Dokumentalista całkowicie poświęcił się opowiedzeniu o jednym z najsłynniejszych i bez wątpienia najbardziej skandalizującym fotografów Japonii. W swoim niecodziennym spojrzeniu na seksualność Araki posiada wielki talent odnajdywania momentów czyniący fotografię dziełem sztuki. Fotograf zaskakuje witalnością, która zamienia go w postać przypominającą hiperaktywnego animka wyjętego z kreskówki. Swoim rubasznym humorem i pasją, z jaką poświęca się pracy zjednuje sobie niemal wszystkich. Okazuje się, że najważniejszy jest sposób, w jaki coś robimy. „Kiedy patrzę jak pracuje, nie mogę wyjść z podziwu, jak wiele sprawia mu to radości. Kiedy ja pracuję, zazwyczaj bardzo cierpię” – wyznaje zaprzyjaźniony z fotografikiem Takeshi Kitano. Sam Araki wydaje się niepocieszony tymi momentami, kiedy nic nie robi. Z tęsknotą opowiada o sturękim Buddzie Senjukannon: „Dałbym mu sto aparatów, żeby robił zdjęcia”.

In a red kimono, her arms tightly bonded, she stares at the lens with a lifeless expression.

Behind the camera a curious little man is grunting, snapping pictures with a set of five different cameras, drenched in sweat and animated like a devil. The man is Nobuyoshi Araki, and he is the most controversial and celebrated Japanese artist of his time. With more than 300 books he is also the most published photographer in the world. At 62 one may wonder what keeps him running. After forty years of claiming to have slept with every woman he shot the photographer gives not the least sign of slowing down, nor of boredom with his favorite subject matter: the female form. For New York Filmmaker Travis Klose, Araki opened his doors, and let in a camera crew to follow his every move for a month. Thriving on little sleep, shooting up to 40 rolls of film a day, and running all over Tokyo, Araki appeared to be nothing short of a Tex Avery character. Klose captures the artist’s immense personality and energy while simultaneously revealing the most intimate and fragile aspects of his character.

65 Tales of the Rat Fink

Kiedy po zakończeniu II–giej wojny światowej amerykańskie fabryki powróciły do produkcji aut, Amerykanie zastąpili stare wozy nowymi, zaś wokół miast rozrosły się dzikie cmentarzyska niepotrzebnych maszyn… Wielu ludzi zaczęło jednak buszować po złomowiskach i odnawiać zapomniane samochody. To, co początkowo rozładowywało nerwy weteranów wojennych zamieniło się w jedną z większych subkultur lat 50–tych. Jednym z pionierów tego ruchu był Ed „Big Daddy” Roth, wynalazca, konstruktor niebanalnych karoserii, projektant zdobień na odnawianych autach, wreszcie twórca postaci Rata Finka, ikony ruchu Hot Rod. Rat Fink to dziki, śmierdzący i odrażający zwierz – wyraz sprzeciwu wobec „mikimausyzacji” społeczeństwa. Dokument pokazuje też, jak wielki był wpływ Eda Rotha na współczesną popkulturę. To właśnie on zaprojektował pierwsze T-shirty, pokrywając ich bezosobową biel grafiką. Roth, jeśli nie zapoczątkował, to z pewnością niebywale wzbogacił współczesny design. Elementy jego projektów powracają dziś na przedmiotach użytkowych i w ornamentyce przyswojonej przez subkultury i przemysł: w tatuażach, zabawkach, na snowboardach, deskorolkach i samochodach.

Reżyser Ron Mann oddaje swym filmem hołd Edowi Rothowi w sposób, z którego jego bohater byłby z pewnością zadowolony. Film wyłamuje się bowiem konwencjom dokumentalnym w taki sam sposób, w jaki sprzeciwiali się uporządkowanemu światu przerabiający samochody indywidualiści. Bohaterami historii są więc przede wszystkim auta, które Roth i jemu podobni obdarzali osobowością. Film składa się z interesujących archiwaliów i wstawek animowanych z udziałem Rata Finka, swoistego narratora całości. Szczur ciągle daje czadu, a klasyczne wypowiedzi „gadających głów” zastąpiono w filmie wywiadami z… odpicowanymi brykami.

From the award-winning director of COMIC BOOK CONFIDENTIAL and GRASS comes TALES OF THE RAT FINK, Ron Mann’s wildly inventive bio about Renaissance man Ed „Big Daddy” Roth, who engineered a shift in mid-twentieth century culture with his customized cars, „monster” T-shirts and America’s alternative rodent – „Rat Fink”. The subject of Tom Wolfe’s essay „The Kandy Kolored Tangerine Flake Streamline Baby”, Ed Roth helped fuel the „Kustom Kulture” / Hot rod movement of the 1960s in Southern California. Hot Rodding grew from crude backyard engineering where performance was the bottom line into a ref ined artform where aesthetics were equally important.

Mann’s largely animated documentary features the voice talents of John Goodman, Ann-Margret, Jay Leno, Brian Wilson, Tom Wolfe, Matt Groening, Robert Williams, Stone Cold Steve Austin, Paul LeMat, Billy F Gibbons, and The Smothers Brothers.

Filmed in Kandy color. Recorded with real 426 hemi engines

Reżyseria / Directed by: Ron Mann Produkcja / Production: Spinx Production Kanada 2006, 76 min.

FESTIWALE / FESTIVALS: Festiwal Filmowy w Toronto 2006

ZBLIz˚ENIA

BAJKI SZCZURA FINKA 4

CLOSE UP

KONKURS O NAGROD¢ MILLENIUM Millenium Award Competition

CLOSE UP

ZBLIz˚ENIA

66

MOORE 5 OBYWATEL Manufactured Dissent Reżyseria / Directed by: Debbie Melnyk i Rick Caine Od samego początku filmowej kariery Michael Moore wiedział, jak zwracać na siebie Produkcja / Production: Debbie Melnyk i Rick Caine uwagę. W 1989 roku, podczas festiwalu dokumentalnego w Toronto, prowokował: „Tak naprawdę wcale nie lubię dokumentu”. Autorzy „Obywatla Moore'a”, Debbie Melnyk i Rick

Kanada 2007, 75 min. Caine pokazują nam, że stwierdzenie filmowca jest o wiele bliższe prawdy, niż moglibyśmy się spodziewać. W miarę rozwoju kariery mnożyły się kontrowersje wokół stylu i celu pracy Moore'a. Dokumentaliści postanawiają więc rozłożyć na czynniki pierwsze „The Moore Method”. Początkowo film powstawał ze szczerej sympatii do autora „Fahrenheit 9/11”. Filmowcy są Kanadyjczykami, który jak wielokrotnie podkreślał Moore, cieszą się jego szczególnymi względami. Czemu więc filmowcy z tego kraju nie mieliby liczyć u niego na pewne względy? W trakcie dwóch lat zbierania materiału okazuje się, że Moore nie kocha jednak Kanady na tyle, aby znaleźć czas na udzielenie wywiadu.

Natrafiając na ścianę obojętności ze strony reżysera dokumentaliści postanawiają wypróbować na Michaelu jego własną metodę. Fałszują wejściówki na konferencje prasowe i wiece demokratów, w które zaangażował się Moore. Starają się go sprowokować do wypowiedzi, jednak za każdym razem ochrona okazuje się szybsza. Filmowcy koncentrują zatem uwagę na przeszłości reżysera. Dochodzenie przynosi wiele interesujących informacji.

Twierdzą, że „zbawca amerykańskiej lewicy” bardziej dba o siebie, niż o demokratów, zaś los bohaterów jego filmów nie interesował go ani przez chwilę.

Kino dokumentalne zawdzięcza osobie Michaela Moore'a bardzo wiele. To kinowe sukcesy jego filmów sprawiły, że dystrybutorzy i kiniarze ujrzeli w pełnometrażowym dokumencie szansę na zrobienie większej kasy. Jednak, jak pokazuje film Debbie Melnyk i Ricka Caine'a, zarabiając na życie w określony sposób trzeba liczyć się z konsekwencjami. W końcu: „Kto mieczem wojuje, ten od miecza ginie”.

The hunter has become the hunted. Michael Moore, the celebrated left-wing filmmaker, has become the unwilling subject of a new documentary that raises damaging questions about the credibility of his work. The director and star of successful documentaries such as Roger & Me, Bowling for Columbine and Fahrenheit 9/11, Moore has repeatedly been accused by his right-wing enemies of distorting or manipulating the material in his films. On his website he dismisses his critics as „wacko attackos”. Yet the latest assault on Moore's film-making techniques has come from an unexpected quarter. In Manufacturing Dissent, a pair of left-wing Canadian filmmakers take Moore to task for what they describe as a disturbing pattern of factfudging and misrepresentation.

67

Dean Reed, kowboj z Colorado, piosenkarz, twarz spaghetti – westernów, idol w Ameryce Łacińskiej i wreszcie pupil Demokracji Ludowych. Był dobrym przyjacielem Salvadora Allende i Yassera Arafata, ostro protestował przeciwko wojnie w Wietnamie i polityce USA. Był jedną z niewielu postaci, które swobodnie przekraczały granice państw podzielonych przez Zimną Wojnę – jako pierwszy muzyk ze Stanów odbył tournée po Związku Radzieckim i z radością pozował do zdjęć w Libanie z kałasznikowem w ręce. Do NRD przeprowadził się w 1972 roku i tu założył rodzinę.

Bohaterem dokumentu Leopolda Grüna jest jedna z największych międzynarodowych sław popkultury okresu Zimnej Wojny. Kochano go i podziwiano, a on odwzajemniał to niewyczerpaną energią i zaangażowaniem z sprawy świata. Jedno z nieszczęść gwiazdora polegała na tym, że starał się też normalnie żyć. Kolejne nieudane związki z kobietami i stagnacja, jakie ogarnęły jego twórczość doprowadziły go do ponurego końca.

Reżyser przedstawia tę nietypową karierę ukazując jej świetliste i mroczne momenty. Pomimo uporu w przełamywaniu stereotypów na własny temat Reed nie potrafił się sprzeciwić powstawaniu własnego mitu. Dla wielu stał się przecież odtrutką nie tylko na kłamstwo Zachodu, ale i Wschodu. Dla Rosjan, chilijskich górników i młodzieży z NRD był jedynym prawym człowiekiem, rozjaśniającym smutne czasy.

Grün stworzył barwny, wielowymiarowy portret artysty, dbając o równowagę w przedstawianiu epizodów z jego życia. Są one bogato udokumentowane – Reed pozostawił setki godzin amatorskich nagrań, uwiecznionych na taśmie ORWO. „Czerwony Elvis” to pełna emocji opowieść i krytyczny dokument o artyście – buntowniku, który znalazł się w pułapce pomiędzy ideologią a naiwnością, sukcesem i życiową tragedią.

On the 17th of June 1986 a man is dragged out of a lake in the outskirts of East Berlin.

He turns out to be the American singer and actor Dean Reed, one of the most mysterious legends of global pop culture during Cold War times. Dean Reed was a good friend of Salvador Allende and Yasser Arafat, throughout the whole world he protested against military regimes and the Vietnam war, he acted in spaghetti westerns in Italy, he was the first US-American to tour across the Soviet Union, he sang country songs on GDR television and posed for photographes in Lebanon with a machine gun in his hand.

As a young man from a small town in Colorado he moved to Hollywood to record a handful of singles. „Our Summer Romance” conquered the charts in South America.

Dean Reed was a cowboy and an entertainer, he was admired like a teen idol and a heartthrob, he was a freedom fighter and a rebel, who travelled around the globe with endless energy – thereby not only challenging his own limits, but also the boundaries of the contemporary map of ideologies. When he moved to the GDR in 1972, Dean Reed was a celebrated star of socialism. His myth has survived the Cold War era until today.

Reżyseria / Directed by: Leopold Grün Produkcja / Production: Totho Film Production Niemcy 2006, 90 min.

FESTIWALE / FESTIVALS: Berlinale 2007

ZBLIz˚ENIA

Der Rote Elvis

CLOSE UP

CZERWONY ELVIS 6

CLOSE UP

ZBLIz˚ENIA

68

3 FILMY JEMA COHENA 3 FILMS OF JEM COHEN Jem Cohen jest działającym w Nowym Jorku autorem filmów kinowych i wideo. Często kręci je w setkach miejsc z niewielką ekipą lub sam. Zbiera ujęcia uliczne, portrety i nagrania dźwięków. Filmy kinowe i wideo tworzone z jego materiałów archiwalnych nie dają się łatwo zaklasyfikować, zyskując na zderzeniu poetyki dokumentu i fabuły oraz eksperymentu. Część prac stanowią osobiste, a równocześnie politycznie zaangażowane portrety miast, nakręcone podczas podróży autora dookoła świata. Wiele z nich koncentruje się na życiu codziennym i ulotnych chwilach, rzeczach, które dostrzegamy zaledwie kątem oka i stawiamy centrum uwagi.

Dzieła Cohena pokazywały: PBS, BBC, Planete i The Sundance Channel. Były też prezentowane na wielu międzynarodowych festiwalach filmowych. Otrzymały pierwszą nagrodę na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Locarno oraz na Videonale w Bonn, Festiwalu Filmów Dokumentalnych i Krótkometrażowych Festa Dei Popoli we Florencji, Festiwalu Filmów Dokumentalnych Doubletake oraz Festiwalu Filmów Fabularnych w San Francisco, a także na festiwalu Film + Arc w Grazu, ponadto zdobyły w roku 2000 nagrodę imienia Barbary Aronofsky Latham, a także nagrodę imienia Herba Alperta. Jem Cohen był stypendystą Fundacji Rockefeller i otrzymał nagrodę Guggenheima.

Cohen is a New York based film and video maker. Often shooting in hundreds of locations with little or no additional crew, he collects street footage, portraits, and sounds. The films and videos built from these archives defy easy categorization, thriving on the collision between documentary, narrative, and experimental approaches. Some of the works are personal/political city portraits made on travels around the globe. Many center on daily life and ephemeral moments – things seen out of the corner of the eye and pulled into the center.

Cohen's work has been broadcast by PBS, the BBC, Planete, the Sundance Channel, and shown in many international film festivals. Awards include first prizes at Locarno International Film Festival, Bonn Videonale, Festival Dei Popoli, Doubletake Documentary Festival, San Francisco Film Festival, Film + Arc, Graz, and the Barbara Aronofsky Latham Award 2000.

In addition to the Herb Alpert Award, Cohen has also been a Rockefeller Fellow and a recipient of the Guggenheim Award.

Selected Video/Filmography: „This is a History of New York” (1988) „Buried in Light (Central and Eastern Europe in Passing)” (1994) „Lost Book Found” (1996) „Instrument” (1999) – a feature-length documentary with and about the band Fugazi Wybrane filmy i projekty wideo: „Blood Orange Sky” (1999) „This is a History of New York” (1988) „Buried in Light (Central and Eastern Europe in Passing)” (1994) „Amber City” (1999) „Little Flags” (2000) „Lost Book Found” (1996) „Benjamin Smoke” (2001) – a feature-length documentary „Instrument” (1999) – pe nometra˝owy film dokumentalny about the underground musician Benjamin, co-directed poÊwi´cony zespo owi Fugazi z jego udzia em with Peter Sillen „Blood Orange Sky” (1999) „Amber City” (1999) „Little Flags” (2000) „Benjamin Smoke” (2001) – pe nometra˝owy film dokumentalny o udergroundowym muzyku, Benjaminie, wspó re˝yserowany przez Petera Sillena.

Film otwierają ujęcia pokazujące szary, nieokreślony placu budowy. Przypomina on bardziej ponure pogorzelisko, niż moment i miejsce powstania czegoś wspaniałego. Jem Cohen lubi znajdywać w rzeczywistości proste symbole. Nimi poprzedza spotkanie z „EX”, niesamowitą formacją rockową z Holandii. Film jest zapisem występu zespołu, który odbył się 11 września 2004 roku w Nowym Jorku w klubie Knitting Factory, w trzecią rocznicę zamachów na WTC. Pierwsza część filmu jest zarejestrowana kamerą 16 mm i w całości skupia się na występie muzyków. Druga część filmu, zapisana na kamerze DV, przenosi punkt ciężkości na widownię zgromadzoną w klubie. W prostą, surową rejestrację koncertu wplecione zostały ujęcia z demonstracji antywojennych, które odbywały się tego dnia w Nowym Jorku i migawki z życia nowojorskiej ulicy – jeden z ulubionych tematów Cohena. Autor poszukuje formy wyrazu, która wymknie się telewizyjnej klasyfikacji i nie da się po prostu lubić albo podobać. Podobnie jest w wypadku rockowego „Ex”. Emocje wydają się najsilniejszą bronią reżysera. Występ Holendrów to pełen energii koncert o wyraźnej wymowie politycznej. Jest zarazem przykładem dziwnej, niemal prymitywnej siły poddanej kontroli. Swoim filmem Cohen zdaje się przywoływać idealny obraz rockmanów, wolnych od zależności, całkowicie zaangażowanych w to, co robią.

