Oscarwinnaar ‘Best Sound’ dan toch in de bioscoop

Gedempt, vervormd, piepend, blazend en uiteindelijk: stilte

Twee Oscars won Sound of Metal, een grotendeels Belgische productie van de hand van het productiehuis Caviar. Met wat goeie wil kunnen we het zelfs ‘Leuvense Oscars’ noemen, want Caviar-producent Bert Hamelinck is een geboren en getogen Leuvenaar. Sinds een aantal jaren woont en werkt hij in Los Angeles waar hij naast deze topper ook het veelvuldig bekroonde The Rider van Chloé Zhao produceerde.

Al bij het bekend maken van de nominaties was Sound of Metal van regisseur Darius Marder dé grote verrassing. De film sleepte zes nominaties in de wacht, o.m. die voor Beste Film. Bert Hamelinck is daarmee ook de eerste Belg ooit die genomineerd werd voor deze hoofdprijs.

In Sound of Metal valt de bodem weg onder het leven van metaldrummer Ruben (Riz Ahmed) en noisezangeres Lou (Olivia Cooke) als zijn gehoor in snel tempo verdwijnt. Na een proces van verzet en foute keuzes, accepteert Ruben een opname in een afkickcentrum voor doven. Het ondraaglijk eenzame gevoel van Ruben wordt door debuterend regisseur Darius Marder nauwelijks verzacht opgediend. Zeker in het middengedeelte van de dik twee uur lange film voelt het voor de toeschouwer bij vlagen alsof we Rubens lijdensweg delen. De audio die uit de luidsprekers komt, voelt aan zoals het bij de drummer binnenkomt: gedempt, vervormd, piepend, blazend en uiteindelijk: als stilte. Sound of Metal maakt daarnaast slim gebruik van zowel ondertitels als audiobeschrijvingen om de plot over te dragen, om zo het publiek succesvol te betrekken bij de ervaring van gehoorverlies en doofheid. Hoofdrolspeler Riz Ahmed en regisseur Darius Marder gaven op het Filmfestival van Toronto, waar de film in première ging. een persconferentie. Een beknopt verslag!

De film duurt ruim twee uur. Dat is behoorlijk lang. Had dit korter gekund?

Darius Marder: “Het acceptatieproces van Ruben duurt tergend lang en er zit zo veel pijn en woede in. De vraag is: kun je zo’n proces wel inkorten zonder afbreuk te doen aan de realiteit ervan? Ik wil dat het publiek een emotionele, spirituele reis maakt samen met mijn hoofdpersonage. Die reis begint met ontkenning, dan volgt acceptatie, die weer wordt opgevolgd door verzet. Ik wil dat niet overhaasten. Daarom eindigt de film ook in stilte. Het enige dat je nog hoort, zijn de geluiden van het publiek”

Bert Hamelinck (tweede van links), Darius Marder (derde van links) en Riz Ahmed (derde van rechts)

Vind je dat er misverstanden bestaan over auditieve beperkingen?

Marder: “Een doof of slechthorend persoon heeft de beperking van gehoorverlies, maar is als persoon niet beperkt. Het werken aan deze film was voor mij een erkenning van hoe vaak mensen hun eigen handicap over het hoofd zien. Wat wij een handicap noemen, wordt in de dovenwereld gezien als een superkracht. Doven zijn veel verbindender, lichamelijker en emotioneler. Ze zijn als gemeenschap ook veel meer verbonden dan niet-doven.”

Het geluidsdesign is van groot belang voor deze film, maar dat gaat altijd hand in hand met de visuele component.

Marder: “Het was een behendige dans om die twee samen te laten werken zonder dat het voor het publiek te zenuwslopend wordt. Ik wilde uiteindelijk hetzelfde effect bereiken als in The Diving Bell and the Butterfly, waarbij je als toeschouwer steeds verder in het hoofd van het personage kruipt.”

Het geluidsdesign en de geluidseffecten zijn indrukwekkend. Hoe heb je dit voor elkaar gekregen?

Marder: “Ik wilde niet alle geluidseffecten achteraf doen, dus ik heb al voor het draaien de hulp ingeroepen van geluidskunstenaar Nicholas Becker (gekend van o.m. Arrival en Gravity, NVDR). Na de opnames heb ik mij zeven weken opgesloten in de Mexicaanse geluidsstudio van Carlos Reygadas. Daar hebben we het gelaagde audiotapijt over de film gelegd.”

De opnames van de film moeten intensief geweest zijn. Hoe heb je je hierop voorbereid?

Riz Ahmed: De opnames waren chronologisch en stonden er in een maandje wel op, daar gingen voor mij ruim zeven maanden aan voorbereidingen vooraf. Moet je je voorstellen: zeven maanden dagelijks twee uur drummen en anderhalf uur gebarentaal. En ’s avonds hing ik rond in de metal- en punkscene van New York om de sfeer te proeven.”

Wat is voor jou de essentie van de film?

Ahmed: “De film gaat op een bepaald niveau over het omgaan met een te verwachten verlies en hoe transformerend dat kan zijn. In vele religies en geloven zoals het soefisme en de Kabbala bestaat het idee dat als er iets breekt, er licht binnen kan komen. Zo zie ik het ook als mijn levensweg om mij steeds kwetsbaarder op te stellen, want in kwetsbaarheid zit kracht. Niet alleen kracht in jezelf, maar juist die van mensen om je heen. Ook van personen met wie je dacht niets gemeen te hebben. Dat is uiteindelijk toch de grote tragikomische ironie van het leven: pas als alles naar de klote gaat, zie je vaak de overvloed aan mogelijkheden en maak je groei mogelijk.”

Door de coronacrisis was een bioscooprelease voor Sound of Metal helaas niet meteen mogelijk. Eerder dan te wachten tot de bioscopen opnieuw open gingen, werd besloten de film te lanceren op Amazon Prime. Een wat jammere keuze, aangezien de ronduit indrukwekkende geluidsdesign en dolbymix van de film – bekroond met een Oscar voor ‘Best Sound’- uitsluitend in een bioscoopzaal tot haar recht komt. Maar geen nood, Cinema ZED en collega bioscopen brengen de film, met een beetje vertraging, alsnog in de zaal! (Ronald Simons/De Filmkrant/JVS) 