Edukacja miêdzykulturowa
spis treœci C z y m j e s t u czenie miêdzykulturowe? Ja k u c z y æ siê podczas wymiany? C o s ³ u ¿ y e dukacji miêdzykulturowej podczas wymian? M e t o dy p r a cy podczas wymian R o l a l i d e r ó w podczas wymiany
02 05 08 10 11
G r y - n a u c zanie miêdzykulturowe
12
O c zek i wa n i a i obawy Ja t e ¿ W s p ó l ny kontrakt P r o s t e p o m ys³y jak prze³amaæ bariery jêzykowe W i e c z ó r m iêdzykulturowy Fa z y n a u c z ania miêdzykulturowego M e t a f o r a k amienia W y s p a M onoMulti - gra symulacyjna P u z z l e l u d zkich potrzeb Skala opinii S z u k a n i e p odobieñstw, odkrywanie ró¿nic Z ega r s t e r eotypów Z k i m c h c i a ³byś zamieszkaæ? O d k r y j m y t o miejsce sami L S D - L e a r n i ng Space Dynamics
15 16 17 18 23 24 26 27 32 34 36 37 40 42 44
Notatki S A LTO
46 48
01
czym jest?
>>> Edukacja miêdzykulturowa
uczenie miêdzykulturowe W niniejszej broszurce chcemy przybli¿yæ Wam w przystêpnej formie czym jest uczenie siê miêdzykulturowe oraz zaproponowaæ kilka metod pracy podczas wymian m³odzie¿y. Materia³ ten przeznaczony jest g³ównie dla osób, które nie maj¹ jeszcze wielu doœwiadczeñ zwi¹zanych z edukacj¹ miêdzykulturow¹. Mamy nadziejê, ¿e ksi¹¿eczka ta u³atwi Wam realizowanie projektów wymian oraz przyczyni siê do tego, aby ich efektem by³o nie tylko spotkanie wielu kultur, ale przede wszystkim nauczanie miêdzykulturowe.
Czym jest „uczenie siê”? Uczenie siê przebiega na trzech ró¿nych, lecz wzajemnie powi¹zanych poziomach: poznawczym, emocjonalnym i behawioralnym. Uczenie siê poznawcze oznacza zdobywanie wiedzy lub przyswajanie przekonañ, np. wiemy, ¿e 3 plus 3 równa siê 6. Uczenie siê emocjonalne jest pojêciem nieco trudniejszym do zrozumienia. Spróbujmy spojrzeæ wstecz i przypomnieæ sobie, jak uczyliœmy siê wyra¿aæ swoje uczucia i jak te uczucia zmienia³y siê z up³ywem czasu (to, czego obawialiœmy siê dziesiêæ lat temu, mo¿e ju¿ dziœ nie budziæ w nas lêku).
Ale co to w³aœciwie jest uczenie siê miêdzykulturowe?
Uczenie siê zachowañ odnosi siê do poziomu, który mo¿emy zaobserwowaæ np. powitanie kogoœ we „w³aœciwy” sposób.
Pojêcie to bywa ró¿nie definiowane, ale z naszego punktu widzenia - udzia³u m³odych ludzi w miêdzynarodowych wymianach m³odzie¿y - uczenie siê miêdzykulturowe oznacza uczenie siê o tym, jak postrzegamy innych ludzi, którzy ró¿ni¹ siê od
Prawdziwy proces uczenia siê obejmuje w³aœnie te trzy poziomy – poziom poznawczy, poziom emocjonalny i poziom zachowañ.
nas. Nauczanie to dotyczy nas, naszych znajomych i przyjació³ oraz tego jak razem dzia³amy. Dotyczy tak¿e wiêzi, jakie mog¹ stworzyæ miêdzy sob¹ grupy m³odzie¿y podczas wymian, a wszystko po to, aby promowaæ równoœæ, tolerancjê i szanse dla jak najwiêkszej grupy m³odych ludzi. Aby
jednak
podczas
organizowanej
przez
nas
wymiany
stworzyæ
warunki
umo¿liwiaj¹ce ten szczególny rodzaj uczenia siê, powinniœmy na pocz¹tku sami g³êbiej wnikn¹æ w to, co nazywamy edukacj¹ miêdzykulturow¹. Aby to u³atwiæ zastanówmy siê krótko, czym jest uczenie siê, czym jest kultura i co w zwi¹zku z tym oznacza termin miêdzykulturowy.
02
03
czym jest?
>>> Edukacja miêdzykulturowa
Jak uczyæ siê podczas wymiany ? Uczyæ siê mo¿na przypadkowo lub w wyniku siê trochê przez przypadek. Jednak nie je¿eli nie zechcemy go przemyśleæ. Nie m³odzie¿y – zw³aszcza, ¿e bardzo czêsto
01 zaplanowanego procesu. I faktycznie - wielu rzeczy nauczyliśmy nauczymy siê niczego z przypadkowego doświadczenia, mo¿emy o tym zapomnieæ tak¿e podczas realizacji wymian dla wielu uczestników jest to zupe³nie nowe doświadczenie.
Jakie role przyjmujemy? Nauczanie wi¹¿e siê tak¿e z rolami. Podczas wymian uczenie siê jest procesem, w którym jedni ucz¹ siê od drugich. Aby jednak tego procesu nie zablokowaæ, jednym z wyzwañ jakie zawsze stoj¹ przed osob¹ organizuj¹c¹ wymiany miêdzynarodowe jest stworzenie atmosfery otwartości. Tylko wtedy mo¿liwe jest uczenie siê od siebie nawzajem. Jakie metody mo¿emy stosowaæ? Ludzie ucz¹ siê najlepiej na skutek swoich doświadczeñ – w sytuacjach wymagaj¹cych zaanga¿owania procesów: poznania, emocji i dzia³ania. Jeśli podczas naszych wymian chcemy stworzyæ warunki do uczenia siê, powinniśmy zaproponowaæ metody, które umo¿liwi¹ podjêcie dzia³añ, ale tak¿e spowoduj¹ refleksjê na wszystkich tych trzech poziomach. Czym jest kultura? I w zwi¹zku z tym co oznacza termin „miêdzykulturowy”? Drugim sk³adnikiem pojêcia „uczenie siê miêdzykulturowe” jest kultura. W wiêkszości koncepcji kultury postrzegana jest ona jako coś, co zosta³o stworzone przez cz³owieka i jest „oprogramowaniem”, którego ludzie u¿ywaj¹ w codziennym ¿yciu. Jednym z najbardziej znanych modeli kultury jest model „góry lodowej”.
04
05
czym jest?
>>> Edukacja miêdzykulturowa
Sztuki piêkne_ Literatura_Dramat_
g³ównie w œwiadomoœci
Muzyka klasyczna_Muzyka pop_ Tañce ludowe_Gry_Kuchnia_ Styl ubierania siê_
g³ównie poza œwiadomoœci¹
Jak widzimy kultura zosta³a tutaj przedstawiona jako góra lodowa: powy¿ej poziomu wody widzimy jedynie niewielk¹ czêśæ, która wspiera siê na znacznie wiêkszej, ale niewidocznej czêści znajduj¹cej siê poni¿ej. Obrazuje to fakt, i¿ w kulturze istniej¹ widoczne elementy, np. architektura, sztuka, kuchnia, muzyka czy jêzyk. Te widoczne elementy kultury s¹ z kolei odzwierciedleniem niewidocznych aspektów kultury, stanowi¹cych potê¿ne fundamenty czyli np.: historia grupy ludzi, którzy nale¿¹ do danej kultury, ich normy, wartości, podstawowe za³o¿enia dotycz¹ce przestrzeni, przyrody, czasu itp. (Trudno jest nam czasami zrozumieæ innych uczestników wymiany tak¿e dlatego, ¿e dostrzegamy jedynie widoczne elementy ich „góry lodowej”, natomiast nie jesteśmy w stanie zobaczyæ od razu fundamentów, na których opieraj¹ siê obserwowane przez nas zjawiska.)
Model „góry lodowej” w wymianach m³odzie¿y. Koncepcje skromnoœci_Pojêcie piêkna_ Idea³y kieruj¹ce wychowaniem dzieci_Rodowody_ Kosmologia_Stosunek do zwierz¹t_
Wzorce stosunków z prze³o¿onymi/podw³adnymi_definicja grzechu_ Sposoby uwodzenia_Pojêcie sprawiedliwoœci_BodŸce mobilizuj¹ce do pracy_
Podczas miêdzynarodowych wymian m³odzi ludzie uświadamiaj¹ sobie fakt istnienia kultury, gdy¿ dostrzegaj¹ ró¿nice w sposobie myślenia, odczuwania i dzia³ania ludzi. Z drugiej strony podobieñstwa zaobserwowane na pierwszy rzut oka, mog¹ opieraæ siê na zupe³nie innych podstawach. Wśród m³odych ludzi ró¿nice kulturowe s¹ czasem mniej oczywiste - w wielu miejscach na świecie m³odzie¿ nosi d¿insy czy s³ucha podobnej muzyki.
Koncepcje przywództwa_Tempo pracy_Wzorce grupowego podejmowania decyzji_ Pojêcie czystoœci_Postawy wobec osób bêd¹cych na utrzymaniu_Teoria chorób_ Strategia rozwi¹zywania prblemów_Koncepcja mobilnoœci spo³ecznej_ Porozumiewanie siê wzrokowe_Rola a status wed³ug wieku, p³ci, klasy, pokrewieñstwa itp._ Definicja szaleñstwa_Istota przyjaŸni_Koncepcja “ja”_Wzorce perepcji wzrokowej_ Jêzyk cia³a_Mimika_Koncepcje logiki i zasadnoœci_Wzorce kontrolowania emocji_ Wzorce prowadzenia rozmowy w ró¿nych kontekstach spo³ecznych_ Koncepcja przysz³oœci i przesz³oœci_Porz¹dkowanie czasu_
Aby zaistnia³o uczenie siê miêdzykulturowe, musimy najpierw uświadomiæ sobie co kryje dolna czêśæ naszej w³asnej góry lodowej, gdy¿ dopiero wtedy potrafimy rozmawiaæ o tym z innymi, a dziêki temu lepiej rozumiemy siê wzajemnie i znajdujemy wspóln¹ p³aszczyznê porozumienia. Przygotowuj¹c grupê do wymiany powinniśmy zaproponowaæ aktywności, które pozwol¹ naszym uczestnikom odkryæ sw¹ w³asn¹ to¿samośæ, zdaæ sobie sprawê ze swoich ”fundamentów”, a planuj¹c z naszymi partnerami kolejne elementy programu zadbaæ o to, aby przyczynia³y siê one do odkrywania i zrozumienia tego co ”pod powierzchni¹”.