Jem Cohen’s body of work is achingly beautiful and utterly unclassifiable. His justly revered artist portraits combine elements of vérité documentary, agitprop, landscape photography, archival imagery, found footage, staged performance, media critique and disarming interviews with endlessly fascinating subjects. His work also reveals an intense hunger to document contemporary culture, especially the inspiring and disturbing eruptions that occur at its margins. The music document that ends this programme is in many ways a sister project to Instrument, Cohen’s much celebrated long-form portrait of D. C. band Fugazi. Building a Broken Mousetrap, a collaboration with Matt Boyd, features the Dutch band The Ex, another established but still furiously intense punk outfit, here they are vividly captured in concert.

Reżyseria / Directed by: Jem Cohen Produkcja / Production: Gravity Hill Films USA 2006, 63 min.

FESTIWALE / FESTIVALS: Rotterdam 2007, Festiwal Filmowy w Toronto, 47 Festiwal Filmowy w Salonikach

3 FILMY JEMA COHENA

Building a Broken MousetraP

3 FILMS OF JEM COHEN

BUDOWA ZEPSUTEJ PUl–APKI NA MYSZY 1

69

3 FILMS OF JEM COHEN

3 FILMY JEMA COHENA

70

Bl–OGOSl–AWIONY NIECH 2 Be˛DZIE SEN Me˛z˚CZYZN Blessed are the Dreams of Men

Reżyseria / Directed by: Jem Cohen USA 2006, 10 min.

„Błogosławiony niech będzie sen mężczyzn” to impresyjny zapis podróży, fragment notatek wideo prowadzonych w trakcie wędrówek reżysera po Ameryce. Jem Cohen to uważny obserwator i portrecista, poszukujący symbolicznego sensu zapisanego w ludzkiej twarzy. Zaparowane szyby okien bliżej nieokreślonego pociągu, twarze anonimowych podróżnych kryjące ich prywatne historie łączy znużenie wędrówką i sen. Dodatkowe sensy filmu uruchamia niespokojna muzyka Andy'ego Moora. Film jest przykładem krótkich form, jakimi zajmuje się Jem Cohen – odkrycie dokumentu kreacyjnego, wieloletni współpracownik i autor klipów słynnego zespołu REM. Blessed Are the Dreams of Men contains languid images of people in half-asleep states on a train, underscored by the literally terrifying music of Andy Moor. It has a palpable sense of inexorable doom. The film’s setting is a train, a favored site for Cohen for both its people-watching possibilities and its symbolic value as a decaying industrial beast. As in many of Cohen’s shorter works, he quite consciously confounds the generic idea of a music video. This is a film of images somehow coordinated to a particular piece of music and yet, like his masterful Nightswimming collaboration with R. E. M., it could not be farther away from MTV values.

REGULACJE 3 NOWOJORSKIE NYC Weights & Mensur Reżyseria / Directed by: Jem Cohen „Czasami po prostu włóczę się z kamerą i filmuję. Interesuje mnie to, co dzieje się na roProdukcja / Production: Gravity Hill gu ulicy, a czasami sama ulica”. W 2005 roku, w trakcie podróży pociągiem Jem Cohen filmował widoki za oknem. Zgodnie z zaostrzeniami prawnymi umieszczonymi w Bushow-

USA 2006, 7 min. skim „Patriot Act” policji wolno było zarekwirować kamerę i przekazać ją antyterrory-

stom. Cohenowi zabrano film i przekazano do Joint Terrorism Task Force i FBI. „Nowojorskie regulacje” to odpowiedź reżysera na tamte wydarzenia. Cohen „pozwala sobie” w nim na sfilmowanie defilady zorganizowanej ku czci astronauty Johna Glenna.

Cohen wciąż traktuje ulicę jako przestrzeń obserwacji i impresyjnej rejestracji zdarzeń.

Próbuje zarazem określić granice, w jakich może się dziś poruszać nowojorski artysta. Polityczny w jego impresyjnej działaniu jest jedynie kontekst NYC Weights and Measures is a small gem that continues Cohen’s cycle of poignant and activist street photography. The Street is an exalted location for him, a place where democracy, such as it is, has a shot at actually occurring. Cohen’s anger at restrictions placed on shooting in New York City, in the wake of the Patriot Act, are tangibly felt in this haunting footage of a ticker tape parade for astronaut John Glenn.

71

HISTORIE INTYMNE INTIMATE STORIES

INTIMATE STORIES

HISTORIE INTYMNE

72

KONIEC 1 PROJEKTU „NEUBACHER”

KONKURS O NAGROD¢ MILLENIUM Millenium Award Competition

The End of the Neubacher ProjecT

Reżyseria / Directed by: Marcus J. Carney Początkowo miał to być zupełnie inny film. „Austriacy cierpią na dziwne schorzenie o nazwie Produkcja / Production: Lukas Stephanik dla Extrafilm GmbH Morbus Austriacus. Jego objawy to niemożność zaakceptowania faktów historycznych oraz pokrywanie zawstydzenia upartym milczeniem” – ironizuje w trakcie peachingu, Marcus J. Car-

Austria/Holandia 2006, 74 min. ney. Poszukuje środków na przyszły film o swej rodzinie. Cel poszukiwań na razie wydaje się prosty, a przedmiot jednowymiarowy. Sposób, w jaki Carney rozmawia z najbliższymi zdradza ro-

Nagrody: snącą irytację. „Jeśli kiedykolwiek poślubisz Amerykanina lub Żyda, własnoręcznie cię zastrzelę” First Steps Award – tak ostrzegał matkę Marcusa jej ojciec, austriacki nazista. Brat matki strzela z przyjemnością do królików. Z perspektywy wygodnego fotela zwierza się reżyserowi ze swoich historycznego

FESTIWALE / FESTIVALS: rewizjonizmu: „Żydów nie mogło zginąć kilka milionów, bo nigdy ich tyle nie było w Europie! „.

Przez osiem lat pracy Carney zebrał 260 godzin nagrań i kilkanaście godzin materiałów arIDFA 2006 chiwalnych sprzed II–giej wojny. Na początku nie spodziewał się, że praca doprowadzi go w miejsce, w którym wiele sądów na temat najbliższych ulegnie przewartościowaniu. Ostatecznie tworzy „epic home movie”, szczególny rodzaj opowieści, w której rodzinne materiały obfitują we wpadki i nieudane wywiady, z biegiem czasu klarując się i nabierając wyraźnego kierunku. Zaangażowanie najbliższej rodziny w rozwój nazizmu, kwestionowane i wypierane przez matkę i babkę, reżyser kontruje fragmentami wiedeńskich parteitagów z udziałem dziadka i kuzynostwa. Milczenie na temat rodzinnej prosperity przeplata fotografiami drogerii, którą babka przejęła po Żydach.

Wychowany przez matkę, Carney długo poszukiwał „pozytywnego męskiego wzorca”.

Po latach rozumie, dlaczego nie potrafił do końca przyswoić modelu świata proponowanego przez stryjów. W przejmującej rozmowie z ojcem odkrywa jednak dalsze elementy rodzinnej układanki. Film o cierpiących na amnezję Austriakach zamienia się w opowieść o odbudowywaniu więzi z matką i tren ku jej pamięci.

THE END OF THE NEUBACHER PROJECT tells the story of filmmaker Marcus J. Carney and his mother’s family. At the outset all characters portrayed seem like mostly healthy, regularly neurotic members of an average family. The filmmaker tries to come to terms with the family’s Nazi past, but step by step he encounters greater entanglements and deeper levels of denial. The main relationship in the film develops between the filmmaker and his mother, who is diagnosed with cancer during principal photography. With its stunning use of family archive stills and 8mm footage, the film may rightly be called an epic home movie. By adding to this private archive material the ample public material about Carney’s forebears in the Viennese city archives, he shows us a shifting world in which the boundaries between private and public dissolve. This quality in the film is truly epic. Deftly handling the montage of a great deal of gut-wrenching imagery, Carney explores the trauma of his own typical Austrian family, a family defined as much by its atavistic love of hunting as it is by its feeling of guilt for the whole nation’s involvement in National Socialism. The broken centre of this family is to be found in its incapacity to mourn. This incapacity to mourn is so pervasive that it kills.

Zakonnica Amwroszia oraz Matuszka, jej przełożona, właśnie przyjechały do zamku Jörgena Laursena Viga w Danii. Ze swego klasztoru w Rosji przywiozły mu ikonę. Starcowi ikona się podoba. Czyni znak krzyża, zachwyca się, jest wyraźnie wzruszony. Ale ikony nie całuje… Nie uznaje jej za świętą. Z pomocą Amwroszii chce w swym zamku założyć prawosławny klasztor, jednak unika podjęcia ostatecznej decyzji i przekazania zamku na własność prawosławnego Kościoła. Przybywają kolejne zakonnice. Pewnego dnia, choć niechętnie, Vig dołącza do organizowanej przez nie procesji. Mijają dni. Zamek coraz bardziej ulega zmianom – odtąd ma służyć świętości, o która Vig zabiegał, ale której konsekwencji nie przewidział. Pokój Viga zakonnice zmieniają w kaplicę. Vig uprzedza je, że jego zgoda jest wyłącznie tymczasowa. Amwroszia wyjaśnia mu, że od chwili, gdy kaplica została poświęcona, może służyć wyłącznie modlitwie. Trzy razy cofa Vig obietnice przekształcenia zamku w klasztor. Ma 86 lat. Całe życie spędził w czystości, skromnie, w rozpadającym się zamku. Nie stać go jednak ani na posłuszeństwo, ani na poświęcenie. Czy zostanie mu przyznana łaska świętości?

Amvrosya, a nun, and Matushka, her superior, have arrived at Jörgen Laursen Vig's castle and he reverently admires the icon they have brought him as a gift from their monastery in Russia. He makes the sign of the cross, he praises the beauty of the artwork, he is sincerely pleased. But he does not kiss the icon. He does not submit to its holiness. He wants to transform his castle into a Russian-Orthodox monastery with Amvrosya's help, but he balks at making the final commitment. Later in the film, when several nuns have moved in, a procession is organized. Reluctantly, he joins in. He sees that the whole castle has been redone and incorporated into the holiness he invited in but whose consequences he had not quite foreseen. They fix up the room he set aside for a chapel prior to their arrival, but now Vig says it has to be a temporary arrangement. No, Amvrosya explains, once the chapel has been consecrated it can no longer be changed. Vig has come a long way toward holiness in the three renunciations of the monastic vow. For 86 years he has lived in chastity, he clearly leads a humble life of poverty in the ramshackle castle. But he cannot submit to obedience; devotion is his trouble.

Reżyseria / Directed by: Pemille Rose Gr_nkj_r Produkcja / Production: Tju – Bang Film Dania 2006, 84 min.

Nagrody / Awards: MFF Dokumentalnych w Amsterdamie 2006 (Nagroda Joris Ivens dla Najlepsze Re˝ysera), FF w Sudance 2007 (Nominacja do Wielkiej Nagrody Jury w kategorii World Cinema – Documentary)

HISTORIE INTYMNE

The Monastery. Mr Vig and Nun

INTIMATE STORIES

O NAGROD¢ MILLENIUM KLASZTOR KONKURS Millenium Award Competition PAN VIG I ZAKONNICA 2

73

INTIMATE STORIES

HISTORIE INTYMNE

74 KONKURS O NAGROD¢ MILLENIUM Millenium Award Competition

Sl–On´CE 3 CZARNE Black Sun

Reżyseria / Directed by: Gary Tarn WIELKA BRYTANIA 2005,75 min.

Nagrody / Awards: MFF w Londynie 2005 (nominacja w kategorii Najlepszy Dokument), Nagroda Griersona), Nominacja do Nagrody BIFA 2005 (w kategorii Najlepszy Dokument), MFF w Rotterdamie 2005, MFF w Miami 2006, Festiwal Filmów Dokumentalnych w Salonikach 2006, Festiwal w Mar Del Plata 2006, DOX, Kopenhaga 2006 (Najlepszy Film)

Jest wiosenny wieczór 1978 roku. Francuski malarz i filmowiec Huques de Montalembert w swoim nowojorskim mieszkaniu zastaje dwóch włamywaczy. Wywiązuje się walka. Jeden z mężczyzn oblewa twarz Huques'a terpentyną. Montalembert traci wzrok.

Do tej chwili Huques de Montalembert osobiście nie znał nikogo, kto nie widzi. Pewnego dnia sam stał się jedną z takich osób. Huques krok po kroku uczy się żyć na nowo – nie polega to jednak na ucieczce od świata. Wprost przeciwnie – bohater filmu widzi coraz więcej. Jego życie nabiera niezwykłej intensywności. Samotnie podróżuje po świecie, swoje wrażenia przelewa na papier. Autor filmu Gary Turn podjął się zadania niezwykłego – pokazania czegoś, czego… nie widać. Z połączenia fascynujących zdjęć oraz narracyjnego komentarza powstało poetyckie, niezwykłe dzieło o niezwykłym życiu. Dokument Turna nie należy do instruktażowych filmów z przesłaniem w rodzaju „jak żyć po wypadku”. To filozoficzne, mądre kino, którego tematem jest poszukiwanie głębi życia, uważne i nacechowane wrażliwością postrzeganie świata. Ograniczenie fizyczne pozwala odczuwać piękno świata jeszcze bardziej intensywnie. Poczuć i zrozumieć więcej. Nie wystarczy bowiem widzieć, by poczuć i zrozumieć.

Jak mówi sam bohater: „Są tacy, co z tego, co widzą, nie rozumieją nic”.

„Film opowiedziany z poruszającą prostotą. Zdjęcia perfekcyjne.

Niezwykle trudny temat subiektywności w postrzeganiu świata. Nowy Jork staje się baśniową krainą, w której przemoc miesza się z pięknem i niezwykłością. Tożsamość, pamięć, wiara, nadzieja – rzadko zdarza się tak odważne poetyckie podjęcie tych tematów”.

Empire Hugues de Montalembert had hardly met a blind person when suddenly, violently, he became one. On a late-spring evening in 1978, the French painter and filmmaker entered his New York apartment and was viciously assaulted by two men looking for money. In the struggle, one of the attackers threw a vial of paint remover in his face: by the morning he was completely blind. Gradually, de Montalembert learned to come to terms with his loss of sight, and discovered a rare ability to create an internal visual world. He eventually started to travel again, alone, documenting his travels in a series of books. Combining de Montalembert's audio narrative with stunning visuals, the film articulates the immediate and longer-term consequences of the attack as de Montalembert reflects on his perceptions of the world. In 'Black Sun' film-maker and composer Gary Tarn constructs a poetic meditation on an extraordinary life without vision.

75

DZWONEK ALARMOWY WAKE UP CALL

WAKE UP CALL

DZWONEK ALARMOWY

76

Zl–OTO 1 CZARNE Black Gold Reżyseria / Directed by: Marc Francis i Nick Francis Każdego dnia na świecie wypijane są średnio dwa miliardy kubków kawy. Jednak w EtioProdukcja / Production: Marc Francis i Nick Francis pii, z której pochodzi większość kawy, uprawiający ją rolnicy żyją na skraju nędzy. Kawa przechodzi przez wielu pośredników, więc jej cena dramatycznie wzrasta. Ceny ustala się

Wielka Brytania/USA 2006, 78 min. w Nowym Jorku i Londynie, a światowy rynek zdominowały wielkie korporacje. Za zebraFESTIWALE / FESTIVALS: Festiwal Filmowy w Londynie, Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Seattle, Festiwal Filmowy Sundance, Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Rio de Janeiro, Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Melbourne

DEBATA NA TEMAT FAIR TRADE PO PROJEKCJI 12 MAJA, GODZ. 18: 00

nie kilograma ziaren Etiopczyk dostaje 23 centy. W zachodnich kawiarniach można z tego zaparzyć 80 filiżanek kawy – warte 230 dolarów…

W filmie przeplatają się zdjęcia amerykańskich ulic i kawiarni z obrazami afrykańskich miejsc pracy. Na jednych ludzie beztrosko konsumują kawę, delektując się jej smakiem, na drugich – pracują za bezcen sortując ziarna i uprawiając prymitywnymi narzędziami ziemię. Wyłania się z tego gorzki obraz globalnej gospodarki. Wysyłanie Afryce pomocy humanitarnej wydaje się łatwiejsze, niż wprowadzenie zmian, które mogłyby zwiększyć jej udział w światowym handlu.

