ŞANLIURFA İLİNDEKİ ENDEMİK 5 ADET BİTKİ VE 5 ADET HAYVAN TÜRLERİ KONUSUNDA BİLİNÇLENDİRME PROJESİ by Cengiz KARAMAN

ŞANLIURFA İLİNDEKİ

ENDEMİK5ADETBİTKİVE5ADETHAYVANTÜRLERİ KONUSUNDABİLİNÇLENDİRMEPROJESİ NİHAİ RAPOR

Orman ve Su İşleri ̇ Bakanlığı

Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü 15. Bölge Müdürlüğü Şanlıurfa Şube Müdürlüğü

KASIM 2012 / ANKARA

Şehitlik Mahallesi Meteoroloji Caddesi No: 11 ŞANLIURFA Telefon : 0 414 347 11 60 Faks : 0 414 347 11 33

İÇİNDEKİLER PROJENİN GEREKÇESİ VE AMACI

PROJENİN KAPSAMI

PROJENİN TEMEL HEDEFİ ve FAALİYET GELİŞME DURUMU

EKLER EK-1 EK-2 EK-3 EK-4 EK-5 EK-6

3 4 5

: Eğitim Ön Hazırlık Çalışması : Eğitim Toplantıları Programı : Eğitim Sunumları (Endemik Bitkiler- Önemli Hayvanlar) : Eğitim Toplantıları Katılımcı Listeleri : Eğitim Toplantıları Fotoğrafları : Haberler

PROJENİN GEREKÇESİVEAMACI

Üç kıtanın buluştuğu noktada yer alması nedeniyle ülkemiz biyolojik çeşitlilik anlamında oldukça zengin değerlere sahiptir. Ülkemiz, bitki ve hayvan varlığı açısından kıtalararası geçiş ve biyolojik koridorların buluştuğu noktada yer almaktadır. Örneğin, Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarından geçen dört önemli kuş göç yollarından ikisi ülkemizden geçmektedir. Avrupa kıtasında tahmini bitki türü sayısı 12.000 iken, ülkemizde 3.000’ i endemik olmak üzere yaklaşık 10.000 bitki türü bulunmaktadır. Bu değer yapılacak çalışmalarla daha da artacaktır. Ülkemiz bu değerle, Avrupa ve hatta dünya ölçeğinde biyolojik çeşitlilik açısından öne çıkan bir ülke konumundadır. Sahip olduğumuz endemik

bitki ve önemli hayvan türleri konusunda gerekli bilgilendirme ve bilinç artırımına yönelik çalışmaların gerçekleştirilmesi önem arz etmektedir. Bilgi ve bilinç artırımı endemik bitki ve hayvan türlerinin illegal ticaretinin ve kaçakçılığın yapılmasının önlenmesi sürecine önemli katkı sağlayacaktır. Türkiye, 1996 yılından itibaren yabani hayvan ve bitki türlerinin korunması ve ticaretinin önüne geçilmesi amacıyla hazırlanan “Nesli Tehlikede Olan Yabani Flora ve Faunanın Uluslararası Ticaretine Dair Sözleşmesi (CITES)”ne taraf olmuştur ve 2001 yılında bu sözleşmenin uygulanmasına dair yönetmeliği çıkarmıştır. Bu yönetmeliğin ticari yönlerini tamamlayan uygulama mevzuatı (İthalatı Yasaklanmış ve

Sınırlandırılmış Mallara İlişkin Tebliğ) Nisan 2002’de değiştirilmiştir. Bu kapsamda yapılan bilinçlendirme ve eğitim çalışmaları ülke genelinde büyük önem taşımaktadır. Bu çalışma ile özellikle Şanlıurfa İl’indeki endemik bitki ve hayvan türlerinin korunmasına ve illegal ticaretin/ kaçakçılığın önlenmesine yönelik yerel düzeyde kurumsal kapasitenin oluşturulması ve gerekli bilgi ve becerilerin kazandırılması amaçlanmıştır.

PROJENİNKAPSAMI

Şanlıurfa İl’indeki Endemik Bitki ve Hayvan Türlerinin korunmasına yönelik yerel düzeyde kurumsal kapasitenin oluşturulması, gerekli bilgi ve becerilerin kazandırılması ile ilgili çalışmaların süresi, Nihai Raporunun hazırlanması ve Bakanlık adına Bölge Müdürlüğüne teslimi de dâhil olmak üzere toplam 180 (Yüz seksen) gündür. Bu kapsamda şartnamede belirtilen işler aşağıda özet-

lenmiştir:

3. Eğitimlerle birlikte poster ve broşür basımı,

1. İl genelinde köy muhtarlıklarına eğitim, (iki ayrı gruba) 2. İldeki ilgili kurumların temsilcilerinin eğitimi, (iki ayrı gruba) a. Valilik (en az 2 kişi) b. Belediye c. İlçe belediye ve Kaymakamlık temsilcileri d. İl tarım, turizm vb. temsilcileri

4. Medya ve internet aracılığıyla haberlerin yayınlanması. Proje kapsamında çalışmaya konu edilen, Orman ve Su İşleri Bakanlığı Şanlıurfa Şube Müdürlüğü için önemli 5 adet endemik bitki ve 5 adet önemli hayvan türü aşağıda sıralanmıştır:

Bitki Tür Listesi (Türkçe) Mezopotamya Sümbülü Peygamber Çiçeği Binbir Delik Otu Sığır Kuyruğu Yabani Sarmaşık (Tarla Sarmaşığı)

(Latince) Scilla Mesopotamica Centaurea Obtusifolia Hypericum capitotam Verbascum diversifolium Convolvulus galaticus

Hayvan Tür Listesi (Türkçe) Ceylan Çizgili Sırtlan Kelaynak Fırat Kaplumbağası Çöl Varanı

(Latince) Gazella subgutturosa Hyaena hyaena Geronticus eremita Rafetus euphraticus Varanus griseus 4

PROJENİNTEMELHEDEFİve FAALİYETGELİŞMEDURUMU 1/2

Projenin temel hedefi; Şanlıurfa ilinde görülen önemli hayvan ve endemik bitki türleri konusunda yerel ve kurumsal kapasitenin arttırılarak bu türler hakkında farkındalık yaratmak ve bu türlerin korunmasına katkı sağlamaktır. Projenin hedefine ulaşmak amacıyla 8 adet faaliyet belirlenmiştir. Uygulanan bu faaliyetler: 1. Çalışma programının İdareye sunulması: Çalışma programı kapsamında yapılacaklar, projenin gerekçesi ve amacı, hedefi, faaliyetleri ve öneri iş takvimi hazırlanmıştır. Çalışma programı raporu 26 Temmuz 2012 tarihinde İdareye sunulmuştur. 2. Literatür taraması ve eğitim dokümanları: Bölgede bugüne kadar yapılmış tüm veri ve çalışmaların derlemesi

yapılarak, uzmanlar eşliğinde kitapçık, broşür ve poster gibi eğitim dokümanları hazırlanmıştır. Eğitim dokümanlarında her tür için ayrı ayrı ülke genelinde dağılım haritaları yapılmıştır.

