Program "Uczenie sie przez cale zycie" - RAPORT 2010 by Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji

M RA PR OG

UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE ERASMUS COMENIUS LEONARDO DA VINCI GRUNDTVIG

eTWINNING

A CJ U DA J N WO U I FU OZ EM CJ R ST KA SY DU E

WIZYTY STUDYJNE

EUROPASS EURYDICE EUROPEAN LANGUAGE LABEL

R APORT 2010

ERASMUS COMENIUS LEONARDO DA VINCI GRUNDTVIG WIZYTY STUDYJNE eTWINNING EUROPASS EURYDICE EUROPEAN LANGUAGE LABEL

Marcin Rolnik

dyrektor programu „Uczenie się przez całe życie”

PROGRAM „UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE” 8

Najważniejsze dla nas jest to, by nasze programy realizowane były sprawnie i w sposób, który daje beneficjentom poczucie, że im pomagamy. I to się w 2010 r. udało. Potwierdziły to zewnętrzne audyty Europejskiego Trybunału Obrachunkowego i Komisji Europejskiej.

COMENIUS 16 ERASMUS 24 LEONARDO DA VINCI 32 GRUNDVIG 40 WIZYTY STUDYJNE 46 ETWINNING 50 EUROPASS 52 EURYDICE 54 EUROPEAN LANGUAGE LABEL 58 WYDARZENIA 70 UPOWSZECHNIANIE I WYKORZYSTANIE REZULTA-

Co dokładnie oceniano w audytach? Sprawdzano naszą funkcjonalno-organizacyjną zdolność do wdrażania unijnych programów. Oceny dla Narodowej Agencji były bardzo dobre – zarówno ze strony Trybunału, jak i Komisji. Mamy dzięki temu pewność, że nasz sposób realizacji programów jest właściwy, a to dla nas najważniejsza informacja. Oczywiście zajmujemy się również informacją i promocją, ale to wdrażanie programów jest podstawową rolą Agencji. Mamy wybrać i wspierać te projekty, które najlepiej służą unijnym celom – rozwojowi i modernizacji systemu kształcenia, podnoszeniu jego jakości, zwiększaniu mobilności, budowaniu kompetencji kluczowych oraz rozwojowi organizacji i instytucji zajmujących się edukacją. I to nam się udaje.

TÓW PROGRAMU „UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE” 72 PROJEKTY MIĘDZAGENCYJNE 76 POLECANE PUBLIKACJE 80 PRZYDATNE LINKI F U N D A C J A

R O Z W O J U

Czy z tych dobrych ocen wynika coś jeszcze poza satysfakcją? Tak – dostajemy więcej pieniędzy z Unii. Dzięki temu, że sprawnie wybieramy projekty, podpisujemy umowy i rozliczamy dotacje, a Polska pod względem liczby zgłaszanych projektów jest w europejskiej czołówce, w ubiegłym roku dostaliśmy dodatkoS Y S T E M U

E D U K A C J I

wo ponad 3 mln euro. Inne kraje nie potrafiły tych środków wykorzystać. Z pieniędzmi Agencja radzi sobie jak należy. Ale poza buchalterią jest kwestia realnego wpływu programu na rozwój edukacji. Czy osiągnięcia w tej dziedzinie też ktoś mierzy i ocenia? Ciężko jest wskazać bezpośredni wpływ Agencji na sam system edukacji, np. na przepisy, choć oczywiście bierzemy udział w ich opiniowaniu. Można natomiast szacować wpływ programu na rozwój kompetencji kluczowych jego indywidualnych uczestników. I ten wpływ jest znaczący – pokazał to choćby raport opracowany w połowie realizacji programu „Uczenie się przez całe życie”. Wierzę w to, że te tysiące osób, które dzięki programowi wyjechały za granicę, skorzystały. Uczniowie i studenci lepiej poradzą sobie na rynku pracy, a pracownicy oświaty poszerzyli swoje umiejętności. Co równie ważne program okazał się też znaczącym wsparciem dla samych organizacji i instytucji. Ich rozwój oznacza rozwój całego systemu.

Mirosław Marczewski dyrektor generalny FRSE

Rok 2010 był kolejnym rokiem poszerzania oferty programowej FRSE. Rozpoczęliśmy działania wspierające dla Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy w obszarze edukacji. We współpracy z MRR i Ambasada Szwajcarii uruchomione zostało biuro Funduszu Stypendialnego wspierającego wyjazdy stypendialne polskich doktorantów oraz młodych pracowników naukowych do Szwajcarii. Poza dobrze znanym Erasmusem i Funduszem Stypendialnym i Szkoleniowym EOG i Mechanizmu Norweskiego pojawił się nowy Program wspierający mobilność w obszarze szkolnictwa wyższego. Rok 2010 był dla programów LLP szczególny – ich realizacja znalazła się na półmetku. To prawda. Można więc podsumowywać nasze dokonania. Myślę, że najważniejsze jest to, iż nie mamy - tak jak inne kraje - problemów z uzyskaniem wystarczającej liczby dobrych projektów. Większym problemem jest brak środków na to, by sfinansować wszystkie godne uwagi inicjatywy. Efekt jest taki, że w wielu kategoriach udało nam się uzyskać pozycję europejskiego lidera w realizacji programów LLP, co oznacza nie tylko prestiż, ale także wymierne korzyści - dzięki temu dostaliśmy w ubiegłym roku około 5 proc. więcej pieniędzy niż było prze-

widziane na Polskę na początku roku. To wszystko można było osiągnąć dzięki zaangażowaniu naszych beneficjentów czyli: uczniów, nauczycieli, kadry naukowej uczelni wyższych, pracowników organizacji pozarządowych oraz pracowników Fundacji. Cieszy mnie również, że nasza praca jest wysoko oceniana przez instytucje nadzorujące czyli Ministerstwa i Komisję Europejską. W 2010 roku mieliśmy 22 kontrole i audyty i mogę powiedzieć, że wypadły bardzo dobrze. Stale staramy się podnosić jakość i efektywność naszej pracy dla dobra naszych beneficjentów. W najbliższych tygodniach podejdziemy do certyfikacji ISO 9001, będzie to pewne ukoronowanie tych działań. Rok 2010 to nie tylko półmetek, ale także moment przełomowy dla przyszłości programów. Komisja ogłosiła inicjatywę „Mobilna młodzież”. Co ona zmieni po roku 2013? „Mobilna młodzież” jest jedna z siedmiu flagowych inicjatyw KE związanych ze strategią Europa 2020. Założenia inicjatywy odnoszą się do wyzwań edukacyjnych, przed którymi stoi Unia Europejska. Jak sama nazwa wskazuje, jednym z wiodących elementów jest zwiększenie mobilności edukacyjnej młodych osób poprzez usuwanie przeszkód i powiększanie możliwości podejmowania nauki zagranicą. W związku ze zwiększającymi się wymaganiami w stosunku do pracowników należy zadbać, by jak największy procent osób kończył studia wyższe. Osoby z wyższym wykształceniem R A P O R T

2 0 1 0

U C Z E N I E

i częścią studiów zrealizowaną za granicą są chętniej zatrudniane przez pracodawców. Z drugiej strony, w strategii porusza się problem osób najsłabiej wykształconych, czyli przedwcześnie kończących naukę. Oczekuje się, że w wyniku działań podjętych w ramach strategii do 2020 roku w Unii zwiększy się do 40 proc. liczbę absolwentów szkół wyższych, a zmniejszy do 10 proc. liczbę osób przedwcześnie porzucających naukę. Wsparciem dla realizacji strategii 2020, a co za tym idzie dla inicjatywy „Mobilna młodzież”, mają być programy europejskie, zarówno obecnie realizowane „Uczenie się przez całe życie” i „Młodzież w działaniu”, jak i ich następcy po 2013 roku. Komisja Europejska pracuje wspólnie z ekspertami i Narodowymi Agencjami nad ewentualnymi zmianami w nowej perspektywie. Trwają dyskusje, czy latach 2014-20 oba te programy powinny znaleźć się jako jedna inicjatywa w ramach „Mobilnej młodzieży”, czy też należy pozostawić je jako niezależne byty.

S I Ę

P R Z E Z

C A Ł E

Ż Y C I E

Anna Atłas dyrektor programu „Uczenie się przez całe życie”

W ubiegłym roku zainicjowaliśmy dwa ciekawe pomysły: organizacji seminariów dla nauczycieli języków obcych na temat szerokiego wachlarza możliwości oferowanych przez program „Uczenie się przez całe życie” oraz podjęliśmy pierwsze kroki w kierunku tworzenia tzw. „sieci LLP” czyli sieci różnorodnych, współpracujących ze sobą instytucji, kluczowych z punktu widzenia odbiorców oferty edukacyjnej – szkół wyższych, firm, instytucji szkoleniowych. Z czego jest Pani szczególnie dumna, patrząc na dokonania programu „Uczenie się przez całe życie” w 2010 r.? Powinniśmy pochwalić się naszą pracą ekspercką i pro-jakościową. Niezależnie od wspierania naszych beneficjentów, by realizowali projekty o jak najwyższej jakości, sami jako pracownicy agencji uczestniczymy w przygotowywaniu i konsultowaniu różnych inicjatyw edukacyjnych, gdyż zależy nam, aby zarządzane przez FRSE programy jak najlepiej wpisywały się w strategie europejskie i krajowe. Bardzo aktywnie włączyliśmy się także w przygotowanie polskiej Prezydencji, podczas której będziemy chcieli podkreślić zarówno rolę naszych programów przy wspieraniu mobilności edukacyjnej, jak i ich wpływ na podnoszenie kompetencji językowych. Z mojego obszaru chciałabym podkreślić fakt, że zainicjowaliśmy dwa ciekawe pomysły: organizacji seminariów dla nauczycieli języków F U N D A C J A

R O Z W O J U

obcych na temat szerokiego wachlarza możliwości oferowanych przez program LLP oraz podjęliśmy pierwsze kroki w kierunku tworzenia tzw. „sieci LLP” czyli sieci różnorodnych, współpracujących ze sobą instytucji, kluczowych z punktu widzenia odbiorców oferty edukacyjnej – szkół wyższych, firm, instytucji szkoleniowych. Poza tym, jesteśmy traktowani jako zaplecze eksperckie – uczestniczyliśmy w pracach nad dokumentem „Perspektywa Uczenia się przez całe życie”. Tam jest nasz spory wkład merytoryczny. Skąd jeszcze płyną zaproszenia do współpracy? Jako przedstawiciele LLP jesteśmy zapraszani do różnego rodzaju zespołów eksperckich – uczestniczymy w wielu grupach roboczych powoływanych przez Komisję Europejską, realizujemy aktualnie kilka ciekawych projektów współpracy międzyagencyjnej, jesteśmy zapraszani do zespołów doradczych w różnych ministerstwach. Docenia się wkład programu LLP jako praktyczny wymiar tego, że Polska realizuje pewne strategie i wytyczne europejskie na poziomie działań projektowych. Coraz częściej potencjał zawarty w programie LLP dochodzi do świadomości decydentów na najwyższym szczeblu. Jesteśmy widoczni nie tylko z perspektywy pieniędzy, które są wydawane na realizację projektów, ale także tego, co rezultaty finansowanych przez nas projektów wnoszą do rozwoju systemu edukacji. To wszystko są działania skierowane na zewnątrz. Ale w LLP

S Y S T E M U

E D U K A C J I

były też zmiany wewnętrzne. Tak – wykonaliśmy w ubiegłym roku sporą pracę organizacyjną nad doskonaleniem procedur i lepszego zarządzaniem zespołami. Wdrożyliśmy koncepcje innego niż dotychczas podziału obowiązków między zespoły merytoryczne a zespoły finansowe. Cały czas pracujemy nad coraz lepszą wewnętrzną spójnością naszych procedur. Warto podkreślić, że w szczególny sposób dowartościowane zostały zespoły merytoryczne, które odgrywają teraz wiodącą rolę w prowadzeniu całego cyklu życia projektów.

Mirosław Sielatycki sekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej

Europejskie programy w przyszłości powinny stać się jednym z elementów budowy relacji z naszymi wschodnimi sąsiadami – np. Ukrainą i Gruzją. Taki będzie nasz postulat w trakcie zbliżającej się debaty na temat kształtu inicjatyw edukacyjnych Unii w kolejnych latach. Fakt, że tuż przed rozpoczęciem dyskusji – i tuż przed startem polskiej prezydencji – możemy po raz kolejny pochwalić się świetnymi wynikami realizacji programu „Uczenie się przez całe życie”, sprawia, że wiarygodność Polski w takiej rozmowach będzie większa. To może pomóc w przeforsowaniu naszych pomysłów Co było najważniejszym osiągnięciem programu „Uczenie się przez całe życie” w 2010 r.? To trudne pytanie, bo program jest wieloletnim procesem, którego sukces w każdym roku zależy od indywidualnych osiągnięć osób zaangażowanych w poszczególne programy sektorowe – Erasmusa, Grundtviga, Comeniusa i Leonardo da Vinci. Każdy z tych programów wypełnił w ubiegłym roku swoje najważniejsze cele, przez co wpłynął na rozwój edukacji w naszym kraju. Ja mam szczególną satysfakcję np. z tego, jak rozwija się inicjatywa Comenius Regio. To nowy element zapełniający istniejącą wcześniej lukę. Do dotychczasowej struktury dołączył poziom samorządowy i pozarządowy. Pro-

gram dał impuls do budowy partnerstw samorządowo-pozarządowo-szkolnych, co owocuje lepszą współpracą. Jak nasze sukcesy w realizowaniu programu „Uczenie się przez całe życie” mogą wzmocnić pozycję Polski w Unii? Rozwój mobilności jest jednym z priorytetów Unii i będzie polskim priorytetem w czasie naszej prezydencji. Fakt, że szybko nauczyliśmy się korzystać z możliwości, jakie dają programy sprawił, że jesteśmy wiarygodnym ekspertem dla innych. To na pewno ułatwia szukanie w różnych sprawach poparcia dla naszego punktu widzenia. Przekonamy się o tym już wkrótce – w trakcie polskiej prezydencji w UE rozpocznie się dyskusja na temat przyszłości programów młodzieżowych. Będziemy chcieli pokazać, że inicjatywy te – także program „Młodzież w działaniu” – mogą być ważnym elementem współpracy wewnątrz Unii i z sąsiadami ze Wschodu. Gdyby Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji nagle przestała istnieć – czego byłoby Panu najbardziej szkoda? Ależ to niemożliwe! Fundacja jest bardzo sprawnym i potrzebnym operatorem do realizacji unijnych programów edukacyjnych. Wokół niej skupili się dobrzy specjaliści, dzięki którym Fundacja odgrywa istotną rolę jako instytucja polskiego systemu edukacji. I chodzi tu nie tylko o programy sektorowe, ale również inne inicjatywy. Nie do przecenienia jest na przykład rola sieci Eurydice. Myślę, że rok 2011 po raz kolejny potwierdzi moje słowa. R A P O R T

2 0 1 0

U C Z E N I E

S I Ę

P R Z E Z

C A Ł E

Ż Y C I E

PROGRAM „UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE” W POLSCE PROGRAM „UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE” W POLSCE Polska, będąc państwem członkowskim UE, uczestniczy w realizacji programu wspólnotowego „Uczenie się przez całe życie” (Lifelong Learning Programme – LLP), ustanowionego Decyzją nr 1720/2006/ WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 listopada 2006 r. Program LLP realizowany jest w latach 2007-2013. W Polsce funkcję Narodowej Agencji programu pełni Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji będąca fundacją Skarbu Państwa. FRSE realizuje programy akcji zdecentralizowanych na podstawie umowy z Komisją Europejską oraz umów zawartych z MEN i MNiSW. Programami akcji scentralizowanych LLP zarządza bezpośrednio Agencja Wykonawcza Komisji Europejskiej w Brukseli. STRUKTURA PROGRAMU „UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE” Program „Uczenie się przez całe życie” składa się z następujących programów sektorowych: • Comenius - edukacja szkolna, • Erasmus - szkolnictwo wyższe, • Grundtvig - edukacja dorosłych, • Leonardo da Vinci - kształcenie i szkolenie zawodowe, • Wizyty Studyjne - część Programu Międzysektorowego, dla decydentów odpowiedzialnych za edukację ogólną, zawodową, kształcenie ustawiczne oraz partnerów społecznych i osób odpowiedzialnych za rozwój zasobów ludzkich. Programy/inicjatywy wspomagające realizację celów Programu Uczenie się przez całe życie: European Language Label (ELL) - to europejski znak innowacyjności w dziedzinie nauczania i uczenia się języków obcych. Program eTwinning - promuje europejską współpracę szkół z wykorzystaniem technologii informacyjno - komunikacyjnych (TIK). Europass - jest Inicjatywą Komisji Europejskiej umożliwiającą każdemu obywatelowi Europy lepszą prezentację kwalifikacji i umiejętności zawodowych. EURYDICE - Sieć Informacji o Edukacji w Europie. Sieć składa się z biur krajowych, utworzonych przez ministerstwa edukacji poszczególnych krajów, i z biuF U N D A C J A

R O Z W O J U

S Y S T E M U

E D U K A C J I

ra europejskiego (EACEA P9), utworzonego przez Komisję Europejską. rozwój uczenia się przez całe życie, a także propagowanie osiągania jak najlepszych wyników, innowacji oraz europejskiego wymiaru systemów nauczania i praktyki w tej dziedzinie. CELE PROGRAMU „UCZNIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE”: a) wspieranie realizacji europejskiego obszaru uczenia się przez całe życie; b) poprawa jakości, atrakcyjności i dostępności ofert w zakresie uczenia się przez całe życie w państwach członkowskich; c) wzmocnienie spójności społecznej, aktywnego obywatelstwa, dialogu międzykulturowego, równości kobiet i mężczyzn oraz samorealizacji; d) wspieranie kreatywności, konkurencyjności, szans na zatrudnienie oraz postaw przedsiębiorczych; e) zwiększanie uczestnictwa w uczeniu się przez całe życie osób w każdym wieku, w tym osób o szczególnych potrzebach edukacyjnych oraz grup defaworyzowanych, niezależnie od ich środowiska społeczno- gospodarczego; f) propagowanie nauki języków obcych i różnorodności językowej; g) tworzenie innowacyjnych i opartych na TIK treści, usług, metodologii uczenia oraz praktyk w zakresie uczenia się przez całe życie; h) wzmacnianie roli uczenia się przez całe życie w tworzeniu poczucia obywatelstwa europejskiego opartego na zrozumieniu i poszanowaniu praw człowieka oraz zasad demokracji, a także zachęcaniu do tolerancji i szacunku dla innych narodów i kultur; i) współpraca w zapewnianiu wysokiej jakości we wszystkich dziedzinach edukacji i szkoleń w Europie; j) wykorzystywanie wyników, innowacyjnych produktów i procesów oraz wymiana dobrych praktyk w dziedzinach objętych programem „Uczenie się przez całe życie” w celu poprawy jakości edukacji i szkoleń.