Aby podwyższyć standard życia etiopskich rolników potrzeba bardzo niewiele. Jednak żadna ze światowych organizacji handlowych nie kwapi się z wprowadzeniem w życie idei fair trade. Film opowiada o Etiopczyku Tadesse Meskeli, szefie organizacji skupiającej rolników uprawiających kawę. Poszukuje on nabywców poza korporacjami i sprzedaje towar z pominięciem pośredników, dzięki czemu do etiopskich farmerów może trafić więcej pieniędzy. Znalezienie odpowiednich nabywców to nie wszystko. Wiele zależy bowiem od ostatniego ogniwa handlu – zwykłych konsumentów. Niestety, nasza świadomość problemu jest wciąż niedostateczna.

Multinational coffee companies now rule our shopping malls and supermarkets and dominate the industry worth over $80 billion, making coffee the most valuable trading commodity in the world after oil. But while we continue to pay for our lattes and cappuccinos, the price paid to coffee farmers remains so low that many have been forced to abandon their coffee fields. Nowhere is this paradox more evident than in Ethiopia, the birthplace of coffee. Tadesse Meskela is one man on a mission to save his 74,000 struggling coffee farmers from bankruptcy. As his farmers strive to harvest some of the highest quality coffee beans on the international market, Tadesse travels the world in an attempt to find buyers willing to pay a fair price. Against the backdrop of Tadesse's journey to London and Seattle, the enormous power of the multinational players that dominate the world's coffee trade becomes apparent. New York commodity traders, the international coffee exchanges, and the double dealings of trade ministers at the World Trade Organisation reveal the many challenges Tadesse faces in his quest for a long term solution for his farmers.

77 Manufactured Landscapes

Sfabrykowany krajobraz to zapis pracy artysty – fotografa Edwarda Burtyńskiego. Burtyński jest autorem wielkoformatowych zdjęć, których bohaterami jest wielki przemysł: kamieniołomy, fabryki, kopalnie, składy śmieci, złomowiska. Fotografuje skutki działania człowieka w całej ich potworności. Robi to jednak w sposób „piękny” i „poruszający”, co nadaje głębszy sens pytaniom o etykę lub estetykę. Towarzyszymy Burtyńskiemu w podróży po Chinach, podczas której dokumentuje skutki rewolucji przemysłowej. Niezwykłe zdjęcia długich na kilka kilometrów hal fabrycznych, panorama przemysłowego Szanghaju zapierają dech w piersiach. Zarejestrowany na taśmie 16 mm materiał filmowy stanowi uzupełnienie tego niezwykłego dokumentu. „Sfabrykowany krajobraz” to filmowy esej – rozważania na temat wpływu człowieka na kształt naszej planety, unikający jednak prostych sądów i jednoznacznych odpowiedzi.

„Pewnego dnia uświadomiłem sobie, że dookoła mnie nie zostało nic naturalnego. Zmiany, jakim pod wpływem przemysłu uległa natura – oto, czym się zajmuję”.

Edward Burtynsky Manufactured Landscapes is a feature length documentary on the world and work of renowned artist Edward Burtynsky. Burtynsky makes large-scale photographs of „manu-factured landscapes” – quarries, recycling yards, factories, mines, dams. He photographs civilization’s materials and debris, but in a way people describe as „stunning” or „beautiful”, and so raises all kinds of questions about ethics and aesthetics without trying to easily answer them. The film follows him as he travels through China photographing the evidence and effects of that country’s massive industrial revolution. The Three Gorges Dam, factory floors a kilometr long and the breathtaking scale of Shanghai’s urban renewal are subjects for his lens and our motion picture camera. Shot in Super-16mm film, the documentary extends the narratives of Burtynsky’s photographs, meditating on human impact on the planet without trying to reach simplistic judgements or reductive resolutions. In the process, it shifts our consciousness about the world and the way we live in it.

„It was then I realized that as far as my eye could see, everything had been transformed. There was nothing natural left. Nature transformed through industry is a predominant theme in my work”.

Edward Burtynsky

Reżyseria / Directed by: Jennifer Baichwal ZDJĘCIA: Peter Mettler Produkcja / Production: National Film Board of Canada Kanada 2006, 90 min.

DZWONEK ALARMOWY

SFABRYKOWANY KRAJOBRAZ 2

WAKE UP CALL

KONKURS O NAGROD¢ MILLENIUM Millenium Award Competition

WAKE UP CALL

DZWONEK ALARMOWY

78

POZA KONTROLa˛ 3 zLife˚YCIE Running Out of Control Reżyseria / Directed by: Bertram Verhaag, Gabriele Kröber W latach osiemdziesiątych naukowcy zachłysnęli się możliwościami, jakie stanęły przed inProdukcja / Production: DENKmal Film żynierią genetyczną. Wreszcie nauka miała dawała szansę na przejęcie kontroli nad żywymi i Hainisch Film/Michel Morales, Bertram Verhaag organizmami. Rozpoczęto badania, mieszanie genów roślin i zwierząt. Dwadzieścia lat później dwójka dziennikarzy odbywa podróż w poszukiwaniu skutków tych badań. Zebrane

Niemcy 2004,95 min. przez nich materiały robią druzgoczące wrażenie. Operowanie genami roślin i zwierząt Nagrody / Awards: Nagroda IDA (Mi´dzynarodowego Stowarzyszenia Dokumentalistów) – Nominacja w 2004, 6 FICA, Mi´dzynarodowy Festiwal Ochrony Ârodowiska (Int'l Environmental Festival) w Goias – Pierwsza Nagroda The Carmo Bernardes Trophy, 21 Mi´dzynarodowy Festiwal Ökomedia w Freiburgu – Nagroda Golden Lynx

na wielką skalę przyniosło do tej pory gorzkie owoce. Wskutek korzystania z nasion genetycznie modyfikowanej bawełny indyjscy rolnicy znaleźli się na skraju bankructwa. Zostali postawieni przed wyborem: sprzedaż ziem lub samobójstwo. W Kanadzie nasiona genetycznie modyfikowanego rzepaku od dawna zatruwają jego uprawę organiczną. Dziś czysta ekologicznie uprawa rzepaku jest tam już niemożliwa. Tymczasem skutków spożycia „nowej” żywności nikt jeszcze dobrze nie sprawdził. Rząd Islandii odsprzedał prywatnej firmie farmaceutycznej informację o genach swoich obywateli. Badania już niebawem pomogą w „sprawniejszej” pracy przemysłu farmaceutycznego i firm ubezpieczeniowych. Nieprawdopodobne wydają się działania zmierzające do opatentowania ludzkich genów, które badacze mieszają z genami zwierzęcymi np. po to, aby podwoić wagę zmutowanych pstrągów. Film zmusza do zastanowienia się nad rozmiarami manipulacji, jakiej poddawani są nabywcy transgenicznej żywności i potencjalni klienci klinik handlujących genami. Pojawia się pytanie, czy genetyczne modelowanie naszego potomstwa będzie triumfem inżynierii genetycznej i szansą dla ludzkości, czy też stanie się źródłem wielkiej katastrofy. „Życie wymyka się spod kontroli” to filmowy alarm. Pokazuje krótkowzrocznie myślące rządy, korporacje handlujące zawartością DNA i ludzi próbujących zapobiec skutkom ich działań. Specjaliści z Indii, Skandynawii i Ameryki prowadzą badania nad ubocznymi skutkami spożywania żywności transgenicznej. W odpowiedzi na rosnącą sprzedaż mutowanych nasion tworzą banki organicznego ryżu i zbóż.

Life has always been uncontrollable but the manipulation of human genes is a serious attempt at controlling it, the consequences of which can be that life goes out of control. This is a paradox that is at the centre of this film. Filmmakers have sense of certainty, placed the problems, dangers and deadly risks connected with the manipulation of life’s cornerstone, genes, under a critical magnifying glass: Monsanto’s contamination of Canadian ecological crops, the so-called vampire project where blood, hair and spit from 700 endangered ethnic tribes is used to make patentable, new medicines, designer babies, salmon, which have to be sterilized due to their effect on sea life. Film touches nearly all aspects of GMO problem.

79

NA GRANICY GATUNKÓW ON THE BOUNDARY OF GENRE

ON THE BOUNDARY OF GENRE

NA GRANICY GATUNKÓW

80

1 DUCHY Ghosts Reżyseria / Directed by: Nick Broomfield OBSADA / Cast: Al Qin Lin, Zhan Yu, Zhe Wei, Man Qin Wei, Yong Aing Zhai, Devi Zhu, Shaun Gallagher Produkcja / Production: Lafayete Films/ Nick Broomfield, Jez Lewis Wielka Brytania/Chiny 2006, 95 min.

FESTIWALE (SELEKCJA): Sundance 2006, Festiwal Filmowy w Londynie 2006, Festiwal Filmowy w San Sebastian 2006

Nielegalnym imigrantom z Chin droga do Wielkiej Brytanii zajmuje około sześciu miesięcy. Podróżują autokarem, pieszo, tirem, promem, ukryci w skrzyniach. Na tym nie kończy się ich gehenna. Film Nicka Broomfielda opowiada o Ai Qin, młodej Chince, która, chcąc zmienić swoje życie, decyduje się na podróż. Tak jak wielu innych nielegalnych podróżników zadłuża się na 25 tysięcy dolarów u chińskiej mafii. Po przybyciu do Anglii okazuje się, że rzeczywistość daleko odbiega od oczekiwań. W miejsce komitetu powitalnego pojawiają się gangsterzy. Ai Qin trafia pod „opiekę” jednego z nich. Zamieszkuje z grupą kilkunastu imigrantów, tak jak ona zadłużonych i walczących o każdą pracę. Z lewym zezwoleniem Ai Qin przepracuje kilka miesięcy, w fabrykach dostarczających tanią żywność do brytyjskich supermarketów. Desperackie poszukiwanie lepszego zajęcia i konieczność spłacenia długu zaciągniętego u mafii zmusza grupę do zbierania małż w zatoce Morecambe. Przeganiani przez miejscowych zbieraczy zmuszeni są pracować nocą lub o świcie. Tak dochodzi do tragedii. Robotników zaskoczył przypływ i 23 z nich utonęło.

Nick Broomfield zrezygnował z dotychczasowej roli dokumentalisty, aby do końca opowiedzieć historię, która wydarzyła się na angielskim wybrzeżu w 2004 roku. Choć historia jest opowiedziana w sposób fabularny, rękę dokumentalisty czuć na każdym kroku. Broomfield bardziej rejestruje niż reżyseruje, codzienne czynności bohaterów: pracę na kilka zmian, krótki sen i narastające zmęczenie. Role imigrantów reżyser powierzył amatorom, byłym nielegalnym imigrantom z Chin. Wnoszą oni do filmu energię i autentyzm własnych doświadczeń. Mimo że reżyser odkrywa przed widzem karty na początku filmu, napięcie potrafi utrzymać do samego końca. Problem w tym, że historia nie ma końca. Rodziny zaginionych wciąż spłacają długi swoich bliskich This is film based on a true story. It is disturbing portrayal of a secret world that is all around us. Ai Qin, a young Chinese girl from Fujian borrows $25,000 to pay the Snakehead gang to smuggle her into the UK so she can support her son and family back in China. Once in the UK she becomes another one of three million migrant workers that are the bedrock of its food supply chain, construction and hospitality industries. She lives with fifteen other Chinese in a two-bedroom suburban house. With an illegally forged work permit, she works in factories preparing food for British supermarkets. In their search for better paying jobs to repay their debts they end up cockling in Morecambe Bay at night. On February 5th 2004 twenty three Chinese drowned in Morecambe, their families in China are still paying off their debts. Ai Qin and the other principal characters are played by Chinese former illegal immigrants who have drawn on their life experiences to give passionate and authentic performances. The director, Nick Broomfield, has stepped out of his documentarian role, to create a grippingly compelling film that will change your views on the entire migrant population and leave you wondering about slavery in the 21st century.

81

Film, jak wiele innych. „Zbliżenie” Abbasa Kiarastamiego zaczyna się w samochodzie. Długa rozmowa pomiędzy pasażerem i kierowcą wprowadza widzów w środek wydarzeń. Pewien mężczyzna podał się za znanego w Iranie reżysera Mohsena Makhmalbafa. Auto wiezie do teherańskiej rodziny dziennikarza złaknionego tematu (jak sam mówi „na miarę Oriany Fallacci”) i policjantów. Dziennikarz wraz z gospodarzem wzywa policję i oszust zostaje aresztowany… Utwór ten, mimo, że kwalifikowany jako fabularny, jest w większym stopniu rekonstrukcją wydarzeń, swoistą, terapeutyczną wizją lokalną przeprowadzoną przez uczestników zdarzeń, jakie miały miejsce w Teheranie w 1990 roku. Fabularyzowana wizja lokalna została połączona z dokumentalnym zapisem procesu sądowego, podczas którego dowiadujemy się, czym kierował się fałszywy Moshem Makhmalbaf. Napięcie zapisane w trakcie rozprawy pokazuje przedziwną osobowość oszusta Hossaina Sabziana. Film potwierdza wielkie wyczucie Kiarastamiego, dzięki któremu rozprawa sądowa staje się integralną częścią niezwykle wciągającej opowieści. Dlaczego reżysera zainteresował przypadek Sabziana? Przecież teherański sędzia odradzał realizację nagrania tłumacząc, że sądy mają wiele ciekawszych spraw, z cięższymi przestępstwami. Dzięki rozprawie, a później za sprawą Kiarastamiego Ali Sabzian ma okazję do udowodnienia swej aktorskiej wyobraźni. Nawet jeśli nie do końca chcemy uwierzyć, kiedy w trakcie rozprawy stara się usprawiedliwić miłością, Kiarastami potrafi pokazać drugie dno tej pozornie nieciekawej historii powstałej – jak mówił Sabzian – z jego „pasji dla kina i sztuki”.

Abbas Kiarostami, the internationally-renowned director of A Taste of Cherry, creates a fascinating blend of documentary and fiction in Close-Up. All the actors in the film play themselves, and all the scenes are recreations of actual events, except for a few that unfold „live”.

It's difficult to distinguish between what's real from what's written. The line between cinema and life is erased, not just for the audience but for the characters/people in the film as well.

The story is about a shiftless printer's assistant, Hossain Sabzian, who is also a film lover and huge fan of popular Iranian director Mohsen Makhmalbaf (director of Gabbeh and The Cyclist). Sabzian is riding the bus one day reading a copy of the novel The Cyclist when he meets Mrs. Ahankhah, a fan of the film. Sabzian tells her that he is Makhmalbaf, the author of the book and film. She's a bit surprised that a famous director is riding public transportation, but Sabzian explains that this is how he finds his subjects for film and that art must spring from life. Posing as Makhmalbaf, Sabzian visits the Ahankhah family several times over the next couple of weeks. He flatters them by saying he wants to use their house for his next film and their sons as his actors. He even obtains a substantial amount of money from them, ostensibly to prepare for the film. Mr. Ahankhah has his suspicions though, especially when a magazine photo shows a younger darker-haired Makhmalbaf. He invites an ambitious journalist friend (Hossain Farazmand) over, who confirms that Sabzian is indeed an impostor. The police come to arrest Sabzian, while Farazmand takes several pictures for his upcoming article: „Bogus Makhmalbaf Arrested”. Kiarostami intersperses these scenes throughout the film, which does not progress chronologically. They are re-enactments, and they are the only re-enactments in the film. The rest of the film is documentary (or what passes for documentary when the subjects know a camera is on them). Kiarostami obtains permission from the court to film the trial (Sabzian is being tried for fraud) and records the testimony of the Ahankhah's yougest son Merhdad and Hossain Sabzian.

Reżyseria / Directed by: Abbas Kiarostami obsada / Cast: Mohsen Makhmalbaf, Abolfazl Ahankhah, Mehrdad Ahankhah, Monoochehr Ahankhah, Mahrokh Ahankhah, Hossain Farazmand, Hossain Sabzian Produkcja / Production: Ali Reza Zarrin Iran 1990, 97 min.