3. Eğitim hazırlık saha çalışması: Proje ekibinden Uzman Biyolog Doğan Sözbilen ve Prof. Dr. Taner Kıral 27-31 Ağustos 2012 tarihleri arasında eğitim ön hazırlık ve fotoğraflama çalışmaları için saha çalışması gerçekleştirmiştir (Ek-1 Eğitim Ön Hazırlık Çalışması). Bu çalışma kapsamında ilgili paydaşların konuyla ilgili görüşleri alın5

mıştır. Eğitim programı gelen görüşler doğrultusunda oluşturulmuştur. 4. Eğitim toplantıları: Hedef türler konusunda yapılan eğitim çalışmalarında Şanlıurfa genelinde 15-19 Ekim 2012 tarihleri 5 gün süren 8 eğitim toplantısı düzenlenmiştir (Ek-2 Eğitim Toplantıları Programı). Eğitimler Şanlıurfa Merkez, Birecik, Halfeti, Akçakale, Harran, Bozova, Siverek ve Viranşehir ilçelerinde gerçekleştirilmiştir. Eğitimlerde Flora Uzmanı Yrd. Doç. Dr. İsmail Eker ile Fauna Uzmanı Biyolog Güler Bozok sunum yapmışlardır (Ek-3 Eğitim Sunumları). Eğitimlere kamu kurum ve kuruluşlarını, yerel yönetimleri ve sivil toplum kuruluşlarını temsilen toplamda 153 kişi katılmıştır (Ek-4 Eğitim Toplantıları Katılımcı Listesi, Ek-5 Eğitim

PROJENİNTEMELHEDEFİve FAALİYETGELİŞMEDURUMU 2/2 Toplantıları Fotoğrafları). 5. İl genelinde köy muhtarlıklarına eğitim: Eğitim toplantılarına Şanlıurfa Merkez, Birecik, Halfeti, Akçakale,

Harran, Bozova, Siverek ve Viranşehir ilçelerinde toplamda gerçekleştirilen eğitimlere 88 köy temsilcisi katılmıştır. Etkinlikleri yerel basın temsilcileri izleyerek, eğitimlerden haber yapmışlardır. İl ve ilçe merkezlerinde yapılan eğitim kapsamında nesli tehlike altında olan endemik bitki ve hayvan türlerinin tanıtımı ve doğal yaşam alanlarında korunabilmesine yönelik planlar hakkında bilgilendirme yapıldıktan sonra soru-cevap kısmı gerçekleştirilmiştir. 6. İldeki ilgili kurumların temsilcilerinin eğitimi: Hedef türler konusunda yapılan eğitim toplantısının ilki Şanlıurfa Valilik Toplantı Salonunda 15 Ekim 2012’de gerçekleştirilmiştir. Toplantıya, Şanlıurfa Valiliği, Şanlıurfa Belediyesi, Şanlıurfa İli Orman ve Su İşleri Şube Müdürlüğü, Şanlıurfa Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, Şanlıurfa

Orman Bölge Müdürlüğü, DSİ 15.Bölge Müdürlüğü, Şanlıurfa Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, Şanlıurfa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, İl Jandarma Komutanlığı, Şanlıurfa Gümrük Müdürlüğü, Karacadağ Kalkınma Ajansı, GAP- BKİ Başkanlığı, Birecik Belediyesi, Yaslıca Belde Belediyesi, Bozova İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Bozova İlçe Emniyet Müdürlüğü, Viranşehir İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Şanlıurfa Siverek İlçe Emniyet Müdürlüğü, Birecik Fidanlık Müdürlüğü, Doğa Kültür ve Yaşam Derneği, Çevre Koruma Vakfı ve ŞURKAV’dan yaklaşık 40 kişi katılım sağlamıştır. Eğitim kapsamında nesli tehlike altında olan endemik bitki ve önemli hayvan türlerinin tanıtımı, bu türler üzerindeki tehditler ve doğal yaşam alanlarında korunabilmesine yönelik öneriler hakkında bilgilendirme yapıldıktan sonra soru-cevap kısmına geçilmiştir. 7. Projenin görsel materyallerinin hazırlanması ve dağıtılması: İl genelinde hedef türler hakkında farkındalığın arttırılması amacıyla yöre halkı ve kamu kuruluşlarına yönelik; Broşür: Her tür için 5.000 Toplamda 50.000 adet Poster: Her tür için 2.000 Toplam 20.000 adet eğitim materyali bastırılarak eğitim 6

toplantılarında dağıtılmıştır. Bunun yanı sıra tanıtım kitapçığının tasarımı yapılarak basıma hazır hale getirilmiş ve ayrıca 2.000 adet tanıtım CD’si hazırlanmıştır. Bu dokümanlarda aşağıdaki bilgiler yer almaktadır; a. Şanlıurfa İlindeki önemli endemik bitki ve hayvan türlerinin önemi, habitat özellikleri, dağılım durumu b. Şanlıurfa İlindeki önemli endemik bitki ve hayvan türlerini tehdit eden temel problemler, örneğin kaçakçılık c. Şanlıurfa İlindeki önemli endemik bitki ve hayvan türlerinin korunmasına yönelik Mevzuat d. Ulusal Mevzuat e. Uluslar arası Sözleşmeler. 8. Medya ve internet aracılığıyla haberlerin yayınlanması: Eğitim çalışmalarında ulusal ve yerel medya temsilcilerine, basın bülteni ve türlere ilişkin fotoğraflar gönderilmiştir. Yapılan eğitim çalışmaları birçok internet sitesi ve gazetede yer almıştır. Çıkan ilgili haber makaleleri EK 7’de verilmiştir. 9. Nihai Raporun hazırlanarak İdareye sunulması: Proje başlangıcından itibaren yapılan çalışmalar Ara Rapor kapsamında verilen gelişmeleri de kapsayacak şekilde düzenlenerek Nihai Rapor hazırlanmıştır.