Preferowanie konkurencji lub wspó³pracy_Czêstotliwoœæ interakcji spo³ecznych_ Koncepcja dojrzewania_Aran¿acja przestrzeni itp._
koncepcja kultury jako góry lodowej Źród³o: AFS Orientation Handbook, AFS Intercultural Programs Inc, Nowy York, 1984
06
07
czym jest?
>>> Edukacja miêdzykulturowa
02 Co s³u¿y edukacji miêdzykulturowej podczas wymian? Zaufanie i szacunek. Budowanie zaufania jest podstaw¹ uczenia siê miêdzykulturowego. Jest to warunek swobodnej wymiany pogl¹dów, przekonañ i odczuæ miêdzy naszymi uczestnikami, ale tak¿e u³atwia wzajemn¹ akceptacjê i zrozumienie. Starajmy siê wiêc zawsze stworzyæ tak¹ atmosferê, która pozwoli nam s³uchaæ siebie wzajemnie i rozwijaæ w ka¿dym wiarê we w³asne si³y. Moja w³asna to¿samośæ. Punktem wyjścia w uczeniu siê miêdzykulturowym jest dla nas w³asna kultura, tj. nasze środowisko i nasza przesz³ośæ. Bardzo czêsto w³aśnie w swoich korzeniach odnajdujemy przeszkody i szanse tego procesu uczenia siê. Aby umo¿liwiæ nauczanie miêdzykulturowe musimy ci¹gle pamiêtaæ o tym, sk¹d pochodzimy, jak ¿yliśmy i czego doświadczyliśmy. Jeśli mamy zbli¿yæ siê do innych, musimy najpierw spróbowaæ zrozumieæ siebie. Musimy o tym tak¿e pamiêtaæ przygotowuj¹c nasza grupê do wymiany. Mo¿e wydawaæ siê to paradoksalne, ale w³aśnie przy okazji kontaktów miêdzykulturowych m³odzi ludzie znacznie pog³êbiaj¹ wiedzê o sobie, swojej kulturze i tradycji.
wspólnej pracy i zabawy mo¿e spowodowaæ wiêksze efekty i zmiany w cz³owieku, ni¿ cykliczne roczne zajêcia. Ale mo¿e te¿ pojawiæ siê wiele pytañ, na które nie zawsze nasi uczestnicy znajd¹ odpowiedź. Nasze zadanie to przygotowaæ ich do tego. Pod powierzchni¹. Wiele elementów znajduj¹cych siê „pod powierzchni¹ wody” (zob. „góra lodowa”) pozostaje poza nasz¹ świadomości¹ i nie mo¿emy ich jasno wyraziæ. Takie odkrycia poci¹gaj¹ za sob¹ pewne ryzyko dla naszych m³odych uczestników, a w kontaktach z innymi ludźmi, powoduj¹ powstawanie napiêæ, z którymi musimy sobie poradziæ. Jeśli widzimy jak odmiennie postrzega siê w ró¿nych kulturach czas, przestrzeñ, stosunki spo³eczne i wiêzi osobiste to wydaje siê, ¿e elementem w uczeniu siê miêdzykulturowym mo¿e byæ tak¿e konflikt. Zawsze jednak powinniśmy staraæ siê znaleźæ jego konstruktywne elementy oraz wskazaæ szanse, jakie on stwarza. Widzimy wiêc, ¿e uczenie siê miêdzykulturowe to pewien proces, który wymaga dobrego poznania siebie oraz miejsca, z którego pochodzimy, zanim bêdziemy staraæ siê rozumieæ innych. Jest to proces stanowi¹cy wyzwanie, poniewa¿ dotyczy bardzo g³êboko zakorzenionych przekonañ o tym, co jest dobre a co z³e, sposobów porz¹dkowania świata i naszego ¿ycia. Jedn¹ z bardziej interesuj¹cych form pracy z m³odymi ludźmi, w której ten szczególny rodzaj uczenia siê mo¿e zaistnieæ jest miêdzynarodowa wymiana m³odzie¿y.
Dialog z drugim cz³owiekiem. Podczas wymian bardzo wa¿ne jest zrozumienie innej osoby. Chodzi o to, byśmy postrzegali siebie i drugiego cz³owieka jako odmienne istoty, a równocześnie rozumieli, ¿e ta ró¿nica przyczynia siê do tego kim jesteśmy i jacy jesteśmy. Pamiêtajmy, ¿e w nauczaniu miêdzykulturowym centralne miejsce zajmuje inny cz³owiek – ka¿dy uczestnik naszej wymiany miêdzynarodowej. Powinniśmy wiêc staraæ siê respektowaæ wolnośæ i decyzje innych, uznawaæ ich pogl¹dy za równoprawne, natomiast ró¿nice powinny pozostaæ si³¹ konstruktywn¹. Pytania i zmiana. Nauczanie miêdzykulturowe jest procesem, w zwi¹zku z czym wi¹¿e siê ze zmian¹. Musimy mieæ świadomośæ tego, ¿e tworzenie czegoś nowego mo¿e oznaczaæ upadek dotychczasowych idei b¹dź przekonañ. Proces uczenia siê nigdy nie przebiega bez przerw i po¿egnañ. Pokazuj¹ to w³aśnie wymiany, kiedy tydzieñ dobrze przygotowanej 08
09
metody pracy
>>> Edukacja miêdzykulturowa
Metody pracy podczas wymian
03
Jeśli bêdziecie przygotowywaæ wymianê m³odzie¿y zapoznajcie siê z metodami przedstawionymi poni¿ej, wybierzcie odpowiednie dla Was i dostosujcie je do potrzeb swojej grupy. Przedstawione tu sposoby pracy mog¹ byæ jednak modyfikowane. Pamiêtajcie, ¿e metody maj¹ s³u¿yæ Wam, a nie Wy im! S¹ one tylko propozycj¹. Ale pamiêtajcie tak¿e, ¿e przed zastosowaniem trudniejszych form pracy dobrze jest byæ wcześniej uczestnikiem i doświadczyæ ich “na sobie”.
Poni¿sze pytania mog¹ Wam u³atwiæ opracowanie programu wymiany. Jakie mamy cele? Co chcemy osi¹gn¹æ za pomoc¹ tej metody podczas naszej wymiany? Czy jasno zdefiniowaliśmy cele i czy ta metoda jest odpowiednia? Czy wszystkie warunki jakich wymaga np. atmosfera w grupie, stosunki miêdzy ludźmi, wiedza, informacje, doświadczenia etc. zosta³y spe³nione? Dla kogo? Dla kogo bêdziemy stosowaæ tê metodê? Z kim bêdziemy j¹ realizowaæ? Jaki wp³yw mo¿e mieæ ta metoda na relacje w grupie? Czy ta metoda spe³nia oczekiwania grupy? Czy ta metoda umo¿liwia w wystarczaj¹cym stopniu indywidualn¹ ekspresjê? Czy metoda jest odpowiednia dla grupy tej wielkości? Gdzie i kiedy? W jakim środowisku kulturowym, spo³ecznym etc. stosujemy tê metodê? Jakie elementy doświadczenia wnosz¹ poszczególni uczestnicy wymiany? Czy atmosfera w grupie i poziom komunikacji s¹ odpowiednie dla tej metody? Czy przeznaczyliśmy na wybrane æwiczenie dostatecznie du¿o czasu i czy przewidzieliśmy odpowiedni sposób ewaluacji (podsumowania i oceny)? Czy metoda i jej efekty mog¹ byæ oceniane i jak mo¿na zmierzyæ stopieñ realizacji naszych celów?
10
Co mo¿emy wykorzystaæ? Czy metoda jest dostosowana do zasobów, jakimi dysponujemy (czas, miejsce, osoby, materia³y, ...)? Jakie aspekty organizacyjne musimy wzi¹æ pod uwagê? W jakim stopniu nasze umiejêtności pozwalaj¹ nam sprostaæ sytuacji, z któr¹ bêdziemy mieli do czynienia? Jakie skutki musimy rozwa¿yæ lub przewidzieæ?