NA GRANICY GATUNKÓW

Close Up

ON THE BOUNDARY OF GENRE

ZBLIz˚ENIE 2

ON THE BOUNDARY OF GENRE

NA GRANICY GATUNKÓW

82

NIEDOTKNIe˛TY 3 PRZEZ ZACHÓD Un Homme sans Occident

Reżyseria / Directed by: Raymond Depardon „Niedotknięty przez Zachód” to opowieść z życia afrykańskich myśliwych – nacji, która stopProdukcja / Production: Claudine Nougaret, niowo ulega bezlitosnej zagładzie. Akcja filmu, którego scenariusz powstał na podstawie poPalmeraire et Desert wieści Diego Brosseta, rozgrywa się na początku XX. wieku. Jego bohater to młody myśliwy, jeden z ostatnich przedstawicieli zamieszkujących afrykańskie pustynie plemienia koczowni-

Francja 2002, 100 min. ków. O swoich filmach Depardon mówił: „Uwielbiam filmować czas. W szczególności czas „pusty”, kiedy na pozór nic się nie dzieje. W takich momentach najbardziej jestem sobą. Przeciągam ujęcie w nieskończoność. Na co wtedy czekam? Sam nie wiem. Na jakąś emocję”. Taki jest styl dokumentów Depardona: długie, przeciągające się, statyczne ujęcia. Komentarz zza kadru, czytany zawsze przez samego reżysera, matowym, ściszonym głosem, rzeczowo, bez jakiejkolwiek emfazy. Depardon szuka ascetycznych pejzaży, fotografowanych w czerni i bieli.

„Depardon zafascynowany jest odkrytą przez siebie książką „Sahara”, którą ponad sto lat temu napisał Diego Brosset, wówczas – oficer armii kolonialnej. Ów pisarz sprzed stulecia zrekonstruował wyobrażoną przez siebie postać „obcego”, „wroga”- arabskiego koczownika Alify, którego całe życie nieskażone było jakimkolwiek kontaktem z cywilizacją zachodnią. Depardon nakręcił film będący odtworzeniem całego życia Alify, zauważywszy przy tym, że przez minione sto lat w życiu ludzi takich jak on – nic się nie zmieniło. Dlatego we wszystkich rolach obsadził współczesnych nomadów. Dystans lat wyczuwany jest jedynie w jego komentarzu z offu”.

Tadeusz Lubelski, Kino Loosely adapted from Diego Brosset’s novel, the film tells the life story of one of the last three men living in the Sahara at the beginning of the 20th century. Adopted by hunters, this man of the desert becomes guide as famous as he is feared who will do his utmost to escape colonization.

83

Młody mężczyzna zabija kochankę i ucieka z domu. Tak zaczyna się jego podróż przez kontynent: z południa Chin na mroźną północ kraju, w kierunku Mohe, niewielkiego miasteczka znajdującego się na granicy z Rosją. Przygody uciekiniera są opowieścią tworzoną przez scenarzystę z Pekinu. To on jest prawdziwym bohaterem paradokumentu chińskiej reżyserki Xiaolu Guo. Sens życia odnajduje dopiero poprzez gmatwanie życia własnych bohaterów, dlatego podróż uciekiniera nie należy do łatwych.

Film Xiaolu Guo jest niejednorodny formalnie. To połączenie dokumentalnej obserwacji z historią fabularną. Walorów dokumentalnych jest w filmie wiele. Bohater to reprezentant znanej reżyserce branży telewizyjnej. To chyba pierwszy paradokumentalny portret chińskiego przemysłu rozrywkowego na naszych ekranach. Jego przedstawiciele wydają się najbardziej zrozumiałymi dla europejskiego widza postaciami. Bohater powiela zachodnie wyobrażenia na temat współczesnego artysty: pali, pije, pracuje w izolacji od świata i psychicznym oddaleniu od rzeczywistości. Dopiero owoce jego pracy zaskakują swą na wskroś azjatycką poetyką.

Podróż przez dzisiejsze Chiny pokazuje jak łatwo tu o anonimowość. W 15–milionowym Pekinie 1/3 mieszkańców to przyjezdni robotnicy a brać studencka liczy sobie – bagatela – 700 tysięcy osób. Bohaterowie obu opowieści zdają się pragnąć tego samego – odnalezienia siebie i miejsca, w którym coś będą znaczyć. Tak trafiają do Mohe, zabitej dziury, której mieszkańcy cierpliwie czekają na nadejście słońca podczas długich zimowych nocy, łowią ryby i cieszą się życiem tak, jak potrafią.

A young man in southern China has killed his lover. He starts a lonely escape across the whole country towards his land of wonder, a snowy village at the northern border. Sitting at his desk in Beijing, a scriptwriter is writing that man’s story. It is through his characters that his life gains its weight, meaning and freedom. His imagination blurs the boundaries between reality and fiction. The snowy village lies on the quiet border between China and Russia. Old villagers fish under the ice, school children study English text about America.

They endure the long winter nights waiting for the sun to come back. When the scriptwriter arrives in that mysterious village, he meets his own fictional character, lying on the frozen river at the border, covered in snow. Two men contemplate the icy landscape. One wants to cross the border to see the other side of the world. The other longs to head back to his hometown, which he left so many years ago.

Reżyseria / Directed by: Xiaolu Guo Produkcja / Production: Xiaolu Guo, Iris Maor Chiny/Wielka Brytania 2006, 83 min.

FESTIWALE / FESTIVALS: Sundance Festiwal 2007, Rotterdam FF 2007

NA GRANICY GATUNKÓW

How Is Your Fish Today?

ON THE BOUNDARY OF GENRE

JAK DZIs´ RYBKA BIERZE? 4

85

NA SKRÓTY SHORTCUTS

SHORTCUTS

NA SKRÓTY

86

CYWILNY 1 STAN Grażdanskoje sostojanie / Civil Status Reżyseria / Directed by: Alina Rudnicka Film młodej rosyjskiej dokumentalistki Aliny Rudnickiej twórczo nawiązuje do najlepProdukcja / Production: St. Petersburg Documentary szych tradycji gatunku lat 60. i 70. i chyba nie przypadkiem ten czarno–obiały obraz od raFilm Studio zu przywołuje na myśl „Refren” Kieślowskiego. Jednak charakterystyczna sytuacja urzędu Rosja 2005, 29 min.

Nagrody / Awards: Pierwsza Nagroda Jury Mi´dzynarodowego oraz nagroda specjalna Jury Ekumenicznego na Mi´dzynarodowym Festiwalu Filmów Krótkometra˝owych w Oberhausen 2006 Nagroda Specjalna na Norweskim Festiwalu Filmów Krótkometra˝owych 2006 Pierwsza Nagroda w kategorii filmów dokumentalnych na Documentamadrid 2006 Nagroda na Mi´dzynarodowym Festiwalu Filmowym Curtacinema w Rio de Janeiro 2006

i biurokracji stanowi dla reżyserki tylko punkt wyjścia.

Pałac Ślubów w Sankt Petersburgu. Urząd, w którym rejestruje się nie tylko małżeństwa, ale i rozwody, narodziny oraz zgony. Najważniejsze chwile życia człowieka zamknięte w rubrykach i cyfrach, gromadzone w katalogach. Obserwujemy kolejnych petentów, ale też budzące sympatię urzędniczki, w typowych dla takiego miejsca sytuacjach, czasem zabawnych, czasem wzruszających, obserwujemy kłótnię, ale też próby nawiązania bliższej znajomości.

To, że bohaterowie trafiają do urzędu w węzłowych momentach swojego życia sprzyja pokazywaniu prawdy o człowieku. Rudnicka nie kryje sympatii dla bohaterów, pokazuje ich twarze w zbliżeniach, tak, że stają się bliscy także nam, ale kiedy trzeba – i to kolejny punkt styczny z metodą Kieślowskiego – wycofuje kamerę, nie pokazuje łez. Takie spojrzenie sprawia, że kiedy w jednej z ostatnich scen widzimy regały akt poklasyfikowanych wedle „przypadków” – narodziny, śluby, rozwody, zgony – i roczników, nie mamy poczucia bezduszności systemu, raczej świadomość, że każda karta opasłych tomów to niezwykła historia konkretnego człowieka, niepowtarzalna jak twarz każdego z bohaterów filmu.

Since bio-political authorities have access to the life of the individual, a citizen's status can be read off forms and documents. Ticking some boxes, entering dates, signing, stamping, and registration is complete – complete is the human being as a dataset.

Especially most emotional moments in life are very quickly transferred into tables of figures. Happiness of marriage and love, sadness of death and mourning. The young Russian woman Alina Rudnitskaya lives up to the Petersburg studio of documentary film with its long-standing tradition. Her protagonists resemble the classical look of the 60's so well, that it seems time has stood still for 40 years. Luckily, the only thing missing is the off-voice commentary. In high-contrast black and white and very precise shots unfolds the big and yet small world of the Citizen Advise Bureau. Psychological torture on both sides (the visitor's and the employee's) and an emotional spectrum ranging from phlegmatic calmness and pragmatic placidity to serious desperation and pure hysteria. People cry and scream, argue and reconcile in front of the civil servants – and if nothing helps they just fall in love with them. „What, you want the know the name of the person who is dealing with your divorce?” Nadja, just like hope in Russian.

87

Do współpracy przy realizacji filmu „Mój ojciec ma sto lat” Isabella Rossellini zaprosiła twórcę kina awangardowego – Guy'a Maddina. Film powstał w hołdzie dla życia i pracy reżysera Roberta Rossellini, ojca aktorki. Isabella Rossellini sama napisała scenariusz oraz wystąpiła w filmie. W ten sposób uczciła setną rocznicę urodzin ojca. Rossellini wciela się w szereg postaci, z którymi zetknął się jej ojciec. Są wśród nich: matka aktorki Ingrid Bergman, David O. Selznick, Federico Fellini, Alfred Hitchcock i Charlie Chaplin. Oglądamy ich jako bohaterów wielu anegdot z życia reżysera, anegdot czasem zabawnych, czasem zaskakujących. Powstał film z wykorzystaniem nowoczesnych technik filmowych, wielu możliwości, jakie daje montaż.

Robertowi Rossellini nie udało się ocalić świata. Ale być może udało mu się ocalić kino.

„Setne urodziny mojego ojca to niezwykła chwila. Chciałam powiedzieć coś więcej, niż zazwyczaj mówi się przy takich okazjach”.

Isabella Rosselini In a stunning collaboration between Isabella Rossellini and avant-garde filmmaker Guy Maddin, Rossellini celebrates the life and work of her father, director Roberto Rossellini by writing and starring in a tribute to him on the 100th anniversary of his birth. With daring revelations and humourous anecdotes, she assumes the roles of her her mother, Ingrid Bergman, and motion picture icons David O. Selznick, Federico Fellini, Alfred Hitchcock, and Charlie Chaplin. Throughout, her performance is illuminated by Maddin’s innovative cinematographic strategies. Roberto failed to save the world with cinema, as he hoped. But he may have saved cinema for the world.

Reżyseria / Directed by: Guy Maddin scenariusz: Isabella Rossellini Produkcja / Production: Spanky Productions Kanada 2005, 16 min.

NA SKRÓTY

My Father is 100 Years Old

SHORTCUTS

MÓJ TATA MA 100 LAT 2

SHORTCUTS

NA SKRÓTY

88

3 JAPTIK-HASSE yAPTIK-HASSE Japtik – Hasse to jeden z najmłodszych członków rodziny Yaptik. To również jej dobry Reżyseria / Directed by: Edgar Bartenev Produkcja / Production: St. Petersburg Documentary Film duch. Przysługuje mu nawet przywilej podróży na świętych saniach. Jest już sierpień i pleStudio mię Nieńców opuszcza obóz w tundrze, na Półwyspie Jamalskim. Przed nimi długa droga…

Reżyser filmu z niezwykłym ciepłem odnosi się do bohaterów swego filmu. Obserwujemy

Rosja 2006, 29 min. codzienne życie nomadów, na które składają się: zabawy dzieci, posiłki, sceny polowania i odpoczynku. Dynamiczna muzyka, intrygujące i dowcipne śródtytuły oraz niezwykłe zdjęcia

Nagrody / Awards: sprawiają, że opowieść o życiu syberyjskich nomadów wciąga i fascynuje. Reżyser sięga do traDOK Leipzig 2006 (Nagroda Golden Dove w kategorii Najlepszy dycji dokumentu etnologicznego, odświeża jednak gatunek i tworzy dzieło nowatorskie.

Dokument Krótkometra˝owy), DocPoint Helsinki 2007, ZagrebDox 2007, DocAviv Tel Aviv 2007 Yaptik – Hasse is one of the younger members of the very large Yaptik family. He is also their good spirit and therefore privileged to ride on a holy slide. As it is the end of August the Nenets people commence their journey. Their camp was in Tundra, on the Yamal Peninsula. Film maker Edgar Bartenev chooses three different means to tell the story of the breathtaking everyday life of these Siberian nomads: Music (relatively aggressive, structuring the rhythm of perception), inter-titles (fairy-tale-like and funny), and last but not least a camera. The result is one of the most exciting forms to reanimate the ethnographic genre in an alienated way!

L–ÓDZ´ OD S´WITU DO NOCY ŁÓDŹ FROM DUSK TIL NIGHT LEKCJA JE˛ZYKA POLSKIEGO Reżyseria: Matylda Kawka, zdjęcia Ita Zbroniec Zajt, czas: 4:30

„¸ódê od Êwitu do nocy” to wspólny projekt studentów II roku Wydzia u Re˝yserii Paƒstwowej Wy˝szej Szko y Filmowej Telewizyjnej i Teatralnej w ¸odzi, realizowany od stycznia do marca 2007 roku. To godzinna opowieÊç o mieÊcie i jego Łódź może się pochwalić największym w Polsce centrum nauki języka polskiego dla obcokramieszkaƒcach, sk adajàca si´ z 13 kilkuminutowych etiud. jowców.PouzyskaniucertyfikaturozjeżdżająsięonipocałejPolsce,abystudiowaćipracować.Czy Premiera filmu odby a si´ na festiwalu „¸odzià po WiÊle”. podczasjednegowykładumamyszansęzaobserwowaćjakodnajdująsięw„fabrycznymmieście”?

POGOTOWIE Reżyseria: Dominika D ugok´cka, zdjęcia: Malte Rosenfeld, czas: 6:00 Łódzkie Centrum Powiadamiania. Setki telefonów dziennie, każdy dramatycznym, każdy wyjątkowy. Obserwujemy tych, którzy decydują czy wysłać karetkę. Ich reakcje, opanowanie, kompetencję, ale i zmęczenie i irytację. I słyszymy łodzian, którzy dzwonią prosząc o pomoc.

KURS Reżyseria: Marta Âwiderska, zdjęcia: Ita Zbroniec Zajt, czas: 4:11 12parprzygotowujesiędoślubu.Dwarazywtygodniuspędzajągodzinęnanaukachprzedmałżeńskich. Muszą sobie powiedzieć, co w sobie lubią, a czego nie, co im się podoba, a co wręcz przeciwnie.Dlaniektórychtopierwszetakierozmowyzpartnerem.Zadwa,trzymiesiącewezmąślub.

HEART BREAKERS Reżyseria: Dara van Dusen, zdjęcia: Kate Mc Cullough, czas: 6:50 Marynarz, lekarz i policjant w nocnym klubie. Zaskakujący zestaw? To show łódzkiej wersji Chip n' Dales. Ostatnie chwile przed występem, trzeba powtórzyć układ taneczny, nasmarować się oliwką, zapalić pochodnie. Słychać piski kobiet. Heart Breakers mogą wyjść na scenę.

89

„Na działce” to portret głuchoniemej rodziny, spędzającej czas na łonie natury. Sceny wykonane dzięki niemej stylistyce przypominają niemal slapstickową komedię. Film ukazuje zmagania bohaterów z oporną powszedniością, nie przekraczając przy tym ani na chwilę granicy szacunku wobec obiektu obserwacji. Bohaterowie filmu przebywając na łonie przyrody robią wszystko poza odpoczywaniem. Ich nadaktywność sprawia, że gotowi są robić wszystko: montować rynnę, naprawiać stary odkurzacz, drażnić psa melodyjkami z komórki, zajmować się funkcjonowaniem zamknięcia od bagażnika fiata. W zasadzie ciągle coś psują i naprawiają (bez specjalnych efektów). Równocześnie widzimy ludzi naprawdę szczęśliwych, kochających się i zadowolonych. Wakacje na działce to ostatnie wielkie wyzwanie dla naszej cywilizacji.

Reżyseria / Directed by: Thierry Paladino Produkcja / Production: Mistrzowska Szko a Re˝yserii Filmowej Andrzeja Wajdy Polska 2006, 26 min.