EK-1: Eğitim Ön Hazırlık Çalışması

Alan Çalışmaları Programı (27-31 Ağustos 2012) Tarih 27.08.2012

28.08.2012

Saat

Faaliyet

13:30

14:30

Şanlıurfa İli Orman ve Su İşleri Şube Müdürlüğü ile görüşme

09:00

11:00

Birecik – Kelaynak Üretme İstasyonu Ziyareti

11:00

14:30

Birecik Alan Çalışması

15:30

17:30

Suruç Alan Çalışması

09:00

11:00

Kızılkuyu –Yaban Hayatı Geliştirme Sahası, Ceylan Üretim İstasyonu Ziyareti

11:00

17:30

Harran – Alan Çalışması

08:00

10:00

Halfeti – Alan Çalışması

11:00

13:00

Bozova – Alan Çalışması

15:00

17:00

Hilvan – Alan Çalışması

08:00

12:30

Viranşehir – Alan Çalışması

14:00

16:00

Siverek – Alan Çalışması

29.08.2012

30.08.2012

31.08.2012

EK- 2: Eğitim Toplantıları Programı 1/2

ŞANLIURFA İL’İNDEKİ ENDEMİK 5 ADET BİTKİ VE 5 ADET HAYVAN TÜRLERİ KONUSUNDA BİÇİMLENDİRME PROJESİ 15-19 EKİM 2012 EĞİTİM PROGRAMI • Açılış Konuşmaları • Şanlıurfa’nın Endemik Bitkileri, Yrd. Doç.Dr. İsmail EKER • Şanlıurfa’nın Önemli Hayvanları, Biyolog Güler BOZOK • Soru/Cevap 1. Gün: 15 EKİM 2012, Şanlıurfa İli Kurum Temsilcileri ve Merkez İlçesi Muhtarları İçin Eğitim Saat Eğitim Yer Grup 1: 10:00- 12:00 Şanlıurfa İli Kurum Temsilcileri İçin Eğitim Şanlıurfa Merkez 12:00 -13:00

Öğle Yemeği

Şanlıurfa Merkez

Grup 2: 14:00- 16:00

Şanlıurfa Merkez İlçesi Muhtarları İçin Eğitim

Şanlıurfa Merkez

2.Gün: 16 EKİM 2012, Birecik ve Halfeti Muhtarları İçin Eğitim Saat Eğitim Yer Grup 1: 10:00- 12:00 Birecik İlçesi Muhtarları İçin Eğitim Birecik 12:00 -13:00

Öğle Yemeği

Birecik

Grup 2: 14:00- 16:00

Halfeti İlçesi Muhtarları İçin Eğitim

Halfeti

3.Gün: 17 EKİM 2012, Akçakale Merkez Muhtarları, Harran Merkez Muhtarları ve Şanlıurfa Merkez Muhtarları İçin Eğitim Saat Eğitim Yer Grup 1: 10:00- 12:00 Akçakale ve Harran Merkez İlçeleri Muhtarları Şanlıurfa Merkez İçin Eğitim 12:00 -13:00 Öğle Yemeği Şanlıurfa Merkez Grup 2: 14:00- 16:00

Bozova İlçesi Muhtarları İçin Eğitim

Bozova

EK- 2: Eğitim Toplantıları Programı 2/2

Saat 10:00-10: 30 10:30-12:00

4.Gün: 18 EKİM 2012, Siverek İlçesi Köy Bilgilendirme Ziyaretleri Eğitim Siverek Kaymakamlığı ziyaret

Yer

Siverek İlçesi Muhtarları İçin Eğitim

Siverek

13:30-18:00

Siverek İlçesi Köy Bilgilendirme Ziyaretleri 5.Gün: 19 EKİM 2012, Viranşehir İlçesi Köy Bilgilendirme Ziyaretleri Saat Eğitim 10:00-10: 30 Viranşehir Kaymakamlığı ziyaret 10:30-12:00

Viranşehir İlçesi Muhtarları İçin Eğitim

13:30-18:00

Viranşehir İlçesi Köy Bilgilendirme Ziyaretleri

Not: Eğitime katılacak muhtarların ulaşımı için minübüs sağlanacaktır

Yer

Viranşehir

EK- 3-1: Endemik Bitkiler

Türkiye florası önce yabancı botanikçilerin dikkatini çekmiş ve değişik tarihlerde ülkemizden bir çok yabancı araştırıcı bitki toplamıştır:

ŞANLIURFA’NIN ENDEMİK BİTKİLERİ Yrd. Doç. Dr. İsmail EKER Abant İzzet Baysal Üniv. Fen-Edeb. Fak. Biyoloji Böl.

• • • • • • • • • • • • • • • •

J.P. Tournefourth. Fransız botanikçi, kaşif. 1700-1702 P.M. Aucher-Eloy. Fransız kimya ve doğa bilimcisi. 1830-1838 K.H: Emil Koch. Alman botanikçi. 1836-1844 P.E. Boissier. İsviçreli Botanikçi. 1842-1845 P. Tchitatcheff. Rus doğacı, politikacı. 1848-1863 B.B. Balansae. Fransız botanikçi. 1854-1857 P.E.E. Sintenis. 1883-1890 J.J. Manisadjian. Alman botanikçi. 1890-1915 J.F.N. Bornmüeller. Alman botanikçi. 1892-1929 W.E. Siehe. Alman botanikçi. 1895-1924 G.V.A. Aznavour. Türk uyruklu botanikçi.1895-1930 K. Krause. Alman botanikçi. 1933-1939 A. Huber-Morath. İsviçreli amatör botanikçi. 1935-1964 P.H. Davis. İngiliz botanikçi. 1938-1982 E. Boissier, 1867-1888 “Flora Orientalis (Doğu Florası)” P.H. Davis,1965-1988 “Flora of Turkey and the East Aegean Islands (Türkiye ve Doğu Ege Adaları Florası)” 1-10. ciltler • Güner vd. 2000 “Flora of Turkey and the East Aegean Islands” 11. cilti

Türkiye’nin floristik çeşitliliğinin başlıca nedenleri: 1. İklimsel Çeşitlilik 2. Toprak (Edafik) ve Topoğrafik Yapı Çeşitliği 3. Fitocoğrafik çeşitlilik 4. Göç Yolları Üzerinde Bulunma 5. Habitat Farklılıkları

EK- 3-1: Endemik Bitkiler

Endemik Bitkiler Türkiye endemik bitkilerinin zenginliği bakımından dünyanın önemli ülkelerinden birisidir. Flora kayıtlarına ve son yıllarda yapılan çalışmalara göre Türkiye‘de 10.000 civarında bitki türü bulunmakta olup, endemik bitki sayısı 3300 civarındadır. Türkiye’deki endemik bitkilerin sayısı Avrupa ülkeleri ile kıyaslandığında bu oran oldukça yüksektir.