R o l a l i d e r ó w p o d c z a s w y m i a n y 04 Pamiêtajmy, ¿e wybieraj¹c metodê i decyduj¹c siê na przeprowadzenie jakiegoś punktu programu bierzemy na siebie du¿¹ odpowiedzialnośæ. Czêsto stajemy siê wtedy osob¹, której zadanie polega na pomocy grupie. Warto zastanowiæ siê czy jesteśmy do tego dostatecznie dobrze przygotowani. Pamiêtajmy, ¿e jeśli bierzemy na siebie rolê osoby prowadz¹cej, powinniśmy próbowaæ znaleźæ odpowiedzi na postawione wy¿ej pytania i zastanowiæ siê nad tym, jak zamierzamy zorganizowaæ nasz¹ pracê? Jaka powinna byæ nasza rola w danej grupie? Czy próbowaliśmy „odtwarzaæ w wyobraźni film” o tym, jak wszystko powinno przebiegaæ? Czy zastanowiliśmy siê nad naszymi predyspozycjami oraz nad tym, jaki mog¹ one mieæ wp³yw na realizacjê tej metody? Jak jesteśmy przygotowani do reagowania na efekty czy skutki, które nie s¹ zgodne z naszymi przewidywaniami? Pamiêtajmy, podczas wymian m³odzie¿y oraz znacznej czêści gier poświêconych nauczaniu miêdzykulturowemu musimy byæ szczególnie uwa¿ni - wiele z pozoru prostych æwiczeñ mo¿e ujawniæ emocje i zachowania, z którymi musimy umieæ sobie poradziæ. To wa¿ne, abyśmy umieli coś otworzyæ, ale jeszcze wa¿niejsze, abyśmy umieli to zamkn¹æ. POWODZENIA!!!!! Opracowanie na podstawie „Uczenie siê miêdzykulturowe – Pakiet szkoleniowy T-Kit”
11
gry nauczanie
miĂŞdzykulturowe
nauczanie miêdzykulturowe - gry
>>> Edukacja miêdzykulturowa
Oczekiwania i obawy
01
Cel: Poznanie obaw i oczekiwañ uczestników dotycz¹cych organizowanego przez nas wydarzenia, np. wymiany miêdzynarodowej. Materia³y: kolorowe karteczki ‘post-it’, flipchart, pisaki, sznurek, wyciête liście lub ubranka, etc. Czas: 30 minut Co robimy? Prosimy, aby ka¿dy z uczestników zapisa³ na pojedynczych karteczkach odpowiedzi na poszczególne pytania dotycz¹ce naszej wymiany: Czego chcesz siê nauczyæ? / Co chcesz wynieśæ/osi¹gn¹æ? Czego chcia³byś unikn¹æ? / Czego siê obawiasz? W jaki sposób mo¿esz siê aktywnie w³¹czyæ? Prosimy uczestników, aby ka¿dy udzieli³ jednej odpowiedzi na jednej karteczce i przyklei³ odpowiedzi na flipchartach, na których jest zapisane odpowiednie pytanie. Jest to okazja, aby potem osoba prowadz¹ca omówi³a oczekiwania i od razu usunê³a te, które nie mog¹ zostaæ spe³nione b¹dź wyt³umaczy³a, ¿e cel wymiany jest inny. Mo¿emy poprosiæ uczestników o komentarz. Wracamy do tych flipchartów na koniec naszej wymiany, aby zobaczyæ, czy oczekiwania zosta³y spe³nione. Æwiczenie to mo¿na przeprowadzaæ na wiele ró¿nych sposobów. Mo¿na na przyk³ad namalowaæ du¿e drzewo i powiesiæ je na ścianie. W miejsce liści albo rosn¹cych na drzewie owoców uczestnicy bêd¹ przyklejaæ swoje oczekiwania, obawy bêd¹ przyklejane pod drzewem jako opad³e owoce lub liście. Pod koniec wymiany uczestnicy zabieraj¹ swoje oczekiwania, które zosta³y spe³nione oraz obawy, które siê nie sprawdzi³y. Mamy w ten sposób krótk¹ i szybk¹ ewaluacjê naszego spotkania. Mo¿na tak¿e wykorzystaæ sznurek do bielizny gdzie uczestnicy na elementach ubrania bêd¹ zapisywaæ obawy i oczekiwania, a nastêpnie wieszaæ za pomoc¹ spinaczy. Koszulki mog¹ na przyk³ad symbolizowaæ oczekiwania, a skarpetki obawy. Pamiêtajmy tylko, aby zawsze jedna rzecz by³a zapisana na jednej karteczce. źród³o: Toolbox for Training - www.salto-youth.net/toolbox
14
15
nauczanie miêdzykulturowe - gry
>>> Edukacja miêdzykulturowa
Ja te¿!!! Cel:
wzajemne poznanie uczestników, pokazanie, ¿e wszyscy jesteśmy ró¿ni, ale mamy tak¿e wiele wspólnego, uświadomienie, ¿e wszyscy jesteśmy równi. Czas: 30 minut Materia³y: taka sama ilośæ krzese³ jak uczestników
NIE BY£EM W PORTUGALII
Co robimy? Tworzymy ko³o, w którym ka¿dy siedzi na krześle. Prosimy ka¿d¹ osobê, aby pomyśla³a o jakiejś rzeczy, wydarzeniu lub cesze charakteru, która jest charakterystyczna w tej grupie TYLKO dla niej. Wybieramy jedn¹ osobê, aby zaczê³a. Na przyk³ad osoba mówi: By³am w Portugalii dwa razy. Jeśli nikt w grupie nie potwierdzi, ¿e on te¿, przechodzimy do nastêpnej osoby. Jeśli jednak ktoś inny mo¿e podpisaæ siê pod tym stwierdzeniem krzyczy: Ja te¿!!! I siada na kolanach tej osoby. Jeśli jest wiêcej takich osób, wtedy one te¿ siadaj¹ na kolanach tej osoby. Nastêpnie wszyscy wracaj¹ na miejsca, a osoba musi wymyśliæ inn¹ cechê charakterystyczn¹ tylko dla niej. Potem przechodzimy do kolejnej osoby. Pierwsza runda koñczy siê kiedy wszyscy wymieni¹ cechê /rzecz/ fakt charakterystyczny tylko dla nich. Przechodzimy potem do drugiej rundy. Nale¿y jasno wyt³umaczyæ, ¿e teraz zastanawiamy siê nad cech¹ /faktem/ wydarzeniem charakterystycznym dla WSZYSTKICH w tej grupie. Zabieramy jedno krzes³o i osoba, która nie ma krzes³a zaczyna stoj¹c w środku – np. „Lubiê ogl¹daæ dobre filmy”. Wszyscy, którzy siê zgadzaj¹ musz¹ wstaæ, krzykn¹æ Ja te¿!!! i zmieniæ miejsce. W tym czasie osoba, która sta³a w środku próbuje zaj¹æ wolne krzes³o. Nastêpnie ktoś inny zostaje w środku wymieniaj¹c kolejn¹ cechê. Koñczymy kiedy uznamy za stosowne. Podsumowanie i ocena: Po zakoñczeniu æwiczenia mo¿na zapytaæ uczestników jak siê czuli podczas tej zabawy, a tak¿e zapytaæ: Co by³o ³atwiejsze – odnajdywaæ cechy, które nas odró¿niaj¹, czy te, które s¹ wspólne dla wiêkszości? Kiedy w prawdziwym ¿yciu wolimy doświadczaæ uczucia, ¿e jesteśmy inni lub wyj¹tkowi, a kiedy wolimy byæ podobni do innych? 16
Pomyślcie o cechach, które Was odró¿nia³y w tej grupie – czy w innych grupach tak¿e by Was odró¿nia³y czy mo¿e wrêcz przeciwnie? Cechy które s¹ wspólne dla tej grupy – czy s¹ one wspólne dla wielu ludzi na świecie? Jeśli zbyt czêsto by³y podawane cechy wygl¹du zewnêtrznego mo¿na zapytaæ, co ten fakt oznacza dla uczestników.
02
Uwagi: Æwiczenie to musi byæ odegrane bardzo szybko i z rytmem. Prowadz¹cy mo¿e ustaliæ zasadê, ¿e uczestnicy maj¹ np. 10 sekund do namys³u. Aby gra odnios³a po¿¹dany efekt wa¿ne te¿, aby grupa nie by³a wiêksza ni¿ 15 osób (Jeśli pracujemy z du¿¹ grup¹ mo¿na j¹ podzieliæ na 2 albo 3 mniejsze podgrupy). źród³o: „All different – All equal, Education Pack”
BY£EM W PORTUGALII
JA TE¯!!!
Wspólny kontrakt
03
Cel:
Zapewnienie, ¿e wszyscy maj¹ świadomośæ, jaki jest cel naszej wymiany; Opracowanie wspólnych zasad, którymi bêdziemy siê kierowaæ, aby pracowaæ efektywnie i w mi³ej atmosferze wzajemnego szacunku i zrozumienia. Materia³y: pisaki, flipcharty Czas: 20 minut Mo¿na to æwiczenie przeprowadziæ w mniejszych grupach, jeśli osób jest zbyt wiele. Mo¿na przeprowadziæ burzê mózgów na temat: Jakich zasad musimy przestrzegaæ, aby zapewniæ mi³¹ atmosferê, w której bêdziemy wspólnie pracowaæ
17
nauczanie miêdzykulturowe - gry
>>> Edukacja miêdzykulturowa
Kontrakt ten pozostaje w widocznym i dostêpnym dla wszystkich miejscu, aby jeśli ktoś z³amie jak¹ś zasadê mo¿na siê by³o do niego odwo³aæ. Pytamy tak¿e czy wszyscy zgadzaj¹ siê na zasady, które wspólnie ustalili. Jeśli osoba prowadz¹ca widzi, ¿e brakuje czegoś, co mo¿e mieæ kluczowe znaczenie dla naszego przedsiêwziêcia, powinna to grupie zaproponowaæ.
Zasady na których opieraj¹ siê tego typu æwiczenia to: U¿ywajcie wszystkiego, co mo¿e pobudziæ ciekawośæ, Wykorzystujcie wszystke dostêpne materia³y i zasoby w grupie i otoczeniu, Nie stawiajcie ludzi w krêpuj¹cych lub stresuj¹cych sytuacjach, Uczyñcie jêzyk ¿ywym, Zawsze starajcie siê odnieśæ æwiczenia do prawdziwego ¿ycia.
Przyk³adowe zasady, jakie siê pojawia³y podczas stosowania tej metody: S³uchamy siê wzajemnie, Szanujemy opinie innych, Jesteśmy punktualni, Uczestniczymy aktywnie w zajêciach, Odpowiadamy na pytania, Wy³¹czamy telefony kiedy wspólnie pracujemy, Je¿eli pojawia siê problem informujemy o nim, Palimy tylko w wyznaczonych miejscach. źród³o: Toolbox for Training - www.salto-youth.net/toolbox
04 Proste pomys³y jak prze³amaæ bariery jêzykowe Wiemy, ¿e proces uczenia siê jêzyka jest d³ugi i z³o¿ony. Ale co robiæ kiedy staje siê twarz¹ w twarz z grup¹ ludzi, która ma ma³¹ lub wrêcz ¿adn¹ znajomośæ obcego jêzyka, a musimy siê ze sob¹ porozumieæ? Pod spodem znajdziecie kilka prostych pomys³ów na to, co robiæ, aby przygotowaæ grupê do miêdzynarodowego spotkania czy wymiany m³odzie¿y oraz uchroniæ m³odych ludzi od obaw i niepokojów zwi¹zanych z komunikowaniem siê w obcym jêzyku. Jest to szczególnie wa¿ne, jeśli nasza grupa nigdy wcześniej nie musia³a porozumiewaæ siê w obcym jêzyku. Stosuj¹c te i podobne zabawy mo¿emy zachêciæ, przygotowaæ i ośmieliæ naszych uczestników do u¿ywania obcego jêzyka
18
Æwiczenia te by³y stosowane podczas wymian i seminariów miêdzynarodowych w wielu miejscach, dlatego czêśæ z nich mo¿e brzmieæ znajomo, ale jak zawsze dobrze ka¿d¹ metodê wcześniej przeæwiczyæ i dostosowaæ do potrzeb grupy, z któr¹ pracujecie. Pamiêtajcie jednak ca³y czas, ¿e ma to byæ przede wszystkim zabawa. Oto kilka propozycji krótkich æwiczeñ: ODCZUCIA Poproście na wstêpie grupê, aby przedyskutowa³a odczucia jakie towarzysz¹ spotkaniu kogoś kto mówi w obcym jêzyku. Zapiszcie propozycje i porównajcie je – czêśæ z nich bêdzie pewnie pozytywna: ciekawośæ, weso³ośæ, inne bêd¹ negatywne: strach przed pope³nianiem b³êdów lub byciem niezrozumianym, ale tak¿e inne oczekiwanie, zaskoczenie, podekscytowanie. Poni¿sze æwiczenia maj¹ za zadanie podkreślaæ pozytywne odczucia.
S£OÑ Poproście dwóch ochotników, aby przedstawili scenkê (pantomimê), gdzie bêd¹ udawali pracowników ZOO, którzy wyprowadzaj¹ s³onia z klatki, a nastêpnie go myj¹. Reszta grupy powinna patrzeæ, ale nie mo¿e nic mówiæ. Nastêpnie poproście dwóch kolejnych ochotników aby na podstawie tego co zobaczyli odegrali tê sam¹ scenkê, ale nie mówcie im co to ma byæ!! Jeśli macie du¿o czasu kolejne osoby mog¹ uczyniæ to samo. Podsumowanie: Sk¹d wiedzieliśmy co siê dzieje? Jak¹ rolê odgrywa³a komunikacja niewerbalna? Czy by³y nieporozumienia?
