WIELOJĘZYCZNOŚĆ W KSZTAŁCENIU JĘZYKOWYM
—
umiejętności organizacyjne, polegające m.in. na właściwym wyznaczaniu celów, planowaniu działań i wykorzystywaniu dostępnych zasobów1. Znajomość języków obcych podnosi wartość danej osoby na rynku pracy. Z perspektywy możliwości przemieszczania się, jaką daje członkostwo w Unii Europejskiej, kompetencje w zakresie porozumiewania się w językach obcych stają się nie do przecenienia. I choć w społeczeństwie opartym na wiedzy zapamiętywanie faktów i procedur jest ważne, to nie wystarcza do zapewnienia postępu i rozwoju. Ważniejsze są bowiem umiejętności rozwiązywania problemów, krytyczne i kreatywne myślenie, zdolność do współpracy. Uwzględniając ostatnie zmiany społeczno-gospodarcze, Rada Europy przedstawia zestaw kompetencji, który z dzisiejszej perspektywy jest niezbędny do utrzymania poziomu życia, wspierania wysokiego poziomu zatrudnienia oraz wzmacniania spójności społecznej. Rada Europy wymienia osiem kompetencji kluczowych, „których wszyscy potrzebują do samorealizacji i rozwoju osobistego, zatrudnienia, włączenia społecznego, zrównoważonego stylu życia, udanego życia w pokojowych społeczeństwach, kierowania życiem w sposób prozdrowotny i aktywnego obywatelstwa”2. Na te kompetencje składają się: wiedza (fakty, liczby, pojęcia, idee, teorie, które są już ugruntowane i pomagają lepiej zrozumieć określoną dziedzinę lub zagadnienie), umiejętności (rozumiane jako zdolność i możliwość realizacji procesów oraz korzystania z istniejącej wiedzy) oraz postawy (określające gotowość i skłonność do działania). Wszystkie kompetencje kluczowe uważa się za jednakowo ważne. Ich zakresy się pokrywają i są ze sobą powiązane: aspekty ważne w jednej dziedzinie wspierają kompetencje istotne w innej. Wspólnymi elementami kompetencji kluczowych są: krytyczne myślenie, rozwiązywanie problemów, praca zespołowa, umiejętności komunikacyjne i negocjacyjne, umiejętności analityczne, kreatywność i kompetencje międzykulturowe3. Aby młodzi ludzie kończący szkołę byli przygotowani na wyzwania rynku pracy i potrafili szybko dostosowywać się do jego dynamiki, niezbędne są zmiany w podejściu do kształcenia: nie może w nim dominować system podawczy i odtwórcze przyswajanie wiedzy. Taki system nauczania powinny zastąpić metody, dzięki którym uczniowie mają możliwość odkrywania i nabywania
umiejętności w działaniu oraz formy pracy umożliwiające im współdziałanie. Nie są to bynajmniej nowe zalecenia. Uczenie się poprzez działanie a rozwijanie kompetencji kluczowych
Już John Dewey postulował pod koniec XIX i na początku XX w. odejście od przyswajania statycznej wiedzy książkowej, która nie uwzględniała dynamicznych zmian zachodzących w świecie. Propagował ideę, aby szkoła odzwierciedlała życie i łączyła się z pozaszkolnymi doświadczeniami uczniów. W procesie edukacji eksponował uczenie się przez doświadczenie i działanie, ponieważ zapewnia ono poznanie świata i rozwój jednostki. Szkoła powinna być miejscem wzajemnej wymiany doświadczeń, stanowiących w jego rozumieniu infrastrukturę uczenia się. Planując działania dydaktyczne, nauczyciele powinni zatem brać pod uwagę doświadczenia uczniów, gdyż umiejętność korzystania z posiadanego doświadczenia jest istotną cechą uczenia się (por. Melosik 2005: 312–315). Współczesne teorie uczenia się, które rozwinęły się szczególnie w latach 90. XX w., wracają do postulatów Deweya i podkreślają znaczenie działania dla procesu uczenia się. Dla dydaktyków konstruktywistycznych działanie ma jeszcze jeden wymiar: o ile operacje mentalne są indywidualną aktywnością ludzkiego umysłu, z reguły niewidoczną dla innych, o tyle odbywające się w społecznych kontekstach działanie może podlegać obserwacji, można więc dokumentować, czy i w jakim stopniu zachodzi proces uczenia się. Czynnikiem łączącym (indywidualne) poznanie i (społeczne) działanie jest komunikacja (Siebert 2005: 11–24). Dydaktyka konstruktywistyczna powinna opierać się na trzech filarach: na konstruowaniu, negocjowaniu znaczeń oraz sprawdzaniu ich zasadności w praktyce (Reich 2004: 127). Stąd szczególne znaczenie mają te działania dydaktyczne, które umożliwiają uczącym się analizę krytyczną, podawanie w wątpliwość, odkrywanie poprzez podejmowanie prób zastosowania wiedzy oraz tworzenie mające formę innowacji, modyfikacji lub działań o charakterze produktywnym i kreatywnym. Takie podejście do uczniów, w którym dostrzega się ich indywidualizm i kreatywność oraz bierze na poważnie wątpliwości i pomysły, wpływa na ich poczucie własnej wartości, a także na samodzielność w myśleniu i działaniu. Otoczenie społeczne jest niezwykle ważne dla inicjowania procesu uczenia się. Hüther zauważa, że wszystko,
Gazeta Prawna.pl z dnia 24.09.2017, serwisy.gazetaprawna.pl/praca-i-kariera/artykuly/1073053,kompetencje-miekkie-rekrutacja.html [dostęp: 26.01.2019]. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej z dnia 4.06.2018, eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32018H0604(01)&from=en, s. 7, [dostęp 19.06.2019]. 3 Tamże. 1 2
32 5/2019
