Boeken

Achtervolgd door de staatsmaffia

Door Hans Amesz

Bill Browder (1964) richtte kort na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie het bedrijf Hermitage Capital Management op, dat tot 2005 de grootste buitenlandse investeringsmaatschappij in Rusland was. Browder besloot tot aandeelhoudersactivisme, waarbij hij zich richtte op corrupte praktijken in enkele van de grootste bedrijven, zoals Gazprom, en daarmee hun aandelenkoers de hoogte in dreef.

In 2006 werd Browder door de Russische regering op een zwarte lijst geplaatst. Hij werd gebrandmerkt als een gevaar voor de nationale veiligheid en hem werd de toegang tot Rusland verboden. Enkele ondernemingen van Hermitage Capital Management werden volgens de eigen advocaten op basis van valse voorwendselen aangepakt. In november 2008 werd een van Hermitage’s advocaten, Sergej Magnitski, gearresteerd. Hij werd beschuldigd van de belastingontduiking die hij zelf in de openbaarheid had gebracht. Magnitski overleed in 2009, na elf maanden voorlopige hechtenis.

Die gebeurtenis veranderde het leven van Browder voorgoed. Hij liet zijn zakenleven achter zich en stortte zich volledig op de zoektocht naar gerechtigheid, waartoe invoering in zoveel mogelijk landen van de zogenoemde Magnitski-wet behoort. Door deze wet, die behalve door de Verenigde Staten ook door de Europese Unie is ingevoerd, kunnen mensenrechtenschenders op een zwarte lijst worden gezet. Daardoor wordt het hen onmogelijk gemaakt de nodige visa te krijgen en kunnen ook hun banktegoeden worden bevroren.

Browder en zijn team reisden en reizen de hele wereld over om met name in de media en bij politici te pleiten voor eerherstel van Sergej Magnitski, dus voor invoering van de naar hem genoemde wet. Dat wordt indringend beschreven, waardoor ‘Achtervolgd door de staatsmaffia’ een fascinerend verslag van corruptieschandalen, Russische witwaspraktijken, louche moordaanslagen en bovenal de lange arm van Poetin is geworden. Volgens Browder schrikt de Russische president nergens voor terug om zijn rijkdom en macht te beschermen.

Nu Rusland oorlog voert in Oekraïne, is het duidelijk dat ‘wij’ – het Westen – er veel te lang over hebben gedaan om de ware aard van het Poetin-regime te erkennen. Browder stelt vast dat ook de Nederlandse premier Mark Rutte, die hij in 2015 bij Jinek ontmoette, Poetin destijds niet voor het hoofd wilde stoten door de Magnitski-wet in te voeren, omdat Nederlandse bedrijven onder andere grote belangen hadden bij de bouw van de miljarden dollars kostende gaspijpleiding Nord Stream 2.

Bill Browder

Achtervolgd door de staatsmaffia Atlas Contact ISBN: 9789045042572

Onder commissarissen

Door Hans Amesz

In ‘Onder commissarissen’ schrijft Marilieke Engbers dat toezichthouden opvallend vaak misgaat. Zij noemt het witwassen bij ING en ABN AMRO, de debacles bij Vestia en DSB, de teloorgang van Enron en het Wirecardschandaal en vraagt zich af waarom de commissarissen en bestuurders van Shell besluiten om de strategie niet te wijzigen, ondanks de rechterlijke uitspraak inzake de klimaatcrisis. Is er sprake van incapabele of zelfs onbetrouwbare commissarissen of is er iets fundamenteel mis met het besluitvormingsproces van de raden van commissarissen? Engbers, die meer dan twintig jaar ervaring heeft met leiderschap en verandermanagement en gepromoveerd is op ‘Hoe het ongezegde de besluitvorming beïnvloedt’, laat aan de hand van een parabel zien waar het echt misgaat: ambigue governanceregels zorgen ervoor dat de circa dertigduizend commissarissen in Nederland vaak zo druk met elkaar zijn en met het voldoen aan procedures en regels, dat ze nauwelijks toekomen aan reflectie op strategische en maatschappelijke uitdagingen.

Engbers pleit ervoor het toezicht menselijker te maken, opdat commissarissen zich volledig kunnen richten op de zaken die er werkelijk toe doen.