Realizacja budżetu 2010 Program sektorowy - akcje zdecentralizowane

Budżet programu sektorowego

Liczba złożonych Liczba wniosków Tabelka wniosków zaakceptowanych

Przyznane dofinansowanie w euro

Comenius

12 115 000

3645

1652

12 115 000

Erasmus

39 207 000

331

309

39 207 000

Leonardo da Vinci

17 364 00

927

362

17 364 00

Grundtvig

2 419 000

619

281

2 419 000

252 000

339

163

252 000

71 357 000

5861

2767

71 357 000

Wizyty Studyjne razem

Budżet programu „Uczenie się przez całe życie” na rok 2010 wynosił dla 31 krajów objętych tym programem 889 899 940 euro, z czego budżet Polski 71 357 000 euro. Podział środków na szczegółowe programy sektorowe dla krajów członkowskich na poziomie Komisji Europejskiej następował wg zasady minimalnego przydziału środków w wysokości: Comenius 16,66%, Erasmus 50,10%, Leonardo da Vinci 28,75%, Grundtvig 4,04%, Wizyty Studyjne 0,45%. DZIAŁANIA INFORMACYJNE, UPOWSZECHNIAJĄCE I SZKOLENIOWE FRSE prowadzi zakrojone na szeroką skalę działania informacyjne, upowszechniające i szkoleniowe. W 2010 r., podobnie jak w 2009 roku, działaniami tymi objęto ponad 20000 osób. Dodatkowo przygotowano kilkanaście tysięcy ulotek, informatorów, przewodników, opracowań, w tym pokazujących przykłady dobrej praktyki realizacji projektów akcji zdecentralizowanych programu „Uczenie się przez całe życie”. Ponadto FRSE regularnie organizowało dni otwarte i indywidualne konsulCOMENIUS Edukacja szkolna

ERASMUS Szkolnictwo wyższe

LEONARDO DA VINCI Kształcenie i szkolenie zawodowe

GRUNDTVIG Edukacja dorosłych

tacje dla beneficjentów i wszystkich zainteresowanych programem. Przedstawiciele FRSE uczestniczyli też w licznych konferencjach, seminariach i spotkaniach na których prezentowali osiągnięcia programu. Główne osiągnięcia Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji w 2010 r. to: • utrzymanie wysokiego stopnia zainteresowania programem (wyrażonego m.in. liczbą złożonych wniosków na projekty instytucjonalne i mobilności beneficjentów) poprzez bardzo szerokie działania upowszechniające, informacyjne i szkoleniowe; • udział przedstawicieli Narodowej Agencji w grupach roboczych Komisji Europejskiej dotyczących przyszłości programu „Uczenie się przez całe życie”; • zaangażowanie całej Fundacji w przygotowanie wydarzeń polskiej Prezydencji w Unii Europejskiej w roku 2011; • udział przedstawicieli FRSE w zespołach doradczych na poziomie krajowym i europejskim; • aktywna współpraca polskiej Narodowej Agencji na poziomie europejskim – m.in. udział w projektach „międzyagencyjnych”; • efektywne identyfikowanie przykładów dobrej praktyki w realizacji projektów akcji zdecentralizowanych w celu ciągłej poprawy jakości realizowanych projektów programu; • podjęcie współpracy FRSE z koordynatorami projektów centralnych realizowanych w Polsce; • wzmocnienie współpracy pomiędzy programami i inicjatywami realizowanymi przez Fundację m.in. poprzez przygotowanie do uzyskania certyfikatu dla systemu zarządzania jakością.

WIZYTY STUDYJNE Akcja zdecentralizowana Programu Międzysektorowego

PROGRAMY I INICJATYWY WSPOMAGAJĄCE REALIZACJĘ CELÓW PROGRAMU „UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE” European Language Label (ELL), eTwinning, Europass, EURYDICE, Zespół Ekspertów Bolońskich R A P O R T

2 0 1 0

U C Z E N I E

S I Ę

P R Z E Z

C A Ł E

Ż Y C I E

Fot. z archiwum FRSE F U N D A C J A

R O Z W O J U

S Y S T E M U

E D U K A C J I

9 Comenius to jeden z czterech programów sektorowych programu „Uczenie się przez całe życie”. Jego celem jest podniesienie poziomu oświaty w państwach członkowskich i nadanie jej bardziej europejskiego wymiaru. Comenius pomaga uczniom i kadrze nauczycielskiej w zdobywaniu i doskonaleniu umiejętności oraz kompetencji niezbędnych do rozwoju osobistego, efektywnego uczestnictwa w życiu zawodowym i aktywnego obywatelstwa europejskiego.

COMENIUS www.comenius.org.pl

Nasz wielki ubiegłoroczny sukces to przystąpienie do akcji Wyjazdy Indywidualne Uczniów. To inicjatywa, która ma zwiększyć mobilność młodzieży i przyzwyczaić ją do korzystania z podobnych szans w przyszłości – w programach Erasmus czy Leonardo. Uruchomienie nowego przedsięwzięcia było dla nas sporym wyzwaniem – to trudna akcja, nie wszystkie kraje Unii biorą w niej udział. My uznaliśmy, że spróbujemy – nie będziemy czekać aż stanie się obowiązkowa. Nasi pierwsi uczniowie wyjadą już w tym roku – czekamy na ten moment z entuzjazmem i ekscytacją. Dla 14-latków samodzielna wyprawa do obcego kraju będzie prawdziwą szkołą życia.

Aleksandra Długosz zastępca dyrektora programu „Uczenie się przez całe życie” ds. programu Comenius

Ilu młodych Polaków skorzysta z nowej akcji w zbliżającym się roku szkolnym? Co najmniej dwudziestu, ale szkoły, które zdecydowały się wziąć udział w akcji, mogą w każdej chwili zwiększyć tę liczbę. Wnioski, które już zaakceptowaliśmy, przewidują wyjazdy do Francji, Hiszpanii, Słowenii, Szwecji, Włoch i na Litwę. Uczniowie z Polski będą mieszkać u miejscowych rodzin i chodzić do szkół ze swoim rówieśnikami. Mamy nadzieję, że nauczą się dzięki temu języka, nabiorą samodzielności, otwartości na świat, poznają inne kultury i metody nauczania. Indywidualne wyjazdy uczniów to taki nasz „mały Erasmus”.

o tym, jak bym przeżywała, gdyby moje dziecko miało wyjechać. Ale jestem pewna, że warto. Dla każdego dziecka będzie to prawdziwa szkoła życia, które może je zmienić – na lepsze – nie do poznania. Za granicę z Comeniusem wyjeżdżają nie tylko uczniowie, ale i nauczyciele. To prawda. Jeśli chcemy edukacji na wysokim poziomie, niezbędne jest stworzenie naszym nauczycielom najlepszych możliwości rozwijania ich umiejętności. Myślę, że w 2010 r. wywiązaliśmy się z tego zadania tak, jak trzeba. Dostaliśmy ok. 1800 wniosków, z czego 850 polskich nauczycieli otrzymało dofinansowanie. To dobry wynik.

Na jak długo można wyjechać? Wyjazdy trwają od 3 do 10 miesięcy, można więc wyjechać praktycznie na cały rok szkolny. Sama zastanawiam się, jak na taką propozycję zareagują rodzice – to od ich odwagi zależy tak naprawdę powodzenie akcji. Szczerze mówiąc, sama myślałam R A P O R T

2 0 1 0

C O M E N I U S

10 Wyniki konkursu 2010 r. dla programu Comenius Liczba złożonych wniosków

Liczba wniosków zaakceptowanych

Przyznane dofinansowanie w euro

Projekty wielostronne

952

434

8 088 000

Projekty dwustronne

101

705 000

Projekty Regio

678 785,63

Wyjazdy Indywidualne Uczniów

informacja o przyznanym budżecie będzie dostępna w maju

Mobilność szkolnej kadry edukacyjnej

1798

889

1 891 580

Asystentura – asystenci

351

666 884

Asystentura – szkoły goszczące

161

Wizyty przygotowawcze

225

141

nie jest znana ostateczna wysokość udzielonych dofinansowań, ponieważ część wizyt jest w toku

Akcja zdecentralizowana

Tabela nr 1. Źródło danych: FRSE, dane własne z 2010 r.

PARTNERSKIE PROJEKTY SZKÓŁ Polskie inicjatywy podjęte w ramach programu Comenius – Partnerskie Projekty Szkół w 2010 roku najczęściej dotyczyły „Obywatelstwa europejskiego” i „Europejskiego wymiaru kształcenia” – tę tematykę wybrali autorzy 148 złożonych projektów. Na kolejnych miejscach w rankingu popularności znalazły się Nauka i uczenie się języków obcych oraz „Dziedzictwo kulturowe” – oba tematy wskazano w 132 aplikacjach, a także „Nauki o krajach europejskich”, wybrane przez autorów 99 wniosków. Aż 92 projekty zakładały działania dotyczące „Środowiska i zrównoważonego rozwoju”. W poprzednich latach tematyka ta nie cieszyła się aż taką popularnością, nadal jednak ustępuje miejsca „Kształceniu

Liczba wniosków dotyczących wizyt przygotowawczych i seminariów kontaktowych, złożonych do Narodowej Agencji w konkursie w 2010 r. Odrzuconych (niezatwierdzonych do finan84 sowania) Zatwierdzonych do finansowania: 141 w tym: – seminaria kontaktowe 31 – wizyty przygotowawcze 110 Ogółem 225 Tabela nr 2 Źródło danych: FRSE, dane własne z 2010 r.

F U N D A C J A

międzykulturowemu”, które w 2010 r. znalazło się na piątym miejscu w rankingu (wybrało je 98 szkół i przedszkoli). Ogółem w 2010 r. do Comeniusa wpłynęły 1053 wnioski o dofinansowanie projektów partnerskich – składały je szkoły ponadpodstawowe (488 wniosków), podstawowe (335), zawodowe (109), specjalne (26), przedszkola (26) i inne placówki edukacyjne (69). Ostatecznie realizowane były 422 projekty – 215 w szkołach ponadpodstawowych, 156 w podstawówkach, 12 w szkołach specjalnych, 9 w przedszkolach oraz 30 w innych placówkach edukacyjnych. R O Z W O J U

S Y S T E M U

E D U K A C J I

WIELOSTRONNE PARTNERSKIE PROJEKTY SZKÓŁ Wielostronne Partnerskie Projekty Szkół wspierają międzynarodową współpracę szkół (minimum trzech), dotyczącą programów i metodyki nauczania, zainteresowań uczniów, a także kwestii związanych z administrowaniem placówkami. Wartością dodaną projektów jest kreowanie nowego, twórczego podejścia do uczenia się i nauczania. Szczególnym sukcesem są inicjatywy wielokierunkowe, zintegrowane z tradycyjnym programem nauczania uczniów w nich uczestniczących. Partnerstwa Comeniusa dają namacalne efekty w postaci broszur, ulotek lub płyt DVD/CD-ROM. Uczniowie często przygotowują też wystawy lokalnych wyrobów i rzemiosła, organizują występy artystyczne lub kręcą filmy. Rezultatem projektu jest też zdobyte doświadczenie – zarówno uczniów, jak i nauczycieli zaangażowanych we współpracę. W roku 2010 rezultaty te były na wyjątkowo wysokim poziomie – spośród 397 zakończonych projektów wielostronnych, aż 72 zostały ocenione jako przykłady dobrej praktyki. Udało się także dofinansować 434 nowe wielostronne partnerskie projekty szkół. DWUSTRONNE PARTNERSKIE PROJEKTY SZKÓŁ Dwustronne Partnerskie Projekty Szkół polegają na współpracy dwóch szkół z dwóch różnych krajów, obejmującej co najmniej 10-dniowe, wzajemne wizyty minimum 10-osobowych grup uczniów, którzy ukończyli 12. rok życia. Wspierane przez program działania mają pomagać w nawiązywaniu bliskiej współpracy między szkołami i stać się okazją np. do posługiwania się językiem obcym w codziennych, życiowych sytuacjach. Dzięki temu uczestnicy projektów mogą doskonalić umiejętności językowe i zyskać większą motywację do nauki języków. Zasadą akcji jest to, że uczniowie powinni być aktywnie zaangażowani w planowanie, obserwację i ocenę współpracy.

11 Liczba wniosków złożonych i dofinansowanych dla poszczególnych terminów składania wniosków na Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej w 2010 r. Termin złożenia wniosku

Wnioski złożone

Wnioski zaakceptowane (%)

I termin 1251

509

II termin 300

210

III termin 247

170

Ogółem

889

100

Tabela nr 3 Źródło danych: FRSE, dane własne z 2010 r.

cy szkół z partnerami lokalnymi, przedsiębiorczości oraz integracji uczniów rodziców migrujących. W 2010 r. na konkurs o dofinansowanie Partnerskich Projektów Regio wpłynęły 33 wnioski. 21 projektów zostało zaakceptowanych.

Fot. z archiwum FRSE

W 2010 r. na podstawie raportów końcowych siedem projektów dwustronnych otrzymało status przykładów dobrej praktyki. W latach 2010-2012 dzięki dofinansowaniu w ramach programu Comenius realizowanych jest 40 projektów dwustronnych. PARTNERSKIE PROJEKTY REGIO Partnerskie Projekty Regio polegają na współpracy lokalnych lub regionalnych władz oświatowych ze szkołami, przedszkolami oraz organizacjami zajmującymi się edukacją. Projekty realizują dwa konsorcja z różnych krajów uczestniczących w programie „Uczenie się przez całe życie”. W skład konsorcjów wchodzić musi co najmniej jedna jednostka samorządu terytorialnego lub kuratorium oświaty oraz szkoła lub organizacja. Celem projektów Regio jest wzmacnianie europejskiego wymiaru edukacji, a w konsekwencji wzbogacenie oferty edukacyjnej dla uczniów. Partnerstwa w ramach programu Comenius Regio dają możliwość wzajemnego uczenia się, wymiany najlepszych praktyk, rozwijania struktur współpracy międzynarodowej. Obecnie realizowane projekty najczęściej poruszają tematykę zarządzania szkołą, współpra-

WIZYTY PRZYGOTOWAWCZE I SEMINARIA KONTAKTOWE Seminaria kontaktowe są to spotkania organizowane przez Narodowe Agencje dotyczące wybranego tematu. Mają na celu zebranie w jednym miejscu przedstawicieli szkół i organizacji zainteresowanych zawiązaniem partnerstw i realizacją projektów. W czasie kilkudniowego szkolenia uczestnicy poznają się, wymieniają doświadczenia i pracują nad stworzeniem projektu, który będą wspólnie realizować. Wizyty Przygotowawcze to oferta dla przedstawicieli szkół i organizacji, którzy mają już pomysł na projekt i znaleźli partnerów, a chcieliby spotkać się z nimi i wspólnie wypełnić wniosek o dofinansowanie przed jego złożeniem. Wizyty Przygotowawcze i Seminaria Kontaktowe odgrywają ważną rolę w powstaniu wielu Partnerskich Projektów Szkół oraz projektów Regio. Uczestnicy omawiają interesujące ich zagadnienia, ustalają zakres tematyczny, określają cele i harmonogram działań w projekcie oraz sposób jego realizacji. WYJAZDY INDYWIDUALNE UCZNIÓW - NOWA AKCJA! Akcja umożliwia uczniom gimnazjów i placówek ponadgimnazjalnych wyjazd do zagranicznej szkoły. W trakcie pobytu, który trwać może od 3 do 10 miesięcy, młodzi ludzie uczą się razem ze swoimi rówieśnikami – zwiększa się przez to ich zrozumienie dla różnorodności kultur i języków europejskich. Nabywają też umiejętności potrzebnych dla rozwoju osobistego. Wyjazdy są organizowane pomiędzy szkołami gimnazjalnymi i ponadgimnazjalnymi, które są lub kiedykolwiek były zaangażowane w Partnerskie Projekty Szkół w programie Comenius. Szkoły muszą znajdować się w krajach uczestniczących w akcji, a uczniowie – w dniu wyjazdu – poR A P O R T

2 0 1 0

C O M E N I U S

12 Liczba beneficjentów Partnerskich Projektów Szkolnych, styczeń 2011 Województwo

PPS Wielostronne

PPS Dwustronne

Razem

Środki finansowe w euro

mazowieckie

800 000

świętokrzyskie

325 000

podlaskie

340 000

wielkopolskie

500 000

zachodniopomorskie

295 000

pomorskie

335 000

łódzkie

465 000

małopolskie

605 000

śląskie

129

139

2 558 000

lubelskie

445 000

podkarpackie

635 000

lubuskie

210 000

dolnośląskie

250 000

opolskie

245 000

kujawsko-pomorskie

465 000

warmińsko-mazurskie

167

320 000

Ogółem

434

474

8 793 000

Tabela nr 1. Źródło danych: FRSE, dane własne z 2010 r.

winni mieć skończone 14 lat. Osobą odpowiedzialną za organizację wyprawy jest nauczyciel wskazany przez szkołę wysyłającą. Szkoła przyjmująca wyznacza natomiast nauczyciela-mentora, który wspiera ucznia podczas pobytu za granicą. Uczeń zakwaterowany jest u rodziny goszczącej, której dziecko lub dzieci uczęszczają do szkoły przyjmującej. Przed wyjazdem obie szkoły oraz uczeń sporządzają Porozumienie o programie zajęć. Szkoła wysyłająca powinna uznać okres nauki ucznia za granicą na podstawie raportu zgodnego z zawartym Porozumieniem. Rok 2010 był pierwszym rokiem realizacji akcji w Polsce. Wnioski złożyło siedem szkół, z czego do realizacji zatwierdzono 6 projektów. W ich ramach na naukę za granicą wyjedzie co najmniej 18 uczniów. Trafią do Francji, Hiszpanii, na Łotwę, do Słowenii, Szwecji i Włoch. MOBILNOŚĆ SZKOLNEJ KADRY EDUKACYJNEJ Mobilność szkolnej kadry edukacyjnej to program finansujący indywidualne wyjazdy zagraniczne nauczycieli i pracowników oświatowych służące podnoszeniu kwalifikacji zawodowych. Osoby uprawnione mogą wziąć udział w trzech formach doskonalenia: kursach szkoleniowych, seminariach lub konferencjach oraz praktykach zawodowych (job-shadowing). Czas ich trwania jest zróżnicowany: konferencje i seminaria to zwykle formy jedno- lub dwudniowe, natomiast kursy szkoleniowe i job-shadowing trwać mogą od pięciu dni aż do sześciu tygodni.