Endemikler açısından zengin bölgeler • • • • • • • •

Akdeniz Bölgesi (631) Doğu Anadolu (371) Orta Anadolu (253) Karadeniz (203) Ege Bölgesi (147) Marmara (67) Güneydoğu Anadolu Bölgesi (33) Birden fazla bölgede yayılış gösterenler (yaklaşık 1000)

Bitki coğrafyası bölgeleri arasında İran-Turan Bölgesi 1181 endemik tür ile en çok endemik bitkiye sahip bölgedir. Bunu Akdeniz (946 tür), Avrupa-Sibirya (256 tür) bölgeleri izler.

EK- 3-1: Endemik Bitkiler

Şanlıurfa ilinde şu ana kadar tespit edilmiş 670 bitki taksonu arasında endemik bitkilerin sayısı 50’dir. Scilla mesopotamica Speta Mezopotamya sümbülü

Mezopotamya Sümbülü sadece Şanlıurfa Halfeti’de Fırat Nehri’nin kenarında 525 m yükseklikte koyu kırmızı topraklı kalker kayalıklar arasında yetişir. CR

EK- 3-1: Endemik Bitkiler

Convolvulus galaticus Rostan ex Choisy (Convolvulaceae)Tarla sarmaşığı

Çam ormanı, açık step, kayalık yamaçlar, çayır, tarlalar, kalkerli alanlar/ 880-2000 m/ ülkemize has yaygın bir türdür. LR

EK- 3-1: Endemik Bitkiler

Hypericum capitatum Choisy var. capitatum Kantaron, Binbirdelik otu, Batof, Aran, Bantof, Bahtof

Çam ormanı, açık step, kayalık yamaçlar, çayır, tarlalar, kalkerli alanlar/ 880-2000 m/ ülkemize has yaygın bir türdür. LR

EK- 3-1: Endemik Bitkiler

Verbascum diversifolium Hochst. Sığırkuyruğu

Gaziantep, Elazığ, Malatya ve Şanlıurfa illerinde bulunur. VU

EK- 3-1: Endemik Bitkiler

Centaurea obtusifolia (Boiss. & Hausskn.) Wagenitz Peygamber çiçeği

Dünyada yalnızca Şanlıurfa’nın Tektek Dağları’ndan bilinir

EK- 3-1: Endemik Bitkiler

Biyolojik Çeşitlilik Neden Önemlidir? Dünyanın tarım yapılabilecek alanları ve su kaynakları hızla kirlenmekte ve yok olmaktadır. Bilim adamları yakın gelecekte ciddi bir gıda ve su sorunu ile karşı karşıya kalacağı görüşündedirler. Bu gelişmeler ışığında, ülkelerin sahip olduğu biyolojik çeşitlilik, özellikle genetik kaynaklar bakımından onları büyük bir güç durumuna getirmektedir. Çünkü çevresel baskılara dirençli ve yüksek üretim potansiyeline sahip çeşitlerin geliştirilmesi için yabani canlı kaynaklarından faydalanılmaktadır.

Biyolojik Çeşitlilik sözleşmesi (Convention on Biological Diversity-CBD)

Biyolojik Çeşitlilik sözleşmesi (Convention on Biological Diversity-CBD), Birleşmiş Milletler nezdinde 1992 yılında imzaya açılmış ve ülkemiz 1996 yılında bu sözleşmeye imza atmıştır. Sözleşmenin amaçları; 1. Biyolojik çeşitliliğin korunması, 2. Biyolojik kaynakların sürdürülebilir kullanımı, 3. Genetik kaynakların kullanımından kaynaklanan faydaların adil paylaşımı www.ogm.gov.tr/yukle/biyolojik.doc http://www.cbd.int/convention/text/

EK- 3-1: Endemik Bitkiler

Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora-CITES CITESis an international agreement between governments. Its aim is to ensure that international trade in specimens of wild animals and plants does not threaten their survival.

Uluslararası Doğa Koruma Birliği IUCN, International Union for Conservation of Nature The International Union for Conservation of Nature is the world’s oldest and largest global environmental organization

http://www.iucn.org http://www.iucnredlist.org/ 18

EK- 3-1: Endemik Bitkiler

Doğal Çiçek Soğanlarının Toplanması ve İhracatını Düzenleyen Yasalar

Madde 23/4. Doğadan izinsiz ve kaçak toplama yapan kişi veya kuruluşlara, 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu uyarınca işlem yapılır. http://mevzuat.basbakanlik.gov.tr

Mevzuat

http://www.orgtr.org/tr

EK- 3-1: Endemik Bitkiler

http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/18064913.asp

Neler yapılabilir? • • • • • •

Biyolojik çeşitliliği korumak için in-situ ve ex-situ koruma yaklaşımları izlenmelidir. Kaçakçılık, yaptırım, cezai durumlar Sivil Toplum Kuruluşları, Doğa Dernekleri Farkındalık, eğitim Yerli araştırıcıların yaşadığı problemler Etkili ve sürdürülebilir mevzuat için Üniversiteler ve bilim insanlarından daha fazla yararlanma

ŞANLIURFA İL’İNDEKİ ENDEMİK 5 ADET BİTKİ VE ÖNEMLİ 5 ADET HAYVAN TÜRLERİ KONUSUNDA BİLİNÇLENDİRME PROJESİ

ÖNEMLİ HAYVANLAR

Biyolog Güler BOZOK Şanlıurfa Merkez, 15 Ekim 2012

Türkiye’de; İran- Turan, Avrupa- Sibirya ve Akdeniz iklimleri etkileri görülür.

• Jeolojik çeşitlilikler, • Su ortamı çeşitlilikleri, • Yükselti farklılıkları,

Gibi sebeplerde farklı hayvan türlerinin görülmesine neden olmuştur.

Türkiye’nin Hayvan Zenginliği

Türkiye İklim Bölgeleri (Atalay, İ.,1997)

Türkiye’de Fauna Zenginliği • • • •

170 memeli, 469 kuş, 130 sürüngen, 300 balık türü bulunmaktadır.

