Αστικός Σχεδιασμός 9 Σπουδαστική oμάδα: Κουτσονικολή Ευφροσύνη, Πατσιαούρας Κωνσταντίνος Διδακτική ομάδα: Μάρδα Νέλλη, Κουτρολίκου Παναγιώτα | Επικουρικό έργο: Ιωάννου Όλγα Ακαδημαϊκό έτος: 2016 - 2017
Ι Ελαιώνας
Ο Ελαιώνας τοποθετείται στο δυτικό τμήμα του δήμου Αθηναίων οριοθετημένος από τους άξονες της Ιεράς Οδού και των οδών Ορφέως, Σπύρου Πάτση και Αγίας Άννης. Η πρόσβαση πραγματοποιείται από τη γραμμή του μετρό (σταθμός Ελαιώνας) και αντίστοιχες λεωφορειακές γραμμές, με την περιοχή να λειτουργεί ως ενδιάμεση στάση και όχι ως προορισμός.
άλλων οχλουσών χρήσεων των περασμένων δεκαετιών, άλλαξε το τοπίο ενώ επέφερε σημαντική περιβαλλοντική επιβάρυνση. Σήμερα, η πλειονότητα αυτών των επιχειρήσεων έχει εγκαταλείψει την περιοχή, με αποτέλεσμα την συσσώρευση μεγάλων άδειων κελύφων, μέσα και έξω από τα οποία, λαμβάνουν χώρα παραβατικά και μη δρώμενα. (παζάρι ρακοσυλλεκτών, κατάληψη από περιθωριακές ομάδες, χώροι πρόβας μουσικών σχημάτων ή Όπως προδίδει η ονομασία του, πρόκειται για χώρο καλλιέργειας με πρόσφορο θεατρικών παραστάσεων κλπ) έδαφος, στη διαμόρφωση του οποίου συμβάλλει η παρουσία υπόγειων υδάτων. Παρόλα αυτά, μέσα στον τελευταίο αιώνα, ο χαρακτήρας της περιοχής Το 2015, ξεκίνησε η δημιουργία χώρου φιλοξενίας προσφύγων παρά το έχει αλλάξει δραματικά. Πλέον, το μόνο τμήμα του αρχαίου Ελαιώνα το οποίο ρέμα του προφήτη Δανιήλ. Ο καταυλισμός οργανώθηκε σύντομα, με σώζεται βρίσκεται μέσα στο Τεχνολογικό Ίδρυμα Πειραιά - εκτός της περιοχής βραχυπρόθεσμο πλάνο χρήσης, αλλά μέσα σε 2 χρόνια έλαβε 2 επεκτάσεις, μελέτης - ενώ το μόνο στοιχείο της περιοχής που θυμίζει την πρότερη χρήση με τον πληθυσμό του να ξεπερνά τους 2.000 ανθρώπους, γεγονός που είναι το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η εγκατάσταση βιομηχανικών και συνέβαλε στην περαιτέρω υποβάθμιση του Ελαιώνα.
4
5
Χαρτογραφήσεις
Στην περιοχή γίνεται εύκολα αντιληπτή η ύπαρξη μεγάλων βιομηχανικών κελυφών, γεγονός που συντελεί στην έντονη αντίθεση μεταξύ του κτισμένου περιβάλλοντος και των κενών χώρων. Για τον λόγο αυτό επιλέχτηκε να μελετηθεί ο χαρακτήρας των χώρων αυτών, προκειμένου να ανακαλυφθούν οι ποιότητες της περιοχής. Ταυτόχρονα, διερευνήθηκαν τα υπόγεια ύδατα τις περιοχής, μέσω της υδροπερατότητας του εδάφους. Αυτό είχε ως στόχο τον εντοπισμό των σημείων που θα μπορούσαν να αποτελέσουν υποψήφιες περιοχές καλλιέργειας. Ως προς την προσωπική ανάγνωση της περιοχής, διαμορφώθηκε ένας χάρτης με τα συναισθήματα των δύο μελών της ομάδας. Η επιλογή να καταγραφούν ξεχωριστά για τον καθένα έγινε λόγω της εκ διαμέτρου αντίθετης εντύπωσης που διαμορφώθηκε. Με αυτή την προσέγγιση αναγνώστηκαν στον χάρτη τα σημεία με θετικά στοιχεία καθώς και αυτά που χρήζουν επέμβασης.
