Home
Wypalenie zawodowe nauczyciela języka obcego DOI: 10.47050/jows.2020.3.57-62 EWA PIECHURSKA-KUCIEL
Niniejsze studium poświęcone jest wypaleniu zawodowemu, które dotyka osób, mających w pracy bliski i pełen zaangażowania kontakt interpersonalny. Do tej grupy zaliczają się nauczyciele; zatem celem tej pracy jest próba odpowiedzi na pytanie: „Czy nauczyciel języka obcego jest bardziej narażony na wypalenie zawodowe niż nauczyciel innych przedmiotów?”. W artykule omówiono zjawiska pracy i stresu zawodowego oraz wypalenia zawodowego z punktu widzenia definicji, źródeł i modeli. Przedstawiono też specyfikę pracy nauczyciela języka obcego, główne stresory nakreślone w badaniach światowych oraz działania naprawcze.
Praca i stres zawodowy
Praca, w znaczeniu fundamentalnym, może być rozumiana jako „świadoma i celowa działalność człowieka, mająca na celu wytworzenie określonego dobra materialnego lub kulturowego” (Drzeżdżon 2015: 101). Wartość pracy można postrzegać z dwóch perspektyw (Bejma 2015): — instrumentalnej – mamy tu do czynienia z postrzeganiem pracy jako sposobu zaspokajania potrzeb człowieka, tj. zdobywania środków do życia (zaspokajanie potrzeb biologicznych), nawiązywania i utrzymywania kontaktów z innymi (potrzeby społeczne); — autotelicznej (wewnętrznej) – w perspektywie tej pracę rozumie się jako sposób podnoszenia własnej wartości, samorozwoju, źródło zadowolenia i satysfakcji, co czyni pracę wartością samą w sobie. Jako szeroko pojęta działalność praca zawodowa cechuje się aspektami pozytywnymi i negatywnymi. Wśród jej dobroczynnych (salutogennych) cech wymienić należy przede wszystkim wsparcie społeczne, czyli szeroko rozumianą pomoc w trudnych sytuacjach życiowych, która jest dostępna przez istniejące więzi społeczne (Sęk i Cieślak 2011). Wsparcie to może pochodzić ze strony przełożonych, kolegów z pracy lub też rodziny czy własnych kręgów towarzyskich. Odpowiednie funkcjonowanie w miejscu pracy łączyć się może z różnymi rodzajami wsparcia, które występuje w izolacji lub w połączeniu z innymi formami pomocy (Włodarczyk 2016). Wśród owych form należy wymienić wsparcie emocjonalne, czyli przekazywanie emocji służących okazaniu empatii, troski oraz zaufania, które wzmacniają poczucie bezpieczeństwa jednostki. Wsparcie wartościujące łączy się z przekazywaniem sygnałów, których celem jest wzmocnienie poczucia własnej wartości, szacunku i godności oraz wagi relacji między partnerami. Innym rodzajem wsparcia jest wsparcie instrumentalne, które polega na wymianie instrumentów, czyli dóbr materialnych i sposobów postępowania, takich jak umiejętności czy czas. Wsparcie rzeczowe natomiast łączy się z konkretną pomocą materialną, rzeczową i finansową (np. lekarstwa, jedzenie lub pieniądze). Wsparcie informacyjne, czyli 57