Emrah Tagi Ertuğrul

Riyat Gül

Şanlıurfa’da Bulunan Önemli Hayvanlar Türkiye’de Fauna Zenginliği • 20 Tür memeli • 4 Tanesi “Tehlike altındaki türler”kategorisindedir. • 40 Tür sürüngen • 5 tanesinin nesli tehlike altındadır. • 265 Tür kuş tespit edilmiştir. (KuşBank,2012) • 3 tanesi hassas ve tehlike altındaki türler kategorisindedir.

Şanlıurfa’da Bulunan Önemli Hayvanlar Türkiye’de Fauna Zenginliği

•

Şanlıurfa’da Bulunan Önemli Hayvanlar

•

Korunan Alanlar • Türkiye’de 40 milli park, 150 tabiat parkı, 31 tabiatı koruma alanı, 106 tabiat anıtı alanı vardır. •

•

Şanlıurfa İl’inde: • Kızılkuyu Yaban Hayatı Geliştirme Sahası, • Tek Tek Dağları Milli Parkı

ÇÖL VARANI Varanus griseus

ÇÖL VARANI

Türkçe İsmi : Çöl Varanı, Dev Kertenkele Yöresel İsmi : Timsah, Ejder, Canavar, Gumgumak

Alem Sınıf Takım Aile Tür

: Hayvanlar (Animalia) : Sürüngenler (Reptilia) : Kertenkeleler (Squamata) : Dev kertenkeleler (Varanidae) : Çöl varanı (V. Griseus )

ÇÖL VARANI

Dünya Üzerindeki Dağılımı

http://www.reptile-stamps.de/assets/images/varanus_griseus.JPG IUCN Tehdit Kategorisi: Kırmızı Listeye göre VU (Vulnerable- Hassas) kategorisindedir.

ÇÖL VARANI

Türkiye’deki Dağılımı

ÇÖL VARANI

Genel Özellikleri • Kafası küçük, burun delikleri gözlerine yakındır. • Gövdesi açık kahverengi ve gri-sarı renklidir. • Koku ve sinir sinyalleri, potansiyel av yakalamada ve avcılardan kaçmada önemli rol oynar (Okafor, 2010). • Eylül sonundan Nisana kadar olan dönemi kış uykusunda geçirir. • Ortalama yaşam süresi 8 yıldır (Smirina,Tsellarius, 1996).

ÇÖL VARANI

Yaşam Alanı • Çöl veya yarı çöl ikliminde yaşar, • Ağaç tırmanabilir, • Karasal yaşam sürmelerine rağmen suya da girebilirler (Pianka, King & King, 2004).

Mahmut Akan

ÇÖL VARANI

Beslenmesi • • • •

Zehirli yılanlar Kertenkele, kuş ve sürüngen yumurtaları Küçük memelileri, Kurbağa, Böcek ve diğer omurgasız hayvanlar Kendi türüne ait genç bireyleri yiyerek beslenebilirler.

Mahmut Akan

ÇÖL VARANI

Üremesi • Çiftleşme zamanı: Mayıs – Haziran • Ortalama 120 gün sonra yumurtadan çıkarlar. • Yavrular yaklaşık 25 cm uzunluğundadır.

ÇÖL VARANI

Tür Üzerindeki Tehditler • Görünüşlerinden dolayı tehlikeli zannedilip öldürülmeleri, • Yaşam alanları tarım arazisi haline dönüştürülmesi, • Derisi için öldürülmeleri

ÇÖL VARANI

Koruma Önerileri • Derilerinin ticareti, “Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme” (CITES) ile yasaklanmıştır. • Yaşam alanlarının daraltılması engellenmelidir. • Yöre halkına bu tür tanıtılarak tehlikeli bir canlı türü olmadığı anlatılmalı ve öldürülmelerinin önüne geçilmelidir. • Tür koruma eylem planı hazırlanmalı, kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ve yerel halk ile işbirliği içinde hayata geçirilmelidir.

bıdı bıdı

Türkiye’de Fauna Zenginliği

FIRAT KAPLUMBAĞASI Rafetus euphraticus FIRAT KAPLUMBAĞASI

FIRAT KAPLUMBAĞASI

Türkçe İsmi : Fırat kaplumbağası Yöresel İsmi : Hut (Çok yiyen, doyumsuz)

Alem Sınıf Takım Aile Tür

: Hayvanlar (Animalia) : Sürüngenler (Reptilia) : Kaplumbağalar (Testudines) : Yumuşak Kabuklu Kaplumbağalar (Trionychidae) : Fırat Kaplumbağası (R. euphraticus )

FIRAT KAPLUMBAĞASI

Dünya Üzerindeki Dağılımı • IUCN Tehdit Kategorisi: Kırmızı Listeye göre EN (Nesli Tehlikede) kategorisindedir. • Türkiye, Suriye, Irak İran

FIRAT KAPLUMBAĞASI

Türkiye Üzerindeki Dağılımı

FIRAT KAPLUMBAĞASI

Genel Özellikleri • Diğer akrabalarına göre sert bir kabuğa sahip değillerdir. Yumuşak bir kabukları vardır. Bu Yumuşak Kabuklu Kaplumbağası diye de bilinir, • Başlarının uç kısmında yumuşak nefes aldıkları bir hortum bulunur, • Akciğer solunumu yaparlar, • Ağırlıkları 25 kiloya kadar çıkabilir, • Ortalama boyu 40 ile 70 cm arasındadır (www.turtleturk.com, 2012).

Cüneyt Oğuztüzün

FIRAT KAPLUMBAĞASI

Beslenmesi • Fırat Kaplumbağası etçildir ve sucul hayvanlarla beslenir. • Oldukça hızlı hareket edip, boyunlarını hızla dışarı çıkararak avlarını yakalayabilirler. Bu şekilde kuş yakaladıkları bile gözlemlenmiştir.

Cüneyt Oğuztüzün

FIRAT KAPLUMBAĞASI

Üremesi • Fırat Kaplumbağası kumluk alanlarda yuvalar. • Yumurtlama dönemi Mayıs- Haziran aylarıdır. • Kumluk alanlarda yaklaşık 30 cm derinliğinde açtıkları yuvalara 30-40 civarında yumurta bırakır.

Cüneyt Oğuztüzün

FIRAT KAPLUMBAĞASI

Yaşam Alanı • Genellikle dibi çamurlu göl ve nehirlerde yaşarlar. • Güneşlenmek veya yumurta bırakmak için nadiren su dışına çıkıp, hayatlarının çoğunu çamurlu su dibinde geçirirler (Taşkavak E. & M. K. Atatür, 1995).