Nagrody: Z ote Grono podczas 36 Lubuskiego Lata Filmowego za zestaw filmów dokumentalnych Zespo u Filmowego Paladino

This was/is holiday in the East: While the wife carries out precision work in in white overcoat operating a machine at work, the deaf husband pushes a sack barrow. But at the Datcha he is the one in command. The Datcha is held together by more or less firmly fixed cardboard and tin pieces, only prevented from collapsing due to persistent efforts and sacrifies made by father and son. The car needs to be moved too – a task that requires the cumulated knowledge of the DIY man. Concentrated work, only to be topped by the professional repairing works of an undefined device, that later turns out to be a vacuum cleaner. Later follow eaves, television, radio, fridge, smoke – furnance and the car- over and over again the car. A hilday at the Datcha is the last big challenge for our civilisation. This calm observation with slapstick- elements shows how the East could survive for such a lond time – what seems a miracle at the same time.

PRZY RZECE 5 By the River

Świt. Chaszcze. Sylwetki pracujących. Dźwięk ścinanych gałęzi, miarowy rytm pracy. Powoli odsłania się Warszawa po drugiej stronie rzeki. Robotnicy regulują brzeg Wisły. Poetyckie zdjęcia, montaż i efekty dźwiękowe nawiązują do polskiej klasyki dokumentu

Reżyseria / Directed by: Magdalena Kowalczyk Produkcja / Production: Mistrzowska Szko a Re˝yserii Filmowej Andrzeja Wajdy

Dawn. The black figures appearing in the brushwood. They seem to be working. The sound of cracking branches, after a while we notice the movement of hatchets.

Warsaw on the other side of the Vistula river unfolds itself. In Warsaw, the city of dynamic growth and development, could modernity be still confronted with life resembling these from the 19th century? The contemporary metropolis but inscrutable thickets and brushwood in the middle of it? Sky scrapers but some meters farther people who never have used a lift? Still, there is a part of wild and unregulated bank of Vistula river, one may find the relicts of 19th century life…

POLSKA 2006, 12 min.

NA SKRÓTY

At the Datcha

SHORTCUTS

NA DZIAl–CE 4

SHORTCUTS

NA SKRÓTY

90

UKAI 6 UKU UKU UKAI Reżyseria / Directed by: Audrius Stonys „Zrób głęboki wdech… a potem wydech” – mówi łagodny kobiecy głos. Ten łagodny, teProdukcja / Production: Arunas Stoskus dla Studija 2 rapeutycznie brzmiący głos towarzyszy wielu scenom filmu Auduriusa Stonysa. Słyszymy go w czasie, gdy młoda dziewczyna nakłada makijaż na twarz starej kobiety, gdy obser-

Litwa 2006, 30 min. wacja przenosi się na twarz leciwego maratończyka, kiedy siwa staruszka wyleguje się w łóżku i podczas zajęć z pływackich dla emerytów i aerobikowi. „Otwórz się na to co

FESTIWALE / FESTIVALS: dzieje się z twoim ciałem” – słyszymy dalej.

W „Uku Ukai” wszystko ma szczególne piękno, ukazane z niemal nieznośną klarownoMi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Amsterdamie – IDFA 2006, Mi´dzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie – Berlinale 2007 ścią. Starannie dobrane kadry skupiają się na różnych fragmentach obserwowanego świata:

na twarzy maratończyka, zniekształconych przez czas stopach emerytki, nenufarach wypełniających cały ekran i pomarszczonej ludzkiej skórze. Utwór Stonysa to filmowy poemat, w którym obrazy rymują się ze sobą w rytm spokojnego głosu terapeutki. Poemat o starości, ludzkim ciele i ruchu, w jakim stale znajduje się człowiek. Jest w nim miejsce na cierpienie spowodowane przemijaniem i radość nieświadomości.

Take a deep breath in… and out,” a soothing female voice says. We see a young woman putting makeup on an old woman's face, a marathon man running, an old woman lying in bed, recreational swimmers, a sewing machine stitching away, a group of elderly people doing gymnastics, a dog running along the soft shoulder, his tongue dangling, and people lying on top of each other on a stretch of grass, laughing with forced laughs. „Beware of your physical body”, the voice says. „Become aware of the sensations in your body.” Uku Ukai is a meditative film poem full of rhyming images about movement, old age and the human body. From up close, the camera explores the naked physical landscape. By means of conclusion the voice says, „Now you're in harmony with your thoughts.”

„The world is not an idea as asserted by philosophers who have dedicated their entire lives to the exploration of ideas. First and foremost the world is passion. But passion is associated with sadness.

Sadness does not only arise from death which makes us face the Eternity, but also from life which causes us to confront the Time”.

Nikolaj Berdiajev

91

RESTROSPEKTYWA WERNERA HERZOGA WERNER HERZOG RETROSPECTIVE

PODRÓz˚ Z HERZOGIEM

92 Gdybym miał wybrać z wszystkich dokumentów Wernera Herzoga jedną wymowną scenę, mówiącą o jego sztuce i światopoglądzie, byłaby to scena z filmu „Dzwony z głębi” („The Bells from the Deep” 1993).

Niepozorny człowiek w bereciku, poruszając sznurami, gra jak wirtuoz na cerkiewnych dzwonach. Ten sierota o niewiadomym pochodzeniu mówi: „Byłem kabiniarzem w kinie, wyświetlałem filmy. Teraz uderzam w dzwony, żeby nieść ludziom radość”. To, co robi, wygląda jak ekstatyczny taniec lub religijny rytuał.

Konfabulując własny życiorys, przybierając nazwisko Herzog (Książę), twórca „Stroszka” wykreował się na postać podobną do bohaterów swoich fabuł i dokumentów. Sierota z zapadłej bawarskiej wioski, o chorwackim nazwisku Stipetić, nieznający ojca, od najwcześniejszych lat podróżuje po świecie, zarabiając na realizację swoich filmów. Nie filmy są jednak najważniejsze, tylko stojące za nimi przeżycie – „ekstatyczna prawda”.

Swoim najważniejszym, choć niezrealizowanym filmem nazywa Herzog samotną pieszą pielgrzymkę w 1974 roku z Monachium do Paryża na intencję uzdrowienia zaprzyjaźnionej historyczki kina Lotty Eisner (jej głos słyszymy w „Fata Morganie”). Herzog szedł poboczami szos. Nocował w oberżach, stodołach, opuszczonych domach. W dzienniku podróży, wydanym jako „Droga po lodzie”, rejestrował wszystko, co widział, okiem przybysza z obcej planety. W centrum Europy odnajdywał tę samą pustkę, którą widział na Saharze, gdy kręcił „Fata Morganę”, zderzając ze sobą obrazy świata w rozsypce z mitem stworzenia z księgi Majów „Popol vuh”. Świat u Herzoga, jak w gnostyckich mitach, jest niedoskonałym wariantem stworzenia. To próbna wersja, skazana na zagładę, ale odtwarzana wciąż na nowo. Kto nad nią pracuje? Jacy bogowie? Herzog w rolach tych bogów, niszczących i stwarzających, ukazuje ludzi – jak w filmie „Lekcje ciemności” (Lessons of Darkness 1992), gdzie pejzaż zbombardowanych pól naftowych w Kuwejcie przypomina „Triumf śmierci” Breughla. Gaszący płomienie strażacy wyglądają w swoich kombinezonach jak przybysze z kosmosu.

Herzoga fascynują obrazy katastrof.

W swoim pierwszym filmie „Herkules”, który nakręcił jako 19-latek, obrazy kulturystów prężących mięśnie są zmontowane z obrazami katastrof, wojen, huraganów, trzęsień ziemi, wysypisk śmieci – potęgi zniszczenia. Pojedynek nie jest rozstrzygnięty. Wielkie śmietnisko świata byłoby kolejną pracą Herkulesa?

Herzog nie wydaje się krytykiem cywiliza-

cji. Nieraz zresztą obrywał za to od swoich rówieśników, uczestników rewolty 1968. Herzog wydawał im się romantycznym reakcjonistą, głoszącym kult siły. Dziś widać, że jego katastrofizm uprzedza nasze globalne lęki. Jednak w tych katastroficznych wizjach tli się jakaś nadzieja. Herzog pozwala nam oswoić się z katastrofą. Idąc tropem starych wierzeń i własnych doświadczeń, widzi w niej regułę naszego świata. Pierwsza wielka katastrofa, jaką widział – zrujnowane Niemcy po wojnie – powraca w filmie „Mały Dieter chciałby latać” („Little Dieter needs to fly” 1997), ale – paradoksalnie – obraca się w pragnienie mocy i lotu.

Herzog nieustannie zmienia perspektywę. Jest jak dziecko, które obraca w rękach lornetkę, patrząc na świat to z jednego, to z drugiego końca. Na przemian powiększa i pomniejsza w swoich filmach sylwetkę człowieka. Jego bohaterami są nadludzcy Herkulesi, ale też postacie nieludzkie, jak Bokassa, cesarz–kanibal w filmie „Echa z mrocznego imperium” (1990).

Podróżując po Rosji w poszukiwaniu „wiary i przesądów” – jak głosi podtytuł filmu „Dzwony” – Herzog stawia obok siebie, na równi syberyjskiego szamana, śpiewaków z Tuwy, energoterapeutę przekazującego zebranym „kosmiczną moc”, egzorcystę wypędzającego diabła, samozwańczego mesjasza, pielgrzymów oddających pokłony przed grobem świętego oraz ludzi pełzających po zamarzniętym jeziorze z poszukiwaniu zatopionego miasta z legendy. Czy to nie sam reżyser kazał im chodzić po lodzie?

W poetyckich wypowiedziach Herzoga tafla lodowa jest metaforą cywilizacji – cienkiej warstwy, pozwalającej nam przejść po „oceanie chaosu i ciemności”.

Jego filmy układają się w wizję ludzkości podróżującej po omacku w nieznane, na próżno usiłującą złapać Pana Boga za nogi Patrzymy na to z niezwykłego punktu widzenia – jakby spoza naszego świata, spoza kultury i religii, jak przybysze z innego układu. Są dwa tajemnicze wiersze Szymborskiej, które mogłyby się Herzogowi spodobać. Jest w nich podobny dystans do stworzenia, połączony ze współczuciem. „Może to wszystko dzieje się w laboratorium? (…) Może jesteśmy pokolenia próbne?” – pisze Szymborska. A w innym wierszu: „Została nam złożona / oferta podróży (…) Spojrzeliśmy na Ziemię. / Żyli już na niej jacyś ryzykanci. / Słaba roślina / czepiała się skały / z lekkomyślną ufnością, / że nie wyrwie jej wiatr”.

Jedną z najpiękniejszych metafor Herzoga kończy się jego dokument o Rosji. Na zamarzniętym jeziorze klęczą maleńkie sylwetki rybaków, jak z obrazu Breughla. Łowią ryby spod lodu. W tle dźwiękowym narasta prawosławny śpiew „Ojcze nasz”, przez co cały obraz wydaje się częścią jakiejś liturgii. Naraz wdziera się ruch. Dalej słychać cerkiewne „Ojcze nasz”, ale teraz sylwetki łyżwiarzy mkną po tafli jeziora, nie zważając na rybaków, lekceważąc głębię, jakby miały za chwilę unieść się w powietrze.

Tadeusz Sobolewski

93

Podtytuł tego filmu brzmi: „Wiara i przesądy w Rosji”. Reżyser na wstępie zapowiada, co będzie tematem dokumentu i pod żadnym względem nie rozczarowuje widza. Nie tylko wywiązuje się z obietnicy pokazania zjawiska, przybliża też jego skalę. Herzog spełnia się na kilku polach. Po pierwsze jako etnograf, bo materiał zebrany w filmie to bogaty zbiór niezwykłych opowieści z różnych stron Rosji i zapis rozmaitych rytuałów mieszczących się w zakresie pojęcia „przesądy”. W filmie występują obok siebie: szaman leczący ludzi z syberyjskiej wioski, dzisiejszy odpowiednik jurodiwego, przekazujący innym słowo boże, egzorcysta wykonujący obrzędy oczyszczające, a nawet specjalista od kosmicznej energii.

Herzog sprawdza się również jako humanista. Słucha ludzi z uwagą, bez pośpiechu rejestrując historie na temat zła czającego się na ludzi po zmroku i cudownego jeziora, kryjącego w sobie wielkie miasto. Reżyser daje się uwieść urodzie rosyjskich legend i ich wielkiej żywotności. Ludowe wierzenia i siła, jaką na ich bazie posiada zbiorowość to coś nieodgadnionego.

Praktyki współczesnych szamanów wydają się ich naturalną kontynuacją. Fascynacja Herzoga uwidacznia się w narracji filmu, dostosowanego do rosyjskiej specyfiki.

Co jest tutaj prawdą? Głębokie zanurzenie w Rosję nie przynosi odpowiedzi na to pytanie, poddaje tylko tropy dla dalszych refleksji na temat natury człowieka i jego potrzeb duchowych. Zbiorowe doświadczenie mieszkańców dzisiejszej Rosji wydaje się zawierać niezwykłą mieszankę. Być może jest ona wynikiem wielowiekowego bólu i cierpienia, jakich doświadczał tamtejszy człowiek. Z pewnością dzięki filmowi Wernera Herzoga jesteśmy o krok bliżej od zrozumienia duszy rosyjskiej.

„Herzog przemierza z kamerą przepiękne bezdroża Rosji. Spotyka chłopów i innych ludzi na wsi, którzy mówią do kamery o swojej religii, wierze i przesądach. To fascynujący widok. (…) Widzimy „Rasputina”, który rozprawia i komentuje różne wydarzenia (…) słyszymy jak recytuje sentencje z Nowego Testamentu (…). W komentarzu odautorskim Herzog mówi, że rok wcześniej było w tej okolicy około stu „Rasputinów”, którzy zapowiadali nadejście Jezusa. Teraz ich liczba zbliża się do trzystu. To normalne, ponieważ Rosja znajduje się w stanie kryzysu i rozwiązania swoich problemów upatruje w przemianie całego świata.

Max Hoffmann (Belles from the Deep, us. imdb/Reviews) Film about faith and superstition in Russia, a look deep into the Russian soul.

scenariusz i Reżyseria: Werner Herzog Produkcja: Werner Herzog Filmproduktion USA, NY, Momentous Events NIEMCY 1993, 60 min.

WERNER HERZOG

Bells from the DeeP

WERNER HERZOG RETROSPECTIVE

DZWONY Z Gl–e˛BI 1

WERNER HERZOG RETROSPECTIVE

WERNER HERZOG

94

2 FATAMORGANA FATAMORGANA Scenariusz i reżyseria: Werner Herzog Fatamorgana to film eksperymentalny, którego tematem są krajobrazy afrykańskie, księga DŹWIĘK: Werner Herzog Popol Vuh i muzyka. Historycy uznali ten film za jedno z najznakomitszych, ale i najdziwniejProdukcja: Werner Herzog Filmproduktion szych dzieł Herzoga i nowego kina niemieckiego w ogóle, określając go mianem „nie-narracyjnego dokumentalnego poematu”. Fatamorgana składa się z trzech części. Te części to: Stworze-

NIEMCY 1979, 93 min. nie, Raj i Złoty wiek, każda z tych sekwencji „symfonii obrazowej” opatrzona jest komentarzem z Popol Vuh – świętej księgi Indian Quiche z Gwatemali, czytanym przez Lotte Eisner. Według

Nagrody i wyróżnienia: Popol Vuh – akt stworzenia świata i ostatecznego ukształtowania człowieka jeszcze się nie zaPaƒstwowa ocean „Szczególnie wartoÊciowy” kończył, a raczej – bogowie jeszcze go wznowią: „Oto opowieść o tym, jak wszystko znajdowa(Besonders wertvoll), selekcja oficjalna – MFF W Cannes 1969 ło się w zawieszeniu, w spokoju, w ciszy; wszystko nieruchome, ciche, przestrzeń nieba pusta.”