F U N D A C J A

R O Z W O J U

S Y S T E M U

E D U K A C J I

Kursy szkoleniowe mogą dotyczyć różnych aspektów związanych z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych – wśród nich wyróżniamy kursy językowe, językowo-metodyczne oraz tematyczne. Tematyka zajęć musi być zgodna z profilem zawodowym wnioskodawcy. Z kolei job-shadowing to rodzaj praktyki zawodowej, polegającej na poznawaniu pracy na danym stanowisku poprzez obserwację zadań wykonywanych przez osoby zatrudnione w instytucji oświatowej. Szkolenia mogą odbywać się w państwach będących członkami UE oraz Norwegii, Islandii, Lichtensteinie i Turcji. Dofinansowanie obejmuje: pokrycie kosztów podróży (z uwzględnieniem ewentualnych kosztów uzyskania wizy), utrzymania, opłatę za szkolenie oraz – gdy to konieczne – kosztów przygotowania językowego i wydatków specjalnych. Akcja Mobilność szkolnej kadry edukacyjnej ma na celu stworzenie przedstawicielom kadry oświatowej warunków do pogłębienia wiedzy, podnoszenia kwalifikacji i kompetencji, poznania nowoczesnych i innowacyjnych metod pedagogicznych oraz nawiązania współpracy międzynarodowej z europejskimi placówkami oświatowymi. Udział w szkoleniu ma pozytywny wpływ nie tylko na rozwój zawodowy i osobisty beneficjenta, ale także na jego instytucję macierzystą oraz – w wielu przypadkach – na inne instytucje współpracujące. Komisja Europejska wyznaczyła trzy terminy składania aplikacji. Największym zainteresowaniem cieszył się pierwszy z nich. Do Narodowej Agencji wpłynęło 1251 zgłoszeń, z czego dofinansowanie otrzymało 509 beneficjentów, czyli 57 proc. Duża

13 Liczba beneficjentów partnerskich projektów Regio, styczeń 2011 Województwo

Liczba projektów

Minimalna liczba mobilności

Środki finansowe w euro

mazowieckie

41 896

świętokrzyskie

109 403

podlaskie

wielkopolskie

126 522

zachodniopomorskie

pomorskie

łódzkie

małopolskie

38 750

śląskie

125

196 957,13

lubelskie

podkarpackie

69 550

lubuskie

23 750

dolnośląskie

opolskie

38 750

Tabela nr 1.

kujawsko-pomorskie

Źródło danych: FRSE,

warmińsko-mazurskie

33 207,50

dane własne z 2010 r.

Ogółem

480

678 785,63

liczba wniosków nie dziwi – zgłoszenie się już w pierwszym terminie oznaczało szansę na wyjazd w czasie wakacji, co dla nauczycieli, stanowiących najliczniejszą grupę docelową programu Comenius – Mobilność szkolnej kadry edukacyjnej, było niezwykle ważne. Wyjazd w trakcie roku szkolnego bardzo często nie jest możliwy. ASYSTENTURA COMENIUSA – ASYSTENCI I SZKOŁY GOSZCZĄCE Asystentura Comeniusa to praktyki pedagogicznozawodowe przyszłych nauczycieli w europejskich szkołach, trwające od 13 do 45 tygodni. Akcja skierowana jest do przyszłych nauczycieli (studentów lub absolwentów kierunków nauczycielskich, którzy nigdy wcześniej nie uczyli w szkole) oraz szkół, które chcą gościć asystenta Comeniusa z innego kraju europejskiego. W ramach akcji ogłaszane są dwa konkursy wniosków: „Asystentura Comeniusa – asystenci” oraz „Asystentura Comeniusa – szkoły goszczące”. Wyjazd Asystentów Comeniusa jest dofinansowany według stawek określonych przez Komisję Europejską. Szkoły goszczące nie otrzymują pieniędzy – zyskują korzystając z obecności asystenta. PROMOCJA I UPOWSZECHNIANIE REZULTATÓW PROGRAMU COMENIUS Informacje o programie Comenius – jego celach, adresatach, procedurach ubiegania się o dofinansowanie, sposobach poszukiwania partnerów i przykładach dobrej praktyki – znajdują się na stronie internetowej programu www.comenius.org. pl. Za pośrednictwem strony internetowej progra-

mu dostępne są narzędzia: Biuletyn Comeniusa, za pomocą którego Narodowa Agencja informuje o aktualnych wydarzeniach, oraz blog Asystentury Comeniusa, pozwalający asystentom na bieżąco opisywać swoje działania oraz przedsięwzięcia podejmowane w trakcie trwania projektu. Dużym zainteresowaniem cieszy się forum Comeniusa, na którym jest zarejestrowanych ok. 1500 aktywnych użytkowników. W roku 2010 strona internetowa programu Comenius została wyświetlona ponad cztery miliony razy. O nowe przykłady wzbogaciła się też funkcjonująca od 2004 roku Europejska Baza Projektów European Shared Treasure (www.est.org.pl), która stanowi obszerną dokumentację projektów zrealizowanych przez polskie szkoły w ramach programu Comenius. Nowy projekt graficzny dla wszystkich wersji językowych, dostosowujący bazę do wymagań beneficjentów programów sektorowych (Comenius, Leonardo da Vinci, Grundtvig), sprawdził się na etapie dokonywania wpisów przez beneficjentów kończących realizację projektów w 2010 r. W ramach promocji i upowszechniania rezultatów dziesięć projektów-przykładów dobrej praktyki zostało zgłoszonych do Komisji Europejskiej jako „Projekty-gwiazdy Europejskiej Bazy Produktów” („EST Star Projects”), co umożliwi promocję i upowszechnienie dokonań polskich nauczycieli na poziomie europejskim (również za pośrednictwem europejskiej bazy EVE – http://ec.europa.eu/dgs/ education_culture/eve/about_en.htm).

R A P O R T

2 0 1 0

C O M E N I U S

14 COMENIUS | PRZYKŁAD DOBREJ PRAKTYKI

SWOBODA I WSPARCIE – kreatywne metody nauczania języka angielskiego NAUCZYŁAM SIĘ WIELE POD KAŻDYM WZGLĘDEM – ZAWODOWYM, JĘZYKOWYM, SPOŁECZNYM, OSOBISTYM. A PRZEDE WSZYSTKIM CAŁKOWICIE ZANURZYŁAM SIĘ W MIEJSCOWEJ KULTURZE – TAK O SWOIM POBYCIE W HISZPANII PISZE NATALIA BANASIK, BENEFICJENT PROGRAMU COMENIUS – ASYSTENTURA COMENIUSA. Asystentura programu Comenius jest niepowtarzalną szansą zdobycia wiedzy, a w pewnym sensie też rozpoczęcia kariery pedagogicznej. Popularność tej formy praktyki jest tak duża zapewne ze względu na jej ponadnarodowy charakter, który pozwala uczestnikom nie tylko na poznanie systemu edukacji przyjętego w państwie uczelni goszczącej, ale również na doskonalenie języków obcych, nawiązywanie współpracy międzynarodowej, a także na rozwijanie umiejętności pedagogicznych i metodologicznych. Biorąc wymienione okoliczności pod uwagę postanowiłam skorzystać z tej szansy i nabyć trochę umiejętności, a może i pewności siebie w Hiszpanii. Podczas pobytu na Asystenturze całkowicie zanurzyłam się w miejscowej kulturze – brałam udział w wielu wydarzeniach kulturalnych, angażowałam się w przedsięwzięcia lokalnej społeczności, a po pracy spotykałam się w celach towarzyskich z innymi nauczycielami. Dzięki stałemu kontaktowi z nauczycielami (moja współlokatorka też pracowała w edukacji), miałam szansę dowiedzieć się wiele o hiszpańskim systemie nauczania, zarówno w szkole jak i poza nią – przede wszystkim o edukacji na poziomie gimnazjalnym oraz średnim i zawodowym, ale również o szkolnictwie wyższym. Moja mentorka – Montse – była wspaniała. Już pierwszego dnia przedstawiła mnie wszystkim pracownikom szkoły, zapewniła zakwaterowanie i współlokatorkę, i zabrała do najbliższego supermarketu na pierwsze zakupy. Stopniowo ulepszałyśmy też formę pracy. Jeśli miałam wrażenie, że coś nie wychodzi mi perfekcyjnie, mogłam liczyć na jej sugestie. Czułam swobodę działania i wsparcie. Wiele się nauczyłam – zarówno pod względem zawodowym, jak i językowym, społecznym czy osobistym. Dowiedziałam się bardzo wiele o kulturze, historii, sztuce, kuchni, tradycjach i obyczajach oraz języku – zarówno Hiszpanii, jak i Wysp Kanaryjskich. F U N D A C J A

R O Z W O J U

Fot. z archiwum FRSE

Bardzo przydało mi się to, że przed rozpoczęciem asystentury przejrzałam mnóstwo książek metodycznych i pedagogicznych. Przez cztery tygodnie zbierałam w bibliotekach i księgarniach materiały dotyczące nauczania języków obcych oraz języka polskiego jako obcego, jak również promujące Polskę publikacje, które mogłyby się przydać do przedstawienia naszej kultury. Kontaktowałam się też z innymi Asystentami i przyszłymi asystentami, aby wymienić się pomysłami. NAJWAŻNIEJSZE SUKCESY OSIĄGNIĘTE PODCZAS ASYSTENTURY COMENIUSA • nauczanie języka ojczystego: prowadziłam kurs języka polskiego (dla uczniów i nauczycieli). Grupa 12 osób regularnie uczęszczających na zajęcia nauczyła się czytać fonetycznie słowa zapisane po polsku, poznała też podstawowe zachowania komunikacyjne. Wprowadzane przeze mnie gry i zabawy językowe pomogły uczniom utrwalić posiadaną wiedzę, ćwiczyć język w kontekście komunikacyjnym oraz nauczyć się wielu nowych elementów. Myślę, że uczestnicy zyskali zapał do dalszego uczenia się polskiego, choć

S Y S T E M U

E D U K A C J I

przecież jest to dla nich język tak egzotyczny! • promocja kultury polskiej: stopniowo i konsekwentnie wprowadzałam do szkoły elementy dotyczące Polski – nie tylko podczas zajęć języka polskiego oraz kółka Multi-Kulti Club, ale także w ramach widocznych i dostępnych dla wszystkich uczniów i nauczycieli akcji. Związane były one m.in. ze świętem 11 listopada i Bożym Narodzeniem, przed którym zorganizowałam warsztaty kuchni polskiej. Był też konkurs o Polsce, w którym nagrodami były koszulki z warszawską syrenką, Tydzień Polski z wystawą o naszym kraju, warsztaty plastyczne, poczęstunek polskich produktów dla całej szkoły oraz pokaz filmu „Pianista” i prezentacja polskiej muzyki. • poznanie i udoskonalenie metod nauczania: nauczałam języka angielskiego, niemieckiego i polskiego. Wiedza, którą zdobyłam, nie dotyczy samego przedmiotu, ale raczej możliwych form nauczania – bardziej więc metodyki niż merytoryki. Dowiedziałam się natomiast bardzo dużo o fizyce i chemii, czyli o przedmiotach, których dotyczył wprowadzany przeze mnie mini-projekt CLIL (Content and Language Integrated Learning). WPŁYW ASYSTENTURY NA REALIZACJĘ OSOBISTYCH CELÓW, UMIEJĘTNOŚCI PEDAGOGICZNE I KOMPETENCJE JĘZYKOWE Podczas Asystentury, chcąc maksymalnie wykorzystać wszelkie możliwości rozwoju, interesowałam się organizowanymi szkoleniami dla nauczycieli i zabiegałam o to, by móc wziąć w nich udział. Ukończyłam dwa kursy specjalistyczne. Pierwszy z nich odbył się w Las Palmas de Gran Canaria, a organizowany był przez CEP – Centro de Educaccion de Profesorado czyli Ośrodek Kształcenia dla nauczycieli. Trwał trzy dni i do-

15 COMENIUS | PRZYKŁAD DOBREJ PRAKTYKI

tyczył wykorzystywania kreatywnych metod w nauczaniu języka angielskiego. Myślę, że oprócz samych pomysłów i rozwoju kreatywności w dziedzinie nauczania, szkolenia uświadomiły mi, że warto ustawicznie się kształcić i nawiązywać kontakty z ludźmi – zarówno z własnej branży, jak i pokrewnych. Ciągle można się bowiem nauczyć czegoś nowego – czegoś, co uatrakcyjni pracę zarówno nam, nauczycielom, jak i pomoże uczniom w efektywnej nauce. Drugie sześciotygodniowe szkolenie, w którym brałam udział, odbyło się Puerto del Rosario i dotyczyło CLIL-u. Miało ono formę interaktywnego, sześciotygodniowego seminarium. Na jego zakończenie uczestnicy zaprezentowali swoje projekty modułu dydaktycznego w obrębie CLIL. Gdy brałam udział w kursie, byłam już w trakcie wdrażania CLIL-u w szkole w IES Puerto del Rosario. Wraz z nauczycielką chemii i fizyki przeprowadziłyśmy lekcje po angielsku związane ze sprzętem laboratoryjnym oraz mieszaninami jednorodnym i niejednorodnymi. Lekcje miały charakter ruchowo-zadaniowy i stanowiły uzupełnienie realizowanego programu. Wiedza z tego zakresu również była weryfikowana. Dzięki temu przedsięwzięciu nie tylko nauczyłam się bardzo wiele o wdrażaniu praktycznych, międzydyscyplinarnych pomysłów, ale i miałam szansę zainicjować projekt i zainspirować swoich współpracowników do podobnych działań. Bardzo korzystne doświadczenie! Poprzez nauczanie, eksperymentowanie, wdrażanie pomysłów własnych i zaczerpniętych z informatora dla Asystentów, książek, forów internetowych oraz od innych Asystentów, nauczyłam się w kreatywny i ciekawy sposób dopasowywać inspirujące pomysły do poszczególnych grup w zależności od ich potrzeb edukacyjnych, wieku oraz innych czynników. Nabrałam biegłości w wykorzystaniu różnorodnych materiałów dydaktycznych oraz materiałów, które pierwotnie nie miały zastosowania dydaktycznego. Wyjeżdżając, oceniałam swoją znajomości języka hiszpańskiego na poziomie mniej więcej B1 – według poziomów Rady Europy. Obecnie spokojnie mogę stwierdzić, że moje umiejętności wzrosły do poziomu C1. Myślę o certyfikacie DELE na poziomie superior, a więc najwyższym.

DOSKONALENIE W KAŻDYM WIEKU POZNAŁAM WIELE INNOWACYJNYCH, BARDZIEJ KREATYWNYCH TECHNIK I METOD PRACY Z UCZNIAMI ORAZ NAUCZYŁAM SIĘ STOSOWANIA METOD AKTYWIZUJĄCYCH, KTÓRE SŁUŻĄ ZWIĘKSZENIU EFEKTYWNOŚCI I ATRAKCYJNOŚCI ZAJĘĆ – PISZE EWA RUŁAN, BENEFICJENT PROGRAMU COMENIUS – MOBILNOŚĆ SZKOLNEJ KADRY EDUKACYJNEJ, UCZESTNICZKA KURSU „CLIL – TEACHING OTHER SUBJECTS THROUGH ENGLISH” W CANTERBURY.

W szkoleniu brali udział m.in. nauczyciele matematyki, fizyki, chemii, nowych technologii i informatycznych przedmiotów zawodowych. Wśród nich ja – nauczycielka w Zespole Szkół Lice- Fot. z archiwum FRSE alnych i Technicznych nr 1 w Warszawie. W klasach o profilu technik informatyk nauczam – z zastosowaniem języka angielskiego – informatycznych przedmiotów zawodowych. Dlaczego wybrałam ten kurs? Był to kurs językowo-metodyczny, ukierunkowany na potrzeby uczestników w zakresie języka angielskiego i nauczanych przedmiotów, prowadzony przez ekspertów w dziedzinie CLIL (Content and Language Integrated Learning). Dotyczył więc zintegrowanego kształcenia przedmiotowo-językowego opartego na jednoczesnym przekazywaniu treści z dziedziny nauczanych przedmiotów i elementów języka obcego. Metoda CLIL jest rekomendowana przez Komisję Europejską w ramach promocji nauki języków obcych i różnorodności językowej. Program kursu obejmował m.in. metody pracy w grupie, dobór ćwiczeń uwzględniających różne typy inteligencji uczniów, naukę poprzez różne kanały sensoryczne, zastosowanie źródeł i materiałów odpowiednich do prowadzenia nauczania zintegrowanego, słownictwo przydatne na lekcji CLIL, użycie języka obcego i rodzimego w nauczaniu zintegrowanym. Podczas zajęć stosowane były różne metody: nauczanie w grupie, praca w grupach roboczych, warsztaty. Wykorzystano TIK i prezentacje wideo, muzykę i obrazy. Pra-

ca odbywała się głównie w parach lub grupach. Zajęcia miały przede wszystkim charakter warsztatowy, co pozwalało na praktyczne wykorzystywanie wiedzy teoretycznej. Jakie korzyści odniosłam? Poznałam wiele innowacyjnych, bardziej kreatywnych technik i metod pracy z uczniami oraz nauczyłam się stosowania metod aktywizujących, zwiększających efektywność i atrakcyjność prowadzonych przeze mnie zajęć. Myślę, że doświadczenie zdobyte podczas szkolenia pozwoli mi uzyskać jeszcze większą satysfakcję z pracy i zmierzyć się z nowymi wyzwaniami. Kurs pozwolił mi też przezwyciężyć barierę w komunikowaniu się w języku obcym, poznać kulturę i „żywy język”, a także umożliwił dialog międzykulturowy – poznanie kraju, jego historii, architektury, tradycji i krajobrazów. Wyjazd był dla mnie ważny nie tylko ze względów zawodowych. Dostarczył mi mnóstwo przyjemności i satysfakcji osobistej. Jako nauczyciel dyplomowany zauważyłam, że wielu moim rówieśnikom brakuje motywacji do rozwijania umiejętności i chęciu do rozwoju. Uważam, że niezależnie od wieku można i powinno się podnosić kwalifikacje. Aktywna postawa nauczyciela-wychowawcy ma wpływ na kształtowanie aktywnych, otwartych postaw u uczniów oraz na wzrost prestiżu szkoły i zawodu nauczyciela w Polsce. Zachęcam wszystkich nauczycieli do aplikowania o grant Comeniusa i udział w mobilności. Jestem przekonana, że warto.