6
7
ΙΙ Μελέτη
Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω ο Ελαιώνας αποτελούσε ιστορικά το γεωργικό κέντρο της Αθήνας το οποίο λειτούργησε και ως θεμελιώδης συνθετική αρχή. Η πρώτη πρόθεση είχε ως στόχο την δημιουργία μιας πρότυπης κοινότητας με βάση το γεωργικό μοντέλο κατοίκησης. Αρχικά, εφαρμόστηκε σε όλη την περιοχή παρέμβασης, τετραγωνικός κάνναβος 9 μέτρων, ο οποίος συναντάται και ως κάνναβος φύτευσης των ελαιοδέντρων κατά τα αρχαία χρόνια. Οι μονάδες κατοικίας που προτείνονται στη συγκεκριμένη πρόταση λειτουργούν ως κόμβοι λειτουργιών και βρίσκονται μέσα σε εκτεταμένες εκτάσεις καλλιέργειας Ταυτόχρονα, σχηματίζεται
αποκλειστική ζώνη γεωργίας παράλληλα με το ρέμα του προφήτη Δανιήλ, η οποία λειτουργεί ως το δυτικό άκρο της παρέμβασης. Στο βορρά, στο μέτωπο της Ιεράς Οδού φυτεύονται ελαιόδεντρα ενώ επιλέγεται το μεγάλο βιομηχανικό κέλυφος, με σκοπό να στεγαστεί το παζάρι της περιοχής μαζί και με άλλες εμπορικές χρήσεις. Κάθε μονάδα, λειτουργεί αυτόνομα αλλά και ως μέλος ενός ευρυτέρου δικτύου. Έτσι, διαμορφώνονται στα ισόγεια χώροι κοινωνικών δράσεων που λειτουργούν ως πόλος έλξης και για τους κατοίκους των γύρω μονάδων, ενώ δημιουργούνται κοινόχρηστες κουζίνες με στόχο την τόνωση του ομαδικού πνεύματος κάθε μονάδας κατοικίας.
9
Μονάδα κατοικίας - βάση για το σχεδιασμό
10
Β’ Φάση Α’ Φάση
Αγορά Αστική γεωργία Χώρος πρασίνου Κατοικία
Χωροθέτηση οικοπέδων
Χάραξη οδικού δικτύου
Τοποθέτηση καννάβου
Περιοχή επέμβασης
11
καλλιέργεια εμπόριο δικτύωση
ανάπτυξη σχέσεων κοινότητας
εκπαίδευση
πολιτιστικά δρώμενα
κατοικία
12
13
14
15
ΙΙΙ Πρόταση
Η παρέμβαση στον Ελαιώνα έχει ως αφετηρία τον εξορθολογισμό του οδικού δικτύου και την διαμόρφωση μιας λειτουργικής περιοχής κατοικίας. Προκειμένου να επιτευχθεί η σύνδεση της περιοχής με την γειτονική περιοχή του Βοτανικού, επιλέγεται η προέκταση των οδών Λαγκαδά και Εδέσσης προς τα δυτικά. Ταυτόχρονα, στον άξονα Βορρά - Νότου διανοίγεται παράλληλη προς το ρέμα οδός που συνδέεται και με την Ιερά οδό, συνδέεται η οδός Δημαράκη με την Χαρτεργατών και τέλος, προεκτείνεται η οδός Πεύκων έως την Εδέσσης. Ανάμεσα στις νέες οδούς δημιουργούνται πεζόδρομοι προκειμένου να δημιουργηθεί ένα πιο φιλικό προς τον πεζό περιβάλλον. Τέλος, διαμορφώνεται εκτενές δίκτυο ποδηλατοδρόμων με στόχο την διασύνδεση όλων των οικοδομικών τετραγώνων μεταξύ τους, αλλά και της περιοχής με το προβλεπόμενο μητροπολιτικό δίκτυο.
