Program Erasmus w opinii polskich studentów by Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji

Program Erasmus

w opinii

polskich studentów

Rok akademicki 2010/11

Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Narodowa Agencja Programu „Uczenie się przez całe życie” Warszawa 2013

Wydanie publikacji sfinansowano przy wsparciu Komisji Europejskiej ze środków programu „Uczenie się przez całe życie”. Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za zawartość merytoryczną publikacji.

Opracowanie i tekst: Tomasz Szubert Współpraca: Aleksandra Skrętowska Redakcja: Małgorzata Członkowska-Naumiuk Korekta: Agnieszka Pawłowiec

Projekt okładki: Małgorzata Członkowska-Naumiuk

Wydawca: Fundacja Rozwoju Systemu edukacji Narodowa Agencja Programu „Uczenie się przez całe życie” ul. Mokotowska 43 00-551 Warszawa tel.: 22 46 31 321 faks: 22 46 31 021 www.frse.org.pl www.erasmus.org.pl

Spis treści Od wydawcy _________________________________________________________________________ 3 1. Charakterystyka badanej zbiorowości stypendystów Erasmusa _______________________________ 5 2. Czynniki determinujące wybór kraju docelowego ___________________________________________ 11 3. Długość pobytu na stypendium ________________________________________________________ 19 4. Ocena pobytu pod kątem czasu trwania __________________________________________________ 22 5. Czynniki, które wpłynęły na decyzję o wyjeździe ___________________________________________ 25 6. Źródła informacji o wyjeździe w ramach programu Erasmus __________________________________ 30 7. Ocena przydatności informacji o wyjeździe _______________________________________________ 35 8. Oferta powitalna na uczelni partnerskiej __________________________________________________ 35 9. Organizowanie na uczelniach partnerskich spotkań z myślą o stypendystach Erasmusa_____________ 38 10. Ocena wsparcia otrzymanego z uczelni macierzystej i partnerskiej ____________________________ 39 11. Ocena poziomu integracji ze środowiskiem studenckim na uczelni partnerskiej ___________________ 44 12. Ocena przygotowania nauczycieli akademickich na uczelniach partnerskich ____________________ 46 13. Typ zakwaterowania podczas pobytu za granicą __________________________________________ 48 14. Znajdowanie zakwaterowania ________________________________________________________ 52 15. Dostęp do zasobów bibliotecznych, materiałów dydaktycznych, komputera i poczty elektronicznej ___ 56 16. Przystępowanie do egzaminów na uczelni partnerskiej _____________________________________ 59 17. Zaliczenie przez uczelnię macierzystą okresu studiów odbytych za granicą _____________________ 62 18. Otrzymywanie punktów za ukończenie kursów językowych __________________________________ 64 19. Języki, w jakich były prowadzone zajęcia na uczelni partnerskiej ______________________________ 64 20. Przygotowanie językowe przed wyjazdem i w trakcie pobytu _________________________________ 67 21. Podmioty odpowiedzialne za kursy językowe _____________________________________________ 70 22. Czas trwania kursów językowych ______________________________________________________ 71 23. Znajomość języka kraju pobytu (przed wyjazdem i po powrocie ze stypendium) __________________ 73 24. Koszty poniesione w czasie pobytu na stypendium ________________________________________ 79 25. Stopień, w jakim stypendium pozwalało pokryć koszty utrzymania podczas pobytu za granicą ______ 82

26. Wzrost wydatków podczas pobytu na stypendium w stosunku do studiów na uczelni macierzystej ___ 86 27. Liczba rat wypłaty stypendium Erasmusa ________________________________________________ 88 28. Wypłata części kwoty stypendium przed wyjazdem ________________________________________ 89 29. Inne źródła finansowania pobytu na stypendium __________________________________________ 90 30. Łączna wysokość środków finansowych z dodatkowych źródeł _______________________________ 93 31. Otrzymywanie dodatkowych stypendiów krajowych podczas pobytu za granicą __________________ 96 32. Problemy z ciągłością wypłat stypendiów krajowych _______________________________________ 99 33. Ocena korzyści akademickich i osobistych wynikających z pobytu na stypendium ________________ 101 34. Rozważanie możliwości podjęcia pracy w innym kraju europejskim po zakończeniu studiów ________ 111 35. Szczególnie cenione aspekty pobytu na stypendium _______________________________________ 114 36. Przydatność wyjazdu na stypendium Erasmusa w przyszłej karierze zawodowej _________________ 120 37. Ogólna ocena okresu studiów w ramach stypendium Erasmusa ______________________________ 123

Od wydawcy Sprawozdania polskich studentów Erasmusa z roku akademickiego 2010/11, wypełniane w formie ankiety online, posłużyły autorom niniejszego opracowania do przeprowadzenia szczegółowej analizy różnych aspektów wyjazdów studenckich w ramach programu Erasmus. W zamierzeniu autorów analiza ta miała ukazać te aspekty mobilności, o których niewiele mówią zbiorcze dane statystyczne i liczbowe, standardowo zamieszczane w raportach i podsumowaniach dotyczących tego programu. Chodziło głównie o sprawdzenie, jak wyjazdy erasmusowe są oceniane przez samych studentów. W badaniu zajęto się więc przede wszystkim subiektywnymi ocenami, opiniami i odczuciami młodych ludzi, co pozwoliło przedstawić pewne elementy jakościowej oceny mobilności w programie Erasmus. Opracowanie powstało w wyniku współpracy dr. Tomasza Szuberta z Katedry Statystyki i Demografii na Wydziale Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu oraz Aleksandry Skrętowskiej, która w roku 2012 jako studentka UEP napisała pracę licencjacką właśnie na temat wyjazdów studentów w ramach programu Erasmus. Większość wykresów, tabel i map pochodzi z tej pracy, a koncepcja szerszego i bardziej szczegółowego opracowania wyników badań jest dziełem dr. T. Szuberta, pomysłodawcy wydania niniejszego tekstu. Dane do analizy w postaci sprawozdań studentów, niezawierających oczywiście ich danych osobowych, zostały udostępnione autorom przez Zespół Erasmusa w Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji, która podjęła się również roli wydawcy i zapewniła przygotowanie redakcyjne oraz edytorskie całego tekstu.

11.. CChhaarraakktteerryyssttyykkaa bbaaddaanneejj zzbbiioorroow woośśccii ssttyyppeennddyyssttóów w EErraassm muussaa W niniejszej pracy przedstawiono wyniki szczegółowej analizy reprezentatywnej próby sprawozdań polskich studentów, którzy wyjechali na studia w ramach programu Erasmus w roku akademickim 2010/11. Badanie nie obejmowało studentów wyjeżdżających na praktyki. Ogółem w roku 2010/11 na zagraniczne uczelnie wyjechało w programie Erasmus 11 572 polskich studentów. Badanie objęło 95,6 proc. tej grupy – 11 065 studentów, którzy wypełnili sprawozdania z wyjazdu w formie ankiet online. Przedmiotem analizy nie były natomiast sprawozdania studentów wypełnione w formie tradycyjnej1. Strukturę badanej zbiorowości według płci przedstawia wykres 1. Większość badanej grupy stypendystów (69,7 proc.) stanowiły kobiety (dane te są bardzo zbliżone do danych dotyczących ogółu polskich stypendystów Erasmusa w roku 2010/11: kobiety stanowiły 70,6 proc. wyjeżdżających [red.]). Wykres 1. Struktura badanej grupy stypendystów Erasmusa według płci

30,3%

Mężczyźni 69,7%

Kobiety

Wśród osób uczestniczących w wymianie zdecydowanie przeważali studenci szkół publicznych (92,8 proc. wszystkich respondentów). Studenci szkół niepublicznych stanowili zaledwie 7,2 proc. zbiorowości (wykres 2). Wykres 2. Struktura badanej grupy stypendystów Erasmusa według typu uczelni macierzystej

7,2%

Uczelnie publiczne Uczelnie prywatne 92,8%

Jeśli chodzi o poziom studiów (licencjackie lub inżynierskie – I stopnia, magisterskie – II stopnia oraz doktoranckie – III stopnia), to, jak wynika z wykresu 3, program Erasmus jest szczególnie popularny wśród studentów studiów I i II stopnia. Studentów obu tych poziomów studiów w całej badanej zbiorowości było aż 98,5 proc. Zdecydowanie mniej, bo tylko 1,5 proc., było doktorantów jadących na wymianę (dane dla ogółu Ogółem w roku 2010/11na studia oraz na praktyki Erasmusa wyjechało 14 234 polskich studentów. Podstawowe dane statystyczne dotyczące ogółu stypendystów Erasmusa z polskich uczelni zostały zaprezentowane w publikacji Erasmus w Polsce w roku akademickim 2010/11, Warszawa 2012, wydanej przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji (http://www.erasmus.org.pl/sites/erasmus.org.pl/files/Erasmus_2010_11_internet.pdf). 1

stypendystów z roku 2010/11 są następujące: wyjazdy osób na studiach I stopnia – 47,8 proc., wyjazdy osób na studiach II stopnia – 50,5 proc., wyjazdy doktorantów – 1,7 proc.). Wykres 3. Struktura badanej grupy stypendystów Erasmusa według poziomów studiów 1,5% 44,8%

Studia licencjackie

53,7%

Studia magisterskie Studia doktoranckie

Wykres 4. również pokazuje strukturę płci respondentów, ale tym razem z uwzględnieniem typu uczelni (publiczne, prywatne). Jak się okazuje, zarówno wśród stypendystów ze szkół publicznych, jak i niepublicznych, zdecydowaną większość (około 70 proc.) stanowią kobiety. Typ uczelni nie różnicuje zatem odsetka stypendystów Erasmusa z podziałem na płeć. Wykres 4. Struktura badanej grupy stypendystów Erasmusa według płci i typu uczelni

100,0% 80,0%

69,7

70,5

Kobiety

60,0%

Mężczyźni

40,0% 30,3

20,0%

29,5

0,0%

Uczelnie publiczne

Uczelnie prywatne

Nieco inaczej wygląda struktura płci badanych stypendystów, gdy uwzględni się poziom studiów (licencjackie, magisterskie, doktoranckie; wykres 5). Jeśli w tych dwóch pierwszych kategoriach odsetki kształtują się podobnie jak dla ogółu zbiorowości (około 70 proc. kobiet, 30 proc. mężczyzn), to nieco wyższy wskaźnik zanotowano dla mężczyzn wśród uczestników studiów doktoranckich, w przypadku których mężczyzn jest 36,4 proc., a kobiet 63,6 proc. Wykres 5. Struktura badanej grupy stypendystów Erasmusa według płci i poziomu studiów

120,0% 100,0% 80,0% 60,0%

69,7

70,5

63,6

29,5

36,4

Mężczyźni

40,0% 20,0%

Kobiety

30,3

0,0%

Studia licencjackie

Studia magisterskie

Studia doktoranckie

Strukturę respondentów według poziomów studiów z podziałem na typ uczelni prezentuje natomiast wykres 6. Na uczelniach publicznych 42,8 proc. badanych kształciło się na studiach I stopnia, zaś 55,7 proc. – na studiach magisterskich (wynik zbliżony do struktury całej zbiorowości). Ale już w przypadku uczelni niepublicznych aż 71,1 proc. stypendystów wywodziło się spośród studentów I stopnia (licencjat), a tylko 28,2 proc. – II stopnia (wynika to przede wszystkim z faktu, że większość uczelni niepublicznych oferuje jedynie studia I stopnia [red.]). Odsetek stypendystów Erasmusa będących doktorantami w obu typach uczelni był znikomy. Wykres 6. Struktura badanej grupy stypendystów Erasmusa według typu uczelni i poziomu studiów

120,0% 100,0%

28,2

80,0%

Studia doktoranckie

55,7

Studia magisterskie

60,0%

Studia licencjackie

71,1

40,0% 42,8

20,0% 0,0%

Uczelnie publiczne

Uczelnie prywatne

Kolejny wykres (7) pokazuje, jakie kierunki reprezentowali studenci wyjeżdżający na wymianę. Zamieszczono na nim tylko najbardziej popularne kierunki, z których wyjechało co najmniej 100 osób. Pozostałe były zdecydowanie mniej reprezentowane, aczkolwiek nieuwzględniona na poniższym wykresie grupa studentów kształcących się na tych kierunkach stanowiła ogółem aż 2,5 tys. osób. Zasada otwartości Erasmusa na wszelkie dziedziny i kierunki studiów znajduje więc konkretne potwierdzenie.

1800

1 603

Wykres 7. Struktura badanej grupy stypendystów Erasmusa według kierunku studiów

1400 1200

118

102

100

dziennikarstwo i komunikacja społeczna

automatyka i robotyka

mechanika i budowa maszyn

142

125 historia

pedagogika

filologia polska

170

152

elektronika i telekomunikacja

189

177 politologia

200

kulturoznawstwo

200

195

psychologia

budownictwo

203

201

socjologia

europeistyka

246

206 zarządzanie i inżynieria produkcji

350

329

informatyka

architektura i urbanistyka

436

358

400

kierunek lekarski

turystyka i rekreacja

550

439

stosunki międzynarodowe

finanse i rachunkowość

587

574

600

prawo

800

ekonomia

788

1000

biotechnologia

filologia

0 zarządzanie

Liczba studentów

1600

Wśród analizowanych kierunków najliczniej reprezentowane były: filologie (1603 studentów), następnie zarządzanie (788 osób), ekonomia (587), prawo (574) oraz stosunki międzynarodowe (550). Tak duża przewaga tej pierwszej kategorii wynika zapewne ze specyfiki studiów filologicznych wymagających kontaktu z żywym językiem innego kraju. Wykres 8 obrazuje, jak kształtuje się struktura badanej grupy stypendystów pod względem płci na poszczególnych kierunkach studiów. Występują pod tym względem spore różnice. Np. na kierunku automatyka i robotyka aż 96,1 proc. stypendystów Erasmusa to mężczyźni. Z drugiej strony wśród studentów pedagogiki mężczyzn było zaledwie 6,6 proc. Z innych kierunków, które odznaczają się sporym odsetkiem mężczyzn, warto wymienić elektronikę i telekomunikację (90,6 proc.) oraz mechanikę i budowę maszyn (89,0 proc.), a więc kierunki typowo techniczne, wykładane na politechnikach. Domeną kobiet są natomiast takie kierunki, jak filologia (89,6 proc.), kulturoznawstwo (86,8 proc.) czy psychologia (86,0 proc.), wymagające w znacznie większym stopniu umiejętności społecznych, w których kobiety przejawiają większe zdolności od mężczyzn. Wykres 8. Struktura badanej grupy stypendystów Erasmusa według kierunku studiów i płci 100% 80% 60% 40% 20%

pedagogika

filologia

psychologia

kulturoznawstwo

socjologia

filologia polska

turystyka i rekreacja

stosunki międzynarodowe

dziennikarstwo i komunikacja społeczna

Kobiety

architektura i urbanistyka

europeistyka

biotechnologia

politologia

Mężczyźni

kierunek lekarski

zarządzanie

prawo

ekonomia

finanse i rachunkowość

historia

zarządzanie i inżynieria produkcji

informatyka

budownictwo

mechanika i budowa maszyn

automatyka i robotyka

elektronika i telekomunikacja

Przyglądając się strukturze respondentów według typu uczelni i kierunku studiów (wykres 9), warto zauważyć, że w przypadku wszystkich uwzględnionych w analizie kierunków większość stanowią studenci szkół publicznych (co wynika przede wszystkim ze znacznie większej liczby studentów kształcących się na uczelniach publicznych [red.]). Najwyższy odsetek studentów uczelni prywatnych wystąpił na kierunku: psychologia (27,5 proc.), dziennikarstwo i komunikacja społeczna (22,0 proc.), turystyka i rekreacja (18,8 proc.) oraz zarządzanie (17,1 proc.). Struktura badanej zbiorowości stypendystów według kierunku i poziomu studiów przedstawiona została na wykresie 10. Ukazuje on, na jakich kierunkach zdecydowaną większość stanowią studenci studiów I stopnia (np. architektura i urbanistyka – 83,0 proc.), a na jakich – studenci studiów magisterskich (np. kierunek lekarski, 89,7 proc.). Studentów I stopnia wyjeżdżających na stypendium Erasmusa jest też wielu na europeistyce (70,1 proc.), dziennikarstwie (66,1 proc.) oraz budownictwie (63,1 proc.), a studentów II stopnia uczestniczących w wymianie zagranicznej najwięcej można było spotkać również wśród osób studiujących prawo (87,3 proc.), historię (77,6 proc.) oraz psychologię (74,5 proc.). Jeśli chodzi o uczestników studiów doktoranckich, najwięcej było ich na mechanice i budowie maszyn (6,0 proc.), automatyce i robotyce (4,9 proc.) oraz historii (4,0 proc.).

Wykres 9. Struktura badanej grupy stypendystów Erasmusa według kierunku studiów i typu uczelni 100,0% 80,0% 60,0% 40,0% 20,0%

psychologia

dziennikarstwo i komunikacja społeczna

zarządzanie

turystyka i rekreacja

stosunki międzynarodowe

filologia

finanse i rachunkowość

ekonomia

politologia

informatyka

kulturoznawstwo

pedagogika

prawo

Uczelnie publiczne

europeistyka

historia

socjologia

budownictwo

biotechnologia

mechanika i budowa maszyn

filologia polska

automatyka i robotyka

elektronika i telekomunikacja

zarządzanie i inżynieria produkcji

kierunek lekarski

architektura i urbanistyka

0,0%

Uczelnie prywatne

Wykres 10. Struktura badanej grupy stypendystów Erasmusa według kierunku i poziomu studiów 100,0% 80,0% 60,0% 40,0%

Studia licencjackie

Studia magisterskie

prawo

kierunek lekarski

historia

psychologia

filologia polska

biotechnologia

automatyka i robotyka

socjologia

politologia

kulturoznawstwo

ekonomia

finanse i rachunkowość

pedagogika

elektronika i telekomunikacja

turystyka i rekreacja

stosunki międzynarodowe

informatyka

zarządzanie

mechanika i budowa maszyn

filologia

zarządzanie i inżynieria produkcji

budownictwo

europeistyka

architektura i urbanistyka

0,0%

dziennikarstwo i komunikacja…

20,0%

Studia doktoranckie

Poniżej (wykres 11) zaprezentowano natomiast strukturę badanych respondentów według województwa, w którym mieści się ich uczelnia macierzysta (istnieje oczywista zależność między liczbą stypendystów a liczbą i wielkością uczelni znajdujących się na obszarze danego województwa [red.]). Najlepiej reprezentowane było województwo mazowieckie (2434 studentów), następnie małopolskie (1536), wielkopolskie (1279) oraz dolnośląskie (1232). Najmniej studentów wyjechało z województwa lubuskiego (zaledwie 51 osób), świętokrzyskiego (82) oraz warmińsko-mazurskiego (139).

139

206

234

267

323

403

500

447

697

1000

851

884

1500

1 232

2000

1 279

Liczba studentów

2500

1 536

3000

2 434

Wykres 11. Struktura badanej grupy stypendystów Erasmusa według województwa, w którym studiowali

Wykres 12 ukazuje strukturę respondentów według płci w poszczególnych województwach. I tak, procentowo najwięcej kobiet wyjechało w ramach programu Erasmus z województwa lubuskiego (aż 84,3 proc.), sporo też z lubelskiego (77,4 proc.) oraz kujawsko-pomorskiego (77,0 proc.). Procentowo najwięcej mężczyzn korzystających z wyjazdów Erasmusa było natomiast w województwie łódzkim (35,0 proc.), świętokrzyskim (34,1 proc.) oraz podlaskim (33,7 proc.). Wykres 12. Struktura badanej grupy stypendystów Erasmusa według województwa, w którym studiowali oraz płci 100,0

69,4

71,4

72,1

72,4

73,5

77,0

77,4

84,3

28,6

27,9

27,6

26,5

23,0

22,6

15,7

67,4 32,6

30,6

67,3 32,7

69,1

66,7 33,3

30,9

66,3 33,7

69,0

65,9 34,1

31,0

65,0

60,0

35,0

80,0

40,0 20,0 0,0

Mężczyźni

Kobiety

Wykres 13. Struktura badanej grupy stypendystów Erasmusa według województwa, w którym studiowali i poziomu studiów 100,0% 80,0% 60,0% 40,0% 20,0% 0,0%

Studia licencjackie

Studia magisterskie

Studia doktoranckie

Następny wykres (13) pokazuje, jak wygląda struktura respondentów według poziomów studiów z uwzględnieniem województwa, w którym studiują. Tym razem zróżnicowanie wyników jest nieco większe niż w przypadku płci. Przykładowo w woj. lubuskim aż 76,5 proc. stanowili studenci studiów I stopnia, a w warmińskomazurskim było ich tylko 31,7 proc. W tym województwie najwięcej było natomiast studentów II stopnia (64,7 proc.), których najmniej było z kolei w województwie lubuskim (23,5 proc.). Jeśli chodzi o studia doktoranckie, takich studentów najwięcej było w województwie warmińsko-mazurskim (3,6 proc.). Strukturę respondentów według województwa, w którym studiują i typu uczelni przedstawia wykres 14. W trzech województwach (lubuskim, opolskim oraz warmińsko-mazurskim) nie było żadnego studenta uczelni niepublicznej, który wyjechałby na stypendium Erasmusa. Z kolei najwięcej studentów Erasmusa ze szkół niepublicznych było w województwie świętokrzyskim (12,2 proc.). Wykres 14. Struktura badanej grupy stypendystów Erasmusa według województwa, w którym studiowali i typu uczelni 100,0% 80,0% 60,0% 40,0% 20,0% 0,0%

Uczelnie publiczne

Uczelnie prywatne

Wykres 15 pokazuje, do których krajów najczęściej udawali się polscy studenci2. Zdecydowanie dominowały dwa kierunki wyjazdów: Hiszpania (do której wyjechało 1771 studentów) oraz Niemcy (1485 stypendystów). Dosyć dużo osób podjęło też studia we Włoszech (953 osoby), Francji (923) oraz w Portugalii (905). Najmniej Polaków studiowało w Liechtensteinie (tylko 1 osoba), Luksemburgu (4 studentów), na Islandii (17) oraz na Malcie (19). Ponieważ te dwa najmniej licznie reprezentowane kraje powodowały pewne trudności w dalszej części analizy (np. odsetki w przypadku Liechtensteinu mogły wynosić tylko 0 proc. albo 100 proc.), od tego momentu ograniczono się jedynie do badania 28 państw (od Hiszpanii do Islandii na poniższej liście przy osi X). Na mapie 1 zaznaczono miasta, do których wyjechało najwięcej polskich studentów. Uwzględniono tylko uczelnie, które przyjęły co najmniej 50 stypendystów, aby pokazać, w których ośrodkach akademickich najczęściej studiowali polscy studenci w ramach Erasmusa. Wielkość naniesionego na mapie koła symbolizuje liczbę studentów goszczących w danym mieście. Najwięcej studentów studiowało w Walencji (do dwóch tamtejszych uczelni wyjechało razem 225 osób), następnie w Kopenhadze (144) i Horsens (112), Pradze (110), Granadzie (102) i Bari (100 osób).

Należy pamiętać, że popularność krajów docelowych w przypadku wyjazdów Erasmusa zależy nie tylko od preferencji studentów, lecz także od kierunków współpracy międzynarodowej uczelni, ponieważ studenci mogą wyjechać jedynie do tych uczelni, z którymi ich macierzysty wydział ma podpisane umowy o wymianie w programie Erasmus. 2

1800

1 771

2000 1600

1 485

Wykres 15. Struktura badanej grupy stypendystów Erasmusa według kraju, do którego wyjechali

1 Lichtenstein

Malta

Rumunia

Luksemburg

Łotwa

Cypr

Estonia

Irlandia

130

128

Słowenia

Litwa

158

149

Norwegia

Bułgaria

181

166 Grecja

Węgry

200

Słowacja

265

213

Finlandia

276 Szwecja

353

276 Austria

Holandia

471

383

Czechy

400

Belgia

500

481

Turcja

W. Brytania

905

600

540

Portugalia

800

Dania

953

923

Włochy

1000

Francja

1200

Islandia

Niemcy

0 Hiszpania

Liczba studentów

1400

Mapa 1. Uczelnie, do których wyjechało co najmniej 50 polskich stypendystów Erasmusa z badanej grupy

Uwaga: Wielkość koła symbolizującego dane miasto akademickie zależy od liczby przyjętych studentów z Polski.

Jak okaże się w dalszej części opracowania, przedstawiona tutaj charakterystyka badanej zbiorowości będzie miała decydujące znaczenie w kilku poruszanych kwestiach. Od płci, typu uczelni, poziomu i kierunku studiów, województwa, w którym studiowali studenci Erasmusa oraz kraju, do którego się udali będzie bowiem zależało, jakich odpowiedzi udzielają na poszczególne pytania zawarte w sprawozdaniu stypendysty, co pozwoli odkryć kilka ciekawych prawidłowości dotyczących mobilności w ramach Erasmusa w roku akademickim 2010/11.

22.. CCzzyynnnniikkii ddeetteerrm miinnuujjąąccee w wyybbóórr kkrraajjuu ddoocceelloow weeggoo W tej części opracowania zajęto się cechami badanych stypendystów programu Erasmus, które mogły mieć wpływ na wybór kraju docelowego. Przyjęto, że wybór ten może zależeć od następujących czynników: płeć, województwo, w którym studiują, poziom i kierunek studiów, typ uczelni oraz znajomość języka obcego (należy jednak przypomnieć, że wybór kraju docelowego przez studenta zależy w dużej mierze od tego, z którymi zagranicznymi szkołami wyższymi ma podpisane umowy jego macierzysta uczelnia [red.]). Przed przystąpieniem do szczegółowej analizy warto jeszcze raz przypomnieć (wykres 15), do których krajów najchętniej wyjeżdżali polscy studenci. Mapa 2 doskonale pokazuje, że najwięcej osób (żeby sprawdzić, ile dokładnie, należy zerknąć na wcześniejszy wykres) wyjechało do Hiszpanii, całkiem sporo też do Niemiec, a następnie do Włoch, Francji i Portugalii. Świadczy o tym grubość strzałek pokazujących, w którym kierunku stypendyści Erasmusa się udali. Mapa 2. Najpopularniejsze kierunki wyjazdów stypendystów Erasmusa z badanej grupy

Uwaga: Większa grubość oraz ciemniejszy odcień strzałek na mapie oznacza większą liczbę studentów wyjeżdżających do danego kraju.

Sprawdzono, czy występuje zróżnicowanie odsetka kobiet i mężczyzn wyjeżdżających do poszczególnych krajów (wykres 16), a zatem czy płeć może odgrywać rolę przy wyborze państwa, w którym będzie się studiować. Pewna prawidłowość pod tym względem występuje, bowiem są kraje, do których wyjeżdża zdecydowanie więcej kobiet (np. Cypr, Włochy, Malta), ale są też takie, gdzie ten odsetek jest bardziej wyrównany (Dania, Litwa, Finlandia). Co ciekawe, nie ma żadnego państwa, w którym studenci-mężczyźni stanowiliby większość stypendystów, ale wynika to ze struktury całej zbiorowości według płci (aż 70 proc. wszystkich stypendystów to kobiety).

79,2

Cypr

81,7

20,8

18,3

Włochy

77,3

Malta

78,9

22,7

21,1

Bułgaria

77,0

77,1

23,0

22,9

Węgry

Francja

Islandia

74,3

76,5

25,7

23,5

Hiszpania

73,2

72,1 27,9

26,8 Austria

Niemcy

70,2

Łotwa

71,9

29,8

28,1

Portugalia

68,5

69,6

31,5

30,4

Estonia

Belgia

Mężczyźni

Słowacja

66,9

67,9

33,1

32,1

Grecja

65,2

66,5

34,8

33,5

Czechy

Norwegia

64,2

65,1

35,8

34,9

Rumunia

Słowenia

63,2

64,1

36,8

35,9

Turcja

Szwecja

Irlandia

59,9

60,3

40,1

39,7

W. Brytania

55,8

Holandia

59,2

44,2

40,8

Finlandia

55,2

55,4

44,8

44,6 Litwa

100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

Dania

Odsetek studentów (w %)

Wykres 16. Struktura badanej grupy stypendystów Erasmusa według płci i kraju, do którego wyjechali

Kobiety

Sprawdzono również, czy województwo, w którym studiują stypendyści Erasmusa, ma jakikolwiek wpływ na wybór kraju, do którego się udają. Dane na ten temat przedstawia tabela 1 oraz mapa 3 (należy jednak wziąć pod uwagę fakt, że wyniki odzwierciedlają także, z którymi krajami prowadzą wymianę uczelnie danego województwa [red.]). Z tabeli wynika, że studenci z większości województw (w 9 na 16) najczęściej wyjeżdżali w ramach Erasmusa do Hiszpanii. Popularne były też Włochy (województwo kujawsko-pomorskie i warmińsko-mazurskie), Niemcy (lubuskie) oraz Portugalia (podlaskie, świętokrzyskie). Podane odsetki pokazują, ile procent studentów z danego województwa wyjechało do danego kraju. Tabela 1. Najpopularniejsze kraje docelowe stypendystów Erasmusa według województw, w których studiują Województwo

1. miejsce

2. miejsce

3. miejsce

Dolnośląskie

ES 19,2 proc.

DE 15,7 proc.

PT 8,2 proc.

Kujawsko-Pomorskie

IT 14,5 proc.

DE 13,9 proc.

ES 13,2 proc.

Lubelskie

ES 16,1 proc.

CZ 9,9 proc.

HU 9,2 proc.

Lubuskie

DE 49,0 proc.

FR 17,6 proc.

CZ 07,8 proc.

Łódzkie

ES 13,7 proc.

DE 10,7 proc.

FR09,5 proc.

Małopolskie

ES 17,3 proc.

DE 13,0 proc.

FR 12,0 proc.

Mazowieckie

ES 14,5 proc.

DE 13,0 proc.

FR 9,9 proc.

Opolskie

ES 22,3 proc.

PT 18,0 proc.

DE 14,6 proc.

Podkarpackie

ES 25,2 proc.

PT 17,1 proc.

DE 9,8 proc.

Podlaskie

PT 29,7 proc.

ES 14,6 proc.

IT 9,6 proc.

Pomorskie

ES 17,5 proc.

DE 14,8 proc.

PT 9,3 proc.

Śląskie

ES 17,3 proc.

DK 11,0 proc.

TR 8,7 proc.

Świętokrzyskie

PT 23,2 proc.

ES 22,0 proc.

IT, SK 8,5 proc.

Warmińsko-Mazurskie

IT 30,2 proc.

DE 14,4 proc.

ES 14,4 proc.

Wielkopolskie

DE 20,8 proc.

ES 14,1 proc.

FR 8,8 proc.

Zachodniopomorskie

DE 21,0 proc.

IT 14,2 proc.

ES 10,9 proc.

Aby w podanym zestawieniu dostrzec pewne prawidłowości, lepiej jest przyjrzeć się flagom umieszczonym na mapie 3. Ich wielkość symbolizuje procentowy udział studentów udających się do danego kraju. Zdecydowanie rzuca się w oczy województwo lubuskie, z którego do Niemiec wyjechało aż 49,0 proc. wszystkich studentów Erasmusa kształcących się w tym regionie. Ponadto na mapie odpowiednimi kolorami (żółty – Hiszpania, szary – Niemcy, zielony – Włochy oraz czerwony – Portugalia) zaznaczono też województwa, w których dany kraj dominował, jeśli chodzi o odsetek tam wyjeżdżających. Dzięki temu widać, że trzy północno-zachodnie województwa (wspomniane lubuskie oraz zachodniopomorskie i wielkopolskie) są rejonem, z którego najwyższy odsetek studentów wybiera Niemcy jako kraj wyjazdu. Włochy preferowane są głównie w województwie warmińsko-mazurskim oraz kujawsko-pomorskim, a Portugalia w podlaskim i świętokrzyskim. Mapa 3. Trzy najpopularniejsze kraje docelowe w każdym z województw Polski

Czechy CZ Dania DK Francja FR Hiszpania ES Niemcy DE Portugalia PT Słowacja SK Turcja TR Węgry HU Włochy IT

Uwaga: Im większa flaga, tym większy odsetek studentów danego województwa wyjeżdżających do oznaczonego tą flagą kraju

Na dalszym etapie analizy sprawdzono, czy kierunek studiów również wpływa na to, dokąd studenci udają się na studia zagraniczne w ramach Erasmusa. I tym razem zauważono pewne zróżnicowanie ich wyborów. Najpopularniejszą Hiszpanię wybierali głównie studenci dziennikarstwa i komunikacji społecznej (31,4 proc. studentów tego fakultetu udało się do Hiszpanii) oraz elektroniki i telekomunikacji (27,1 proc.). Niemcy były najbardziej popularne wśród studentów filologii (22,4 proc.), Włochy – politologii (15,3 proc.), a Portugalia – budownictwa (21,0 proc.). Na liście pojawiły się też Czechy, do których chętnie wyjeżdżali studenci pedagogiki, filologii polskiej oraz historii, a także Dania, dokąd udali się głównie studenci automatyki i robotyki oraz mechaniki i budowy maszyn, a więc kierunków ściśle technicznych. Tabela 2. Najpopularniejsze kraje docelowe według kierunku studiów Kierunek studiów

1. miejsce

2. miejsce

3. miejsce

Architektura i urbanistyka

DE 19,5 proc.

ES 16,4 proc.

IT 14,3 proc.

Automatyka i robotyka

DK 15,7 proc.

ES 15,7 proc.

DE 14,7 proc.

Biotechnologia

ES 12,6 proc.

BE 11,8 proc.

FR 9,8 proc.

Budownictwo

PT 21,0 proc.

ES 19,0 proc.

DK 15,9 proc.

Dziennikarstwo i komunikacja społeczna

ES 31,4 proc.

IT 9,3 proc.

PT 8,5 proc.

Ekonomia

DE 15,0 proc.

ES 14,5 proc.

FR 08,7 proc.

Elektronika i telekomunikacja

ES 27,1 proc.

FI 12,4 proc.

DE 9,4 proc.

Europeistyka

ES 17,4 proc.

DE 11,9 proc.

FR, IT09,5 proc.

Filologia

DE 22,4 proc.

ES 19,4 proc.

FR 10,1 proc.

Filologia polska

CZ 15,5 proc.

IT 14,1 proc.

DE, HU 11,3 proc.

Finanse i rachunkowość

DE 14,1 proc.

FR 12,3 proc.

ES 10,7 proc.

Historia

CZ 17,6 proc.

FR 14,4 proc.

DE, IT 13,6 proc.

Informatyka

ES 22,0 proc.

DE 11,1 proc.

TR 11,1 proc.

Kierunek lekarski

DE 19,3 proc.

ES 17,3 proc.

IT 16,8 proc.

Kulturoznawstwo

ES 20,1 proc.

DE 13,2 proc.

PT 11,1 proc.

Mechanika i budowa maszyn

DK 16,0 proc.

UK 16,0 proc.

ES 15,0 proc.

Pedagogika

CZ 11,2 proc.

ES 10,5 proc.

SK 10,5 proc.

Politologia

IT 15,3 proc.

ES 11,3 proc.

FR 9,0 proc.

Prawo

ES 15,3 proc.

FR 15,3 proc.

DE 13,9 proc.

Psychologia

ES 24,5 proc.

BE 10,0 proc.

FR 8,0 proc.

Socjologia

ES 13,8 proc.

DE 11,3 proc.

PT 9,9 proc.

Stosunki międzynarodowe

ES 15,1 proc.

FR 12,7 proc.

DE 10,7 proc.

Turystyka i rekreacja

ES 24,8 proc.

PT 18,3 proc.

TR 8,7 proc.

Zarządzanie

ES 15,1 proc.

PT 15,1 proc.

DE 11,8 proc.

Zarządzanie i inżynieria produkcji

PT 17,0 proc.

UK 15,0 proc.

ES 14,1 proc.

Wykres 17 pokazuje z kolei związek poziomów studiów z wyborem kraju docelowego. Wynika z niego, że im wyższy stopień studiów, tym mniejszy odsetek tych, którzy udali się do Hiszpanii (17,3 proc. na studiach licencjackich i już tylko 13,0 proc. na studiach doktoranckich). Doktoranci wyjeżdżali najczęściej do Niemiec – do tego kraju udał się co piąty doktorant (21,0 proc.). Jeżeli zauważy się, że wraz z wiekiem (czyli ze wzrostem stopnia studiów) maleje też udział studentów wybierających np. Portugalię, to łatwo stwierdzić, że studenci na kolejnych etapach nauczania rzadziej wybierają kraje, które przyciągają swoimi walorami turystycznymi i kulturowymi, a częściej kraje mające reputację oferujących kształcenie na wysokim poziomie. Wykres 17. Najpopularniejsze kraje wyjazdu według poziomu studiów 21,0

Hiszpania 13,0

15,0 14,1

9,9

Niemcy Włochy

6,8

Francja 3,7

7,1

9,5 9,4

9,7

10,0

7,6 7,1

15,0

17,3

20,0

12,4

Odsetek studentów (w %)

25,0

5,0 0,0 Studia licencjackie

Studia magisterskie

Studia doktoranckie

Portugalia

Na kolejnym wykresie (18) zaprezentowano zależność między odsetkiem wyjeżdżających do danego kraju a tym, jak wyjeżdżający tam studenci oceniali znajomość języka, w którym prowadzone będą zajęcia. Przypuszczano, że chętniej będą wybierane te kraje, których język studenci mają już choć trochę opanowany, aby łatwiej poradzić sobie podczas pobytu na uczelni partnerskiej. Prawidłowość taka nie zawsze jednak występuje, m.in. w przypadku Wielkiej Brytanii. Mimo że ogromna większość studentów nieźle zna język angielski, odsetek wyjazdów do tego kraju nie jest najwyższy. Ma to związek m.in. z uwarunkowaniami wewnętrznymi w Wielkiej Brytanii, strategią, liczbą umów i możliwościami „absorpcyjnymi” uczelni brytyjskich, które przyjmują ogromną liczbę studentów z całego świata, mogą więc zaoferować tylko ograniczoną liczbę miejsc studentom Erasmusa. Związek między dobrą znajomością języka danego kraju a znaczną liczbą wyjazdów można natomiast zaobserwować w przypadku Niemiec i Włoch (przeciętna ocena znajomości języka i średni odsetek wyjeżdżających), ale już np. Hiszpania i Portugalia należą do krajów, w przypadku których znajomość języka nie była najwyższa, choć pojechało tam dość dużo (Portugalia) lub wręcz bardzo dużo (Hiszpania) studentów. Na wykresie zaznaczono przerywaną linię rozgraniczającą kraje, których znajomość języka jest stosunkowo mała, a pojechało tam proporcjonalnie dużo stypendystów (punkty usytuowane w lewym górnym rogu wykresu) oraz te, gdzie sytuacja jest odwrotna (prawy dolny róg wykresu), a więc studenci dobrze znają język, ale mniej chętnie wybierają ten kraj. Podpisano tylko najważniejsze kraje, które charakteryzują się jakimiś ciekawymi zależnościami, a pozostałe państwa (szare kropki) są do siebie na tyle podobne, że nie opisywano ich tak szczegółowo. Wykres 18. Znajomość języka a odsetek stypendystów wyjeżdżających do danego kraju

Odsetek wyjeżdżających studentów (w %)

18,0

16,0 DE

14,0 12,0 10,0

8,0 6,0

4,0

2,0

0,0 0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00

3,50

4,00

4,50

Ocena znajomości języka przed wyjazdem (w punktach)

Legenda:  j. angielski  j. niemiecki  j. francuski  j. hiszpański  j. włoski  j. portugalski Na koniec tej części analizy sprawdzono, czy wybór kraju, do którego wyjeżdżają stypendyści Erasmusa, zależy też od tego, z jakiej uczelni (państwowej czy prywatnej) pochodzą3. Analiza pozwoliła m.in. stwierdzić, że studenci szkół niepublicznych wyjeżdżali w większym stopniu do krajów, które w ogólnym zestawieniu dla wszystkich studentów nie były tak chętnie wybierane. Stosunkowo wysoki był odsetek studentów uczelni 3

Trzeba kolejny raz podkreślić, że wyniki analizy obrazują w dużym stopniu sytuację dotyczącą umów o wymianie, podpisywanych przez uczelnie publiczne i niepubliczne, nie zaś indywidualnych wyborów studentów, którzy – jak zostało powiedziane wyżej – mają możliwość wyjechać tylko do uczelni, z którymi współpracuje ich wydział.

niepublicznych wyjeżdżających na Cypr. Spośród wszystkich uczących się przebywających tam na stypendium, blisko 1/4 (22,5 proc.) to studenci właśnie uczelni prywatnych. Dość wysoki ich udział zanotowano też w Irlandii (17,9 proc.), na Malcie (15,8 proc.) oraz na Węgrzech (14,1 proc.), a więc w krajach, które w ogólnym zestawieniu dla wszystkich studentów nie były tak chętnie wybierane.

4,2

4,0

3,7

3,6

Czechy

Niemcy

Estonia

Austria

4,5

4,4

Holandia

Norwegia

4,8

4,7

Francja

5,0

Bułgaria

5,7

4,8

Włochy

5,7

Islandia

Rumunia

5,9

Dania

Finlandia

6,3

5,9

Belgia

7,7 Litwa

7,4

8,0

Słowacja

Szwecja

9,5

9,4

Hiszpania

10,1

9,6

Portugalia

10,0

Turcja

11,0

10,5 Łotwa

15,0

W. Brytania

15,8

20,0

14,1

17,9

Odsetek studentów (w %)

25,0

22,5

Wykres 19. Odsetek studentów uczelni prywatnych, według kraju wyjazdu

Grecja

Słowenia

Malta

Węgry

Cypr

Irlandia

0,0

Na mapie 4 czerwonym kolorem zaznaczono kraje o wyższym niż średnia odsetku studentów Erasmusa przyjeżdżających z uczelni niepublicznych, zaś niebieskim odcieniem oznaczono kraje, w których wyraźnie dominują przyjezdni studenci szkół publicznych. Można zauważyć, że studenci uczelni niepublicznych wyjeżdżają częściej do krajów usytuowanych na południowych krańcach kontynentu (do Portugalii, Hiszpanii, Turcji i szczególnie na Cypr) oraz na Wyspy Brytyjskie. Centrum oraz północ Europy są natomiast obszarem, w którym dominują studenci szkół publicznych. Mapa 4. Kraje, w których odnotowano największy i najmniejszy odsetek studentów przyjeżdżających z polskich uczelni niepublicznych

Uwaga: Odcieniem czerwonym zaznaczono kraje o największym, a niebieskim o najmniejszym odsetku przyjeżdżających studentów uczelni niepublicznych.