Ta bardzo plastyczno–mistyczna impresja reżysera łączy zmieniające się krajobrazy pustyni – na zasadzie zupełnie równorzędnych składników konstytutywnych – z muzyką Mozarta, Haendla, Couperina oraz rockowymi improwizacjami supergrupy Blind Faith (dosł. Ślepa Walka) i balladami Cohena. Pustynia jest raczej stanem ducha, aniżeli krajobrazem – tłumaczył Herzog. Kręcił swój „dokument duszy” w różnych miejscach Sahelu i południowej Sahary w 1968 i 1969r., docierając swoim landroverem do najmniejszych oaz i nieuczęszczanych zakątków. Filmował naturę jakby z perspektywy przybysza z innej planety (Uxmal). Z tej perspektywy niepojęte było na przykład istnienie gigantycznych śmietnisk czy potężnych instalacji rafineryjnych, wyłaniających się nad horyzontem właśnie jako „Fatamorgana” i zdolnych swoimi wyziewami zniszczyć do cna istniejące szczątki życia na pustyni.

„Fatamorgana to ujęta formę filmowych obrazów złość Herzoga na (…) „bezsens Kosmosu” i „Wrodzoną nieudolność” wszelkiego stworzenia.

W krajobrazach tego filmu, w olśniewająco pięknej obcości, która mieści się pomiędzy osobista wizją a obiektywizmem dokumentu, przyszłość ludzi jest już przegrana. Nie pojmując siebie samych potykają się tu i tam o resztki świata, który kiedyś chcieli urządzić”.

Werner Herzog (Monachium, C. Hanser Verlag, 1979, cyt. Za: „Film na Świecie”, nr 331-332/1986, tłum. Maria Ciechomska) Starring: The Sahara Desert and its people. Fata Morgana ("Mirage") is a science-fiction elegy of dead or demented colonialism in the Sahara. Much of the footage consists of filmed mirages.

95

Krótka forma z muzyką skomponowaną przez znakomitego brytyjskiego kompozytora Sir. Johna Tavenera. Film pokazuje pielgrzymów wędrujących do świętych miejsc. M. in. do Św. Dziewicy z Gwadelupy, Św. Siergieja z Zagorska i do innych miejsc kultu. Obraz i muzyka w idealnej harmonii tworzą suitę o głębokiej duchowości, żarliwości religijnej i cierpieniu pielgrzymów.

SCENARIUSZ I Reżyseria: Werner Herzog NIEMCY 2001, 18 min.

A short documentary by Werner Herzog with music by world famous British composer Sir John Tavener. A film about the pilgrimage to the Virgin of Guadalupe, to the tomb of Saint Sergei in Zagorsk/Russia and other places around the world, but mainly a film (and music) about the deep spirituality, religious fervor and profound human suffering of pilgrims.

HERAKLES 4 HERAKLES

Smród i dźwięk żelastwa czyli ciężka praca na siłowni. Przed nami gromadka siłaczy napręża się i nadyma w wielkim skupieniu. Porzucają sztangi, przyglądają się rosnącym bicepsom. Ferię męskiego narcyzmu niespodziewanie przerywają fragmenty spektakularnych katastrof samochodowych i inne obrazy. Motyw ten powraca tak często, że w końcu musimy sobie postawić pytanie o to, co dzieje się z całą energią zużywaną dla narcystycznych celów mężczyzn. Co, jeśli ma ona zupełnie nieprzewidziane skutki? Swój pierwszy film Werner Herzog zrealizował w wieku 20 lat. Miłośnicy jego twórczości dostrzegą w nim z pewnością właściwą reżyserowi skłonność do wybierania nieoczywistych rozwiązań, która odezwała się w następnych dokumentach. Dokument łączy impresyjny montaż z realistyczną obserwacją.

Werner Herzog's very first film at the age of 20.

Reżyseria: Werner Herzog Niemcy 1962, 12 min.

WERNER HERZOG

Pilgrimage

WERNER HERZOG RETROSPECTIVE

Pielgrzymi 3

WERNER HERZOG RETROSPECTIVE

WERNER HERZOG

96

LATAJA˛CY LEKARZE 5 Z AFRYKI WSCHODNIEJ The flying Doctors of East Africa

SCENARIUSZ I Reżyseria: Werner Herzog „Latający lekarze…” to średniometrażowy wizjonerski dokument zrealizowany na zlecenie Produkcja: Werner Herzog Filmproduktion Towarzystwa Medycyny i Badań w Afryce. Film ten, zdawałoby się z konieczności suchy, czysto informacyjny, rzeczowy – nosi wyraźne piętno fascynacji Herzoga, które obecne są w całej jego

NIEMCY 1968-69, 45 min. twórczości. Zajmuje się zatem Herzog obserwacją wzajemnych relacji kultury i cywilizacji, reprezentowanymi przez lekarzy, oraz Natury – czarnych pacjentów z całym bagażem irracjo-

Nagrody i wyróżnienia: nalnym, zabobonów i „nieprzenikalną” dla Europejczyków psychiką i mentalnością. Reżyser Paƒstwowa ocena „Szczególnie wartoÊciowy” jest wyraźnie zafascynowany tym światem, podchodzi do czarnych pacjentów „latających leka(Besonders wertvoll) . rzy” z dużym wyczuciem, czasem kpiną, ale i pewnym odcieniem pokory oraz szacunku. „W filmie Herzog domaga się, by biali nauczyli się rozumieć czarnych – chroni ich godność i mówi o tym dobitnie, zdając sobie sprawę, że tylko w ten sposób może przekazać widzowi swoje przesłanie”.

Jurgen Theobaldy (Podróże w szaleństwo, Werner Herzog, Monachium, C. Hanser Verlag, 1979)

Documentary on the work of an independent group of physicians in remote areas of East Africa. A film about the differing mindsets of African patients and Western medicine, a difference that calls for a new way of thinking.

MAl–Y DIETER 6 CHCIAl–BY LATAC´ Little Dieter needs to fly

SCENARIUSZ I Reżyseria: Werner Herzog Pod koniec II–giej wojny Dieter Dengler zobaczył z bliska samoloty amerykańskie przelatujące Produkcja: Werner Herzog Filmproduktion nad jego miejscowością. Od tego momentu marzył o tym, aby zostać pilotem. Pracował w miejscowym zakładzie kowalskim, uciułał na podróż i wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Te, w przeci-

NIEMCY 1997, 70 min. wieństwie do pokonanych w wojnie Niemiec, miały swoje lotnictwo. Będąc w USA Dieter przez dłuNagrody i wyróżnienia: Nagroda Specjalna Jury- MFFK Amsterdam 1997, nagroda International Documentary Association (IDA) 1998, Nagroda Apple przyznana przez Natonal Educational Media Network 1999 (USA), nominacja do Emmy Award 1999 w kategorii filmu niefabularnego (za scenariusz i re˝yseri´ oraz produkcj´), Golden Spire – MFF w San Francisco 199 w kategorii: Telewizja – Historia.

giczasusiłowałzostaćpilotem.Dopieropokilkulatachpobytuprzyjętogodomarynarkiwojennej, gdzie został pilotem na jednym z lotniskowców. Nieszczęście Denglera polegało na tym, że pilotem mógł zostać dopiero z rozpoczęciem wojny w Wietnamie. W 1966 roku samolot Denglera strącono, a on sam dostał się do niewoli Vietkongu. W ciągu kilkunastu miesięcy marzyciel doświadczył całego mroku rzeczywistości. Film opowiada o uwięzieniu, poniżeniach i brawurowej ucieczce pilota. „Nie czuję się bohaterem, wszyscy bohaterowie, których znałem, zginęli” – mówi w pewnym momencieDieterDengler.Mimo,żesamDenglerironizujenatentemattwierdząc,żeokresspędzonymiędzyWietnamemaLaosembyłnajwiększymfunemwjegożyciu,powrótdoWietnamuiodegranie roli w filmie nawet po latach jest dla niego niezwykle ciężką próbą. Werner Herzog z dyskrecją towarzyszy pilotowi pozwalając na przybycie złych i dobrych duchów przeszłości.

Film rozgrywa się na kilku poziomach: w sferze traumatycznych wspomnień z okresu uwięzienia, w rzeczywistym czasie rekonstrukcji wydarzeń i w dziwnym bezczasie, będącym najbardziej realnym światem głównego bohatera. Zainscenizowana przez niego filmowa wizja lokalna pozwala wyzwolić się z koszmaru przeszłości. W ten sposób Herzog opowiada o sile ludzkiej determinacji i cenie, jaką czasem należy zapłacić za spełnienie marzeń.

Feature-documentary about the extraordinary capture and escape of the German/US pilot Dieter Dengler in Laos.

97

„Lekcje ciemności” to film zrealizowany przez Wernera Herzoga w 10-tą rocznicę I–szej Wojny z Zatoce. Film otwierają długie ujęcia jednego z miast Zatoki Perskiej. Szybko zostają zastąpione migawkami z nalotów oraz obrazami zniszczonych fabryk, rafinerii i wreszcie zdjęciami płonących szybów naftowych. Wojenne zniszczenia zostały ujęte przez Herzoga w estetyczny, niemal nierealny sposób. Film przywodzi na myśl obrazy ze znanych filmów science–fiction i malarskich przedstawień apokalipsy. Ziemia wydaje się tutaj zupełnie obcym, niezrozumiałym światem. Płonące pola naftowe i kilometrowe jeziora rozlanej ropy to gigantyczna katastrofa ekologiczna i prawie nierealny znak zapytania postawiony nad wszystkim, co powiedziano o wyzwalaniu Kuwejtu.

„Podczas wojny w Zatoce Perskiej Herzog filmował z helikoptera płonące szyby naftowe. Ten film, jak inne dokumenty Herzoga, tylko z pozoru jest reportażem. Herzog znalazł na pustyni żywą ilustrację do „triumfu śmierci” Breughla, pejzaż końca świata. Apokalipsa zostaje jednak zażegnana. Zjawiają się postacie w żaroodpornych kombinezonach, o wyglądzie nadludzi, albo przybyszy z innej planety – i gaszą piekielne płomienie. Jak nieraz u Herzoga, wizji powietrznego kataklizmu towarzyszy nadzieja.”

Tadeusz Sobolewski (Podróż w nieznane, „Gazeta Wyborcza” nr 7/1995, s. 11) („Rekolekcje...) są jednym z najbardziej poruszających filmów, jakie kiedykolwiek widziałem. Oglądając go czułem się, jakbym przeżywał nocny koszmar lub znajdował się na innej planecie. Film jest dziełem czysto wizualnym. Trochę przypomina science–fiction, ale to inny, niż wszystkie dotąd zrealizowane filmy tego gatunku”.

Sgtslut (Kalifornia, USA, 2.03.2000) An apocalyptic vision featuring the oilwell fires in Kuwait after the Gulf-War, as a whole world burst into flames. This film is stylized as science fiction, as there is not a single shot in which you can recognize our planet.

SCENARIUSZ I Reżyseria: Werner Herzog Produkcja: Werner Herzog Filmproduktion NIEMCY 1991-92, 52 min.

WERNER HERZOG

Lessons of Darkness

WERNER HERZOG RETROSPECTIVE

lekcje ciemnos´ci 7

WERNER HERZOG RETROSPECTIVE

WERNER HERZOG

98

UKOCHANY WRÓG 8 MÓJ Mein liebster Feind SCENARIUSZ I Reżyseria: Werner Herzog To film dokumentalny o Klausie Kinsky’im, nieżyjącym już odtwórcy głównych ról w pięProdukcja: Werner Herzog Filmproduktion Monachium, ciu, przez wielu uznawanych za najważniejsze, filmach Wernera Herzoga. Reżyser opowiaCafé, Zephir Film da o wybuchach wściekłości aktora, o katastrofach w trakcie prac na planie. Herzog odbył specjalnie podróż do Ameryki Południowej, do miejsc, gdzie niegdyś kręcił filmy z Kinsky’im.

NIEMCY 1997, 70 min. Jednocześnie z równą wyrazistością ukazana jest sylwetka samego reżysera, tak, że w rezultacie jest to film nie tylko o niezwykłym aktorze i człowieku, lecz również męskiej przyjaź-

Nagrody i wyróżnienia: ni, na którą niejednokrotnie padł cień próżności obu protagonistów oraz nieprzejednanej Film prezentowany w programie MFF Cannes 1999 (poza żądzy władzy, przejawianej w równym stopniu przez obu wrogów–przyjaciół. konkursem), MFF w S_o Paulo 1999 – nagroda publicznoÊci, nominacja do Europejskiej Nagrody Filmowej 1999 w kategorii „Temat tego filmu jest dość przejrzysty – chodzi o niepojęty związek filmu dokumentalnego, Filmy roku 1999 – ranking tygodnik pomiędzy Kinsky’ym i mną, którego ludzie z zewnątrz nigdy nie „Time” – pozycja 10 w pierwszej dziesiàtce. rozumieli. To film o bardzo dziwnym antagonizmie i głębokiej więzi opartej na zaufaniu. Jednocześnie istniała miedzy nami nienawiść, która wyrosła na niebezpiecznym gruncie, aż doprowadziła do chęci zamordowania go. Raz byłbym go naprawdę zastrzelił”.

Wywiad z Wernerem Herzogiem („film/dienst” nr20/1999) „Powiedzieć: egocentryk, to za mało. To był egomaniak. Brakuje mi go” Tadeusz Sobolewski, wywiad z Wernerem Herzogiem („Gazeta Wyborcza”, 19.05.1999) A film about the love-hate relationship between Werner Herzog and Klaus Kinski. . Official Selection Cannes 1999, many international awards

99

ZnanyreżyserWernerHerzogzostajepoproszonyozrealizowaniefilmu„ZagadkajezioraLoch Ness” we współpracy z hollywoodzkim producentem Zakiem Pennem. Dokumentalista ma raz na zawsze wyjaśnić, co kryją wody słynnego szkockiego jeziora. Jak nietrudno się domyśleić projekt kusi lubiącego tajemnice Herzoga. Tu zaczyna się kilka równoległych narracji: znana z kina narracja właściwa dla niemieckiego filmowca oraz swoisty film o filmie, niewiarygodne making-off. Nad pracami przy filmie unosi się jednak nimb tajemnicy. Drzwi zamykają się nawet przed Herzogiem. Ze strzępów informacji dociera najważniejsza i najbardziej kontrowersyjna–zdradzającahollywoodzkiezacięcieproducenta–producentzatrudniłspecjalistęodefektów specjalnych, aby nadał realizacji „większą wartość produkcyjną”. Coś podpowiada Herzogowi, że szykuje się niezły filmowy szwindel. Część ekipy jest tak ustawiona, aby wyprowadzać reżysera zbłędu.Wkońcusytuacjasięgagranicyabsurdu…Wielkązasługąautorów„Incydentunadjeziorem” jest to, że do końca nie wiemy, co w ich jest zmyślone, a co traktują poważnie. Czasem szwy sąażnadtowidoczne,zdradzającżePennzamierzyłswójfilmprzedewszystkimjako„documentary”. Pomimo wstępującego w nas rozbawienia łatwo dostrzeżemy, że film ma do powiedzenia coś bardzo serio o potworach, mitach i legendach. Zdaniem Herzoga wszystkie społeczności potrzebują demonów, których mogłyby się bać. Utwór odwołuje się też do fabuł naśladujących dokument,takichjak„BlairWitchProject”irozrywkowejfilozofiiHollywoodu.Posługujesięteżpoetyką fabularną i dokumentalną Wernera Herzoga. Pojawia się więc stały motyw opętanego obsesją człowieka czynu i komentarz do filmowego „dziania się”, którym Herzog lubi posłużyć się w swoich dokumentach. Bez wątpienia udziałem w projekcie „Incydent nad jeziorem Loch Ness” Werner Herzog potwierdza klasę i dystans do swojej twórczości.

SCENARIUSZ I Reżyseria: Zak Penn Produkcja: Edenrockmedia, Zak Penn, Werner Herzog WYSTĘPUJĄ: Werner Herzog, Zak Penn, Kitama Baker, Gabriel Beristain, John Baily USA 2003, 95 min.

Incident at Loch Ness" is a film about the myth and mysteries surrounding Scotland's famed Loch Ness. An expedition team, lead by the renowned filmmaker Werner Herzog, set out to discover the real story behind the monster who is said to lurk in one of the worlds deepest lakes.

s´RODKI OSTROZ˚NOS´CI PRZECIW FANATYKOM 10 Precautions against fanatics

SCENARIUSZ I Reżyseria: Werner Herzog Produkcja: Werner Herzog Filmproduktion NIEMCY 1969, 12 min.

WERNER HERZOG

Incident at Loch Ness

WERNER HERZOG RETROSPECTIVE

INCYDENT NA LOCH NESS 9

WERNER HERZOG RETROSPECTIVE

WERNER HERZOG

100

Maj z Wernerem Herzogiem w TVP Kultura Maj w TVP Kultura należeć będzie do Wernera Herzoga. W programie znajdą się jego najgłośniejsze filmy fabularne oraz najważniejsze dokumenty. Roli przewodników po świecie Herzoga podejmą się goście Michała Chacińskiego: filmoznawcy, twórcy i krytycy. Wnikliwe analizy, nietuzinkowe interpretacje, żywiołowe dyskusje, a przede wszystkim wybitne kino światowego formatu… – wszystko to już w maju w TVP Kultura.