FIRAT KAPLUMBAĞASI

Tür Üzerindeki Tehditler • Bölgede yeni yapılan barajlar nedeniyle yaşam alanları tahribata uğramıştır. • Kirlilik ve kaçak avlanma da türü olumsuz yönde etkilemektedir.

FIRAT KAPLUMBAĞASI

Koruma Önerileri • Türün neslinin korunması için; yeni yapılması düşünülen baraj yapımlarında ekolojik kriterler göz önüne alınmalıdır. • Fırat Kaplumbağası yöre halkı tarafından zararlı olduğu düşünülerek öldürülmektedir. Bu konuda yöre halkı için bilgilendirme ve bilinçlendirme faaliyetleri yapılmalıdır. • Tür koruma eylem planı hazırlanmalı, kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ve yerel halk ile işbirliği içinde hayata geçirilmelidir.

bıdı bıdı

Türkiye’de Fauna Zenginliği

KELAYNAK (Geronticus eremita)

KELAYNAK

Türkçe İsmi : Kelaynak Yöresel İsmi : Keçelaynak Alem Sınıf Takım Aile Tür

: Hayvanlar (Animalia) : Kuşlar (Aves) : Leyleksiler (Ciconiiformes) : Aynakgiller (Threskiornithidae) : Kelaynak (G. eremita)

KELAYNAK

Dünya Üzerindeki Dağılımı • • • • •

IUCN Tehdit Kategorisi: Kırmızı Listeye göre kritik tehlike (CR) kategorisindedir. Dünya’da toplam 1460 kelaynak kuşunun 350’si Fas’ta, 1000’i de Avrupa ve Amerika’daki hayvanat bahçelerinde bulunur, Ayrıca Suriye’de de ufak bir koloni mevcuttur.

KELAYNAK

Türkiye Üzerindeki Dağılımı

KELAYNAK

Genel Özellikleri • • • • • •

Kafası ve uzun kıvrık gagası bütünüyle kırmızıdır, Yumurtadan ilk çıktıklarında kafaları ve boğazları tüylüdür, zamanla bu tüyler kaybolur, Göçmen kuşlardır, Üreme dönemleri Şubat-Temmuz aylarıdır, 3-4 yaşında ergin hale gelirler, Kelaynakların ortalama yaşam süresi 25-30 yıldır.

KELAYNAK

Yaşam Alanı • Dağlık ve kayalık alanlarda yaşarlar. • Birecik’te olmalarının sebebi de bulundukları bölgenin, Güneydoğudaki diğer platolara göre daha yumuşak bir iklime sahip olması, • Tarlalarda besin kaynaklarının fazla olmasındandır (http://www.trakus.org/kods_bird/ uye/?fsx=2fsdl17@d&tur=Kelaynak, 2012).

KELAYNAK

Beslenmesi • Kelaynaklar etçildir. • Böcek, kertenkele, çekirge, yılan, karınca, akrep gibi canlılarla beslenir. • Birecik’teki Kelaynak Üretme İstasyonunda koruma altına alınan kuşlar ise siyah yağsız et, rendelenmiş havuç, haşlanmış yumurta ve yem karması ile beslenirler.

Cüneyt Oğuztütün

KELAYNAK

Üremesi • Ortalama 3- 4 adet yumurtlayan Kelaynakların yumurtadan çıkan civcivlerinden ancak 1 veya 2 tanesi hayatta kalır. • Yumurtadan çıkan civcivler koyu gri renktedir. 2- 3 ay içinde palazlanan yavruların uçma yetenekleri gelişir ve kendi kendilerine beslenecek duruma gelirler.

Prof. Dr. Taner Kıral,

KELAYNAK

Tür Üzerindeki Tehditler • 1953 yılında Birecik’te 1300 adet Kelaynak kuşu gözlemlemiştir(Lawton, 1989). • 1958-1960 yıllarında Suriye ve Irak’tan yaklaşan çöl çekirgelerine karşı tüm Güneydoğu Anadolu’da uçakla DDT ilaçlaması yapılmış. Bu kimyasal mücadele çekirgelerle beslenen Kelaynakları da etkilemiş ve sonucunda 700 çiftten fazla Kelaynak ölmüştür. • Ayrıca tarım ilaçları Kelaynakların yumurtalarının kabuklarının da çok ince olmasına sebep olmuş, yumurtadan çıkan sağlıklı civciv sayısında da büyük düşüş yaşanmıştır. • Günümüzde Kelaynaklar üzerindeki başlıca tehditler ise; beslenme ve yaşam alanlarının yok olması, zirai ilaçlama ve üreme alanlarındaki insan baskısı nedeniyle üreme başarısının azalmasıdır

KELAYNAK

Koruma Önerileri • Kelaynak ve diğer canlıların yaşama ortamı olan Şanlıurfa- Birecik Kelaynak Biogenetik Rezerv alanı ve yakın çevresinde İyi Tarım Uygulamaları ve Organik Tarım teşvik edilmelidir. • Tür koruma eylem planı hazırlanmalı, kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ve yerel halk ile işbirliği içinde hayata geçirilmelidir.

bıdı bıdı

Türkiye’de Fauna Zenginliği

ÇİZGİLİ SIRTLAN (Hyaena hyaena)

ÇİZGİLİ SIRTLAN

Türkçe İsmi : Çizgili Sırtlan Yöresel İsmi : Andık, Yeleli kurt, Zırtlan, Öcü, Aftar (Heftar, Kaftar), Dab’a (Hatay)

Alem Sınıf Takım Aile Tür

: Hayvanlar (Animalia) : Memeliler (Mammalia) : Etçiller (Carnivora) : Sırtlangiller (Hyaenidae) : Çizgili Sırtlan (H. Hyaena)

ÇİZGİLİ SIRTLAN

Dünya Üzerindeki Dağılımı IUCN Tehdit Kategorisi: Kırmızı listeye göre NT (Near Threatened-Tehlikeye yakın) kategorisndedir

ÇİZGİLİ SIRTLAN

Türkiye Üzerindeki Dağılımı

ÇİZGİLİ SIRTLAN

Genel Özellikleri • • • • •

Kirli açık sarı, beyaz gövdesi üzerinde bulunan siyah şeritler vardır. Ön bacakları arka bacaklara oranla daha uzundur. Kafası vücuduna göre iri ve kulakları büyüktür. Sert ve dik kıllardan oluşan yelesini korkutmak amacıyla dikleştirir. (Turan, 1984) Yuvalama alanları dışında yalnız veya küçük gruplar halinde dolaşırlar.