33.. DDłłuuggoośśćć ppoobbyyttuu nnaa ssttyyppeennddiiuum m Wyniki analizy czasu trwania pobytu na stypendium Erasmusa na uczelni przyjmującej 4 pozwoliły stwierdzić, że najwięcej studentów (1918) przebywało na wymianie od 141 do 150 dni, natomiast średni czas wyjazdu trwał 179 dni (czyli około 6 miesięcy), z odchyleniem standardowym ± 71 dni. Wykres 20 pokazuje, jak rozkładała się liczba dni spędzonych na wymianie przez wszystkich stypendystów Erasmusa. Wynika z niego, że dominowały dwa okresy wyjazdu: semestralny (trwający zazwyczaj 141-150 dni) oraz roczny – dwusemestralny, który najczęściej trwał od 301 do 310 dni.

2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 1-10 21-30 41-50 61-70 81-90 101-110 121-130 141-150 161-170 181-190 201-210 221-230 241-250 261-270 281-290 301-310 321-330 341-350 361-370 381-390 401-410 421-430 441-450 461-470 481-490

Liczba stypendystów

Wykres 20. Długość pobytu na stypendium

Liczba dni pobytu

Czas trwania pobytu (w miesiącach

Prześledzono czynniki, od których mogło zależeć zróżnicowanie czasu pobytu respondentów za granicą: płeć, typ uczelni, poziom i kierunek studiów, województwo, w którym studiują oraz kraj, do którego wyjechali studenci. Wykres 21 pokazuje zróżnicowanie długości pobytu w zależności od kilku z tych czynników, jednak tylko jeden z nich (typ uczelni) wpływa na zróżnicowanie tego czasu. Studenci uczelni publicznych przebywali na stypendium średnio 6,0 miesięcy (tyle, ile wynosi wynik dla całej zbiorowości), a ich koledzy z uczelni prywatnych nieco krócej, bo 5,4 miesiąca. Płeć nie różnicuje czasu trwania pobytu (i mężczyźni i kobiety wyjechali na średnio 6 miesięcy), podobnie poziom studiów, choć nieco krócej na wymianie przebywali doktoranci (o około 3 dni krócej niż studenci I i II stopnia). . Wykres 21. Średni czas trwania pobytu według płci, typu uczelni i poziomu studiów 6,0 6,0

6,0

5,9

5,8 5,6

5,4

5,4 5,2 5,0

Długość zagranicznego pobytu w ramach programu Erasmus zależy przede wszystkim od ustaleń między uczelniami podpisującymi umowy o wymianie w ramach Erasmusa, a w mniejszym stopniu od preferencji studentów oraz innych czynników. Zasadą programu Erasmus jest wysyłanie studentów na okres, który zostanie uznany za równoważny z okresem studiów na uczelni macierzystej, najczęściej jest to semestr lub rok akademicki [przyp. red.]. 4

Jeśli chodzi o województwo, w którym studiują stypendyści Erasmusa, okazało się, że najdłuższe pobyty na stypendium odnotowano w przypadku studentów z województwa warmińsko-mazurskiego (średnio 6,9 miesiąca), łódzkiego i lubuskiego (po 6,8 miesiąca). O 1,5 miesiąca krócej na stypendium przebywali studenci z województwa świętokrzyskiego i opolskiego (po 5,3 miesiąca).

5,3

5,4

5,5

5,6

5,7

6,0

5,8

6,0

6,1

6,6

6,8

7,0

6,8

8,0

6,9

Czas trwania pobytu (w miesiącach)

Wykres 22. Średni czas pobytu według województw, w których studiują stypendyści Erasmusa

5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0

Analiza czasu trwania pobytu według kraju wyjazdu wykazała, że stypendyści Erasmusa najdłużej przebywali w Niemczech (średnio 6,8 miesiąca), w Holandii i we Włoszech (6,3 mies.) oraz w Hiszpanii i Danii (6,2 mies.). Najkrócej studenci przebywali na Cyprze i na Islandii (4,6 miesiąca).

4,6

4,6 Cypr

4,9 Irlandia

5,0

Islandia

5,0

5,0 Bułgaria

Turcja

5,1 Malta

Słowenia

5,2

5,1

Łotwa

5,2 Grecja

Finlandia

5,2

Litwa

Rumunia

5,2

Estonia

Słowacja

5,4

5,3

Czechy

5,6

5,7 Belgia

Węgry

5,8

5,8 Norwegia

6,0 Szwecja

6,0

Portugalia

6,1

6,0

6,1 W. Brytania

Austria

6,2 Dania

Francja

6,3

6,2

Włochy

Hiszpania

6,8

7,0

6,3

8,0

Holandia

Długość pobytu (w miesiącach)

Wykres 23. Średni czas trwania pobytu według kraju docelowego

4,0 3,0 2,0 1,0 Niemcy

0,0

Na mapie 5 doskonale widać, że najdłużej (czerwony kolor) studenci przebywali w Niemczech, najkrócej (kolor niebieski) – na Cyprze i na Islandii. Ponadto odcienie czerwieni i niebieskiego pokazują, jakie są geograficzne prawidłowości związane z czasem trwania pobytu. Łatwo zauważyć, że dłużej pobyt trwał w krajach Europy Południowo-Zachodniej (z wyjątkiem Belgii), krócej na wschodzie i północy kontynentu.

Mapa 5. Kraje, w których stypendyści Erasmusa przebywali najdłużej i najkrócej

Uwaga: Odcieniem czerwonym zaznaczono kraje, do których studenci Erasmusa wyjeżdżali na najdłuższe okresy, a niebieskim na najkrótsze.

Na koniec sprawdzono, czy czas pobytu różni się w zależności od kierunku studiów. Okazało się, że pewne różnice występują. Zdecydowanie najdłużej na stypendium przebywali przyszli lekarze (8,4 miesiąca). Siedem lub więcej miesięcy trwał też pobyt zagraniczny studentów architektury i urbanistyki, mechaniki i budowy maszyn oraz zarządzania i inżynierii produkcji, a więc kierunków zdecydowanie technicznych (dla podkreślenia różnic zaznaczono je ciemniejszym kolorem słupków). Z drugiej strony najkrócej (nieco ponad 5 miesięcy) na stypendium przebywali studenci kierunków bardziej humanistycznych (pedagogika, turystyka i rekreacja, ekonomia itp. – jasny odcień słupków), a najkrótszy czas pobytu zaobserwowano wśród przyszłych absolwentów finansów i rachunkowości (5,1 miesiąca).

5,4

5,3

5,1

pedagogika

finanse i rachunkowość

ekonomia

turystyka i rekreacja

5,4

stosunki międzynarodowe

5,6

5,4

politologia

dziennikarstwo i komunikacja społeczna

5,7

5,6 historia

5,7 zarządzanie

biotechnologia

5,8

5,8 socjologia

6,0

europeistyka

6,1

filologia polska

5,9

kulturoznawstwo

filologia

6,5

6,2

prawo

informatyka

6,5

automatyka i robotyka

6,7

6,5 psychologia

elektronika i telekomunikacja

7,0

budownictwo

7,0

6,8

zarządzanie i inżynieria produkcji

7,2

architektura i urbanistyka

8,0

mechanika i budowa maszyn

8,4

9,0

5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 kierunek lekarski

Długość pobytu (w miesiącach)

Wykres 24. Średni czas trwania pobytu według kierunku studiów

44.. O Occeennaa ppoobbyyttuu ppoodd kkąątteem m cczzaassuu ttrrw waanniiaa Kolejnym etapem badania było przeanalizowanie oceny pobytu stypendystów programu Erasmus pod kątem jego czasu trwania (wykres 25). Mogli oni ocenić go jako: zbyt krótki, w sam raz lub zbyt długi. Okazało się, że najmniej popularna była ostatnia odpowiedź, którą wskazało jedynie 1,5 proc. respondentów, a zatem większości studentów pobyt na studiach za granicą nie wydawał się zbyt długi. 58,5 proc. oceniło go jako w sam raz, a 40,1 proc. stwierdziło, że ich wyjazd był trochę za krótki, co może świadczyć o tym, że ta grupa respondentów była najbardziej zadowolona z wyjazdu. Wykres 25. Ocena czasu trwania pobytu 1,5%

40,1%

zbyt krótki 58,5%

w sam raz zbyt długi

Jeśli chodzi o ocenę czasu trwania pobytu przez kobiety i mężczyzn (wykres 26), to kobiety częściej twierdziły, że ich pobyt był zdecydowanie za krótki. Taką odpowiedź dało 42,4 proc. kobiet, a wśród mężczyzn odsetek ten wyniósł 34,7 proc. Mężczyźni częściej niż kobiety twierdzili zatem, że ich wyjazd trwał w sam raz (63,1 proc. wskazań wśród mężczyzn i 56,4 proc. wśród kobiet). Nie zauważono natomiast zbyt dużej różnicy, jeśli chodzi o odsetek tych, którzy twierdzili, że czas wyjazdu był za długi, aczkolwiek mężczyzn tak twierdzących było nieco więcej niż kobiet.

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 26. Ocena czasu trwania pobytu według płci 70,0

63,1 56,4

60,0 50,0 40,0

42,4 34,7

Mężczyźni

30,0

Kobiety

20,0 10,0

2,2 1,2

0,0

zbyt krótki

w sam raz

zbyt długi

Następnie sprawdzono, ile procent respondentów wskazało, że czas ich pobytu był zbyt krótki w zależności od kraju, w którym przebywali. Najwięcej osób zadowolonych z wyjazdu znalazło się w Bułgarii (53,1 proc.) i na Malcie (52,6 proc.). W innych krajach odsetek ten był mniejszy niż 50 proc., najniższy natomiast na Słowacji (31,5 proc.), w Irlandii (32,1 proc.) i Danii (33,3 proc.).

32,1

Dania

31,5

Grecja

Irlandia

34,3

33,3

Islandia

Słowacja

35,8

35,3

Rumunia

37,6

37,0

Węgry

Estonia

38,4

37,8

Belgia

38,8

Holandia

Hiszpania

Włochy

39,4

39,3

Francja

40,0

W. Brytania

40,9

39,6

Czechy

Portugalia

Szwecja

41,4

41,2

Litwa

Słowenia

41,8

41,5

Norwegia

43,0

42,0 Austria

Turcja

Niemcy

46,0

45,0

Finlandia

49,3

49,1

Cypr

50,0

Łotwa

53,1

52,6 Malta

Odsetek wskazań (w %)

60,0

Bułgaria

Wykres 27. Odsetek studentów, którzy twierdzą, że czas trwania ich pobytu był za krótki (według kraju wyjazdu)

30,0 20,0 10,0 0,0

Mapa 6. Kraje, w których było najwięcej i najmniej studentów twierdzących, że ich pobyt był za krótki

Uwaga: Odcieniem czerwonym zaznaczono kraje o największym, a niebieskim o najmniejszym odsetku respondentów, którzy twierdzą, że ich pobyt był za krótki.

Na dalszym etapie badania sprawdzono, na których kierunkach studiów było najwięcej studentów oceniających czas pobytu na stypendium jako zbyt krótki. Okazało się, że takich osób najwięcej było na pedagogice (52,0 proc.) oraz na turystyce i rekreacji (50,2 proc.). Z drugiej strony studentów kierunku lekarskiego, którzy uznali, że ich pobyt za granicą był zbyt krótki było tylko 23,5 proc., ale należy w tym miejscu przypomnieć wykres 24, z którego wynikało, że właśnie oni przebywali na stypendium Erasmusa najdłużej (8,4 miesięcy). Logiczne jest zatem, że po tak długim czasie studiowania za granicą nie żałowali, że muszą już wracać do Polski. Ponadto warto zauważyć, że częściej na zbyt krótki pobyt na stypendium narzekali studenci kierunków humanistycznych (jaśniejszy odcień słupków na wykresie) niż ścisłych, a więc to oni bardziej chcieliby przedłużyć swój pobyt za granicą.

28,9

prawo

architektura i urbanistyka

30,0

23,5

31,0

30,1

mechanika i budowa maszyn

33,3

32,4

politologia

filologia polska

35,0

informatyka

automatyka i robotyka

37,1

35,1

elektronika i telekomunikacja

37,4

37,3

budownictwo

38,6 biotechnologia

dziennikarstwo i komunikacja społeczna

39,0

38,8

psychologia

39,7 kulturoznawstwo

40,0

zarządzanie i inżynieria produkcji

41,7

40,4

ekonomia

socjologia

42,0

41,8

zarządzanie

europeistyka

43,1 finanse i rachunkowość

44,9

43,2 historia

stosunki międzynarodowe

50,2

45,1

turystyka i rekreacja

50,0

filologia

52,0

Odsetek wskazań (w %)

60,0

pedagogika

Wykres 28. Odsetek studentów, którzy twierdzili, że czas trwania ich pobytu był za krótki (według kierunku studiów)

20,0 10,0

kierunek lekarski

0,0

Wspomnianą kwestią oceny czasu pobytu w zależności od czasu jego trwania zajęto się w następnej kolejności. Na wykresie 29 widać, że studenci, którzy twierdzili, że na stypendium przebywali za krótko, spędzili na nim tylko 5,4 miesiąca, a ci, którzy odpowiedzieli, że ich wyjazd trwał zbyt długo, za granicą byli średnio miesiąc dłużej (6,4 miesiąca). Ciekawe, że ci, którzy twierdzili, że ich wyjazd trwał w sam raz, spędzili tam 6,3 miesiąca. Można zatem sądzić, że mniej więcej po 6 miesiącach (czyli tylu, ile najczęściej trwają wyjazdy Erasmusa) studentom zaczyna się już nieco dłużyć, a więc pomysł z wysyłaniem ich standardowo na jeden semestr jest jak najbardziej słuszny.

Długość pobytu (w miesiącach)

Wykres 29. Ocena a średni czas trwania pobytu 6,3

6,4

w sam raz

zbyt długi

6,5 6,0

5,4

5,5 5,0 4,5

zbyt krótki

Nie stwierdzono, aby ocena czasu trwania pobytu zależała od typu uczelni, z jakiej wyjeżdżają studenci (wykres 30). Odsetki dla poszczególnych odpowiedzi są na tyle podobne, że nie można uznać, że studentom uczelni publicznych bardziej się dłużyło (lub bardziej podobało) niż im kolegom ze szkół prywatnych. Minimalne różnice zaobserwowano natomiast w odpowiedziach na to pytanie w zależności od poziomu studiów (wykres 31). Przykładowo uczestnicy studiów doktoranckich dwa razy częściej niż ich koledzy ze studiów licencjackich bądź magisterskich twierdzili, że ich wyjazd był zbyt długi.

50,0 40,0

58,4 39,0

60,0 40,1

Uczelnie publiczne

30,0

Uczelnie prywatne

10,0

1,8

20,0

1,5

Odsetek wskazań (w %)

70,0

59,3

Wykres 30. Ocena czasu trwania pobytu według typu uczelni

0,0

zbyt krótki

w sam raz

zbyt długi

57,2 59,6 56,2

70,0 60,0 50,0 40,0

41,3 39,1 40,1

Studia licencjackie

30,0

Studia magisterskie

20,0

Studia doktoranckie

1,6 1,4 3,7

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 31. Ocena czasu trwania pobytu według poziomów studiów

10,0 0,0

zbyt krótki

w sam raz

zbyt długi

55.. CCzzyynnnniikkii,, kkttóórree w wppłłyynnęęłłyy nnaa ddeeccyyzzjjęę oo w wyyjjeeźźddzziiee Kolejna część opracowania dotyczy czynników, które wpłynęły na decyzję o wyjeździe na stypendium Erasmusa. W sprawozdaniu stypendysty zaproponowane były następujące warianty odpowiedzi na to pytanie: czynnik akademicki, kulturowy, znajomi mieszkający za granicą, plany zawodowe, nowe środowisko, doświadczenie/wymiar europejski oraz kategoria inne. Wykres 32. Najważniejsze czynniki, które wpłynęły na decyzję o wyjeździe Odsetek wskazań (w %) 0,0

20,0

40,0

60,0

80,0 80,3

doświadczenie / wymiar europejski 67,0

kulturowy 51,1

nowe środowisko

49,6

akademicki 37,6

plany zawodowe inne znajomi mieszkający za granicą

100,0

11,8 8,4

Uwaga: Odsetki nie sumują się do 100 proc., ponieważ respondenci mogli wskazać kilka wariantów jednocześnie.

Okazało się, że dla studentów Erasmusa najważniejsze jest doświadczenie, jakie zdobyli, przebywając w innym kraju europejskim (taką odpowiedź dało 80,3 proc. respondentów), a także czynnik kulturowy (67,0 proc. wskazań). Dosyć ważne było też dla nich nowe środowisko, jakie mogli poznać dzięki wyjazdowi (51,1 proc. wskazań) oraz czynnik akademicki (49,6 proc.). Ponadto 37,6 proc. wskazało, że dla nich ważne były plany zawodowe, jakie wiążą z miejscem, do którego się udali. Zdecydowanie najmniej istotnym czynnikiem byli znajomi mieszkający za granicą. Tylko 8,4 proc. respondentów stwierdziło, że decydując się na wyjazd, brało właśnie ten czynnik pod uwagę. Porównując odpowiedzi mężczyzn i kobiet w tej kwestii, zauważono, że kobiety częściej niż mężczyźni wskazywały następujące czynniki decydujące o ich wyjeździe: doświadczenie/wymiar europejski (różnica 1,4 pkt proc.), kulturowy (6,0), plany zawodowe (2,3) oraz znajomi mieszkający za granicą (1,3). Mężczyźni częściej wybierali natomiast nowe środowisko (różnica 4,4 pkt proc.), czynnik akademicki (4,2) oraz kategorię inny (4.1). Wykres 33. Czynniki, które wpłynęły na decyzję o wyjeździe, według płci stypendystów Odsetek wskazań (w %) 0

80 79,3 80,7

doświadczenie / wymiar europejski 62,8 68,8

kulturowy 54,2 49,8

nowe środowisko

52,5 48,3

akademicki

znajomi mieszkający za granicą

Mężczyźni Kobiety

36,0 38,3

plany zawodowe inne

100

14,7 10,5 7,5 8,8

Uwaga: Odsetki nie sumują się do 100 proc., ponieważ respondenci mogli wskazać kilka wariantów jednocześnie.

Następnie sprawdzono, czy studenci różnych kierunków studiów, decydując się na wyjazd na stypendium za granicę, brali pod uwagę podobne, czy różne czynniki. Na wykresie 34 przedstawiono najpierw trzy czynniki: akademicki, kulturowy oraz plany zawodowe – jako te, które powinny najbardziej różnicować odpowiedzi respondentów według kierunków studiów. Pewne różnice pod tym względem rzeczywiście występują. Przykładowo czynnik kulturowy był ważny aż dla 86,8 proc. studentów kulturoznawstwa, co zważywszy na nazwę i przedmiot studiów, nie jest żadnym zaskoczeniem. Aspekty kulturowe ważne były też dla studentów dziennikarstwa (82,2 proc. wskazań), ale mniej istotne dla studentów mechaniki i budowy maszyn (45,0 proc. wskazań). Ten ostatni kierunek jako jedyny charakteryzował się tym, że więcej wskazań niż czynnik kulturowy uzyskał czynnik akademicki oraz plany zawodowe. Dla studentów wszystkich innych kierunków bardziej liczył się czynnik kulturowy. Czynnik akademicki najwięcej wskazań uzyskał wśród studentów historii (61,6 proc. odpowiedzi), elektroniki (58,2 proc.) oraz psychologii (57,5 proc.), natomiast plany zawodowe dla wspomnianej mechaniki i budowy maszyn (51,0 proc.) oraz biotechnologii (50,4 proc.) i budownictwa (45,6 proc.).

akademicki

45,0

biotechnologia

mechanika i budowa maszyn

54,9

53,3

automatyka i robotyka

60,5

60,1

politologia

finanse i rachunkowość

62,6

61,2

zarządzanie i inżynieria…

ekonomia

64,7

63,8

europeistyka

turystyka i rekreacja

66,8

65,3

zarządzanie

elektronika i telekomunikacja

67,2

66,8

prawo

kierunek lekarski

68,9

68,7

informatyka

69,9

69,5

architektura i urbanistyka

stosunki międzynarodowe

kulturowy

budownictwo

73,6

71,7

filologia

historia

76,1

73,9

filologia polska

pedagogika

78,3

78,0

socjologia

psychologia

86,8

82,2 dziennikarstwo i…

100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

kulturoznawstwo

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 34. Wybrane czynniki, które wpłynęły na decyzję o wyjeździe, według kierunku studiów

plany zawodowe

Najwyższe i najniższe odsetki wskazań dotyczące innych czynników zamieszczono w tabeli 3. Przykładowo, znajomi mieszkający za granicą byli ważni dla 13,7 proc. studentów automatyki i tylko 2,8 proc. filologii polskiej. Nowe środowisko liczyło się dla 60,6 proc. studentów elektroniki, ale tylko dla 36,7 proc. politologów, natomiast doświadczenie europejskie było ważne dla 88,0 proc. studentów psychologii, a najmniejszy odsetek wskazań tego czynnika zanotowali studenci kulturoznawstwa (73,5 proc.). Przyglądając się jeszcze raz przedstawionym wynikom z uwzględnieniem typu kierunku studiów (ścisłe – humanistyczne), zauważono, że dla studentów kierunków ścisłych ważniejsze niż dla humanistów były plany zawodowe, zaś dla humanistów bardziej liczył się czynnik kulturowy. W przypadku innych czynników odpowiedzi według kierunku studiów bardziej się przemieszały. Tabela 3. Kierunki studiów, na których dany czynnik decydujący o wyjeździe okazał się najważniejszy oraz najmniej ważny Najwyższe odsetki wskazań

Najniższe odsetki wskazań

Czynnik

Ogółem 1. miejsce

2. miejsce

3 miejsce

3. miejsce

2. miejsce

1. miejsce

Akademicki

Historia (61,6 proc.)

Elektronika (58,2 proc.)

Psychologia (57,5 proc.)

49,6 proc.

Zarządzanie (42,6 proc.)

Europeistyka (40,8 proc.)

Turystyka (32,6 proc.)

Kulturowy

Kulturozn. (86,8 proc.)

Dziennikarstwo (82,2 proc.)

Socjologia (78,3 proc.)

67,0 proc.

Automatyka (54,9 proc.)

Biotechnologia (53,3 proc.)

Mechanika (45,0 proc.)

Znajomi za granicą

Automatyka (13,7 proc.)

Budownictwo (13,3 proc.)

K. lekarski (13,1 proc.)

8,4 proc.

Biotechnologia (5,7 proc.)

Mechanika (4,0 proc.)

Fil. polska (2,8 proc.)

Plany zawodowe

Mechanika (51,0 proc.)

Biotechnologia (50,4 proc.)

budownictwo (45,6 proc.)

37,6 proc.

Informatyka (26,9 proc.)

Socjologia (26,1 proc.)

Pedagogika (25,7 proc.)

Nowe środowisko

Elektronika (60,6 proc.)

Dziennikarstwo (60,2 proc.)

K. lekarski (59,2 proc.)

51,1 proc.

Historia (40,0 proc.)

Mechanika (39,0 proc.)

Politologia (36,7 proc.)

Doświadczenie/ wymiar europejski

Psychologia (88,0 proc.)

Budownictwo (87,7 proc.)

Inż. produk. (85,9 proc.)

80,3 proc.

Historia (76,0 proc.)

Politologia (75,1 proc.)

Kulturozn. (73,5 proc.)

Uwaga: Kolorem czerwonym oznaczono kierunki ścisłe, zaś niebieskim - humanistyczne.

W pierwszej kolejności przyjrzano się trzem z czynników badanych według kraju docelowego: czynnikowi akademickiemu, kulturowemu oraz planom zawodowym (wykres 35). Zauważono, że czynnik kulturowy był najważniejszy dla stypendystów wyjeżdżających do Rumunii (81,1 proc. wskazań), Turcji (79,8 proc.), Hiszpanii (79,3 proc.) i na Maltę (78,9 proc.). Najmniej liczył się on wśród studentów jadących na Słowację (51,4 proc. wskazań), do Holandii (52,7 proc.), Danii (53,0 proc.) i Wielkiej Brytanii (53,8 proc.). Prawidłowości te potwierdza mapa 7b, na której doskonale widać, w przypadku których regionów Europy zwraca się uwagę na czynnik kulturowy (ciemny pomarańczowy kolor), a w przypadku których jest on mniej istotny (jasny odcień).

53,0

52,7

51,4

Dania

Holandia

Słowacja

57,4 Niemcy

53,8

Belgia

W. Brytania

58,8

57,7

Islandia

61,5

60,8 Norwegia

Węgry

61,5

Szwecja

Litwa

63,4

62,0

Estonia

akademicki

Irlandia

66,4

64,8

Słowenia

68,0

67,5

Francja

68,4

68,1

Łotwa

Grecja

kulturowy

Finlandia

69,6

69,2

Austria

72,8

71,5

Włochy

Portugalia

Czechy

76,1

75,0

Malta

Cypr

79,3

78,9

Hiszpania

Bułgaria

81,1

79,8 Turcja

90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

Rumunia

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 35. Wybrane czynniki, które wpłynęły na decyzję o wyjeździe, według kraju pobytu

plany zawodowe

Jeśli chodzi o czynnik akademicki (wykres 35 oraz tabela 3), to najważniejszy był on dla stypendystów przebywających w Irlandii (65,4 proc. wskazań), Holandii (63,7 proc.) oraz Austrii (63,0 proc.). Najmniej liczył się dla studentów wyjeżdżających na Islandię (35,3 proc.), Maltę (36,8 proc.) i do Turcji (38,8 proc.). Mapa 7a pokazuje tymczasem, że występuje tu odwrotna tendencja niż w przypadku czynnika kulturowego. Tym razem krajami, w przypadku których zwracano szczególną uwagę na kwestię nauki, były głównie państwa Europy Północnej (ciemny odcień koloru zielonego). Czynnik plany zawodowe był najważniejszy dla stypendystów jadących do Niemiec (54,0 proc. wskazań), Austrii (48,9 proc.) i Francji (45,3 proc.). Można przypuszczać, że to właśnie te kraje interesują najbardziej młodych Polaków, jeśli chodzi o potencjalny rynek pracy poza ojczyzną. Mapa 7c pokazuje również inne państwa, które przyciągają uwagę respondentów pod kątem przyszłych planów zawodowych. Są to też kraje skandynawskie, kraje Beneluksu oraz Wielka Brytania (ciemniejszy niebieski odcień na mapie). Najmniej zainteresowania w tej kwestii wzbudzają z kolei Malta i Rumunia. Wykres 35 pokazuje, w jaki sposób powiązane są te trzy czynniki. Zazwyczaj jest tak, że czynnik akademicki idzie w parze z planami zawodowymi, ale nie z czynnikiem kulturowym. Można zatem sądzić, że studenci, wybierając kraj docelowy, kierują się bądź chęcią poznania nowego, ciekawego miejsca o interesującej kulturze, bądź też wybierają taki kraj, w którym wiele się nauczą i być może w przyszłości spróbują poszukać tam pracy. Tabela 4 przedstawia rozkład wskazań dotyczących pozostałych czynników. Znajomi mieszkający za granicą byli szczególnie ważni dla studentów jadących do Rumunii (11,3 proc. wskazań), natomiast mało istotni dla wyjeżdżających do Irlandii (tylko 1,3 proc. wskazań). Nowe środowisko najczęściej wskazywali stypendyści przebywający w Rumunii (71,7 proc.), najrzadziej ci będący w Wielkiej Brytanii (42,6 proc.).

Mapa 7. Kraje docelowe, w przypadku których dany czynnik wpływający na decyzję o wyjeździe był najważniejszy oraz najmniej ważny a) Akademicki

b) Kulturowy

c) Plany zawodowe

Uwaga: Ciemniejszym odcieniem zaznaczono kraje o największym odsetku wskazań, a jaśniejszym - o najmniejszym odsetku odpowiedzi.

Tabela 4. Kraje docelowe, w przypadku których dany czynnik wpływający na decyzję o wyjeździe okazał się dla studentów najważniejszy oraz najmniej ważny Czynnik

Najwyższe odsetki wskazań 1. miejsce

2. miejsce

3. miejsce

Akademicki

IE 65,4 proc.

NL 63,7 proc.

AT 63,0 proc.

Kulturowy

RO 81,1 proc.

TR 79,8 proc.

Znajomi mieszkający za granicą

RO 11,3 proc.

Plany zawodowe

DE 54,0 proc.

Nowe środowisko Doświadczenie/ wymiar europejski

Ogółem

Najniższe odsetki wskazań 3. miejsce

2. miejsce

1. miejsce

49,6 proc.

TR 38,8 proc.

MT 36,8 proc.

IS 35,3 proc.

ES 79,3 proc.

67,0 proc.

DK 53,0 proc.

NL 52,7 proc.

SK 51,4 proc.

SI 10,7 proc.

TR 9,6 proc.

8,4 proc.

LV 3,5 proc.

CY 2,8 proc.

IE 1,3 proc.

37,6 proc.

48,9 proc.

FR 45,3 proc.

21,1 proc.

11,3 proc.

MT 10,5 proc.

RO 71,7 proc.

MT 63,2 proc.

BG 62,5 proc.

51,1 proc.

FR 45,2 proc.

NO 43,7 proc.

UK 42,6 proc.

IS 94,1 proc.

IE 92,3 proc.

RO 88,7 proc.

80,3 proc.

NO 74,1 proc.

SI 1,1 proc.

TR 65,6 proc.

Jeśli wziąć pod uwagę najważniejsze czynniki, które zdecydowały o wyjeździe w zależności od poziomu studiów (wykres 36), to zwraca uwagę przede wszystkim różnica w rozkładzie odpowiedzi studentów studiów doktoranckich. To oni najczęściej wskazywali czynnik akademicki (62,3 proc. odpowiedzi), częściej niż studenci I i II stopnia myśleli też nad planami zawodowymi, zdecydowanie rzadziej zaś o zdobyciu doświadczenia europejskiego, czynniku kulturowym i nowym środowisku. Wyraźnie rysuje się więc obraz doktoranta, który wyjeżdża na stypendium Erasmusa z myślą o nauce i przyszłości, a nie o poznawaniu nowych, atrakcyjnych miejsc, jak często czynią to studenci studiów licencjackich i magisterskich. W nieco mniejszym stopniu odpowiedzi respondentów na temat badanych czynników różnicuje typ uczelni, na jakiej studiują w Polsce. Obrazuje to wykres 37.

Studia magisterskie

Studia doktoranckie

8,7 8,1 8,0

12,8 11,0 11,1

37,7 37,4 40,7

62,3 33,3

48,3 50,3

52,2 50,7

48,1

67,4 67,1

Studia licencjackie 64,2

90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

79,3 81,5

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 36. Czynniki, które wpłynęły na decyzję o wyjeździe, według poziomów studiów

Uwaga: Odsetki nie sumują się do 100 proc., ponieważ respondenci mogli wskazać kilka wariantów jednocześnie.

Uczelnie publiczne

8,3 10,0

11,8 11,7

37,7 36,6

50,2 42,0

51,1 50,7

67,2 64,6

90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

80,1 82,6

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 37. Czynniki, które wpłynęły na decyzję o wyjeździe, według typu uczelni

Uczelnie prywatne

66.. ŹŹrróóddłłaa iinnffoorrm maaccjjii oo w wyyjjeeźźddzziiee w w rraam maacchh pprrooggrraam muu EErraassm muuss Następnym aspektem, który wzięto pod uwagę w badaniu były źródła informacji o możliwości wyjazdu w ramach programu Erasmus oraz o ofercie danej uczelni partnerskiej. W sprawozdaniu stypendysty na pytanie: Gdzie znalazłeś informacje ogólne i/lub dotyczące programu studiów w uczelni partnerskiej? można było odpowiedzieć: na uczelni macierzystej, na uczelni partnerskiej, od innych studentów, od byłych uczestników programu, w Internecie, inne. Z analizy odpowiedzi respondentów (wykres 38) wynika, że stypendyści informacje takie czerpali najczęściej z uczelni macierzystej (54,9 proc. wskazań) oraz z Internetu (52,7 proc.). Najmniej popularne (pomijając kategorię inne) było zdobywanie informacji od innych studentów (czynił tak co czwarty stypendysta), przy czym chodzi tutaj nie o tych, którzy wrócili z wymiany (taką odpowiedź dała 1/3 respondentów), lecz ogólnie o kolegów i koleżanki z uczelni macierzystej. Na uczelni partnerskiej uzyskało informacje o programie studiów i innych kwestiach związanych z wyjazdem 37,8 proc. studentów.

Wykres 38. Źródła informacji o wyjeździe w programie Erasmus Odsetek wskazań (w %) 0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

60,0 54,9

w uczelni macierzystej

52,7

w Internecie 37,8

w uczelni partnerskiej 33,7

od byłych uczestników programu 26,3

od innych studentów inne

50,0

0,6

Uwaga: Odsetki nie sumują się do 100 proc., ponieważ respondenci mogli wskazać kilka wariantów jednocześnie.

Po sprawdzeniu, czy płeć respondentów różnicuje ich sposoby szukania informacji o wyjeździe w programie Erasmus, okazało się, że są pewne różnice pod tym względem. Mężczyźni częściej niż kobiety korzystali w tym celu z informacji dostępnych na uczelni macierzystej (różnica 4,5 pkt proc.) oraz z wiedzy innych studentów (4,2 pkt proc.). Kobiety częściej preferowały natomiast zdobywanie informacji bezpośrednio na uczelni partnerskiej (różnica 1,8 pkt proc.) oraz od byłych uczestników programu (1,0 pkt proc.). Z kolei Internet był w bardzo podobny stopniu wykorzystywany zarówno przez mężczyzn, jak i kobiety (prawie 53 proc. wskazań). Wykres 39. Źródła informacji o wyjeździe w programie Erasmus, według płci stypendystów Odsetek wskazań (w %) 0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0 58,0 53,5

w uczelni macierzystej

52,9 52,6

w Internecie 36,5 38,3

w uczelni partnerskiej

Mężczyźni Kobiety

33,0 34,0

od byłych uczestników programu

29,2 25,0

od innych studentów

Uwaga: Odsetki nie sumują się do 100 proc., ponieważ respondenci mogli wskazać kilka wariantów jednocześnie.

Porównując odpowiedzi respondentów według województwa, w którym mieści się ich uczelnia (wykres 40), zauważono, że ze źródeł na uczelni macierzystej najczęściej korzystali studenci z województwa świętokrzyskiego (81,7 proc. z nich), najrzadziej z mazowieckiego (48,6 proc.). Nie zauważono natomiast większych różnic, jeśli chodzi o zdobywanie informacji z Internetu. Zaprezentowane odsetki oscylują wokół 50 proc.

48,6

49,5

51,6

51,8

54,3

56,1

60,0

56,8

57,3

59,7

60,7

62,8

64,7

65,0

70,0

67,5

80,0

72,5

Odsetek wskazań (w %)

90,0

81,7

Wykres 40. Wybrane źródła informacji o wyjeździe w programie Erasmus, według województwa studiowania

50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

z uczelni macierzystej

z Internetu

Badając to zagadnienie w ujęciu kierunków studiów, zauważono, że z informacji pochodzących z uczelni macierzystej najchętniej korzystali studenci turystyki i rekreacji (67,9 proc. z nich), najrzadziej – studenci socjologii (39,4 proc.). Jeśli chodzi o wykorzystanie w tym celu Internetu, tym razem różnice w odsetkach studentów korzystających z tego źródła informacji są większe niż w przypadku województwa studiowania. Z Internetu często korzystali np. studenci psychologii i socjologii, rzadziej turystyki i rekreacji, automatyki i robotyki, europeistyki oraz kierunku lekarskiego.

48,6

kierunek lekarski

39,4

48,8

prawo

42,5

49,2

politologia

50,0

45,0

50,8

50,0

biotechnologia

50,9

stosunki międzynarodowe

architektura i urbanistyka

53,2

51,2

historia

53,4

filologia

europeistyka

54,6

53,9

55,6

filologia polska

informatyka

57,2

pedagogika

zarządzanie i inżynieria produkcji

57,8

automatyka i robotyka

zarządzanie

58,6

59,8

elektronika i telekomunikacja

60,0

ekonomia

60,2

60,0

dziennikarstwo i komunikacja społeczna

62,0

finanse i rachunkowość

65,0

62,1

budownictwo

70,0

40,0 30,0 20,0 10,0

z uczelni macierzystej

z Internetu

socjologia

psychologia

kulturoznawstwo

mechanika i budowa maszyn

0,0 turystyka i rekreacja

Odsetek wskazań (w %)

80,0

67,9

Wykres 41. Wybrane źródła informacji o wyjeździe w programie Erasmus, według kierunku studiów

Podczas badania wskazań stypendystów Erasmusa według kraju, do którego się udali, sprawdzono dwa źródła informacji o wyjeździe w ramach Erasmusa: Internet oraz – tym razem – uczelnię partnerską, a nie macierzystą. To źródło informacji było szczególnie popularne wśród studentów jadących na Islandię (64,7 proc. wskazań) oraz do Irlandii (62,8 proc.). Z kontaktów z uczelnią partnerską rzadziej korzystali natomiast studenci wyjeżdżający do Rumunii (zaledwie 28,3 proc. z nich), na Słowację (29,3 proc.) oraz do Bułgarii (29,7 proc.). Wykres 42. Wybrane źródła informacji o programie Erasmus, według kraju pobytu

29,3

28,3

Bułgaria

Słowacja

30,2

29,7

Portugalia

Rumunia

31,6

30,2

Łotwa

Turcja

33,5

32,2

Czechy

Słowenia

35,2

33,8

Dania

Włochy

Cypr

36,5

36,0

Hiszpania

20,0

Litwa

37,8

36,7

W. Brytania

39,7

38,0

Grecja

Francja

Niemcy

40,8

39,8

Węgry

42,3

Holandia

42,1

Norwegia

Malta

45,6

44,2

Belgia

30,0

Finlandia

46,0

45,7

Austria

50,7

48,1

40,0

Estonia

64,7

50,0

62,8

60,0

Irlandia

70,0

Islandia

Odsetek wskazań (w %)

80,0

10,0 Szwecja

0,0

z uczelni partnerskiej

z Internetu

Z Internetu bardzo chętnie korzystali natomiast studenci udający się na Maltę i do Irlandii, najrzadziej korzystali z niego studenci, którzy wyjechali na Litwę, do Bułgarii i na Węgry. Po raz kolejny barierą mogła być (nie)znajomość języków tamtejszych krajów. Prawidłowości dotyczące zasięgania informacji na uczelni partnerskiej zaprezentowano też na mapie 8. Czerwonymi kolorami zaznaczono kraje, z których uczelniami udający się na wymianę studenci chętnie się kontaktowali przed wyjazdem, natomiast na niebiesko zaznaczono te państwa, w przypadku których odnotowano przeciwną tendencję – studenci rzadziej dowiadywali się z uczelni tamtych krajów o pobycie na stypendium Erasmusa. Okazuje się, że do pierwszej grupy należą głównie kraje północno-zachodniej części kontynentu, druga grupa jest reprezentowana przez kraje wschodnie i południowe. Mapa 8. Kraje o największym i najmniejszym odsetku przyjeżdżających stypendystów, którzy uzyskiwali informacje o wyjeździe bezpośrednio z uczelni partnerskich

Uwaga: Odcieniem czerwonym zaznaczono kraje o największym, a niebieskim o najmniejszym odsetku przyjeżdżających stypendystów, którzy zaciągali informacje o wyjeździe na uczelniach partnerskich.

Następnie sprawdzono, czy popularność źródeł informacji o programie Erasmus jest taka sama, czy różna w przypadku słuchaczy studiów licencjackich, magisterskich i doktoranckich. Po pierwsze, można zauważyć, że ci ostatni mniej chętnie niż ich młodsi koledzy korzystali z tych źródeł, tak jakby podczas wcześniejszego okresu studiów wystarczająco poznali możliwości, jakie daje im wzięcie udziału w tym programie. Np. rzadko dowiadywali się na ten temat od innych studentów (17,3 proc. wskazań), być może dlatego, że nie mieli zbyt wielu kolegów na studiach III stopnia. Jeśli chodzi o różnice między studiami licencjackimi i magisterskimi, to uczestnicy tych pierwszych częściej niż ci drudzy preferowali zdobywanie informacji się na uczelni macierzystej, a we wszystkich innych źródłach informacji wyższe odsetki wykazują ich starsi koledzy, tak jakby byli bardziej doświadczeni, skąd takie dane mogą zdobyć. Wykres 43. Źródła informacji o wyjeździe w programie Erasmus, według poziomów studiów Studia doktoranckie

40,0 30,0 20,0

25,5 27,2 17,3

50,0

31,9 35,3 32,7

34,3 40,6 39,5

60,0

Studia magisterskie

52,6 52,8 52,5

70,0

57,9 52,3 56,8

10,0

0,5 0,6 0,0

Odsetek wskazań (w %)

Studia licencjackie

0,0 w uczelni macierzystej

w Internecie

w uczelni partnerskiej

od byłych uczestników programu

od innych studentów

inne

Uwaga: Odsetki nie sumują się do 100 proc., ponieważ respondenci mogli wskazać kilka wariantów jednocześnie.

Na koniec tego fragmentu opracowania zajęto się analizą źródeł informacji o programie Erasmus według typu uczelni macierzystych stypendystów. Tym razem różnice we wskazaniach poszczególnych źródeł są większe. Przykładowo, studenci uczelni publicznych częściej niż studenci szkół prywatnych korzystali w tym celu z Internetu (różnica 10,7 pkt proc.), z informacji dostępnych na uczelni partnerskiej (15,7), informacji uzyskanych od byłych uczestników programu (6,3) oraz od innych studentów (3,9). Studenci szkół prywatnych, podobnie jak wcześniej studenci studiów licencjackich, wydają się bardziej zagubieni, jeśli chodzi o możliwości szukania informacji o programie; przewyższają studentów szkół publicznych tylko w jednej kwestii – szukaniu tych informacji w uczelni macierzystej (różnica 23,2 pkt proc.). Wykres 44. Źródła informacji o programie Erasmus, według typu uczelni uczelnie publiczne 76,4

80,0

22,7

26,6

30,0

27,9

23,2

40,0

34,2

38,9

50,0

53,2

60,0

42,7

70,0

53,4

10,0

0,3

20,0 0,6

Odsetek wskazań (w %)

90,0

uczelnie prywatne

0,0 w Internecie

w uczelni macierzystej

w uczelni partnerskiej

od byłych uczestników programu

od innych studentów

inne

Uwaga: Odsetki nie sumują się do 100 proc., ponieważ respondenci mogli wskazać kilka wariantów jednocześnie.