19
nauczanie miêdzykulturowe - gry
>>> Edukacja miêdzykulturowa
Czy przekaz zmieni³ siê kiedy kolejne dwie osoby odgrywa³y scenkê? Jak¹ wnioski mo¿emy wyci¹gn¹æ z tego æwiczenia dotycz¹ce komunikacji z innymi?
S³OWO DRUKOWANE Zgromadźcie ró¿ne gazety w obcym jêzyku. Wyszukajcie strony gdzie znajduj¹ siê znane zdjêcia, pojawiaj¹ siê nazwiska znanych osób, charakterystyczne obrazki, wykresy etc. Zróbcie kopie dla ka¿dego (mo¿na te¿ zrobiæ
DOM I ZWIERZ¥TKO
kopie i zaprezentowaæ je na rzutniku multimedialnym). Podzielcie grupê na pary. Ka¿da para otrzymuje pisak i siada naprzeciwko siebie. Pomiêdzy nimi znajduje siê przyklejony do sto³u papier A3. Powiedzcie jasno, ¿e uczestnicy nie mog¹ rozmawiaæ, a æwiczenie potrwa oko³o 5 minut. Ich zadanie to narysowaæ wspólnie “dom i zwierz¹tko” i musz¹ to uczyniæ trzymaj¹c razem w tym samym czasie jeden pisak. Pytania odnośnie tego jaki ma byæ dom lub zwierz¹tko s¹ zabronione!!! Po 5 minutach, kiedy obrazki bêd¹ gotowe, porównajcie rysunki oraz sk³oñcie uczestników do odpowiedzi na
przyk³adowe pytania: Jakich metod u¿ywaliśmy do komunikacji? Jak siê dowiadywaliśmy, co myśli druga osoba? W jaki sposób moglibyśmy usprawniæ podobne procesy w przysz³ości?
Nastêpnie zadajcie grupie nastêpuj¹ce pytania: Opiszcie co widzicie, a nastêpnie powiedzcie co rozpoznajecie? Czy jakieś zdjêcia wygl¹daj¹ znajomo? Czy rozpoznajecie jakieś s³owa, które brzmi¹ podobnie do s³ów w Waszym jêzyku? Czy widzicie jakieś liczby? Do czego mog¹ siê one odnosiæ? Czego mo¿emy siê dowiedzieæ przegl¹daj¹c te gazety? To æwiczenie okaza³o siê bardzo skuteczne w zachêcaniu ludzi do czytania w obcym jêzyku – by³o dla nich niezwykle interesuj¹ce, ¿e tak wiele s¹ w stanie zrozumieæ bez znajomości jêzyka. Jest tak¿e motywuj¹ce do porozumiewania siê w obcym jêzyku.
A BOTTLE
BUTELKA
LA BOTIGLIA
BOUTEILLE
MUZYKA Znajdźcie piosenkê w obcym dla grupy jêzyku, a nastêpnie odtwórzcie j¹ z magnetofonu. Zapytajcie grupê jakiego rodzaju ich zdaniem jest to piosenka? Jaki nastrój powoduje? Dla kogo jest grana? O czym mówi? Sk¹d pochodzi? etc. Odtwórzcie piosenkê ponownie i poproście grupê, aby zapisa³a tak wiele s³ów ile zdo³a (pisownia nie ma znaczenia!). Poproście ochotników, aby przeczytali swoje s³owa – czy one naprawdê pojawiaj¹ siê w tekście? Jak dziwnie one brzmi¹? Czy jesteśmy w stanie cokolwiek zrozumieæ?
NOTATNIK
Odtwórzcie piosenkê ponownie tyle razy, ile grupa bêdzie chcia³a. Jest bardzo pomocne, jeśli bêdziecie dysponowaæ spisanymi s³owami oraz t³umaczeniem jeśli sami nie rozumiecie tego jêzyka. Na koniec grupa mo¿e spróbowaæ zaśpiewaæ piosenkê wraz z podk³adem muzycznym.
Mo¿emy daæ ka¿demu z uczestników ma³y notatnik lub notes, w którym bêd¹ sobie zapisywaæ wszystkie nowe s³owa lub wyra¿enia, które poznaj¹. Pamiêtajmy, ¿e gramatyka i pisownia nie ma tutaj znaczenia!!
20
21
nauczanie miêdzykulturowe - gry
>>> Edukacja miêdzykulturowa
OPOWIEDZ MI O SOBIE W SWOIM JÊZYKU Æwiczenie mo¿e byæ stosowane gdy istnieje du¿e zró¿nicowanie jêzykowe w grupie. Dzielimy uczestników na ma³e 3-4 osobowe grupy, gdzie ka¿dy pos³uguje siê na co dzieñ innym jêzykiem. W tych grupach uczestnicy powinni podzieliæ siê informacjami dotycz¹cymi miejsca z którego pochodz¹, wieku, zainteresowañ, rodziny, przyjació³ etc. Wa¿ne aby ka¿dy opowiedzia³ to w swoim jêzyku – inni staraj¹ siê zrozumieæ. Od czasu do czasu mo¿e byæ u¿ywany jêzyk roboczy spotkania (np. angielski), aby wyjaśniæ nieścis³ości i aby ka¿dy wiedzia³ o czym jest mowa. Po 25 minutach wszyscy siê spotykaj¹ w du¿ej grupie. Prowadz¹cy pyta przede wszystkim jak osoby czu³y siê podczas tego æwiczenia, co by³o najtrudniejsze i jak wiele zrozumieli z tego co mówili inni. Na koniec uczestnicy mog¹ siê krótko przedstawiæ w jêzyku zrozumia³ym dla wszystkich. Mo¿na te¿ przy innej okazji poprosiæ grupê, aby ka¿dy powiedzia³ dzieñ dobry, jak siê czuje etc. w swoim jêzyku przed rozpoczêciem kolejnych zajêæ, dnia, etc. Konkluzja? B¹dźcie twórczy! Dostosowujcie æwiczenia do potrzeb grupy, z któr¹ pracujecie i do mo¿liwości jakie macie. Uświadamiajcie swoim podopiecznym, ¿e jêzyk nie jest jedynym sposobem na porozumiewanie siê, ale jest te¿ wa¿ne, abyśmy próbowali nauczyæ siê chocia¿ podstawowych wyra¿eñ w obcym jêzyku - to zawsze pokazuje nasze zainteresowanie i szacunek.
Wieczór miêdzykulturowy - Intercultural evening
05
Cel: Przybli¿enie innych kultur poprzez wspóln¹ zabawê, dialog i wymianê - przybli¿enie zwyczajów, typowych zachowaæ, tradycyjnych strojów, charakterystycznych tañców lub gier, typowej muzyki, elementów historii, a tak¿e tego co pod powierzchni¹ wody w górze lodowej. Materia³y: przestronne i “przyjazne” pomieszczenie, wszystko, co maj¹ ze sob¹ na tê okazjê uczestnicy. Czas: co najmniej dwie godziny Wieczór miêdzykulturowy jest sta³ym elementem miêdzynarodowych spotkañ, takich jak wymiany miêdzynarodowe, szkolenia, seminaria czy inne spotkania w wielonarodowych grupach. Zawsze jednak warto dobrze go przygotowaæ pod k¹tem naszej grupy. Przede wszystkim nale¿y uprzedziæ uczestników wcześniej, ¿e coś takiego planujemy, aby mogli siê przygotowaæ - przywieźæ ze sob¹ wszystkie konieczne materia³y. Zazwyczaj s¹ to typowe w danym regionie/kraju produkty ¿ywnościowe oraz typowe drinki, ale tak¿e muzyka, stroje, foldery, plakaty etc. Pamiêtajmy tak¿e, aby zapewniæ odpowiednio du¿o czasu na przygotowanie do wieczoru. Jednak planuj¹c i prowadz¹c taki wieczór postarajmy siê tak go przygotowaæ i ukierunkowaæ uczestników, aby nie zamieni³ siê on w prezentacjê kultur, ale by³ faktycznie nauczaniem miêdzykulturowym, z którego uczestnicy wynios¹ du¿o wiêcej ni¿ tylko wspomnienie mi³ej i weso³ej zabawy.
źród³o: Na podstawie tekstu Mark’a Taylor’a, www.salto-youth.net
DZIEÑ DOBRY
22
GOOD MORNING
BUON GIORNO
GUTEN TAG
23
nauczanie miêdzykulturowe - gry
>>> Edukacja miêdzykulturowa
06 Fazy nauczania miêdzykulturowego. Cel: Uświadomienie, ¿e nauczanie miêdzykulturowe to proces, w którym obecnych jest wiele wa¿nych etapów. Materia³y: flipchart, arkusze papieru z zapisanym ka¿dym etapem nauczania miêdzykulturowego (ICL) na jednym arkuszu Czas: 90 minut Co robimy? Uczestnicy w ma³ych grupach dyskutuj¹ nad swoim rozumieniem tego czym jest uczenie miêdzykulturowe. Nastêpnie przygotowuj¹ rzeźbê lub niewerbaln¹ prezentacjê, która da wyraz ich rozumieniu tego pojêcia. Ka¿da z grup prezentuje swoj¹ pracê reszcie uczestników. Przy tej okazji pytamy o wra¿enia i pomys³y, które siê pojawia³y w grupach, nastêpnie przeznaczamy czas na dyskusjê i konkluzje. Po tym etapie przybli¿amy grupie czym jest nauczanie miêdzykulturowe. Mo¿emy to uczyniæ w oparciu o T-Kit – Uczenie miêdzykulturowe). Nastepnie rozdajemy grupom arkusze z poszczególnymi fazami nauczania miêdzykulturowego i prosimy, aby uporz¹dkowali schemat w kolejności od 1 do 7 (materia³ poni¿ej). Na zakoñczenie przedstawiamy proponowan¹ kolejnośæ (jeśli to mo¿liwe na rzutniku) z przyk³adami. Mo¿emy zapytaæ uczestników, czy mieli jakieś problemy w u³o¿eniu, gdzie pojawi³y siê w¹tpliwości.
Fazy uczenia siê miêdzykulturowego. (opracowane przez Groschen/Leenen)
1. Poznaæ i zaakceptowaæ swoj¹ kulturê
2. Zdaæ sobie sprawê z odmiennoœci innych kultur bez oceniania ich.
3. Pog³êbiaæ œwiadomoœæ i wiedzê w³asnej kultury 4. Poszerzaæ horyzonty dotycz¹ce kultury – zdobycie wielu kryteriów pozwalaj¹cych identyfikowaæ inne kultury.