ÇİZGİLİ SIRTLAN

Yaşam Alanı • Çöl, Yarı Çöl, step, çıplak alanları, kuru ağaçlık habitatları ve Güney Doğu Anadolu’daki açık veya kayalık alanları tercih eder (Can, 2004). • Anadolu’da maki ve ormanlık alanlarda da yaşar.

ÇİZGİLİ SIRTLAN

Beslenmesi • Çizgili Sırtlanlar genelde leş yiyerek beslenirler. • Kavun, karpuz, üzüm ve yabani yemiş gibi meyve ve sebzeleri de tercih ederler.

ÇİZGİLİ SIRTLAN

Üremesi • 2-3 yaşından itibaren yıl boyu üreyebilir. • 3 Aylık gebelik süresinden sonra siyah renkli 1-6 kadar yavru dünyaya getirirler. • Yavrular 1 aylık olduktan sonra anne birey, ine yiyecek taşımaya başlar ve yaklaşık 1 yıl yavrulara bakıcılık yapar. • Çizgili sırtlanlar yaklaşık 15 yıl yaşar (http://www.hyaenidae.org/the-hyaenidae/stripedhyaenas-hyaena-hyanea/hyaena-reproduction.html, 2012).

ÇİZGİLİ SIRTLAN

Tür Üzerindeki Tehditler • • • •

Halk tarafından tehlikeli zannedilip öldürülmeleri, Zehirlenmeleri, Yaşam alanlarının büyük sulama projeleri nedeniyle yok olması, Uzun yıllar öncesinde ise sırtlanlar postu için vuruldular.

ÇİZGİLİ SIRTLAN

Koruma Önerileri • Orman ve Su İşleri Bakanlığınca ulusal ve yerel Sivil Toplum Kuruluşları tarafından koruma ve izleme çalışmaları yapılıyor. • Çizgili Sırtlanların Türkiye popülâsyonunu korumak için Güneydoğu Anadolu bölgesinin dışında, Hatay Altınözü’nde bir alan Yaban Hayatı Geliştirme Sahası olarak ayrılmıştır (http://www.milliparklar.gov.tr, 2012 ). • Tür koruma eylem planı hazırlanmalı, kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ve yerel halk ile işbirliği içinde hayata geçirilmelidir.

b覺d覺 b覺d覺

CEYLAN (Gazella subgutturosa)

CEYLAN

Türkiye’de Fauna Zenginliği Türkçe İsmi : Kursaklı Ceylan, Acem Ceylanı Yöresel İsmi : Ceylan, Ahu, Ceren, Gazal,Hazal Alem Sınıf Takım Aile Tür

: Hayvanlar (Animalia) : Memeliler (Mammalia) : Çift Toynaklılar (Artiodactyla) : Boynuzlugiller (Bovidae ) : Kursaklı Ceylan ( G. Subgutturasa)

CEYLAN

Dünya Üzerindeki Dağılımı IUCN Tehdit Kategorisi: Kırmızı Listeye göre VU (Vulnerable - Hassas) kategorisindedir.

http://www.ultimateungulate.com/Images/Gazella_subgutturosa/G_subgutturosa_map.gif

CEYLAN

Türkiye Üzerindeki Dağılımı • Ceylanpınar Tarım İşletmesi, Kızılkuyu Yaban Hayatı Geliştirme Sahası ve Tek Tek Dağları Milli Parkında bulunur (Bilgin, 2011). Yetiştirilen Ceylanların bir kısmı doğaya salınmıştır.

CEYLAN

Genel Özellikleri • Boyu 90-110 cm • Erkek bireyler yukarı ve geriye doğru kıvrık, parlak siyah ve halkalı boynuzlara sahip, dişiler ise boynuzsuzdur (Demirsoy, 1996). • Gündüzcül hayvanlar olan ceylanlar sürüler halinde dolaşır, çiftleşme zamanına kadar dişiler, yavrular ve genç erkek bireyler ayrı sürü oluşturur (Demirsoy, 1996).

CEYLAN

Yaşam Alanı Ceylanlar, düzlüklerin ağırlıkta olduğu bozkır ve yarı çöl alanlarında yaşar.

CEYLAN

Beslenmesi • Ceylanlar çeşitli otsu bitkiler ve çalılarla beslenir. • Her ceylan günde kendi ağırlığının %30’u kadar yani ortalama 6 kg yem yer. • Yaşama alanı yarı çöl ve bozkır olduğundan susuzluğa dayanıklıdırlar.

Aykut İnce

CEYLAN

Üremesi • Çiftleşme dönemi: Eylül- Ekim • Erkekler çok eşlidir. Çiftleşme zamanı dişilerini kendi alanlarında tutmaya çalışırlar. • Yeni doğan yavrular, dış tehlikelere karşı anneleri tarafından birkaç hafta kovuklar ve çalı diplerinde saklanır. Daha sonra doğum yapan dişi bireyler sürüye tekrar katılır. Anne bireyler yavrularını yaklaşık 4-5 ay boyunca emzirir (http://www.arkive.org/goiteredgazelle/gazella-subgutturosa/#text=All, 2012).

CEYLAN

Tür Üzerindeki Tehditler • • • •

Evlerde besleme, Yavru toplama, Tarım ve ekonomik gelişme nedeniyle habitat kaybı, Aşırı otlatma ve yasadışı avlanma gibi sebeplerle türün nesli tehlike altına girmiştir (Turan, 1988).

Mehmet Emin Okkaş

CEYLAN

Koruma Önerileri • Yasadışı avlanmanın önüne geçilmeli ve cezai yaptırımlar arttırılmalıdır. • Tarımsal faaliyetler nedeniyle azalan doğal alanlar korunmalıdır. • Türün önemi ve nasıl korunması gerektiği konusunda eğitim ve farkındalık çalışmaları yapılmalıdır. • Tür koruma eylem planı hazırlanmalı, kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ve yerel halk ile işbirliği içinde hayata geçirilmelidir.