77.. O Occeennaa pprrzzyyddaattnnoośśccii iinnffoorrm maaccjjii oo w wyyjjeeźźddzziiee Stypendyści Erasmusa w jednym z pytań kwestionariusza sprawozdania z pobytu mieli również ocenić przydatność informacji, jakie uzyskali z konkretnych źródeł na temat wyjazdu na stypendium i programu studiów uczelni partnerskiej. Sprawdzono więc, czy źródła te są oceniane podobnie, czy niektóre z nich były bardziej przydatne niż inne. Wykres 45 pokazuje, jaką ocenę (na skali od 1 do 5) uzyskało każde źródło informacji. Najlepiej oceniana była uczelnia macierzysta (średni wynik na poziomie 3,96), następnie inni uczestnicy programu (3,94). W dalszej kolejności uplasowali się inni studenci (3,88), uczelnia partnerska (3,84), natomiast najniżej oceniano Internet (3,77). Zważywszy na skalę (1-5) zaprezentowane oceny nie są zbyt wysokie, nie przekraczają pułapu 4,0, co świadczy niestety o nie do końca zadowalającej wartości poznawczej omawianych źródeł informacji5. Wykres 45. Ocena przydatności poszczególnych źródeł informacji o programie Erasmus Średnia ocena (w punktach) 3,65

3,70

3,75

3,80

3,85

3,90

3,95

4,00 3,96

z uczelni macierzystej

3,94

od byłych uczestników programu 3,88

od innych studentów 3,84

z uczelni partnerskiej 3,77

z Internetu

88.. O Offeerrttaa ppoow wiittaallnnaa ppoo pprrzzyyjjeeźźddzziiee nnaa uucczzeellnniięę ppaarrttnneerrsskkąą W dalszej kolejności sprawdzono, jakie zajęcia wstępne i spotkania informacyjne zaoferowano studentom Erasmusa po ich przyjeździe na uczelnie partnerskie. Uczelnie przygotowują zwykle dla przyjmowanych stypendystów spotkania powitalne, sesje informacyjne, program orientacyjny i kursy językowe. To, które z tych form przygotowania są proponowane, zależy od konkretnych uczelni. Podczas badania prześledzono, czy występuje pod tym względem jakieś zróżnicowanie. Najczęściej studenci twierdzili, że zaoferowano im spotkanie powitalne (82,2 proc. otrzymało takie wsparcie), następnie kurs językowy (73,1 proc.), sesję informacyjną (61,8 proc.), a najrzadziej program orientacyjny (57,7 proc.) (wykres 46; możliwy był wybór kilku odpowiedzi). Tylko 4,0 proc. stypendystów twierdziło, że nie otrzymało żadnego wsparcia z uczelni partnerskiej w postaci omówionych spotkań i kursów.

Należy jednak wziąć pod uwagę fakt, że często można się spotkać z pewną nieporadnością studentów w poszukiwaniu informacji, nawet w Internecie, jak również z oczekiwaniem, że wszystkie informacje zostaną im przekazane przez uczelnię, co jest założeniem błędnym, gdyż studenta wyjeżdżającego na stypendium zagraniczne powinien cechować duży stopień samodzielności i umiejętność aktywnego poszukiwania informacji [przyp. red.]. 5

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 46. Wsparcie, jakie zaoferowano studentom po przyjeździe na uczelnię partnerską 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

82,2

73,1 61,8

spotkanie powitalne

kurs językowy

sesję informacyjną

57,7

program „orientacyjny”

Uwaga: Odsetki nie sumują się do 100 proc., ponieważ respondenci mogli wskazać kilka wariantów jednocześnie.

Interesujące było też sprawdzenie, w których krajach otrzymywane wsparcie jest lepiej zorganizowane, a w których państwach oferta ta jest uboższa (wykres 47). Tym razem porównano tylko dwie kategorie: ofertę powitalną, do której zaliczono poprzednie trzy elementy takiego przywitania (spotkanie powitalne, sesja informacyjna, program orientacyjny) oraz kurs językowy (potraktowany osobno). Okazało się, że występują pod tym względem duże różnice. Przykładowo Norwegia (91,8 proc. wskazań), Holandia (90,7 proc.) czy Finlandia (90,2 proc.) często zapewniały ofertę powitalną, natomiast rzadziej oferowały taką ofertę Włochy (60,2 proc. stypendystów dostało takie wsparcie), Grecja (62,0 proc.) oraz Bułgaria (64,8 proc.).

Odsetek wskazań (w %)

100,0 90,0 80,0 70,0

91,8 90,7 90,2 89,9 89,6 89,5 89,3 88,4 88,4 87,0 86,0 85,9 85,7 85,4 83,3 80,9 80,4 78,9 78,9 78,2 76,5 76,1 74,7 73,7 71,7 64,8 62,0 60,2

Wykres 47. Wsparcie, jakie zaoferowano studentom po przyjeździe na uczelnię partnerską, według kraju pobytu

60,0 50,0 40,0 Norwegia Holandia Finlandia Austria Dania Malta Słowenia Szwecja Słowacja Estonia Łotwa Belgia Niemcy Litwa Irlandia Czechy Turcja Cypr Węgry W. Brytania Islandia Francja Hiszpania Portugalia Rumunia Bułgaria Grecja Włochy

30,0

"oferta powitalna"

kurs językowy

Na mapie 9 czerwonym kolorem zaznaczono kraje, które – według opinii studentów – starały się jak najlepiej przygotować ofertę powitalną. Są to kraje Skandynawii, kraje bałtyckie (Litwa, Łotwa, Estonia) oraz kraje Europy Centralnej. Na niebiesko pokazano natomiast kraje, w których stypendyści rzadziej mogli liczyć na taką ofertę (wśród nich wspomniane wcześniej Włochy, Grecja i Bułgaria oraz inne państwa leżące na południu kontynentu). Jeśli chodzi o kursy językowe6, to krajem, w którym najwięcej stypendystów mogło skorzystać z takiej oferty była Litwa (80,8 proc. studentów miało możliwość skorzystania tam z kursów językowych). Dobrze z tego wsparcia 6

Standardowe przygotowawcze kursy językowe dla przyjeżdżających studentów Erasmusa mogą być dofinansowywane przez uczelnie z funduszy programu Erasmus. Ponadto w krajach, których języki należą do rzadziej nauczanych, organizowane są specjalne Intensywne kursy językowe Erasmusa (EILC), dofinansowywane z wydzielonego budżetu programu. Kursy EILC nie są organizowane w następujących krajach, których język urzędowy należy do języków często nauczanych: Wielka Brytania, Irlandia, Niemcy, Austria, Francja, Belgia – część francuskojęzyczna. W Hiszpanii oferowane są kursy EILC języków 4 regionów (baskijski, galicyjski, kataloński, walencki), a w Szwajcarii – jedynie kursy języka włoskiego w regionie Ticino. Informacje podane przez studentów w analizowanych ankietach dotyczą wszelkich typów przygotowania językowego, w tym wymienionych wyżej kursów [przyp. red.].

wywiązały się też Włochy, Austria, Niemcy oraz kraje Półwyspu Iberyjskiego, a najgorzej wypadła Bułgaria (tylko 33,6 proc. stypendystom zaoferowano taki kurs), Wielka Brytania, Łotwa i Holandia. Jeżeli w przypadku Wielkiej Brytanii nie wydaje się aż tak ważne, aby uzyskać możliwość doszkolenia się z języka angielskiego, który należy do języków najczęściej nauczanych, to może dziwić niski odsetek wskazań dotyczący oferty kursów językowych w Bułgarii, na Łotwie i w Holandii. Prawidłowości te potwierdza mapa 10 ukazująca, w których krajach stypendyści często korzystali z kursów językowych (kraje zaznaczono na czerwono), a w których rzadziej (odcień niebieski). Do pierwszej grupy należą Niemcy i Austria, a także Włochy, kraje Półwyspu Iberyjskiego oraz Litwa. W drugiej grupie znalazły się kraje położone w północno-zachodniej i południowo-wschodniej części kontynentu. Mapa 9. Kraje, które najczęściej i najrzadziej organizowały ofertę powitalną dla stypendystów Erasmusa

Uwaga: Odcieniem czerwonym zaznaczono kraje, które najczęściej, a niebieskim najrzadziej organizowały ofertę powitalną dla stypendystów Erasmusa.

Mapa 10. Kraje, które najczęściej i najrzadziej organizowały kursy językowe dla stypendystów Erasmusa

Uwaga: Odcieniem czerwonym zaznaczono kraje, które najczęściej, a niebieskim najrzadziej organizowały kursy językowe dla stypendystów Erasmusa.

99.. O Orrggaanniizzoow waanniiee nnaa uucczzeellnniiaacchh ppaarrttnneerrsskkiicchh ssppoottkkaańń zz m myyśślląą oo ssttyyppeennddyyssttaacchh EErraassm muussaa Kolejna część pracy dotyczy organizowania spotkań na uczelniach zagranicznych z myślą o studentach Erasmusa. Spotkania omawiane w tym rozdziale nie miały charakteru powitalnego, lecz były organizowane bardziej regularnie podczas pobytu studentów na stypendium. Najpierw sprawdzono, czy odsetek studentów, którzy deklarowali fakt organizowania takich spotkań, jest zróżnicowany geograficznie tzn. według kraju, w którym studiowali (wykres 48). Okazało się, że są pewne rozbieżności we wskazaniach poszczególnych grup studentów. Przykładowo, wszyscy studenci goszczący na Islandii potwierdzili, że takie spotkania były tam organizowane, natomiast ci przebywający w Wielkiej Brytanii mogli na to liczyć jedynie w 67,2 proc. przypadków.

100,0 90,0 80,0 70,0

100,0 98,1 97,1 97,0 96,8 93,8 93,8 93,3 92,9 92,0 91,7 91,6 89,5 88,5 87,8 85,9 85,8 83,8 82,9 82,2 80,6 79,6 77,4 76,6 73,7 73,4 72,3 67,2

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 48. Odsetek studentów, którym zaoferowano spotkania dla stypendystów Erasmusa na uczelni partnerskiej, według kraju pobytu

60,0 Islandia Estonia Austria Finlandia Norwegia Litwa Czechy Słowenia Niemcy Dania Szwecja Belgia Łotwa Irlandia Holandia Cypr Turcja Portugalia Słowacja Węgry Francja Hiszpania Rumunia Włochy Malta Bułgaria Grecja W. Brytania

50,0

Mapa 11. Kraje, w których najczęściej i najrzadziej organizowano spotkania z myślą o stypendystach Erasmusa

Uwaga: Odcieniem czerwonym zaznaczono kraje, które najczęściej, a niebieskim najrzadziej organizowały takie spotkania.

Na mapie 11 czerwonymi odcieniami zaznaczono kraje, które charakteryzowały się wysokim odsetkiem respondentów potwierdzających fakt organizowania takich spotkań, natomiast kolorem niebieskim oznaczono państwa, w których – według wskazań stypendystów – uczelnie rzadziej organizowały tego typu pomoc.

Z odpowiedzi studentów wynika, że kraje leżące na północy i w centrum Europy częściej oferują spotkania dla stypendystów Erasmusa, zaś te usytuowane na południu kontynentu – rzadziej. Wyjątkiem jest wspomniana Wielka Brytania, gdzie odsetek wskazań respondentów na ten temat był najniższy.

1100.. O Occeennaa w wssppaarrcciiaa oottrrzzyym maanneeggoo zz uucczzeellnnii m maacciieerrzzyysstteejj ii ppaarrttnneerrsskkiieejj Wiedząc już, jakie wsparcie oferowały uczelnie partnerskie oraz w jaki sposób uczelnie macierzyste mogły pomóc swoim studentom np. w wyborze uczelni zagranicznej, można było przyjrzeć się opiniom stypendystów na temat wartości tego wsparcia. Początkowo sprawdzono, jak studenci z poszczególnych województw Polski oceniają wsparcie otrzymane z jednostek administracyjnych uczelni macierzystej (np. z dziekanatu, działu współpracy z zagranicą) oraz z jednostek merytorycznych (wydział, instytut, koordynator wydziałowy, inne osoby zaangażowane w organizację wyjazdu od strony merytorycznej, m.in. w zakresie ustalenia Porozumienia o programie zajęć). Okazało się że we wszystkich 16 województwach lepiej oceniane są jednostki administracyjne i co ciekawe, rozkład kolejności tych ocen pokrywa się z ocenami jednostek merytorycznych. Obie jednostki najlepiej oceniali studenci z województwa świętokrzyskiego (4,24 – j. administracyjna i 4,06 – merytoryczna), najgorzej z lubuskiego (odpowiednio 3,80 i 3,53).

3,80 3,53

3,81 3,69

3,81 3,74

3,80

3,90 3,76

3,96 3,82

3,98 3,83

4,00 3,82

4,03 3,87

4,03 3,89

4,05 3,96

4,13

4,13 3,99

4,19 3,99

4,22

4,20 4,00

3,98

4,00

4,20

4,06

Średnia ocena (w pkt)

4,40

4,24

Wykres 49. Ocena wsparcia, jakie otrzymali stypendyści Erasmusa z uczelni macierzystej, według województw

3,60 3,40 3,20 3,00

jednostka administracyjna

jednostka merytoryczna

Zróżnicowanie ocen widoczne jest też w przypadku podziału badanych stypendystów według typu uczelni, z jakiej się wywodzą. Tym razem dodatkowo oprócz analizy ocen wsparcia uczelni macierzystej sprawdzono też, jak studenci szkół publicznych i prywatnych oceniają wsparcie, jakie otrzymali, przebywając za granicą z uczelni partnerskiej. Okazało się, że w przypadku każdego z trzech rodzajów wsparcia różnice są widoczne, a najbardziej wyraźne wystąpiły w przypadku jednostki merytorycznej uczelni macierzystej. Zdecydowanie lepiej oceniają ją studenci uczelni prywatnych, podobnie jak wsparcie z jednostki administracyjnej, aczkolwiek w tym przypadku różnica nie jest już tak wyraźna. Zupełnie w przeciwnym kierunku ukształtowały się natomiast oceny wsparcia otrzymanego z uczelni partnerskiej. Tym razem wyższą ocenę wystawili uczniowie szkół publicznych. Można więc wywnioskować, że szkoły prywatne lepiej spełniają swoją rolę we wspomaganiu stypendystów, natomiast studenci szkół publicznych bardziej liczą w tej kwestii na uczelnie partnerskie.

Średnia ocena (w pkt)

Wykres 50. Ocena wsparcia, jakie otrzymali stypendyści Erasmusa (według źródła pomocy i typu uczelni) 4,07

4,10 4,05 4,00 3,95 3,90 3,85 3,80 3,75 3,70

4,05

4,04

4,01

3,92

uczelnia publiczna

3,85

uczelnia prywatna

jednostka administracyjna

jednostka merytoryczna

uczelnia partnerska

Średnia ocena (w pkt)

Wykres 51. Ocena wsparcia, jakie otrzymali stypendyści Erasmusa, według źródła pomocy i płci respondentów 4,2 4,1 4,0

4,04

4,09 4,00

3,9

4,02

3,94 3,83

Mężczyźni

3,8

Kobiety

3,7 3,6 3,5 jednostka administracyjna

jednostka merytoryczna

uczelnia partnerska

Ciekawie ukształtowały się też oceny stypendystów według ich płci. Każdy rodzaj wsparcia lepiej jest oceniany przez mężczyzn. Choć różnice nie są duże (największa w przypadku oceny jednostki merytorycznej uczelni macierzystej – 0,11 pkt) to potwierdza się wcześniejszy wniosek, że kobiety są bardziej krytyczne w dostrzeganiu oferowanej im pomocy i wsparcia, jakie uzyskały z uczelni macierzystej i partnerskiej. Przeanalizowano następnie ocenę wsparcia ze strony uczelni macierzystej i partnerskiej według kierunku studiów. Jeśli chodzi o wsparcie udzielane przez uczelnię partnerską, to najlepszą ocenę wystawili studenci automatyki i robotyki (średnio 4,37), najgorszą kierunku lekarskiego (3,71). Różnica jest więc spora i wynosi 0,66 pkt. Co ciekawe, zupełnie odwrotnie w przypadku tych dwóch kierunków ułożyły się oceny wsparcia otrzymanego z uczelni macierzystej. Studenci kierunku lekarskiego prawie najlepiej ze wszystkich oceniają wsparcie z jednostki administracyjnej (4,10), dość wysoka jest też ich ocena wsparcia z jednostki merytorycznej (3,91). Studenci automatyki i robotyki najgorzej natomiast na tle innych specjalizacji ocenili właśnie jednostkę merytoryczną (3,53). Potwierdza to w pewien sposób konkurencyjność obu typów uczelni – lepsza ocena uczelni macierzystej nie idzie w parze z lepszym ocenianiem uczelni partnerskich. Następnym etapem analizy było sprawdzenie, czy poziom studiów wpływa na kształtowanie się ocen wsparcia uzyskanego z uczelni macierzystej i partnerskiej. Okazało się, że taka zależność ma miejsce, bowiem każdy rodzaj wsparcia był oceniany najlepiej przez doktorantów, następnie studentów studiów magisterskich, a zawsze gorzej wsparcie to oceniali licencjaci. Największa różnica w ocenie wsparcia przez studentów studiów I stopnia i doktorantów dotyczy jednostki merytorycznej i wynosi 0,33 pkt proc.

Średnia ocena (w pkt)

Wykres 52. Ocena wsparcia, jakie otrzymali stypendyści Erasmusa, według źródła pomocy i kierunku studiów 4,3 4,1 3,9 3,7

kierunek lekarski

architektura i urbanistyka

zarządzanie i inżynieria produkcji

politologia

turystyka i rekreacja

psychologia

kulturoznawstwo

ekonomia

budownictwo

filologia

zarządzanie

prawo

elektronika i telekomunikacja

stosunki międzynarodowe

socjologia

jednostka administracyjna

dziennikarstwo i komunikacja społeczna

uczelnia partnerska

europeistyka

finanse i rachunkowość

historia

informatyka

biotechnologia

mechanika i budowa maszyn

pedagogika

filologia polska

automatyka i robotyka

3,5

jednostka merytoryczna

Wykres 53. Ocena wsparcia, jakie otrzymali stypendyści Erasmusa, według źródła pomocy i poziomu studiów

3,9

4,25 4,06

4,01 3,89

4,0

3,81

4,1

4,05

4,2

4,14

4,23

4,3

3,96

Średnia ocena (w pkt)

4,4

3,8 3,7 3,6 jedn. administracyjna

Studia licencjackie

jedn. merytoryczna

Studia magisterskie

ucz. partnerska

Studia doktoranckie

Kolejnym krokiem było sprawdzenie, jak kształtuje się rozkład ocen dotyczących wsparcia uzyskanego z uczelni partnerskiej według kraju pobytu. Najlepsze oceny uzyskały uczelnie estońskie (średnio 4,63), następnie norweskie (4,58) oraz fińskie (4,54). Na drugim końcu skali ocen znalazły się uczelnie z Bułgarii (3,62) i Włoch (3,63). Co ciekawe, różnica między ich ocenami a tymi przyznanymi szkołom w Estonii wynosi aż 1 punkt, co wskazuje na to, jak różne może być wsparcie otrzymywane przez stypendystów podczas przebywania na wymianie w innym kraju. Na mapie 12 pokazano, które kraje oferowały najlepsze wsparcie (kolor czerwony), a które mniej się starały w tym względzie (niebieski odcień). Po raz kolejny rysuje się podział na kraje północy i centrum kontynentu (które oferowały wsparcie na bardzo dobrym poziomie) oraz na kraje południa (gdzie ocena wsparcia była najniższa).

3,63

3,62

Francja

Hiszpania

Włochy

3,84

3,80

Grecja

3,8

Bułgaria

3,85

3,84

Portugalia

3,92

3,87 Turcja

Rumunia

4,08

3,95

Węgry

4,0

Malta

4,15

4,13 Cypr

4,2

W. Brytania

4,21

4,17

Irlandia

4,25

4,22

Łotwa

Holandia

Niemcy

4,27

Belgia

Słowacja

4,34

4,29

Dania

4,4

Islandia

4,39

4,37

Czechy

Szwecja

4,50

4,43 Słowenia

4,54

4,51 Austria

4,63

Finlandia

Średnia ocena (w pkt)

4,6

4,58

4,8

Norwegia

Wykres 54. Ocena wsparcia, jakie otrzymali stypendyści Erasmusa na uczelni partnerskiej, według kraju pobytu

3,6 3,4 Litwa

Estonia

3,2

Mapa 12. Kraje o najwyższych i najniższych ocenach wsparcia uzyskanego z uczelni partnerskiej

Uwaga: Odcieniem czerwonym zaznaczono kraje o najwyższych, a niebieskim o najniższych ocenach wsparcia uzyskanego z uczelni partnerskiej.

Wykres 55 ukazuje sposób kształtowania się ocen wsparcia uzyskanego z uczelni partnerskiej w zależności od rodzaju tego wsparcia. Po pierwsze należy zauważyć, że studenci, którym nie zaoferowano żadnej oferty powitalnej (spotkań powitalnych, sesji informacyjnej czy programu orientacyjnego) ani kursu językowego i tak podjęli się oceny wsparcia uzyskanego być może w jeszcze inny sposób (np. pomoc pracowników uczelni podczas załatwienia jakiejś konkretnej sprawy), ale ocena taka była zdecydowanie najniższa (3,18). Można zatem śmiało uznać, że przygotowanie przez uczelnię partnerską oferty powitalnej lub kursów językowych wyraźnie polepsza jej pozytywny wizerunek.

Średnia ocena (w pkt)

Wykres 55. Ocena wsparcia, jakie otrzymali stypendyści Erasmusa na uczelni partnerskiej w zależności od rodzaju oferty 4,4 4,2 4,0 3,8 3,6 3,4 3,2 3,0

4,29

4,26

4,17

4,11

3,18

spotkanie powitalne

sesja program kurs językowy nic nie informacyjna „orientacyjny” zaoferowano

Oprócz omówionych wyżej spotkań powitalnych i kursów językowych studenci Erasmusa mogli też uczestniczyć w regularnych spotkaniach organizacyjnych, jeżeli oczywiście dana uczelnia je oferowała. Podobnie jak wcześniej to, czy były one oferowane radykalnie wpłynęło na ocenę otrzymanego wsparcia. Przykładowo, wśród respondentów, którzy uczestniczyli w takich spotkaniach 41,3 proc. bardzo dobrze oceniało takie wsparcie, natomiast wśród tych, którym nie oferowano takich spotkań odsetek ten wyniósł już tylko 17,4 proc. Poza tym w przypadku tych ostatnich wyższe są odsetki wskazań dla ocen minimalne i niedostateczne (kolor pomarańczowy i czerwony na skali ocen), co również świadczy o tym, jak brak spotkań organizacyjnych pogarsza wizerunek uczelni partnerskich.

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 56. Ocena wsparcia otrzymanego przez stypendystów Erasmusa na uczelni partnerskiej w zależności od organizowania regularnych spotkań informacyjnych 100,0

17,4 41,3

80,0

(5) bardzo dobre (4) dobre

60,0

(3) dostateczne

40,0

(2) minimalne

20,0

(1) niedostateczne

0,0

nie było spotkańtak, były spotkania

Warto na koniec podsumować, że stypendyści Erasmusa nieco wyżej ocenili pomoc udzielaną przez uczelnię partnerską (wykres 57; średnia ocena 4,04), ale równie dobrze oceniają oni wsparcie ze strony jednostki administracyjnej uczelni macierzystej (4,01). Nieco gorzej wypadła natomiast jednostka merytoryczna, której pomoc oceniano średnio na 3,86.

Średnia ocena (w pkt)

Wykres 57. Porównanie oceny wsparcia uzyskanego z jednostek uczelni macierzystej i partnerskiej 4,05

4,04

4,01

4,00 3,95 3,86

3,90 3,85 3,80 3,75

jednostka administracyjna

jednostka merytoryczna

uczelnia partnerska

1111.. O Occeennaa ppoozziioom muu iinntteeggrraaccjjii zzee śśrrooddoow wiisskkiieem m ssttuuddeenncckkiim m nnaa uucczzeellnnii ppaarrttnneerrsskkiieejj Następny obszar tematyczny dotyczył oceny poziomu integracji stypendystów Erasmusa ze studentami miejscowymi, którzy na co dzień studiują na uczelniach partnerskich. Większość respondentów (31,9 proc.) oceniała poziom integracji jako dobry (wykres 58). Co czwarty stypendysta (25,4 proc.) bardzo dobrze ocenia taką integrację, ale niewiele mniej, bo 22,5 proc., dało ocenę dostateczną. Jeśli dodać do tego 16,2 proc. ocen minimalnych oraz 3,9 proc. niedostatecznych, to uznać można, że integracja z innymi studentami z zagranicy nie była najwyżej oceniana przez polskich stypendystów Erasmusa.

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 58. Ocena poziomu integracji z miejscowymi studentami uczelni partnerskiej (niebędącymi stypendystami Erasmusa) 31,9

35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0

25,4

22,5 16,2 3,9

(1) niedostateczny

(2) minimalny

(3) dostateczny

(4) dobry

(5) bardzo dobry

Interesujące było sprawdzenie, w przypadku których krajów docelowych ocena ta jest najwyższa, a gdzie integracja pozostawia wiele do życzenia (wykres 59). Okazało się, że najlepiej studenci oceniali integrację z lokalnym środowiskiem studenckim w krajach położonych na południowym wschodzie kontynentu, w Bułgarii (średnia ocena 4,09), Rumunii (4,02), na Węgrzech (3,97) oraz w Turcji (3,94). Prawidłowość tę potwierdza mapa 13, na której wspomniane kraje zaznaczone są najciemniejszym kolorem czerwonym, symbolizującym właśnie najwyższe noty przyznawane za poziom integracji z innymi studentami. Wykres 59. Ocena poziomu integracji z miejscowymi studentami uczelni partnerskiej (niebędącymi stypendystami Erasmusa), według kraju pobytu

3,21

3,18

Malta

Francja

Islandia

3,40

Belgia

3,4

3,30

3,46

3,43

Norwegia

3,47

3,46

Dania

Hiszpania

3,54

Austria

Włochy

3,56

3,55

Litwa

3,6

Słowenia

3,62

Grecja

3,59

Holandia

Szwecja

3,63

3,62

Czechy

Portugalia

3,64

W. Brytania

3,65

Cypr

Niemcy

3,76

3,73

Słowacja

3,92 Irlandia

3,8

Finlandia

3,94 Turcja

3,79

3,97

4,0

Węgry

4,09

4,2

4,02

Średnia ocena (w pkt)

4,4

3,2

Estonia

Łotwa

Bułgaria

Rumunia

3,0

Państwa, gdzie stypendyści Erasmusa najgorzej integrowali się z innymi studentami to Islandia (ocena wyniosła tu jedynie 3,18), Malta (3,21) i Estonia (3,30). Kraje te zaznaczono na mapie 13 odcieniem niebieskim. Tym samym kolorem zaznaczono inne kraje, gdzie poziom integracji był niższy od ogólnej, średniej noty przyznanej

przez wszystkich stypendystów. Dzięki temu łatwo można zauważyć, w których państwach tamtejsi studenci i polscy stypendyści najmniej się integrowali. Są to głównie kraje południowo-zachodniej części Europy oraz wspomniana Islandia i Estonia. Mapa 13. Kraje z najwyższą i najniższą oceną poziomu integracji ze środowiskiem studenckim

Uwaga: Odcieniem czerwonym zaznaczono kraje o najwyższej, a niebieskim o najniższej ocenie poziomu integracji ze środowiskiem studenckim.

W wyniku analizy tego, jak kształtowały się oceny poziomu integracji ze środowiskiem studenckim według kierunku studiów (wykres 60), okazało sie, że najlepiej oceniają tę kwestię studenci pedagogiki (ocena 3,87), turystyki i rekreacji (3,81) oraz mechaniki i budowy maszyn (3,78), a najgorzej – co może dziwić – socjologii (3,26), psychologii (3,28) oraz finansów i rachunkowości (3,30). Przyglądając się wszystkim kierunkom umieszczonym w kolejności od najlepszej do najgorszej oceny, można zauważyć, że przeważnie lepszą ocenę wystawiali studenci kierunków ścisłych (zaznaczonych ciemniejszymi słupkami na wykresie), gorszą – humanistycznych.

3,30

3,28

3,26

finanse i rachunkowość

psychologia

socjologia

3,41

3,34

historia

prawo

3,46

3,44

filologia polska

dziennikarstwo i…

3,48

3,47

ekonomia

kulturoznawstwo

3,51

3,49 informatyka

3,60

3,57

europeistyka

kierunek lekarski

stosunki międzynarodowe

3,61

3,60

filologia

politologia

zarządzanie

3,61

elektronika i telekomunikacja

3,66

3,62

biotechnologia

automatyka i robotyka

3,72

3,67

zarządzanie i inżynieria…

budownictwo

architektura i urbanistyka

3,78

3,74

mechanika i budowa maszyn

3,87

3,81

pedagogika

4,0 3,9 3,8 3,7 3,6 3,5 3,4 3,3 3,2 3,1 3,0

turystyka i rekreacja

Średnia ocena (w pkt)

Wykres 60. Ocena poziomu integracji ze studentami uczelni partnerskiej (niebędącymi stypendystami Erasmusa), według kierunku studiów

Jeśli wziąć pod uwagę ocenę wystawioną przez stypendystów Erasmusa według typu uczelni, z jakiej się wywodzą oraz poziomów studiów, okazuje się, że integrację ze środowiskiem studenckim nieco lepiej oceniali studenci szkół niepublicznych (średnia ocena 3,79), a nieco gorzej – publicznych (3,57). Co do poziomów studiów, to zauważono, że doktoranci ocenili poziom integracji najwyżej (3,74), natomiast najgorszą notę wystawili studenci studiów magisterskich (3,56). Wykres 61. Ocena poziomu integracji z miejscowymi studentami uczelni partnerskiej (innymi niż stypendyści Erasmusa), według typu uczelni macierzystej i poziomów studiów

Średnia ocena (w pkt)

3,79

3,74

3,8 3,7

3,61

3,57

3,6

3,56

3,5 3,4 3,3 Uczelnie publiczne

Uczelnie prywatne

Studia licencjackie

Studia Studia magisterskie doktoranckie

1122.. O Occeennaa pprrzzyyggoottoow waanniiaa nnaauucczzyycciieellii aakkaaddeem miicckkiicchh nnaa uucczzeellnniiaacchh ppaarrttnneerrsskkiicchh Następną kwestią poruszoną w badaniu była ocena przygotowania nauczycieli akademickich wykładających na uczelniach partnerskich. Rozkład ocen dla wszystkich respondentów ogółem pokazuje wykres 62. Wynika z niego, że najczęściej wystawili oni ocenę bardzo dobrą (45,2 proc. wskazań), 4 na 10 studentów wystawiło ocenę dobrą, zaś oceny 1, 2 oraz 3 pojawiały się stosunkowo rzadko (np. ocenę niedostateczny wskazało tylko 0,9 proc. studentów). Świadczy to o naprawdę dobrym poziomie przygotowania nauczycieli, czyli o zadowoleniu studentów z prowadzonych zajęć i rzetelnie przekazywanej wiedzy. Można zatem uznać, że wyjazd przynosi stypendystom wymierne korzyści naukowe, skoro mieli możliwość współpracy z tak dobrze ocenianą kadrą nauczycielską.

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 62. Ocena przygotowania nauczycieli akademickich na uczelni partnerskiej

45,2

50,0

39,0

40,0 30,0 20,0 10,0

12,0 0,9

2,9

0,0 (1) niedostateczny

(2) minimalny

(3) dostateczny

(4) dobry

(5) bardzo dobry

3,87

3,74

3,92

3,9

3,87

Bułgaria

4,05

4,19

4,15

Słowacja

4,05

4,20

Włochy

4,21 Irlandia

Francja

4,1

Hiszpania

4,28

4,25

Malta

Cypr

4,35

4,32

Słowenia

4,3

Litwa

4,38

4,37 Łotwa

Czechy

Węgry

4,42

4,39

W. Brytania

4,48

Dania

4,45

Szwecja

Belgia

4,50

Estonia

4,5

Finlandia

4,53

4,50

Islandia

4,58

4,55

Austria

Niemcy

4,62

4,59

4,7

Holandia

Średnia ocena (w pkt)

4,9

Norwegia

Wykres 63. Ocena przygotowania nauczycieli akademickich na uczelni partnerskiej, według kraju pobytu

3,7 Grecja

Portugalia

Turcja

Rumunia

3,5

Zbadano również oceny przygotowania nauczycieli według kraju pobytu. Najwyżej oceniano nauczycieli pracujących w Holandii (średnia ocena 4,62), Norwegii (4,59) oraz Austrii (4,58), najniżej – w Portugalii (3,74), Grecji (3,87) i Rumunii (3,87). Na mapie 14 kolorem czerwonym zaznaczono kraje, w których przygotowanie nauczycieli do prowadzenia zajęć dla studentów Erasmusa oceniono jako dobre, na niebiesko pokazano zaś państwa, w których kadra nauczycielska zdaniem stypendystów Erasmusa była gorzej przygotowana. Mapa 14. Kraje, w przypadku których ocena przygotowania nauczycieli była najwyższa i najniższa

Uwaga: Odcieniem czerwonym zaznaczono kraje o najwyższej, a niebieskim o najniższej ocenie przygotowania nauczycieli.

Z badania oceny przygotowania nauczycieli według kierunków, na jakich studiują stypendyści Erasmusa, wynika, że zagraniczni wykładowcy najlepiej byli oceniani przez studentów biotechnologii (4,46), filologii (4,41) i filologii polskiej (4,37), najgorzej przez słuchaczy architektury i urbanistyki (3,96), kulturoznawstwa (4,07) oraz turystki i rekreacji (4,07). Tym razem nie można mówić o wyraźnej prawidłowości, że lepsze oceny wystawiają studenci kierunków ścisłych bądź humanistycznych, bo na obu końcach skali ocen plasują się zarówno jedne, jak i drugie specjalizacje. Ciekawe jest natomiast to, że wysokie noty przyznali studenci obu typów filologii (nowożytnej i polskiej), co znaczyłoby, że są oni najczęściej zadowoleni z poziomu prowadzonych zajęć związanych z nauką języka.

3,96 architektura i urbanistyka

4,07

4,07 kulturoznawstwo

4,14

dziennikarstwo i…

kierunek lekarski

turystyka i rekreacja

4,17

4,15

psychologia

zarządzanie

4,17 zarządzanie i inżynieria…

4,19

4,18

ekonomia

budownictwo

4,23

4,21

informatyka

socjologia

4,23

europeistyka

politologia

4,26

4,24

finanse i rachunkowość

elektronika i telekomunikacja

4,27

4,26

stosunki międzynarodowe

historia

4,32

4,31

mechanika i budowa maszyn

pedagogika

4,36

4,33

prawo

automatyka i robotyka

4,41

4,37 filologia polska

4,46

filologia

4,5 4,4 4,3 4,2 4,1 4,0 3,9 3,8 3,7

biotechnologia

Średnia ocena (w pkt)

Wykres 64. Ocena przygotowania nauczycieli akademickich na uczelni partnerskiej, według kierunku studiów

Przypatrując się rozkładom ocen według typu uczelni macierzystej i poziomu studiów, zauważono, że lepiej przygotowanie nauczycieli oceniają tym razem studenci szkół publicznych (średnia nota wyniosła 4,26 przy ocenie studentów szkół prywatnych – 4,11) oraz że im wyższy jest poziom studiów (w kolejności licencjackie, magisterskie, doktoranckie), tym wyższa ocena przygotowania nauczycieli. Studenci studiów I stopnia wystawili ocenę 4,19, II stopnia 4,28, zaś doktoranci 4,46.

Średnia ocena (w pkt)

Wykres 65. Ocena przygotowania nauczycieli akademickich na uczelni partnerskiej, według typu uczelni macierzystej wyjeżdżających studentów i poziomu studiów 4,46

4,50 4,40 4,30

4,28

4,26

4,20

4,19 4,11

4,10 4,00 3,90 Uczelnie publiczne

Uczelnie prywatne

Studia licencjackie

Studia Studia magisterskie doktoranckie

1133.. TTyypp zzaakkw waatteerroow waanniiaa ppooddcczzaass ppoobbyyttuu zzaa ggrraanniiccąą Następną analizowaną kwestią był typ zakwaterowania, jakie zorganizowali sobie uczestnicy programu Erasmus, jadąc na wymianę do uczelni partnerskiej. W sprawozdaniu stypendysty widniały cztery możliwe warianty wyboru: akademik, pokój lub dom razem z innymi studentami poza uczelnią, prywatne mieszkanie wynajmowane samodzielnie oraz kategoria inne. Należy zaznaczyć, że nie są one rozłączne, czyli np. ktoś mógł mieszkać połowę czasu, jaki spędził na stypendium samodzielnie w wynajętym mieszkaniu (opcja nr 3), a pozostały okres w domu z innymi studentami (opcja nr 2). Okazało się, że najpopularniejszym miejscem zamieszkania podczas pobytu na stypendium był jednak akademik. Taki wariant zadeklarowało 47,8 proc. respondentów (wykres 66). Co trzeci stypendysta (33,5 proc.) mieszkał

w pokoju lub domu razem z innymi studentami, a co piąta osoba (19,3 proc.) w wynajmowanym samodzielnie prywatnym mieszkaniu. Wykres 66. Struktura zakwaterowania podczas pobytu na uczelni partnerskiej

Odsetek wskazań (w %)

47,8 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0

33,5 19,3

3,5

akademik

pokój lub dom prywatne razem z innymi mieszkanie studentami poza wynajmowane uczelnią samodzielnie

inne

Sprawdzono również, czy rodzaj zakwaterowania podczas pobytu był zróżnicowany w zależności od płci respondentów. W analizie pominięto kategorię inny typ zakwaterowania, gdyż była ona stosunkowo rzadko wskazywana przez ankietowanych (tylko w 3,5 proc. przypadków). Jeśli chodzi o mieszkanie samodzielnie, to nie zauważono różnic w odsetkach wskazań, natomiast mężczyźni częściej niż kobiety mieszkali w akademiku (aczkolwiek różnica jest niewielka – 1,5 pkt proc.), zaś kobiety częściej deklarowały mieszkanie z innymi studentami (różnica 1,1 pkt proc.).

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 67. Struktura zakwaterowania studentów Erasmusa podczas pobytu za granicą, według płci 50,0

48,9 47,4

40,0

32,7 33,8

30,0 19,3 19,3

20,0

Mężczyźni Kobiety

10,0 akademik

pokój lub dom razem z innymi studentami poza uczelnią

prywatne mieszkanie wynajmowane samodzielnie

Większe zróżnicowanie odpowiedzi, szczególnie jeśli chodzi o mieszkanie w akademiku, zaobserwowano po ich przeanalizowaniu pod kątem kraju pobytu (wykres 68). Przykładowo, na Słowacji w domach studenckich oferowanych przez tamtejsze uczelnie mieszkało aż 97,2 proc. stypendystów, w Norwegii 94,3 proc., w Estonii 90,7 proc., a w Hiszpanii zaledwie 3,0 proc. studentów. Na mapie 15 ukazano kraje, w których znaczny lub bardzo niewielki odsetek przyjeżdżających studentów mieszkał w akademiku. W krajach na południu Europy oraz na Islandii, w Irlandii i w Wielkiej Brytanii w akademikach mieszkało mniej studentów, niż wynosił ogólny odsetek (47,8 proc.).

12,7 Cypr

Hiszpania

Turcja

Islandia

Węgry

Francja

Szwecja

Finlandia

3,0

23,5

Włochy

19,0

30,2

29,3

Portugalia

39,8 Grecja

31,1

Malta

Belgia

42,8

42,1

W. Brytania

51,6

46,2

50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

Irlandia

57,8 Dania

62,3

58,1 Holandia

Austria

71,0

76,8

75,0

Niemcy

66,0

79,2

77,4 Rumunia

akademik pokój lub dom razem z innymi studentami poza uczelnią prywatne mieszkanie wynajmowane samodzielnie

Słowenia

82,5

81,3

Litwa

Łotwa

89,6

86,9

Czechy

Bułgaria

90,7 Estonia

97,2

94,3

Słowacja

100,0 90,0 80,0 70,0 60,0

Norwegia

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 68. Struktura zakwaterowania studentów Erasmusa podczas pobytu za granicą, według kraju pobytu

Mapa 15. Kraje, w których procentowo najwięcej i najmniej studentów mieszkało w akademikach

Uwaga: Odcieniem czerwonym zaznaczono kraje o najwyższym, a niebieskim o najniższym odsetku stypendystów mieszkających w akademiku.

Nieco mniejsze różnice w odpowiedziach studentów dotyczących rodzaju zakwaterowania podczas pobytu na stypendium zauważono również, kiedy rozpatrywano je pod kątem kierunku studiów. Jeśli chodzi o zakwaterowanie w akademikach, mieszkało w nich najwięcej studentów: historii (68,0 proc.), filologii polskiej (65,5 proc.) oraz budownictwa (65,1 proc.), a najmniej studentów z informatyki (34,6 proc.), turystyki i rekreacji (35,6 proc.) oraz zarządzania i inżynierii produkcji (35,9 proc.).

Wykres 69. Struktura zakwaterowania podczas pobytu za granicą, według kierunku studiów

35,6

34,6

turystyka i rekreacja

informatyka

38,8

35,9

40,0

zarządzanie i inżynieria produkcji

40,2 automatyka i robotyka

39,8

42,3

42,0 psychologia

europeistyka

zarządzanie

kulturoznawstwo

42,4

43,4

42,8

politologia

socjologia

45,1

44,6

stosunki międzynarodowe

46,5

46,0

48,7

48,6

pedagogika

kierunek lekarski

finanse i rachunkowość

50,5 architektura i urbanistyka

50,0

mechanika i budowa maszyn

52,0

50,8 ekonomia

prywatne mieszkanie wynajmowane samodzielnie

biotechnologia

54,6

53,8

60,0

prawo

65,5

65,1

pokój lub dom razem z innymi studentami poza uczelnią

filologia

Odsetek wskazań (w %)

70,0

68,0

akademik

30,0 20,0

elektronika i telekomunikacja

budownictwo

filologia polska

historia

0,0

dziennikarstwo i komunikacja społeczna

10,0

Jeśli chodzi o poziom studiów (wykres 70), to w akademiku najczęściej mieszkali doktoranci (51,9 proc. z nich), a najrzadziej studenci studiów licencjackich (46,5 proc.); w pokoju lub domu z innymi studentami mieszkały najczęściej osoby studiujące na studiach I stopnia (35,1 proc.), a najrzadziej doktoranci (24,1 proc.), zaś w pojedynkę mieszkanie najczęściej wynajmowali uczestnicy studiów doktoranckich (22,8 proc.), a najrzadziej studenci studiów I stopnia (18,9 proc.).