R A P O R T

2 0 1 0

C O M E N I U S

Fot. z archiwum FRSE F U N D A C J A

R O Z W O J U

S Y S T E M U

E D U K A C J I

17 Erasmus jest programem Unii Europejskiej adresowanym do szkół wyższych. Wspiera wymianę studentów i pracowników uczelni oraz współpracę między placówkami z rożnych krajów uczestniczących w programie. Od roku 2007 jest częścią programu Unii Europejskiej „Uczenie się przez całe życie”. Wcześniej – w latach 1987-95 – był samodzielnym programem, a w latach 1995-2007 wchodził w skład zakończonego już programu SOCRATES.

ERASMUS www.erasmus.org.pl

Ubiegły rok po raz kolejny udowodnił, że Polacy nie są bierni (przynajmniej nie wszyscy). Jestem dumna z istnienia w uczelniach entuzjastów przekonanych do idei mobilności. Do tej grupy osób zaliczam wszystkich pracowników Narodowej Agencji. To dzięki tej grupie Erasmusowi w Polsce znów udało się wysłać więcej osób niż w roku poprzednim i wykorzystać niemal 100 proc. środków przeznaczonych na wspieranie mobilności. Na podkreślenie zasługuje znaczny (aż o prawie 50 proc!) wzrost liczby wyjazdów studentów na praktyki. Nie wszystkim krajom udało się osiągnąć tak dobre wyniki.

Beata Skibińska zastępca dyrektora programu „Uczenie się przez całe życie” ds. programów Erasmus, Erasmus Mundus, Tempus

Wydaje się, że w Europie entuzjazm wobec Erasmusa się skończył. Czy nas też to czeka? Erasmus w Polsce się zmienia, ale nie popada w marazm. Co prawda liczba wyjeżdżających na studia nie rośnie już tak spektakularnie, jak w poprzednich latach, ale wynika to głównie z tego, że pieniędzy w programie od lat nie przybywa. Nie można więc oczekiwać bicia rekordów. Ale są też akcje, które rozwijają się fantastycznie. Na przykład? Ostatni rok pokazał, że młodzi ludzie – zamiast na studia – wolą wyjeżdżać na zagraniczne staże i praktyki. Chcą sprawdzić nabywane umiejętności, bo wiedzą, że praca w trakcie studiów zwiększy ich szanse na zdobycie dobrego zatrudnienia po skończeniu nauki. W roku szkolnym 2009/2010 liczba studentów, którzy skorzystali z wyjazdów na staże czy praktyki wzrosła aż o połowę – do 2400!

– choć to działanie stosunkowo nowe. Realizujemy je dopiero od roku szkolnego 2007/2008. Skoro pieniędzy w Erasmusie nie przybywa, trzeba dobrze rozdzielać te, które są. Jak to zrobić? Nasz sukces wynika ze sposobu organizacji pracy: egzekwujemy od uczelni informacje na temat stanu wykorzystania środków i zagospodarowujemy to, czego – według raportów – uczelnie nie wydały. Dzięki temu, mimo dość skomplikowanych zasad rozliczania unijnego dofinansowania, potrafimy co roku wykorzystać prawie 100 proc. funduszy na mobilność. Nie wszystkie kraje to potrafią – wiele z nich oddaje co roku po 3, 5, a nawet 10 proc. pieniędzy. A nam się udaje wydać wszystko – i jestem z tego naprawdę dumna.

R A P O R T

2 0 1 0

E R A S M U S

Coraz więcej młodych Europejczyków korzysta z możliwości nauki za granicą w trakcie studiów. „Pokolenie Erasmusa” potwierdza, że to doświadczenie pomaga w rozwoju naukowym i osobistym, a także ułatwia znalezienie pracy po studiach. W ramach nowej inicjatywy „Mobilna młodzież” chcemy rozszerzyć ten udany europejski projekt, aby każdy młody człowiek miał szansę wziąć w nim udział. ANDROULLA VASSILIOU KOMISARZ DS. EDUKACJI, KULTURY, WIELOJĘZYCZNOŚCI I MŁODZIEŻY, 2010

OFERTA ERASMUSA Uczelnie. Szkoły współpracujące w programie Erasmus mogą prowadzić wymianę studentów i pracowników, organizować kursy intensywne, czyli zajęcia dla międzynarodowych grup studentów oraz realizować projekty edukacyjne z różnych dziedzin wspólnie z instytucjami z innych krajów. Dla uczelni udział w Erasmusie oznacza przede wszystkim możliwość uatrakcyjnienia prowadzonych studiów. Warunkiem udziału szkoły wyższej w programie jest przyznanie jej przez Komisję Europejską Karty Uczelni Erasmusa. Uprawnia ona do ubiegania się o fundusze. Studenci. To największa grupa docelowa programu Erasmus. Dzięki niemu mogą wyjeżdżać do zagranicznych uczelni lub przedsiębiorstw na studia lub praktyki. Oba rodzaje wyjazdów trwać mogą od 3 miesięcy do jednego roku (akademickiego lub kalendarzowego). Podstawowym warunkiem uzyskania stypendium jest udział macierzystej uczelni studenta w programie Erasmus. Studenci mają też inne okazje skorzystania z wymiany i współpracy międzynarodowej. Mogą wziąć udział w kursie intensywnym Erasmusa, jeżeli w projekcie tego typu uczestniczy ich wydział, a kurs dotyczy ich dziedziny studiów. Mogą także uczęszczać na wykłady lub innego rodzaju zajęcia dydaktyczne prowadzone przez zagranicznych nauczycieli lub profesjonalistów z przedsiębiorstw odwiedzających ich uczelnię w ramach mobilności Erasmusa. Pracownicy uczelni. Nauczyciele akademiccy mogą wyjeżdżać do partnerskich uczelni za granicą w celu prowadzenia tam zajęć dydaktycznych. Natomiast wszyscy pracownicy szkół wyższych mogą się ubiegać o wyjazdy na szkolenia odbywające się w zagranicznych uczelniach lub instytucjach. Osoby zatrudnione w uczelniach mogą także m.in. uczestniczyć w kursach intensywnych oraz projektach wielostronnych i sieciach Erasmusa, w które zaangażowane są ich macierzyste jednostki. DZIAŁANIA FINANSOWANE W PROGRAMIE ERASMUS Działania dzielą się na dwie grupy – koordynowane przez Narodowe Agencje w poszczególnych krajach F U N D A C J A

R O Z W O J U

S Y S T E M U

E D U K A C J I

oraz koordynowane przez Komisję Europejską, dla których obsługę techniczną zapewnia Agencja Wykonawcza ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego (The Education, Audiovisual and Culture Executive Agency). Narodowe Agencje koordynują finansowanie takich działań jak: • wymiana studentów (wyjazdy studentów na część studiów, wyjazdy na praktyki); • wymiana pracowników uczelni (wyjazdy nauczycieli akademickich w celu prowadzenia zajęć dydaktycznych w zagranicznych uczelniach, wyjazdy pracowników uczelni na szkolenia); • projekty typu kursy intensywne Erasmusa; • kursy językowe Erasmusa. Komisja Europejska koordynuje: • projekty wielostronne (w których partnerami są uczelnie) dotyczące zagadnień takich, jak: • rozwój współpracy między szkołami wyższymi i środowiskiem pozaakademickim – przedsiębiorstwami, organizacjami, stowarzyszeniami zawodowymi, izbami handlowymi i przemysłowymi, partnerami społecznymi itp.; • zwiększanie dostępu do szkolnictwa wyższego, szczególnie w przypadku grup zagrożonych wykluczeniem społecznym; • rozwój mobilności, likwidowanie barier ograniczających mobilność; • modernizacja programów kształcenia i rozwiązań instytucjonalnych w szkołach wyższych; • rozwój potencjału dydaktycznego i badawczego uczelni, zwiększanie innowacyjności i podnoszenie jakości kształcenia, zacieśnianie związków między kształceniem i badaniami. • sieci (Networks); • działania towarzyszące. ERASMUS W POLSCE Polska uczestniczy w Erasmusie od 1998 r. Do tej pory z wyjazdów skorzystało blisko 94 tys. studentów i prawie 18 tys. nauczycieli akademickich. Imponująca jest też liczba przyjazdów – nasz kraj odwiedziło ok. 28 tys. studentów i 11 tys. wykładowców z innych krajów. Od roku 2007/08 odbyło

Wyjazd na Erasmusa był jednym z moich najpiękniejszych doświadczeń życiowych. Szkoła życia. Możliwość poznania nie tylko wspaniałych ludzi, ale również poznania samego siebie. To naprawdę cudowne spędzić pół roku w kraju, o którym uczyłam się przez dwa lata. OLA Z UNIWERSYTETU IM. ADAMA MICKIEWICZA W POZNANIU, STUDIUJĄCA W ROKU SZKOLNYM 2009/10 NA UNIWERSYTECIE W PŁOWDIW IM. PAISIJA CHILENDARSKIEGO

się ponadto 1913 wyjazdów szkoleniowych pracowników szkół wyższych. Obecnie aktywny udział w programie bierze blisko 260 polskich uczelni. Z uwagi na cykl sprawozdawczy w programie Erasmus, prezentowane poniżej informacje pochodzą przede wszystkim z roku akademickiego 2008/09, z którego oficjalne dane statystyczne zostały zatwierdzone w roku 2010. Dane z roku 2009/10 mają charakter wstępny. WYMIANA STUDENTÓW Wyjazd na studia lub praktykę do zagranicznej uczelni lub przedsiębiorstwa to dla studentów nie tylko okazja zdobycia nowych umiejętności, poszerzenia wiedzy i poprawienia znajomości języków, lecz także możliwość poznania innego kraju, innych kultur i ludzi z różnych stron świata. Wyjeżdżający rozwijają umiejętności i kompetencje pozwalające na znalezienie zatrudnienia, dla uczelni natomiast wymiana studentów jest jednym z najważniejszych elementów współpracy międzynarodowej. W roku 2008/09 środki przeznaczone na wyjazdy studentów stanowiły aż 81 proc. całej kwoty przyznanej z budżetu programu Erasmus na działania koordynowane przez Narodową Agencję. Na dofinansowanie wyjazdów studentów uczelnie wydały z Erasmusa 28,7 mln euro, tj. prawie 100 proc. kwoty przyznanej na ten cel (99,8 proc.). Z własnych środków i innych źródeł dołożyły ok. 1,7 mln euro. W roku 2008/09 na studia i praktyki Erasmusa wyjechało łącznie 13 402 polskich studentów. W stosunku do roku 2007/08 nastąpił około 4-proc. wzrost, który był wynikiem znacznego zwiększenia się liczby wyjazdów na praktyki (aż o 66 proc.). Jednocześnie Polska gościła 4928 zagranicznych studentów, spośród których 4528 przyjechało na studia, a 400 na praktyki. Według wstępnych danych w roku 2009/10 polskie uczelnie wysłały na stypendia Erasmusa ponad 14 tysięcy studentów. WYJAZDY NA STUDIA W roku szkolnym 2008/09 dzięki Erasmusowi na naukę za granicą wyjechało 11 784 studentów ze 191 polskich uczelni. W roku 2009/10 liczba ta lekko spadła (11 614 studentów z 202 uczelni), jedno-

cześnie jednak dynamiczne rosło grono studentów wyjeżdżających na praktyki. Jeśli chodzi o przyjazdy, to w roku 2008/09 nasze uczelnie przyjęły 4528, a w roku 2009/10 – ok. 5800 zagranicznych studentów Erasmusa. Najwięcej podopiecznych wysłały na studia duże uniwersytety, politechniki i uczelnie ekonomiczne, przy czym w czołówce – co zrozumiałe – są szkoły od lat prowadzące intensywną współpracę i wymianę międzynarodową (pierwsza piątka: Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Wrocławski, Uniwersytet Łódzki). WYJAZDY NA PRAKTYKI Zagraniczne praktyki w programie Erasmus trwają od 3 do 12 miesięcy i są ściśle związane z dziedziną studiów. Macierzyste uczelnie studentów zaliczają je jako praktyki obowiązkowe lub nieobowiązkowe, wpisywane do suplementu do dyplomu. Praktyki Erasmusa pozwalają zdobyć cenne doświadczenia zawodowe, ale i cechy przydatne w przyszłej karierze, takie jak: samodzielność, umiejętność radzenia sobie z problemami i otwartość. Wyjazdy studentów na praktyki wprowadzono w programie Erasmus w roku akademickim 2007/08. Z roku na rok cieszą się coraz większą popularnością. W roku 2008/09 skorzystało z nich 1618 studentów ze 125 uczelni, a w roku 2009/10 – już ponad 2400, czyli o prawie 50 proc. więcej. WYMIANA PRACOWNIKÓW W roku 2008/09 Polska mogła się poszczycić najwyższą w Europie liczbą wyjazdów pracowników uczelni w ramach Erasmusa. Za granicę wybrały się 4341 osoby – Polacy stanowili aż 12 proc. ogólnej liczby uczestników tego programu. Przodowaliśmy zarówno pod względem liczby wyjazdów dydaktycznych, jak i szkoleniowych. Wymiana pracowników uczelni przyczynia się do podnoszenia poziomu kształcenia i ułatwia współpracę między placówkami. Wyjazdy dają pracownikom liczne możliwości rozwoju zawodowego, pomagają poprawić znajomość języków, ułatwiają wymianę doświadczeń dydaktycznych i zawodoR A P O R T

2 0 1 0

E R A S M U S

Wyjazd erasmusowy otwiera oczy na świat, pozwala zrozumieć, że Europejczyk może czuć się dobrze w każdym kraju Wspólnoty, pozwala przełamać bariery i strach. Poszerza horyzonty myślowe. Dzięki wyjazdowi człowiek czuje się pewniejszy, silniejszy, zaczyna wierzyć, że poradzi sobie lepiej w życiu. To program, z którego każdy student powinien skorzystać. BARTOSZ Z UNIWERSYTETU IM. ADAMA MICKIEWICZA W POZNANIU STUDIUJĄCY W ROKU SZKOLNYM 2009/10 NA UNIWERSYTECIE W GREIFSWALD IM. ERNSTA MORITZA ARNDTA

wych, jak również doskonalenie własnych umiejętności. Przynoszą także korzyści studentom – mogą oni korzystać z wiedzy zagranicznych wykładowców prowadzących gościnne wykłady lub inne zajęcia. WYJAZDY NAUCZYCIELI AKADEMICKICH W CELU PROWADZENIA ZAJĘĆ W ZAGRANICZNYCH UCZELNIACH W roku 2008/09 za granicę w ramach Erasmusa wyjechało 3079 nauczycieli ze 186 polskich uczelni – był to najlepszy wynik wśród wszystkich krajów uczestniczących w programie. Świadczy to nie tylko o aktywności naszych wykładowców i dobrym poziomie prowadzonych przez nich zajęć, a także o tym, że są chętnie przyjmowani przez zagraniczne uczelnie. Na dofinansowanie wyjazdów dydaktycznych szkoły wykorzystały łącznie 2,5 mln euro z budżetu programu Erasmus. W roku 2009/10 liczba wyjazdów nauczycieli akademickich spadła do 2975, być może w związku z coraz większą popularnością wyjazdów typu szkoleniowego. Jeśli chodzi o przyjazdy, to w roku 2008/09 gościnne wykłady w naszych uczelniach prowadziło 1676 nauczycieli z innych krajów. WYJAZDY PRACOWNIKÓW UCZELNI NA SZKOLENIA Wyjazdy na szkolenia organizowane w zagranicznych uczelniach lub innych instytucjach są coraz bardziej popularne, zwłaszcza wśród pracowników zatrudnionych w działach administracyjnych. Taką możliwość zyskali oni dopiero w roku 2007/08. W roku 2008/09 Polska znalazła się na pierwszym miejscu w Europie pod względem liczby zagranicznych wyjazdów szkoleniowych – skorzystały z nich 1262 osoby ze 155 uczelni, co kosztowało 1,1 mln euro z budżetu programu Erasmus. Wszystko wskazuje na to, że w roku szkolnym 2009/10 wynik ten udało się poprawić aż o 17 proc. – 175 uczelni wysłało na szkolenia za granicą 1476 pracowników. INTENSYWNE KURSY JĘZYKOWE ERASMUSA (EILC) Obok propagowania mobilności Erasmus wspiera również naukę języków obcych – dofinansowuje F U N D A C J A

R O Z W O J U

S Y S T E M U

E D U K A C J I

przygotowanie kulturowe i językowe oferowane stypendystom przez uczelnie goszczące (w ramach środków na tzw. organizację mobilności), a także finansuje organizację specjalnych, intensywnych kursów językowych (Erasmus Intensive Language Courses – EILC), oferowanych są w krajach, których języki należą do rzadziej nauczanych. Celem kursów EILC jest przede wszystkim umożliwienie studentom posługiwania się danym językiem w życiu codziennym – program kursów skupia się więc na praktycznej nauce języka. Ważnym elementem jest jednak również integracja ze środowiskiem lokalnym – obejmuje ona m.in. wykłady na temat kultury i historii danego kraju, zajęcia muzyczne, wycieczki krajoznawcze oraz pokazy filmów i sztuk teatralnych. Pozwala to uczestnikom zdobyć podstawową wiedzę na temat kraju, do którego przyjechali. W roku 2010 kursy języka polskiego dla zagranicznych studentów Erasmusa prowadziło w Polsce 10 uczelnianych ośrodków nauczania języka polskiego jako obcego. Wzięło w nich udział 345 studentów z 23 krajów. Zainteresowanie zagranicznych studentów Erasmusa kursami jęz. polskiego wzrasta z roku na rok. Ogółem w latach 1998-2010 w kursach EILC w Polsce uczestniczyło 1528 stypendystów, a ich na ich organizację wydano 442 205 euro. KURSY INTENSYWNE ERASMUSA Kurs intensywny programu Erasmus (Intensive Programme) to projekt realizowany przez grupę uczelni z co najmniej trzech krajów, którego celem jest opracowanie i przeprowadzenie cyklu zajęć dydaktycznych dla studentów tych szkół, poświęconych specjalistycznemu zagadnieniu albo tematyce interdyscyplinarnej. Jedna z uczelni biorących udział w przedsięwzięciu pełni rolę koordynatora projektu i w imieniu konsorcjum składa wniosek o jego dofinansowanie do Narodowej Agencji w swoim kraju. Kurs intensywny może być działaniem jednorazowym lub organizowanym cyklicznie przez maksymalnie trzy kolejne lata, każdorazowo dla innej grupy studentów. Odbywa się w formie szkoły letniej lub zimowej i trwa średnio 14 dni. Tematyka przedsięwzięcia obejmuje obszar innowacyjny w porównaniu