Uluslararası Mevzuat: • • Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi • Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarının Korunması Sözleşmesi (Bern Sözleşmesi), • Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme (CITES), Ulusal Mevzuat: • TC Anayasası ilgili maddeler • Nesli Tehlike Altında olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşmenin Uygulanmasına Dair Yönetmelik, • Bitki Genetik Kaynaklarının Toplanması Muhafazası ve Kullanılması Hakkında Yönetmelik, • Hayvan Gen Kaynaklarının Korunması Hakkında Yönetmelik Bu türlerle ilgili kaçak avcılık görüldüğünde kolluk kuvvetlerine yada Orman ve Su İşleri Müdürlüğüne haber verilmelidir. Kaynaklar • • • • • • • • • • • • • •

Eric R.P., King D., King R.A. (2004). Varanoid Lizards of the World. Bloomington. Indiana UP Print. Smirina, E.M., and Tsellarius, A. Yu. (1996). Aging, Longevity, and Growth of the Desert Monitor Lizard. Russian Journal of Herpetology. Taşkavak E. & M. K. Atatür (1995). Fırat Yumuşak Kabuklu Kaplumbağasının Dağılımı ve Ekolojisi; Biyolojisine İlişkin Gözlemler. 2. Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi 11-13 Eylül. 1995, Ankara. Tebliğ Kitapçığı, S: 100-109. Turtle Turk. (2012). www.turtleturk.com internet adresinden 10 Ağustos 2012 tarihinde edinilmiştir. Lawton, J. (1989). Last of Mohicans. Saudi Aramco World. Can, Ö. E. (2004). Striped hyaena. National Geographic. Turkey. Can, Ö. E. & Y Lise. (2004). Distribution of large mammals in Southeastern Anatolia: Recommendations & priority areas for their conservation (in GAP Biodiversity Research Project 2001-2003 Final Report). Turkish Society for the Conservation of Nature (DHKD), İstanbul. Turkey. Demirsoy, A. (1996). Türkiye Omurgalıları, Türkiye Omurgalı Faunasının Sistematik ve Biyolojik Özelliklerinin Araştırılması ve Koruma Önlemlerinin Saptanması, Memeliler. Çevre Bakanlığı, Çevre Koruma Genel Müdürlüğü. Turan, N. (1984.) Türkiye’nin Av ve Yaban Hayvanları: Memeliler (kendi basımı). Ankara. Bilgin, C. (2011) Türkiye’de Bulunan Ceylan (Gazella spp.) Türlerinin Yeni Alanlara Yerleştirilmesi Konusunda Bir Analiz. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü için hazırlanmış rapor (yayımlanmamış). ODTÜ. Ankara. Demirsoy, A. (1996). Türkiye Omurgalıları, Türkiye Omurgalı Faunasının Sistematik ve Biyolojik Özelliklerinin Araştırılması ve Koruma Önlemlerinin Saptanması,Memeliler. Çevre Bakanlığı, Çevre Koruma Genel Müdürlüğü. Kinswood, S.C. and Blank, D.A. (1996) Gazella subgutturosa. Mammalian Species. Turan, N. (1988) “Türkiye’nin Büyük Av Hayvanları ve Sorunları. Türkiye ve Balkan Ülkelerinde Yaban Hayatı.” Uluslararası Sempozyum. İstanbul.

Elektronik Adresten Yararlanılan Kaynaklar: • Boğaziçi Atlantik Kültürel Dostluk ve Dayanışma Derneği. (2012). www.bakiad.org.tr internet adresinden 10 Ağustos 2012 tarihinde edinilmiştir. • Orman ve Su İşleri Bakanlığı. (2012). www. http://www2.ormansu.gov.tr internet adresinden 10 Ağustos 2012 tarihinde edinilmiştir. • The IUCN Red List of Threatened Species. (2012). www.iucnredlist.org/apps/redlist/details/8976/0 internet adresinden 10 Ağustos 2012 tarihinde edinilmiştir. • Türkiye’nin Anonim Kuşları.(2012). http://www.trakus.org/kods_bird/uye/?fsx=2fsdl17@d& • tur=Kelaynak internet adresinden 10 Ağustos 2012 tarihinde edinilmiştir. • IUCN Kırmızı Listesi (2009). http://www.iucnredlist.org internet adresinden 5 Ağustos 2012 tarihinde edinilmiştir. • Orman ve Su İşleri Bakanlığı. (2012). http://www.milliparklar.gov.tr/dkmp/anasayfa/avyabanhaberleri/10-02-11/Yaban_ Hayat%C4%B1_Geli%C5%9Ftirme_Sahalar%C4%B1.aspx?sflang=tr internet adresinden 5 Ağustos 2012 tarihinde edinilmiştir. • Türkiye’nin Anonim Memelileri. (2012). http://www.tramem.org/memeliler/?fsx=2fsdl17@d&tur=Çizgili Sırtlan internet adresinden 5 Ağustos 2012 tarihinde edinilmiştir. • IUCN Hyaena Specialist Group. (2012). http://www.hyaenidae.org/the-hyaenidae/striped-hyaenas-hyaena-hyanea/hyaenareproduction.html. internet adresinden 5 Ağustos 2012 tarihinde edinilmiştir. • • The IUCN Red List of Threatened Species. (2012). www.iucnredlist.org/apps/redlist/details/8976/0 internet adresinden 5 Ağustos 2012 tarihinde edinilmiştir. • Arcive Images Life on Earth. (2012). http://www.arkive.org/goitered-gazelle/gazella-subgutturosa/#text=All internet adresinden 5 Ağustos 2012 tarihinde edinilmiştir. • • http://host.nigde.edu.tr/akaratash/mammalia2000_dosyalar/Gasub.htm 5 Ağustos 2012 tarihinde edinilmiştir. • • Atalay, İ., 1997, Türkiye Coğrafyası, Ege Üniversitesi yayınları

TEŞEKKÜRLER

TEŞEKKÜRLER Fotoğrafçılar: Aykut İnce, Cüneyt Oğuztüzün, Doğa Kültür ve Yaşam Derneği, Emrah Tagi Ertuğrul, Mahmut Akan, Mehmet Emin Okkaş, Riyat Gül, Prof. Dr. Taner Kıral, İsmet Ceyhun Yıldırım

Orman Ve Su İşleri Bakanlığı iletişim bilgileri: Şanlıurfa İli Orman Ve Su İşleri Şube Müdürlüğü Adres: Şehitlik Mahallesi Meteoroloji Caddesi No: 11 ŞANLIURFA Telefon: 0412 347 11 60 Anadolu Doğa ve Kültür Kooruma Kooperatifi iletişim bilgileri: Adres: Meşrutiyet Cad. 36/25 Kızılay Ankara Telefon:0312 430 42 70 www.anadoku.org.tr

Ek 4 Egitim Toplantıları Katılımcı Listeleri (15.10.2012) Adı- Soyadı

Çalıştığı Kurum

Ünvanı

E-mail

Telefon

Aylin Kırcı Duman

Şanlıurfa Valiliği

Vali Yardımcısı

Mehmet Emin Okkaş