51,9

Studia licencjackie Studia magisterskie

20,0

22,8

19,5

30,0

18,9

Studia doktoranckie 24,1

40,0

32,4

35,1

50,0

48,8

60,0

46,5

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 70. Struktura zakwaterowania podczas pobytu za granicą, według poziomu studiów

10,0 0,0 akademik

pokój lub dom razem z innymi studentami poza uczelnią

prywatne mieszkanie wynajmowane samodzielnie

Analizując typ zakwaterowania w powiązaniu z typem uczelni, na jakiej studiowali studenci w kraju (wykres 71), zauważono, że w akademikach mieszkało procentowo więcej studentów uczelni publicznych (49,0 proc.) niż ich kolegów z uczelni niepublicznych (33,4 proc.). Ci drudzy częściej musieli zatem wynajmować mieszkanie z innymi studentami (36,9 proc. z nich i 33,2 proc. wśród uczniów szkół publicznych) lub samodzielnie (odpowiednio 28,2 proc. i 18,6 proc.).

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 71. Struktura zakwaterowania podczas pobytu za granicą, według typu uczelni 60,0

Uczelnie publiczne Uczelnie prywatne

49,0

50,0 40,0

33,4

33,2

36,9

28,2

30,0

18,6

20,0 10,0 0,0 akademik

pokój lub dom razem z innymi studentami poza uczelnią

prywatne mieszkanie wynajmowane samodzielnie

1144.. ZZnnaajjddoow waanniiee zzaakkw waatteerroow waanniiaa Analiza sprawozdań stypendystów Erasmusa pozwoliła również stwierdzić, w jaki sposób studenci znajdowali zakwaterowanie w kraju, do którego się udali. W formularzu sprawozdania stypendysty można było wybrać jedną z pięciu opcji: przez biuro uniwersyteckie, przez znajomych lub rodzinę, na rynku prywatnym, przez Internet lub kategorię inne. Najwięcej wskazań uzyskało biuro uniwersyteckie. Z jego pomocy przy szukaniu zakwaterowania skorzystało 51,0 proc. respondentów. Na drugim miejscu uplasował się Internet, który wskazało 26,6 proc. stypendystów. 14,4 proc. korzystało z pomocy znajomych i/lub rodziny, a 10,6 proc. szukało mieszkania na rynku prywatnym.

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 72. Sposoby znajdowania zakwaterowania za granicą

51,0

60,0 40,0

26,6 14,4

20,0

10,6

8,1

0,0 przez biuro przez Internet uniwersyteckie

przez znajomych / rodzinę

na rynku prywatnym

inne

49,6

60,0

54,3

9,6

20,0

12,8

13,1

30,0

15,0

40,0

26,6

50,0 26,5

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 73. Sposoby znajdowania zakwaterowania za granicą, według płci

10,0 0,0 przez biuro uniwersyteckie

przez Internet

Mężczyźni

przez znajomych / rodzinę

na rynku prywatnym

Kobiety

Sprawdzono następnie, czy płeć stypendystów ma wpływ na sposób, w jaki poszukiwali oni zakwaterowania. Okazało się, że nie ma różnic, jeśli chodzi o użycie Internetu, ale już np. biuro uniwersyteckie było częściej

wskazywane przez mężczyzn (54,3 proc.) niż przez kobiety (49,6 proc.). Mężczyźni częściej prowadzili też poszukiwania na rynku prywatnym (12,8 proc. mężczyzn, 9,6 proc. kobiet), natomiast kobiety częściej korzystały z pomocy znajomych lub rodziny (15,0 proc. kobiet, 13,1 proc. mężczyzn). Większe różnice niż w przypadku płci respondentów zauważono, badając sposób szukania zakwaterowania w powiązaniu z krajem docelowym. Przez biuro uczelniane informacje o zakwaterowaniu wyszukiwali najczęściej stypendyści wyjeżdżający do Słowenii (85,2 proc.), Estonii (83,3 proc.) oraz do Norwegii (82,9 proc.), najrzadziej wyjeżdżający na Maltę (tylko 10,5 proc.), do Hiszpanii (15,7 proc.), Turcji (32,9 proc.) oraz Włoch (35,5 proc.). Mapa 16 ukazuje kraje, w przypadku których odnotowano wysoki lub niski odsetek przyjeżdżających studentów, którzy korzystali z pomocy biura uniwersyteckiego.

15,7 10,5

85,2 83,3 82,9 81,2 79,6 79,2 77,4 76,5 75,4 75,3 74,3 69,8 69,5 63,2 60,6 60,4 49,3 48,8 46,4 44,2 43,6 43,2 43,2 42,8 35,5 32,9

100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

Słowenia Estonia Norwegia Słowacja Finlandia Litwa Rumunia Islandia Szwecja Dania Czechy Niemcy Bułgaria Łotwa Holandia Francja Cypr Belgia Grecja Austria Irlandia Portugalia Węgry W. Brytania Włochy Turcja Hiszpania Malta

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 74. Sposoby znajdowania zakwaterowania za granicą, według kraju pobytu

przez biuro uniwersyteckie na rynku prywatnym

przez znajomych / rodzinę przez Internet

Poszukiwanie mieszkania przez Internet było najpopularniejsze wśród studentów udających się na Maltę (68,4 proc.) i do Irlandii (48,7 proc.), na pomoc znajomych i/lub rodziny najczęściej liczyli stypendyści wyjeżdżający na Maltę (36,8 proc.) i do Turcji (32,3 proc.), a na rynku prywatnym szukało zakwaterowania najwięcej tych, którzy przebywali w Hiszpanii (21,8 proc.) oraz we Włoszech (18,0 proc.). Mapa 16. Kraje o największym i najmniejszym odsetku przyjeżdżających studentów Erasmusa, którym pomogło znaleźć zakwaterowanie biuro uniwersyteckie

Uwaga: Odcieniem czerwonym zaznaczono kraje o największym, a niebieskim o najmniejszym odsetku takich stypendystów.

Podobną analizę przeprowadzono w odniesieniu do kierunków studiów. Tym razem różnice między odsetkami poszczególnych wskazań były mniejsze. Przez biuro uniwersyteckie szukało mieszkania najwięcej studentów budownictwa (60,0 proc.), a najmniej psychologii (38,0 proc.). Poszukiwanie przez Internet było najbardziej popularne wśród studentów psychologii (40,0 proc.), a najmniej wśród studentów pedagogiki (19,1 proc.). Z pomocy znajomych i/lub rodziny najczęściej korzystali studenci kierunku lekarskiego (20,7 proc.), a najrzadziej słuchacze historii (7,2 proc.), zaś zakwaterowania na rynku prywatnym szukało najwięcej studentów elektroniki i telekomunikacji (17,6 proc.), a najmniej – filologii polskiej (4,2 proc.).

45,0 kulturoznawstwo

40,0

38,0

45,2

45,1

politologia

45,5 kierunek lekarski

turystyka i rekreacja

46,8

45,8

socjologia

46,8 architektura i urbanistyka

stosunki międzynarodowe

47,5

47,1 zarządzanie i inżynieria produkcji

50,0

dziennikarstwo i komunikacja społeczna

50,0

48,0

automatyka i robotyka

50,2 prawo

mechanika i budowa maszyn

51,0

zarządzanie

52,0 informatyka

europeistyka

55,0

54,4

filologia

finanse i rachunkowość

56,1

55,3

biotechnologia

57,2 pedagogika

elektronika i telekomunikacja

58,3

57,6 historia

60,0

ekonomia

60,0

58,5

budownictwo

filologia polska

30,0 20,0 10,0 0,0

przez biuro uniwersyteckie

przez znajomych / rodzinę

na rynku prywatnym

przez Internet

psychologia

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 75. Sposoby znajdowania zakwaterowania za granicą, według kierunku studiów

Jeśli chodzi o poziom studiów, to w Internecie informacji o zakwaterowaniu częściej szukali studenci I i II stopnia (odpowiednio 27,1 proc. i 26,4 proc. z nich), rzadziej doktoranci (19,8 proc.), którzy częściej korzystali z pomocy znajomych i/lub rodziny (22,8 proc.). Prawie dwa razy rzadziej czynili to studenci studiów licencjackich (13,8 proc.) oraz magisterskich (14,8 proc.). W przypadku dwóch pozostałych sposobów wyszukiwania informacji nie zauważono znaczących różnic.

49,4

Studia licencjackie Studia magisterskie Studia doktoranckie

12,3

10,8

22,8

14,8

20,0

13,8

30,0

19,8

27,1

40,0

26,4

50,0

10,2

50,9

60,0

51,3

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 76. Sposoby znajdowania zakwaterowania za granicą, według poziomu studiów

10,0 0,0 przez biuro uniwersyteckie

przez Internet

przez znajomych / rodzinę

na rynku prywatnym

Sposób szukania zakwaterowania różnił się nieco również w zależności od typu uczelni macierzystej stypendystów. Poszukując zakwaterowania, osoby ze szkół publicznych częściej korzystały z pomocy biura na uczelni (51,7 proc., zaś 42,9 proc. studentów uczelni niepublicznych). Pozostałe trzy kategorie były bardziej typowe dla studentów szkół niepublicznych. Największa różnica wystąpiła w przypadku poszukiwań przez Internet (odpowiednio 32,0 proc. i 26,2 proc.). Wykres 77. Sposoby znajdowania zakwaterowania za granicą, według typu uczelni

Odsetek wskazań (w %)

60,0

Uczelnie publiczne

51,7

50,0

Uczelnie prywatne

42,9

40,0

32,0 26,2

30,0

14,3 15,9

20,0

10,5 10,8

10,0 0,0 przez biuro uniwersyteckie

przez Internet

przez znajomych / na rynku prywatnym rodzinę

Na wykresie 78 ukazano związek typu znalezionego lokum ze sposobem jego poszukiwania. Aż 81,9 proc. studentów, którzy ostatecznie zamieszkali w akademiku, znalazło ten typ zakwaterowania przez biuro uniwersyteckie. Miejsc w domu studenckim próbowano też szukać przez Internet – tę drogę wybrało 13,9 proc. respondentów. Z Internetu korzystali natomiast najczęściej ci studenci, którzy ostatecznie zamieszkali samodzielnie lub z innymi studentami w wynajmowanym domu lub mieszkaniu. Odsetki wskazań wyniosły odpowiednio 41,8 proc. i 37,5 proc. Biuro uniwersyteckie z reguły pomaga więc znaleźć miejsce w akademiku, a studenci, którzy nie chcieli lub nie mogli zamieszkać w domu studenckim (np. z braku wystarczającej liczby miejsc), przeszukiwali przede wszystkim Internet lub szukali mieszkania na rynku prywatnym albo przez znajomych czy rodzinę.

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 78. Typ zakwaterowania za granicą a sposób jego poszukiwania

100,0

13,9

80,0

37,5

41,8

przez Internet

60,0 40,0

na rynku prywatnym

81,9

20,0

przez znajomych / rodzinę przez biuro uniwersyteckie

29,0

15,1

0,0 akademik

pokój lub dom razem z prywatne mieszkanie innymi studentami wynajmowane poza uczelnią samodzielnie

W nieco innym ujęciu pokazuje te zależności wykres 79. Przedstawia on sposób szukania mieszkania (oś X), a zaprezentowane dane pokazują, ile procent studentów zamieszkało ostatecznie w tego typu lokum, jakiego szukali (legenda). Spośród tych, którzy zakwaterowania szukali przez biuro uniwersyteckie, 76,7 proc. zamieszkało ostatecznie w akademiku. Z kolei ci, którzy szukali mieszkania na własną rękę, najczęściej zamieszkiwali wówczas samodzielnie w wynajętym mieszkaniu (44,5 proc. przypadków) lub jeszcze częściej z

innymi studentami (55,3 proc. wskazań). Potwierdził się więc fakt, że jeżeli ktoś decyduje się szukać zakwaterowania przez biuro uniwersyteckie, to chce przede wszystkim trafić do akademika (lub ewentualnie biuro to pomoże mu znaleźć mieszkanie z innymi studentami), ale jeżeli komuś zależy, aby mieszkać samodzielnie, musi poszukać takiego zakwaterowania na własną rękę.

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 79. Sposób poszukiwania mieszkania za granicą w zależności od typu zakwaterowania

100,0 36,6

80,0

30,3

44,5

prywatne mieszkanie wynajmowane samodzielnie

60,0 40,0

47,3

53,4

76,7

pokój lub dom razem z innymi studentami poza uczelnią

55,3

akademik

20,0 0,0 przez biuro przez uniwersyteckie znajomych / rodzinę

na rynku prywatnym

przez Internet

1155.. DDoossttęępp ddoo zzaassoobbóów w bbiibblliiootteecczznnyycchh,, m maatteerriiaałłóów w ddyyddaakkttyycczznnyycchh,, kkoom mppuutteerraa ii ppoocczzttyy eelleekkttrroonniicczznneejj Kolejną analizowaną kwestią była ocena dostępu do zasobów bibliotecznych i materiałów dydaktycznych oraz do komputera osobistego i poczty elektronicznej na uczelni partnerskiej. Rozkład ocen stypendystów (na skali 1-5) pokazuje wykres 80. Zarówno zasoby biblioteczne, jak i dostęp do komputera najczęściej były oceniane jako bardzo dobre, aczkolwiek notę taką przyznawano nieco częściej za dostęp do komputera (65,5 proc. wskazań) niż za dostęp do materiałów dydaktycznych (56,1 proc.). Wykres 80. Ocena dostępu do zasobów bibliotecznych oraz do komputera i poczty elektronicznej

Odsetek wskazań (w %)

80,0

65,5 56,1

60,0 30,6

40,0 20,0

0,9 1,1

2,6 2,7

23,0

9,9 7,7

0,0 (1) niedostateczny

(2) minimalny

(3) dostateczny

(4) dobry

(5) bardzo dobry

Dostęp do zasobów bibliotecznych i materiałów dydaktycznych Dostęp do komputera PC i poczty elektronicznej

Stwierdzono, że występują różnice w średnich ocenach dostępu do obu tych zasobów naukowych w zależności od kraju, w którym przebywali stypendyści. Co ciekawe, im wyższa jest ocena dostępu do zasobów bibliotecznych, tym wyżej oceniano też dostęp do komputera. Oznacza to, że uczelnie w danym kraju są albo bardzo dobrze wyposażone w oba te typy udogodnień, albo w opinii stypendystów nie była to ich najmocniejsza strona.

Dostęp do komputera i poczty elektronicznej był najlepiej oceniany przez studentów goszczących na Islandii (średnia nota 5,00), w Norwegii (4,92) oraz Finlandii (4,91), najgorzej przez tych przebywających we Włoszech (3,78), w Bułgarii (3,79) i Rumunii (4,02). Jednak większość krajów zapewniła odpowiedni dostęp do komputerów, skoro tylko 2 kraje na 28 otrzymały notę niższą niż 4,00. Jeśli chodzi o dostęp do zasobów bibliotecznych, to najlepiej w tym zestawieniu wypadła Irlandia (średnia ocena 4,86), następnie Norwegia (4,81) oraz Wielka Brytania (4,80), a najgorzej Bułgaria (3,83), Włochy (3,89) i Łotwa (4,02).

4,70 4,50 4,30 4,10

3,79 3,78

4,90

5,00 4,92 4,91 4,90 4,89 4,85 4,85 4,81 4,72 4,68 4,66 4,62 4,58 4,56 4,54 4,54 4,53 4,41 4,39 4,34 4,25 4,22 4,19 4,17 4,15 4,02

Średnia ocena (w pkt)

Wykres 81. Ocena dostępu do zasobów bibliotecznych oraz komputera i poczty elektronicznej, według kraju pobytu

3,90 3,70

Islandia Norwegia Finlandia Holandia Szwecja Estonia W. Brytania Dania Austria Irlandia Niemcy Belgia Czechy Słowenia Hiszpania Cypr Malta Francja Łotwa Portugalia Grecja Węgry Litwa Turcja Słowacja Rumunia Bułgaria Włochy

3,50

Dostęp do komputera PC i poczty elektronicznej Dostęp do zasobów bibliotecznych i materiałów dydaktycznych

Z uwagi na powiązanie obu ocen (za dostęp do zasobów bibliotecznych i komputera), kolejno uśredniono obie noty i sporządzono mapę 17, na której czerwonym kolorem zaznaczono kraje, które są pod tym względem lepiej przygotowane, a niebieskimi odcieniami oznaczono kraje o gorszym dostępie do tych zasobów. Po raz kolejny widoczny jest podział na dwa obszary, aczkolwiek tym razem w najbardziej niekorzystnej sytuacji są państwa leżące w południowo-wschodniej części kontynentu, a także dwa kraje bałtyckie (Litwa, Łotwa), a nie jak najczęściej do tej pory tylko kraje południowe. Najlepsze oceny otrzymały oprócz wspomnianej Irlandii i Wielkiej Brytanii także Islandia i kraje skandynawskie. Mapa 17. Kraje o najwyższej i najniższej ocenie dostępu do zasobów bibliotecznych oraz komputera i poczty elektronicznej

Uwaga: Odcieniem czerwonym zaznaczono kraje o najwyższej, a niebieskim o najniższej ocenie dostępu do tych zasobów.

Podobne zestawienie sporządzono również w podziale na kierunki studiów. Dostęp do komputera i poczty elektronicznej najlepiej oceniali studenci: mechaniki i budowy maszyn (4,72), elektroniki i telekomunikacji (4,70) oraz automatyki i robotyki (4,70). Można zauważyć, że dostęp do komputera i poczty elektronicznej najlepiej oceniali studenci kierunków ścisłych i technicznych, a więc tych, na których korzystanie z komputera jest powszechne i dlatego prawdopodobnie studenci tych kierunków mieli zapewniony do nich tak dobry dostęp na uczelniach partnerskich. Stosunkowo najniżej oceniali dostęp do komputera PC przyszli lekarze (4,24). Dostęp do zasobów bibliotecznych najlepiej ocenili studenci automatyki i robotyki (nota 4,58), filologii (4,53) oraz elektroniki i telekomunikacji (4,51), najgorzej zaś kierunku lekarskiego (4,23), turystyki i rekreacji (4,23) oraz filologii polskiej (4,26). Ciekawe jest zatem, że właśnie przyszli lekarze najgorzej ocenili zarówno dostęp do komputera, jak i do zasobów bibliotecznych. Wykres 82. Ocena dostępu do zasobów bibliotecznych oraz komputera i poczty elektronicznej, według kierunku studiów 5,00

Dostęp do komputera PC i poczty elektronicznej

4,36 politologia

4,24

4,39

4,38

prawo

4,40 dziennikarstwo i komunikacja społeczna

4,40

kulturoznawstwo

4,43

4,42

psychologia

4,45 historia

architektura i urbanistyka

4,46

4,45

europeistyka

turystyka i rekreacja

4,48

4,46

socjologia

4,50 filologia

4,50

filologia polska

4,51

4,50

zarządzanie

4,52 pedagogika

stosunki międzynarodowe

4,53

4,52

informatyka

ekonomia

4,60

4,57

zarządzanie i inżynieria produkcji

4,60

finanse i rachunkowość

4,61 budownictwo

4,70 automatyka i robotyka

4,70

Dostęp do zasobów bibliotecznych i materiałów dydaktycznych 4,65

4,72

4,70 elektronika i telekomunikacja

Średnia ocena (w pkt)

4,80

mechanika i budowa maszyn

4,90

4,30 4,20 4,10

kierunek lekarski

biotechnologia

4,00

Analiza średniej oceny dostępności tych zasobów według poziomu studiów wykazała, że z materiałów dydaktycznych najłatwiej mogli korzystać doktoranci (średnia ocena 4,56), natomiast studenci studiów licencjackich i magisterskich mieli pod tym względem większe ograniczenia, skoro wystawili średnią ocenę 4,38. W ich przypadku lepiej oceniany był dostęp do komputera i poczty elektronicznej, ale może to wynikać np. stąd, że jako osoby najmłodsze nie byli tak bardzo zainteresowani siedzeniem w bibliotekach i nauką, a bardziej zależało im np. na możliwości sprawdzenia poczty elektronicznej, wysłania wiadomości do znajomych lub rodziny itp.

Średnia ocena (w pkt)

Wykres 83. Ocena dostępu do zasobów bibliotecznych oraz komputera i poczty elektronicznej, według poziomu studiów 4,56 4,56

4,60 4,55 4,50 4,45 4,40 4,35 4,30 4,25

4,52

Dostęp do zasobów bibliotecznych i materiałów dydaktycznych

4,46 4,38

4,38

Dostęp do komputera PC i poczty elektronicznej Studia licencjackie

Studia magisterskie

Studia doktoranckie

Wyraźną zależność między obiema badanymi ocenami potwierdza wykres 84, na którym pokazano, jak kształtuje się średnia ocena dostępu do komputera i poczty elektronicznej w zależności od oceny wystawionej za dostęp do zasobów bibliotecznych i materiałów dydaktycznych. Osoby, które za dostęp do zasobów bibliotecznych wystawiły ocenę bardzo dobrą, za dostęp do komputera postawiły średnią ocenę 4,80, zaś te, które dostęp do zasobów bibliotecznych oceniły jako niedostateczny lub minimalny, możliwości korzystania z komputera i poczty elektronicznej oceniły także znacznie gorzej, ale jednak na poziomie powyżej 3,0.

Średnia ocena dostepu do PC i poczty elektronicznej (w pkt)

Wykres 84. Ocena dostępu do komputera i poczty elektronicznej w zależności od oceny dostępu do zasobów bibliotecznych 4,80

5,00 4,28

4,50 3,83

4,00 3,50

3,24

3,26

3,00

Ocena dostępu do zasobów bibliotecznych i materiałów dydaktycznych

1166.. PPrrzzyyssttęęppoow waanniiee ddoo eeggzzaam miinnóów w nnaa uucczzeellnnii ppaarrttnneerrsskkiieejj Kolejna część analizy dotyczyła zdawania egzaminów przez studentów przebywających na stypendium za granicą (wykres 85). Badanie wykazało, że zdecydowana większość studentów (91,7 proc.) przystępowała do egzaminów na uczelniach partnerskich. Wykres 85. Procent stypendystów Erasmusa przystępujących i nieprzystępujących do egzaminów na uczelni partnerskiej 8,3%

tak 91,7%

nie

Rozpatrując odsetek zdających egzaminy w poszczególnych krajach docelowych, zauważono, że do egzaminów przystąpili wszyscy studenci przebywający na Łotwie i na Malcie, zaś najmniej stypendystów podchodziło do egzaminów w Wielkiej Brytanii (78,6 proc. osób).

100,0 95,0 90,0

100,0 100,0 99,3 98,1 96,9 96,2 95,8 95,6 95,3 94,9 94,9 94,4 94,3 94,1 94,1 93,9 93,6 93,0 91,7 91,7 91,4 90,9 88,7 87,7 87,3 86,4 85,9

85,0

78,6

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 86. Odsetek studentów przystępujących do egzaminów na uczelni partnerskiej, według kraju pobytu

80,0 75,0

Łotwa Malta Słowenia Estonia Litwa Rumunia Turcja Dania Bułgaria Norwegia Szwecja Cypr Włochy Islandia Hiszpania Węgry Czechy Belgia Słowacja Finlandia Francja Austria Portugalia Niemcy Grecja Holandia Irlandia W. Brytania

70,0

Uwzględniając ogólny odsetek zdających egzaminy studentów (91,7 proc.), podzielno badane kraje na dwie grupy i zaprezentowano ten podział na mapie 18. Pierwszą grupę (zaznaczoną odcieniem czerwonym) stanowiły kraje, w których odsetek zdających był wyższy od ogólnego wyniku, zaś na niebiesko pokazano kraje, gdzie zdających było mniej. Nie uwidacznia się tym razem podział na uczelnie „północne” i „południowe”. Najwięcej studentów zdających egzaminy było w krajach bałtyckich (szczególnie na Łotwie) oraz w krajach basenu Morza Czarnego (Rumunia, Bułgaria, Turcja), a najmniej na Wyspach Brytyjskich, w Holandii, Niemczech, Grecji i Portugalii. Mapa 18. Kraje o największym i najmniejszym odsetku studentów zdających egzaminy podczas pobytu na uczelni partnerskiej

Uwaga: Odcieniem czerwonym zaznaczono kraje o największym, a niebieskim o najmniejszym odsetku takich stypendystów.

Odsetek zdających egzaminy według kierunku studiów przedstawiono na wykresie 87. Najczęściej egzaminy zdawali studenci finansów i rachunkowości (99,1 proc. wskazań), najrzadziej biotechnologii (76,4 proc.) oraz architektury i urbanistyki (79,3 proc.). Egzaminy za granicą zdawali rzadziej studenci kierunków technicznych (oznaczonych ciemniejszym kolorem słupków).

88,0

85,1

88,2

88,8

88,7

pedagogika

90,0 mechanika i budowa maszyn

90,0

filologia polska

91,1

90,6

informatyka

elektronika i telekomunikacja

filologia

91,7

93,7

93,4

kulturoznawstwo

95,5 politologia

94,1

95,5 psychologia

95,0

socjologia

96,4

96,0 europeistyka

96,4 zarządzanie

stosunki międzynarodowe

96,8

96,6

turystyka i rekreacja

98,3 ekonomia

dziennikarstwo i komunikacja społeczna

98,6

98,3

prawo

kierunek lekarski

99,1

85,0 79,3

80,0

76,4

Odsetek wskazań (w %)

100,0

finanse i rachunkowość

Wykres 87. Odsetek przystępujących do egzaminów na uczelni partnerskiej, według kierunku studiów

75,0

biotechnologia

architektura i urbanistyka

historia

budownictwo

automatyka i robotyka

zarządzanie i inżynieria produkcji

70,0

Jeśli chodzi o typ uczelni macierzystej oraz poziom studiów, zauważono, że egzaminy najrzadziej zdawali studenci studiów doktoranckich. Jedynie 2/3 z nich przystępowało na uczelniach partnerskich do takich zaliczeń. Jest to najniższy z omawianych do tej pory poziom wskazań, a wynika zapewne z charakterystyki studiów, które nie wymagają regularnego podchodzenia do egzaminów. Inną prawidłowością było nieco częstsze podchodzenie do egzaminów przez studentów studiów I stopnia (93,6 proc.) oraz przez studentów uczelni niepublicznych (94,3 proc.).

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 88. Odsetek przystępujących do egzaminów na uczelni partnerskiej, według typu uczelni macierzystej i poziomu studiów

100,0

91,4

94,3

93,6

90,7

90,0 80,0 66,0

70,0 60,0 50,0

Uczelnie publiczne

Uczelnie prywatne

Studia Studia Studia licencjackie magisterskie doktoranckie

1177.. ZZaalliicczzeenniiee pprrzzeezz uucczzeellnniięę m maacciieerrzzyyssttąą ookkrreessuu ssttuuddiióów w ooddbbyyttyycchh zzaa ggrraanniiccąą Bardzo istotną kwestią w przypadku wyjazdów w ramach programu Erasmus jest zaliczenie zagranicznego okresu studiów przez uczelnię macierzystą. W sprawozdaniu z wyjazdu studenci odpowiadali więc także na pytanie, czy okres ich studiów odbytych za granicą zostanie uznany przez uczelnię macierzystą. Chodzi m.in. o przepisanie ocen z przedmiotów, które wykładane są w obu krajach. Wykres 89. Struktura odpowiedzi na pytanie, czy okres studiów odbytych za granicą zostanie zaliczony przez uczelnię macierzystą

1,0% 23,6%

tak, w całości 11,8%

63,5%

częściowo jeszcze nie wiem nie

Jak wynika z wykresu 89, zaliczenie studiów odbytych za granicą zadeklarowało 75,3 proc. studentów (63,5 proc. zaliczenie w całości, a 11,8 proc. częściowe), a tylko co setny stypendysta (1,0 proc.) wie, że nie będzie miał takiej możliwości. Ponadto prawie co czwarty student (23,6 proc.) nie wiedział jeszcze podczas wypełniania sprawozdania, czy uczelnia macierzysta przynajmniej częściowo uzna mu studia odbyte na zagranicznej uczelni. Różnice występują także w odniesieniu do kierunków studiów (wykres 90). W najlepszej sytuacji byli studenci automatyki i robotyki. 73,5 proc. z nich stwierdziło, że będą mieli uznany zagraniczny okres studiów. Dobry wynik odnotowano też w przypadku studentów informatyki (72,9 proc.) oraz dziennikarstwa i komunikacji (70,3 proc.), a najgorzej w tym rankingu wypadają studenci pedagogiki, wśród których mniej niż połowa (49,3 proc.) zadeklarowała, że będzie miała uznany okres studiów. Można także zauważyć, że inaczej do kwestii zaliczenia studiów zagranicznych podchodzi się na uczelniach publicznych i niepublicznych na różnych poziomach studiów (wykres 91). Najbardziej liberalne podejście stosuje się w odniesieniu do doktorantów – 2/3 z nich okres studiów odbytych za granicą będzie miało w całości uznany przez uczelnię macierzystą. Gorsza pod tym względem jest sytuacja studentów studiów I stopnia, wśród których ten odsetek wyniósł 62,3 proc. Z ankiet studentów wynika także, że nie zawsze przestępowanie do egzaminów na uczelniach partnerskich zwiększa szanse na zaliczenie okresu studiów przez uczelnię macierzystą. Studenci, którzy nie zdawali żadnych egzaminów częściej deklarowali, że okres studiów będzie w ich przypadku na pewno i w całości zaliczony (65,6 proc. odpowiedzi w porównaniu z 63,3 proc. tych, którzy zdawali egzaminy). Co prawda odwrotna sytuacja wystąpiła w przypadku częściowego zaliczenia, ale mimo wszystko zdawanie egzaminów na uczelni partnerskiej wcale nie gwarantuje, że okres studiów będzie automatycznie uznany przez uczelnie krajowe.

55,0

54,4

49,3

mechanika i budowa maszyn

historia

pedagogika

57,0

55,2

filologia polska

60,5 stosunki międzynarodowe

turystyka i rekreacja

61,2

61,0

filologia

ekonomia

62,6

61,6

socjologia

63,5 psychologia

politologia

64,1

64,0

budownictwo

częściowo

kulturoznawstwo

64,6

64,5 zarządzanie

64,7 finanse i rachunkowość

zarządzanie i inżynieria produkcji

67,5

66,3

europeistyka

architektura i urbanistyka

68,2

prawo

kierunek lekarski

68,3

biotechnologia

elektronika i telekomunikacja

70,3

68,7

dziennikarstwo i komunikacja społeczna

73,5

72,9

tak, w całości

informatyka

90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

automatyka i robotyka

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 90. Odsetek stypendystów Erasmusa, którym okres studiów odbytych za granicą zostanie zaliczony przez uczelnię macierzystą (według kierunku studiów)

Wykres 91. Odsetek stypendystów Erasmusa, którym okres studiów odbytych za granicą zostanie zaliczony przez uczelnię macierzystą (według typu uczelni i poziomu studiów)

Odsetek wskazań (w %)

tak, w całości

80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

16,5

11,5

63,6

62,0

Uczelnie publiczne

Uczelnie prywatne

częściowo

13,5

10,6

6,2

62,3

64,4

66,7

Studia Studia Studia licencjackie magisterskie doktoranckie

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 92. Odsetek stypendystów Erasmusa, którzy zadeklarowali, że ich okres studiów za granicą zostanie zaliczony przez uczelnię macierzystą (w zależności od zdawania egzaminów) 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

63,3 65,6

23,4 25,7 12,3

tak

7,0

częściowo

1,0

1,7

nie

jeszcze nie wiem

Czy okres studiów zostanie zaliczony tak, zdawałem egzaminy

nie zdawałem egzaminów

1188.. O Ottrrzzyym myyw waanniiee ppuunnkkttóów w zzaa uukkoońńcczzeenniiee kkuurrssóów w jjęęzzyykkoow wyycchh Spośród stypendystów, którzy uczestniczyli w kursach językowych 48,1 proc. zadeklarowało, że będzie miało przyznane punkty ECTS (wykres 93), 27,3 proc. jeszcze nie wiedziało, zaś pozostałe 24,6 proc. nie otrzymało tych punktów. Wykres 93. Struktura odpowiedzi na pytanie, czy zostaną przyznane punkty za ukończenie kursów językowych na uczelni partnerskiej 24,6% tak

27,3%

jeszcze nie wiem

48,1%

nie

Jeśli chodzi o przyznawanie punktów ECTS w podziale na typ uczelni i poziom studiów (wykres 94), punkty mieli przyznawane nieco częściej studenci uczelni niepublicznych (50,3 proc.) oraz studenci studiów licencjackich (50,3 proc.). Nieco niższy procent studentów (47,9 proc.) otrzymał punkty za kursy językowe na uczelniach państwowych, a najniższy odsetek wskazań wystąpił wśród doktorantów (37,6 proc.), czyli była to grupa, która najrzadziej miała przyznawane punkty za naukę języków obcych.

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 94. Odsetek stypendystów Erasmusa, którzy deklarowali otrzymanie punktów za ukończenie kursów językowych (według typu uczelni i poziomu studiów) 60,0

47,9

50,3

50,0

46,5 37,6

40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

Uczelnie publiczne

Uczelnie prywatne

Studia Studia Studia licencjackie magisterskie doktoranckie

1199.. JJęęzzyykkii,, w w jjaakkiicchh bbyyłłyy pprroow waaddzzoonnee zzaajjęęcciiaa nnaa uucczzeellnnii ppaarrttnneerrsskkiieejj Interesującym zagadnieniem związanym ze studiami w ramach programu Erasmus jest kwestia języków, w jakich oferowane były zajęcia na uczelniach partnerskich. Zdecydowanie najpopularniejszym językiem pod tym względem był język angielski (wykres 95). Aż 72,6 proc. respondentów uczęszczało na zajęcia prowadzone w tym języku. Drugi w kolejności najpopularniejszy język – hiszpański – zyskał już tylko 16,2 proc. wskazań, a dosyć często nauczany w polskich szkołach język niemiecki – 15,3 proc. wskazań.

70,0 60,0 50,0

0,0

0,1

lotewski

islandzki

irlandzki

0,2 estonski

maltanski

0,3

litewski

dunski

rumunski

0,4

wegierski

0,7

0,5

finski

norweski

0,8

bulgarski

slowenski

0,9

0,8

szwedzki

1,2

1,1

grecki

niderlandzki

2,3

1,3

turecki

2,5 polski

slowacki

3,1

2,9

inny

czeski

8,6

6,6

wloski

portugalski

15,3

9,2

10,0

francuski

20,0

niemiecki

30,0

16,2

40,0

hiszpanski

Odsetek wskazań (w %)

80,0

72,6

Wykres 95. Najpopularniejsze języki, w jakich były prowadzone zajęcia na uczelni partnerskiej

angielski

0,0

Ważnym czynnikiem w analizie zagadnienia nauki języków obcych jest oczywiście kraj pobytu. Na wykresie 96 umiejscowiono kraje, w których bardzo często używało się języka angielskiego. Odsetki te pokazuje niebieska linia na wykresie. W większości państw angielski był językiem dominującym jako język, w którym prowadzono zajęcia. Oprócz języka angielskiego na wykresie zaznaczono też dwa inne najczęściej stosowane podczas wyjazdów języki: hiszpański i niemiecki. Co ciekawe, ten pierwszy był stosowany nie tylko w Hiszpanii, ale też np. w Irlandii, na Islandii, w Portugali czy we Francji. Zdecydowanie najwięcej stypendystów używało go jednak w Hiszpanii. Spośród przebywających tam studentów aż 92,3 proc. miało zajęcia właśnie w tym języku. Jeśli chodzi o język niemiecki, to pod kątem częstości jego używania na zajęciach przodują oczywiście dwa kraje niemieckojęzyczne: Niemcy (90,3 proc. respondentów stosowało go na uczelni) oraz Austria (83,3 proc.). Wykres 96. Najpopularniejsze języki, w jakich były prowadzone zajęcia na uczelni partnerskiej, według kraju pobytu

Odsetek wskazań (w %)

100,0

83,3

90,0

90,3

92,3

80,0 70,0 60,0 50,0

j. hiszpanski

40,0

j. niemiecki

30,0

j. angielski

20,0 10,0 Dania W. Brytania Irlandia Islandia Malta Holandia Finlandia Węgry Turcja Szwecja Norwegia Rumunia Belgia Litwa Grecja Słowenia Estonia Portugalia Czechy Łotwa Austria Cypr Słowacja Bułgaria Niemcy Francja Hiszpania Włochy

0,0

Analizując użycie języków obcych przez studentów poszczególnych kierunków (wykres 97), zauważono, że języka angielskiego najczęściej używali studenci mechaniki i budowy maszyn (używało go 92,0 proc. z nich), informatyki (90,6 proc.) oraz zarządzania i inżynierii produkcji (90,3 proc.). Jest to język często stosowany przez studentów kierunków technicznych, na których jest on standardem, jak chociażby w informatyce. Jeśli chodzi o język hiszpański, to najczęściej używali go studenci dziennikarstwa i komunikacji (32,2 proc.), najrzadziej filologii polskiej (4,9 proc.). Język niemiecki był zaś najczęściej stosowany przez studentów filologii (28,5 proc.), najrzadziej zarządzania i inżynierii produkcji (6,8 proc.).

92,0 90,6 90,3 89,4 87,3 87,2 85,9 85,4 84,5 82,0 79,7 78,4 78,0 73,3 69,7 68,6 67,0 66,6 64,6 63,4 59,5 58,5 54,4 52,1 40,2

100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

j. angielski j. hiszpanski

mechanika i budowa maszyn informatyka zarządzanie i inżynieria produkcji biotechnologia automatyka i robotyka finanse i rachunkowość elektronika i telekomunikacja zarządzanie ekonomia stosunki międzynarodowe politologia turystyka i rekreacja europeistyka budownictwo pedagogika prawo socjologia architektura i urbanistyka kulturoznawstwo filologia polska psychologia dziennikarstwo i komunikacja… historia filologia kierunek lekarski

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 97. Najpopularniejsze języki, w jakich były prowadzone zajęcia na uczelni partnerskiej, według kierunku studiów

j. niemiecki

Badając częstotliwość nauki w językach obcych według poziomu studiów (wykres 98), zauważono, że język angielski najczęściej stosowali studenci studiów I stopnia (73,8 proc. z nich), aczkolwiek studenci II i III stopnia też często posługiwali się tym językiem (odpowiednio po 71,6 proc. wskazań). Jeśli chodzi o inne języki, to zauważalne jest, że doktoranci częściej niż inni studenci używali języka niemieckiego (23,5 proc., a więc blisko 1/4 z nich), natomiast język hiszpański był bardziej popularny wśród młodszych studentów (np. licencjaci używali go w 17,7 proc. przypadków, magistranci 15,0 proc., a doktoranci już tylko w 11,7 proc.). Ta sama tendencja dotyczy języka portugalskiego.

73,0 71,6

72,0 71,0

Studia licencjackie

Studia doktoranckie

23,5

Studia magisterskie

j. wloski

8,0

j. francuski

5,4 3,7

7,9 9,3 6,2

10,0

8,8 9,6 7,4

14,8 15,6

11,7

15,0

71,6

70,0

25,0 20,0

j. angielski

73,8

74,0

17,7 15,0

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 98. Najpopularniejsze języki, w jakich były prowadzone zajęcia na uczelni partnerskiej, według poziomu studiów

5,0 0,0 j. hiszpanski

j. niemiecki

Studia licencjackie

Studia magisterskie

j. portugalski

Studia doktoranckie

Jeśli chodzi o typ uczelni macierzystej studentów Erasmusa, to język angielski dużo częściej stosowali studenci uczelni niepublicznych (81,6 proc. z nich). Studenci szkół publicznych używali go w 71,9 proc., ale za to częściej niż studenci szkół niepublicznych używali języka niemieckiego (różnica 5,6 pkt proc.), francuskiego (3,7 pkt) i włoskiego (1,4 pkt). Więcej studentów uczelni niepublicznych używało natomiast języka hiszpańskiego (różnica 4,6 pkt proc.) i portugalskiego (2,2 pkt). Wykres 99. Najpopularniejsze języki, w jakich były prowadzone zajęcia na uczelni partnerskiej, według typu uczelni macierzystej j. angielski

Odsetek wskazań (w %)

85,0

81,6

80,0 71,9

75,0 70,0 65,0

Uczelnie publiczne

8,6

6,4

5,8

10,0

8,7

9,5

10,1

15,0

7,3

15,7

20,0

20,4

25,0 15,8

Odsetek wskazań (w %)

Uczelnie prywatne

5,0 0,0 j. hiszpanski

j. niemiecki

j. francuski

Uczelnie publiczne

j. wloski

j. portugalski

Uczelnie prywatne

2200.. PPrrzzyyggoottoow waanniiee jjęęzzyykkoow wee pprrzzeedd w wyyjjaazzddeem m ii w w ttrraakkcciiee ppoobbyyttuu Kolejnym krokiem analizy sprawozdań było sprawdzenie, jaki odsetek stypendystów Erasmusa korzystał z przygotowania językowego przed wyjazdem (nauka języka ojczystego kraju, do którego się udawali) lub uczył się go podczas pobytu (wykres 100). Okazało się, że 60,6 proc. respondentów miało okazję zapoznać się przed wyjazdem z językiem, który miał być używany podczas pobytu, 9,1 proc. nie miało takiego przygotowania, zaś 30,3 proc. odpowiedziało, że kwestia ta ich nie dotyczy, gdyż np. nie zamierzali stosować języka ojczystego kraju, do którego jadą, a zamiast tego zamierzali używać języka obcego, który już znali. Wykres 100. Struktura odpowiedzi na pytanie, czy przygotowanie językowe miało miejsce przed wyjazdem lub w trakcie pobytu na stypendium 30,3%

tak 60,6%

9,1%

nie nie dotyczy

Sprawdzono także, czy wystąpiły różnice w odpowiedziach w zależności od płci respondentów. Jak się okazało, częściej z takiego przygotowania korzystały kobiety (62,6 proc. w stosunku od 56,0 proc. mężczyzn). Z kolei więcej mężczyzn (33,8 proc.) twierdziło, że nauka języka kraju pobytu nie była im potrzebna, gdyż np. mieli zamiar używać języka już im znanego.