Marilieke Engbers

Onder commissarissen Business Contact ISBN: 9789047015017

The Age of the Strong Man

Door Joost van Mierlo

Enkele weken na de Russische inval in Oekraïne verscheen het laatste boek van Gideon Rachman, de ervaren politiek commentator van de Financial Times. Het boek behandelt de opkomst van potentaten wereldwijd. Het was een uitgelezen moment, want juist de Russische president Vladimir Poetin wordt door Rachman beschreven als de leest waarop de huidige generatie wereldwijde tirannen is geschoeid.

In de beschrijving van Rachman was Poetin de eerste van de nieuwe generatie ‘Grote Mannen’. Net als de meeste andere dictatoren die Rachman beschrijft – van China’s Xi Jinping tot de Braziliaanse president Jair Bolsonaro – zijn het individuen die veelal verstoken zijn van grootse ideeën en die met hun romantische nostalgie naar een vermeend groots verleden hun land in een stevige greep houden. Rachman legt een direct verband tussen de hevige gevolgen van de kredietcrisis en de opkomst van de potentaten. Waar de ervaring van landen als China, Rusland en bijvoorbeeld Saudi-Arabië verder teruggaat als het gaat om dictaturen, zijn in de afgelopen vijftien jaar ook landen als Turkije, India en inderdaad Brazilië toegevoegd.

En bijna zou dat ook het geval zijn geweest voor de Verenigde Staten, in ieder geval in de ogen van Rachman. Donald Trump heeft volgens Rachman veel van dezelfde eigenschappen als de andere tirannen. Naast een overdreven dunne huid heeft hij net als de andere geportretteerden de neiging om criticasters ongemeen hard aan te pakken. Met de vorige verkiezingen ging het nog net goed, aldus in ieder geval Rachman, maar het Trump-gevaar is volgens hem nog altijd niet geweken.

Gideon Rachman

The Age of the Strong Man Bodley Head ISBN: 9781847926418

The Chancellors

Door Joost van Mierlo

Een boek over de recente geschiedenis van het Britse ministerie van Financiën lijkt op het eerste gezicht niet al te interessant voor niet-Britse lezers. Maar het zijn roerige jaren geweest. En de beschreven karakters zijn bont. Vanwege alle politieke gevechten die de afgelopen vijfentwintig jaar hebben plaatsgevonden – tussen bijvoorbeeld Tony Blair en Gordon Brown tijdens de Labourregeringen in de jaren rond de millenniumwisseling en tussen bijvoorbeeld Boris Johnson en Rishi Sunak nu – zijn het in ieder geval enerverende jaren geweest.

Het boek begint in 1997, wanneer de invloed van het ministerie van Financiën lijkt te tanen na het (eindelijk) politiek onafhankelijk worden van de Bank of England, de Britse centrale bank. Maar niets is minder waar. Onder de vuurvaste leiding van toenmalig minister Gordon Brown wordt het ministerie de spil binnen het kabinet, zonder wiens zegenende hand nergens anders beleid kan worden uitgevoerd.

Zo is het feitelijk gebleven totdat Boris Johnson, onder druk van zijn voormalige politieke adviseur Dominic Cummings, de invloed van het ministerie probeert in te dammen. Het leidt begin 2020 tot het vertrek van toenmalig minister Sajid Javid. Diens opvolger Rishi Sunak heeft, als gevolg van succesvol pandemiebeleid, een deel van het verloren terrein inmiddels teruggewonnen.

Howard Davies is een begenadigd schrijver. Met zijn ervaring binnen het ministerie zelf, als adviseur van voormalig minister Nigel Lawson van de Conservative Party en later als plaatsvervangend Bank of Englandgouverneur, eerste voorzitter van gedragstoezichthouder FSA en huidig presidentcommissaris van NatWest (het vroegere RBS), kan Davies voor een deel uit eigen ervaringen putten.

Zijn toon is licht, of zelfs roddelachtig, zoals voormalig Brown-rechterhand Ed Balls het benoemt. Vooral de Brexit-jaren lezen als een trein. Het ministerie bleek indertijd, onder aanvoering van Remainer George Osborne, flink te lobbyen tegen Brexit. Toen dat pleit werd verloren, werd het ministerie, zowel onder Theresa May als nu onder Boris Johnson, nauwelijks betrokken bij de onderhandelingen. Nu mag het ministerie proberen de schade van Brexit te beperken. Als we Davies mogen geloven, valt dat nog niet mee.

Howard Davies

The Chancellors Polity ISBN: 9781509549542