Wyjazd naładował mnie pozytywną energią, dzięki której teraz bardziej wierzę w siebie i swoje możliwości. Stał się również inspiracją do poszukiwania nowych miejsc – jeszcze bardziej wzrósł apetyt na podróże i poznawanie innych ludzi. KLAUDIA Z UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO STUDIOWAŁA NA UNIWERSYTECIE W ANTWERPII

z zajęciami standardowo oferowanymi w danej dziedzinie przez szkoły wyższe uczestniczące w projekcie. W roku akademickim 2009/2010 17 polskich szkół wyższych koordynowało 20 projektów typu kurs intensywny o tematyce: 1. Summer School on Good Governance in the Context of European Integration: Institutions-Rights-Societies (koordynator: Wyższa Szkoła Administracji Publicznej im. Stanisława Staszica w Białymstoku). 2. Computational Nanotechnology (CoNan) (koordynator: Politechnika Gdańska; polskie uczelnie partnerskie: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Prezydenta St. Wojciechowskiego w Kaliszu, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny). 3. Sensing the City – Designing Urban Experience (koordynator: Politechnika Gdańska). 4. Understanding EU Enlargement / Europeanisation and the EU Enlargement (EUEN) (koordynator: Uniwersytet Jagielloński). 5. PoReMuSS - Planning of the Regional Municipal Solid Waste Systems (koordynator: Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki). 6. Student Partnership for Reduction of Wastewater Treatment Contribution to Global Warming (koordynator: Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki). 7. Facing Impact of the Second World War: Urban Design in Contemporary European Cities (koordynator: Politechnika Krakowska im. T. Kościuszki). 8. The European Dimension of International Entrepreneurship (koordynator: Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie). 9. Defining Human Rights – Social, Legal and Political Dimensions of the European Dialogue (DHR-ED) (koordynator: Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego). 10. Narration and Migration: an Interdisciplinary Study (koordynator: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Krośnie, polska uczelnia partnerska: Uniwersytet Jagielloński). 11. Role of Agriculture in Territorial Identity and Competitiveness of Rural Areas (koordy-

nator: Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie). 12. Nanosized Particles as Building Blocs for Creation of Nanostructures (NANOSIZE) (koordynator: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, polska uczelnia partnerska: Politechnika Poznańska). 13. Ecology and Safety as a Driving Force in the Development of Vehicles (koordynator: Politechnika Radomska im. Kazimierza Pułaskiego, polska uczelnia partnerska: Politechnika Wrocławska). 14. Polish Settlements in Europe. Anthrop Visualisations of Cultural Phenomena – Enclaves of Polish Culture in the Region of Bukovina in Romania (koordynator: Uniwersytet Szczeciński, polska uczelnia partnerska: Uniwersytet Wrocławski). 15. The Expanding Horizons in European Geography Teaching (ExHEGeT) (koordynator: Uniwersytet M. Kopernika w Toruniu). 16. Law and Economy in a „Global Village” of Financial Crisis (koordynator: Wyższa Szkoła Bankowa w Toruniu). 17. Organic Food Production Chain (OFPC) (koordynator: Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego). 18. Research Methods in Cognitive Studies – an Interdisciplinary Winter School (REMICS) (koordynator: Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie, polska uczelnia partnerska: Uniwersytet Jagielloński). 19. Reduction of CO2 Emission by Implementation of Renewable Resources in Central Europe Regions in the Context of EU Energy Policy (koordynator: Politechnika Wrocławska). 20. Qualität des Lebens und Qualität der Schule (koordynator: Uniwersytet Zielonogórski). W kursach intensywnych w roku 2009/10 udział wzięło 739 studentów i 232 wykładowców, reprezentujących 23 kraje. W roku 2010/11 uczelnie polskie pełnią rolę koordynatorów 23 projektów.

R A P O R T

2 0 1 0

E R A S M U S

22 Wyjazdy polskich studentów na stypendia Erasmusa do poszczególnych krajów - łączna liczba w latach 1998-2009

Kraj docelowy

Liczba wyjazdów Polskich studentów Kraj docelowy Erasmusa do danego kraju

Liczba wyjazdów Polskich studentów Erasmusa do danego kraju

Austria

1937

Litwa

535

Belgia

3864

Luksemburg

Bułgaria

336

Łotwa

204

Cypr

+125

Malta

Czechy

1590

Niemcy

Dania

4255

Norwegia

706

Estonia

180

Portugalia

3321

Finlandia

3283

Rumunia

137

Francja

9040

Słowacja

731

Grecja

1812

Słowenia

472

Hiszpania

7983

Szwecja

2837

Holandia

3635

Turcja

1056

Irlandia

908

Węgry

554

Islandia

Wielka Brytania

4710

Lichtenstein

Włochy

6200

19 257

Ogółem 79 786 Produktem kursów przeprowadzonych w roku 2009/2010 były: 1. Materiały dydaktyczne do zajęć przygotowane przez nauczycieli akademickich w postaci tradycyjnej, prezentacji multimedialnych i nagrań. 2. Analizy, nagrania, prezentacje, raporty i studia przypadków opracowane przez studentów. 3. Publikacje z materiałami. 4. Materiały informacyjno-promocyjne (informacje w mediach, fotografie, reportaże, broszury, plakaty, ulotki, gadżety), m.in. artykuły o koordynowanym przez Politechnikę Krakowską im. T. Kościuszki projekcie pt. Facing Impact of the Second World War: Urban Design in Contemporary European Cities w trzech językach, dostępne na stronie www.urbanwarimpacts.eu 5. Platformy e-learning, m.in. projektu pt. The Expanding Horizons in European Geography Teaching (ExHEGeT), koordynowanego przez Uniwersytet Mikołaja Kopernika, https://moodle.umk.pl/EXHEGET 6. Strony internetowe, m. in. projektu Research Methods in Cognitive Studies – an Interdisciplinary Winter School, koordynowanego przez Szkołę Wyższą Psychologii Społecznej: www.remics2010.pl UDZIAŁ POLSKICH UCZELNI W PROJEKTACH WIELOSTRONNYCH Działania scentralizowane w programie Erasmus, nadzorowane w imieniu KE przez Agencję Wykonawczą ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego (EACEA), to w większości wielostronF U N D A C J A

R O Z W O J U

S Y S T E M U

E D U K A C J I

Przyjazdy zagranicznych studentów na stypendia Erasmusa do Polski w latach 1998-2010 Rok akademicki

Liczba przyjazdów zagranicznych studentów na stypendium Erasmusa do Polski

1998/99

220

1999/2000

466

2000/01

614

2001/02

750

2002/03

996

2003/04

1459

2004/05

2332

2005/06

3063

2006/07

3730

2007/08

4446

2008/09

4928

2009/10

5800

Ogółem

28804

ne projekty realizowane przez kilka lub kilkanaście instytucji z różnych państw uczestniczących w programie. W roku 2010 realizowano projekty zatwierdzone w konkursach roku 2009, 2008 i 2007 (projekty mogą trwać do trzech lat). Z informacji Agencji Wykonawczej otrzymanych w II połowie 2010 r. wynika, że w konkursie roku 2009 (działania realizowane w roku 2010) w 18 projektach centralnych Erasmusa polskie uczelnie lub inne instytucje (np. KRASP) pojawiają się 42 razy. Niektóre uczelnie reprezentowane przez różne jednostki organizacyjne lub administracyjne uczestniczą w więcej niż jednym projekcie (np. Uniwersytet Jagielloński i Politechnika Warszawska – w trzech projektach). Zwykle jednak – bo w 11 przypadkach – w projektach wielostronnych uczestniczy jedna polska uczelnia/instytucja. Absolutnym wyjątkiem jest sieć akademicka o nazwie LE:NOTRE TWO+ zajmująca się architekturą krajobrazu, w którą zaangażowało się 11 polskich uczelni. W projektach wyłonionych w konkursie roku 2009 żadna polska uczelnia nie pełni roli koordynatora projektu. Jedna szkoła – Uniwersytet im. M. Kopernika w Toruniu – podjęła się finansowej koordynacji projektu centralnego typu „rozwój programów studiów” (Curriculum Development, CD) o nazwie European Masters Programme for Rural Animators. Szczegółowe informacje na temat projektów centralnych dostępne są na stronie internetowej EACEA: http://eacea.ec.europa.eu/index.htm DZIAŁALNOŚĆ ZESPOŁU EKSPERTÓW BOLOŃSKICH W POLSCE Mobilność studentów i pracowników uczelni jest istotnym elementem Procesu Bolońskiego, czyli procesu reformy szkolnictwa wyższego zapoczątkowa-

23 Wyjazdy pracowników polskich uczelni w ramach programu Erasmus w kolejnych latach Rok akademicki

Liczba wyjazdów pracowników polskich uczelni w ramach Erasmusa

Liczba polskich studentów wyjeżdżających w ramach programu Erasmus w kolejnych latach Rok akademicki

Liczba polskich studentów wyjeżdżających w ramach programu Erasmus w kolejnych latach

1998/99

359

1998/99

1426

1999/2000

605

1999/2000

2813

2000/01

629

2000/01

3691

2001/02

738

2001/02

4322

2002/03

810

2002/03

5419

2003/04

885

2003/04

6278

2004/05

1394

2004/05

8388

2005/06

1740

2005/06

9974

2006/07

2030

2006/07

11219

2007/08

3111

2007/08

12854

2008/09

4341

2008/09

13402

2009/10

4450

2009/10

14003

Ogółem

21092

Ogółem

93789

nego podpisaniem Deklaracji Bolońskiej w 1999 r. przez 29 krajów europejskich. Obecnie zasięg Procesu Bolońskiego znacznie się powiększył i obejmuje aż 47 państw – nie tylko z Europy – które dobrowolnie reformują swoje systemy szkolnictwa wyższego w oparciu o wspólnie uzgadniane założenia i wytyczne. Do głównych osiągnięć Procesu Bolońskiego należą: • wprowadzenie studiów dwu- i trzystopniowych; • wdrożenie Systemu Akumulacji i Transferu Punktów ECTS; • zintensyfikowanie mobilności studentów i pracowników europejskich szkół wyższych, m. in. przy pomocy programu Erasmus; • stworzenie przez wiele szkół wyższych wewnętrznych systemów zapewniania jakości kształcenia; • wydawanie suplementu do dyplomu wszystkim absolwentom. Prace nad udoskonaleniem wprowadzonych rozwiązań w poszczególnych krajach i uczelniach wciąż trwają. Uwzględniając jednak spory postęp we wdrażaniu reform, ministrowie państw uczestniczących w Procesie Bolońskim w marcu 2010 r. ogłosili osiągnięcie jego celu – powstanie Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego (European Higher Education Area – EOSW). EOSW to obszar,w którym istnieje szeroki dostęp do wysokiej jakości kształcenia na poziomie wyższym, zapewnione są odpowiednie warunki do mobilności studentów, absolwentów i pracowników uczelni, a uczelnie i kraje współpracują ze sobą w zakresie stosowanych rozwiązań. Obecnie kraje EOSW koncentrują się na: • dążeniu do wzrostu mobilności; • społecznym wymiarze kształcenia, czyli tworzeniu równego dostępu do szkolnictwa wyższego; • zwiększeniu tzw. zatrudnialności absolwentów, czyli zdolności do znalezienia i utrzymania pracy oraz swobodnego poruszania się po rynku pracy;

• wprowadzeniu ram kwalifikacji; • promocji EOSW na świecie; • budowaniu synergii między EOSW a Europejskim Obszarem Badawczym; • zmianie w podejściu do procesu kształcenia – przejściu na kształcenie zorientowane na studenta (zamiast na nauczyciela). Polski Zespół Ekspertów Bolońskich działa obecnie w 20-osobowym składzie i jest koordynowany przez Narodową Agencję Programu „Uczenie się przez całe życie”. W 2010 r. Zespół pracował przede wszystkim nad organizacją ponad 30 seminariów i konferencji dla przedstawicieli polskich szkół wyższych. Eksperci zorganizowali też ponad 20 spotkań z pedagogami i uczniami szkół ponadgimnazjalnych, by zaprezentować im możliwości studiowania w Polsce i EOSW. Ponadto Zespół przeprowadził w 2010 r. seminarium z udziałem zagranicznych prelegentów, poświęcone studiom doktoranckim, które stanowiło dla uczestników świetną okazję do wymiany doświadczeń i opinii na temat wizji studiów doktoranckich w Europie.

R A P O R T

2 0 1 0

E R A S M U S

Fot. z archiwum FRSE F U N D A C J A

R O Z W O J U

S Y S T E M U

E D U K A C J I

Program Leonardo da Vinci wspiera kształcenie i szkolenia zawodowe. Promuje innowacyjne sposoby edukacji i doskonalenia zawodowego, tak by były jak najbardziej atrakcyjne i skuteczne, a ich efekty odpowiadały potrzebom rynku pracy. Program wspiera również mobilność pracowników w Europie.

LEONARDO DA VINCI www.leonardo.org.pl

W 2010 r. udało się nam podpisać piętnaście porozumień z Izbami Rzemieślniczymi, co może mieć przełomowe znaczenie dla promocji programu „Uczenie się przez całe życie” wśród przedsiębiorców. W Izbach działać będą nasze punkty kontaktowe – konkretne osoby będą promować program, doradzać i upowszechniać rezultaty projektów. Izby to nasz trzeci – obok kuratoriów i urzędów pracy – strategiczny partner. Współpraca już teraz przynosi efekty.

Izabela Laskowska zastępca dyrektora programu „Uczenie się przez całe życie” ds. programu Leonardo da Vinci

Dlaczego porozumienia z Izbami Rzemieślniczymi są tak cenne? Te Izby reprezentują środowisko pracodawców – a właśnie do nich między innymi skierowany jest program Leonardo da Vinci. Z wyjazdów na staże czy wymiany doświadczeń korzystać mogą przecież nie tylko uczniowie czy nauczyciele szkół ponadgimnazjalnych i zawodowych, ale także pracownicy małych i średnich firm. Do aktywnego promowania programu wśród nich zachęca m.in. Komisja Europejska. Dotarcie do tego środowiska nie jest proste, ale nam się udało – właśnie poprzez współpracę z Izbami, które mają bezpośredni kontakt z rzemieślnikami, cechami czy szkołami rzemieślniczymi. Jest już efekt tych działań? Tak, już w tegorocznym konkursie widać, że rzemiosło się ruszyło – mali przedsiębiorcy złożyli znacznie więcej wniosków niż poprzednio. To spore osiągnięcie. Do tej pory zdecydowana więkR A P O R T

szość aplikacji w Leonardo da Vinci pochodziła od szkół. Być może dlatego, że z innym naszym strategicznym partnerem – kuratoriami oświaty – współpracę udało się nawiązać już wcześniej. Czy współpraca z Izbami oznacza dla Fundacji wydatek? Nie – pracownicy punktów kontaktowych nie dostają wynagrodzenia. Płacimy tylko np. za samodzielne poprowadzenie prezentacji czy szkoleń podczas spotkania z potencjalnymi beneficjentami. Z naszego punktu widzenia jest to bardzo korzystne, ale Izbom taka współpraca też się opłaca, bo podnosi ich prestiż. Izby pokazują, że otwierają się na międzynarodową współpracę i pozwalają czerpać z europejskich doświadczeń. Ta zmiana jest bardzo istotna – w wielu małych i średnich firmach wciąż pokutuje przekonanie, że wysłanie pracownika na zagraniczny staż jest niebezpieczne, bo ten albo nie wróci, albo po powrocie wybierze inną, lepszą pracę. Ten strach powoli jednak mija – również dzięki programowi „Uczenie się przez całe życie”. 2 0 1 0

L E O N A R D O

D A

V I N C I

26 Wyniki konkursu w roku 2010 Liczba złożonych wniosków

Liczba wniosków zaakceptowanych

Przyznane dofinansowanie w euro

Projekty Partnerskie

143

1 196 000,00

Projekty Transferu Innowacji

4 245 395,72

Wymiana doświadczeń – VETPRO

104

1 919 947,45

Staże zawodowe dla uczniów (IVT – Initial Vocational Training)

377

104

8 023 266,14

Staże zawodowe dla osób pracujących i poszukujące pracy (PLM – People on the Labour Market)

1 864 184,00

Wizyty przygotowawcze/seminaria kontaktowe (PV – Preparatory Visits)

162

115 206,69

Ogółem

912

350

17 364 000,00

Akcja zdecentralizowana Programu Leonardo da Vinci

Tabela nr 1. Źródło danych: FRSE, dane własne z 2010 r.