5. Pog³êbiæ zrozumienie i szacunek dla innych kultur. Obalanie negatywnych stereotypów.
6. Poszerzyæ w³asne kompetencje kulturowe oraz zdolnoœci do elastycznego reagowania na zasady obowi¹zuj¹ce w innych kulturach.
7. Utrzymywaæ pozytywne relacje w obrêbie w³asnej i w stosunku do innych kultur. Radzenie sobie z konfliktami na tle kulturowym. Mieæ œwiadomoœæ ró¿nych standardów obowi¹zuj¹cych w ró¿nych kulturach.
źród³o: Toolbox for Training - www.salto-youth.net/toolbox
24
25
nauczanie miêdzykulturowe - gry
>>> Edukacja miêdzykulturowa
Metafora kamienia
07
Cel: wprowadzenie uczestników do tematyki indywidualnych ró¿nic i równych szans. Materia³y: Ró¿ne kamienie – po jednym dla ka¿dego grupie Czas: 15 – 30 minut Co robimy? Ka¿da osoba z grupy wybiera sobie z pude³ka lub koszyka jeden kamieñ. Prosimy uczestników, aby dok³adnie przyjrzeli siê swemu kamykowi, odkryli wszystkie charakterystyczne cechy, a nawet nadali imiê. Po 5 minutach prosimy, aby kamyki powróci³y do koszyka. Nastêpnie rozsypujemy kamienie na pod³odze. Prosimy uczestników, aby odnaleźli swój kamieñ. Je¿eli ktoś ma problem, mo¿e poczekaæ do czasu, kiedy wiêkszośæ osób odnajdzie swój kamieñ i wtedy spróbowaæ ponownie. Najwa¿niejsz¹ czêści¹ tego æwiczenia jest podsumowanie i ocena. Prosimy uczestników, aby spróbowali odnieśæ ró¿nice miêdzy kamieniami do ró¿nic miêdzy ludźmi. Czy wszystkie kamienie s¹ takie same? Czy ró¿nice miedzy kamieniami okaza³y siê wa¿ne? Co to mówi na temat stereotypów pomiêdzy grupami ludzi?
Wyspa MonoMulti – gra symulacyjna Cele:
08
Podniesienie świadomości dotycz¹cej ró¿nic kulturowych i ich konsekwencji, Zainicjowanie dyskusji na temat jak sobie radziæ z ró¿nicami, Doświadczenie multikulturowej sytuacji.
Grupa: 20-30 osób Materia³y: tektura, no¿yczki, papier kolorowy, bibu³a, linijki, klej, sznurek, kartki z opisem kultury i pytania dla obserwatorów. Czas: 1,5- 2 godziny Opis: Dzielimy uczestników na 2 podgrupy. Ka¿da z nich otrzymuje kartki ze swoimi rolami i ma 20 minut na przygotowanie i przeæwiczenie swojej kultury wed³ug wskazówek umieszczonych na kartkach (Za³¹czniki). Powinno to byæ przeæwiczone bardzo dok³adnie.
Uwagi: to samo æwiczenie mo¿na przeprowadziæ z owocami, np. z wykorzystaniem cytryn.
Po tym przygotowaniu wszyscy spotykaj¹ siê razem. Wtedy prowadz¹cy odczytuje historiê. Uczestnicy maj¹ 30 minut na zbudowanie schroniska. Ka¿da kultura ma swojego obserwatora, który otrzymuje pytania pomocnicze. Po zakoñczeniu fazy budowy nastêpuje ewaluacja – najwa¿niejsza czêśæ tego æwiczenia! Mo¿liwa tak¿e ewaluacja Monomulti jako metody nauczania miêdzykulturowego.
źród³o: Toolbox for Training - www.salto-youth.net/toolbox
Pytania dla obserwatorów: W jaki sposób ró¿ne osoby æwicz¹ swoj¹ kulturê? Czy s¹ jakieś ró¿nice w tym jak inni æwicz¹ swoje role w tej kulturze? Czy odnosz¹ sukcesy we wspó³pracy z innymi kulturami? Jakie g³ówne problemy napotkali w kontakcie z innymi kulturami? Obserwatorzy daj¹ swój komentarz (max. 2-3 min.) w oparciu o osobiste notatki podczas ewaluacji.
26
27
nauczanie miêdzykulturowe - gry
>>> Edukacja miêdzykulturowa
Ewaluacja ca³ości 25-30 min G³ówne kwestie do podsumowania: Jak siê czu³eś/aś podczas gry symulacyjnej? Co myślisz na temat przebiegu procesu budowy? Czy by³ moment kiedy poczu³eś siê źle, niepewnie, pozbawiony zainteresowania etc., jeśli tak to dlaczego? Jak myślisz, jakie s¹ cechy charakterystyczne dla innych kultur? Komentarz obserwatorów Czy widzicie jakiś zwi¹zek pomiêdzy gr¹ symulacyjn¹ a rzeczywistości¹? Czy mo¿emy nauczyæ siê czegoś z tej symulacji, jeśli tak to czego? – rezultaty na flipcharcie Podsumowanie: najczêściej myślimy, ¿e inni myśl¹ tak jak my, czêsto interpretujemy ró¿ne sytuacje od razu, nie maj¹c świadomości ró¿nic w zachowaniach wynikaj¹cych z kultury, Jak¹ rolê odgrywa³am/em? Co mówi ona o mojej to¿samości? Czy dobrze czu³em siê w swojej roli?) Czy mój w³asny wizerunek siebie jest zgodny z tym, co widz¹ inni? Jaki wp³yw ma moje środowisko kulturowe na odgrywan¹ przeze mnie rolê? Na koniec mo¿na zaprezentowaæ model kultury jako góry lodowej, podsumowuj¹c jak bardzo nauczanie miêdzykulturowe jest wa¿ne podczas wymian m³odzie¿y.
Za³¹czniki: Opis historii. Ogromny sztorm spowodowa³, ¿e Wasz statek zaton¹³ i osiad³ na dnie oceanu, ale Wy mieliście szczêście i zdo³aliście dotrzeæ do bezludnej wyspy. Wydaje siê, ¿e wiêcej statków uleg³o zniszczeniu, poniewa¿ zauwa¿yliście tak¿e inn¹ grupê rozbitków, którzy podobnie jak Wy zdo³ali dotrzeæ do l¹du. Wyspa jest bardzo górzysta i jest tylko jedno miejsce gdzie mo¿na ¿yæ. A to oznacza, ¿e musicie ¿yæ razem z innymi rozbitkami. Ze wzglêdu na umiejscowienie wyspy jest jednak bardzo ma³o prawdopodobne, ¿e jakakolwiek pomoc nadejdzie w ci¹gu miesi¹ca. Tak wiêc musicie prze¿yæ na wyspie co najmniej 4 tygodnie. Jedzenie nie wydaje siê byæ problemem – wiele owoców dooko³a, a i zwierzynê mo¿na upolowaæ. Jedyny problem to dach nad g³ow¹. Musicie wiêc zbudowaæ sza³as gdzie ludzie mog¹ spaæ lub ukryæ siê na wypadek silnych opadów deszczu b¹dź niezapowiedzianej wizyty dzikich zwierz¹t. Jest jednak bardzo wa¿ne, abyście uczynili to jak najszybciej, gdy¿ teren ten s³ynie z nag³ych zmian pogody. Musicie to zrobiæ RAZEM z drug¹ grup¹ rozbitków, gdy¿ nie ma ani wystarczaj¹co du¿o materia³ów do budowy, ani miejsca na konstrukcjê wiêcej ni¿ jednego schronienia. WA¯NE!!! Schronienie musi mieæ co najmniej 1 metr wysokości oraz 1,5 metra szerokości. Musi mieæ dach i wejście oraz musi byæ piêkne. Macie 30 minut, aby zbudowaæ Wasz nowy dom. Powodzenia!!!
28
29
nauczanie miêdzykulturowe - gry
>>> Edukacja miêdzykulturowa
01
Opisy kultur: KALDONIA
TURTELIA
W Twojej kulturze inteligencja i ciê¿ka praca s¹ najwa¿niejszymi wartościami. Inne kultury uwa¿aj¹ Was za “zimnych”, ale Wy postrzegacie siebie jako bogaty kraj sukcesu, przede wszystkim dziêki ogromnej pracowitości. Nie rozmawiacie o uczuciach, lubicie intelektualne dyskusje oparte na logicznych i racjonalnych argumentach. Okazywanie uczuæ uwa¿ane jest za dziecinne. Samokontrola to bardzo cenna wartośæ w Twojej kulturze.
W Turtelii przyjaźñ i dbanie o siebie nawzajem s¹ bardzo cennymi wartościami. Turtelianie okazuj¹ swoje uczucia nieustannie i odczucia osobiste s¹ zawsze centralnym tematem wszelkich rozmów. Wasze twarze oraz gesty pokazuj¹ jak siê czujecie. Zawsze dotykacie siebie nawzajem. Kiedy z kimś rozmawiacie zawsze trzymacie swego rozmówcê za ucho oraz stoicie bardzo blisko. Dystans wiêkszy ni¿ 30 cm jest uwa¿any za bardzo niegrzeczny i świadcz¹cy o braku zainteresowania rozmówc¹. Kiedy siê z kimś witacie, k³adziecie jego rêkê na swoim sercu.
Witacie siê z innymi osobami jedynie patrz¹c im w oczy. Poczucie przestrzeni jest dla Was bardzo wa¿ne. W³aśnie dlatego nie dotykacie innych osób podczas powitania czy rozmowy i sami te¿ nie lubicie byæ dotykani w podobnych sytuacjach. Wasz jêzyk cia³a odbija w³aściwie Wasz¹ kulturê. U¿ywacie bardzo ma³o gestów, plecy zawsze macie wyprostowane i zawsze jesteście spokojni. Kaldonia jest bardzo religijnym krajem. W codziennym ¿yciu jednym z przejawów tego faktu jest bardzo czêsta modlitwa. Co piêæ minut przerywacie wykonywane czynności i wspólnie siê modlicie. Robicie to siadaj¹c razem w krêgu i - kultywuj¹c pradawn¹ tradycjê - gwi¿d¿ecie przez krótk¹ chwilê. Jest bardzo normalne w Kaldonii, ¿e przerywacie mówi¹cej osobie zawsze kiedy poczujecie, ¿e macie coś do powiedzenia. Cech¹ charakterystyczn¹ Kaldoñczyków jest tak¿e to, ¿e nauczanie innych traktuj¹ niemal jak misjê - a wszystko po to, aby inne kultury odnosi³y takie same sukcesy jak oni. Tak wiêc kiedy tylko macie mo¿liwośæ kogoś uczyæ - zawsze to robicie. Kaldoñczycy s³yn¹ z budowy strzelistych budowli o ostrych krawêdziach. Poniewa¿ Wasze zachowanie jest dla Was naturalne nie powinniście t³umaczyæ go innym kulturom. A teraz... macie 15 minut aby przygotowaæ siê we w³asnej grupie kulturowej. Przeæwiczcie swoje zachowania!!!! Upewnijcie siê tak¿e, ¿e jest chocia¿ jedna rzecz w Waszym wygl¹dzie, która pokazuje, ¿e reprezentujecie tê sam¹ kulturê np. element ubioru, sposób uczesania etc. Jest bardzo wa¿ne, abyście dobrze przeæwiczyli swoje zachowania.
