Buat
Najaar 2023
‘Vous save que toute ma vye ie fait profaision de servir mais amis.’
‘U weet dat mijn hele leven gewijd is aan het dienen van mijn vrienden.’
Brief van Buat aan graaf Arlington, januari 1666.
Historische roman, vervolg op het veelgeprezen eerste deel van de Johan de Witt-trilogie, Musch
11 november 2023:
Verschijnt
1665
Raadpensionaris De Witt is al meer dan twaalf jaar aan de macht. Hij staat onder grote druk. De Republiek wordt van twee kanten aangevallen: op zee woedt een verbeten zeeoorlog met Engeland en in het oosten rukken de troepen van de bisschop van Munster op.
Zowel de vloot als het leger ontberen een krachtige bevelhebber. Het volk mort. De roep om een prins van Oranje wordt luider en luider.
Ritmeester Buat, opgevoed aan het hof van Oranje, raakt betrokken bij de onderhandelingen tussen de Republiek en Engeland. Met instemming van De Witt voert hij via zijn jeugdvriend Sylvius een briefwisseling met de Engelse secretaris van staat, graaf Arlington. Doel: een bestendige vrede.
Maar of dat lukt?
‘Hier zien we in literair historicus Van Tol de schrijver opstaan, in de lezer komt de liefhebber overeind: we raken meegesleept, het genieten begint.’
Atte Jongstra in NRC Handelsblad over Musch. (****)
Buat
Ritmeester Buat, Henri de Fleury de Culan, wordt geboren in 1622 in Frankrijk. Als zijn vader dienst neemt in het Staatse leger wordt hij op vroege leeftijd meegenomen naar Den Haag. Daar groeit hij op als page aan het hof van Oranje en raakt bevriend met de jonge prins Willem ii.
Buat maakt snel carrière in het leger. Hij onderscheidt zich bij de verovering van Sas van Gent in 1644 en in de Slag bij Nyborg in 1659. Admiraal Michiel de Ruyter roemt hem om zijn dapperheid.
Na terugkomst uit de Sont wordt hij aangesteld als paardrijleraar in de hofhouding van prins Willem iii en trouwt hij in april 1664 Elisabeth Musch, dochter van Cornelis Musch. Ze is hoogzwanger als Buat door Gabriël de Sylvius wordt benaderd met vredesvoorstellen vanuit Engeland. Buat raakt verwikkeld in een diplomatiek spel dat hem al snel boven het hoofd groeit.
In de negentiende eeuw schreef Jacob van Lennep een populaire roman over deze intrige (in 1968 uitgezonden als tv-serie ‘Ritmeester Buat’).
Nu vertelt Jean-Marc van Tol het ware verhaal aan de hand van bewaard gebleven verhoren, verslagen, dagboekfragmenten, memoires en brieven.
Haagse hoogtepunten
Vleessnijder bij de restauratie van koning Charles ii
Toen Charles ii de troon kreeg aangeboden van het Engelse parlement onthaalden de Staten van Holland hem op een feestmaal in de grote zaal van het Mauritshuis. Charles ii had één verzoek: of zijn oude vriend Buat zijn vleessnijder mocht zijn. Dat mocht. De Witt sprak over de hernieuwde vriendschap tussen de twee landen. Bij de toespraak van Charles ii had Buat een kleine verrassing in petto. U leest het in Buat.
De Haagse jufferroof
Buat raakte in zijn leven betrokken bij enkele beruchte affaires. Eentje die veel stof deed opwaaien was de ‘Haagse jufferroof’. Catharina, de 17-jarige achternicht van Elisabeth Musch was als wees naar Den Haag verhuisd. Ze veroverde de harten van vele jongemannen, niet in de laatste plaats omdat ze haar oogverblindende schoonheid koppelde aan een bruidsschat ter waarde van 300.000 gulden. De stiefbroer van Elisabeth wedde met een rivaal dat hij de ‘maagd van Orleans’ (zoals ze genoemd werd) vóór 1 april 1664 zou trouwen. Inzet was een hengst van 2100 gulden en de weddenschap werd bij een notaris vastgelegd. Maar geen van beiden won de juffer, want in de laatste week van maart werd het meisje geschaakt door een derde vrijer die haar naar de vrijstad Culemborg ontvoerde. Buat volgde de affaire op de voet, want als de maagd niet op tijd terug zou komen, moest zijn eigen bruiloft met Elisabeth worden afgelast. Hoe de affaire afloopt kunt u lezen in Buat.
Links zit De Witt, rechts Charles ii. Buat staat in het midden en kijkt de lezer aan.
Bronnen
De verhoren
Buat is gebaseerd op bewijsstukken en verhoren die bewaard worden in het Nationaal Archief. Vanwege de kwetsbaarheid is dit materiaal al decennia niet meer raadpleegbaar, maar Van Tol kreeg toestemming van de Rijksarchivaris om het te onderzoeken. Voor het levensverhaal van Buat is er rijkelijk uit geput.
Memoires van graaf De Guiche
De avontuurlijke Armand de Gramont, graaf De Guiche, was in 1665 ooggetuige van de veldtochten van de bisschop van Munster en in 1666 van de gevechten op zee. Zijn uit het Frans vertaalde memoires wisselen het levensverhaal van Buat af.
De correspondentie van Johan de Witt
Een derde bron vormt de enorme correspondentie van Johan de Witt. Het levensverhaal van Buat en de memoires van De Guiche worden gelardeerd met authentieke brieven van en aan De Witt. Terwijl Johan aanwezig is op de vloot schrijft hij letterkens (zoals hij ze zelf noemt) aan zijn vrouw Wendela, zijn dochter Anna, zijn broer Cornelis en zijn neef Nicolas Vivien, die hem vervangt in Den Haag. De brieven bieden een inkijkje in het persoonlijke leven van de raadpensionaris.
Alle afbeeldingen: Nationaal Archief en het Rijksmuseum. Het portret van Buat op de voorkant (schilder: Pieter Nason, 1665) komt uit het archief van de familie Van Wassenaer en is met toestemming gebruikt.
Bestellingen en boekingen:
Uitgeverij Catullus
Beukenlaan 9A
3762 AE Soest
Tel. 0356029453
Mob. 0614592555
jvantol@catullus.nl
Buat
Johan de Witt-trilogie ii Formaat 15 x 23 cm, 544 pagina’s
Paperback
isbn 9789492409515
Prijs € 24,99
Gebonden
isbn 9789492409560
Prijs € 29,99
Musch (6 e druk)
Johan de Witt-trilogie i Formaat 15 x 23 cm, 512 pagina’s
Paperback
isbn 9789492409348
Prijs € 24,99
Gebonden
isbn 9789492409409
Prijs € 29,99
Jean-Marc van Tol (1967) studeerde Historische Letterkunde aan de UvA. Hij is betrokken bij het project van het Huygens ING dat tot doel heeft de volledige briefwisseling van Johan de Witt voor een groot publiek beschikbaar te maken.