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 101. Odsetek studentów, którzy korzystali z przygotowania językowego przed wyjazdem lub w trakcie pobytu na stypendium, według płci 70,0 60,0

56,0

62,6

50,0 33,8

40,0 30,0

28,7

Mężczyźni Kobiety

20,0

10,2 8,7

10,0 0,0

tak

nie

nie dotyczy

Analiza ankiet studentów pozwoliła również odpowiedzieć na pytanie, w przypadku wyjazdów do których krajów studenci najczęściej zamierzali uczyć się języka miejscowego. Co ciekawe, najwyższy odsetek studentów zainteresowanych nauką języka lokalnego odnotowano w grupie studentów wyjeżdżających do: Hiszpanii (93,3 proc.), Włoch (93,1 proc.), Niemiec (92,9 proc.) oraz na Litwę (91,7 proc.).

80,0 60,0

33,3

Odsetek wskazań (w %)

100,0

93,3 93,1 92,9 91,7 91,2 88,9 88,5 88,3 87,9 86,6 86,2 85,4 84,9 84,6 84,2 84,1 82,5 78,5 77,6 77,5 75,9 70,4 66,7 66,4 58,9 57,1 52,6

Wykres 102. Odsetek studentów, którzy uczyli się miejscowego języka przed wyjazdem lub w trakcie pobytu na stypendium, według kraju docelowego

40,0 20,0

Hiszpania Włochy Niemcy Litwa Austria Francja Czechy Portugalia Irlandia Szwecja Grecja Słowacja Bułgaria Finlandia Estonia Węgry Słowenia Norwegia Belgia Turcja Rumunia Łotwa Islandia Dania W. Brytania Cypr Holandia Malta

0,0

Na mapie 19 kolorem czerwonym zaznaczono kraje, których języków studenci częściej się uczyli, zaś na niebiesko te, w których studenci uczyli się tych języków rzadziej. Najbardziej popularna była nauka języków krajów południowo-zachodniej Europy. Wyjątkiem jest Litwa, ponieważ aż 91,7 proc. studentów rozpoczęło naukę języka tego kraju przed wyjazdem lub w trakcie pobytu na stypendium.

Mapa 19. Kraje o największym i najmniejszym odsetku przyjeżdżających studentów, którzy uczyli się miejscowego języka przed wyjazdem lub w trakcie pobytu na stypendium

Uwaga: Odcieniem czerwonym zaznaczono kraje o największym, a niebieskim o najmniejszym odsetku takich studentów.

Jeśli chodzi o kierunki studiów, to najczęściej języka kraju, do którego wyjeżdżali uczyli się studenci kulturoznawstwa (97,8 proc. z nich), kierunku lekarskiego (94,8 proc.) i filologii (92,9 proc.). O ile nie dziwi, dlaczego studenci kulturoznawstwa i filologii chętnie rozpoczynają naukę innych języków, o tyle w przypadku kierunku lekarskiego niezbędny jest krótki komentarz. Jak wynika z wcześniejszych analiz, był to kierunek, na którym najrzadziej posługiwano się językiem angielskim, stąd przyszli lekarze musieli też stosować inne języki obce, te mniej popularne. Warto też zauważyć, że zróżnicowanie odsetków w przypadku poszczególnych kierunków studiów jest zdecydowanie mniejsze niż według kraju pobytu (wcześniejszy wykres).

82,4

79,5

79,2

78,9

automatyka i robotyka

zarządzanie i inżynieria produkcji

biotechnologia

82,7 ekonomia

mechanika i budowa maszyn

84,6

83,4 finanse i rachunkowość

85,1 politologia

stosunki międzynarodowe

85,4

85,3

psychologia

zarządzanie

85,5

prawo

dziennikarstwo i komunikacja społeczna

86,6

86,1

elektronika i telekomunikacja

87,7

87,3

informatyka

87,9 europeistyka

architektura i urbanistyka

88,3

88,1

budownictwo

90,2 socjologia

turystyka i rekreacja

90,7

90,6

filologia polska

historia

90,8

filologia

pedagogika

94,8

92,9

kierunek lekarski

97,8

Odsetek wskazań (w %)

100,0

kulturoznawstwo

Wykres 103. Odsetek studentów, którzy uczyli się miejscowego języka przed wyjazdem lub w trakcie pobytu na stypendium, według kierunku studiów

80,0 60,0 40,0 20,0 0,0

Na wykresie 104 pokazano, jak kształtowały się odpowiedzi na ten temat w zależności od typu uczelni macierzystej i rodzaju studiów. Częściej na naukę języka kraju docelowego decydowali się studenci szkół publicznych (87,3 proc. z nich), rzadziej niepublicznych (81,3 proc.). Nie stwierdzono dużych różnic, jeśli chodzi o poziomy studiów, aczkolwiek nieco częściej nauką języka obcego byli zainteresowani studenci II i III stopnia studiów niż ich młodsi koledzy.

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 104. Odsetek studentów, którzy korzystali z przygotowania językowego przed wyjazdem lub w trakcie pobytu na stypendium, według typu uczelni i poziomu studiów 87,3

87,6

88,0

87,4

86,1

86,0 84,0

81,3

82,0 80,0 78,0

Uczelnie publiczne

Uczelnie prywatne

Studia Studia Studia licencjackie magisterskie doktoranckie

2211.. PPooddm miioottyy ooddppoow wiieeddzziiaallnnee zzaa kkuurrssyy jjęęzzyykkoow wee Znając już procent studentów, którzy uczyli się języka kraju, do którego wyjechali, sprawdzono następnie, jaka część studentów uczęszczała na kursy językowe na uczelni macierzystej, a jaka na uczelni partnerskiej. Przede wszystkim zbadano, jak rozkładają się odsetki wskazań według kraju pobytu. Najwięcej studentów korzystało z kursów oferowanych przez uczelnie partnerskie w Irlandii (90,9 proc.) i na Litwie (89,8 proc.), a zdecydowanie najmniej w Holandii (53,8 proc.). Jeżeli spojrzeć na natężenie tych wskazań w ujęciu geograficznym (mapa 20), to nie da się zauważyć wyraźnego podziału na grupy państw. Można tylko stwierdzić, że kursy miejscowego języka danego kraju często oferowały uczelnie partnerskie w krajach sąsiadujących z Polską (szczególnie na Litwie). Z kolei na uczelni macierzystej najczęściej przygotowywali się językowo do wyjazdu studenci, którzy wybierali się do Holandii (29,5 proc.), na Maltę (25,0 proc.), do Wielkiej Brytanii (23,6 proc.) i Danii (22,8 proc.). Najrzadziej z tego typu kursów korzystali studenci wyjeżdżający na Litwę (3,4 proc.), którzy uczyli się raczej języka litewskiego na uczelni partnerskiej. Wykres 105. Podmioty odpowiedzialne za kursy językowe, według kraju pobytu

60,0

90,9 89,8 87,3 87,1 84,8 84,1 83,9 83,4 83,3 82,8 82,3 81,0 79,4 79,0 78,9 78,3 77,6 77,4 76,9 75,0 72,9 72,2 70,0 68,4 64,2 62,6 62,0 53,8

80,0

ucz. partnerska ucz. macierzysta

40,0 20,0 0,0 Irlandia Litwa Austria Niemcy Słowacja Francja Norwegia Portugalia Islandia Turcja Czechy Grecja Belgia Włochy Estonia Łotwa Węgry Szwecja Rumunia Malta Hiszpania Finlandia Słowenia Cypr W. Brytania Dania Bułgaria Holandia

Odsetek wskazań (w %)

100,0

Mapa 20. Kraje, w których najwięcej i najmniej przyjeżdżających studentów Erasmusa uczęszczało na kursy językowe oferowane przez uczelnie partnerskie (przyjmujące)

Uwaga: Odcieniem czerwonym zaznaczono kraje o największym, a niebieskim o najmniejszym odsetku takich stypendystów.

Dane dotyczące organizacji przygotowania językowego studentów oferowanego przez uczelnię macierzystą lub przyjmującą zostały także przeanalizowane w podziale na poziomy studiów. Okazało się, że najczęściej z oferty uczelni partnerskiej korzystali stypendyści na studiach doktoranckich (82,4 proc.), natomiast z pomocy uczelni macierzystej najchętniej korzystali studenci studiów licencjackich (10,6 proc. z nich). Wykres 106. Podmioty oferujące kursy językowe, według typu uczelni i poziomu studiów

Odsetek wskazań (w %)

90,0 80,0

83,8

79,0

70,0

90,0

60,0

80,0

ucz. macierzysta

50,0 40,0

60,0

30,0

inne

50,0

10,4

10,6

10,0

7,8

8,4

nie dotyczy

40,0 30,0 20,0

0,0

Uczelnie publiczne

Uczelnie prywatne

82,4

78,8

70,0

ucz. partnerska

20,0

79,8

10,0

10,6

9,6

9,9

11,2

8,2

9,4

0,0

Studia licencjackie

Studia magisterskie

Studia doktoranckie

2222.. CCzzaass ttrrw waanniiaa kkuurrssóów w jjęęzzyykkoow wyycchh Następnym etapem badania było sprawdzenie, jak długo trwały kursy językowe organizowane na uczelniach przyjmujących (wykres 107). Z danych wynika, że najdłużej (średnio 6,7 miesiąca) trwały one w Wielkiej Brytanii, następnie w Rumunii (6,3 mies.) oraz w Niemczech (6,23 mies.). Zdecydowanie najkrócej kursy te trwały na Malcie, bo tylko 1,2 miesiąca. Krótkie szkolenie mieli też studenci w Słowenii (2,5 miesiąca).

4,1

3,9

3,7

Włochy

Estonia

Holandia

Litwa

4,6

Finlandia

Bułgaria

4,8

4,7

Łotwa

Portugalia

4,8

Belgia

5,0

Hiszpania

5,1

5,0 Dania

5,1 Słowacja

Turcja

5,2

5,1

Grecja

Cypr

5,4

5,3

Irlandia

Austria

5,6

5,5

Węgry

Islandia

5,9

5,8

Czechy

6,0

Szwecja

6,1

6,0

Francja

Norwegia

6,2 Niemcy

6,7

6,3

7,0

Rumunia

8,0

2,5

4,0 3,0

1,2

2,0 1,0

Malta

Słowenia

0,0 W. Brytania

Średni czas trwania kursów (w mies.)

Wykres 107. Czas trwania kursów językowych według kraju pobytu

Mapa 21 pokazuje, w których regionach Europy studenci korzystali z dłuższych kursów językowych (zaznaczonych kolorem czerwonym), a w których – z kursów trwających krócej (odcień niebieski). Mapa 21. Kraje, w których przyjeżdżający studenci korzystali z najdłużej i najkrócej trwających kursów językowych

Uwaga: Odcieniem czerwonym zaznaczono kraje o najdłuższym, a niebieskim o najkrótszym czasie trwania kursów językowych.

Analiza czasu trwania kursów językowych według kierunku studiów wykazała, że najdłużej uczyli się studenci automatyki i robotyki (6,4 miesiąca) oraz budownictwa (6,0 mies.). W następnej kolejności pojawiają się kierunki bardziej humanistyczne (filologia, prawo, historia), ale nie ma pod tym względem specjalnie dużej różnicy między badanymi kierunkami ścisłymi i humanistycznymi. Rozpatrując aspekt długości kursów językowych według typu uczelni i poziomu studiów (wykres 109) można zauważyć, że najdłużej takie kursy odbywali doktoranci (średnio 5,6 miesiąca), a czas nauki studentów I i II stopnia był nieco krótszy i wyniósł odpowiednio 5,2 i 5,1 miesięcy. Z nieco dłuższych kursów języka obcego korzystali studenci uczelni publicznych (5,2 miesiąca), zaś ci z uczelni prywatnych szkolili się o 0,3 miesiąca, a więc około 10 dni krócej (4,9 miesiąca).

4,8

4,7

4,6

stosunki międzynarodowe

turystyka i rekreacja

politologia

ekonomia

4,8

architektura i urbanistyka

zarządzanie i inżynieria produkcji

4,9

zarządzanie

4,9 kierunek lekarski

filologia polska

4,9

4,9 finanse i rachunkowość

5,0

dziennikarstwo i komunikacja społeczna

5,1

pedagogika

elektronika i telekomunikacja

5,3

5,3 socjologia

biotechnologia

kulturoznawstwo

5,4

5,3

mechanika i budowa maszyn

5,5

5,5 informatyka

5,5 psychologia

europeistyka

5,7

5,6

prawo

historia

6,0

5,8

6,0

filologia

6,4

7,0

4,0 3,0 2,0 1,0

budownictwo

0,0 automatyka i robotyka

Średni czas trwania kursów (w mies.)

Wykres 108. Czas trwania kursów językowych według kierunku studiów

Średni czas trwania kursów (w mies.)

Wykres 109. Czas trwania kursów językowych, według typu uczelni i poziomu studiów 5,8

5,6

5,6 5,4

5,2

5,1

4,9

5,0 4,8 4,6 4,4

Uczelnie publiczne

Uczelnie prywatne

Studia Studia Studia licencjackie magisterskie doktoranckie

2233.. ZZnnaajjoom moośśćć jjęęzzyykkaa kkrraajjuu ppoobbyyttuu ((pprrzzeedd w wyyjjaazzddeem m ii ppoo ppoow wrroocciiee zzee ssttyyppeennddiiuum m)) Interesującym aspektem podjętego badania była też ocena znajomości języka obcego przed wyjazdem studentów na stypendium i zaraz po powrocie, co pozwalało stwierdzić, czy podczas pobytu na wymianie nastąpiła u nich wyraźna poprawa kompetencji językowych. Stypendyści mieli do dyspozycji 4-stopniową skalę oceny swoich umiejętności: bardzo dobra, dobra, słaba i brak znajomości danego języka. Wykres 110 pokazuje, jak stypendyści Erasmusa oceniali znajomość swojego poziomu znajomości języka obcego przed wyjazdem i tuż po powrocie. Okazało się, że występują w tej kwestii znaczące różnice. Przykładowo, aż 39,0 proc. stypendystów stwierdziło, że przed wyjazdem nie znało języka kraju, do którego się udawali, a tylko 10,7 proc. wskazało, że znało już ten język bardzo dobrze. Z kolei po powrocie proporcje zupełnie się odwróciły. Już tylko 6,5 proc. stypendystów

twierdziło, że nadal w ogóle nie zna języka kraju, z którego wrócili (mogli np. przebywać na Malcie, ale na uczelni używać języka angielskiego, który znali, ale nie oceniali go w ankiecie), a 32,8 proc. wskazało, że zna ten język bardzo dobrze. Ponadto dość znacznie zwiększył się odsetek tych, którzy znali język dobrze – z 24,1 proc. przed wyjazdem, do 33,2 proc. po powrocie. Wszystko to wpłynęło na średnią ocenę1: jeżeli przed wyjazdem studenci oceniali swoją znajomość języka obcego na 2,02 punktu, to po powrocie nota ta wynosiła już 3,52 punktu.

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 110. Ocena znajomości języka kraju pobytu przed wyjazdem i po powrocie

100,0

10,7

80,0

24,1

32,8

bardzo dobra 60,0

26,1

33,2

słaba

40,0 20,0

dobra

27,5

39,0

brak

6,5 0,0

Znajomość języka obcego przed wyjazdem

Znajomość języka obcego po powrocie

Ciekawe było również to, jak kształtowała się znajomość języka obcego przed wyjazdem i po powrocie w zależności od kraju, do którego udali się stypendyści Erasmusa. Na wykresie 111 kolorem jasnoniebieskim zaprezentowano średnią znajomość przed wyjazdem, zaś na granatowo zaznaczono przyrost znajomości po powrocie. Faktyczna znajomość po powrocie jest więc sumą obu wartości i symbolizuje ją cały pasek (i jasno- i ciemnoniebieski). Z wykresu wynika, że najlepszą znajomość języka przed wyjazdem wskazywali studenci udający się do Wielkiej Brytanii i Irlandii, co jest zrozumiałe, zważywszy na rozpowszechnienie języka angielskiego. W przypadku wyjazdów do Wielkiej Brytanii ocena znajomości wyniosła 4,23, a wyjazdów do Irlandii – 4,19. Stosunkowo dobra była też znajomość języka niemieckiego – w Niemczech nota wyniosła 3,49, a w Austrii 3,36. Dość dobry wynik uzyskała również Malta (3,26), ale wynika to stąd, że zajęcia prowadzone są tam najczęściej po angielsku, wystawiona ocena najprawdopodobniej dotyczy więc właśnie tego języka, a nie maltańskiego. Oceny powyżej poziomu 2,0 (oznaczającego słabą znajomość języka) miały jeszcze Francja (3,01), Hiszpania (2,41) i Włochy (2,21), można zatem powiedzieć, że studenci jadący do tych krajów byli już w pewnym stopniu przygotowani do udziału w zajęciach prowadzonych w języku obcym. Gorzej sytuacja wyglądała w pozostałych krajach, bowiem ocena nie przekroczyła tam 1,50, a więc znajomość lokalnych języków była raczej niewielka lub, jak w przypadku państw zajmujących ostatnie miejsca w tym rankingu (Estonia – 0,30, Rumunia – 0,43 czy Turcja – 0,53), studenci właściwie wcale nie znali miejscowego języka. Bardzo interesujące jest zestawienie oceny znajomości języka wystawionej przez studentów przed wyjazdem i po powrocie ze stypendium. Okazało się, że w przypadku gdy ocena znajomości języka danego kraju przed wyjazdem była wysoka, nie zwiększyła się ona znacząco po powrocie. Natomiast studenci wracający z tych krajów, których język znali słabo lub wcale przed wyjazdem, po powrocie umieli już stosować go co najmniej na poziomie podstawowym. Choć po powrocie nadal najlepszą znajomością języka cechowali się studenci, którzy wyjechali do Wielkiej Brytanii i Irlandii, znajomość języka u osób wyjeżdżających do innych krajów bardziej się wyrównała, a największy przyrost wiedzy zaobserwowano w przypadku studentów wyjeżdżających na Słowację Za odpowiedź bardzo dobrze przyznano 5 punktów, ocenę dobrą wyceniono na 4 punkty, słabą na 2 punkty, zaś brak znajomości oznacza ocenę równą 0. 1

(o 2,59 pkt), do Bułgarii (+2,24) i do Portugalii (+2,14). W trzech innych krajach (Czechy, Rumunia i Turcja) ocena poprawy znajomości języka przekroczyła także 2 punkty. Wykres 111. Znajomość języka kraju pobytu przed wyjazdem i po powrocie, według kraju pobytu na stypendium Średnia ocena (w punktach) 0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

W. Brytania

0,53

Irlandia

0,62

Niemcy

0,91

Austria

0,86

Malta

0,79

Francja

1,13

Hiszpania

1,74

Włochy

1,84

Czechy

2,09

Cypr

1,44

Bułgaria

2,24

Belgia

1,24

Słowacja

2,59

Grecja

1,69

Holandia

1,11

Łotwa

1,60

Norwegia

1,73

Szwecja

1,64

Dania

0,92

Węgry

1,53

Islandia

1,71

Finlandia

Znajomość języka obcego przed wyjazdem

1,63

Portugalia

2,14

Słowenia

1,76

Litwa

1,80

Turcja

Przyrost znajomości języka obcego w trakcie pobytu na stypendium

2,06

Rumunia Estonia

5,00

2,09 1,37

Omówione wcześniej prawidłowości zobrazowano graficznie na mapach 22a, b i c. Pierwsza z nich pokazuje języki, których krajów studenci tam wyjeżdżający znali najlepiej przed wyjazdem, a mapa 22b przedstawia języki, których krajów były najlepiej znane po powrocie. Ciemnoczerwony kolor oznacza wysoką notę, mówiącą o wysokiej samoocenie wiedzy językowej, jasny kolor symbolizuje zaś brak znajomości tego języka. Intensywność czerwonego koloru na mapie 22b znacznie wzrosła, co potwierdza tezę, że znajomość języka obcego znacznie się poprawia po odbyciu stypendium. Jeżeli przed wyjazdem najlepszą znajomością cechowali się studenci jadący do krajów Europy Zachodniej (wspomniana Wielka Brytania, Irlandia, Niemcy, Austria, Francja, Hiszpania i Włochy), to w odniesieniu do znajomości języka po powrocie z wyjazdu większość państw oznaczonych jest już intensywniejszym czerwonym kolorem, co oznacza, że poziom znajomości języka jest zadowalający. Poprawę znajomości danego języka zobrazowano na mapie 22c. Ciemnozielony kolor oznacza znaczną poprawę znajomości języka po powrocie, jaśniejszy odcień wskazuje niewielką poprawę. Największy postęp wykazali studenci wracający ze Słowacji, krajów skandynawskich, Portugalii oraz z państw położonych w sąsiedztwie Morza Czarnego, których języki nie są tak popularne wśród Polaków.

Mapa 22. Najlepsza i najsłabsza znajomość języka poszczególnych krajów wśród studentów tam goszczących a) Znajomość języka przed wyjazdem

b) Znajomość języka po powrocie

c) Różnica znajomości języka przed wyjazdem i po powrocie

Uwaga: Ciemniejszym odcieniem zaznaczono kraje, w przypadku których znajomość języka po powrocie polepszyła się najbardziej, a jaśniejszym – kraje, w przypadku których znajomość języka polepszyła się w mniejszym stopniu.

Sprawdzono także, czy studenci danego kierunku studiów wykazują zróżnicowanie w ocenie swojej znajomości języka obcego przed wyjazdem i po powrocie (wykres 112). Jak można się było spodziewać, najlepszą znajomość przed wyjazdem wskazywali studenci filologii (3,29), w dodatku przyrost ich wiedzy też był na tyle duży (1,01 pkt), że przodują oni w tym rankingu również jeśli chodzi o znajomość języka po powrocie. Przed wyjazdem dość dobrze język obcy znali też studenci prawa (2,50) i kulturoznawstwa (2,45), zaś najgorzej pod tym względem prezentowali się studenci biotechnologii (1,38), informatyki (1,40) i filologii polskiej (1,46). Największą poprawę znajomości języka obcego stwierdzono u studentów filologii polskiej, a najmniejszą – u osób studiujących inne filologie, ale w ich przypadku znajomość języka przed wyjazdem była na tyle dobra, że trudno byłoby się spodziewać, aby ich samoocena po powrocie z zagranicy znacząco wzrosła.

Wykres 112. Znajomość języka kraju pobytu przed wyjazdem i po powrocie, według kierunku studiów Średnia ocena (w pkt) 0,00

1,00

2,00

filologia prawo kulturoznawstwo psychologia kierunek lekarski stosunki międzynarodowe europeistyka dziennikarstwo i komunikacja społeczna politologia finanse i rachunkowość historia mechanika i budowa maszyn budownictwo ekonomia architektura i urbanistyka zarządzanie i inżynieria produkcji socjologia zarządzanie turystyka i rekreacja elektronika i telekomunikacja automatyka i robotyka pedagogika filologia polska informatyka biotechnologia

Znajomość języka obcego przed wyjazdem

3,00

4,00

5,00

1,01 1,39 1,52 1,39 1,72 1,37 1,44 1,42 1,66 1,37 1,80 1,53 1,59 1,45 1,60 1,66 1,54 1,58 1,86 1,44 1,40 1,89 1,94 1,56 1,50

Przyrost znajomości języka obcego w trakcie pobytu na stypendium

Sprawdzając, jak wyglądała znajomość języków obcych u studentów w zależności od poziomu studiów, zauważono, że przed wyjazdem najlepszą znajomością cechowali się doktoranci (2,30), a oceny studentów studiów I i II stopnia były podobne (odpowiednio 2,03 i 2,01). Ciekawe jest, że oceny znajomości języka po powrocie w przypadku wszystkich trzech poziomów studiów były bardzo podobne i oscylowały wokół oceny 3,5, a więc poziom studiów nie wpływa zbytnio na możliwości nauki i poprawy znajomości języka obcego podczas pobytu na stypendium zagranicznym. Wykres 113. Znajomość języka kraju pobytu przed wyjazdem i po powrocie, według poziomu studiów Średnia ocena (w pkt) 0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00

Studia licencjackie

2,03

1,50

Studia magisterskie

2,01

1,50

Studia doktoranckie

2,30

3,50

4,00

1,23

Znajomość języka obcego przed wyjazdem Przyrost znajomości języka obcego w trakcie pobytu na stypendium

Nieco inaczej kształtował się natomiast poziom znajomości języka obcego w podziale na studentów uczelni publicznych i niepublicznych. Ci pierwsi cechowali się lepszą znajomością języka przed wyjazdem

(2,03 w stosunku do oceny 1,90 na uczelniach prywatnych), jak i po powrocie (odpowiednio 3,53 i 3,33). Przyrost wiedzy podczas pobytu na stypendium w ich przypadku również był większy i wynosił 1,50 pkt, zaś dla studentów szkół niepublicznych przyrost ten wynosi nieco mniej, bo 1,43 pkt. Wykres 114. Znajomość języka kraju pobytu przed wyjazdem i po powrocie, według typu uczelni

Średnia ocena (w pkt) 0,00

Uczelnie publiczne

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

2,03

Uczelnie prywatne

3,00

3,50

4,00

1,50

1,90

1,43

Znajomość języka obcego przed wyjazdem Przyrost znajomości języka obcego w trakcie pobytu na stypendium

Jeśli chodzi o związek znajomości języka z przygotowaniem językowym (jeszcze na uczelni macierzystej lub już na uczelni partnerskiej w postaci specjalnych kursów), logiczne jest, że ci, którzy takie przygotowanie mieli, charakteryzowali się lepszą znajomością języka obcego. Średnia ocena wyrażająca poziom ich wiedzy wynosiła 2,07, zaś ci, którzy takiego przygotowania nie mieli, oceniali swoją wiedzę na 1,68 pkt. Rozbieżności między obiema grupami studentów wzrosły jeszcze bardziej w przypadku oceny znajomości języka po powrocie. Studenci, którzy korzystali z przygotowania, zwiększyli swoje kompetencje językowe o 1,73 pkt i po powrocie mogli się poszczycić znajomością języka na poziomie 3,80, zaś ci, którzy nie uczęszczali na żadne kursy, zwiększyli wiedzę o 1,27 pkt, a swoje umiejętności językowe oceniali na 2,94. Przed wyjazdem na stypendium warto więc zdecydować się na udział w kursie językowym, bowiem zwiększa to jeszcze bardziej szanse lepszego opanowania języka obcego. Wykres 115. Znajomość języka kraju pobytu przed wyjazdem i po powrocie w zależności od przygotowania językowego Średnia ocena (w pkt) 0,00

z przygotowaniem językowym bez przygotowania językowego

1,00

2,00

3,00

2,07

4,00

1,73

1,68

1,27

Znajomość języka obcego przed wyjazdem Przyrost znajomości języka obcego w trakcie pobytu na stypendium

Studenci, którzy skorzystali z kursów językowych oferowanych przez uczelnię macierzystą jeszcze w Polsce przed wyjazdem, znali dość dobrze język obcy (ocena na poziomie 2,00), ale przyrost ich wiedzy był mniejszy (o 1,52) niż studentów korzystających z kursów organizowanych przez uczelnie partnerskie (o 1,75). Zatem po powrocie język obcy nieco lepiej znają studenci korzystający z kursów organizowanych przez uczelnie partnerskie.

Wykres 116. Znajomość języka kraju pobytu przed wyjazdem i po powrocie, według podmiotu oferującego kursy językowe Średnia ocena (w pkt) 0,00

1,00

uczelnia macierzysta

2,03

uczelnia partnerska

1,98

2,00

3,00

4,00

1,52

1,75

Znajomość języka obcego przed wyjazdem Przyrost znajomości języka obcego w trakcie pobytu na stypendium

Znamienna jest też zależność znajomości języków obcych od czasu trwania ich nauki na uczelni partnerskiej. Ci, którzy zdecydowali się na naukę przez cały rok, przed wyjazdem byli już dość dobrze przygotowani (wystawili ocenę 2,44), a przyrost ich wiedzy wyniósł 1,74, dzięki czemu nadal najlepiej spośród studentów znali język obcy. Z kolei osoby, które zdecydowały się na semestr nauki języka obcego, zwiększyły swoją wiedzę bardzo podobnie (o 1,73), choć nieco gorzej znały język obcy przed wyjazdem (ocena 2,00). Ciekawe jest też, że nawet u studentów, którzy uczyli się zaledwie 1 lub 2 miesiące, nastąpiła podobna poprawa znajomości języka jak u tych, którzy uczęszczali na kursy pół roku lub rok (odpowiednio o 1,75 i 1,78 miesiąca). Ponieważ jednak osoby te nieco gorzej znały język przed wyjazdem, po powrocie ich znajomość języka również była najmniejsza. Trzeba zatem stwierdzić, co jest pewnym zaskoczeniem, że czas trwania kursów językowych nie wpłynął znacząco na polepszenie kompetencji językowych. W przypadku wszystkich 4 okresów trwania takich kursów poziom znajomości zwiększył się o około 1,75 pkt. Wykres 117. Znajomość języka kraju pobytu przed wyjazdem i po powrocie, według czasu trwania kursów językowych Średnia ocena (w pkt) 0,00

1,00

cały rok cały semestr do 2 miesięcy do 1 miesiąca

2,00

3,00

2,44

4,00

5,00

1,74

2,00

1,73

1,72

1,78

1,86

1,75

Znajomość języka obcego przed wyjazdem Przyrost znajomości języka obcego w trakcie pobytu na stypendium

2244.. KKoosszzttyy ppoonniieessiioonnee w w cczzaassiiee ppoobbyyttuu nnaa ssttyyppeennddiiuum m W sprawozdaniu stypendysty w odpowiedzi na pytanie, jakie koszty ponieśli średnio miesięcznie stypendyści podczas swojego pobytu za granicą, można było wybrać jedną z trzech opcji: do 330 euro, 300-500 euro oraz powyżej 500 euro. Z wykresu 118 wynika, że najwięcej, bo ponad połowa respondentów (51,0 proc.), średnio ponosiła koszty w przedziale od 300 do 500 euro na miesiąc, 42,8 proc. wydawało powyżej 500 euro, a tylko 6,1 proc. stypendystów poświęcało na utrzymanie mniej niż 300 euro miesięcznie. Z takiego rozkładu wskazań wynika, że średni koszt poniesiony na wyjeździe wyniósł 473 euro miesięcznie.

Wykres 118. Średnie miesięczne koszty poniesione w czasie pobytu na stypendium 6,1%

42,8%

do 300 euro 51,0%

300-500 euro powyżej 500 euro

Analiza odpowiedzi kobiet i mężczyzn (wykres 119) pokazuje, że jeśli chodzi o dwie pierwsze kategorie kosztów (do 300 oraz 300-500 euro), to w tych przedziałach jest więcej wskazań kobiet, co znaczyłoby, że nieco częściej niż mężczyźni radziły sobie, mając do dyspozycji mniejszą kwotę pieniędzy. Potwierdza to także ostatnia kategoria (powyżej 500 euro), którą częściej wskazywali z kolei mężczyźni (46,8 proc. z nich przy 41,4 proc. wskazań kobiet), co oznacza, że mężczyźni potrzebowali więcej pieniędzy, aby pokryć koszty swojego utrzymania podczas stypendium. Średnio wydawali 484 euro, podczas gdy kobiety – 469 euro.

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 119. Średnie miesięczne koszty poniesione w czasie pobytu na stypendium, według płci 60,0

48,2

50,0

52,2

46,8

41,1

40,0 30,0

Mężczyźni

20,0 5,0

10,0

Kobiety

6,6

0,0

do 300 euro

300-500 euro

powyżej 500 euro

Badając koszty poniesione przez stypendystów przebywających w poszczególnych krajach Europy, zamiast posługiwać się odsetkami wskazań w poszczególnych przedziałach kosztów, zastąpiono je średnimi miesięcznymi kosztami (wykres 120). Największe koszty ponosili studenci wyjeżdżający do Norwegii (średnio co miesiąc 568 euro) oraz na Islandię (565 euro), a najmniejsze (335 euro) – studenci przebywający na Słowacji.

358

357

Bułgaria

Litwa

350

335

369

362

Czechy

Rumunia

400 Łotwa

400

381

415

405

Węgry

Słowenia

451 Grecja

450

436

455 Portugalia

484

457

Hiszpania

Niemcy

491

484

Cypr

Malta

507

493

Francja

500

Włochy

508

Belgia

Austria

517

512

Finlandia

Dania

W. Brytania

525

Szwecja

536

531

Irlandia

550

Holandia

568

565 Islandia

300 250

Słowacja

Estonia

200

Turcja

Średni koszt (w euro)

600

Norwegia

Wykres 120. Średnie miesięczne koszty poniesione w czasie pobytu na stypendium, według kraju pobytu

Na mapie 23 odcieniami czerwieni zaznaczono kraje, w których koszty utrzymania były wyższe niż wynosił uśredniony dla wszystkich studentów wynik (wspomniane 473 euro), zaś na niebiesko pokazane są kraje stosunkowo tańsze w utrzymaniu. Z tego obrazu doskonale widać, że najdroższe kraje, w których miesięczne koszty utrzymania są największe, to kraje Europy Północnej i Zachodniej (z wyjątkiem Portugalii), zdecydowanie taniej jest zaś na wschodzie kontynentu, szczególnie w pasie krajów ciągnącym się od Czech do Turcji oraz w trzech krajach bałtyckich. Mapa 23. Kraje, w których przyjeżdżający studenci Erasmusa ponosili najwyższe i najniższe koszty pobytu (miesięcznie)

Uwaga: Odcieniem czerwonym zaznaczono kraje o najwyższych, a niebieskim o najniższych kosztach pobytu.

Badając średni koszt utrzymania według poziomu studiów, zauważono, że najwięcej pieniędzy na utrzymanie potrzebowali doktoranci (średnio 504 euro miesięcznie), mniej słuchacze studiów magisterskich (480), a najmniej – licencjackich (464 euro). Wykres 121. Średnie miesięczne koszty poniesione w czasie pobytu na stypendium, według typu uczelni oraz poziomu studiów

Średni koszt (w euro)

550 504 500

474

480

462

464

450

400

Uczelnie publiczne

Uczelnie prywatne

Studia Studia Studia licencjackie magisterskie doktoranckie

Interesujące jest również porównanie, jak rodzaj zakwaterowania wpływa na wysokość kosztów pobytu. Stypendyści mieszkający w akademikach wydawali na utrzymanie średnio 459 euro na miesiąc, najmniej ze wszystkich studentów. Ci mieszkający z innymi studentami w wynajętym domu lub mieszkaniu płacili już więcej (482 euro), a jeszcze więcej wydawali studenci wynajmujący pokój samodzielnie (492 euro) lub mający

zakwaterowanie jeszcze gdzie indziej (491 euro). Można więc uznać, że mieszkanie w akademiku pozwala studentom znacznie zredukować koszty pobytu na studiach za granicą.

Średni koszt (w euro)

Wykres 122. Średnie miesięczne koszty poniesione w czasie pobytu na stypendium, według typu zakwaterowania 492

482

500

491

459

475 450 425 400

akademik

pokój lub dom razem z innymi studentami poza uczelnią

prywatne mieszkanie wynajmowane samodzielnie

inne

2255.. SSttooppiieeńń,, w w jjaakkiim m ssttyyppeennddiiuum m ppoozzw waallaałłoo ppookkrryyćć kkoosszzttyy uuttrrzzyym maanniiaa ppooddcczzaass ppoobbyyttuu nnaa ggrraanniiccąą W sprawozdaniach stypendystów Erasmusa nie było pytania o wysokość kwoty stypendium otrzymanego z uczelni macierzystej. Jego wysokość określają uczelniane zasady przyznawania stypendium studentom jadącym za granicę na studia w ramach Erasmusa. Kwota ta zależy m.in. od kraju, do którego student wyjeżdża. Kraje dzielone są na trzy kategorie: te najtańsze w utrzymaniu, średnie i najdroższe, a kategoriom tym przypisane są odpowiednie kwoty stypendium. W kwestionariuszu ankiety zapytano natomiast stypendystów, jaki procent wydatków ponoszonych podczas pobytu za granicą pokryło otrzymane stypendium. Z wykresu 123 wynika, że najczęściej (dokładnie połowa wskazań) było to właśnie 50 proc. Blisko 1/3 ankietowanych wskazała, że stypendium pokryło około 75 proc. ich kosztów utrzymania, 13,7 proc. studentów wybrało wariant 25 proc., zaś tylko 3,8 proc. studentów wskazało, że otrzymywane stypendium w pełni wystarczało im na pokrycie kosztów utrzymania na uczelni partnerskiej. Warto przypomnieć, że zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej stypendium Erasmusa ma tylko w części pokryć koszty utrzymania w innym kraju. Średni poziom pokrycia potrzeb obliczony na podstawie pokazanych wskazań wyniósł 56,6 proc. Wykres 123. Stopień, w jakim stypendium pozwalało pokryć koszty utrzymania podczas pobytu na granicą 3,8% 13,7%

25%

32,4% 50,0%

50% 75% 100%

Wskazania kobiet i mężczyzn są w tym przypadku do siebie podobne. Zauważalna różnica wystąpiła tylko w przypadku odpowiedzi 25 proc., czyli tych studentów, którym stypendium najmniej wystarczało na pokrycie kosztów. Jak się okazało, częściej wybierały taką opcję kobiety (14,5 proc. wskazań przy odsetku 11,9 proc. dla mężczyzn), a więc to one częściej dostrzegały rozbieżność między za niskim stypendium a wysokimi kosztami, jakie muszą ponosić za swój pobyt za granicą.

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 124. Stopień, w jakim stypendium pokrywało koszty utrzymania podczas pobytu na granicą, według płci 60,0

50,6 49,7

50,0 40,0

33,6 32,0

Mężczyźni

30,0 20,0

11,9

Kobiety

14,5 3,9 3,8

10,0 0,0

25%

50%

75%

100%

Obliczając średni poziom pokrycia kosztów według kraju pobytu (wykres 125) zauważono, że w największym stopniu stypendium pokrywało koszty utrzymania studentom przebywającym na Litwie (w 72,4 proc.) oraz na Słowacji (71,5 proc.), a więc w krajach sąsiadujących z Polską. Najmniejszy stopień pokrycia odnotowano w przypadku Holandii (49,1 proc.), gdzie odsetek ten jako jedyny nie przekroczył 50 proc., oraz Wielkiej Brytanii (51,0 proc.) i Cypru (51,4 proc.).

51,0 W. Brytania

50,0

49,1

52,4

51,4 Cypr

Belgia

Szwecja

52,9

52,8

Włochy

54,1

52,9 Malta

Dania

Turcja

54,6

54,1

Hiszpania

56,5

55,7 Austria

Grecja

Francja

57,8

57,4

Finlandia

58,4

58,4 Słowenia

59,1

58,8

Węgry

Niemcy

Portugalia

59,3

59,3 Irlandia

60,0

Norwegia

60,9

60,0

Islandia

Bułgaria

66,7 Czechy

64,8

68,3

67,0

Łotwa

70,0

Rumunia

72,4

71,5

Litwa

80,0

Słowacja

40,0 30,0

Holandia

20,0 Estonia

Średni poziom pokrycia potrzeb (w %)

Wykres 125. Stopień, w jakim stypendium pokrywało koszty utrzymania podczas pobytu na granicą, według krajów docelowych

Mapa 24 obrazuje terytorialny rozkład odpowiedzi na pytanie o stopień pokrycia kosztów za granicą. Kolorem czerwonym zaznaczono na niej państwa, w przypadku których studenci oceniali stopień pokrycia kosztów jako wysoki (wyższy niż wskaźnik struktury dla wszystkich studentów, wynoszący 56,6 proc.), zaś niebieskim odcieniem zaznaczono państwa, w których stopień ten był relatywnie niższy. Studenci Erasmusa musieli najmniej dokładać z własnej kieszeni w krajach graniczących z naszym terytorium od południa (Czechy i Słowacja) oraz od wschodu (Litwa). Wysoki stopień pokrycia kosztów utrzymania przez stypendium Erasmusa odnotowano też w dwóch pozostałych państwach bałtyckich oraz w Rumunii.

Mapa 24. Największy i najmniejszy stopień, w jakim stypendium pokrywało koszty utrzymania podczas pobytu za granicą, według krajów docelowych

Uwaga: Odcieniem czerwonym zaznaczono kraje o największym, a niebieskim o najmniejszym stopniu pokrycia takich potrzeb.

Analizując stopień pokrycia potrzeb według kierunku studiów, można stwierdzić, że stypendium lepiej zaspokajało potrzeby studentów elektroniki i telekomunikacji (w 62, 1 proc.), informatyki (61,4 proc.) oraz filologii polskiej (61,0 proc.), a znacznie gorzej przyszłym lekarzom (51,1 proc.), prawnikom (52,3 proc.) oraz psychologom (52,4 proc.). Zaprezentowane odsetki są mniej zróżnicowane niż w przypadku wcześniejszego wykresu, a więc można uznać, że to, czy stypendium wystarczy na pokrycie większej albo mniejszej części kosztów utrzymania bardziej zależy od kraju, w którym student przebywa, niż od tego, jaki kierunek studiuje. Nie zauważono ponadto, aby humaniści (zaznaczeni jaśniejszymi słupkami) różnili się w tej kwestii od studentów kierunków ścisłych (ciemniejszy kolor).

52,9

52,4

52,3

51,1

psychologia

prawo

kierunek lekarski

53,4 finanse i rachunkowość

architektura i urbanistyka

54,3

53,7

ekonomia

54,5

54,3

politologia

stosunki międzynarodowe

zarządzanie

55,9

55,8 biotechnologia

56,0 zarządzanie i inżynieria produkcji

mechanika i budowa maszyn

57,0

56,3

turystyka i rekreacja

socjologia

58,1

57,1

dziennikarstwo i komunikacja społeczna

kulturoznawstwo

58,5

58,4 europeistyka

59,0 automatyka i robotyka

budownictwo

59,3

59,1

filologia

historia

61,0

59,9

filologia polska

60,0

pedagogika

62,1

61,4

70,0

informatyka

80,0

elektronika i telekomunikacja

Średni poziom pokrycia potrzeb (w %)

Wykres 126. Stopień, w jakim stypendium pokrywało koszty utrzymania podczas pobytu na granicą, według kierunku studiów

50,0 40,0 30,0 20,0

Badając, jaką część kosztów utrzymania pokrywa stypendium otrzymywane przez studentów poszczególnych typów uczelni oraz poziomów studiów (wykres 127), zauważono, że stypendium w największym stopniu zaspokajało potrzeby studentów studiów I stopnia (58,1 proc.), w mniejszym – studiów II stopnia (55,4 proc.), a w najmniejszym – doktorantów (53,9 proc.). Jeśli chodzi o studentów uczelni publicznych i niepublicznych, ci pierwsi potrafili w nieco większym stopniu pokryć koszty utrzymania za granicą dzięki środkom przyznanym z programu (56,7 proc. przy 55,1 proc. dla studentów uczelni niepublicznych).