Czas jest bardzo wa¿ny w Turtelii, dlatego nigdy siê nie spieszycie. Kiedy pracujecie razem z innymi chcecie mieæ przede wszystkim pewnośæ, ¿e atmosfera jest dobra. Dlatego pytacie wszystkich bardzo czêsto jak siê czuj¹ i informujecie naturalnie tak¿e o swoich odczuciach. Przerywanie ludziom kiedy mówi¹ jest uwa¿ane za bardzo niegrzeczne. Czekacie dopóki rozmówca nie skoñczy. Kiedy natomiast ktoś Wam przerwie czujecie siê odrzuceni i reagujecie bardzo emocjonalnie. Turtelianie s³yn¹ z budowli okr¹g³ych kolorowych budynków, co w ich mniemaniu odzwierciedla przyjaźñ i harmoniê. Poniewa¿ Wasze zachowanie jest dla Was naturalne nie powinniście t³umaczyæ go innym kulturom. A teraz... macie 15 minut aby siê przygotowaæ we w³asnej grupie kulturowej. Przeæwiczcie swoje zachowania!!!! Upewnijcie siê tak¿e, ¿e jest chocia¿ jedna rzecz w Waszym wygl¹dzie, która pokazuje, ¿e reprezentujecie tê sam¹ kulturê np. element ubioru, sposób uczesania etc. Jest bardzo wa¿ne abyście dobrze przeæwiczyli swoje zachowania. Powodzenia!!! źród³o: Toolbox for Training - www.salto-youth.net/toolbox Gra zaadaptowana do potrzeb “III Spotkania Liderów” organizowanego przez Polsk¹ Agencjê Narodow¹, Jachranka 2004.
Powodzenia!!!
30
31
nauczanie miêdzykulturowe - gry
>>> Edukacja miêdzykulturowa
P u z z l e l u d z k i c h p o t r z e b 09 Cel:
Pomóc uczestnikom zdaæ sobie sprawê, ¿e to co uznajemy za wa¿ne dla nas, mo¿e siê okazaæ nie tak
istotne dla innych i odwrotnie; Pomóc zrozumieæ, i¿ poprzez fakt, ¿e jesteśmy ludźmi przys³uguj¹ nam wszystkim pewne prawa. Materia³y: Jeden du¿y arkusz dla ka¿dego, pisaki, no¿yczki Czas: 1 godzina Co robimy? Ka¿dy otrzymuje du¿y arkusz papieru i ma za zadanie narysowaæ kontur cz³owieka. Jeśli papier jest wystarczaj¹co du¿y, uczestnicy mog¹ nawzajem obrysowaæ kontur swego cia³a. Wycinamy kontur, a nastêpnie ka¿dy ma go podzieliæ na 6 czêści - jak uk³adankê.
Ilośæ rund zale¿y od nas i sytuacji w grupie, pamiêtajcie jednak, ¿e na koniec powinna siê odbyæ dyskusja podumowuj¹ca, która mo¿e siê toczyæ wokó³ nastêpuj¹cych kwestii: Dlaczego ludzie ró¿nie postrzegaj¹ swoje potrzeby? Które z tych potrzeb s¹ fundamentalne dla ka¿dego cz³owieka? Czy wielu z Was dokonywa³o wyborów podobnych jak inni? Czy rozumiemy dlaczego inni uwa¿aj¹ pewne rzeczy za wa¿niejsze ni¿ my? W jaki sposób dokonywaliście wyboru? Czy myślicie, ¿e Wasza lista wygl¹da³aby inaczej piêæ lat temu? A jak wygl¹da³aby za piêæ lat? Czy s¹ potrzeby, które powinny byæ respektowane bezwzglêdnie dla ka¿dego? Jeśli tak, to dlaczego skoro sami ró¿nie postrzegamy swoje potrzeby? źród³o: Toolbox for Training - www.salto-youth.net/toolbox
Wspólnie tworzymy listê rzeczy, które s¹ dla uczestników wa¿ne i zapisujemy na tablicy, np.: przyjaciele, jedzenie, schronienie, edukacja, sta³y dochód, posiadanie idea³ów, wolnośæ s³owa, mo¿liwośæ podró¿owania, pokój na świecie, bycie nie dyskryminowanym i wiele innych - wa¿ne, aby by³o minimum 30 ró¿nych propozycji.
JA KAC EDU
Prosimy nastêpnie wszystkich uczestników, aby z podanej listy wybrali 6 potrzeb, które s¹ dla ich wa¿ne obecnie. Ka¿d¹ z propozycji uczestnicy zapisuj¹ na jednej z czêści uk³adanki.
JA KAC EDU
32
POKÓJ
PRZYJACI ELE
MO¯ PODRLIWOŒÆ Ó¯OW ANIA SCHRON IENIE
JEDZE NIE
PRZYJACI ELE RODZIN A
Nastêpnie prosimy kolejn¹ osobê, aby podzieli³a siê swoim wyborem - mo¿e to byæ osoba, która dokona³a zupe³nie innych wyborów lub mia³a niewiele elementów wspólnych. Znów pytamy, czy ktoś z sali wybra³ podobnie.
WOLNOŒ Æ WYBO RU
Kiedy osoba skoñczy, pytamy grupê kto dokona³ podobnego wyboru lub które elementy siê powtórzy³y. Pamiêtajcie jednak, ¿e nie mo¿e siê to zamieniæ w dyskusjê czy dane potrzeby s¹ s³uszne b¹dź rozs¹dne czy nie – ka¿dy wybór jest indywidualny i jego s³usznośæ nie podlega dyskusji!
POKÓJ
Prosimy jedn¹ osobê na ochotnika, aby zaprezentowa³a swoj¹ uk³adankê grupie, wyjaśniaj¹c, dlaczego wybra³a te a nie inne potrzeby. Jeśli ktoś z uczestników ma te same czêści lub któreś elementy siê powtarzaj¹, prosimy aby po³o¿yli je przed sob¹.
JEDZE NIE
Jeśli propozycje s¹ zapisane prosimy, aby zosta³y wyciête poszczególne czêści.
33
nauczanie miêdzykulturowe - gry
>>> Edukacja miêdzykulturowa
Skala opinii Cel:
10
wyra¿anie swoich opinii oraz poznanie opinii innych,
próba uzasadnienia i obrony swoich pogl¹dów. Materia³y: d³uga taśma z oznaczonymi koñcami – 100% i 0%. Co robimy? Na pod³odze umieszczamy d³ug¹ taśmê, której jeden koniec oznaczamy jako 100%, a drugi jako 0%. Prosimy uczestników æwiczenia, aby pokazali poprzez zajêcie odpowiedniego miejsca wzd³u¿ linii co myśl¹ o poszczególnych stwierdzeniach, b¹dź jak odpowiedzieliby na poszczególne pytania. (Zgadzam siê ca³kowicie – 100%, zgadzam siê w czêści wtedy odpowiednio mniej, nie zgadzam siê zupe³nie b¹dź odpowiedź brzmi zdecydowanie nie – 0%) Zdania s¹ tak skonstruowane, aby zachêciæ uczestników do zastanowienia siê nad swoj¹ w³asn¹ opini¹ na temat bardzo ró¿nych kwestii. Po ka¿dym stwierdzeniu nale¿y poświêciæ czas, aby kilka osób uzasadni³o dlaczego zajê³o takie a nie inne miejsce.
Wszyscy ludzie s¹ równi. Jak czêsto rozmawiasz z osobami, które bardzo siê ró¿ni¹ od Ciebie? Chcia³bym byæ s³awny. Pytania i stwierdzenia mo¿na oczywiście zmieniaæ w zale¿ności od potrzeb. Jednak¿e kluczowym elementem tego æwiczenia jest koñcowa dyskusja. Uczestnicy powinni argumentowaæ swoje opinie oraz broniæ swoich wyborów, przy jednoczesnej swobodzie zmiany opinii w trakcie æwiczenia b¹dź dyskusji. Nale¿y pamiêtaæ, i jasno to podkreśliæ, ¿e nie ma z³ych i dobrych odpowiedzi. Warto tak¿e zapytaæ uczestników, czy wybory innych mia³y wp³yw na to jakie zajmowali miejsca. źród³o: www.discoveringdiversity.org
ZGADZAM SIÊ CA£KOWICIE
100% Proponowane stwierdzenia: Czy czujesz siê zadowolony dzisiaj? Czy chcia³byś skoczyæ ze spadochronu? Czasami nie mówiê tego co naprawdê myślê, poniewa¿ obawiam siê, ¿e siê ośmieszê. To wa¿ne, aby czuæ siê docenianym. Komplementy i pochwa³y to te same rzeczy. Czy uwa¿asz, ¿e dziewczêta i ch³opcy (kobiety i mê¿czyźni) s¹ tak samo traktowani w Twoim kraju? To dobrze byæ wra¿liwym. Czy jesteś teraz zakochany? To wa¿ne aby byæ szanowanym/uznanym cz³onkiem grupy. Czy sprawi³eś ostatnio komuś przykrośæ? Czy ok³ama³eś dobrego przyjaciela? Czy jesteś osob¹, która mówi źle o innych. Czy masz odwagê mówiæ to co myślisz? Czy jest osoba w Twoim otoczeniu, której bardzo ufasz i do której mo¿esz siê zwróciæ w trudnej sytuacji? 34
ZDECYDOWANIE NIE
0% 35
nauczanie miêdzykulturowe - gry
>>> Edukacja miêdzykulturowa
Szukanie podobieñstw odkrywanie ró¿nic
11
Jak wiele osób znalaz³o kogoś, kto mia³ te same odpowiedzi, oraz ile osób z 5, 4, 3 lub 2 odpowiedziami. Jakie zró¿nicowanie religii, upodobañ muzycznych, sposobów spêdzania wolnego czasu etc. istnieje w grupie? Jeśli jest du¿e zró¿nicowanie, co mo¿emy zrobiæ, aby dobrze wspólnie pracowaæ?
Cel:
refleksja nad w³asn¹ to¿samości¹, odkrywanie zró¿nicowania w grupie, rozwijanie zdolności komunikacji miedzy uczestnikami, poznanie siê i stworzenie przyjaznej atmosfery w grupie. Czas: 30 minut Materia³y: Kopia arkusza z pytaniami dla ka¿dego. 1 pyt.