Najważniejsze dokumenty Wernera Herzoga będzie można oglądać w kolejne środy po 22: 00. Nie zabraknie tak głośnych tytułów, jak Pod wulkanem, Dzwony z głębin, Lekcje ciemności, Bokassa – echa mrocznego imperium czy Fatamorgoe.

Pod koniec maja TVP Kultura zaprasza zaś specjalne wydanie Niedzieli z… Wernerem Herzogiem. W programie m. in. Zagadka Kaspara Hausera, filmowa opowieść o jednej z najbardziej tajemniczych postaci XIX wieku oraz Aguirre – gniew boży z mistrzowską kreacją Klausa Kinsky’ego.

TVP Kultura zaprasza!

WERNER HERZOG W TVP KULTURA PROGRAM: FILMY DOKUMENTALNE: z głębin, re˝. Werner Herzog • Dzwony Środa 16 maja, godz. 22:15 ciemności, re˝. Werner Herzog • Lekcje Środa 16 maja, godz. 23:15 – echa mrocznego imperium, re˝. Werner Herzog • Bokassa Środa 23 maja, godz. 22:30 drzewa naciąłby świstak. Uwagi na temat nowego języka, re˝. Werner Herzog • Ile Środa 30 maja, godz. 22:25 , re˝. Werner Herzog • Herakles Środa 30 maja, godz. 23:10 obrona twierdzy Deutschkreutz, re˝. Werner Herzog • Bezprzykładna Środa 30 maja, godz. 23:20 słowa, re˝. Werner Herzog • Ostatnie Środa 30 maja, 23:35 o małym żołnierzu, re˝. Werner Herzog • Ballada Środa 30 maja, godz. 23:50 diament, re˝. Werner Herzog • Biały Niedziela 20 maja, godz. 13:30

NIEDZIELA Z… WERNEREM HERZOGIEM Wernera Herzoga, film dok., re˝. Werner Herzog • Portret Niedziela 27 maja, godz. 17:20 Kaspara Hausera, film fab., re˝. Werner Herzog • Zagadka Niedziela 27 maja, godz. 18:15 – gniew boży, film fab., re˝. Werner Herzog • Aguirre Niedziela 27 maja, godz. 20:30 wydania Studia TVP Kultura • Specjalne Niedziela 27 maja, godz. 17:00, 17:50, 20:15.

103

AUDIO-FOTO DOC AUDIO-FOTO DOC Proponujemy eksperyment- po àczenie sztuki dokumentu radiowego z fotografià.

Wspólnie ze Studiem Reportażu i Dokumentu Polskiego Radia rozpisaliÊmy konkurs wÊród profesjonalistów na nowà form´ dokumentu. Efekty mo˝na us yszeç i zobaczyç na Festiwalu. WybraliÊmy najlepsze prace z nades anych.

W sekcji tej mo˝na te˝ pos uchaç wyboru wybitnych dokumentów radiowych.

PREZENTACJE: • 12 maja, godz. 15:00-16:30, sala nr 8 • 19 maja, godz. 15:30-16:30, sala nr 8 JURY KONKURSU: • Irena Piłatowska-Mądry- Kierownik Studia Reporta˝u i Dokumentu Polskiego Radia • Artur Liebhart- PLANETE DOC REVIEW • Jacek Pawłowski, sekretarz redakcji w Programu III Polskiego Radia.

• Sekretarz: Julia Prus, dziennikarka, Studio Reporta˝u i Dokumentu Polskiego Radia LAUREACI: • I NAGRODA - 6 portretów ze stocznią w tle Autor: Ma gorzata ˚erwe, Zdj´cia: Micha Szlaga, Radio Gdaƒsk, 17 min.

• II NAGRODA - Nigdy się nie poddawaj Autor: Hanna Wilczyƒska-Toczko, Radio Gdaƒsk, 20 min.

• WYRÓŻNIENIA - Taka jestem Autor: Ewelina Karpacz, Studio Reporta˝u i Dokumentu Polskiego Radia, 20 min.

- Wybrańcy Bogów Autor: Magda Wdowska, Radio Kraków, 13 min.

105

DEBATY I SEMINARIUM DEBATES

DEEBATES

DEBATY

106

MIe˛DZYNARODOWY DZIEN´ FAIR TRADE (Sprawiedliwego handlu).

Czy nasze wybory konsumenckie moga˛ wpl–ywaC´ na charakter 1 s´wiatowego handlu?

12 maja, Kinoteka, Warszawa, godz. 18:00, sala nr 2.

Po filmie „Czarne złoto” (Black Gold) w re˝. Nicka Francisa dyskusja.

Prowadzàcy: Max Cegielski.

GoS´cie: • Febe Potgieter-Gqubule, Ambasador RPA w Polsce • Matthew Aho (ekonomista, ekspert ds. Fairtrade w Ameryce P d., autor badaƒ sprawiedliwego handlu kawà w Peru w ramach stypendium Fulbrighta) • Pascal Erard, La Comite Francais pour la Solidarite Internationale (ekspert ds. handlu miedzynarodowego i polityki rolnej, wieloletni koordynator francuskiej sieci Worldshops i Clean Clothes Campaign).

• przedstawiciele supermarketów • przedstawiciel Transfair Germany

19 maja, godz. 17:00, PLAN B, Warszawa, Al. WYZWOLENIA 18 (wejŚcie od Pl. ZBAWICIELA) film „A Decent Factory” w re˝. T. Blames o fabryce Nokii w Chinach i dyskusja na temat warunków pracy w Polsce z udzia em m. in.: ANITA SEIBERT i JOANNA SZABUNKO (Fundacja Karat), PIOTR CIOMPA (Instytut Spraw Obywatelskich), JULIA KUBISA (Instytut Socjologii UW), GRZEGORZ ILKA (Przewodniczàcy Zarzàdu Krajowego Konfederacji Pracy), Stowarzyszenie Poszkodowanych przez JMD-Biedronka

Z-BOCZONA HISTORIA KINA

2

Po filmie, ok. godz. 20:20, dyskusja na temat psychoanalizy w filmie.

GoS´cie: • prof. dr hab. Wiesław Godzic (Wydzia Nauk Humanistycznych i Spo ecznych SWPS w Warszawie) • prof. dr hab. Krzysztof Loska (Instytut Filmoznawstwa UJ) • Julian Kutyła (t umacz „Rewolucji u bram” Slavoja ÎiÏka, redaktor serii ksià˝kowej „Krytyka polityczna”) • Kuba Mikurda (redaktor i tumacz „Lacrimae Rerum. KieÊlowski, Hitchcock, Tarkowski, Lynch”) • TADEUSZ SOBOLEWSKI

QUO VADIS? 3

15 maja, Kinoteka, Warszawa. 18:45, sala nr 3.

Po filmie Obóz Jezusa (Jesus Camp) w re˝. Rachel Grady i Heidi Ewing dyskusja na temat fundamentalizmu religijnego.

Prowadzenie: Jacek Karnowski UCZESTNICY: • Tomasz Terlikowski (portal ekumenizm. pl), • o. Tomasz Alexiewicz (Fundacja Przeciwdzialania Uzale˝nieniom „Dominik”) • pastor Arkadiusz Kuczynski (Kosciol ZielonoÊwiàtkowy w Polsce).

DEBATY

14 maja, Kinoteka, Warszawa. 18:00, sala nr 3

DEBATES

(rez˚. Sophie Fiennes, film z udziaL–em SlavojA ZˇIZˇKA)

107

DEBATES

DEBATY

108

SPOTKANIE z gos´ciem specjalnym festiwalu GUY’EM SORMANEM 3 ISLAM I GLOBALIZM 16 maja, Stary BUW, Uniwersytet Warszawski, godz. 18:30.

Rozmow´ z wybitnym francuskim politologiem i pisarzem poprowadzà Jacek Żakowski i Jan Wróbel.

W maju Wydawnictwo Prószyƒski i S-ka wydaje nowà ksià˝k´ naszego goÊcia o obliczu wspó czesnego Islamu p. t. „DZIECI RIFA'Y. Muzułmanie i nowoczesność” GUY SORMAN uważany jest za czołowego francuskiego naukowca oraz intelektualistę, specjalistę od problematyki związanej ze społeczeństwem amerykańskim oraz polityką zagraniczną w tradycji Tocqueville’a. To autor licznych książek, w tym „Roku koguta” (2006) opublikowaney w Tajwanie, Japonii, Korei pod tytułem „Chiny – imperium kłamstw” „Made in USA” (2004). „The genius of India” (2000) „Waiting for the Barbarians” (1993) „Prawdziwi myśliciele naszych czasów” (1989) „The New Wealth of Nations” (1986) „The liberal solution” (1984) „The Conservative Revolution in America” (1983)

• •• •• •• •

PLANETEDOCREVIEW,b´dziehonorowym gospodarzempremierowegoSeminarium,stworzonegoipoprowadzonegoprzez Jana Rofekampa, zao˝yciela firmy Films Transit International.

To niezwykłe seminarium, przygotowane w bardzo dokładny i przenikliwy sposób, organizowane jest z myślą o filmowcach, którzy chcieliby lepiej poznać i zrozumieć obecną sytuację na międzynarodowym rynku filmów dokumentalnych. Wachlarz tematyczny seminarium będzie bardzo szeroki. Od kwestii wyboru tematyki filmu, aż po wskazanie dokąd i jaką drogą udać się już po jego ukończeniu. Sposób prezentacji pozwala publiczności na aktywne uczestniczenie w seminarium poprzez możliwość zadawania pytań pod koniec każdej omawianej przez nas kwestii oraz pod koniec każdej godziny seminarium Seminarium będzieprowadzone w jęz. angielskimi tłumaczonesymultaniczniena słuchawki.

Prosimy o wczeÊniejszà rezerwacj´ miejsca.

Ch´ç uczestnictwa nale˝y zg aszaç drogà e-mailowà: info@docreview.pl, lub telefonicznie tel. +22 8281079.

Udzia w sminarium jst bezp atny PARTENERZY SEMINARIUM: Program MEDIA Szko a Mistrzostwa Re˝yserii Filmowej Andrzeja Wajdy.

PROGRAM: Produkcja •Wybór tematyki filmu – lokalny versus bardziej uniwersalny (przystępny dla międzynarodowej publiczności), Pewne filmy sprawdzają się lepiej na rynku rodzimym, niż międzynarodowym. Te robione z myślą o rynku krajowym NIE SPRAWDZĄ się na rynku zagranicznym. Wykorzystaj do maksimum swoje możliwości i nakręć różne wersje z myślą o różnych rynkach. Zrób research – jakie filmy o podobnej tematyce zostały nakręcone przez ostatnie 10 lat. Dystrybucja – postaraj się, aby Twój film znalazł się na wszelkich możliwych nośnikach, funkcjonujących obecnie w mediach, czyli kopi 35 mm, DVD, BETA etc. Im większy zasób nośników, tym większy zasięg Twojego filmu. Prawa autorskie – oclenie – muzyka, materiały archiwalne, fotosy, reklamy oraz wszelkie inne materiały wymagające praw autorskich, do których licencji nie posiada sam autor filmu – dokumenty i inne prawa na przykład prawo do muzyki wykorzystanej w filmie. Najbardziej efektywna długość trwania filmu – godzina, pełen metraż, wersje specjalnie na festiwal (odpowiednio krótsza lub dłuższa). Przyjęło się teraz mówić o godzinie telewizyjnej. Notki techniczne – napisy na ekranie, 16-9, 4-3, High Definition – długofalowe skutki na rynku filmowym oraz dla producentów. Przyszłość emisji filmowej: materiał HD i nie HD

Sprzeda˝ i przedsprzeda˝ •Różnica pomiędzy przedsprzedażą a koprodukcjami. Podstawowe zasady Koprodukcji. Kupowanie. Przychody i zyski.

Jakie licencje można kupić / sprzedać i kto je kupuje? Nowe technologie: VOD, PPV, ipod, Moby oraz Internet. Co podporządkowane jest którym mediom? Emisja. Umowy – i czy jest konieczność współpracy z prawnikiem lub agentem sprzedaży

Rynek •Wstęp: Żywot filmu dokumentalnego: festiwale, kina, poza kinami, video, Internet, nowe media. Gdzie głównie sprzedaje się filmy dokumentalne / gdzie de facto może zarobić filmowiec. Emisja nadal pozostaje głównym katalizatorem przychodów z filmu. Co głównie się sprzedaje i komu.

Gdzie sprzedawać swój projekt oraz ukończone filmy: Markety dotyczące stricte emisji (Mip TV w Cannes etc.), Festiwale Filmowe z dostępem do marketu oraz sprzętu DVD-VHS, wysyłanie maili/ osobiste spotkania, Forum pitchingowe: IDFA, TDF, IFP, Euro Doc, Sheffield. Umowy zawierane z mediami. Umowy międzynarodowe – za i przeciw.

Kina i Festiwale •Wstęp: Wydaje się, że dzisiaj każdy chce

nakręcić film dokumentalny. O co chodzi? Fakty są takie, że nadal 95% wszystkich docierających do widza dokumentów jest oglądanych w TV. Podstawowe zasady: Co czyni dokument filmem KINOWYM? Strategia na Międzynarodowych Festiwalach Filmowych. Kiedy wysłać swój film: wersja robocza czy skończone dzieło? Niebezpieczeństwo związane z wysyłaniem filmów zbyt wcześnie.

Lista najważniejszych imprez – wymień i opisz swoje cele. Optymalna polityka festiwalowa – kwestia Światowej Premiery Festiwalowej Międzynarodowej Premiery, Europejskiej Premiery, Północnoamerykańskiej Premiery, Amerykańskiej Premiery, Festiwale narodowe. Czas trwania filmu na dany festiwal. Jaki jest idealny plan działania i zadań na markecie filmowych: kalendarz zadań i spotkań

Przysz oÊç •Stare modele. Nowe media i nowe modele (Możliwości dystrybucyjne). Nowe media: Internet: zalety i wady. Przyszłość: pozycja niezależnego filmowca

• Koniec SZEÂå NAJWA˚NIEJSZYCH ZASAD (z doÊwiadczenia JANA ROFEKAMPA)

SEMINARIUM

17 maja, godźina 14:00, KINOTEKA, Sala nr 2

Seminary

Dynamiczny Rozwój Rynku Filmów Dokumentalnych 4

109

111

• Wyślij SMS pod numer 7193* W treści wpisz, oddzielając kropką: hasło: DOC. tytul filmu

• Wyślij e-mail na adres: nagroda@docreview. pl

W temacie wpisując DOC, a w treści tytuł filmu i swój numer telefonu.

Film, który uzyska najwięcej głosów otrzyma Nagrode˛ Publicznos´ci.

Ogłoszenie wyników nastąpi 20 maja o godz. 16: 00 w Kinotece.

4 osoby, które jako pierwsze zagłosowały na zwycięski film między 11 a 19 maja, nagrodzimy aparatami cyfrowymi Hewlett Packard.

Dodatkowo wybierzemy po 25 osób z każdego dnia plebiscytu, które jako pierwsze oddały swój głos na najlepszy film otrzymają oryginalne torby lub koszulki festiwalowe** Lista szczęśliwych zdobywców nagród zostanie ogłoszona 24 maja na www.docreview.pl

Regulamin plebiscytu dost´pny na www.docreview.pl * Koszt SMS-a 1 z netto/1,22 z brutto ** Torby wykonane sà z banerów festiwalowych z zesz ego roku (recycling!), a koszulki farbowane w sposób afrykaƒski, ka˝da ma inny wzór.

nAGRODA UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO Jeśli jesteś studentem bądź absolwentem Uniwersytetu Warszawskiego możesz wziąć udział w Plebiscycie studentów UW na najlepszy filmu Festiwalu PLANETE DOC REVIEW Konkurs trwa od 11 maja do 19 maja 2007 , do godz. 17: 00

20 maja o godz 16.00 w Kinotece nastąpi ogłoszenie wyniku Plebiscytu.

Każdy uczestnik może oddać jeden głos, tzn. wybrać najlepszy film.

Głosowanie odbywa się drogą elektroniczną: należy wysyłać e-mail z tytułem wybranego filmu, podać imię i nazwisko oraz nr albumu.