F U N D A C J A

W programie Leonardo da Vinci mogą brać udział różnego rodzaju podmioty, zarówno publiczne, jak i prywatne, które mają osobowość prawną. Mogą to być np.: szkoły zawodowe, instytucje kształcenia ustawicznego, firmy szkoleniowe, przedsiębiorstwa, partnerzy społeczni i ich organizacje, izby rzemieślnicze, izby przemysłowohandlowe, organizacje branżowe, biura doradztwa i poradnictwa zawodowego, ośrodki badawcze, organizacje non profit i organizacje pozarządowe, jak również jednostki administracji rządowej i samorządowej. Od 2009 r. podmioty uczestniczące w programie mogą ubiegać się o certyfikat dla projektów mobilności, potwierdzający, że dana organizacja ma doświadczenie i zdolności do realizacji wysokiej jakości projektów. Posiadanie certyfikatu ułatwia uzyskanie dofinansowania kolejnych inicjatyw. Rozwojowi innowacji i modernizacji systemów kształcenia ustawicznego poświęcone są Projekty Transferu Innowacji. Wspieraniu mobilności na europejskim rynku pracy służą natomiast Projekty Wymian i Staży, zwane też Projektami Mobilności. Ponadto od 2008 r. realizowane są Projekty Partnerskie umożliwiające wspólne działania na poziomie europejskim, związane z kształceniem i doskonaleniem zawodowym. Są to projekty tzw. małej skali, również przewidujące międzynarodowe wyjazdy beneficjentów. PROJEKTY TRANSFERU INNOWACJI Projekty Transferu Innowacji (Transfer of Innovation – TOI) to inicjatywy wielostronnej, międzynarodowej współpracy polegającej na przenoszeniu i zastosowaniu na nowym gruncie innowacyjnych rozwiązań i produktów w celu podniesienia jakości kształcenia i szkolenia zawodowego. W trakcie współpracy partnerzy adaptują sprawdzone pomysły pod kątem merytorycznym, językowym, kulturowym i prawnym oraz wdrażają je w kolejnych krajach, sektorach lub dla nowych grup odbiorców. Przedmiotem transferu mogą być rezultaty projektów pilotażowych lub tematycznych realizowanych R O Z W O J U

S Y S T E M U

E D U K A C J I

w poprzedniej fazie programu Leonardo da Vinci oraz wszelkie innowacyjne rozwiązania niezwiązane z programem. W konkursie 2010 zatwierdzono do realizacji 17 projektów TOI, dla których dofinansowanie wynosi w sumie 4 245 395 euro (średnio 250 tys. euro na projekt). Wśród beneficjentów największa grupę stanowią organizacje, fundacje i stowarzyszenia zajmujące się kształceniem i szkoleniami zawodowymi (6). Ponadto reprezentowane są średnie i małe przedsiębiorstwa (4), szkoły wyższe (4) oraz instytuty publiczne. Najwięcej zagranicznych partnerów pochodzi z Włoch, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Portugalii i Grecji. Tematy projektów dotyczą różnorodnych dyscyplin kształcenia zawodowego, np. sektora budowlanego, spawalnictwa, turystyki, służby zdrowia, nauki branżowego języka obcego czy kultury. Odbiorcami wypracowanych rezultatów będę m.in. inżynierowie, pracownicy służby zdrowia, kadra oraz pracownicy małych i średnich przedsiębiorstw, a także animatorzy kultury. Większość przedsięwzięć przewiduje zastosowanie nowoczesnych technologii w kształceniu ustawicznym (platformy e-learningowe, kursy na odległość, multimedia). PROJEKTY MOBILNOŚCI Staże zawodowe oraz wymiana doświadczeń Celem projektów jest wspieranie międzynarodowej mobilności osób w trakcie szkolenia zawodowego oraz osób odpowiedzialnych za prowadzenie takich szkoleń. Głównym założeniem projektów tego typu jest połączenie teorii z praktyką, a zatem wzmocnienie więzi między światem edukacji i pracy. Dzięki wyjazdom na zagraniczne staże beneficjenci mają możliwość nawiązania współpracy międzynarodowej oraz – w przypadku nauczycieli, trenerów i instruktorów – udoskonalenia warsztatu metodycznego. Ogółem w ramach projektów mobilności zatwierdzonych w 2010 r., w roku szkolnym

Fot. z archiwum FRSE

2010/2011 w zagranicznych wyjazdach weźmie udział 4731 uczestników, w tym 3105 uczniów, 449 pracowników i osób poszukujących pracy oraz 1178 osób odpowiedzialnych za kształcenie i szkolenie zawodowe. Staże zagraniczne dla pracowników (PLM) i praktyki zawodowe dla uczniów (IVT) Staż lub praktyka zawodowa jest formą nauki zawodu za granicą polegającą na zdobywaniu doświadczenia w miejscu pracy. Projekty organizowane są w podmiotach partnerskich w innym kraju w ramach współpracy między instytucjami szkolącymi i przedsiębiorstwami. Staż musi stanowić integralną część szkolenia zawodowego. Celem staży jest rozwijanie konkretnych umiejętności uczestników, umożliwienie im zastosowania posiadanej wiedzy w praktyce oraz podwyższanie kwalifikacji – tak, by zapewnić lepsze funkcjonowanie na rynku pracy. Uczestnikami projektów staży mogą być osoby w trakcie wstępnego kształcenia zawodowego (IVT – Initital Vocational Training) oraz osoby pracujące i poszukujące pracy (PLM – People on the Labour Market). R A P O R T

Zagraniczny staż zawodowy trwać może od 2 do 39 tygodni dla uczniów na wstępnym etapie kształcenia zawodowego (IVT) oraz od 2 do 26 tygodni dla osób pracujących i poszukujących pracy (PLM). Uczestnicy projektów IVT z 2010 r. najczęściej decydowali się na wyjazdy 4-tygodniowe (1472 osób, czyli 47 proc.) lub 3-tygodniowe (1179 osób, czyli 38 proc.). W projektach PLM najczęściej wybierano natomiast pobyty o długości od 9 tygodni – 123 osoby (27 proc.), od 12 do 13 tygodni – 116 osób (26 proc.) oraz od 23 do 24 tygodni – 83 osoby (18 proc.). Tematyka staży dotyczyć będzie głównie gastronomii i hotelarstwa, budownictwa, mechaniki pojazdów, informatyki, zarządzania i ekonomii oraz ogrodnictwa. Wymiana doświadczeń (VETPRO) Projekty wymiany doświadczeń to wyjazdy zagraniczne osób odpowiedzialnych za kształcenie i szkolenie zawodowe lub rozwój zasobów ludzkich w instytucjach szkoleniowych i przedsiębiorstwach. Służą poznaniu i przeniesieniu ciekawych rozwiązań, a także doskonaleniu i moderniza2 0 1 0

L E O N A R D O

D A

V I N C I

28 Najczęściej wybierane kraje partnerskie w projektach mobilności zatwierdzonych w 2010 r.

Beneficjenci - projekty partnerskie programu Leonardo da Vinci, konkurs 2010

Liczba projektów

Minimalna liczba mobilności

dolnośląskie

Niemcy

115

26,3

kujawsko-pomorskie

Wielka Brytania

14,6

lubelskie

Hiszpania

13,7

lubuskie

Włochy

10,5

łódzkie

Holandia

5,7

małopolskie

Francja

5,5

mazowieckie

Portugalia

3,7

opolskie

Belgia

3,7

podkarpackie

Austria

2,5

podlaskie

Turcja

1,6

pomorskie

Norwegia

1,6

śląskie

Czechy

1,4

świętokrzyskie

Słowacja

1,4

warmińsko-mazurskie

Irlandia

0,9

wielkopolskie

Grecja

0,9

zachodniopomorskie

Bułgaria

0,9

Ogółem

Malta

0,9

Dania

0,9

Węgry

0,7

Litwa

0,7

Estonia

0,5

Finlandia

0,2

Łotwa

0,2

Słowenia

0,2

Cypr

0,2

Rumunia

0,2

Szwecja

0,2

Ogółem

437*

Województwo

Tabela nr 2. Źródło danych: FRSE, dane własne z 2010 r.

F U N D A C J A

cji metod oraz praktyk związanych z kształceniem zawodowym. W projektach VETPRO mogą brać udział: nauczyciele zawodu (w tym nauczyciele języków obcych), instruktorzy zawodu, doradcy zawodowi, osoby odpowiedzialne za szkolenia, kierownicy działów kadr, kadra zarządzająca instytucji i przedsiębiorstw (szczególnie sektora MŚP). Projekty wymiany doświadczeń trwać mogą od 1 do 6 tygodni. W roku 2010 najczęściej decydowano się na pobyty tygodniowe (79 proc. uczestników), dwutygodniowe (19 proc.) i trzytygodniowe (2 proc.). Żaden z uczestników nie ubiegał się o wymianę dłuższą niż cztery tygodnie. Projekty wymian zatwierdzone w 2010 r. zgłaszały głównie szkoły zawodowe, komendy policji, urzędy pracy i organizacje pozarządowe. Aplikacje dotyczyły np.: kształcenia i szkolenia zawodowego, wyrównywania szans na rynku pracy, doradztwa zawodowego oraz bezpieczeństwa publicznego. R O Z W O J U

S Y S T E M U

E D U K A C J I

Województwo

Liczba uczestników

Tabela nr 3. Źródło danych: FRSE, dane własne z 2010 r.

PROJEKTY PARTNERSKIE Projekty Partnerskie to inicjatywy współpracy wielostronnej o małej skali finansowania. Polegają one na tworzeniu międzynarodowych partnerstw różnorodnych instytucji, służących współpracy dotyczącej kształcenia i doskonalenia zawodowego. Ich efektem powinny być produkty wypracowane przez wszystkich uczestników dzięki mobilności i wymianie doświadczeń. Tematyka Projektów Partnerskich dotyczy np.: opracowywania wspólnych treści i koncepcji szkoleń, wzmacniania związków pomiędzy edukacją a światem pracy, kwalifikacji nauczycieli i szkoleniowców w kształceniu zawodowym, testowania i stosowania wspólnych europejskich podejść do kształcenia i szkolenia zawodowego, a także integracji potrzeb szkoleniowych rynku pracy. Polscy beneficjenci programu w 2010 r. jako partnerów wybierali najczęściej instytucje z Włoch i Niemiec (odpowiednio 22 i 16 podmiotów), Czech i Hiszpanii (po 15) oraz Wielkiej Brytanii (13) i Francji (12). W sumie w ubiegłym roku podpisano 58 umów. Beneficjentami są najczęściej organizacje pozarządowe: stowarzyszenia i fundacje (17), średnie szkoły zawodowe i techniczne (15), małe i średnie przedsiębiorstwa (7) oraz wyższe uczelnie (6). Niektórzy beneficjenci realizują dwa projekty partnerskie, które pomyślnie przeszły proces selekcji w konkursie 2010.

29 Uczestnicy wizyt przygotowawczych/seminariów kontaktowych programu Leonardo da Vinci wg województw (przyznane dofinansowanie – konkurs 2010) Województwo

Fot. z archiwum FRSE

WIZYTY PRZYGOTOWAWCZE I SEMINARIA KONTAKTOWE Przed złożeniem wniosku na konkurs instytucje mogą skorzystać z możliwości udziału w wizytach przygotowawczych i seminariach kontaktowych. Te pierwsze służą głównie przygotowaniu wspólnego projektu, określeniu ról i zadań partnerów, te drugie – poznaniu przedstawicieli instytucji z innych krajów europejskich i utworzeniu z nimi grupy partnerskiej. W 2010 r. dofinansowano 82 wyjazdy na wizyty przygotowawcze oraz pięć wyjazdów na seminaria kon-

Liczba uczestników

śląskie

mazowieckie

małopolskie

wielkopolskie

lubuskie

łódzkie

pomorskie

podkarpackie

opolskie

dolnośląskie

zachodniopomorskie

warmińsko-mazurskie

kujawsko-pomorskie

świętokrzyskie

podlaskie

Ogółem

Tabela nr 4. Źródło danych: FRSE, dane własne z 2010 r.

taktowe. Inicjatywy te odbywały się najczęściej w Niemczech, Wielkiej Brytanii, Włoszech i Hiszpanii. W 2010 r. na finansowanie tej akcji w programie Leonardo da Vinci przeznaczono 115 207 euro.

Fot. z archiwum FRSE R A P O R T

2 0 1 0

L E O N A R D O

D A

V I N C I

Fot. z archiwum FRSE F U N D A C J A

R O Z W O J U

S Y S T E M U

E D U K A C J I

Fot. z archiwum FRSE

Leonardo da Vinci | Przykład dobrej praktyki

NAUKA POD SŁOŃCEM ITALII – projekt „Gastronomia i Hotelarstwo – aktywne wsparcie dla bezrobotnych” KILKADZIESIĄT MŁODYCH OSÓB Z NIEMAL CAŁEJ WIELKOPOLSKI WYJECHAŁO DO WŁOCH, BY ZOBACZYĆ, JAK POWINNA WYGLĄDAĆ NOWOCZESNA GASTRONOMIA I HOTELARSTWO. ZDOBYTE DOŚWIADCZENIA JUŻ PROCENTUJĄ. Polsko-włoski projekt staży zawodowych (PLM) realizowany w latach 200910 służyć miał promocji elastycznych form zatrudnienia i wspieraniu rozwoju działalności gospodarczej osób biorących udział w przedsięwzięciu. Dzięki stażom uczestnicy zdobyli doświadczenie zawodowe, zwiększyli umiejętności personalne i podnieśli swoje kompetencje językowe. Projekt zorganizowało Stowarzyszenie Edukacja-Młodzież z Pleszewa. Wybór kraju oraz instytucji partnerskiej (była nią Azzura Societa Cooperativa Sociale) nie był przypadkowy. Włochy – obok sprawdzonych zasad funkcjonowania firm gastronomicznych i hotelarskich – mają ogromne doświadczenie w ich promowaniu. Słoneczna Italia słynie z małych restauracji i hoteli, a prym w tej branży – podobnie jak w Polsce – wiodą małe rodzinne firmy. Do Włoch wyjechały osoby w wieku od 18 do 30 roku życia zarejestrowane w Powiatowych Urzędach Pracy w Pleszewie, Krotoszynie, Ostrowie Wielkopolskim i Jarocinie, szukające zatrudnienia w gastronomii i hotelarstwie lub zainteresowane uruchomieniem własnej działalności w tych branżach. 13-tygodniowe wyjazdy na staże do Spoleto i Riccione we Włoszech odbywały się w dwóch turach – pierwsza miała miejsce jeszcze

w 2009 r. i uczestniczyło w niej 19 osób. Drugi turnus, w którym brało udział 21 młodych ludzi, zakończył się w sierpniu 2010 r. Staż umożliwił uczestnikom poznanie metod pracy w placówkach gastronomicznych oraz zdobycie specjalistycznych kompetencji zawodowych – np. receptur regionalnych potraw. Kuchnia śródziemnomorska, o czym łatwo się przekonać, jest coraz bardziej popularna w Polsce – uczestnicy projektu szczególnie pilnie śledzili więc pracę najlepszych włoskich specjalistów. Potrawy przygotowywano z odpowiednio dobranych składników – świeżych warzyw i owoców, świetnej jakości oliw z oliwek i win. Staż obejmował również program kulturalno-językowy. Najważniejsze było doskonalenie języka włoskiego, a szczególnie poznanie słownictwa i zwrotów niezbędnych w gastronomii i hotelarstwie. Uczestnicy mogli jednak również poznać włoską kulturę i miejscowe zwyczaje oraz nauczyć się adaptacji w odmiennym środowisku. Na program w czasie wolnym od pracy składały się też liczne wycieczki, w tym do Rzymu, Asyżu, Watykanu, San Marino, Rimini, Catolici, Perugii, Terni. Udział w stażach był okazją do praktycznego wykorzystania wiedzy teoretycznej zdobytej w trakcie nauki i zweR A P O R T

2 0 1 0

ryfikowania swoich umiejętności w międzynarodowym środowisku. Dla uczestników projektu – głównie absolwentów szkół gastronomicznych – było to szczególnie ważne. W Polsce nie mieli oni wcześniej możliwości zdobycia praktycznego doświadczenia w swojej branży, szczególnie w zakresie profesjonalnej obsługi klienta. Z racji tego, że są osobami bezrobotnymi, nie mieli też środków, by podjąć pracę za granicą. Udział w projekcie Leonardo da Vinci był dla nich jedynym sposobem, by wykonać krok naprzód. Rezultaty projektu były bardzo dobre – 11 uczestników podjęło pracę u zagranicznych pracodawców, u których odbywali staż, 15 osób znalazło zatrudnienie na lokalnym rynku pracy, 9 osób podjęło dalszą naukę, kilka pozostałych jest w trakcie zakładania własnej działalności gospodarczej. By zapewnić trwałość osiągniętych rezultatów, zachęca się uczestników projektu do dalszego wspierania mobilności. Organizowane są również spotkania z potencjalnymi pracodawcami, udzielana jest pomoc w nawiązywaniu kontaktów z zagranicznymi instytucjami, a każdy uczestnik projektu może liczyć na wsparcie, np. poprzez doradztwo zawodowe. Osoba do kontaktu: Wiesława Wawroska. |

L E O N A R D O

D A

V I N C I

Fot. z archiwum FRSE F U N D A C J A

R O Z W O J U

S Y S T E M U

E D U K A C J I

Program Grundtvig dotyczy współpracy europejskiej i wymiany doświadczeń w obszarze ogólnej, niezawodowej edukacji osób dorosłych, niezależnie, czy jest to edukacja formalna, pozaformalna czy nieformalna. Jest to czwarty, najmniejszy i najmłodszy program sektorowy programu „Uczenie się przez całe życie”. W roku 2010 obchodził swoje 10-lecie.

GRUNDTVIG www.grundtvig.org.pl

Rok 2012 będzie Europejskim Rokiem Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej a nowa polska strategia dotycząca uczenia się przez całe życie w połowie poświęcona jest dorosłym – choć w poprzedniej wersji nie było o nich ani słowa. To dwa wyraźne dowody na to, że w 2010 r. o niezawodowej edukacji dorosłych zaczęto mówić bardzo poważnie, i to w całej Europie. 10. rocznica powstania programu Grundtvig okazała się doskonałą okazją, by upomnieć się o wsparcie dla tej najliczniejszej grupy Europejczyków.

