ZED sprak met Valdimar Jóhannsson

Regisseur Valdimar Jóhannsson over Lamb

Lamb is een van die films waar je eigenlijk best zo weinig mogelijk over weet voor je gaat kijken. Regisseur Valdimar Jóhannsson vindt zelf dat je de trailer best mijdt. Dat wil niet zeggen dat hij niets te vertellen heeft over zijn opmerkelijke debuut, het verhaal van een echtpaar IJslandse landbouwers dat op een dag een mirakel ontdekt in hun schapenstal. Maar verwacht vooral geen kerstfilm.

Valdimar Jóhannsson: De oorspronkelijke IJslandse titel, Dýrið, kun je op verschillende manieren interpreteren. Het betekent zowel ‘het dier’ als ‘het beest’, tam en wild tegelijk, en dat sluit goed aan bij dit verhaal. Maar in het Engels bestaat er geen vergelijkbaar woord. Toen we op zoek ging naar internationale coproducenten noemden we het project Lamb omdat we geen beter alternatief vonden. En tegen dat we een deftige titel wilden zoeken, was het te laat. (lacht) Maar ik vind het niet erg. Ik hou wel van Lamb. Het klinkt lekker zacht.

Dat is ironisch, want dit is alles behalve een zachte film. Het gaat over pijnlijke emoties.

Ja, maar ik weet niet of hij per se heel donker is. Het hangt af van hoe je het bekijkt. Ik heb al kijkers ontmoet die met een blij gemoed uit de zaal kwamen. Eén vrouw zei me dat ze dacht dat Maria, het personage van Noomi Rapace, zwanger was en dat er dus weer hoop was voor haar. Ik vind het geweldig dat mensen mijn film op verschillende manieren interpreteren. Er is geen juiste of foute visie. We hebben het einde van de film met opzet open gelaten, zodat het publiek nog dingen zelf kan invullen.

Je kunt je wel afvragen wie nu het echte beest is in de film. Uiteindelijk is Maria verantwoordelijk voor de wreedste scène, de manier waarop ze afrekent met een van de schapen. IJsland is een fascinerend land. Prachtige natuur, maar ook zo rauw dat zelfs de Vikings een paar keer moesten proberen voor ze er konden gaan wonen. Is die rauwheid er nog steeds?

“Dieren weten altijd veel sneller dan mensen dat er gevaar loert”

Dat is zo, maar Maria zit vol pijn en nu ze eindelijk iets miraculeus gevonden heeft om die pijn te verzachten, weigert ze om dat zomaar op te geven. Volgens mij weet ze dat het maar tijdelijk is, maar ze wil zich er zo lang mogelijk aan vastklampen. Ze rekent af met alles wat haar geluk in de weg staat, ook al is dat geluk een illusie. Daar gaat het om in Lamb. Waartoe is een mens in staat om zich beter te voelen?

Maria en haar man Ingvar hebben een boerderij. Hoe goed ken je de boerenstiel?

Mijn grootouders hadden een schapenboerderij. Ze zagen hun dieren doodgraag. Al hun schapen hadden een naam. Maar als die schapen lammeren kregen, werden die na drie maanden naar het slachthuis gebracht. Zo gaat dat nu eenmaal, sinds mensenheugenis. Ik weet nog dat ik als kind soms achter in de vrachtwagen meereed. En naarmate we dat slachthuis naderden, voelde ik de angst groeien in die dieren. Daarom wou ik ook absoluut het standpunt van de schapen in de film verwerken. Dieren weten altijd veel sneller dan mensen dat er gevaar loert. De natuur is de essentie van IJsland. Alles is erin geworteld, ook onze volksverhalen. De natuur is er extreem hard en valt niet te controleren. Als ik in Reykjavik op mijn balkon sta, kijk ik op een actieve vulkaan. Een prachtig zicht, vooral ’s avonds. Het zorgt ervoor dat je je heel klein voelt. Als mens zouden we ons maar beter heel bescheiden tonen tegenover de natuur, en toch gedragen we ons met zijn allen heel arrogant en kortzichtig. We hebben allemaal een gsm en een computer en een auto, maar we staan niet stil bij wat er nodig is om die dingen te produceren. We nemen en nemen maar. Dat zal de natuur niet blijven toestaan.

Je vermeldt de IJslandse volksverhalen. Heb je een favoriet?

Verschillende. Ik hou vooral van verhalen over vrouwelijke trollen. Het doet me altijd denken aan mijn jeugd. Mijn moeder heeft mijn broer en mij stapels boeken voorgelezen, en die gingen vaak over onze sagen.

Het scenario van Lamb is meegeschreven door de IJslandse auteur Sjón. Hoe hebben jullie samengewerkt?

Ik heb altijd gedacht dat hij de ideale persoon zou zijn om dit verhaal mee te schrijven, want hij kent enorm veel van IJslandse volksverhalen en mythes. We hebben vijf jaar lang elke week vergaderd. Toen we eraan begonnen, had ik het idee van de schapenboerderij en het mirakelkind. De rest hebben we samen ingevuld. We hebben veel gepraat, naar films gekeken, boeken gelezen. We waren voortdurend op zoek naar ideeën waarmee we onze film konden verrijken. We zijn goeie vrienden geworden en ik vond het heerlijk om met hem samen te werken. Ik hoop dat het er nog van zal komen. (RN) 