Ο διαχωρισμός των δύο ρευμάτων κυκλοφορίας της οδού Λαγκαδά, δημιουργεί μια επιμήκη ζώνη πρασίνου στο κέντρο της περιοχής. Η ζώνη αυτή χωρίζεται σε δύο κατηγορίες, στα δυτικά ως περιοχή αστικής καλλιέργειας και στα ανατολικά ως πυρήνα πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Στο πρώτο από ανατολικά τμήμα διαμορφώνεται αστικός οπωρώνας με δέντρα κατάλληλα για το κλίμα της Αττικής. Στο επόμενο τμήμα δημιουργούνται χώροι για καλλιέργεια λαχανικών και βοτάνων, οι οποίοι θα χρησιμοποιούνται τόσο από τους κατοίκους της περιοχής όσο και των όμορων περιοχών. Ο χώρος ανατολικά της οδού Δημαράκη σχηματίζεται σε πλατεία που λειτουργεί ως κέντρο αναφοράς και συνάθροισης των κατοίκων. Καταλήγοντας, στο ανατολικό άκρο τοποθετούνται χώροι αθλητικών δραστηριοτήτων. Η κεντρική αυτή ζώνη αναπτύσσεται πάνω από έναν εκτεταμένο υπόγειο χώρο στάθμευσης, ικανό να καλύψει Η περιοχή ανάπλασης έχει ως όριο το ρέμα τις ανάγκες της περιοχής ώστε να μην κρίνεται του Προφήτη Δανιήλ. Παρόλα αυτά το μοντέλο αναγκαία η παρόδια στάθμευση. κατοίκησης μπορεί εύκολα να προεκταθεί και πέρα του ρέματος με αντίστοιχο τρόπο.
1:1000
m
9
Master plan
45
90
180
17
00
Master plan Κάτοψη ισογείου
18 m
9
45
90
Κάτοψη ορόφων
19 1:500
m
9
45
90
Κάθε ζεύγος μονάδων κατοικίας αναπτύσσεται γύρω από έναν ισόγειο κοινωνικό-πολιτιστικό πυρήνα μορφής [ ] , ενώ ταυτόχρονα, εφάπτεται σε μία επιμήκη ζώνη πρασίνου. Η ζώνη αυτή αποτελεί το κέντρο αναφοράς της περιοχής, καθώς διαθέτει χώρους συνάθροισης (πλατεία, πλατώματα), αθλητικές εγκαταστάσεις καθώς και χώρους αστικής καλλιέργειας. * Τα κτίρια διαθέτουν καταστήματα τα οποία αναπτύσσονται σε όλο το ισόγειο επίπεδο. Τα καταστήματα των κεντρικών πτερύγων συνδέονται και εσωτερικά με αυτόνομες διώροφες κατοικίες (125 τμ / 5 ατόμων) οι οποίες
20
διαθέτουν κήπο προς το αίθριο. Οι υπόλοιπες πτέρυγες διαρθρώνονται κυρίως με κατοικίες 45 τμ για 1 ή 2 άτομα. Οι πτέρυγες στον άξονα ανατολής - δύσης αναπτύσσονται σε 3 ορόφους, ενώ του άξονα βορρά - νότου σε 2.
Νότια Όψη
Δυτική Όψη
21
Κάτοψη
m
3
9
45
Δυτική Όψη
Εγκάρσια Τομή
23
Νότια Όψη
24
25
Κάτοψη
26
27
Μακέτα 1.1000
28
29
Μακέτα 1.500
30
31
juxt-A
Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο 2017