E-mail do głosowania: docreview@uw.edu.pl Każda piąta osoba każdego dnia trwania konkursu wygrywa! (Do wyczerpania zapasów)

Pula nagród dla uczestników konkursu: • 18 biletów na pokazy filmów Festiwalu • 9 pl– yt DVD z serii Magazyn Sztuki Dokumentu Planete Doc Review • 45 koszulek festiwalowych • 9 toreb festiwalowych

PLEBISCYT PUBLICZNOs´CI

Jak co roku nasza Publiczność wybiera najlepszy film spośród wszystkich prezentowanych na festiwalu i tym samym przyznaje Nagrodę Publiczności. Zapraszamy do udziału w Plebiscycie Publiczności na Najlepszy Film Festiwalu Planete Doc Review. Do 19 maja prosimy głosować na film, który najbardziej się Państwu spodobał.

AUDIENCE AWARD

WYBIERZ NAJLEPSZY FILM FESTIWALU i WYGRAJ…

RECENZJA@DOCREVIEW.pl Napisz krótką, esencjonalną recenzję filmu festiwalowego i wyślij ją do 19 maja przez stronę www.docreview.pl sekcja „konkursy dla widzów”.

Najlepsze recenzjE zostana˛ uhonorowane cennymi nagrodami: I nagroda telewizor LG i nagrywarka HD oraz podwójny bilet PKP INTERCITY na dowolnà tras´ w Polsce, w dwie strony.

II i III nagroda drukarki fotograficzne Helwett Packard oraz podwójnE biletY PKP INTERCITY na dowolnà tras´ w Polsce, w dwie strony.

IV-X Nagroda podwójnE biletY PKP INTERCITY na dowolnà tras´ w Polsce, w dwie strony.

Dla biorących udział w konkursie na najlepszą recenzję przygotowaliśmy oryginalne torby i koszulki festiwalowe** Zwycięskie recenzje będą ogłoszone 21 maja na www. docreview. pl

Regulamin konkursu dost´pny na www.docreview.pl ** Torby wykonane sà z banerów festiwalowych z zesz ego roku (recycling!), a koszulki farbowane w sposób afrykaƒski, ka˝da ma inny wzór.

KONKURS NA RECENZJE˛

NAPISZ RECENZJE˛ FILMU FESTIWALOWEGO I WYGRAJ…

113

FILMS

FILMY A-Z

114

1. 37 zastosowaN´ martwej owcy ( 37 Uses for a Dead Sheep) 12 maja 20:45 | 14 maja 18:00 | 19 maja 22:00 | 2. Arakimentari ( Arakimentari) 12 maja 20:15 | 16 maja 20:45 | 19 maja 21:30 | 3. Arcana ( Arcana) 13 maja 13:00 | 16 maja 17:15 | 19 maja 20:00 | 4. Bajki szczura Finka ( Tales of the Rat Fink) 12 maja 20:45 | 13 maja 21:00 | 17 maja 18:15 | 5. Biegun. Koszt dotarcia ( The Prize of the Pole) 13 maja 15:30 | 17 maja 16:15 | 19 maja 18:45 | 6. Bl–ogosl–awiony niech bE˛dzie sen mE˛Z˚czyzn ( Blessed are the Dreams of Men) 12 maja 22:00 | 19 maja 20:00 | 7. Budowa zepsutej pul–apki na myszy ( Building a Broken Mousetrap) 12 maja 22:00 | 19 maja 20:00 | 8. Czarne sl–oN´ce (Black Sun) 13 maja 21:00 | 16 maja 19:15 | 19 maja 18:30 | 9. Czarne zl–oto ( Black Gold) 12 maja 18:00 | 18 maja 20:45 | 20 maja 14:15 | 10. Czarny pies ( El perro negro. Stories From the Spanish Civil War) 11 maja 16:00 | 18 maja 19:00 | 19 maja 15:00 | 11. Czerwony Elvis ( Der Rote Elvis) 16 maja 19:00 | 18 maja 20:45 | 12. Duchy ( Ghosts) 15 maja 17:30 | 19 maja 18:30 | 20 maja 13:15 |

str. 27 str. 64 str. 28 str. 65 str. 54 str. 70 str. 69 str. 74 str. 76 str. 18 str. 67 str. 80

str. 32 str. 94 str. 62 str. 95 str. 99 str. 16 str. 83 str. 88

str. 21 str. 47 str. 73

FILMY A-Z

str. 93

FILMS

13. Dzwony z gl–E˛bi ( Bells from the Deep) 11 maja 16:00 | 12 maja 20:15 | 14. Echa stron rodzinnych ( Echoes of Home) 12 maja 18:45 | 13 maja 15:15 | 19 maja 17:00 | 15. Fatamorgana ( Fatamorgana) 12 maja 14:30 | 20 maja 12:15 | 16. Gabriel Orozco ( Gabriel Orozco) 13 maja 19:00 | 17 maja 19:45 | 19 maja 13:15 | 17. Herakles ( Herakles) 12 maja 12:30 | 13 maja 19:00 | 18. Incydent na Loch Ness ( The Incident At Loch Ness) 13 maja 13:45 | 19 maja 20:45 | 19. Irak w kawal–kach ( Iraq In Fragments) 12 maja 15:15 | 14 maja 21:30 | 18 maja 17:15 | 20. Jak dziS´ rybka bierze? ( How Is Your Fish Today?)

13 maja 17:00 | 18 maja 17:00 | 19 maja 16:45 | 21. Japtik - Hasse ( Yaptik - Hasse) 13 maja 15:30 | 20 maja 17:15 | 22. Ja, wiE˛zieN´, albo jak planowal–em zabiC´ Tony Blaira ( The Prisoner or How I Planned to Kill Tony Blair) 11 maja 20:00 | 13 maja 15:00 | 17 maja 18:30 | 23. Jonestown ( Jonestown: The Life and Death of Peoples Temple) 12 maja 17:00 | 15 maja 21:30 | 24. Klasztor. Pan Vig i zakonnica ( The Monastery. Mr Vig and Nun) 15 maja 21:30 | 17 maja 20:15 | 19 maja 17:00 |

115

FILMS

FILMY A-Z

116

25. Koniec projektu Neubacher ( The End of the Neubacher Project) 11 maja 21:45 | 16 maja 19:00 | 19 maja 15:00 | 26. KtoS´ obok ciebie ( Someone Beside You) 11 maja 18:00 | 13 maja 21:00 | 14 maja 17:30 | 27. Lalki z papieru ( Paper Dolls) 11.05. 22:00 | 19 maja 16:45 | 28. Latajacy lekarze z Afryki Wschodniej ( The flying Doctors of East Africa) 11 maja 16:00 | 12 maja 20:15 | 29. Lekcje ciemnoS´ci ( Lessons of Darkness) 17 maja 15:00 | 20 maja 19:45 | 30. Mal–y Dieter chcial–by lataC´ ( Little Dieter Needs to Fly) 11 maja 18:15 | 13 maja 12:00 | 31. Masa krytyczna ( B.I.K.E) 12 maja 16:45 | 16 maja 17:15 | 20 maja 20:00 | 32. Most ( The Bridge) 12 maja 22:15 | 13 maja 17:00 | 20 maja 19:15 | 33. Mój pierwszy kontakt ( My First Contact) 13 maja 15:30 | 20 maja 17:15 | 34. Mój tata ma 100 lat ( My Father is 100 Years Old) 13 maja 19:00 | 17 maja 19:45 | 19 maja 13:15 | 35. Mój ukochany wróg ( Mein liebster Feind) 12 maja 12:30 | 13 maja 19:00 | 36. Na dzial–ce ( At The Datcha) 15 maja 19:15 | 19 maja 18:15 | 37. NiedotkniE˛ty przez zachód ( Un Homme sans Occident) 11 maja16:15 | 17 maja 18:30 | 20 maja 15:00 |

str. 72 str. 48 str. 31 str. 96 str. 97 str. 96 str. 29 str. 49 str. 57 str. 87 str. 98 str. 89 str. 82

117 str. 70 str. 46

39. Obóz Jezusa ( Jesus Camp) 11 maja 20:00 | 15.05-18:45 | 18 maja 19:00 | 40. Obywatel Moore ( Manufactured Dissent) 12 maja 14:30 | 14 maja 21:45 | 20 maja 19:00 | str. 66 41. Ostatni nomadzi ( Nömadok tx) 11 maja 20:00 | 12 maja 18:00 | 20 maja 17:00 | str. 55 42. Pielgrzymi ( Pilgrimage) 11 maja 18:15 | 13 maja 12:00 | str. 95 43. Porwanie. Historia Megumi Yokoty ( Abduction. The Megumi Yokota Story) 14 maja 19:45 | 16 maja 20:45 | 18 maja 18:30 | str. 19 44. Przeciwnicy szczE˛scia ( Enemies of Happines) 13 maja 17:15 | 20 maja 13:30 | str. 20 45. Przy rzece ( By The River) 12 maja 14:30 | 14maja 21:45 | 20 maja 19:00 | str. 89 46. Rodzina, obczyzna i kasety video ( Exile Family Movie) 16 maja 21:00 | 18 maja 20:45 | 19 maja 20:15 | str. 58 47. Szkol–a nr 27 ( Ecole 27) 15 maja 19:15 | 19 maja 18:15 | str. 22 48. Sfabrykowany krajobraz ( Manufactured Landscapes) 12 maja 16:15 | 16 maja 17:15 | 17 maja 22:00 | str. 77 49. Stan cywilny ( Civil Status) 13 maja 17:15 | 20 maja 13:30 | str. 86 50. S´mierC´ z ludzkA˛ twarzA˛ ( User Frendly Death) 15 maja 17:45 | 18 maja 22:15 | 19 maja 13:30 | str. 50

FILMY A-Z

12 maja 22:00 | 19 maja 20:00 |

FILMS

38. Nowojorskie regulacje ( NYC Weights & Measure)

FILMS

FILMY A-Z

118

51. S´rodki ostroZ˚noS´ci przeciw fanatykom ( Precautions Against Fanatics) 17 maja 15:00 | 20 maja 19:45 | str. 99 52. Too Much Norway ( Too much Norway) 12 maja 17:00 | 15 maja 17:00 | 20 maja 18:00 | str. 26 53. Trzej przyjaciele ( Three comrades) 11 maja 17:45 | 13 maja 18:30 | 17 maja 20:00 | str. 17 54. Twoje zdrowie, chL–opcze ( Here's Looking at You Boy) 13 maja 21:00 | 18 maja 22:30 | str. 36 55. Uku Ukai ( Uku Ukai) 11 maja 22:00 | 12 maja 18:00 | 20 maja 17:00 | str. 90 56. Wspólnota marzeN´ ( Comrades in Dreams) 13 maja 17:00 | 15 maja 19:30 | 19 maja 15:00 | str. 37 57. Wszyscy kochamy MaradonE˛ ( Loving Maradona) 17 maja 22:00 | 18 maja 17:30 | 20 maja 15:45 | str. 45 58. Yokohama Mary ( Yokohama Mary) 12 maja 13:30 | 13 maja 13:30 | 20 maja 16:00 | str. 30 59. Zagubione dzieci Buddy ( Buddha’s Lost Children) 13 maja 19:00 | 14 maja 19:30 | 15.05-21:30 | str. 56 60. ZbliZ˚enie ( Close Up) 11 maja 20:00 | 19 maja 13:15 | 20 maja 14:00 | str. 81 61. Z-boczona historia kina ( Pervert Guide to the Cinema) 14 maja 18:00 | 20 maja 15:15 | str. 38 62. ZˇiZˇek ( ÎiÏek!)

12 maja 18:45 | 20 maja 12:45 | str. 63

119

ZAMÓW PROGRAM FESTIWALU NA KOMÓRKE˛!

60 filmów festiwalowych, dyskusje panelowe, seminarium. Zapamiętasz wszystko? Nie musisz! Pobierz PROGRAM Festiwalu na komórkę i miej go zawsze w zasięgu ręki!

Wyślij SMS pod numer 7211* o treści PROGRAM.

Regulamin us ugi dost´pny na www.docreview.pl. *Koszt SMS-a 2 z netto/2,44 z brutto. Cena nie obejmuje kosztu po àczenia WAP.

str. 78

FILMY A-Z

14 maja 21:30 | 20 maja 18:00 |

FILMS

63. Z˚ycie poza kontrolA˛ ( Life Running Out of Control)

SPONSORS AND PARTNERS

SPONSORZY I PARTNERZY

120

121

SPONSORZY I PARTNERZY SPONSORS AND PARTNERS

ORGANIZATION COMITEE

ORGANIZATORZY

122

Organizator festiwalu Organizer AGAINST GRAVITY Ul. Widok 5/7/9 00-023 Warszawa Tel/fax (48)+22 8281079 info@docreview.pl www.docreview.pl

Komitet Organizacyjny ORGANIZATION COMITEE Szef festiwalu: Artur Liebhart aliebhart@docreview.pl Koordynator festiwalu: Ma gorzata Janczak mjanczak@docreview.pl Special events : Micha Paluektau michalp@docreview.pl Transport i projekcje: Kinga Dàbrowska kinga@docreview.pl Public Relations: Joanna Hanusiak jhanusiak@docreview.pl Asystentka P.R: Magdalena Dràgowska magda@docreview.pl, tel: 22-8281079 Design: Pawe Palikot Druk: Normex, Gdaƒsk, Beata Staniszewska IT: Adam Zygarowski, Site development: Flamaster2.Studio. Piotr ¸upiƒski, Vjf/x-Oprawa wizualna klubu festiwaloweg: vjfx@wp.pl Grafiki: Marta Zdunek Redakcja katalogu: Micha Bielawski i Joanna Hanusiak Korekta: Joanna Hanusiak Wspaniali tłumacze: Karolina Bober, Danuta Dowjat, Joanna Fekecz, Monika Szpetulska, Pawe Lesisz, Tomasz Wiƒski.

Napisy polskie: Apkit, Magdalena Ejsak, Arkadiusz Ejsak Spotkania z twórcami: Micha Bielawski, Anna Budziƒska Cerber dobrego humoru: Akiko no Keisuke

MECENASOWI PARTNEROM: Republiki Francji FESTIWALU Ambasada Romain Masson BANK Ambasada Królestwa Niderlandów MILLENNIUM Martin van Dijk Wojciech Kaczorowski, Polski Instytut Sztuki Filmowej Agnieszka Zygo

Uniwersytet Warszawski Instytut Goethego

GL–ównemu Renata Prokurat Partnerowi: Austriackie Forum Kultury PLANETE Ernestine Baig

Beata Ryczkowska, Program Globar Compact UNDP Joanna Pogorzelska, Kamil Wyszkowski, Urszula Marzec Patryk S owicki

LG POLSKA Pawe Binder

Hewlett Packard Polska Dynamo Film Artur Marcinkowski

PKP INTERCITY

ORGANIZATORZY DZIE˛KUJA˛

ACKNOWLEDGEMENTS

123 ACKNOWLEDGEMENTS

Komitet organizacyjny skl–ada serdeczne podziE˛kowania

ACKNOWLEDGEMENTS

ORGANIZATORZY DZIE˛KUJA˛

124 MEDIA

KINO

Joanna Wendorff, Ma gorzata Kie kiewicz

Jacek Cegie ka Marta Sendecka, MISTRZOWSKA SZKOL–A REZ˚YSERII Zygmunt Ko odyƒski.

FILMOWEJ ANDRZEJA WAJDY

FILM

Katarzyna Âlesicka, Joanna Skalska, Tomasz Âlesicki

Marcin Prokop, Bartosz ˚urawiecki

PATRONOM MEDIALNYM:

STOPKLATKA

Polskie Radio Program III Ryszard Ja˝wiƒski Krzysztof Spor

GAZETA WYBORCZA

Cafe Kulturalna

Anna Pruszyƒska, Beata K´czkowska, Agnieszka Mischal, Tadeusz Sobolewski

STUDIO REPORTAZ˚U I DOKUMENTU POLSKIEGO RADIA

POLITYKA Janusz Wróblewski

ONET.PL Bart omiej Radniecki, Alicja Gancarz

Agnieszka ¸abuszewska Irena Pi atowska- Màdry, Julia Prus

Osobom i Instytucjom: HBO Polska

EMPIK

Krzysztof Rak

Sylwia Graban

KINOTEKA

AKTIVIST

Norbert Szczygliƒski

Maja Duczyƒska, ¸ukasz Figielski

FESTIWAL VISIONS du REEL Jean Perret, Gabriela Bussmann