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 127. Stopień, w jakim stypendium pokrywało koszty utrzymania podczas pobytu za granicą, według typu uczelni i poziomu studiów 60,0 59,0 58,0 57,0 56,0 55,0 54,0 53,0 52,0 51,0 50,0

58,1 56,7 55,1

55,4 53,9

Uczelnie publiczne

Uczelnie prywatne

Studia licencjackie

Studia Studia magisterskie doktoranckie

Średni koszt (w euro)

Wykres 128. Stopień, w jakim stypendium pokrywało koszty utrzymania podczas pobytu za granicą, według typu zakwaterowania

60,0 59,0 58,0 57,0 56,0 55,0 54,0 53,0 52,0 51,0 50,0

59,1

55,4

54,9 53,5

akademik

pokój lub dom prywatne razem z innymi mieszkanie studentami poza wynajmowane uczelnią samodzielnie

inne

Na stopień pokrycia kosztów utrzymania miało również wpływ miejsce zakwaterowania za granicą. Jak łatwo się domyślić, w najlepszej sytuacji są osoby mieszkające w akademikach. Otrzymywane stypendium pokrywało 59,1 proc. ponoszonych przez nich kosztów. W najgorszej sytuacji znaleźli się studenci samodzielnie wynajmujący mieszkanie – ich stypendium pokrywało 53,5 proc. kosztów utrzymania za granicą.

2266.. W Wzzrroosstt w wyyddaattkkóów w ppooddcczzaass ppoobbyyttuu nnaa ssttyyppeennddiiuum mw w ssttoossuunnkkuu ddoo ssttuuddiióów w nnaa uucczzeellnnii m maacciieerrzzyysstteejj Innym zagadnieniem związanym z gospodarowaniem środkami finansowymi podczas pobytu na uczelni partnerskiej jest kwestia zwiększonych wydatków w stosunku do tych ponoszonych w Polsce. W sprawozdaniu stypendystów pozwolono studentom samodzielnie określić, jaka to była kwota miesięcznie, nie proponując, jak wcześniej, określonych wariantów (np. do 300 euro, powyżej 500 euro). Na podstawie wskazań respondentów najpierw policzono średnią kwotę z uwzględnieniem płci ankietowanych (wykres 129). Średnio studenci wydawali za granicą o 274 euro miesięcznie więcej niż w Polsce. Mężczyźni wydawali o 284, a kobiety o 270 euro więcej, co pokazuje, że większe potrzeby za granicą mieli mężczyźni.

Średni wzrost wydatków w porównaniu z krajem (w euro)

Wykres 129. Wzrost wydatków (w euro na miesiąc) podczas pobytu na stypendium w stosunku do studiów na uczelni macierzystej, według płci 284 285 280

274

275

270

270 265 260

Mężczyźni

Kobiety

Ogółem

400 350 300 250 200

355 353 343 335 327 325 321 308 300 298 294 284 281 279 264 241 239 232 214 195 187 174 168 163 150 149 148

Średni wzrost wydatków w porównaniu z krajem (w euro)

450

440

Wykres 130. Wzrost wydatków (w euro na miesiąc) podczas pobytu na stypendium w stosunku do studiów na uczelni macierzystej, według kraju pobytu

150 Norwegia Szwecja Islandia Dania W. Brytania Francja Holandia Finlandia Malta Austria Włochy Belgia Irlandia Cypr Hiszpania Grecja Niemcy Portugalia Turcja Słowenia Węgry Łotwa Estonia Rumunia Czechy Słowacja Litwa Bułgaria

100

Jeśli chodzi o kraj pobytu, największą różnicę w kosztach utrzymania w stosunku do studiów w Polsce zaobserwowano w przypadku Norwegii (koszty miesięcznego utrzymania wyższe o 440 euro). Na tle innych państw jest to znaczna różnica. Wystarczy dodać, że pobyt w drugiej co do wysokości kosztów utrzymania Szwecji generował o 355 euro większe wydatki niż w Polsce, a więc o 85 euro mniej niż w Norwegii. Jeśli przyjrzeć się kolejnym na liście krajom oraz mapie 25 (na której kraje o najwyższym wzroście wydatków zaznaczono odcieniem czerwonym), to można zauważyć, że zdecydowanie najwięcej dodatkowych kosztów

generuje pobyt w krajach Europy Północnej (Skandynawia, Dania i Islandia) oraz części krajów Europy Zachodniej (Wielka Brytania, Holandia, Francja). Zdecydowanie mniej pieniędzy musieli dodatkowo wydawać studenci przebywający w Bułgarii (tylko 148 euro więcej w stosunku do wydatków w Polsce), na Litwie (149) oraz na Słowacji (150). Mapa 25. Wzrost wydatków (w euro na miesiąc) podczas pobytu na stypendium w stosunku do studiów na uczelni macierzystej, według kraju docelowego

Uwaga: Odcieniem czerwonym zaznaczono kraje o największym, a niebieskim o najmniejszym wzroście takich wydatków.

Jeśli wziąć pod uwagę kierunki studiów, to najwyższy stopień zwiększenia wydatków w stosunku do pobytu w Polsce zadeklarowali studenci mechaniki i budowy maszyn (wzrost o 323 euro), a najmniejszy – studenci filologii (o 235) i filologii polskiej (o 236 euro). Po raz kolejny należy zauważyć, że między poszczególnymi kierunkami studiów nie występują tak duże różnice jak między państwami, w których przebywali stypendyści, warto jednak wiedzieć, którzy studenci ponosili największe dodatkowe koszty, żyjąc drożej niż w Polsce.

236

235 filologia

kulturoznawstwo

filologia polska

turystyka i rekreacja

242

263

254

europeistyka

250

pedagogika

266

264

dziennikarstwo i komunikacja społeczna

268

266

politologia

274 kierunek lekarski

zarządzanie i inżynieria produkcji

282

279 historia

285 psychologia

informatyka

288

287

ekonomia

automatyka i robotyka

291

290

biotechnologia

300

elektronika i telekomunikacja

298

295

prawo

300 architektura i urbanistyka

budownictwo

302

300

socjologia

305 stosunki międzynarodowe

zarządzanie

323

312

350

finanse i rachunkowość

400

mechanika i budowa maszyn

Średni wzrost wydatków w porównaniu z krajem (w euro)

Wykres 131. Wzrost wydatków (w euro na miesiąc) podczas pobytu na stypendium w stosunku do studiów na uczelni macierzystej, według kierunku studiów

200 150 100

Najwyższe dodatkowe koszty pobytu w stosunku do tych generowanych w Polsce ponosili doktoranci, których wydatki za granicą były średnio o 294 euro wyższe niż w kraju. Najmniej dodatkowych kosztów ponosili studenci studiów I stopnia (264 euro). Różnica między studentami uczelni publicznych i prywatnych jest znikoma (7 euro).

Średni wzrost wydatków w porównaniu z krajem (w euro)

Wykres 132. Wzrost wydatków (w euro na miesiąc) podczas pobytu na stypendium w stosunku do studiów na uczelni macierzystej, według typu uczelni i poziomu studiów

325 300

275

294

282

268

264

275 250 225 200

Uczelnie publiczne

Uczelnie prywatne

Studia Studia Studia licencjackie magisterskie doktoranckie

2277.. LLiicczzbbaa rraatt w wyyppłłaattyy ssttyyppeennddiiuum m EErraassm muussaa W ramach badania zajęto się również liczbą rat, w jakich wypłacano stypendium. Jak pokazuje wykres 133, najwięcej studentów otrzymało wypłatę w dwóch ratach (45,5 proc. wskazań) oraz jednorazowo (40,3 proc.). 9,4 proc. ankietowanych otrzymało trzy raty stypendium, zaś wypłatę czterech lub więcej rat wskazało 4,8 proc. stypendystów. Wykres 133. Liczba rat wypłaty stypendium Erasmusa

9,4%

4,8% 40,3%

jednorazowo dwie raty trzy raty

45,5%

więcej rat

Jest dość naturalne, że im dłużej trwał wyjazd, tym więcej rat mogli otrzymywać studenci. Przykładowo ci, którzy otrzymali tylko jedną ratę, byli na stypendium średnio 5,3 miesiąca, a osoby, które otrzymały cztery lub więcej rat o 2,2 miesiąca dłużej, bo już 7,5 miesiąca. Różnice są więc spore i dobitnie pokazują, że liczba wypłacanych rat dość wyraźnie uzależniona jest od czasu spędzanego na stypendium.

Średni czas trwania pobytu (w mies.)

Wykres 134. Czas trwania pobytu a liczba rat stypendium Erasmusa 8,0 6,0

5,3

6,2

7,0

7,5

4,0 2,0 0,0 jednorazowo

dwie raty

trzy raty

więcej rat

2288.. W Wyyppłłaattaa cczzęęśśccii kkw woottyy ssttyyppeennddiiuum m pprrzzeedd wwyyjjaazzddeem m Interesujące było również sprawdzenie, ile procent studentów otrzymało część kwoty stypendium jeszcze przed wyjazdem. Część stypendium przed udaniem się na studia za granicą otrzymało nieco ponad 2/3 respondentów (67,6 proc.), zaś reszta (32,4 proc.) dostała je dopiero po przyjeździe na uczelnię partnerską (wykres 135). Wykres 135. Procent respondentów, którzy otrzymali część stypendium przed wyjazdem

32,4%

tak nie

67,6%

Badając kształtowanie się odpowiedzi respondentów według typu uczelni, z jakiej się wywodzą oraz poziomu studiów, zauważono, że środki finansowe przed wyjazdem otrzymywali najczęściej doktoranci (77,2 proc.). Studenci studiów magisterskich i licencjackich nie mogli już tak często liczyć na otrzymanie części kwoty przed udaniem się za granicę. Pierwsi wskazywali na taką możliwość w 66,2 proc. przypadków, drudzy – w 68,5 proc. Nieco większe szanse otrzymania stypendium przed wyjazdem mieli studenci uczelni publicznych (68,3 proc.), a odsetek studentów uczelni niepublicznych, którzy uzyskali część przyznanej kwoty przed wyjazdem był o 10 punktów procentowych niższy i wyniósł 58,6 proc.

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 136. Odsetek studentów, którzy przynajmniej część stypendium otrzymali przed wyjazdem (według typu uczelni i poziomu studiów) 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

68,3

66,2

58,6

Uczelnie publiczne

Uczelnie prywatne

68,5

77,2

Studia Studia Studia licencjackie magisterskie doktoranckie

2299.. IInnnnee źźrróóddłłaa ffiinnaannssoow waanniiaa ppoobbyyttuu nnaa ssttyyppeennddiiuum m Wiedząc już, że stypendium otrzymywane z uczelni macierzystej nie zawsze jest wypłacane przed wyjazdem oraz że nie pokrywa ono w całości kosztów ponoszonych podczas pobytu za granicą, studenci musieli również szukać innych źródeł finansowania swojego wyjazdu. Rozkład dodatkowych źródeł pod względem ich popularności przedstawia wykres 137. Najwięcej respondentów (78,0 proc.) otrzymywało pomoc finansową od rodziny, niewiele mniej (bo 63,6 proc.) wspomagało się własnymi oszczędnościami. Najmniej popularne były prywatne pożyczki (uczyniło tak tylko 2,4 proc. respondentów) oraz kredyty studenckie (5,0 proc. wskazań). Wynika to z pewnością nie tylko z ostrożności i niechęci studentów do zadłużania się w bankach czy innych instytucjach finansowych, lecz także z braku korzystnych ofert dostosowanych do ich możliwości. Ciekawa jest również kategoria inne, którą wybrało 15,0 proc. respondentów. Może do niej należeć praca zarobkowa, jaką studenci podejmowali podczas pobytu za granicą, bo takiej kategorii nie było wśród opcji zaproponowanych w sprawozdaniu stypendysty. Wykres 137. Inne źródła finansowania pobytu na stypendium Odsetek wskazań (w %)

78,0 63,6

80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

dofinansowanie rodziny 15,0

własne oszczędności

5,0

2,4

inne kredyt studencki prywatna pożyczka

Analizując badany aspekt pod kątem płci respondentów, zauważono, że na pomoc finansową rodziny nieco częściej mogły liczyć kobiety (79,3 proc. z nich), a odsetek ten w przypadku mężczyzn wyniósł 74,9 proc. Mężczyźni częściej niż kobiety wykorzystywali za to swoje własne oszczędności (70,7 proc. wskazań w stosunku do 60,4 proc. wśród kobiet). Mężczyźni częściej brali też kredyty studenckie i prywatne pożyczki, ale tu ze względu na mały odsetek wskazań obu tych kategorii różnice były znikome. Ciekawie ukształtowały się też odpowiedzi tych respondentów, którzy wybrali kategorię inne, a więc m.in. pracę zarobkową. W ten sposób dodatkowe pieniądze zdobywało 17,8 proc. mężczyzn i 13,7 proc. kobiet.

własne oszczędności

inne

kredyt studencki

2,9

4,3

6,4

13,7

17,8 dofinansowanie rodziny

2,2

Mężczyźni Kobiety

60,4

70,7

79,3

90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

74,9

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 138. Inne źródła finansowania pobytu na stypendium, według płci

prywatna pożyczka

Rozkład wskazań respondentów według kraju pobytu pozwolił zauważyć, że z pomocy rodziny korzystali przede wszystkim studenci udający się do Belgii (86,4 proc.) i Holandii (83,3 proc.), a w mniejszym stopniu potrzebowali jej stypendyści przebywający na Słowacji (53,0 proc.), na Litwie (62,3 proc.) i – co zaskakujące – w Norwegii (62,7 proc.). Tendencje te przedstawia również mapa 26, na której odcieniami koloru czerwonego oznaczono kraje docelowe, w przypadku których stypendyści najczęściej korzystali z pomocy rodziny, zaś na niebiesko oznaczono te, w przypadku których przyjeżdżający studenci w mniejszym stopniu potrzebowali tego wsparcia. Podział na grupy krajów nie jest tutaj tak wyraźny. Przykładowo studenci jadący do Norwegii rzadko korzystali z pomocy rodziny, zaś wyjeżdżający do Szwecji – zdecydowanie częściej. Niewielki odsetek tych, którzy zwracali się po pomoc do rodziny wystąpił też wśród krajów sąsiadujących z Polską, szczególnie na Słowacji i na Litwie.

86,4 83,3 82,4 81,5 80,9 80,9 80,8 79,9 79,7 78,9 77,4 76,7 76,4 76,1 75,7 75,6 74,6 73,6 73,2 72,2 72,0 71,1 70,2 68,8 67,5 62,7 62,3 53,0

100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

Belgia Holandia Islandia Szwecja Dania Włochy Austria Słowenia Hiszpania Malta Finlandia Francja Turcja W. Brytania Portugalia Irlandia Cypr Rumunia Węgry Estonia Niemcy Grecja Łotwa Bułgaria Czechy Norwegia Litwa Słowacja

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 139. Inne źródła finansowania pobytu na stypendium, według kraju pobytu

rodzina

własne oszczędności

kredyt lub pozyczka

inne

Mapa 26. Kraje docelowe o największym i najmniejszym odsetku studentów, którzy podczas pobytu na stypendium korzystali ze wsparcia finansowego rodziny

Uwaga: Odcieniem czerwonym zaznaczono kraje o największym, a niebieskim o najmniejszym odsetku takich stypendystów.

Przyjrzano się również formom zdobywania dodatkowych środków pieniężnych przez studentów różnych kierunków studiów. Najczęściej z pomocy finansowej rodziny korzystali studenci: kierunku lekarskiego (w 88,5 proc. przypadków), prawa (86,2 proc.) oraz architektury i urbanistyki (86,0 proc.), a najrzadziej: historii (65,6 proc.), automatyki i robotyki (67,6 proc.), informatyki (68,0 proc.) oraz politologii (68,4 proc.). Z kolei własne

oszczędności najczęściej wykorzystywali studenci elektroniki i telekomunikacji (75,3 proc.), najrzadziej przyszli lekarze (44,1 proc.). Kredyt lub pożyczka były najbardziej popularne wśród słuchaczy kierunku lekarskiego (10,3 proc.), a najmniej – studiujących dziennikarstwo i komunikację społecznej (1,7 proc.). Wreszcie inne formy zdobywania środków pieniężnych (np. pracę zarobkową) najchętniej wykorzystywali studenci historii (26,4 proc.), najrzadziej – finansów i rachunkowości (8,2 proc.).

68,4

68,0

67,6

65,6

politologia

automatyka i robotyka

historia

70,6 europeistyka

kredyt lub pozyczka

informatyka

71,7

filologia

72,0 turystyka i rekreacja

pedagogika

75,9

72,8

zarządzanie

elektronika i telekomunikacja

77,3

filologia polska

własne oszczędności

zarządzanie i inżynieria produkcji

77,8

77,5

kulturoznawstwo

78,8 dziennikarstwo i komunikacja…

78,3

79,3 stosunki międzynarodowe

socjologia

80,1

80,0

ekonomia

psychologia

mechanika i budowa maszyn

82,2

81,0

finanse i rachunkowość

80,1

82,6 budownictwo

rodzina

biotechnologia

86,2

86,0

prawo

architektura i urbanistyka

88,5

100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

kierunek lekarski

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 140. Inne źródła finansowania pobytu na stypendium, według kierunku studiów

inne

Dodatkowe formy zdobywania funduszy na utrzymanie za granicą rozpatrzono także pod kątem poziomu studiów (wykres 141). Okazało się, że występują w tym względzie spore różnice, szczególnie między doktorantami a ich młodszymi kolegami. Przykładowo, doktoranci najczęściej wykorzystywali własne oszczędności (76,5 proc. wskazań), a nie tak jak studenci I i II stopnia pomoc rodziny. Wśród doktorantów tę ostatnią opcję wybrała mniej niż połowa respondentów (48,1 proc.), natomiast wśród studentów I i II stopnia – ponad 3/4 z nich (odpowiednio 77,8 proc. oraz 75,9 proc.). Wyraźnie widać więc, że rodzina stara się jeszcze pomagać swoim dzieciom, jeśli są na studiach I lub II stopnia, zaś doktoranci częściej utrzymują się już samodzielnie. Spora różnica występuje też między doktorantami a pozostałymi studentami, jeśli chodzi o wariant inne źródło finansowania – ci pierwsi wybrali taką opcję w 29,6 proc. przypadków, drudzy około dwa razy rzadziej, co również pokazuje, że doktoranci częściej starają się też zdobywać fundusze np. poprzez pracę zarobkową, a ich młodsi koledzy wyraźnie najchętniej ograniczają się do pomocy rodziców lub wykorzystują niekiedy własne oszczędności.

76,5

Studia licencjackie Studia magisterskie Studia doktoranckie

własne oszczędności

inne

2,0 2,6 4,3

dofinansowanie rodziny

4,1 5,6 2,5

12,9 15,7

29,6

59,5 64,2

48,1

90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

77,8 75,9

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 141. Inne źródła finansowania pobytu na stypendium, według poziomu studiów

kredyt studencki

prywatna pożyczka

Odpowiedzi związane z badanym zagadnieniem według typu uczelni, z jakiej pochodzą studenci, pokazały, że różnice między studentami uczelni publicznych i niepublicznych nie są już tak duże i np. obie grupy studentów w równym stopniu korzystały z pomocy rodziny (76,4 proc.). Studenci szkół publicznych częściej natomiast wykorzystywali w tym celu własne oszczędności (różnica 4,6 pkt proc.), inne formy (5,2) oraz kredyty studenckie (2,6), a jedyną kategorią, którą częściej wskazywali studenci uczelni niepublicznych była prywatna pożyczka (różnica 1,8 pkt proc.).

76,4

dofinansowanie rodziny

własne oszczędności

2,2

5,1

2,5

9,8

inne

kredyt studencki

4,0

Uczelnie prywatne

15,0

62,6

Uczelnie publiczne 58,0

90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

76,4

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 142. Inne źródła finansowania pobytu na stypendium, według typu uczelni

prywatna pożyczka

Na koniec tej części opracowania sprawdzono, czy w zależności od formy zdobywania dodatkowych środków finansowych występują różnice w czasie trwania pobytu. Okazało się, że pewne różnice są zauważalne, szczególnie pomiędzy tymi, którzy zaznaczyli opcję inne źródło finansowania a tymi, którzy w ogóle nie korzystali z innych form zdobywania dodatkowych środków. Ci pierwsi przebywali na stypendium średnio 6,5 miesiąca, drudzy 5,7 miesiąca, co pokazuje, że chcąc przebywać za granicą dłużej, trzeba jednak próbować zapewnić sobie dodatkowe środki finansowe, np. szukając prac dorywczych.

Średni czas trwania pobytu (w mies.)

Wykres 143. Inne źródła finansowania pobytu na stypendium a czas trwania wyjazdu

6,6 6,4 6,2 6,0 5,8 5,6 5,4 5,2

6,5 6,1

6,0

5,9

6,0 5,7

3300.. ŁŁąącczznnaa w wyyssookkoośśćć śśrrooddkkóów w ffiinnaannssoow wyycchh zz ddooddaattkkoow wyycchh źźrróóddeełł Znając już sposoby zapewniania sobie dodatkowych źródeł finansowania pobytu na stypendium, sprawdzono następnie, jakiego rzędu są to kwoty. Studenci mieli do wyboru w kwestionariuszu trzy opcje: do 200 euro, do 500 euro oraz powyżej 500 euro. Okazało się, że najczęściej kwota ta nie przekraczała 200 euro (47,8 proc. wskazań), ale bardzo podobny, wysoki odsetek (45,6 proc.) uzyskał również wariant do 500 euro. Dużo rzadziej (6,5 proc. przypadków) zdarzało się, aby stypendyści zdobyli z takich dodatkowych źródeł ponad 500 euro.

Wykres 144. Łączna wysokość środków z dodatkowych źródeł na miesiąc 6,5% 47,8% do 200 euro

45,6%

do 500 euro powyżej 500 euro

Zauważono, że mężczyźni uzyskiwali o 10 euro wyższą kwotę z dodatkowych źródeł: 254 euro w stosunku do 244 euro kobiet (wykres 145). Średnia kwota obliczona na podstawie odpowiedzi wszystkich studentów wyniosła natomiast 247 euro. Wykres 145. Łączna wysokość środków z dodatkowych źródeł na miesiąc, według płci

Średnia kwota (w euro)

254 254 252 250 248 246 244 242 240 238

247 244

Mężczyźni

Kobiety

Ogółem

Badając średnią kwotę środków z dodatkowych źródeł według kraju pobytu, stwierdzono, że najwięcej środków uzyskiwali studenci przebywający w Holandii (316 euro) oraz w Wielkiej Brytanii (306 euro), najmniej w Bułgarii (152), na Litwie (155), w Rumunii (159) i na Słowacji (160 euro).

159

155

152

Rumunia

Litwa

Bułgaria

166

160

Estonia

Słowacja

180

174

Łotwa

200

Czechy

213

204

Węgry

227

222

Niemcy

Portugalia

Słowenia

231

230

Turcja

250

Grecja

251

249

Finlandia

Hiszpania

259

258

Włochy

Malta

267

263

Cypr

Austria

274

Dania

272

285

282

Szwecja

Francja

285 Belgia

Islandia

293

290 Irlandia

300

Norwegia

316

306

Holandia

Średnia kwota (w euro)

350

W. Brytania

Wykres 146. Łączna wysokość środków z dodatkowych źródeł na miesiąc, według kraju pobytu

150 100 50 0

Mapa 27. Kraje docelowe, w przypadku których przyjeżdżający studenci Erasmusa dysponowali najwyższymi i najniższymi kwotami z dodatkowych źródeł

Uwaga: Odcieniem czerwonym zaznaczono kraje o najwyższych, a niebieskim o najniższych takich kwotach.

Na mapie 27 kolorem czerwonym oznaczono kraje docelowe, w przypadku których przyjeżdżający studenci dysponowali najwyższymi kwotami z dodatkowych źródeł. Są to: Holandia, Wielka Brytania, Norwegia, Szwecja, Belgia, Irlandia, Dania, Francja i Islandia. Właśnie w tych państwach życie jest najdroższe i dlatego studenci musieli zdobywać dodatkowe źródła finansowania. Niebieskim kolorem oznaczono natomiast kraje, w których stypendyści zdobywali mniejsze kwoty. Są to kraje wschodniej części kontynentu, głównie Bułgaria i Rumunia, południowi sąsiedzi Polski oraz trzy kraje bałtyckie.

213

209

207

205

pedagogika

turystyka i rekreacja

dziennikarstwo i komunikacja społeczna

filologia polska

229

219 filologia

230 historia

kulturoznawstwo

232

europeistyka

informatyka

elektronika i telekomunikacja

241

239

budownictwo

243

242 socjologia

251 politologia

250

mechanika i budowa maszyn

268

automatyka i robotyka

260

269

268

stosunki międzynarodowe

ekonomia

272 zarządzanie

biotechnologia

273

psychologia

architektura i urbanistyka

287

273

prawo

zarządzanie i inżynieria produkcji

295

294

300

kierunek lekarski

Średnia kwota (w euro)

350

finanse i rachunkowość

Wykres 147. Łączna wysokość środków z dodatkowych źródeł w skali miesiąca, według kierunku studiów

200 150 100 50 0

Wysokość kwot z dodatkowych źródeł jest znacznie mniej zróżnicowana w zależności od kierunków studiów (wykres 147). Najwyższe dodatkowe środki uzyskiwali przyszli lekarze (295 euro) oraz studenci finansów i rachunkowości (294), najniższe studenci filologii polskiej (205 euro), dziennikarstwa i komunikacji (207) oraz turystyki i rekreacji (209 euro). Nie zauważono, aby kwoty te były szczególnie uzależnione od ogólnej dziedziny

(kierunki humanistyczne/ścisłe), choć nieco mniejsze kwoty dodatkowych źródeł zdobywali studenci kierunków humanistycznych (zaznaczeni jaśniejszym kolorem słupków). Może to wynikać stąd, że humaniści byli grupą, która wydawała mniej pieniędzy podczas pobytu za granicą w porównaniu do studentów kierunków ścisłych, a ich wydatki też w mniejszym stopniu wzrosły w stosunku do życia w Polsce. Nie zauważono też wyraźnego zróżnicowania badanych kwot w zależności od typu uczelni macierzystej (wykres 148). Studenci szkół publicznych uzyskiwali tylko o 6 euro wyższą kwotę niż ich koledzy z uczelni niepublicznych. Z kolei doktoranci uzyskiwali średnio aż 289 euro, a studenci studiów I stopnia tylko 234 euro. Można zatem stwierdzić, że im wyższy poziom studiów reprezentuje stypendysta, tym większe dodatkowe środki pieniężne sobie zapewnia.

Średnia kwota (w euro)

Wykres 148. Łączna wysokość środków z dodatkowych źródeł w skali miesiąca, według typu uczelni i poziomu studiów 300

289

247

241

Uczelnie publiczne

Uczelnie prywatne

234

250

256

200 150 100 50 0

Studia Studia Studia licencjackie magisterskie doktoranckie

3311.. O Ottrrzzyym myyw waanniiee ddooddaattkkoow wyycchh ssttyyppeennddiióów w kkrraajjoow wyycchh ppooddcczzaass ppoobbyyttuu zzaa ggrraanniiccąą Kolejnym krokiem było sprawdzenie, czy studenci Erasmusa podczas swojego pobytu za granicą otrzymywali stypendia krajowe, do których byli uprawnieni. W sprawozdaniu stypendysty zaproponowano następujące kategorie: stypendium socjalne, specjalne stypendium dla osób niepełnosprawnych, stypendium za wyniki w nauce, stypendium ministra za osiągnięcia w nauce, stypendium z własnego funduszu stypendialnego uczelni oraz inne. Okazało się, że 57,7 proc. respondentów nie otrzymywało żadnego z tych stypendiów. Spośród pozostałych 42,3 proc., najwięcej studentów otrzymywało stypendium za wyniki w nauce (31,8 proc. wszystkich badanych). Ponadto 9,0 proc. otrzymywało stypendium socjalne, 2,9 proc. wsparcie z własnego funduszu stypendialnego uczelni, 1,2 proc. specjalne stypendium dla osób niepełnosprawnych, a 0,9 proc. stypendium ministra za osiągnięcia w nauce. Najczęściej stypendium krajowe otrzymywali studenci: informatyki (55,7 proc. z nich), historii (54,5 proc.) oraz zarządzania i inżynierii produkcji (50,0 proc.). W przypadku wszystkich innych kierunków odnotowano odsetek mniejszy niż 50 proc. Najniższy był on na europeistyce (28,9 proc.), niezbyt wysoki na filologii (34,3 proc.) oraz na finansach i rachunkowości (35,8 proc.). Ponadto z rozkładu wskazań wynika, że rzadziej stypendia otrzymywali studenci kierunków humanistycznych (zaznaczonych na wykresie jaśniejszym kolorem słupków).

Wykres 149. Stypendia krajowe, jakie dodatkowo otrzymywali studenci Erasmusa 57,7

Odsetek wskazań (w %)

60,0 50,0 40,0

31,8

30,0 20,0

9,0 2,9

10,0

1,2

2,9

0,9

0,0

34,3 filologia

30,0

28,9

36,6

35,8

37,5

36,9

ekonomia

socjologia

filologia polska

38,0 psychologia

40,0

finanse i rachunkowość

40,4

39,8

zarządzanie

dziennikarstwo i komunikacja społeczna

40,7

40,5

kulturoznawstwo

41,1 prawo

kierunek lekarski

41,6

41,2

biotechnologia

politologia

41,9

pedagogika

stosunki międzynarodowe

43,5

42,1

elektronika i telekomunikacja

44,1

automatyka i robotyka

44,3 turystyka i rekreacja

architektura i urbanistyka

47,7

46,0

budownictwo

50,0

mechanika i budowa maszyn

54,4 historia

50,0

55,7

Odsetek wskazań (w %)

60,0

informatyka

Wykres 150. Odsetek studentów, którzy dodatkowo otrzymywali stypendium krajowe, według kierunku studiów

20,0 10,0

europeistyka

zarządzanie i inżynieria produkcji

0,0

Badając zróżnicowanie odsetka studentów według typu uczelni oraz poziomu studiów (wykres 151), zauważono, że nieco częściej stypendia takie otrzymywali studenci uczelni państwowych (42,8 proc.). Częstotliwość otrzymania stypendium wzrasta ponadto wraz z poziomem studiów: studenci studiów I stopnia otrzymywali takie stypendia w 39,0 proc. przypadków, II stopnia – w 44,5 proc., zaś doktoranci już w 58,0 proc. przypadków.

Wykres 151. Odsetek studentów, którzy dodatkowo otrzymywali stypendium krajowe, według typu uczelni i poziomu studiów

Odsetek wskazań (w %)

58,0 60,0 50,0

42,8

44,5

39,0

34,7

40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

Uczelnie publiczne

Uczelnie prywatne

Studia Studia Studia licencjackie magisterskie doktoranckie

Wykres 152. Stypendia krajowe, jakie dodatkowo otrzymywali studenci Erasmusa, według poziomu studiów

Odsetek wskazań (w %) 0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

35,0

32,1

stypendium socjalne

5,6

specjalne stypendium dla osób niepełnosprawnych stypendium Ministra za osiągnięcia w nauce

0,5 1,3 0,6

40,0

34,6

9,0 9,0

2,8 2,6 1,1 1,2 0,0

inne

30,0 28,4

stypendium za wyniki w nauce

stypendium z własnego funduszu stypendialnego uczelni

25,0

16,0

Studia licencjackie Studia magisterskie

2,7 2,7

12,3

Studia doktoranckie

Rozpatrując badaną grupę studentów, którzy otrzymali stypendium krajowe, w podziale na poszczególne typy stypendiów i z uwzględnieniem poziomu studiów (wykres 152), zauważono, że doktoranci znacznie częściej niż ich młodsi koledzy otrzymywali stypendia z własnego funduszu stypendialnego uczelni (16,0 proc. wskazań przy niecałych 3,0 proc. dla studentów studiów I i II stopnia). Chodzi prawdopodobnie o tzw. stypendium doktoranckie, które często otrzymują studenci studiów dziennych. Podobna sytuacja wystąpiła w przypadku innego typu stypendium, którego rodzaju studenci nie musieli w kwestionariuszu określać. Doktoranci rzadziej niż ich młodsi koledzy otrzymywali za to stypendia socjalne (5,6 proc. wskazań przy 9,0 proc. dla studentów studiów I i II stopnia). Jeśli chodzi o stypendium za wyniki w nauce, najczęściej otrzymywali je studenci studiów II stopnia (34,6 proc. z nich), najrzadziej – studiów I stopnia (28,4 proc. przypadków). Przyglądając się takiemu samemu podziałowi z uwzględnieniem typu uczelni (wykres 153), dostrzeżono, że stypendia za wyniki w nauce częściej otrzymywali studenci szkół państwowych (32,2 proc. z nich), rzadziej – uczelni prywatnych (26,6 proc.). Podobna sytuacja wystąpiła w przypadku stypendium socjalnego oraz wsparcia z własnego funduszu stypendialnego uczelni. W pozostałych trzech kategoriach nie zauważono większych różnic.

Wykres 153. Stypendia krajowe, jakie dodatkowo otrzymywali studenci Erasmusa, według typu uczelni Odsetek wskazań (w %) 0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

stypendium za wyniki w nauce

35,0 32,2

26,6 9,1 7,9

stypendium socjalne stypendium z własnego funduszu stypendialnego uczelni

30,0

3,0

0,8

specjalne stypendium dla osób niepełnosprawnych

1,2 1,1

stypendium Ministra za osiągnięcia w nauce

0,9 0,6

Uczelnie publiczne

2,9 2,6

inne

Uczelnie prywatne

3322.. PPrroobblleem myy zz cciiąąggłłoośścciiąą w wyyppłłaatt ssttyyppeennddiióów w kkrraajjoow wyycchh W kwestionariuszu sprawozdania studenci mogli wskazać problemy związane z ciągłością wypłat stypendiów krajowych, do których nabyli prawa jeszcze przed wyjazdem za granicę. Okazało się, że tylko 5,8 proc. respondentów napotkało takie problemy. Najwięcej takich przypadków wystąpiło w województwie mazowieckim, gdzie 7,2 proc. osób miało kłopoty z uzyskaniem swoich stypendiów. Natomiast w województwie lubuskim żadna studiująca tam osoba nie wskazała problemów z otrzymaniem stypendium krajowego podczas pobytu za granicą. Niskie odsetki wystąpiły też w województwie opolskim (1,9 proc.), warmińsko-mazurskim (2,0 proc.) oraz lubelskim (2,3 proc.).

0,0

1,9

2,0

2,3

4,5

4,6

4,9

5,6

5,8

6,0

6,3

6,6

6,8

7,2

8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0

6,9

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 154. Odsetek studentów, którzy mieli problemy z ciągłością wypłat stypendiów krajowych, według województw

Większe zróżnicowanie badanej cechy wystąpiło w przypadku podziału stypendystów według kierunków, na jakich studiują (wykres 155). Najwięcej kłopotów z otrzymaniem stypendium mieli studenci psychologii (12,8 proc.) oraz elektroniki i telekomunikacji (11,1 proc.), a najmniej studenci: budownictwa (2,0 proc. przypadków), europeistyki (2,9 proc.) i ekonomii (3,1 proc.). Tym razem nie rysuje się wyraźny podział na kierunki ścisłe (zaznaczone ciemniejszym kolorem) i humanistyczne (jaśniejszy odcień słupków), aczkolwiek w czołówce zestawienia (więcej problemów z wypłatą stypendiów krajowych) znalazło się nieco więcej kierunków ścisłych.

2,9 europeistyka

2,0

3,4

3,1

historia

ekonomia

4,0 stosunki międzynarodowe

4,0

3,4

4,0 pedagogika

4,2

4,1

dziennikarstwo i komunikacja społeczna

mechanika i budowa maszyn

4,7

4,5 prawo

4,9 biotechnologia

politologia

5,2

5,0

informatyka

turystyka i rekreacja

5,5

zarządzanie

6,0

socjologia

6,7

6,3

kulturoznawstwo

7,0

6,8

8,0

automatyka i robotyka

8,1 filologia polska

8,8

8,2

10,0

kierunek lekarski

11,1

12,0

9,3

Odsetek wskazań (w %)

14,0

12,8

Wykres 155. Odsetek studentów, którzy mieli problem z ciągłością wypłat stypendiów krajowych, według kierunku studiów

2,0 budownictwo

finanse i rachunkowość

filologia

architektura i urbanistyka

elektronika i telekomunikacja

zarządzanie i inżynieria produkcji

psychologia

0,0

Można zauważyć zróżnicowanie wskazań według typu uczelni (wykres 156). Studenci uczelni niepublicznych częściej zgłaszali problemy z wypłatą stypendiów (13,7 proc. wskazań), a studenci szkół publicznych znacznie rzadziej (5,2 proc.). Natomiast w przypadku różnych poziomów studiów wyraźnych różnic nie zauważono. Studenci wszystkich poziomów studiów wskazywali na takie kłopoty w niecałych 6 proc. przypadków. Wykres 156. Odsetek studentów, którzy mieli problem z ciągłością wypłat stypendiów krajowych, według typu uczelni i rodzaju studiów 13,7

Odsetek wskazań (w %)

14,0 12,0 10,0 8,0

5,2

5,9

5,7

5,8

6,0 4,0 2,0 0,0 Uczelnie publiczne

Uczelnie prywatne

Studia licencjackie

100

Studia magisterskie

Studia doktoranckie

3333.. O Occeennaa kkoorrzzyyśśccii aakkaaddeem miicckkiicchh ii oossoobbiissttyycchh w wyynniikkaajjąąccyycchh zz ppoobbyyttuu nnaa ssttyyppeennddiiuum m Jednym z ważniejszych aspektów, jakie można ocenić w sprawozdaniu stypendysty Erasmusa, są korzyści akademickie i osobiste, płynące z pobytu na stypendium. W obu przypadkach studenci stosowali 5-stopniową skalę ocen (1 – niedostateczna, 2 – minimalna, 3 – dostateczna, 4 – dobra oraz 5 – bardzo dobra). Łatwo więc porównać, który aspekt (akademicki czy osobisty) był lepiej oceniany i jakie różnice występują w tej kwestii w podziale na wybrane cechy respondentów: m.in. płeć, kraj pobytu, kierunek i poziom studiów, typ uczelni macierzystej, czas trwania wyjazdu itd. Wykres 157 obrazuje ogólny rozkład ocen korzyści akademickich i osobistych. Okazało się, że lepiej oceniany był aspekt osobisty, gdyż ocenę bardzo dobry wybrało w tym przypadku aż 74 proc. respondentów, a taką samą ocenę przyznało korzyściom akademickim już tylko 44,3 proc. ankietowanych. W przypadku pozostałych ocen więcej wskazań dotyczyło korzyści akademickich. Obliczając średnią ocenę na podstawie wskazań wszystkich stypendystów, otrzymano wynik 4,21 dla korzyści akademickich i 4,67 dla osobistych.

