Przekład jako forma mediacji językowej – między L1 i L2 w przestrzeni szkolnej KATARZYNA KODENIEC
W sytuacji niepewności co do poziomu trudności i charakteru zadań otwartych na egzaminie ósmoklasisty ważne jest podnoszenie świadomości dotyczącej mediacji językowej (w tym przekładu) zarówno wśród nauczycieli, jak i wśród uczniów. Istotne jest również propagowanie działań upowszechniających rozumienie miejsca przekładu we współczesnej szkole. Jednym z takich działań było zorganizowanie konkursu translatorycznego w jednej z olsztyńskich szkół podstawowych — jako projektu, który może zachęcić uczniów do postrzegania umiejętności tłumaczenia jako wartościowej aktywności językowej, związanej tak z wymaganiami szkolnymi, jak i z codziennymi uwarunkowaniami zastosowania przekładu.
N
auczyciele języków obcych często słyszą od przełożonych, że nie powinni używać języka polskiego albo że ich uczniowie powinni zanurzyć się w języku, którego się uczą, a użycie języka ojczystego powinno być ograniczone. Oczekiwanie to dotyczy języka poleceń podczas lekcji, objaśniania zasad gramatycznych i przedstawiania słownictwa. Zamiast podawać ekwiwalenty z języka rodzimego (L1), zaleca się definiowanie nieznanych uczniom słów w języku obcym (L2). Zasady gramatyczne powinny być wyjaśniane na podstawie przykładowych zdań, a nie formułek w L1. Uczniowie również powinni używać tylko L2, starając się oderwać od języka rodzimego, aby zacząć myśleć po angielsku, niemiecku, francusku itd. Powszechne jest przekonanie, że w ten sposób proces nauki jest bardziej efektywny (teacher.pl/reducing-l1-in-the-english-classroom/). Taka sytuacja stanowi konsekwencję podejścia komunikacyjnego do nauczania języków obcych. Metoda komunikacyjna jest współcześnie najczęściej stosowaną metodą nauczania, ponieważ uważa się, że odpowiada ona najpełniej potrzebom stawianym przed użytkownikami L2 w „prawdziwym życiu”. W opinii Michaela Swana, specjalisty w dziedzinie gramatyki języka angielskiego i metodologii jego nauczania, metoda ta w pewnym sensie zakłada, że uczeń „nie posiada” języka ojczystego, ponieważ wszelkie zasady L2 i umiejętności językowe nauczane są w oderwaniu od L1 (Swan 1982/2015: 25). Jednak jeszcze dość niedawno, szczególnie w szkołach, w których nauczyciele nie mieli dostępu do szkoleń upowszechniających „nowoczesne metody nauczania”, w praktyce szkolnej dominowały na lekcjach języka obcego elementy metody gramatyczno-tłumaczeniowej, np. w formie list słów do „wykucia na pamięć” oraz zdań gramatycznych ilustrujących użycie różnych struktur gramatycznych. Mimo że poddawana krytyce, metoda gramatyczno-tłumaczeniowa nigdy na dobre nie zniknęła z rzeczywistości szkolnej. W nauczaniu języków najważniejsza jest efektywność procesu nauczania i uczenia się: jeśli jakieś działanie jest skuteczne, należy je podejmować. Stąd często metody 23