2 pyt.
3 pyt.
4 pyt.
5 pyt.
6 pyt.
Przyk³adowe pytania: Urodzi³em siê w ... Moja religia to ... Moja ulubiona muzyka to ... W czasie wolnym najchêtniej ... Cecha, której nie tolerujê u innych to ... Na bezludn¹ wyspê zabra³bym ... Co robimy? Ka¿dy z uczestników powinien odpowiedzieæ na pytania, a nastêpnie wype³niæ swój arkusz. Nastêpnie prosimy aby postara³ siê znaleźæ kogoś, kto ma te same odpowiedzi na wszystkie pytania. Jeśli to niemo¿liwe, wtedy powinien odszukaæ osoby, z którymi ma wspólnych 5, 4, 3 lub co najmniej 2 odpowiedzi. Podsumowanie i ocena: Zaczynamy od pytania czy uczestnicy dobrze siê czuli/bawili podczas tego æwiczenia, jeśli tak lub nie to dlaczego. Nastêpnie przechodzimy do tego czego siê dowiedzieli. 36
źród³o: „All different – All equal, Education Pack”
Zegar stereotypów Cel:
12
Zapoznanie z koncepcj¹ stereotypów i uprzedzeñ; świadomośæ stereotypów, Zastanowienie siê, jak stereotypy funkcjonuj¹ w naszym ¿yciu, Refleksja nad w³asnymi stereotypami i uprzedzeniami.
Materia³y: papier, pisaki, taśma samoprzylepna Czas: 45 minut Co robimy? Grupa siada na krzes³ach w krêgu. Jeśli jest zbyt liczna mo¿emy j¹ podzieliæ na dwie podgrupy. Za pomoc¹ taśmy stwórzcie zegar w środku krêgu - bêdzie on mia³ za zadanie zmotywowaæ uczestników do udzielania szybkich odpowiedzi i wp³yn¹æ na dynamikê i rytm æwiczenia. Przygotowujemy kartki papieru A4 w liczbie takiej jak ilośæ uczestników. Ka¿dy z arkuszy ma inny tytu³. Przyk³adowe tytu³y: Artysta, Muzu³manin, Polityk, Cygan, Japoñczyk, Pi³karz, Ksi¹dz, Narkoman etc. Uczestnicy zajmuj¹ swoje miejsca w krêgu, ka¿dy otrzymuje jeden arkusz i na samym dole zapisuje pierwsze skojarzenie jakie ma z danym pojêciem/osob¹. Zapisuj¹ określenie, nastêpnie zaginaj¹ swoj¹ odpowiedź, aby nie by³a widoczna i przekazuj¹ osobie obok, zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Kolejny arkusz, kolejne pojêcie i znów zapisuje siê pierwsze skojarzenie na samym dole, zaginaj¹c potem kolejny fragment kartki. Prowadz¹cy
37
nauczanie miêdzykulturowe - gry
>>> Edukacja miêdzykulturowa
stoi w środku i odlicza czas og³aszaj¹c moment, kiedy przekazujemy kartki nastêpnej osobie.
Stereotypy i uprzedzenia.
Koñczymy æwiczenie, kiedy arkusze obejd¹ ca³y kr¹g. Zbieramy, a nastêpnie odczytujemy g³ośno skojarzenia z ka¿d¹ z osób b¹dź pojêciem.
Nasza to¿samośæ jest definiowana nie tylko przez to jak postrzegamy siebie, ale tak¿e przez to jak inni postrzegaj¹ nas. Aby ³atwiej zrozumieæ rzeczywistośæ u¿ywamy czêsto mechanizmu kategoryzacji, dziêki czemu
Wa¿n¹ czêści¹ tej zabawy jest podsumowanie!
przyporz¹dkowujemy ró¿ne doświadczenia do grup wed³ug jakieś określonej cechy. W ten sposób rodz¹ siê wyobra¿enia. Porz¹dkowanie/kategoryzacja jest kompetencj¹ poznawcz¹, która umo¿liwia nam przyswajanie wielu informacji i zrozumienie rzeczywistości.
Mo¿na wtedy zastanowiæ siê g³êbiej nad nastêpuj¹cymi kwestiami: Co znalaz³o siê na tych kartach? Czym s¹ stereotypy? Czym s¹ uprzedzenia? Czy stereotypy s¹ z³e? Czy mo¿emy ich unikn¹æ? W jaki sposób stereotypy s¹ nabywane i w jaki przekazywane? Osobom, które wcześniej nie mia³y do czynienia z powy¿sz¹ tematyk¹, mo¿emy rozdaæ poni¿szy materia³ aby uporz¹dkowaæ podstawowe pojêcia i zachêciæ do g³êbszej refleksji na temat stereotypów i uprzedzeñ.
Jak wszystkie inne doświadczenia, tak¿e doświadczenie spotkania nowych osób podlega kategoryzacji. Przyporz¹dkowujemy ró¿ne osoby do grup wed³ug jakichś określonych cech. Te uproszczone obrazy mo¿emy nazwaæ stereotypami. Jednak ju¿ przez sam fakt, ¿e s¹ uproszczeniem, mog¹ byæ mniej lub bardziej niezgodne z rzeczywistości¹, ale nadal pomagaj¹ nam uporz¹dkowaæ świat i nasze zmagania z rzeczywistości¹ czyni¹ ³atwiejszymi. Wa¿ne abyśmy zdawali sobie sprawê, ¿e stereotypy s¹ zawsze uproszczeniem, a wiêc s¹ czêściowe. Zazwyczaj pokazuj¹ te¿, ¿e MY jesteśmy lepsi ni¿ ONI. Stereotypy mog¹ byæ zdefiniowane jako uproszczone wyobra¿enia lub generalizacje. Nale¿y jednak pamiêtaæ, ¿e stereotypy mog¹ byæ negatywne lub pozytywne. Uprzedzeniami mo¿na nazwaæ stereotypy po³¹czone z emocjami. One tak¿e mog¹ byæ pozytywne lub negatywne, ale zazwyczaj określane s¹ tym mianem negatywne emocje w stosunku do jakiejś grupy ludzi. Stereotypy i uprzedzenia s¹ czêści¹ procesu socjalizacji i s¹ nabywane od bardzo wczesnego okresu naszego ¿ycia poprzez wp³yw rodziny, przyjació³, mediów etc. Bardzo czêsto adaptujemy je nieświadomie i w ten te¿ sposób wywieraj¹ one wp³yw na nasze dzia³anie. Co wiêcej, jest je bardzo trudno zmieniæ. Dyskryminacj¹ mo¿na określiæ ”uprzedzenia w akcji”. Kiedy mamy negatywne stereotypy w stosunku od jakieś grupy, towarzysz¹ temu negatywne emocje, jeśli na dodatek posiadamy jakiś rodzaj w³adzy jest bardzo prawdopodobne, ¿e mo¿e dochodziæ do aktów dyskryminacji.
Artysta
Polityk
Japoñczyk
Pi³karz źródlo: Toolbox for Training - www.salto-youth.net/toolbox
38
39
nauczanie miêdzykulturowe - gry
>>> Edukacja miêdzykulturowa
Z kim chcia³byś zamieszkaæ?
13 Cel:
Ukazanie si³y stereotypów i uprzedzeñ, Rozpoczêcie dyskusji o wartościach i preferencjach obecnych w grupie, Osi¹ganie kompromisu i wspólnych wniosków, Zdanie sobie sprawy z granic w³asnej tolerancji. Materia³y: Tablica, lista potencjalnych mieszkañców domu (kopia dla ka¿dego) Czas: 45 minut - praca w grupach, 30 minut – podsumowanie Co robimy? Przygotowujemy rysunek domu na tablicy, a nastêpnie odczytujemy historiê. „W tym domu mieszka³a rodzina Kowalskich ze swoim 20 letnim synem Robertem. Rodzina ¿y³a bardzo szczêśliwie, ale pewnego dnia zdarzy³ siê tragiczny wypadek, w którym rodzice Roberta stracili ¿ycie. Robert wynaj¹³ dom i ¿y³ sobie spokojnie w wynajêtym mieszkaniu. Niestety pewnego dnia straci³ pracê i nie móg³ sobie pozwoliæ na wynajmowanie mieszkania. Postanowi³ wiêc podzieliæ dom rodziców na 6 mniejszych mieszkañ i 5 z nich wynaj¹æ. Og³oszenie umieści³ w gazecie”. A teraz wyobraź sobie, ¿e jesteś Robertem i musisz z listy osób, które odpowiedzia³y na og³oszenie wybraæ 5 wspó³lokatorów. Jest to jedyny sposób, aby utrzymaæ dom. Zadanie dla uczestników gry: 1. 2.
3.
40
Indywidualnie wybraæ 5 osób z listy (ok. 15 minut) W grupach 5-6 osobowych, na podstawie swoich osobistych wyborów, uczestnicy musz¹ wybraæ WSPÓLNIE 5 wspó³lokatorów. Ca³a grupa powinna siê zgodziæ i zaakceptowaæ wybór. Nie mo¿na g³osowaæ. (ok. 30 minut) Wspólne podsumowanie, kiedy to ka¿da grupa prezentuje swoje wybory, a nastêpnie zachêcamy do dyskusji bêd¹cej podsumowaniem.
Proponowane kwestie do poruszenia podczas podsumowania: Czy grupa zdo³a³a ustaliæ 5 wspó³lokatorów mo¿liwych do zaakceptowania przez wszystkich. Tak/Nie? Dlaczego? W jaki sposób grupa pracowa³a, aby znaleźæ mieszkañców, których wszyscy mog¹ zaakceptowaæ? Co by³o ³atwe? Co by³o trudne? Przedyskutujcie jakie by³y powody, ¿e dokonywaliście takich a nie innych wyborów (indywidualnie i grupowo)? Jakie stereotypy ujawnia ta lista? Czy widzicie zwi¹zek tego æwiczenia z rzeczywistości¹? Pamiêtajcie, ¿e podsumowanie jest najwa¿niejsz¹ czêści¹ tego æwiczenia! Musicie zapanowaæ nad emocjami, które mo¿e ono wywo³aæ. Z kim chcia³byś zamieszkaæ? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.