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 157. Porównanie oceny korzyści akademickich i osobistych 80,0

Korzyści akademickie

70,0

Korzyści osobiste

60,0

74,0

50,0

44,3

37,8

40,0

20,8

30,0 13,0

20,0 0,9 0,3

10,0

4,0

0,9

0,0 (1) niedostateczne

(2) minimalne

(3) dostateczne

(4) dobre

(5) bardzo dobre

Wykres 158. Porównanie oceny korzyści akademickich i osobistych

40% 35%

25%

30% 25%

11%

20% 15% 10% 5% 0%

Ocena korzyści osobistych

101

Ocena korzyści akademickich

Odsetek wskazań (w %)

39%

Sprawdzono również, jak rozkładały się oceny korzyści akademickich i osobistych łącznie (wykres 158). 39 proc. studentów wybrało ocenę bardzo dobrą w obu przypadkach, a 25 proc. dało ocenę dobrą za korzyści akademickie, a bardzo dobrą za osobiste. Właśnie te dwa wyniki najczęściej pojawiały się w odpowiedziach stypendystów Erasmusa. Zaznaczyło je w swoim sprawozdaniu blisko 2/3 ankietowanych. Co dziesiąty student (11 proc.) ocenił oba rodzaje korzyści jako dobre, zaś 8 proc. respondentów przyznało ocenę dostateczną za korzyści akademickie, ale bardzo dobrą za osobiste. Inne kombinacje odpowiedzi były wybierane zdecydowanie rzadziej. Porównując ocenę korzyści akademickich i osobistych z uwzględnieniem płci respondentów (wykres 159), stwierdzono, że oba aspekty są lepiej oceniane przez kobiety. Różnice najlepiej widać na przykładzie korzyści osobistych. Ocenę bardzo dobrą wybrało ponad 3/4 kobiet (76,1 proc.), a wskaźnik ten wśród mężczyzn wyniósł już niecałe 70 proc. (69,1 proc.). Mniejsze różnice wystąpiły w przypadku korzyści akademickich: ocenę bardzo dobrą wskazało 45,3 proc. kobiet i 42,1 proc. mężczyzn. Taki rozkład wyników wpłynął na średnie oceny obu korzyści (wykres 160). Wykres 159. Porównanie oceny korzyści akademickich i osobistych według płci

Potwierdzają się spostrzeżenia dotyczące wcześniejszego wykresu: kobiety wyżej oceniają zarówno korzyści akademickie, jak i osobiste. Ich średnia ocena korzyści akademickich wyniosła 4,23, osobistych 4,70, natomiast dla mężczyzn wyniki te wynosiły odpowiednio 4,16 i 4,61. Wykres 160. Średnia ocena korzyści akademickich i osobistych, według płci

Ocena korzyści osobistych (w pkt)

5,0 4,9 4,8

Kobiety

4,7

Mężczyźni

4,6 4,5 4,4 4,3 4,2 4,1 4,0 4,0

4,1

4,2

4,3

4,4

4,5

4,6

4,7

4,8

Ocena korzyści akademickich (w pkt)

102

4,9

5,0

Kolejny wykres (161) ilustruje ocenę korzyści akademickich i osobistych, wystawioną przez studentów przebywających w poszczególnych krajach Europy. Kraje docelowe zaprezentowano w postaci różowych punktów i podzielno na cztery grupy, według tego, czy ocena w ich przypadku jest większa czy mniejsza od średniej oceny wystawionej przez wszystkich respondentów. Ogólne średnie wynosiły 4,21 dla korzyści akademickich i 4,67 dla osobistych, a symbolizują je dwie linie umieszczone na wykresie. W ten sposób można zauważyć, że pierwszą grupę utworzyły kraje, w przypadku których odnotowano relatywnie wysokie oceny korzyści akademickich i osobistych. Należą do nich: Austria, Belgia, Cypr, Czechy, Estonia, Finlandia, Irlandia, Islandia, Litwa, Łotwa, Norwegia i Węgry. Wśród nich szczególnie wyróżnia się Islandia (najwyżej ocenione korzyści akademickie – 4,53), Rumunia (najwyżej ocenione korzyści osobiste – 4,85) oraz Estonia (stosunkowo wysoko ocenione oba typy korzyści – 4,37 i 4,81). Druga grupa państw obejmuje te, w przypadku których zaobserwowano wysoką ocenę korzyści akademickich, ale niższą osobistych. Są to następujące kraje: Dania, Holandia, Niemcy, Słowenia, Szwecja i Wielka Brytania. Najbardziej negatywnie wyróżnia się wśród nich Dania, która uzyskała najniższą ocenę korzyści osobistych – 4,56. Trzecia grupa obejmuje kraje docelowe, w przypadku których studenci relatywnie wysoko ocenili korzyści osobiste, ale niżej akademickie. Należą do nich: Bułgaria, Grecja, Hiszpania, Malta, Portugalia, Rumunia, Turcja i Włochy. W grupie tej negatywnie wyróżnia się Turcja, która uzyskała najniższą ze wszystkich państw ocenę korzyści akademickich (3,97). I wreszcie w czwartej grupie państw (stosunkowo niska ocena korzyści akademickich i osobistych) znalazły się tylko dwa kraje: Słowacja i Francja, ale co ciekawe, w ich przypadku wystawione oceny nie były najniższe na tle wszystkich innych wyników, lecz obie noty były mniejsze niż łączne średnie (pokazane przerywanymi liniami), stąd państwa te trafiły do ostatniej grupy. Wykres 161. Średnia ocena korzyści akademickich i osobistych, według kraju pobytu 4,90

kraje o większych korzyściach osobistych niż akademic kich

kraje o dużych korzyściach akademickich i osobistych

4,85

Ocena korzyści osobistych (w pkt)

4,80

LV TR PT

4,75

4,70

FR CZ

4,65 SL

4,60

LT CY

SZ DE NL

UK DK

4,55 kraje o większych korzyściach akademickich niż osobistych

kraje o małych korzyściach akademickich i osobistych

4,50 3,90

4,00

4,10

4,20

4,30

4,40

4,50

4,60

Ocena korzyści akademickich (w pkt)

Rozszerzeniem powyższego wykresu są mapy 28a i 28b. Zaznaczono na nich kraje docelowe, w przypadku których odnotowano najwyższe i najniższe oceny korzyści akademickich oraz osobistych. Na mapie 28a najciemniejszym zielonym kolorem oznaczono państwa o najwyższych ocenach korzyści akademickich, natomiast na biało pokazano kraje o najniższej ocenie tych korzyści. Dzięki temu można łatwo zauważyć, że akademicko najbardziej zyskali studenci, którzy udali się do państw skandynawskich, na Islandię, do krajów bałtyckich oraz do państw leżących w centrum Europy (w pasie od Irlandii do Węgier). Gorzej prezentują się pod tym względem kraje południa kontynentu (z wyjątkiem Cypru), w przypadku których ocena korzyści akademickich była zdecydowanie gorsza niż w wymienionych wcześniej regionach Europy. Odwrotną sytuację pokazuje natomiast mapa 28b. Ciemniejszym kolorem zaznaczono na niej kraje docelowe, które zostały najwyżej ocenione 103

pod kątem korzyści osobistych, jaśniejszym zaś te, które uzyskały najniższe noty. Tym razem najlepsze oceny uzyskały kraje południa Europy, szczególnie Rumunia, Bułgaria, kraje Morza Śródziemnego oraz Węgry. Dobrze w tym rankingu wypadła także Estonia. Najgorzej prezentują się zaś Wielka Brytania, Holandia oraz Dania. Mapa 28. Kraje docelowe, w przypadku których odnotowano najwyższe i najniższe oceny korzyści akademickich i osobistych z wyjazdu na stypendium a) Korzyści akademickie

b) Korzyści osobiste

Uwaga: Ciemniejszym odcieniem zaznaczono kraje o najwyższych, a jaśniejszym o najniższych ocenach.

Podobną klasyfikację przeprowadzono z podziałem na kierunki studiów (wykres 162). Umieszczone na wykresie liczby oznaczają poszczególne kierunki, których nazwy podane są w legendzie pod wykresem. Również w tym przypadku można dokonać podziału na cztery grupy kierunków. Pierwszą z nich, o najlepszych ocenach akademickich i osobistych tworzą: filologia, politologia, prawo, stosunki międzynarodowe, a szczególnie pedagogika, studenci której wystawili najlepsze oceny za korzyści akademickie i osobiste w tej grupie, a w ogólnym zestawieniu wszystkich specjalizacji znaleźli się na pierwszym miejscu w ocenie korzyści osobistych, a na drugim w ocenie korzyści akademickich (po biotechnologii). Ten ostatni kierunek znajduje się już w drugiej grupie specjalizacji, które cechują się dobrą oceną korzyści akademickich, ale gorszą korzyści osobistych. Wystawiali je też studenci automatyki i robotyki, historii oraz mechaniki i budowy maszyn. Odwrotna sytuacja (dobre noty dla korzyści osobistych, gorsze dla akademickich) jest z kolei charakterystyczna dla studentów z trzeciej grupy kierunków, do której należą: budownictwo, kierunek lekarski, psychologia, turystyka i rekreacja, zarządzanie oraz zarządzanie i inżynieria produkcji. Najbardziej krytyczni w swoich ocenach (niskie oceny korzyści akademickich i osobistych) byli studenci czwartej grupy, którą tworzyły: architektura i urbanistyka, dziennikarstwo i komunikacja społeczna, ekonomia, elektronika i telekomunikacja, europeistyka, filologia polska, finanse i rachunkowość, informatyka oraz kulturoznawstwo. Przyglądając się ocenom korzyści akademickich i osobistych w podziale na kierunki ścisłe (oznaczone czerwonymi kropkami) i humanistyczne (niebieski kolor punktów), zauważono, że nieco lepiej oba typy korzyści oceniali humaniści. Warto zauważyć, że wśród pięciu kierunków z pierwszej grupy państw (najlepsze oceny akademickie i osobiste) wszystkie są kierunkami humanistycznymi.

104

Wykres 162. Średnia ocena korzyści akademickich i osobistych, według kierunku studiów 4,85

Ocena korzyści osobistych (w pkt)

4,80

17 20

4,75 21 24 14

4,70

23 4,65

4,60

4,55

4,50 3,90

25 11

18 22 9

19 10 68

4,00

4,10

4,20

4,30

4,40

4,50

Ocena korzyści akademickich (w pkt)

Legenda: 1 – architektura i urbanistyka, 2 – automatyka i robotyka, 3 – biotechnologia, 4 – budownictwo, 5 – dziennikarstwo i komunikacja społeczna, 6 – ekonomia, 7 – elektronika i telekomunikacja, 8 – europeistyka, 9 – filologia, 10 – filologia polska, 11 – finanse i rachunkowość, 12 – historia, 13 – informatyka, 14 – kierunek lekarski, 15 – kulturoznawstwo, 16 – mechanika i budowa maszyn, 17 – pedagogika, 18 – politologia, 19 – prawo, 20 – psychologia, 21 – socjologia, 22 – stosunki międzynarodowe, 23 – turystyka i rekreacja, 24 – zarządzanie, 25 – zarządzanie i inżynieria produkcji

Badając, jak oceniają korzyści akademickie i osobiste studenci rożnych poziomów studiów (wykres 163), zauważono, że korzyści akademickie najwyżej oceniają doktoranci (4,43) oraz studenci studiów magisterskich (4,23). Jeśli chodzi o korzyści osobiste, to skala nieco się zmienia – tym razem doktoranci oceniają je najniżej (4,57), studenci studiów I stopnia na 4,65, zaś studiów II stopnia na 4,69. Studenci studiów magisterskich przyznawali więc zbliżone obie oceny (z lekką przewagą korzyści osobistych), a doktoranci wyraźnie bardziej docenili korzyści akademickie. Wykres 163. Średnia ocena korzyści akademickich i osobistych, według poziomu studiów

Ocena korzyści osobistych (w pkt)

4,80 4,75

st. magisterskie

4,70 4,65 4,60

st. licencjackie st. doktoranckie.

4,55 4,50 4,10

4,20

4,30

4,40

4,50

Ocena korzyści akademickich (w pkt)

105

4,60

Wykres 164. Średnia ocena korzyści akademickich i osobistych, według typu uczelni

Ocena korzyści osobistych (w pkt)

4,75

uczelnie publiczne

4,70

4,65

uczelnie prywatne 4,60

4,55 4,10

4,15

4,20

4,25

4,30

Ocena korzyści akademickich (w pkt)

Oba rodzaje korzyści (i akademickie i osobiste) wyżej oceniali studenci z uczelni publicznych (odpowiednio 4,21 dla korzyści akademickich i 4,68 dla osobistych). Różnice w stosunku do studentów uczelni niepublicznych (odpowiednio 4,19 i 4,65) nie są jednak duże. Wydaje się, że nieco bardziej z wyjazdu zadowoleni byli studenci szkół publicznych. Następnie sprawdzono, czy ocena korzyści akademickich i osobistych jest w jakiś sposób powiązana z czasem przebywania na stypendium (wykres 165). Okazało się, że tak, bowiem wyższe oceny w obu przypadkach są skorelowane z długością pobytu za granicą. Przykładowo ci, którzy ocenili korzyści akademickie jako bardzo dobre, spędzali za granicą 185 dni, a ci, którzy wybrali ocenę niedostateczny tylko 158 dni. Ustalono też, o ile dni średnio wzrasta czas pobytu wraz ze wzrostem oceny o 1 stopień. Przyrost ten (zaprezentowany na wykresie przerywaną linią) wyniósł 7,3 dni. Podobny zabieg zastosowano w odniesieniu do oceny korzyści osobistych (wykres 166). Studenci, którzy zdecydowali się postawić ocenę bardzo dobrą, spędzili za granicą średnio 183 dni, zaś ci, którzy niedostatecznie ocenili te korzyści, za granicą przebywali 152 dni. Tym razem przyrost czasu pobytu przy zwiększeniu oceny o 1 stopień wynosi 8,3 dni. Można więc w ten sposób porównać, co ma większy wpływ na wydłużanie się czasu pobytu: korzyści akademickie czy osobiste. Okazuje się, że raczej te drugie (większa wartość obliczonego przyrostu), a więc prawdopodobieństwo, że studenci zostaną dłużej za granicą (mogą np. z własnych pieniędzy przedłużyć sobie o kilka dni pobyt) bardziej zależy od tego, jak im się podoba pod kątem korzyści osobistych. Wykres 166. Ocena korzyści osobistych a czas trwania pobytu

Przyrost czasu trwania pobytu = +7,3 dni

Przyrost czasu trwania pobytu = +8,3 dni

200 180 160 140 120

158

174

178

185

Średni czas trwania pobytu (w dniach)

Wykres 165. Ocena korzyści akademickich a czas trwania pobytu

158

106

200 180 160 140 120

168 152

149

172

183

Dodatkowo porównano oceny korzyści akademickich i osobistych w zależności od tego, jak studenci programu Erasmus ocenili czas swojego pobytu. Najlepsze oceny (zarówno korzyści akademickich, jak i osobistych) wystawili ci, którzy twierdzili, że ich pobyt był zbyt krótki. Pewien żal, że tak szybko muszą wracać, jaki można wywnioskować w tej odpowiedzi, ewidentnie świadczy o ich pozytywnych odczuciach, co potwierdzają wystawione najwyższe oceny obu typów korzyści (4,31 dla akademickich i 4,81 dla osobistych). Wykres 167. Średnia ocena korzyści akademickich i osobistych, według oceny czasu trwania pobytu

Ocena korzyści osobistych (w pkt)

5,00

zbyt krótki

4,80

w sam raz

4,60 4,40 4,20 4,00

zbyt długi

3,80 3,60 3,40

3,20 3,00 3,00

3,25

3,50

3,75

4,00

4,25

4,50

4,75

5,00

Ocena korzyści akademickich (w pkt)

Równie dobrze oba typy korzyści (odpowiednio na 4,16 i 4,60) ocenili ci, którzy twierdzą, że ich pobyt trwał w sam raz, ale zdecydowanie gorzej oceniają korzyści akademickie i osobiste studenci, którym się wydawało, że ich pobyt był zbyt długi (3,31 dla korzyści akademickich i 3,86 dla osobistych; noty te dość znacznie odbiegają od tych policzonych dla wszystkich studentów razem – 4,21 i 4,67). Można, zatem stwierdzić, że trzy oceny: ocena korzyści akademickich, osobistych oraz czasu pobytu, są ze sobą powiązane. Sprawdzając, jak zostały ocenione korzyści akademickie i osobiste w powiązaniu z czynnikiem, który zadecydował o wyjeździe na stypendium (wykres 168) zauważono, że nie ma zbyt dużych różnic w ocenach korzyści osobistych (noty wahają się od 4,64 do 4,74), ale większe zróżnicowanie ocen występuje w przypadku korzyści akademickich. Najlepiej korzyści te oceniali studenci, dla których czynnikiem determinującym ich wyjazd były głównie plany zawodowe (średnia ocena 4,38) oraz właśnie czynnik akademicki (4,36). Znacznie niższą ocenę wystawili ci, dla których liczył się przede wszystkim czynnik kulturowy i poznanie nowego środowiska, a najniższą notę (4,02) wystawiły osoby, które stwierdziły, że o ich wyjeździe przesądził jeszcze inny czynnik niż te zaproponowane w sprawozdaniu stypendysty. Wykres 168. Średnia ocena korzyści akademickich i osobistych z uwzględnieniem czynników, które zadecydowały o wyjeździe

Średnia ocena (w pkt)

Korzyści akademickie 4,80 4,60 4,40

4,69

4,73

4,36 4,19

4,73

Korzyści osobiste 4,71

4,74

4,71

4,64

4,38

4,24

4,19

4,20

4,21 4,02

4,00 3,80 3,60

107

Ilustracją opisanych wyżej wniosków jest wykres 169, na którym zaznaczono siedem punktów symbolizujących czynniki decydujące o wyjeździe. Ze współrzędnych tych punktów można odczytać, jaką ocenę korzyści akademickich i osobistych wystawiły osoby wskazujące konkretny czynnik. Większe rozproszenie punktów na osi X potwierdza, że bardziej między sobą różnią się oceny korzyści akademickich niż osobistych. Najlepiej oceniali je właśnie studenci, którzy wybrali czynnik akademicki oraz plany zawodowe, jako te wpływające na ich decyzję o wyjeździe (punkt nr 1 i 4), zaś najgorzej ocenili je stypendyści oznaczeni numerem 7, a więc ci, którzy wskazali inny czynnik decydujący o wyjeździe. Wykres 169. Średnia ocena korzyści akademickich i osobistych z uwzględnieniem czynników, które zadecydowały o wyjeździe

Ocena korzyści osobistych (w pkt)

4,90

4,80

4,70

4,60

4,50

4,40 3,90

4,00

4,10

4,20

4,30

4,40

4,50

Ocena korzyści akademickich (w pkt)

Legenda: 1 – cz. akademicki, 2 – cz. kulturowy, 3 – znajomi, 4 – plany zawodowe, 5 – nowe środowisko, 6 – doświadczenie, 7 – inne

Rozpatrując ocenę korzyści akademickich oraz ocenę przyjęcia i oferty powitalnej na uczelni partnerskiej, można zauważyć, że zdecydowanie najniższą ocenę (3,77) wystawili studenci, którym niczego nie zaoferowano. Jest to zupełnie logiczne, bowiem brak jakiejkolwiek oferty od razu negatywnie wpływa na postrzeganie uczelni jako mniej przyjaznej studentowi. Spośród studentów, którzy otrzymali jakiekolwiek wsparcie najlepiej korzyści akademickie ocenili ci, którym zaproponowano program orientacyjny (4,32) oraz sesję informacyjną (4,31). Można więc uznać, że szczególnie te dwie oferty miały znaczenie dla studentów zaraz po przyjeździe. Jeszcze raz warto popatrzeć na różnice między czterema kategoriami studentów, którym uczelnie partnerskie zaoferowały pewne formy wsparcia zaraz po przyjeździe, a ostatnim piątym słupkiem (nic nie zaoferowano), żeby się przekonać, jak ważna dla studentów była pomoc, jaką okazali im pracownicy uczelni partnerskich na początku pobytu.

Średnia ocena (w pkt)

Wykres 170. Wpływ oferty powitalnej na uczelni partnerskiej na średnią ocenę korzyści akademickich

4,40 4,30 4,20 4,10 4,00 3,90 3,80 3,70 3,60 3,50 3,40

4,26

4,32

4,31

4,23

3,77

spotkanie powitalne

sesja program informacyjna orientacyjny

108

kurs jezykowy

nic nie zaoferowano

Organizowanie specjalnych spotkań z myślą o studentach przyjeżdżających miało również wpływ na ocenę korzyści akademickich. I tym razem uwidacznia się różnica między tymi, którzy w takich spotkaniach uczestniczyli (wystawili oni średnią ocenę korzyści akademickich na 4,25), a tymi, dla których takich spotkań nie przewidziano (średnia nota 3,96). Każda pomoc i wsparcie otrzymywane przez studentów Erasmusa na uczelni partnerskiej są więc przez nich mile widziane i mają swój oddźwięk w późniejszej ocenie korzyści akademickich. Wykres 171. Wpływ spotkań organizowanych dla studentów Erasmusa na średnią ocenę korzyści akademickich

Średnia ocena (w pkt)

4,25 4,30 4,20 4,10

3,96

4,00 3,90 3,80

tak, były spotkania

nie było spotkań

Sprawdzono następnie, jak ocena wsparcia otrzymanego na uczelni partnerskiej wpływa na ocenę korzyści akademickich. Przykładowo, studenci, którzy wsparcie to ocenili jako bardzo dobre, równie wysoko ocenili korzyści akademickie (4,52), zaś ci, którzy niedostatecznie oceniali otrzymane wsparcie, wystawili notę 2,93. Nie ma tu zatem stuprocentowego pokrycia ocen, bo gdyby tak było, średnia ocena korzyści akademickich w tym ostatnim przypadku również powinna wynosić 1,0. Występuje jednak wyraźna zależność między tymi dwoma cechami – przejawia się ona także w obliczonym przyroście (+0,38) mówiącym o tym, że wraz ze wzrostem oceny wsparcia o 1 stopień ocena korzyści akademickich rośnie średnio o 0,38 punktu. Gdyby obie te cechy miały być powiązane w idealny sposób przyrost ten wynosiłby +1. Poziom wiedzy nauczycieli akademickich na uczelniach przyjmujących i ich ogólne przygotowanie do prowadzenia zajęć dla zagranicznych studentów mają jeszcze większy wpływ na ocenę korzyści akademickich przez studentów. Podwyższenie oceny nauczycieli o 1 stopień powoduje wzrost ogólnej oceny korzyści akademickich średnio o 0,53 punktu. Tym razem osoby, które przygotowanie nauczycieli oceniły jako niedostateczne, korzyści akademickie oceniają tylko na 2,45 punktu. Tak słaby wynik dobitnie świadczy o tym, jak ważne dla studentów zwracających uwagę na czynnik akademicki jest rzetelne przygotowanie nauczycieli prowadzących zajęcia. Wykres 173. Średnia ocena korzyści akademickich a ocena poziomu przygotowania nauczycieli akademickich

Przyrost oceny = +0,38

Przyrost oceny = +0,53

4,00

2,93

3,55

3,85

4,21

4,52

Średnia ocena (w pkt)

Wykres 172. Średnia ocena korzyści akademickich a ocena wsparcia otrzymanego z uczelni partnerskiej

2,00 0,00

109

5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00

2,45

3,05

3,59

4,09

4,58

Na ocenę korzyści akademickich miała również wpływ ocena dostępu do zasobów bibliotecznych (wykres 174) oraz do komputera i poczty elektronicznej (wykres 175). Zwiększenie oceny dostępu do zasobów bibliotecznych o 1 punkt powodowało podniesienie ogólnej oceny korzyści akademickich średnio o 0,27 stopnia, a w przypadku dostępu do PC i poczty elektronicznej – o 0,22 stopnia. Ważniejszy dla oceny korzyści akademickich był zatem dostęp do zasobów bibliotecznych. Wykres 175. Średnia ocena korzyści akademickich według oceny dostępu do komputera i poczty elektronicznej

Przyrost oceny = +0,27 pkt

Przyrost oceny = +0,22 pkt

5,00 4,00

3,38

3,75

3,41

4,05

4,42

Średnia ocena (w pkt)

Wykres 174. Średnia ocena korzyści akademickich według oceny dostępu do zasobów bibliotecznych

3,00 2,00 1,00 0,00

5,00 4,00

3,50

3,54

3,77

4,04

4,36

3,00 2,00 1,00 0,00

Aby porównać cztery ostatnie wykresy i związane z nimi wyliczone przyrosty, mówiące o tym, w jakim stopniu ocena jednego z aspektów akademickich wpływa na ogólną ocenę korzyści z pobytu, sporządzono wykres 176, na którym przedstawiono wartości wyznaczonych czterech przyrostów. Jak już zostało wspomniane, największy wpływ na ocenę korzyści akademickich miała ocena poziomu przygotowania nauczycieli (podniesienie oceny korzyści akademickich wraz ze zwiększeniem się oceny przygotowania nauczycieli średnio o 0,53 stopnia), dość ściśle korzyści te uzależnione były też od wsparcia, jakie studenci otrzymali z uczelni partnerskiej (0,38) i nieco mniej od dostępu do bibliotek (0,27) oraz komputera i poczty elektronicznej (0,22). Wykres 176. Średni przyrost oceny korzyści akademickich w zależności od jednostkowego przyrostu oceny innych aspektów wyjazdu 0,53

Przyrost oceny korzyści akademickich (w pkt)

0,6 0,5

0,38

0,4

0,27

0,3

0,22

0,2 0,1 0 wsparcie z ucz. partnerskiej

ocena nauczycieli ocena dostępu do ocena dostępu do akademickich biblioteki PC i poczty

Podczas analizowania oceny korzyści osobistych sprawdzono dwie zależności. Po pierwsze zbadano związek oceny korzyści osobistych z oceną poziomu integracji ze środowiskiem akademickim (ze studentami kształcącymi się na uczelniach partnerskich na co dzień, nie z innymi stypendystami Erasmusa; wykres 177). Osoby, które oceniły tę integrację jako bardzo dobrą wystawiły też najwyższą ocenę korzyści osobistych (aż 4,89), zaś ci oceniający ją jako niedostateczną dali notę 4,18. Można stąd wynuć wniosek, że integracja z innymi studentami nie jest tak istotnym czynnikiem dla stypendystów Erasmusa jak inne kwestie osobiste (być może np. gdzie i z kim mieszkali, ile mieli czasu wolnego na zwiedzanie kraju pobytu itp.), bowiem nawet osoby, które oceniły tę integrację na 1,0 dość dobrze oceniają przecież korzyści osobiste (nota powyżej 4,0). Potwierdza to także niski 110

przyrost oceny korzyści osobistych pod wpływem jednostkowej zmiany oceny poziomu integracji (średnio tylko +0,16 pkt). Wykres 177. Średnia ocena korzyści osobistych, według oceny poziomu integracji ze środowiskiem akademickim

Średnia ocena (w pkt)

Przyrost oceny = +0,16 pkt 5,00 4,50

4,51

4,59

4,70

4,89

4,18

4,00 3,50 3,00

Na ocenę korzyści osobistych miało także wpływ miejsce zakwaterowania za granicą. Najlepszą ocenę wystawili ci, którzy mieszkali razem z innymi studentami, ale nie w akademiku (średnia nota 4,70). Również osoby mieszkające w akademiku oraz samodzielnie wynajmujące mieszkanie wysoko oceniały korzyści osobiste (odpowiednio 4,67 i 4,66). Najniżej korzyści osobiste ocenili studenci, którzy korzystali z innego, niesprecyzowanego typu zakwaterowania niż trzy wcześniej omówione (może np. u rodziny, w hostelu itp.). Ogólnie można podsumować, że to gdzie się mieszka podczas pobytu niezbyt wyraźnie wpływa na ocenę korzyści osobistych, aczkolwiek studenci preferują mieszkanie z innymi studentami poza akademikami, co zapewnia towarzystwo na co dzień i niezależność od uczelni.

Średnia ocena (w pkt)

Wykres 178. Średnia ocena korzyści osobistych, według typu zakwaterowania 4,75 4,70

4,67

4,70 4,66

4,65 4,57

4,60 4,55 4,50 4,45 akademik

pokój lub dom razem z innymi studentami poza uczelnią

prywatne mieszkanie wynajmowane samodzielnie

inne

3344.. RRoozzw waażżaanniiee m moożżlliiw woośśccii ppooddjjęęcciiaa pprraaccyy w w iinnnnyym m kkrraajjuu eeuurrooppeejjsskkiim m ppoo zzaakkoońńcczzeenniiuu ssttuuddiióów w Na podstawie sprawozdań możliwe było również sprawdzenie, czy studenci udający się na stypendium Erasmusa rozważają możliwość podjęcia pracy w innym kraju biorącym udział w programie po zakończeniu studiów. Jak pokazuje wykres 179, aż 92,5 proc. respondentów rozważało taką możliwość. Po pierwsze wyjazd mógł więc na tyle im się spodobać, że chętnie jeszcze raz wyjechaliby do kraju, w którym przebywali, tym razem np. do pracy jako absolwenci szkół wyższych. Taka odpowiedź studentów może też być przejawem gotowości młodych ludzi do podejmowania niebanalnych wyzwań, takich jak zmiana – przynajmniej na jakiś czas – kraju zamieszkania. 111

Można wreszcie wiązać deklarację studentów z niezbyt dobrą sytuacją na rynku pracy w Polsce, gdzie bezrobocie wśród młodych ludzi jest wyższe niż w innych grupach wiekowych, a oferowane im umowy mają często charakter czasowych kontraktów na zlecenie. Wykres 179. Rozważanie możliwości podjęcia pracy w innym kraju europejskim po zakończeniu studiów

92,5%

tak nie

7,5%

Sprawdzono, czy odsetek tych, którzy rozważają możliwość pracy za granicą jest zróżnicowany terytorialnie, tj. według kraju pobytu (wykres 180). Okazało się, że najwięcej takich studentów było w grupie stypendystów, którzy udali się do Finlandii (95,1 proc.), Norwegii (94,9 proc.), Austrii (94,9 proc.) i Holandii (94,9 proc.), najmniej natomiast wśród tych goszczących na Cyprze (87,3 proc.) i w Grecji (88,0 proc.). Na mapie 29 kolorem czerwonym zaznaczono kraje, w przypadku których odnotowano najwyższy odsetek przyjeżdżających studentów rozważających możliwość podjęcia tam zatrudnienia po zakończeniu studiów. Jak widać, są to kraje Europy Północnej (szczególnie kraje skandynawskie), a także Dania, Islandia oraz dwa kraje z centralnej części kontynentu: Holandia i Austria. Kraje oznaczone na niebiesko to te, w których odsetek takich studentów jest relatywnie niższy (niż wynosi ogólny odsetek). Wykres 180. Odsetek stypendystów Erasmusa rozważających możliwość podjęcia pracy w innym kraju po zakończeniu studiów, według kraju pobytu

96,0 94,0 92,0 90,0 88,0 86,0 84,0 82,0 80,0

Finlandia Norwegia Austria Holandia Malta Dania Szwecja Islandia W. Brytania Słowenia Hiszpania Węgry Portugalia Estonia Belgia Irlandia Niemcy Turcja Litwa Czechy Francja Rumunia Włochy Słowacja Łotwa Bułgaria Grecja Cypr

Odsetek wskazań (w %)

98,0

95,1 94,9 94,9 94,9 94,7 94,4 94,2 94,1 94,0 93,3 93,1 93,0 92,6 92,6 92,4 92,3 92,2 91,6 91,5 91,5 90,9 90,6 90,6 89,5 89,5 89,1 88,0 87,3

100,0

112

Mapa 29. Kraje, w przypadku których największy i najmniejszy odsetek przyjeżdżających stypendystów Erasmusa rozważał możliwość podjęcia tam pracy po zakończeniu studiów

Uwaga: Odcieniem czerwonym zaznaczono kraje o największym, a niebieskim o najmniejszym odsetku takich stypendystów.

Jeśli chodzi o kierunki studiów, to najbardziej skłonni do podjęcia zatrudnienia za granicą są studenci mechaniki i budowy maszyn (98,0 proc.), biotechnologii (97,6 proc.) oraz budownictwa (96,4 proc.), a więc kierunków typowo technicznych (oznaczonych na wykresie ciemniejszymi słupkami). Na drugim końcu listy, wśród kierunków o najniższym odsetku takich studentów, uplasowały się kierunki humanistyczne: historia (85,6 proc. wskazań), prawo (85,9 proc.) oraz filologia polska (87,3 proc.). Możliwość podjęcia pracy za granicą w nieco większym stopniu rozważają zatem studenci nauk ścisłych, chociaż odsetek studentów kierunków humanistycznych też był wysoki i przekraczał 85 proc.

85,9

85,6

prawo

historia

89,0

informatyka

88,0

87,3

90,5

90,3

kierunek lekarski

90,0

89,5

90,7 dziennikarstwo i komunikacja społeczna

91,6

socjologia

zarządzanie

finanse i rachunkowość

93,1

92,6

kulturoznawstwo

92,0

91,8

93,7

93,3

ekonomia

94,2 zarządzanie i inżynieria produkcji

94,0

turystyka i rekreacja

94,5

94,4 politologia

94,9 stosunki międzynarodowe

europeistyka

95,3

95,1 architektura i urbanistyka

96,0

elektronika i telekomunikacja

96,1 automatyka i robotyka

97,6

96,4

biotechnologia

86,0 84,0 82,0

113

psychologia

filologia polska

pedagogika

80,0 filologia

Odsetek wskazań (w %)

98,0

budownictwo

98,0

100,0

mechanika i budowa maszyn

Wykres 181. Odsetek stypendystów Erasmusa rozważających możliwość podjęcia pracy w innym kraju europejskim po zakończeniu studiów, według kierunku studiów

Badając kształtowanie się odsetka stypendystów rozważających wyjazd za granicę do pracy według typu uczelni, na jakiej studiują w Polsce oraz poziomu studiów, zauważono, że różnice nie są duże (wszystkie odsetki przekraczają 90 proc. i są niższe od 93 proc.), ale większą gotowość do wyjazdu przejawiają studenci uczelni publicznych (92,5 proc.) oraz studenci I i II stopnia studiów (oba odsetki wynoszą 92,4 proc.). Wykres 182. Odsetek stypendystów Erasmusa rozważających możliwość podjęcia pracy w innym kraju europejskim po zakończeniu studiów, według typu uczelni i poziomu studiów

Odsetek wskazań (w %)

100,0 95,0

92,5

92,4

91,0

90,1 90,0 85,0 80,0

Uczelnie publiczne

Uczelnie prywatne

Studia Studia Studia licencjackie magisterskie doktoranckie

W tej części analizy sprawdzono również, czy na decyzję o ewentualnym podjęciu pracy za granicą może mieć też wpływ czas, jaki studenci spędzili na uczelni partnerskiej (wykres 183). Okazało się, że osoby, które rozważają możliwość wyjazdu przebywały na stypendium średnio 181 dni, zaś ci, których taki wyjazd w przyszłości nie interesuje byli tam 161 dni. Różnica co prawda nie jest duża (20 dni), ale pokazuje pewną tendencję, że dłuższe przebywanie za granicą powoduje niejako większe oswojenie się z tamtejszymi warunkami życia, co skutkuje tym, że studenci skłonni są tam jeszcze wrócić.

Średni czas trwania pobytu (w dniach)

Wykres 183. Średni czas pobytu a rozważanie możliwość podjęcia pracy w innym kraju europejskim po zakończeniu studiów 200 190

181

180 161

170 160 150

Tak, rozważam

Nie rozważam

3355.. SSzzcczzeeggóóllnniiee cceenniioonnee aassppeekkttyy ppoobbyyttuu nnaa ssttyyppeennddiiuum m Na kolejnym etapie badania zajęto się tymi aspektami pobytu na wyjeździe, które studenci ocenili jako szczególnie dla nich ważne. W sprawozdaniu stypendysty zaoferowano im następujące warianty do wyboru: akademicki, doskonalenie znajomości języka obcego, doświadczenie europejskie, doświadczenie związane z mieszkaniem za granicą, kulturowy, plany zawodowe/zwiększenie szans na zatrudnienie, usamodzielnienie się/niezależność, znajomi mieszkający za granicą oraz kategorię inny. Warto dodać, że nieco inaczej niż

114

w przypadku czynników, jakie zadecydowały o wyjeździe, tym razem studenci mogli wybrać tylko jeden aspekt, który uznali za najważniejszy. Okazało się, że rozkład takich aspektów (wykres 184) jest dość zrównoważony, tzn. żaden z nich nie dominuje, ani żaden nie był zbyt często pomijany przez stypendystów. Pomijając opcję inny, najmniej popularny aspekt znajomi mieszkający za granicą uzyskał 5,5 proc. wskazań. Najwięcej studentów wybrało natomiast opcję doskonalenie znajomości języka obcego, która był najważniejsza dla 21,7 proc. stypendystów. Dość istotne było też doświadczenie związane z mieszkaniem za granicą, które zaznaczył co piąty stypendysta (19,1 proc.). 14,0 proc. studentów wybrało opcję aspekt kulturowy, 13,4 proc. plany zawodowe i zwiększenie szans na znalezienie zatrudnienia, a 11,4 proc. doświadczenie europejskie. Pozostałe trzy aspekty (usamodzielnienie się, aspekt akademicki oraz znajomi mieszkający za granicą) uzyskały już odsetek wskazań mniejszy niż 10 proc., a więc można je uznać za najmniej ważne dla stypendystów Erasmusa. Można tutaj zauważyć cały wachlarz istotnych dla studentów spraw i nie można wyciągnąć jednoznacznego wniosku, jaki aspekt pobytu najbardziej ich interesuje, co ma oczywisty związek ze zróżnicowaniem cech charakteru i osobowości studentów wyjeżdżających za granicę. Wykres 184. Szczególnie cenione aspekty pobytu na stypendium

Doskonalenie znajomości języka obcego 0,3%

8,9%

5,7% 5,5%

Doświadczenie związane z mieszkaniem za granicą Kulturowy

21,7%

11,4% 19,1% 13,4%

Plany zawodowe / zwiększenie szans na zatrudnienie Doświadczenie europejskie Usamodzielnienie się, niezależność

14,0%

Akademicki Znajomi mieszkający za granicą Inne

Można się jednak pokusić o znalezienie jakiejś cechy studentów, która może wpłynąć na zróżnicowanie odpowiedzi. W tym celu spróbowano uzależnić je od płci respondentów. Dzięki temu zauważono, że doskonalenie znajomości języków obcych było zdecydowanie ważniejsze dla kobiet (23,7 proc. z nich zaznaczyło taką opcję przy 17,1 proc. mężczyzn). Mężczyźni bardziej natomiast cenili doświadczenie związane z mieszkaniem za granicą (dokładnie co piąty z ich). Częściej niż kobiety zaznaczali też opcję doświadczenie europejskie oraz usamodzielnienie się i niezależność (oraz po części znajomi mieszkający za granicą), co pokazuje, że dla mężczyzn najważniejsze staje się właśnie spróbowanie swoich sił z dala od rodzinnego środowiska. Kobiety bardziej natomiast cenią właśnie poznawanie języków oraz kultury obcego kraju, a także częściej rozważają pracę za granicą. Warto jeszcze dodać, że czynnik akademicki częściej wskazywali mężczyźni. Badając, jakie aspekty najbardziej się liczą dla studentów udających się do poszczególnych państw (tabela 5), zauważono, że czynnik akademicki był szczególnie ważny dla tych wyjeżdżających do Wielkiej Brytanii (12,9 proc. wskazań), na Islandię (11,8 proc.) oraz do Holandii (11,3 proc.), a więc do krajów północno-zachodniej Europy. Aspekt ten mniej się liczył dla studentów jadących do Rumunii (nikt nie zaznaczył takiej opcji), na Łotwę (odsetek również wyniósł 0,0 proc.) oraz do Grecji (1,2 proc.).

115

0,4 0,3

5,0

4,7

7,2

7,8 4,8

9,3 8,8

10,0

Kobiety 12,2 11,0

15,0

12,6 13,7

Mężczyźni 13,3 14,3

20,0

17,1

Odsetek wskazań (w %)

25,0

20,0 18,8

23,7

Wykres 185. Szczególnie cenione aspekty pobytu na stypendium, według płci

0,0

Doskonalenie znajomości języka obcego liczyło się przede wszystkim dla studentów przebywających na Łotwie (42,1 proc. wskazań), na Malcie (42,1 proc.) oraz w Bułgarii (41,4 proc.). Co ciekawe, są to kraje, w których ludność posługuje się dosyć mało popularnymi w Polsce językami (łotewski, maltański, bułgarski) i dziwi nieco fakt, że akurat w tamtych krajach tak bardzo dla studentów liczy się właśnie znajomość języków obcych. Najmniej wskazań co do tego aspektu zadeklarowali studenci będący na wymianie w Rumunii (11,3 proc.), na Islandii (11,8 proc.) oraz w Holandii (12,7 proc.). Zaskakująca jest zwłaszcza różnica między Bułgarią i Rumunią. Są to kraje sąsiadujące ze sobą, ale pierwszy kraj uzyskał prawie cztery razy więcej wskazań niż drugi. Tabela 5. Szczególnie cenione aspekty pobytu na stypendium, według kraju pobytu Najwyższe odsetki wskazań Czynnik

1 miejsce

2 miejsce

3 miejsce

Akademicki

UK 12,9 proc.

IS 11,8 proc.

NL 11,3 proc.

Doskonalenie znajomości języka obcego

LV 42,1 proc.

MT 42,1 proc.

Doświadczenie europejskie

EE 22,2 proc.

Doświadczenie związane z mieszkaniem za granicą

Najniższe odsetki wskazań Ogółem

3 miejsce

2 miejsce

1 miejsce

5,7 proc.

GR 01,2 proc.

LV 00,0 proc.

RO 00,0 proc.

BG 41,4 proc.

21,7 proc.

NL 12,7 proc.

IS 11,8 proc.

RO 11,3 proc.

CY 16,9 proc.

AT 15,2 proc.

11,4 proc.

IS 05,9 proc.

TR 05,4 proc.

MT 00,0 proc.

HU 26,3 proc.

LV 24,6 proc.

EE 24,1 proc.

19,1 proc.

NO 13,9 proc.

IE 12,8 proc.

BG 10,2 proc.

Kulturowy

RO 35,8 proc.

TR 33,7 proc.

IE 32,1 proc.

14,0 proc.

DE 07,9 proc.

UK 07,9 proc.

CY 07,0 proc.

Plany zawod. / zwiększ. szans na zatrudnienie

UK 22,0 proc.

AT 21,4 proc.

DE 19,1 proc.

13,4 proc.

LV 3,5 proc.

RO 1,9 proc.

MT 0,0 proc.

Usamodzielnienie się, niezależność

RO 15,1 proc.

SK 13,8 proc.

DK 13,1 proc.

8,9 proc.

BG 03,1 proc.

IE 00,0 proc.

MT 00,0 proc.

Znajomi mieszkający za granicą

MT 15,8 proc.

BE 9,7 proc.

RO 9,4 proc.

5,5 proc.

LV 3,5 proc.

CY 1,4 proc.

IS 0,0 proc.

116

Doświadczenie europejskie wskazali przede wszystkim studenci, którzy wyjechali do Estonii (22,2 proc. wskazań), na Cypr (16,9 proc.) oraz do Austrii (15,2 proc.), rzadko zaś wybierali je studenci przebywający w Islandii (5,9 proc.), w Turcji (5,4 proc.), na Malcie (żaden student nie zaznaczył takiej opcji). Doświadczenie związane z mieszkaniem (dłuższym przebywaniem) za granicą było szczególnie ważne dla studentów przebywających na Węgrzech (26,3 proc.), na Łotwie (24,6 proc.) i w Estonii (24,1 proc.), rzadziej zaś przez tych przebywających w Bułgarii (10,2 proc.), Irlandii (12,8 proc.) oraz Norwegii (13,9 proc.). Czynnik kulturowy preferowali głównie stypendyści udający się do Rumunii (35,8 proc. wskazań), Turcji (33,7 proc.) i Irlandii (32,1 proc.). Najmniej wskazań pojawiło się natomiast wśród tych jadących na Cypr (7,0 proc.), do Wielkiej Brytanii (7,9 proc.) i do Niemiec (7,9 proc.). Plany zawodowe i zwiększenie szans na zatrudnienie najchętniej deklarowali studenci wyjeżdżający do Wielkiej Brytanii (22,0 proc.), Austrii (21,4 proc.) oraz do Niemiec (19,1 proc.), najrzadziej ci przebywający na Malcie (żaden student nie zadeklarował tego aspektu), w Rumunii (1,9 proc.) oraz na Łotwie (3,5 proc.). Usamodzielnienie się i niezależność szczególnie cenili studenci będący na wymianie w Rumunii (15,1 proc.), na Słowacji (13,8 proc.) i w Danii (13,1 proc.), najmniej w Bułgarii (3,1) oraz w Irlandii i na Malcie – żaden student tam przebywający nie zadeklarował takiej opcji. Znajomi mieszkający za granicą stali się czynnikiem zachęcającym do wyjazdu głównie tych, którzy udali się na Maltę (15,8 proc.), do Belgii (9,7 proc.) oraz do Rumunii (9,4 proc.), natomiast mniej aspekt ten liczył się dla studentów jadących na Łotwę (3,5 proc.), na Cypr (1,4 proc.), a już zupełnie nie był ważny (0,0 proc. wskazań) dla stypendystów udających się na Islandię. W podobny sposób przeanalizowano najważniejsze aspekty wyjazdu z uwzględnieniem kierunku, jaki studiują studenci (tabela 6). Aspekt akademicki najczęściej wskazywali studenci mechaniki i budowy maszyn (16,0 proc. z nich), najrzadziej turystyki (1,6 proc.), budownictwa (2,1 proc.) oraz pedagogiki (2,6 proc.). Doskonalenie znajomości języka obcego było szczególnie ważne dla studentów filologii (34,4 proc.), turystyki (30,3 proc.) oraz historii (28,0 proc.), a więc trzech kierunków humanistycznych. Najrzadziej ten aspekt wskazywali studenci kierunków technicznych: automatyki i robotyki (8,8 proc.), biotechnologii (10,2 proc.) oraz architektury (10,6 proc.). Podobnie na trzech pierwszych miejscach w przypadku aspektu doświadczenie europejskie znalazły się kierunki humanistyczne: dziennikarstwo (17,8 proc.), pedagogika (16,4 proc.) i socjologia (16,3 proc.). Mniejsze znaczenie miał ten aspekt (co nieco dziwi) dla studentów kulturoznawstwa (zadeklarowało go tylko 5,8 proc. studiujących ten kierunek), mechaniki (7,0 proc.) oraz filologii (7,9 proc.). Doświadczenie związane z mieszkaniem za granicą było istotną kwestią głównie dla studentów informatyki (26,3 proc. z nich), kierunku lekarskiego (25,2 proc.) i filologii polskiej (23,9 proc.), mniej liczyło się zaś dla studentów budownictwa (14,4 proc.), filologii (14,7 proc.) i historii (16,0 proc.). Aspekt kulturowy szczególnie upodobali sobie studenci (co tym razem nie dziwi) kulturoznawstwa (24,9 proc.), filologii polskiej (21,1 proc.) i pedagogiki (18,4 proc.), a więc trzech kierunków humanistycznych, zaś mniejszą wagę przywiązywali do niego studenci trzech kierunków ścisłych: mechaniki (4,0 proc. wskazań), biotechnologii (6,9 proc.) oraz finansów i rachunkowości (8,9 proc.). Odwrotna sytuacja wystąpiła w przypadku planów zawodowych i zwiększenia szans na zatrudnienie. Ten aspekt wskazywali głównie studenci kierunków technicznych: biotechnologii (33,1 proc.), automatyki (23,5 proc.) i mechaniki (23,0 proc.), zaś rzadziej humaniści: studenci europeistyki (4,5 proc. wskazań), socjologii (4,9 proc.) i kulturoznawstwa (7,4 proc.). Usamodzielnienie się i niezależność szczególnie cenili studenci zarządzania i inżynierii produkcji (15,5 proc.), pedagogiki (13,2 proc.) oraz biotechnologii (11,8 proc.), zaś mniej finansów i rachunkowości (5,0 proc.), kulturoznawstwa (5,3 proc.) i politologii (5,6 proc.). Z kolei na wyjazd głównie z powodu znajomych mieszkających za granicą zdecydowali się najczęściej studenci finansów i rachunkowości (10,3 proc.), informatyki (8,9 proc.) i dziennikarstwa (8,5 proc.), nie był on natomiast istotny dla studentów mechaniki (1,0 proc.), biotechnologii (3,3 proc.) i filologii polskiej (3,5 proc.).