Alina Respondek zastępca dyrektora programu „Uczenie się przez całe życie” ds. programu Grundtvig

To młodzież jest przyszłością narodów. Po co wydawać pieniądze na dorosłych? Bo to dorośli stanowią 80 proc. Europejczyków, a więc i Polaków, a z badań wynika, że brakuje im absolutnie kluczowych kompetencji. Wielu dorosłych nie tylko nie potrafi posługiwać się językiem obcym, ale nawet nie umie obliczać procentów. A oni przecież będą żyli jeszcze 30 czy 40 lat! Na szczęście mam wrażenie, że ubiegły rok, w którym podsumowano 10-letnią działalność Grundtviga sprawił, że nikogo z decydentów nie trzeba już będzie przekonywać do niezawodowej edukacji dorosłych. Czy to oznacza, że w nowej perspektywie budżetowej będzie więcej pieniędzy na Grundtviga? Na pewno. Choć fakt, że główna nowa inicjatywa Komisji Europejskiej nazywa się „Mobilna młodzież”, nieco niepokoi, to mam nadzieję, że i dla dorosłych znajdzie się w niej miejsce. Programy Era-

smus czy Leonardo da Vinci mają, co prawda, dla nich swoją ofertę, ale tylko Grundtvig wspiera edukację ogólną. Nasz budżet wynosi jednak tylko 4 proc. całego programu”Uczenie się przez całe życie” Ale od lat dynamicznie rośnie. To prawda. Do tej pory budżet zwiększał się co roku, ale równie szybko rosły potrzeby, które są ogromne. Wniosków jest – niestety – coraz więcej. Mówię „niestety”, bo nie mamy pieniędzy, by je sfinansować. W naszej największej akcji – Projekty Partnerskie Grundtviga, w 2009 r. mieliśmy ok. 160 wniosków, w ubiegłym roku – 209, a w tym roku już jest 285, a jeszcze pojedyncze spływają. Owszem, mamy z tego wielką frajdę, bo to oznacza, że działania promocyjne przynoszą fantastyczne rezultaty. Z drugiej strony jednak, wiele dobrych wniosków musimy odrzucać. Nie lubię tego robić. R A P O R T

2 0 1 0

G R U N D T V I G

Fot. z archiwum FRSE

W programie Grundtvig działania edukacyjne kierowane są przede wszystkim do tych dorosłych słuchaczy, którzy wymagają szczególnego wsparcia. Dla nich tworzona jest oferta edukacyjna, w tym alternatywne ścieżki edukacji. Program z założenia ma pomagać – poprzez stwarzanie możliwości uczenia się – w rozwiązywaniu problemów starzejącego się społeczeństwa europejskiego. Wśród celów programu, oprócz poprawy współpracy europejskiej w obszarze niezawodowej edukacji dorosłych, wymiany doświadczeń i tworzenia innowacyjnej oferty edukacyjnej w tym obszarze, jest zwiększenie liczby edukacyjnych wyjazdów do innych krajów Europy – zarówno kadry, jak i dorosłych słuchaczy. Cele programu Grundtvig realizowane są przez dziesięć różnych akcji, z czego siedem, tzw. zdecentralizowanych, obsługuje obecnie Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, a trzy – Agencja Wykonawcza w Brukseli. W 2010 r. dodatkowe punkty w ramach narodowego priorytetu we wszystkich siedmiu akcjach zdecentralizowanych programu Grundtvig przyznawano organizacjom prowadzącym działalność o charakterze pożytku publicznego, która dotyczyła niezawodowej edukacji osób dorosłych. Priorytet ten związany był z ogłoszonym przez KE Rokiem Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym. Rok 2010 był bardzo ważny, bowiem program Grundtvig obchodził 10-lecie swojego istnienia. Oprócz wydarzeń na poziomie europejskim (konferencje w Brukseli, Budapeszcie i Kopenhadze), polska Narodowa Agencja zorganizowała specjalny konkurs i konferencję podsumowującą. PROJEKTY PARTNERSKIE GRUNDTVIGA Są to dwuletnie projekty wielostronne, których głównym celem jest wymiana przez organizacje partnerskie doświadczeń dotyczących edukacji dorosłych. Inicjatywy służą zwykle tworzeniu atrakcyjnej oferty edukacyjnej, rozwijaniu kompetencji kluczowych u dorosłych (np. języki obce, TIK, kompetencje obywatelskie) oraz motywowaniu ich do uczenia się – zwłaszcza tych, którzy nie ukończyli szkoły i są zagrożeni wykluczeniem społecznym.

F U N D A C J A

R O Z W O J U

S Y S T E M U

E D U K A C J I

Projekty dotyczą również: zagadnień interkulturowych, walki z ksenofobią i nietolerancją, edukacji rodziców, uczenia się osób w starszym wieku, specjalnych potrzeb edukacyjnych osób niepełnosprawnych, edukacji prozdrowotnej, konsumenckiej oraz prowadzonej w zakładach karnych, a także oferty edukacyjnej dla dorosłych na terenach wiejskich, sztuki, muzyki i kultury. W projektach tych bardzo ważne jest aktywne zaangażowanie dorosłych słuchaczy we wszelkie działania, w tym w wyjazdy do organizacji partnerskich. Projekty Partnerskie to największa akcja w programie Grundtvig – cieszy się w Polsce bardzo dużym zainteresowaniem. W 2010 r. złożono 209 wniosków, rok wcześniej – 165. Ostatecznie zaakceptowano do realizacji 79 projektów, jednak ze względu na to, że ubiegłoroczny budżet tej akcji w Polsce był niższy niż w 2009 r., wiele dobrze ocenionych wniosków nie mogło zostać dofinansowanych. WARSZTATY GRUNDTVIGA Celem Warsztatów Grundtviga jest umożliwienie dorosłym słuchaczom wzięcia udziału w edukacyjnych warsztatach tematycznych odbywających się w innym kraju europejskim. Warsztaty trwają od 5 do 10 dni i organizowane są dla 10-20 osób. Uczestnicy muszą reprezentować minimum trzy kraje (oprócz kraju organizatora), przy czym z żadnego kraju nie może pochodzić więcej niż 1/3 słuchaczy. Osoby z kraju organizatora mogą brać udział w warsztatach, ale nie otrzymują dofinansowania z programu Grundtvig. Zasady organizacji warsztatów są proste: ich inicjator wnioskuje do Narodowej Agencji w swoim kraju o dofinansowanie, a w przypadku pozytywnego wyniku selekcji zawiera umowę z Agencją na pokrycie kosztów, m.in. rekrutacji uczestników, ich podróży i pobytu oraz kosztów związanych z realizacją warsztatu. Słuchacze chcący wyjechać na warsztaty sami wyszukują interesujące ich inicjatywy w specjalnym katalogu, następnie zgłaszają się bezpośrednio do organizatorów. Nie ponoszą żadnych kosztów. Warsztaty nie mogą dotyczyć doskonalenia umiejętności zawodowych ani być skierowane do

Fot. z archiwum FRSE

określonej grupy zawodowej. W 2010 r. Narodowa Agencja otrzymała prawie 100 proc. więcej aplikacji niż w roku 2009 – wpłynęło 60 wniosków, z czego 22 zostały zaakceptowane. Tematyka warsztatów w Polsce w 2010 r. była bardzo różnorodna – od nauki języka polskiego dla obcokrajowców, poprzez warsztaty artystyczne, wokalne, rękodzielnicze, taneczne i dotyczące sztuki, aż do dramy czy tematyki żydowskiej. PROJEKTY WOLONTARIATU SENIORÓW Projekty te mają na celu współpracę dwóch organizacji partnerskich z dwóch krajów europejskich (minimum jeden musi być członkiem Unii Europejskiej), dotyczącą wolontariatu seniorów i wymianę wolontariuszy-seniorów. Każdy z partnerów zarówno wysyła, jak i przyjmuje u siebie kilkuosobową grupę wolontariuszy. Ich pobyt w organizacji partnerskiej trwa kilka tygodni i jest okazją do uczenia się oraz do dzielenia się swoją wiedzą, umiejętnościami i doświadczeniem. Praca wolontariuszy nie może przynosić zysku i nie może być zastępstwem w pracy. Wolontariusze nie mogą być tylko obserwatorami – muszą aktywnie uczestniczyć w działaniach organizacji partnerskiej. Projekty mają umożliwić wymianę doświadczeń i pomóc rozwinąć stałą europejską współpracę organizacji partnerskich – profil ich działalności musi być więc podobny, nie mogą też one pełnić roli pośrednika. Wszystko po to, by po zakończeniu projektu można było kontynuować działalność związaną z wolontariatem seniorów. Wolontariuszem może być osoba, która ukończyła 50 lat, posiada obywatelstwo jednego z krajów uczestniczących w programie albo pracuje lub mieszka w takim kraju. Nie musi mieć doświadczenia w pracy wolontariackiej. Tematem wolontariatu może być np. rozwiązywanie problemów lokalnej społecznością, praca na rzecz osób wymagających opieki i inne działania wg ustaleń partnerów. Projekty trwają dwa lata – w tym czasie za granicę wyjechać powinno od 2 do 6 wolontariuszy,

a ich praca musi trwać od 3 do 8 tygodni, w okresie od 1 sierpnia 2011 r. do 31 lipca 2013 r. Wolontariat realizowany w 2010 r. w ramach projektów wcześniej zaakceptowanych dotyczy głównie dwóch tematów: pracy seniorów na rzecz dzieci osieroconych i osób niepełnosprawnych oraz edukacji międzykulturowej. W projektach zaakceptowanych w 2010 r. wolontariusze będą pracować z osobami niepełnosprawnymi, podejmować działania proekologiczne, pomagać ośrodkom socjalnym, seniorom i innym potrzebującym, uczyć lokalne społeczności kraju goszczącego swojego języka ojczystego, a nawet wykonywać drobne prace renowacyjne w ośrodku socjalnym. WIZYTY PRZYGOTOWAWCZE I SEMINARIA KONTAKTOWE GRUNDTVIGA Są to kilkudniowe indywidualne wyjazdy za granicę pracowników organizacji zajmujących się niezawodową edukacją dorosłych. Ich celem jest poznanie zagranicznego partnera do projektu i zaplanowanie współpracy. O wyjazd na wizytę przygotowawczą mogą się ubiegać przedstawiciele organizacji, planujących współpracę w ramach Projektów Partnerskich Grundtviga, Projektów Wolontariatu Seniorów, Projektów Wielostronnych, Sieci Grundtviga i Działań Towarzyszących. Podczas wizyty przygotowawczej potencjalni partnerzy wyznaczają cele, założenia i metodologię przyszłego projektu, określają swoje role, zakres obowiązków i zadań w projekcie, opracowują plan pracy przyszłego przedsięwzięcia, z uwzględnieniem metod monitorowania, ewaluacji i upowszechniania, przygotowują też wspólny wniosek o dofinansowanie. W ramach akcji oferowane są dwa typy wyjazdów: – seminarium kontaktowe organizowane przez Narodowe Agencje; – indywidualne spotkanie z przyszłymi partnerami planowanego projektu. Wyjazd na wizytę przygotowawczą może trwać od 1 do 5 dni. Przyznane dofinansowanie obejmuje koszty podróży oraz utrzymania. Wnioski należy składać na 8 tygodni przed planowanym wyjazdem. R A P O R T

2 0 1 0

G R U N D T V I G

Fot. z archiwum FRSE

W 2010 r. do udziału w wizytach przygotowawczych zachęcano w szczególności organizacje zajmujące się wolontariatem międzynarodowym. Chodziło o to, by obecnie – w Europejskim Roku Wolontariatu – otrzymać jak najwięcej dobrych wniosków dotyczących tej tematyki. KURSY DOSKONALENIA ZAWODOWEGO KADRY DLA EDUKACJI DOROSŁYCH Akcja ta dofinansowuje indywidualne wyjazdy przedstawicieli kadry edukacji dorosłych na zagraniczne kursy doskonalenia zawodowego, trwające od 5 dni do 6 tygodni. Kurs znaleźć można w specjalnym europejskim katalogu kursów, możliwe jest również skorzystanie z innej oferty. Akcja skierowana jest do edukatorów, szkoleniowców, nauczycieli, kadry kierowniczej i innych osób związanych z niezawodową edukacją dorosłych. Z wyjazdów korzystają pracownicy bardzo różnych organizacji: przedstawiciele Uniwersytetów Trzeciego Wieku, działacze na rzecz osób niepełnosprawnych, kadra Centrów Kształcenia Ustawicznego, pracownicy muzeów, bibliotek, domów kultury. Kurs nie musi dotyczyć poprawy umiejętności metodycznych edukatora – może rozwijać kompetencje tworzenia oferty edukacyjnej dla dorosłych oraz kompetencje związane z zarządzaniem, nadzorowaniem lub zagadnieniami strategicznymi w dziedzinie niezawodowej edukacji dorosłych. W 2010 r. akcja cieszyła się niesłabnącą popularnością. Większość osób, które wyjechały na kurs, działa na rzecz pozaformalnej i nieformalnej edukacji dorosłych w organizacjach o charakterze non profit. WIZYTY I WYMIANA KADRY DLA EDUKACJI DOROSŁYCH Są to indywidualne wyjazdy przedstawicieli kadry edukacji dorosłych, a także studentów ostatniego roku studiów magisterskich z zakresu edukacji dorosłych, na seminaria, konferencje lub praktyki typu job shadowing poświęcone organizacji edukacji dorosłych za granicą. Wyjazd może trwać od 1 dnia do 12 tygodni. F U N D A C J A

R O Z W O J U

S Y S T E M U

E D U K A C J I

Wydzielenie tej nowej akcji w 2009 r. spowodowało zwiększenie liczby osób wybierających taką – pozakursową – formę mobilności edukacyjnej. Godny podkreślenia jest fakt, że ta niewielka pod względem budżetowym akcja Grundtviga okazała się najlepsza pod względem liczby zaakceptowanych wniosków w stosunku do złożonych – blisko 90 proc. aplikacji uzyskało dofinansowanie. Bardzo ciekawe były zarówno inicjatywy edukacyjne wskazywane jako celu wyjazdu, jak i same składane wnioski. Wśród ich autorów były m.in. osoby działające na rzecz dorosłych osób niepełnosprawnych, pracownicy centrów popularnonaukowych i edukatorzy rodzinni. ASYSTENTURY GRUNDTVIGA Asystentury to dłuższe pobyty przedstawicieli kadry edukacji dorosłych, a także studentów ostatniego roku studiów magisterskich z zakresu edukacji dorosłych w zagranicznej organizacji zajmującej się tą dziedziną. Asystent Grundtviga może pełnić pomocniczą rolę, asystując w nauczaniu bądź zarządzaniu organizacją, lub też być ekspertem odpowiedzialnym za jedno lub więcej szkoleń czy wybrany aspekt zarządzania organizacją. Wyjazd trwa od 85 dni do 45 tygodni. Wyjazdy za granicę do organizacji edukacji dorosłych mają na celu wykonywanie takich zadań jak: asystowanie we wspieraniu uczenia się osób dorosłych lub w wybranych aspektach zarządzania edukacją dorosłych, wspieranie osób ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, informowanie o swojej ojczyźnie i asystowanie w nauczaniu rodzimego języka oraz inicjowanie, opracowywanie i asystowanie w realizacji projektów edukacyjnych. W 2010 r. na tego typu wyjazdy zdecydowała się stosunkowo niewielka liczba osób. Wśród beneficjentów są m.in.: menadżerowie projektów edukacyjnych, nauczycielka języka angielskiego, trenerzy w zakresie edukacji międzykulturowej, edukacji nieformalnej i pozaformalnej dorosłych, edukacji obywatelskiej czy gender quality. Większość osób zdecydowała się na wyjazdy trwające bardzo długo – do 45 tygodni.

Fot. z archiwum FRSE

Złożone wnioski wg kategorii wnioskodawców – program Grundtvig, rok 2010 Organizacje pozarządowe i organizacje non-profit

216

Organizacje edukacji dorosłych (w tym Uniwersytety Trzeciego Wieku)

Inne

Fundacje

Uniwersytety lub instytucje szkolnictwa wyższego

Instytucje kulturalne (np. muzeum, galeria sztuki, biblioteka)

Podmioty prywatne

Władze publiczne (krajowe, regionalne i lokalne)

Osoba prywatna - bez organizacji macierzystej

Instytucja kształcenia i doskonalenia nauczycieli

Szkoły średnie

Stowarzyszenia instytucji kształcenia dorosłych

Stowarzyszenia słuchaczy

Podmioty świadczące usługi doradztwa zawodowego i poradnictwa

Organizacje działające w obszarze wolontariatu

Stowarzyszenia społeczności lokalnycg

Instytucje dla słuchaczy o specjalnych potrzebach

Ośrodki badawcze

Ogółem

619

R A P O R T

2 0 1 0

G R U N D T V I G

Fot. z archiwum FRSE

Grundtvig | Przykład dobrej praktyki

POMOC W NAJTRUDNIEJSZYCH CHWILACH – projekt Całodzienna i pobytowa opieka oraz wsparcie osób w starszym wieku z dezorientacją w Unii Europejskiej JAK NAJLEPIEJ ZADBAĆ O STARSZYCH LUDZI CIERPIĄCYCH NA DEMENCJĘ I DEZORIENTACJĘ? TEGO UCZYLI SIĘ UCZESTNICY PROJEKTU PARTNERSKIEGO GRUNDTVIGA REALIZOWANEGO W LATACH 2008-10 PRZEZ STAROSTWO POWIATOWE I ZAKŁAD OPIEKUŃCZO-LECZNICZY Z PRZEMYŚLA. Projekt zorganizowano dla pracowników domów opieki oraz przedstawicieli instytucji i organizacji odpowiedzialnych za politykę wobec osób starszych, cierpiących m.in. na demencję i dezorientację. Beneficjenci z Francji (koordynator), Rumunii, Szwecji i Węgier uczyli się nawzajem najlepszych praktyk stosowanych w opiece nad ludźmi starszymi oraz wymieniali doświadczenia swoich instytucji – społecznych, szkoleniowych i samorządowych, odpowiedzialnych za politykę w tej dziedzinie. W ramach projektu odbyło się pięć spotkań partnerów – po jedynym w każdym kraju. W ich trakcie organizowane były seminaria, szkolenia i warsztaty poświęcone polityce społecznej w poszczególnych krajach, systemom edukacji i szkoleń dla pracowników sfery społecznej oraz metodom opieki nad ludźmi starszymi. Odbyły się też wizyty studyjne w instytucjach zajmujących się opieką. Ich uczestnicy poznali nowe metody podejścia do pracy z ludźmi starszymi – m.in. stosowaną we Francji metodę amerykańskiej psycholog Naomi Feil, łączącą profesjonalizm personelu opiekuńczego w domach pomocy społecznej z empatią i zrozumieniem w stosunku do pensjonariuszy. Słuchacze wzięli również udział F U N D A C J A

R O Z W O J U

w terapii zajęciowej dla podopiecznych domów pomocy społecznej. Po każdym spotkaniu uczestnicy projektu opracowywali – według wspólnego wzoru – oceny praktyk stosowanych w danym kraju. Pod uwagę brano m.in. środowisko zewnętrzne i wewnętrzne placówek opiekuńczych, wyposażenie w sprzęt, metody opieki, sposób zarządzania placówką, kontakty z rodzinami pensjonariuszy. Każde kolejne spotkania rozpoczynano właśnie od przedyskutowania opracowanego poprzednim razem arkusza ocen. Łącznie w ramach projektu zorganizowano 18 wyjazdów. W działaniach krajowych uczestniczyło 20 słuchaczy, w wyjazdach zagranicznych – 8 osób. Głównym produktem projektu jest Przewodnik zaleceń dla pracowników placówek opiekuńczych, zajmujących się opieką nad ludźmi starszymi z dezorientacją. Publikacja ta stanowi syntezę arkuszy ewaluacyjnych z wizyt w każdym kraju partnerskim – zawiera opisy najlepszych praktyk oraz spostrzeżenia i zalecenia uczestników projektu. Wykorzystywany jest przez pracowników instytucji opieki jako materiał pomocniczy, służący podniesieniu jakości opieki nad starszymi ludźmi. Publikację opraco-

S Y S T E M U

E D U K A C J I

wano w językach wszystkich partnerów projektu. Produktami współpracy są również materiały szkoleniowe i prezentacje z każdego spotkania informacyjno-szkoleniowego oraz nakręcony przez francuskich koordynatorów film ze wizyty partnerów w Polsce. Upowszechnienie efektów projektu odbywało się też poprzez współpracę z mediami. Obserwowanie najlepszych praktyk w innych krajach powinno wpłynąć mobilizująco na polskich uczestników projektu. Zastosowanie zagranicznych pomysłów z pewnością poprawi funkcjonowanie polskich instytucji. Beneficjenci nie mają co do tego wątpliwości – zarówno słuchacze, jak i pracownicy twierdzą, że chętnie wzięliby udział w jeszcze jednym tego typu projekcie współpracy międzynarodowej. Wszyscy bardzo pozytywnie oceniają przebieg wizyt. Już teraz widać, że nawiązane kontakty i zdobyte doświadczenia posłużą dalszej współpracy w tworzeniu nowych inicjatyw. Partnerzy rozważają już przygotowanie kolejnego projektu z udziałem większej liczby instytucji z innych krajów. Polskim koordynatorem projektu była Jadwiga Żmuda, e-mail: jotzmuda@wp.pl.