Samotna matka z 3-letnim synem, którego ojciec jest Marokañczykiem. Odwiedza on swego syna okazjonalnie i czasami przyje¿d¿a z wieloma przyjació³mi. Rodzina emigrantów z by³ej Jugos³awii z pi¹tk¹ dzieci pomiêdzy 2 a 15 rokiem ¿ycia. Ojciec pracuje w przemyśle hutniczym, matka jest gospodyni¹ domow¹. Rodzina z 17-leni¹ córk¹. Tata jest ksiêgowym, matka nauczycielk¹. Samotna 70-letnia babcia ¿yj¹ca za minimaln¹ emeryturê. Grupa polskich robotników, wszyscy pracuj¹ w kuchni w du¿ej restauracji. 5 m³odych osób odrzucaj¹cych konsumpcyjny styl ¿ycia i wartośæ rzeczy materialnych. Trzech palestyñskich studentów zaanga¿owanych politycznie. Piêcioosobowa rodzina Cyganów. Ojciec pracuje dorywczo i nie ma sta³ego zatrudnienia. S¹ oni czêści¹ wiêkszej rodziny bardzo ze sob¹ zwi¹zanej i organizuj¹cej czêste uroczystości. Amerykañskie ma³¿eñstwo bez dzieci. On pracuje w miêdzynarodowej firmie, ona zajmuje siê domem i trzema pudelkami. Dwóch artystów, oko³o 40 lat ka¿dy. Prowadz¹ niekonwencjonalny tryb ¿ycia i maj¹ wielu przyjació³ artystów. Dziewczyna ucz¹ca siê w szkole muzycznej - gra na pianinie i śpiewa w konserwatorium. Popo³udniami regularnie æwiczy. Czarny Amerykanin z Austriack¹ dziewczyn¹. On próbuje uzyskaæ zgodê na pracê jako in¿ynier.
41
nauczanie miêdzykulturowe - gry
>>> Edukacja miêdzykulturowa
13. 14. 15. 16.
Religijna muzu³mañska rodzina, która przestrzega ściśle zasad Koranu. Matka opuszcza dom tylko z zas³oniêt¹ twarz¹. Samotny mê¿czyzna zapraszaj¹cy wielu mê¿czyzn podczas weekendów do swojego mieszkania. Mê¿czyzna na wózku mieszkaj¹cy ze sw¹ 76-letni¹ matk¹. Niewidoma dziewczyna mieszkaj¹ca sama ze swym psem przewodnikiem.
Na koniec zawsze warto zdaæ relacjê przed ca³¹ grup¹ z tego co odkryliśmy i stworzyæ w ten sposób jeden wielki obraz pokazuj¹cy wyniki naszej pracy, a miejsce widziane oczami uczestników.
źródlo: Toolbox for Training - www.salto-youth.net/toolbox
Odkryjmy to miejsce sami!
robiæ zdjêcia jeśli jest taka mo¿liwośæ i urz¹dziæ wystawê na koniec wymiany, przynieśæ jakiś element, który bêdzie reprezentowa³ miejsce, które odwiedzili. Oprócz tego uczestnicy powinni sami odkryæ kilka miejsc, a nastêpnie zdaæ w dowolnej formie relacjê z tego co to by³o i dlaczego wzbudzi³o ich zainteresowanie. Mo¿na tak¿e zaproponowaæ odkrywanie miejsca wed³ug jakiegoś klucza, np. śladów innych kultur, śladów s³awnych ludzi etc. To wszystko zale¿y od tego gdzie jesteśmy, i jakie mamy mo¿liwości.
14
Cel:
Poznaæ miejsce, Wp³yn¹æ na dynamikê grupy, Poznaæ siê. Materia³y: zdjêcia, mapy, pisaki, torebki, wyobraźnia (aparat fot. jeśli to mo¿liwe) Czas: 3 godziny Aby uczestnicy naszej wymiany mogli w ciekawy sposób poznaæ miejsce, do którego przyjechali. Mo¿emy zorganizowaæ swego rodzaju “grê terenow¹”. Zazwyczaj organizuj¹c wymianê czy szkolenie staramy siê pokazaæ uczestnikom nasze miasto b¹dź okolicê. Przy tej okazji warto zrezygnowaæ z typowego zwiedzania i zaproponowaæ, aby uczestnicy sami w aktywny sposób odkryli to miejsce. Wa¿ne, aby daæ okazjê do spotkania i rozmowy z ludźmi tam mieszkaj¹cymi, “dotkn¹æ” lokalnej kultury b¹dź tradycji, a przy okazji wspólnie pracowaæ i bawiæ siê. Sposób w jaki to zorganizujemy zale¿y od tego gdzie jesteśmy, jak wiele ciekawych i wartych odwiedzenia lub poznania miejsc znajduje siê w okolicy. Zale¿y to te¿ od rodzaju grupy, ale pamiêtajmy, ¿e wiele zale¿y te¿ od naszej wyobraźni. Najprostszym sposobem jest podzielenie naszej grupy na ma³e, np. 5 osobowe podgrupy miêdzynarodowe. Ka¿da z grup otrzymuje mapê i 3-4 zdjêcia miejsc, które chcemy aby odnaleźli. Uczestnicy musz¹ sami dowiedzieæ siê co to za miejsca (mo¿emy zapewniæ kontakt z mieszkañcami, przewodnik, Internet, etc.) a nastêpnie powinni samodzielnie tam dotrzeæ i spróbowaæ dowiedzieæ siê o tym miejscu czegoś wiêcej. Uczestnicy mog¹ 42
43
nauczanie miêdzykulturowe - gry
>>> Edukacja miêdzykulturowa
15 L S D Learning Space Dynamics Learning (uczenie siê) – indywidualne zdobywanie wiedzy w zakresie jaki interesuje uczestnika. Ka¿dy sam wybiera zagadnienia, które chce poznaæ. Je¿eli jakieś oczekiwania uczestników nie zosta³y spe³nione, jest to moment kiedy nadarza siê świetna okazja, ¿eby pozyskaæ potrzebne informacje. Space (przestrzeñ) – Podczas zajêæ nikt nie powinien opuszczaæ sali. W ramach przewidzianego czasu nie ma równie¿ ¿adnych przerw. W ró¿nych miejscach sali znajduj¹ siê „k¹ciki tematyczne”, z których uczestnicy mog¹ dowolnie korzystaæ. Dynamics (aktywnośæ, dynamika) – uczestnicy mog¹ wybieraæ pomiêdzy zaprezentowanymi tematami. Ka¿demu mog¹ poświêciæ tyle czasu ile chc¹, uk³adaj¹c w³asn¹ „ście¿kê edukacyjn¹”. Mo¿na równie¿ zaproponowaæ swój temat innym uczestnikom. Czas: 45 minut do 1,5 godziny Proponowane stanowiska: K¹cik uczestników Arkusz z podzia³em na 10 minutowe bloki czasowe. Uczestnicy mog¹ zaproponowaæ temat, którym s¹ zainteresowani
Program M³odzie¿ – ogólne informacje Dobrze przygotowana wymiana Instytucje Europejskie Źród³a finansowania projektów Konsultacje projektów Pomys³y na projekty Wykorzystanie Internetu do tworzenia projektów miêdzynarodowych Sto³y robocze Kilka sto³ów na pocz¹tku jest pustych. Jeśli znajdzie siê grupa uczestników chc¹cych omówiæ jakiś temat, przyklejaj¹ wybrane has³o i tak powstaje nowy stó³ tematyczny. Wyk³ady Co pó³ godziny maj¹ miejsce wyk³ady (10 – 15 min). Tradycyjna metoda wyk³adu przedstawiaj¹cego jakiś zakres informacji – bez zadawania pytañ i komentarzy. Jeśli po wyk³adzie jakaś grupa jest bardziej zainteresowana tematem, dyskusja z prowadz¹cym mo¿e przenieśæ siê do sto³u roboczego. Wyk³ady mog¹ dotyczyæ tematów, które zainteresowa³y uczestników podczas wymiany, szkolenia lub spotkania, ale nie by³o czasu na ich omówienie. Np.: Trudne sytuacje podczas projektu wymiany m³odzie¿owej, Wspó³praca z krajami Basenu Morza Śródziemnego.
i omówiæ go z innymi osobami. Swój temat mo¿na wpisaæ w dostêpnej godzinie i tak mo¿e powstaæ harmonogram ró¿nych „w¹tków’ zaproponowanych przez uczestników. Tablica informacyjna Tutaj mo¿e ka¿dy powiesiæ swoje og³oszenia, coś w stylu „poszukujê/mam do zaoferowania” Zasobny stó³ Stó³ z ró¿nymi informacjami, publikacjami, które mog¹ byæ pomocne (np. przewodnik, formularze wniosków, t-kity, inne poradniki, przyk³ady ciekawych metod etc.) Sto³y konsultacyjne Osoby z zespo³u prowadz¹ konsultacje przy sto³ach na wybrany temat, wed³ug w³asnych kompetencji i wyboru, Np.: 44
45
>>> Edukacja miêdzykulturowa
nauczanie miêdzykulturowe - gry
tu zapisz twoje propozycje gier
46
47
>>> Edukacja miêdzykulturowa
S A LT O
SALTO (Support, Advance Learning and Training Opportunities - Wsparcie i Zaawansowane Mo¿liwości Szkoleniowo - Edukacyjne) to sieæ centrów szkoleniowych, które powsta³y z inicjatywy Komisji Europejskiej. Obecnie w Europie dzia³a 8 centrów. Wszystkie s¹ czêści¹ Narodowych Agencji Programu M£ODZIE¯. SALTO wspiera jakośæ projektów realizowanych w Programie M£ODZIE¯. Organizuje kursy szkoleniowe, oferuje materia³y szkoleniowe i informacyjne, opracowuje narzêdzia metodyczne dla osób pracuj¹cych z m³odzie¿¹. Najwa¿niejsze zagadnienia, które obejmuje dzia³alnośæ SALTO to: ró¿norodnośæ kulturowa, szerzenie tolerancji i poszanowanie odmienności, wspieranie m³odych ludzi znajduj¹cych siê w trudnej sytuacji z powodów spo³ecznych, ekonomicznych i zdrowotnych, promowanie aktywności m³odzie¿y w środowisku lokalnym, wspieranie wspó³pracy z krajami spoza Unii Europejskiej.
w w w. s a l t o - y o u t h . n e t - na tej stronie dostêpne s¹ informacje dotycz¹ce dzia³alności Centrów Wspó³pracy SALTO Centra Wspó³pracy SALTO s¹ podzielone ze wzglêdu na charakter swojej dzia³alności: Regionalne: Centrum Wspó³pracy z Europ¹ Wschodni¹ i krajami Kaukazu (Polska) Centrum Wspó³pracy z krajami Euro Med. (Francja) Centrum Wspó³pracy z Europ¹ Po³udniowo – Wschodni¹ (S³owenia) Tematyczne: Centrum Wspó³pracy Ró¿norodnośæ Kulturowa (Wielka Brytania) Centrum Wspó³pracy Inicjatyw M³odzie¿owych (Belgia – FL) Centrum Wspó³pracy dla W³¹czania M³odzie¿y z Mniejszymi Szansami (Belgia – FR) Wewnêtrzne (dla wspó³pracy Narodowych Agencji) Szkolenia i Wspó³praca (Niemcy) Informacja (Szwecja - Wêgry)