117

Tabela 6. Szczególnie cenione aspekty pobytu na stypendium, według kierunku studiów Najwyższe odsetki wskazań Czynnik

Najniższe odsetki wskazań Ogółem

1 miejsce

2 miejsce

3 miejsce

2 miejsce

1 miejsce

Akademicki

mechanika (16,0 proc.)

dziennik. (7,6 proc.)

kulturozn. (7,4 proc.)

(5,7 proc.)

pedagogika (2,6 proc.)

budown. (2,1 proc.)

turyst. (1,6 proc.)

Doskonalenie znajomości języka obcego

filologia (34,4 proc.)

turyst. (30,3 proc.)

historia (28,0 proc.)

(21,7 proc.)

architekt. (10,6 proc.)

biotechn. (10,2 proc.)

automatyka (8,8 proc.)

Doświadczenie europejskie

dziennik. (17,8 proc.)

pedagogika (16,4 proc.)

socjologia (16,3 proc.)

(11,4 proc.)

filologia (7,9 proc.)

mechanika (7,0 proc.)

kulturozn. (5,8 proc.)

Doświadczenie związane z mieszkaniem za granicą

informatyka (26,3 proc.)

k. lekarski (25,2 proc.)

fil. polska (23,9 proc.)

(19,1 proc.)

historia (16,0 proc.)

filologia (14,7 proc.)

budown. (14,4 proc.)

Kulturowy

kulturozn. (24,9 proc.)

fil. polska (21,1 proc.)

pedagogika (18,4 proc.)

(14,0 proc.)

finan. i rach. (8,9 proc.)

biotechn. (6,9 proc.)

mechanika (4,0 proc.)

Plany zawodowe/ zwiększenie szans na zatrudnienie

biotechn. (33,1 proc.)

automatyka (23,5 proc.)

mechanika (23,0 proc.)

(13,4 proc.)

kulturozn. (7,4 proc.)

socjologia (4,9 proc.)

europeistyka (4,5 proc.)

Usamodzielnienie się, niezależność

inż. prod. (15,5 proc.)

pedagogika (13,2 proc.)

biotechn. (11,8 proc.)

(8,9 proc.)

politologia (5,6 proc.)

kulturozn. (5,3 proc.)

finan. i rach. (5,0 proc.)

Znajomi mieszkający za granicą

finan. i rach. (10,3 proc.)

informatyka (8,9 proc.)

dziennik. (8,5 proc.)

(5,5 proc.)

fil. polska (3,5 proc.)

biotechn. (3,3 proc.)

mechanika (1,0 proc.)

Uwaga: Kolorem czerwonym zaznaczono kierunki ścisłe, kolorem niebieskim – kierunki humanistyczne.

Pewne zróżnicowanie odpowiedzi co do najważniejszych aspektów wyjazdu zauważono również w zależności od poziomu studiów (wykres 186). Najbardziej rzuca się w oczy różnica między doktorantami a ich młodszymi kolegami ze studiów licencjackich i magisterskich. Doktoranci szczególnie cenili aspekt akademicki, wskazało go 25,3 proc. respondentów, co jest wynikiem około pięć razy wyższym od wyniku studentów studiów I i II stopnia. Dla tych dwóch grup ważniejsze niż dla doktorantów było natomiast doświadczenie związane z mieszkaniem za granicą, gdyż mógł to być dla nich pierwszy w życiu tak długi pobyt poza Polską. Ponadto zauważono, że im młodsi byli studenci, tym ważniejsze było dla nich doskonalenie znajomości języków obcych oraz usamodzielnienie się i niezależność, co potwierdza wniosek z poprzedniego zdania. Nie zauważono natomiast dużych różnic, jeśli chodzi o aspekt kulturowy, plany zawodowe oraz doświadczenie europejskie. Sprawdzając, jak wygląda rozkład odpowiedzi na badane aspekty w zależności od typu uczelni macierzystej, na jakiej studiują respondenci (wykres 187), zauważono, że odpowiedzi są do siebie bardziej zbliżone niż w przypadku rodzaju studiów. Studenci uczelni publicznych bardziej niż ich koledzy z uczelni prywatnych cenili doświadczenie związane z mieszkaniem za granicą, aspekt kulturowy i plany zawodowe, natomiast studenci szkół prywatnych chętniej wskazywali doskonalenie znajomości języków obcych oraz usamodzielnienie się i niezależność. W pozostałych kategoriach różnice są niewielkie.

118

Wykres 186. Szczególnie cenione aspekty pobytu na stypendium, według poziomu studiów Studia licencjackie

Studia magisterskie

Studia doktoranckie 25,3

5,0

5,4 5,5 3,1

5,2 5,6

10,0

10,4 7,8 5,6

10,8 11,9 9,9

13,3 13,5 11,7

15,0

13,5 14,4 13,0

11,7

20,0

19,1 19,4

25,0

22,0 21,4 19,8

Odsetek wskazań (w %)

30,0

0,0

Wykres 187. Szczególnie cenione aspekty pobytu na stypendium, według typu uczelni Uczelnie publiczne 25,3

5,5 4,9

5,7 5,3

8,9 10,0

10,0

11,4 11,5

13,5 11,9

15,0

14,1 13,0

20,0

Uczelnie prywatne

19,2 18,0

25,0

21,4

Odsetek wskazań (w %)

30,0

5,0 0,0

Na koniec sprawdzono, czy czas pobytu na stypendium determinuje w jakiś sposób wskazania studentów co do najbardziej cenionych aspektów wyjazdu. Zauważono np. że osoby, które przebywały najdłużej za granicą (co najmniej 190 dni) szczególnie doceniają aspekt akademicki oraz wpływ wyjazdu na plany zawodowe. Ci, którzy przebywali za granicą najkrócej (172 dni) najczęściej wskazywali aspekt kulturowy jako najistotniejszy. Można więc powiedzieć, że im dłużej studenci przebywali na uczelni partnerskiej, tym bardziej byli zainteresowani podnoszeniem swoich umiejętności związanych z kierunkiem studiów, zaś ci przebywający krócej bardziej zwracali uwagę na aspekty osobiste – szczególnie poznanie nowej kultury.

119

Wykres 188. Szczególnie cenione aspekty pobytu na stypendium a czas wyjazdu

Średni czas trwania pobytu (w dniach)

195

192

190

190 185

181

179

180

179

178 174

175

172

170 165 160

3366.. PPrrzzyyddaattnnoośśćć w wyyjjaazzdduu nnaa ssttyyppeennddiiuum m EErraassm muussaa w w pprrzzyysszzłłeejj kkaarriieerrzzee zzaaw wooddoow weejj Następnym krokiem badania było sprawdzenie, jaki odsetek studentów wskazał, że wyjazd na stypendium Erasmusa może okazać się pomocny w ich przyszłej karierze zawodowej oraz od czego może zależeć wysokość tego odsetka. Jak pokazuje wykres 189, najwięcej osób (45,2 proc.) wskazało, że dobrze oceniają przydatność wyjazdu w kontekście przyszłej kariery zawodowej. Bardzo dobrze oceniło wyjazd 41,2 proc. ankietowych, a kolejną odpowiedź (dostatecznie) wskazał już tylko co dziesiąty student. Ponadto niecałe 3,0 proc. ankietowanych zaznaczyło odpowiedź niedostatecznie lub minimalnie. Ogólna średnia ocena wyniosła 4,24 i świadczy o tym, że studenci oceniają doświadczenie zdobyte podczas wyjazdu jako przydatne w przyszłości.

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 189. Ocena przydatności wyjazdu na stypendium Erasmusa w przyszłej karierze zawodowej 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0

45,2

41,2

10,6 0,3 (1) niedostateczne

2,6 (2) minimalne

(3) dostateczne

(4) dobre

(5) bardzo dobre

Nie zauważono większych różnic w opiniach kobiet i mężczyzn na temat przydatności wyjazdu w przyszłej karierze zawodowej, aczkolwiek obie najwyższe noty (dobry i bardzo dobry) częściej wskazywały kobiety (różnice 120

między nimi a mężczyznami wynoszą odpowiednio 0,7 i 1,8 pkt proc.), co ma też swoje pokrycie w wyliczonych średnich: kobiety oceniły przydatność takiego wyjazdu na 4,26, mężczyźni na 4,20, a więc to kobiety widzą nieco więcej korzyści, jakie wyjazd może im przynieść w przyszłości.

41,8

40,0

45,4

Mężczyźni

40,0

Kobiety

2,3

0,2

10,0

3,3

11,5

20,0

10,3

30,0

0,5

Odsetek wskazań (w %)

50,0

44,7

Wykres 190. Ocena przydatności wyjazdu na stypendium Erasmusa w przyszłej karierze zawodowej, według płci

0,0 (1) niedostateczne

(2) minimalne

(3) dostateczne

(4) dobre

(5) bardzo dobre

Obliczając średnią ocenę takiej przydatności według krajów pobytu (wykres 191), zauważono, że najlepszą notę wystawili studenci przebywający na Islandii (4,47), w Irlandii (4,45) i w Austrii (4,39). Najniżej zaś kwestię tę ocenili stypendyści, którzy wyjechali do Rumunii (4,00), Słowenii (4,03) i na Maltę (4,05). Aby zauważyć jakąś prawidłowość w wystawionych ocenach, warto przyjrzeć się mapie 30 – czerwonym kolorem oznaczono na niej kraje, w których wystawione noty były relatywnie wysokie. Są to przede wszystkim: Islandia, Irlandia oraz Austria oraz inne państwa tej części Europy, a więc północnej i zachodniej jej części. Na niebiesko oznaczono zaś kraje o najniższych notach. Wśród nich znajdują się państwa leżące na południu i wschodzie Europy, wśród których najniższą ocenę uzyskała Rumunia, zaznaczona najciemniejszym odcieniem koloru niebieskiego.

4,03

4,00

4,10

4,15 Portugalia

4,10

4,05

4,15

4,19 Turcja

Cypr

4,18 Czechy

4,16

4,21 Włochy

4,20

Łotwa

4,22

4,22 Grecja

Litwa

Hiszpania

4,23

4,22

W. Brytania

4,24 Finlandia

Norwegia

4,25

4,27

Dania

4,24

4,27

Bułgaria

Belgia

4,27

Węgry

4,30

Holandia

4,30

4,28

Estonia

4,33

4,30

Francja

Szwecja

4,39

4,34

4,40

Niemcy

4,47

4,45

4,00 3,90 3,80

121

Rumunia

Słowenia

Malta

Słowacja

3,70

Austria

Średnia ocena (w pkt)

4,50

Irlandia

4,60

Islandia

Wykres 191. Odsetek studentów, którzy twierdzą, że ich wyjazd na stypendium Erasmusa będzie pomocny w przyszłej karierze zawodowej (według kraju pobytu)

Mapa 30. Kraje, w przypadku których odnotowano najwyższe i najniższe oceny przydatności wyjazdu w przyszłej karierze zawodowej

Uwaga: Odcieniem czerwonym zaznaczono kraje o najwyższych, a niebieskim o najniższych ocenach tej przydatności.

Z punktu widzenia kierunków studiów można zauważyć, że najwyżej przydatność swojego wyjazdu ocenili studenci mechaniki i budowy maszyn (4,39) oraz automatyki i robotyki (4,38), a więc dwóch kierunków ściśle technicznych. Najniżej zaś ocenili przydatność wyjazdu studenci dziennikarstwa i komunikacji (4,03) oraz kulturoznawstwa (4,08), a więc tym razem kierunków humanistycznych.

4,03

4,10

4,08

4,12

4,11

prawo

socjologia

4,16

politologia

4,12

4,19

ekonomia

4,20

psychologia

4,20

zarządzanie i inżynieria produkcji

4,22

europeistyka

4,25 historia

filologia polska

4,28

4,26

biotechnologia

4,28 zarządzanie

kierunek lekarski

4,29

4,28

budownictwo

finanse i rachunkowość

4,29

turystyka i rekreacja

4,29 architektura i urbanistyka

4,30

stosunki międzynarodowe

4,31

pedagogika

elektronika i telekomunikacja

4,38

4,33 filologia

automatyka i robotyka

4,00 3,90

122

dziennikarstwo i komunikacja społeczna

kulturoznawstwo

3,80 informatyka

Średnia ocena (w pkt)

4,40

4,39

4,50

mechanika i budowa maszyn

Wykres 192. Odsetek studentów, którzy twierdzili, że ich wyjazd na stypendium Erasmusa będzie pomocny w przyszłej karierze zawodowej (według kierunku studiów)

Wpływ długości pobytu na ocenę przydatności wyjazdu pokazuje wykres 193. Zauważono, że im dłużej studenci przebywali na wymianie za granicą, tym wyższa była ich ocena przydatności wyjazdu w przyszłej karierze zawodowej. Przykładowo, osoby, które postawiły ocenę bardzo dobrą przebywały za granicą średnio 188 dni, a ci, którzy ocenili tę kwestię na niedostateczny byli na wymianie tylko 133 dni. Można ustalić, że po każdych 13 dniach trwania pobytu ocena tej przydatności wzrastała o 1 stopień.

Średni czas trwania pobytu (w dniach)

Wykres 193. Ocena przydatności wyjazdu na stypendium Erasmusa w przyszłej karierze zawodowej a średnia długość pobytu na stypendium 200 190

188

Przyrost czasu trwania pobytu = +13,0 dni 176

180 167

170 155

160 150 140

133

130 120 (1) niedostateczne

(2) minimalne

(3) dostateczne

(4) dobre

(5) bardzo dobre

3377.. O Oggóóllnnaa oocceennaa ookkrreessuu ssttuuddiióów ww w rraam maacchh ssttyyppeennddiiuum m EErraassm muussaa Jednym z ważniejszych punktów sprawozdania stypendysty była ogólna ocena okresu studiów odbytych za granicą. Pytanie to miało w domyśle dać ogólny obraz całego wyjazdu: czy raczej podobał się on studentom, czy może byli z niego zupełnie niezadowoleni. W większości przypadków odczucia stypendystów były jak najbardziej pozytywne (wykres 194), gdyż 61,4 proc. ankietowanych oceniło swój pobyt jako bardzo dobry, blisko 1/3 (32,8 proc.) jako dobry, a co dwudziesty student (4,8 proc.) twierdził, że był on taki sobie (ocena dostateczna). Najniższe oceny (minimalną i niedostateczną) wybrało tylko 1,1 proc. respondentów. Wykres 194. Struktura odpowiedzi stypendystów na temat ogólnej oceny okresu studiów w ramach programu Erasmus

Odsetek wskazań (w %)

70,0

61,4

60,0 50,0 32,8

40,0 30,0 20,0 10,0

0,3

4,8

0,8

0,0 (1) niedostateczne

(2) minimalne

(3) dostateczne

(4) dobre

(5) bardzo dobre

Sprawdzono następnie, czy ocena okresu studiów może zależeć od cech demograficznych i społecznych studentów, takich jak: płeć, kierunek i rodzaj studiów, typ uczelni macierzystej, kraj pobytu. Porównując rozkład 123

odpowiedzi mężczyzn i kobiet (wykres 195), zauważono, że częściej ocenę bardzo dobrą wystawiały kobiety (63,3 proc. z nich), zaś mężczyźni czynili to nieco rzadziej (w 57,0 proc. przypadków). Wśród mężczyzn wyższy był natomiast odsetek wskazań pozostałych ocen, co oczywiście ma wpływ na średnią ocenę policzoną na podstawie wszystkich wskazań obu płci. Kobiety ogólnie oceniały swój pobyt na ocenę 4,57, mężczyźni na 4,48.

57,0

Kobiety

40,0

31,3

Mężczyźni

50,0

36,3

60,0

30,0 4,5

5,4

0,7

0,2

10,0

1,0

20,0 0,4

Odsetek wskazań (w %)

70,0

63,3

Wykres 195. Struktura odpowiedzi stypendystów na temat ogólnej oceny okresu studiów w ramach programu Erasmus, według płci

0,0 (1) niedostateczne

(2) minimalne

(3) dostateczne

(4) dobre

(5) bardzo dobre

Kiedy sprawdzono, jak ukształtowały się ogólne oceny okresu studiów za granicą według województw, w których usytuowane były uczelnie macierzyste stypendystów (wykres 196), okazało się, że najlepiej swój wyjazd ocenili studenci z województwa lubelskiego (średnia ocena wyniosła 4,71). Nieco gorzej ocenili go natomiast studenci z województwa warmińsko-mazurskiego (4,48), śląskiego (4,49) oraz łódzkiego (4,50).

4,50

4,48

4,49

4,51 Mazowieckie

Śląskie

4,52 Pomorskie

4,50

4,52 Wielkopolskie

Łódzkie

4,52

4,57 Podkarpackie

Świętokrzyskie

4,57 Podlaskie

4,55

4,54

4,57

4,59 Dolnośląskie

4,60

Lubuskie

4,59 Zachodniopomorskie

4,65

4,60

4,64

Średnia ocena (w pkt)

4,70

Opolskie

4,75

4,71

Wykres 196. Ogólna ocena okresu studiów w ramach programu Erasmus według województwa, w którym mieści się uczelnia macierzysta

4,45 4,40 Warmińsko-mazurskie

Małopolskie

Kujawsko-pomorskie

Lubelskie

4,35

Nieco większe zróżnicowanie ocen całego pobytu na stypendium zauważono, biorąc pod uwagę kraj pobytu. Najlepiej ocenili wyjazd studenci goszczący w dwóch krajach: na Malcie (średnia ocena 4,84) oraz w Estonii (4,80). Najniższe oceny przyznali stypendyści przebywający w Wielkiej Brytanii (4,44), we Francji (4,46) oraz we Włoszech (4,47).

124

4,47

4,46

4,44

Włochy

Francja

W. Brytania

4,51

4,48

Dania

4,50

Grecja

4,52

4,53

Holandia

Portugalia

Belgia

4,54 Irlandia

Hiszpania

4,56

4,54

Turcja

Słowacja

Litwa

4,56

Łotwa

4,55

4,60

4,58

Słowenia

Cypr

4,60

Szwecja

4,60

Niemcy

4,60

Rumunia

4,66

4,61

Bułgaria

Norwegia

4,68

4,67

Węgry

4,69 Finlandia

4,70

Czechy

4,71

4,70 Austria

Średnia ocena (w pkt)

4,80

Islandia

4,84

4,90

4,80

Wykres 197. Ogólna ocena okresu studiów w ramach programu Erasmus, według kraju pobytu

4,40 4,30

Malta

Estonia

4,20

Na mapie 31 ciemniejszym kolorem niebieskim zaznaczono państwa, w których pobyt na stypendium studenci ocenili najwyżej, zaś jaśniejszym te, w których pobyt uzyskał najniższe noty. Łatwo zauważyć, że lepiej oceniano wyjazdy do krajów w północnej oraz środkowo-wschodniej części kontynentu, a także na Maltę. Dobrze oceniane są też wyjazdy na Islandię, do krajów skandynawskich, bałtyckich, do państw byłego bloku radzieckiego oraz do Austrii. Nieco gorzej oceniano natomiast wyjazdy do krajów zachodniej Europy. Mapa 31. Najwyższa i najniższa ogólna ocena pobytu na studiach w ramach programu Erasmus w zależności od kraju docelowego

Uwaga: Ciemniejszym kolorem niebieskim zaznaczono kraje o najwyższej, a jaśniejszym o najniższej ogólnej ocenie okresu studiów.

Badając ocenę pobytu przez studentów poszczególnych kierunków studiów (wykres 198), stwierdzono, że najwyżej oceniali pobyt za granicą studenci pedagogiki (4,66), najniżej natomiast studenci dziennikarstwa i komunikacji, zarządzania i inżynierii produkcji oraz architektury i urbanistyki. Słuchacze tych trzech kierunków wystali ocenę 4,42.

125

4,42

zarządzanie i inżynieria produkcji

dziennikarstwo i komunikacja społeczna

4,44

4,42

4,49 informatyka

4,45

architektura i urbanistyka

4,49 ekonomia

4,50

4,48

4,51

4,50 psychologia

historia

elektronika i telekomunikacja

4,51

finanse i rachunkowość

4,52 biotechnologia

4,54

4,52

4,55 stosunki międzynarodowe

4,55

automatyka i robotyka

4,56

zarządzanie

kierunek lekarski

4,58

4,57

politologia

budownictwo

4,59 filologia

4,60

4,59

socjologia

4,60

mechanika i budowa maszyn

4,60

4,60 prawo

Średnia ocena (w pkt)

4,65

europeistyka

4,70

4,66

Wykres 198. Ogólna ocena okresu studiów w ramach programu Erasmus, według kierunku studiów

4,40 4,35 4,30 kulturoznawstwo

filologia polska

turystyka i rekreacja

pedagogika

4,25

Oceny kształtowały się różnie w zależności od typu uczelni oraz poziomu studiów. Najlepiej swój pobyt ocenili doktoranci (średnia ocena 4,59), nieco gorzej studenci studiów II stopnia (4,56) i I stopnia (4,52). Niżej ocenili swój pobyt studenci szkół niepaństwowych (4,48), nieco wyżej – ci studiujący na uczelniach publicznych (4,55). Można zatem powiedzieć, że wraz z wiekiem stypendystów rośnie ocena okresu studiów odbytych za granicą oraz że lepiej oceniają go studenci szkół państwowych niż prywatnych.

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 199. Ogólna ocena okresu studiów w ramach programu Erasmus, według typu uczelni i rodzaju studiów

4,60 4,58 4,56 4,54 4,52 4,50 4,48 4,46 4,44 4,42 4,40

4,59 4,56

4,55 4,52 4,48

Uczelnie publiczne

Uczelnie prywatne

Studia Studia Studia licencjackie magisterskie doktoranckie

Ogólna ocena okresu studiów w ramach Erasmusa jest powiązana z czasem pobytu za granicą (wykres 200). Osoby, które wyżej oceniły pobyt, przebywały na stypendium dłużej niż te, które oceniły swój pobyt niżej. Przykładowo osoby oceniające wyjazd jako bardzo dobry przebywały za granicą średnio 183 dni, zaś ci, którzy stwierdzili, że w ogóle im się nie podobało (ocena niedostateczna) za granicą spędzili średnio 148 dni. Ustalono też, że ocena wzrasta o 1 stopień średnio po każdych 8,3 dniach pobytu. Można więc wyciągnąć wniosek, że zbyt krótki wyjazd nie sprzyja jego wysokiej ocenie.

126

Średni czas trwania pobytu (w dniach)

Wykres 200. Ogólna ocena okresu studiów a średni czas pobytu na stypendium 200

Przyrost czasu trwania pobytu = +8,3 dni

190 180

169

170

183 174

162

160

148

150 140 130 120

(1) niedostateczne

(2) minimalne

(3) dostateczne

(4) dobre

(5) bardzo dobre

Uwzględnienie oceny czasu trwania pobytu (zbyt krótki, w sam raz oraz zbyt długi) daje jeszcze inny, równie ciekawy pogląd na kształtowanie się ogólnej oceny pobytu na studiach za granicą (wykres 201). Jest logiczne, że najlepiej swój wyjazd oceniały osoby, dla których był on zbyt krótki. W tej grupie znalazło się aż 72,5 proc. studentów, którzy ocenili swój pobyt bardzo dobrze. Wśród osób, które stwierdziły, że ich wyjazd trwał w sam raz, odsetek oceniających go bardzo dobrze był już niższy (54,7 proc.). Jeszcze mniej osób wysoko oceniających swój pobyt znalazło się w grupie uznającej wyjazd za zbyt długi. W tej grupie najlepszą ocenę wystawił już tylko co czwarty student, a więc 25,0 proc.

72,5

80,0

54,7

70,0

10,0

0,2 0,8 5,9

30,0

(3) dostateczne (4) dobre

8,5 8,5

24,5

40,0

(2) minimalne

23,8 34,1 25,0

50,0

20,0

(1) niedostateczne

38,4

60,0

0,1 0,5 2,4

Odsetek wskazań (w %)

Wykres 201. Porównanie ogólnej oceny okresu studiów za granicą oraz czasu trwania pobytu

(5) bardzo dobre

0,0 zbyt krótki

w sam raz

zbyt długi

Wymienione wyżej czynniki wpłynęły na średnią ocenę, jaką wystawili studenci tych trzech grup (wykres 202). Ocenę poniżej 4,0 wystawili jedynie studenci twierdzący, że ich wyjazd był zbyt długi. Oznacza to, że ocena pobytu zależy nie tyle od jego realnego czasu trwania, ile od subiektywnego odczucia studentów, czy trwał on za długo, za krótko, czy w sam raz. Dopiero biorąc pod uwagę to subiektywne odczucie, można skuteczniej przewidzieć, jak ostatecznie student oceni swój wyjazd. Wykres 202. Ogólna ocena okresu studiów w zależności od oceny czasu pobytu na stypendium Średnia ocena (w pkt)

4,69

4,47

5,00

3,59

4,00 3,00 2,00 1,00 0,00

zbyt krótki

w sam raz

127

zbyt długi

Zbadano również związek oceny pobytu za granicą z czynnikami, jakie zadecydowały o wzięciu udziału w programie Erasmus (wykres 203). Najlepszą ocenę wystawili ci, dla których liczył się przede wszystkim aspekt znajomi mieszkający za granicą (średnia ocena 4,62). Najgorszą ocenę wystawiły natomiast osoby, które na pytanie o najważniejszy czynnik decydujący o ich wyjeździe wybrały odpowiedź inne (czynniki). Ogólnie jednak przedstawione na wykresie oceny (poza kategorią inne) są do siebie zbliżone, co oznacza, że na ogólną ocenę okresu studiów nie ma wielkiego wpływu powód wyjazdu. Z analizy danych wynika bowiem, że są ważniejsze czynniki decydujące o tej ocenie. Wykres 203. Ogólna ocena okresu studiów w zależności od czynników, które zadecydowały o wyjeździe

Średnia ocena (w pkt)

4,65

4,62

4,60

4,58

4,60

4,59 4,57

4,55 4,48

4,50 4,45 4,40

Podobnie nie zauważono zbyt dużego zróżnicowania ocen w zależności od tego, co zaoferowano studentom po przyjeździe na uczelnie partnerskie. Wszystkie cztery oceny dla poszczególnych ofert powitalnych wynosiły od 4,58 do 4,63 punktów. Warto jednak zauważyć, że ocena pobytu znacznie maleje w przypadku tych, którym po przyjeździe nic nie zostało zaoferowane (4,16 pkt). Potwierdza się więc wniosek, że dla studentów mimo wszystko bardzo ważne jest wsparcie ze strony uczelni przyjmujące okazane zaraz po przyjeździe.

Średnia ocena (w pkt)

Wykres 204. Ogólna ocena okresu studiów w zależności od oferty powitalnej, jaką zaproponowano stypendystom Erasmusa 4,70 4,60 4,50 4,40 4,30 4,20 4,10 4,00 3,90

4,58

4,63

4,61

4,58

4,16

Podobna tendencja występuje w przypadku organizowania spotkań z myślą o studentach Erasmusa, aczkolwiek tym razem różnica w ocenie pobytu przez tych, którym takie spotkania oferowano i przez tych, którzy nie mogli na nie liczyć, jest mniejsza. Ci pierwsi oceniali swój pobyt za granicą średnio na 4,58 pkt, ci drudzy – na 4,32 pkt.

128

Wykres 205. Ogólna ocena okresu studiów w zależności od organizowania spotkań dla stypendystów Erasmusa

Średnia ocena (w pkt)

4,58 4,60 4,55 4,50 4,45 4,40 4,35 4,30 4,25 4,20 4,15

4,32

Tak, były spotkania

Nie było spotkań

Sprawdzono następnie, jak na ogólną ocenę wyjazdu wpływa wsparcie uzyskane z jednostki administracyjnej i merytorycznej uczelni macierzystej oraz z uczelni partnerskiej. Porównując wykresy 206 i 207, na których pokazano kształtowanie się średniej oceny pobytu za granicą w zależności od oceny jednostek administracyjnej i merytorycznej uczelni macierzystej, zauważono, że większe znaczenie dla ogólnej noty ma ocena wsparcia udzielanego przez jednostkę administracyjną. Świadczy o tym chociażby najniższa nota na obu wykresach. Ci, którzy wystawili ocenę niedostateczną za wsparcie z jednostki administracyjnej wyjazd oceniali średnio na 4,07 pkt, zaś w przypadku wsparcia z jednostki merytorycznej ocena ta wyniosła 4,32 pkt. Ponadto poprawa oceny wsparcia z jednostki administracyjnej powoduje przeciętnie większe podniesienie ogólnej oceny wyjazdu (średnio o 0,15 pkt) niż w przypadku jednostki merytorycznej (+0,09 pkt). Wykres 207. Ogólna ocena wyjazdu w zależności od oceny wsparcia otrzymanego z jedn. merytorycznej ucz. Macierzystej

Przyrost oceny = +0,15 pkt

Przyrost oceny = +0,09 pkt

4,50

4,07

4,31

4,39

4,52

4,70

Średnia ocena (w pkt)

5,00 4,00 3,50 3,00

5,00 4,50

4,32

4,40

4,00 3,50 3,00

Wykres 208. Ogólna ocena wyjazdu w zależności od oceny wsparcia otrzymanego z ucz. partnerskiej Przyrost oceny = +0,33 pkt Średnia ocena (w pkt)

Średnia ocena (w pkt)

Wykres 206. Ogólna ocena wyjazdu w zależności od oceny wsparcia otrzymanego z jedn. administracyjnej ucz. Macierzystej

5,00 4,50 4,00 3,50

4,01 3,42

3,00

129

4,28

4,54

4,79

4,42

4,53

4,70

Jeszcze większy wpływ na ogólną ocenę wyjazdu ma wsparcie otrzymane z uczelni partnerskiej (wykres 208). Tym razem studenci, którzy ocenili je jako niedostateczne, cały okres studiów za granicą wycenili średnio tylko na 3,42, zaś przy zwiększaniu się oceny wsparcia ze strony uczelni partnerskiej o 1 stopień ogólna ocena okresu studiów wzrastała średnio o 0,33 pkt, osiągając ostatecznie notę 4,79, a więc o 0,09 pkt wyższą niż w przypadku najlepszego wsparcia otrzymanego z uczelni macierzystej. Można więc stwierdzić, że na ogólną ocenę zagranicznego okresu studiów większy wpływ ma wsparcie, jakie student uzyskał na uczelni przyjmującej, a mniej pomoc uczelni macierzystej w Polsce. Na ogólną ocenę studiów wpływała również ocena poziomu integracji z lokalnym środowiskiem akademickim w zagranicznej uczelni (wykres 209). Zauważono, że ci, którzy integrację ocenili lepiej, skłonni są też wyżej oceniać cały pobyt. Przykładowo studenci oceniający integrację jako niedostateczną cały okres studiów za granicą ocenili na 3,98, natomiast ci, którzy integrację ocenili bardzo dobrze, wystawili już ocenę 4,81. Wraz ze wzrostem oceny integracji z lokalnym środowiskiem uczelnianym o 1 stopień ogólna ocena pobytu wzrasta średnio o 0,19 pkt. Nieco bardziej ocena ta wzrasta w przypadku, gdy zwiększa się ocena poziomu przygotowania nauczycieli akademickich na uczelni partnerskiej (wykres 210). Tym razem wzrost ten wynosi 0,34, co oznacza, że dla studentów ważniejsze było, jak byli przygotowani nauczyciele niż to, czy nawiązali dobre kontakty z innymi studentami z uczelni partnerskiej. Okazało się bowiem, że jeśli ktoś ocenił przygotowanie nauczycieli jako niedostateczne, to ogólnie całe studia wyceniał tylko na 3,34 pkt. Wykres 210. Ogólna ocena okresu studiów w zależności od oceny poziomu przygotowania nauczycieli na uczelni partnerskiej

Przyrost oceny = +0,19 pkt

Przyrost oceny = +0,34 pkt

5,00 4,50 4,00

3,98

4,31

4,44

4,59

4,81

Średnia ocena (w pkt)

Wykres 209. Ogólna ocena okresu studiów w zależności od oceny poziomu integracji ze środowiskiem akademickim na uczelni partnerskiej

3,50 3,00

5,00 4,50

3,92

4,00 3,50

4,23

4,49

4,73

3,34

3,00

Pewien wpływ na ogólną ocenę zagranicznego okresu studiów miał również rodzaj zakwaterowania podczas pobytu. Studenci, którzy mieszkali w akademiku swój pobyt ocenili średnio na 4,59, a więc byli najbardziej ze wszystkich zadowoleni ze swojego wyjazdu. Nieco gorzej ocenili swój pobyt studenci, którzy mieszkali w wynajętym pokoju lub domu z innymi studentami (4,54), a jeszcze gorzej ci, którzy mieszkali samodzielnie w prywatnym mieszkaniu (4,46). Być może decydującym czynnikiem jest tutaj możliwość przebywania na co dzień z innymi studentami. Prześledzono następnie średnią ocenę pobytu na stypendium w zależności od tego, jak studenci oceniali dostęp do zasobów bibliotecznych i materiałów dydaktycznych (wykres 212) oraz do komputera i poczty elektronicznej (wykres 213). Okazało się, że nieco ważniejszy dla ogólnego wrażenia z pobytu był pierwszy czynnik, jak wynika chociażby z ogólnej oceny studiów, jaką wystawili studenci, którzy dostęp do biblioteki i komputera ocenili jako niedostateczny. W pierwszym przypadku ogólna ocena wyniosła 3,92, w drugim 3,98, czyli im bardziej studenci byli niezadowoleni z dostępu do biblioteki, tym gorzej ocenili cały pobyt na stypendium.

130

Średnia ocena (w pkt)

Wykres 211. Ogólna ocena zagranicznego okresu studiów w zależności od typu zakwaterowania podczas pobytu 4,60

4,59 4,54

4,55 4,50

4,46

4,44

4,45 4,40 4,35 akademik

pokój lub dom prywatne razem z innymi mieszkanie studentami poza wynajmowane uczelnią samodzielnie

inne

Wykres 213. Ogólna ocena okresu studiów w zależności od oceny dostępu do komputera i poczty elektronicznej

Przyrost oceny = +0,19 pkt

Przyrost oceny = +0,15 pkt

5,00 4,50 4,00 3,50 3,00

3,92

4,01

4,32

4,44

4,67

Średnia ocena (w pkt)

Wykres 212. Ogólna ocena okresu studiów w zależności od oceny dostępu do zasobów bibliotecznych i materiałów dydaktycznych

5,00 4,50 4,00 3,50 3,00

3,98

4,19

4,30

4,41

4,64

Ciekawie ukształtowały się również oceny okresu studiów w zależności od czasu trwania kursów języka obcego na uczelniach partnerskich (wykres 214). Najlepiej ocenili go ci, którzy takie kursy mieli zorganizowane przez cały rok (średnia ocena 4,65), a nieco gorzej ci, których kursy trwały jeden semestr (5,48). Ale np. studenci, których kursy trwały krócej (do 1 miesiąca lub przez 2 miesiące), oceniali swoje studia już nieco gorzej, bo odpowiednio na 4,53 i 4,52 pkt. Można więc stwierdzić, że studenci są bardziej zadowoleni, jeżeli podczas swojego pobytu na stypendium dłużej mogą uczyć sie języków obcych. Wykres 214. Ogólna ocena okresu studiów w zależności od czasu trwania kursów językowych na uczelni partnerskiej

Średnia ocena (w pkt)

4,65 4,65 4,58

4,60 4,55

4,53

4,52

4,50 4,45 do 1 miesiąca

do 2 miesięcy

cały semestr

cały rok

Równie interesujący był rozkład ogólnej oceny okresu studiów za granicą w zależności od tego, jak studenci Erasmusa oceniali znajomość języka obcego przed wyjazdem i po powrocie (wykres 215). Stosunkowo najgorzej swój pobyt ocenili ci, którzy po powrocie nie potrafili porozumiewać się w języku kraju, z którego wrócili (średnia 131

ocena wyniosła 4,36). Najlepiej swój wyjazd ocenili oczywiście ci, którzy po powrocie bardzo dobrze znali już ten język – średnio na 4,61 pkt. Stąd wniosek że poziom znajomości języka obcego ma ogromne znaczenie dla stypendystów i wpływa na ocenę zagranicznego okresu studiów: im lepiej studenci znają po powrocie język kraju, w którym przebywali, tym bardziej są zadowoleni z okresu spędzonego na wymianie Erasmusa. Wykres 215. Ogólna ocena zagranicznego okresu studiów w zależności od oceny znajomości języka obcego przed wyjazdem i po powrocie  znajomość po powrocie 4,56

4,52

4,54

4,53

4,56

4,50 4,36

Średnia ocena (w pkt)

4,60

4,61

 znajomość przed wyjazdem 4,70

4,40 4,30 4,20

brak

słaba

dobra

bardzo dobra

Ciekawy wniosek płynie też z porównania średniej oceny pobytu na studiach za granicą w zależności od ponoszonych miesięcznie kosztów. Studenci, którzy wydawali najmniej (do 300 euro), najlepiej oceniali cały swój pobyt (średnio na poziomie 4,58 pkt), natomiast wraz ze wzrostem tych kosztów ocena malała. Stypendyści, którzy co miesiąc musieli wydawać ponad 500 euro ocenili swój pobyt stosunkowo najniżej (4,53 pkt).

Średnia ocena (w pkt)

Wykres 216. Ogólna ocena zagranicznego okresu studiów w zależności od miesięcznych kosztów ponoszonych podczas pobytu na stypendium 4,65 4,58 4,60

4,55 4,53

4,55 4,50 4,45 do 300 euro

300-500 euro

powyżej 500 euro

Na wyciągnięcie bardzo ciekawych wniosków pozwoliło ponadto sprawdzenie, jak ocena korzyści akademickich i osobistych wpływa na ogólną ocenę okresu studiów za granicą (wykresy 217 i 218). Studenci, którzy korzyści akademickie ocenili jako niedostateczne, swój cały pobyt ocenili średnio na 2,91 pkt, natomiast jeżeli najniżej ocenili korzyści osobiste (kolejny wykres), to ocena całego pobytu na stypendium była jeszcze niższa (2,10 pkt). Wydaje się więc, że dla studentów ważniejsze są korzyści osobiste i to one bardziej determinują ogólną ocenę pobytu na stypendium. Stwierdzenie to potwierdzają też przyrosty ogólnej oceny pod wpływem jednostkowej zmiany oceny obu typów korzyści. Większy przyrost oceny można zaobserwować właśnie w przypadku korzyści osobistych (średnio o 0,65).

132

Wykres 218. Ogólna ocena okresu studiów w zależności od oceny korzyści osobistych

Przyrost oceny = +0,46 pkt

Przyrost oceny = +0,65 pkt

5,00 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00

3,72

4,15

4,47

4,83

Średnia ocena (w pkt)

Wykres 217. Ogólna ocena okresu studiów w zależności od oceny korzyści akademickich

2,91

5,00 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00

4,75 4,11 3,54 2,92 2,10

Przyrost ogólnej oceny okresu studiów (w pkt)

Wykres 219. Porównanie przyrostów ogólnej oceny pobytu na stypendium Erasmusa w zależności od zmiany oceny innych aspektów związanych z wyjazdem 0,65

0,7 0,6

0,46

0,5 0,3 0,2

0,34

0,33

0,4 0,15

0,19 0,09

0,19

0,15

0,1 0

Warto na koniec podsumować, jakie czynniki – spośród tych, dla których wyznaczono przyrost oceny pod pływem zmiany oceny innych aspektów – w największym stopniu wpływają na ogólną ocenę studiów. Z wykresu 219 wynika, że największe znaczenie dla studentów ma właśnie ocena korzyści osobistych (średni przyrost ogólnej oceny 0,65 pkt), zaraz potem ocena korzyści akademickich (0,46), natomiast znacznie mniej liczy się wsparcie, jakie uzyskali z jednostki merytorycznej uczelni macierzystej (0,09) oraz dostęp do komputera i poczty elektronicznej na uczelni partnerskiej (0,15).

133