ZED sprak met Luc & Jean-Pierre Dardenne

“We willen via een verhaal over vriendschap een wantoestand aanklagen”

10 op 10. Sinds Luc en Jean-Pierre Dardenne er La promesse mochten voorstellen, zijn ze niet meer weggeweest uit het festival van Cannes. Twee keer (Rosetta en L’enfant) keerden ze terug met een Gouden Palm, meestal zat er minstens een andere prijs in. Zo ook met hun nieuwe film Tori et Lokita. Het verhaal van de vriendschap tussen twee jonge Afrikaanse migranten kreeg dit jaar de Prijs voor de 75ste Verjaardag van het festival.

Wat was jullie uitgangspunt voor dit verhaal?

Luc Dardenne: We willen via het verhaal over een vriendschap een wantoestand aanklagen. Elk jaar verdwijnen in Europa honderden minderjarigen in illegale netwerken. En niemand weet wat er met hen gebeurt. In een democratie als de onze is dat niet normaal. We vonden het belangrijk om te tonen dat die onderlinge vriendschap echter wel intact blijft. Tori en Lokita zijn bereid om alles te doen voor elkaar, om tot het absolute uiterste te gaan.

De film deed me denken aan La promesse. Toen ging het over een man die migranten uitbuit. Was het jullie intentie om dat thema eens van de andere kant te belichten?

Jean-Pierre Dardenne: Er is een band, maar daar hebben we zelf niet bij stilgestaan. In dit geval staat de Afrikaanse migratie echt centraal. Tori et Lokita gaat over twee kinderen die door zowat alle volwassenen in hun omgeving gezien worden als prooien om uit te buiten. Het enige wat ze hebben om daartegen te vechten, is hun vriendschap. Ze koesteren een eenvoudige droom: samen in een huisje wonen, Tori die naar school gaat en Lokita die huishoudhulp wordt. Anders worden ze het land uitgezet. En de realiteit is dat jongeren die hun 18de verjaardag zien naderen en beseffen dat ze hun papieren niet zullen krijgen, maken dat ze wegkomen. En zo verzeilen ze in de onderwereld.

Tori komt uit Benin. Waarom precies dat land?

Luc: Omdat Tori een zogenaamd ‘tovenaarskind’ moest zijn. Bij de Bariba, een volk uit Benin, leeft dat bijgeloof nog. Als een vrouw sterft bij de bevalling, klinkt het dat de baby de moeder vermoord heeft. Het kind krijgt de schuld. Idem als het geboren wordt met een klompvoet of een lichamelijke misvorming. Of zelfs als het niet met het hoofd eerst op de wereld komt. Vroeger werden die kinderen vermoord, vandaag worden ze ergens achtergelaten. Zulke kinderen krijgen in Europa automatisch een verblijfsvergunning.

En is er een reden waarom het personage Lokita afkomstig is uit Kameroen?

Luc: Enkel in die zin dat ze elkaars moederstaal niet spreken en Tori haar woordjes Bariba moet leren. Lokita is wat je noemt een ‘gemandateerd kind’. Haar moeder heeft haar naar Europa gestuurd om te werken en geld terug te sturen naar haar familie. Kinderen zoals zij hebben het veel moeilijker om een verblijfsvergunning te krijgen, en dus zoeken ze allerlei redenen om die papieren toch vast te krijgen. Jean-Pierre: Hier proberen Tori en Lokita de migratiedienst wijs te maken dat ze broer en zus zijn, want dan zou Lokita wel in België mogen blijven. Luc: De heikele situatie is dat Europese landen verplicht zijn om migrantenkinderen tot hun 18de op te vangen. Dat heet kinderbescherming. Alleen stelt zich een probleem wanneer zo’n kind 18 wordt, want dan moet hun dossier goedgekeurd worden.

Zien jullie een oplossing?

Luc: Ja, wij vinden dat elke minderjarige die een opleiding volgt het recht moet hebben om die af te werken. Als ze er daarna in slagen werk te vinden, kunnen ze blijven. We hebben in Cannes onze prijs opgedragen aan Stéphane Ravacley, de bakker uit Besançon die in hongerstaking ging toen zijn assistent, een jongeman uit Guinee, uit het land gezet dreigde te worden. Terwijl er net een nijpend tekort is aan bakkers. We hebben bakkers nodig, net zoals we nood hebben aan zorgpersoneel. Of huishoudhulp, zoals Lokita wil worden. Jean-Pierre: We moeten de wet aanpassen zodat die jongeren volgens bepaalde voorwaarden geregulariseerd kunnen worden en hun papieren krijgen.

In Tori et Lokita voeren jullie voor het eerst een vuurwapen op. Hebben jullie daar lang over moeten nadenken? Een wapen is vaak een gemakkelijke manier om een drama te beëindigen.

Jean-Pierre: Dat pistool zit in de film omdat we vonden dat het verhaal niet geloofwaardig zou zijn als de twee hoofdpersonages er ongeschonden zouden uitkomen. We wisten dat hun hechte vriendschap op een bepaald moment in aanvaring moest komen met brutaal geweld. Wat Tori en Lokita meemaken, is tenslotte een situatie op leven en dood. Dat moesten we voelbaar maken. (RN) 