Fot. z archiwum FRSE

Grundtvig | Przykład dobrej praktyki

EUROPA DLA KAŻDEGO – projekt Moje miejsce w Europie OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE INTELEKTUALNIE ORAZ CIERPIĄCE NA PORAŻENIE MÓZGOWE TEŻ MAJĄ PRAWO WIEDZIEĆ, CZYM JEST WSPÓLNA EUROPA. TAKI BYŁ CEL PROJEKTU MOJE MIEJSCE W EUROPIE, WSPÓŁTWORZONEGO PRZEZ POZNAŃSKIE STOWARZYSZENIE NA RZECZ MŁODZIEŻY SPRAWNEJ INACZEJ „ŚMIAŁEK”. Polsko-niemiecko-francuski projekt partnerski Grundtviga realizowany w latach 2008-2010 miał sprawić, aby pojęcie „Europa” stało się bardziej namacalne i osiągalne dla osób z niepełnosprawnością intelektualną i ruchową. Cel ten miał być osiągnięty poprzez liczne spotkania i wyjazdy do organizacji partnerskich,w trakcie których prowadzone były warsztaty i spotkania ukazujące różnorodność kulturową. Dodatkowym celem było porównanie przez opiekunów metod kształcenia i pracy z osobami niepełnosprawnymi w poszczególnych krajach. W sumie w trakcie projektu odbyło się osiem spotkań partnerskich, z czego dwa we Francji, dwa w Polsce oraz cztery w Niemczech, skąd pochodził koordynator projektu. W listopadzie 2008 r. oraz w maju 2010 r. zorganizowano w Niemczech spotkania przygotowawcze organizatorów, natomiast w marcu i listopadzie 2009 r. partnerzy z Berlina gościli u siebie zarówno nauczycieli, jak i słuchaczy. Spotkania we Francji miały miejsce we wrześniu 2009 r. oraz czerwcu 2010 r., a w Polsce w kwietniu i maju 2010 r. Czas w trakcie spotkań poświęcony był na pracę, wspólne warsztaty oraz rozmowy na temat różnorodności kulturowej. Organizowano też spotkania z lokalnymi władzami dotyczące problemów osób niepełnosprawnych. W działaniach krajowych

Fot. z archiwum FRSE

brało udział około 20 osób, natomiast w zagranicznych – ośmiu słuchaczy. Efektem pracy w ramach projektu jest publikacja pod tytułem Dialog, który tworzy przyjaźń, podsumowująca przebieg i rezultaty projektu, rozpowszechniana przez stowarzyszenie „Śmiałek”. W internecie działa też strona poświęcona projektowi, dostępna pod adresem www.smialek.org/ grundtvig.php, zaś w Piśmie Ruchu Twórczego Osób Niepełnosprawnych FILANTROP publikowane były relacje z każdego spotkania partnerów. Projekt miał duży wpływ na kadrę nauczycielską – zwiększył poczucie własnej wartości, pozwolił spojrzeć świeżym okiem na potrzeby i metody pracy z osobami niepełnosprawnymi. W trakcie pracy położono większy nacisk na współpracę i lepsze dopasowanie terapii zajęciowej (dotyczącej rozwoju społecznego i za-

wodowego) do potrzeb poszczególnych osób, jak również na zwiększenie zadowolenia uczestników takich terapii. Dzięki możliwości porównania systemów pracy i edukacji w innych krajach UE, projekt zachęcił do większego zaangażowania w pracę na rzecz osób niepełnosprawnych. Zmiana widoczna jest również wśród niepełnosprawnych uczestników przedsięwzięcia. Przede wszystkim obudziła się w nich chęć usamodzielnienia się – chcą mieć większy wpływ na działania dotyczące zatrudnienia i spędzania czasu wolnego. W trakcie projektu niepełnosprawni współpracowali i wymieniali doświadczenia, nawiązali kontakty koleżeńskie i nieśli pomoc w trudnych sytuacjach zarówno życiowych, jak i emocjonalnych. Polskim koordynatorem projektu była Krystyna Dużewska, e-mail: kd@smialek.org.

R A P O R T

2 0 1 0

G R U N D T V I G

Fot. z archiwum FRSE F U N D A C J A

R O Z W O J U

S Y S T E M U

E D U K A C J I

Program Wizyty Studyjne należy do działań kluczowych w programie międzysektorowym. Jego celem jest rozwój współpracy i wymiany dobrych praktyk, związanych z realizacją strategii uczenia się przez całe życie. Program finansuje wizyty kadry kierowniczej i ekspertów z zakresu edukacji ogólnej oraz wizyty osób zaangażowanych w kształcenie i doskonalenie zawodowe.

WIZYTY STUDYJNE www.sv.org.pl

Nasz sukces w 2010 roku? Udana akcja promocyjna Wizyt Studyjnych. Wykorzystaliśmy m. in. portale kuratoriów i ministerstw: edukacji oraz nauki i szkolnictwa wyższego. Promowaliśmy się też w prasie lokalnej – głównie w regionach do tej pory słabiej reprezentowanych w programie. Postęp jeśli chodzi o liczbę i autorów wniosków już jest widoczny.

Anna Dębska koordynatorka programu Wizyty Studyjne

Dlaczego akcja promocyjna była tak ważna i potrzebna? Wizyty Studyjne to program skierowany do kadry zarządzającej edukacją. Wśród instytucji z tego obszaru zainteresowanie naszą ofertą nie było jednak równomierne. W ubiegłym roku staraliśmy się to zmienić – promowaliśmy Wizyty Studyjne wśród osób związanych z edukacją zawodową, próbowaliśmy też dotrzeć do władz samorządowych, np. urzędów miejskich. Efekty są widoczne. Chętnych do wyjazdu z obu tych rodzajów instytucji mamy coraz więcej. Rośnie również liczba zgłoszeń od prywatnych firm i organizacji społecznych, np. związków zawodowych. One też są dla nas ważne. Czy organizatorzy i tematyka wizyt w Polsce też się zmieniają? Staramy się, by te wizyty były różnorodne pod względem tematycznym i językowym, i tu też mamy dużo sukcesów. Do katalogu CEDEFOP wybraliśmy

17 z 23 zgłoszonych w ubiegłym roku propozycji. Ich autorami były bardzo różne instytucje – zarówno z sektora publicznego, jak i prywatnego. Jedna z fundacji zgłosiła np. wizytę studyjną dotyczącą wolontariatu, z czego bardzo się cieszymy, bo w tym roku obchodzimy Europejski Rok Wolontariatu. Inna z wizyt dotyczyć będzie z kolei edukacji dorosłych – i to też ważne, bo z kolei rok 2012 będzie rokiem aktywnego starzenia się. Jak wygląda polska aktywność na tle Europy? Wydaje mi się, że jesteśmy dobrze oceniani. Świadczyć może o tym np. fakt, że w ramach konkursu w roku 2010 Polsce powierzono organizację tegorocznej wizyty studyjnej dla tzw. VIP-ów. Nie każda Narodowa Agencja się tego podejmuje – i nie każda może ją zorganizować. Już raz nam się to udało, w tym roku uda się po raz drugi. Specjalnie wybrane osoby z całej Europy przyjadą do Warszawy – to duży prestiż.

R A P O R T

2 0 1 0

W I Z Y T Y

S T U D Y J N E

35 46

30 25

16 39

20 Wykres 1 .

Liczba złożonych w 2010 r. 15

wniosków – wg województw 10

4 8

Zachodniopomorskie

10 3

strategii i projektu Edukacja i szkolenia 2020, jak również procesów bolońskiego i kopenhaskiego wraz z inicjatywami towarzyszącymi. Wizyty studyjne są jedyną akcją zdecentralizowaną w programie międzysektorowym – wnioskodawcy aplikują bezpośrednio do narodowych agencji w krajach, w których mieszkają lub pracują. Same wizyty można natomiast łączyć z projektami realizowanymi w programach sektorowych (Comeniusie, Erasmusie, Grundtvigu i Leonardo da Vinci): rezultaty wizyt mogą być upowszechniane wśród beneficjentów wspomnianych programów oraz ekspertów zajmujących się edukacją ogólną lub zawodową. W trakcie

4 2 8 6

Program Wizyty Studyjne stwarza realne szanse wzbogacenia dotychczasowej współpracy o cenne kontakty międzynarodowe i zachęca do poznania rozwiązań stosowanych w innych krajach UE. Zapewnia 25

19 18

9 8 6 5 4 3 2

2 1

Węgry

Norwegia

Malta

Litwa

Islandia

Estonia

Wykres 2. Liczba uczestników, którzy wyjeżdżali do poszczególnych krajów na wizyty studyjne

F U N D A C J A

forum do dyskusji, wymiany praktyk i doświadczeń oraz wzajemnego uczenia się dla kadry kierowniczej i ekspertów zajmujących się edukacją ogólną oraz kształceniem i doskonaleniem zawodowym. Dzięki wspólnym wyjazdom i spotkaniom mogą oni zacieśnić współpracę związaną np. z realizacją unijnych R O Z W O J U

S Y S T E M U

E D U K A C J I

Łotwa

Irlandia

Grecja

Bułgaria

Słowenia

Dania

Belgia

Rumunia

Cypr

Niderlandy

Finlandia

Szwecja

Austria

Francja

Włochy

Turcja

Portugalia

Niemcy

Hiszpania

Wielka Brytania

wizyt studyjnych można też szukać partnerów do nowych projektów w ramach programów sektorowych – i odwrotnie: beneficjentów Comeniusa czy Erasmusa można zachęcać do udziału w wizytach. Za koordynację działań na poziomie europejskim odpowiada CEDEFOP – Europejskie Centrum Rozwoju

43 70

1. Kluczowe kompetencje dla wszystkich, w tym

1. Kluczowe kompetencje dla wszystkich, w tym kreatywność, innowacyjność i przedsiębiorczość kreatywność, innowacyjność i przedsiębiorczość

70 62

2. Zwiększanie dostępności, równości, jakości i

2. Zwiększanie dostępności, równości, jakości efektywności edukacji i szkoleń i efektywności edukacji i szkoleń

3. Utrzymanie atrakcyjności nauczania i szkolenia 3. Utrzymanie atrakcyjności nauczania i szkolenia doskonalenie umiejętności przywódczych orazoraz doskonalenie umiejętności przywódczych

50 50

4. Edukacja i szkolenie dla zwiększenia szans szans 4. Edukacja i szkolenie dla zwiększenia zatrudnienia zatrudnienia

38 38

40 40

5. Wdrażanie wspólnych europejskich narzędzi, 5. Wdrażanie wspólnych europejskich narzędzi, zasad i struktur ramowych na rzecz uczenia się zasad i struktur ramowych na rzecz uczenia się przez całe życie, w tym doradztwa przez całe życie

przez całe życie, w tym doradztwa przez całe życie

6. Kierunki rozwoju i wyzwania stojące przed 6. Kierunkiuczenia rozwoju wyzwania stojące przed strategiami sięi przez całe życie

20 15

strategiami uczenia się przez całe życie

7. Rozwój środowisk uczenia się z włączeniem wszystkich zaangazówanych 7. Rozwój podmiotów środowisk uczenia się z włączeniem w edukację i szkolenia wszystkich podmiotów zaangazówanych w

edukację i szkolenia

8. Promowanie mobilności w procesie uczenia się przez całe życie mobilności w procesie uczenia się 8. Promowanie

przez całe życie

Wykres 3. Kluczowe tematy wybierane przez uczestników wizyt studyjnych w roku 2010/2011

Kształcenia Zawodowego w Salonikach w Grecji, natomiast narodowe agencje współpracują przy tworzeniu katalogu wizyt, rekrutacji uczestników i upowszechnianiu rezultatów wizyt w swoich krajach. W 2010 r. tematyka wizyt studyjnych związana była głównie z: podnoszeniem poziomu umiejętności czytania i liczenia, nauczaniem i uczeniem się języków obcych, nauczaniem matematyki i przedmiotów przyrodniczych, rozwojem przedsiębiorczości lub wyrównywaniem szans grup defaworyzowanych. W wizytach studyjnych ważne są również tematy związane z utrzymaniem atrakcyjności nauczania i szkolenia oraz doskonalenia umiejętności przywódczych, udziałem partnerów społecznych w uczeniu się przez całe życie, wdrażaniem wspólnych europejskich narzędzi, zasad i struktur ramowych na rzecz uczenia się przez całe życie oraz tworzeniem powiązań pomiędzy kształceniem i szkoleniem zawodowym a szkolnictwem wyższym. Corocznie w wizytach studyjnych biorą udział 163 osoby wybrane w ramach konkursu wniosków. Uczestnicy rekrutują się z różnych grup zawodowych oraz regionów Polski. Koszty udziału w wizycie studyjnej pokrywane są ze środków UE. Propozycje wizyt studyjnych znajdują się w katalogu publikowanym corocznie przez Komisję Europejską. Tematyka wybranej wizyty musi mieć ścisły związek z profilem zawodowym wnioskodawcy. Program Wizyty Studyjne stwarza również możliwość goszczenia w Polsce europejskiej kadry zarządzającej oświatą oraz specjalistów z zakresu kształcenia i doskonalenia zawodowego. Organizato-

rami wizyt studyjnych mogą stać się instytucje i organizacje aktywne w dziedzinie edukacji i kształcenia zawodowego, które chciałyby podzielić się doświadczeniami z przedstawicielami z innych krajów. W 2010 r. wizyty studyjne w Polsce organizowali: 1. Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych w Warszawie (tytuł wizyty Personal data protection and privacy issues in education); 2. Kuratorium Oświaty w Kielcach (European dimension of vocational education and training); 3. Ośrodek Kształcenia Ustawicznego Nauczycieli w Gdańsku (ICT in nursery and early learning education); 4. Gimnazjum nr 1 w Szczecinku (Verbesserung der Qualität und Effektivität der Lehrerausbildung, bessere Führungsqualitäten und Managementkompetenzen bei Schulleitern und Bildungsanbietern); 5. Powiatowy Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Kartuzach (Regionale Partnerschaft zugunsten der Berufsbildung); 6. Wydział Edukacji, Urząd Miasta w Bytomiu (Developing professional skills by in-service training for new teachers); 7. Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Szczecinie (Comment reconnaitre les besoins de formation des enseignants et des directeurs); 8. Kuratorium Oświaty w Rzeszowie (Education, Innovations, Enterpreneurship From Kindergarten Up To The Adult Life). Więcej informacji można znaleźć na stronie www. sv.org.pl oraz http://studyvisits.cedefop.europa.eu

R A P O R T

2 0 1 0

W I Z Y T Y

S T U D Y J N E

44 Wizyty Studyjne | Przykład dobrej praktyki

JAK UCZYĆ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI – projekt Edukacja, innowacje, przedsiębiorczość od przedszkola do dorosłego życia PRZYGOTOWANIE MŁODZIEŻY DO ŻYCIA W DYNAMICZNIE ZMIENIAJĄCEJ SIĘ EUROPIE BYŁO TEMATEM WIZYTY STUDYJNEJ ZORGANIZOWANEJ PRZEZ KURATORIUM OŚWIATY W RZESZOWIE. W wizycie zorganizowanej od 18 do 22 października 2010 r. uczestniczyli przedstawiciele Hiszpanii, Francji, Belgii, Włoch, Finlandii, Islandii, Turcji, Niemiec i Wielkiej Brytanii. Wiodącym tematem było przygotowanie młodych ludzi do życie we współczesnej, dynamicznie zmieniającej się Europie i środowisku lokalnym oraz wyposażenie ich w kompetencje ułatwiające mobilność i karierę zawodową. Ponieważ kreatywnośći kompetencje niezbędne w dorosłym życiu należy kształtować już w wieku przedszkolnym, innowacyjne działania przedstawiono chronologicznie: od polskich przedszkoli, poprzez szkoły podstawowe, gimnazja, licea i technika, aż po uczelnie wyższe. Goście bardzo wysoko ocenili inicjatywy podejmowane w szkołach i śro-

dowisku na rzecz kształtowania postaw przedsiębiorczych dzieci i młodzieży oraz atmosferę i zaangażowanie nauczycieli. Uznali, że ich kraje mogą się uczyć tego, w jaki sposób Polska stara się wprowadzać na różnych poziomach wiekowych przedsiębiorczość. Wspólnie sformułowano wyzwania dotyczące wdrażania i rozwijania umiejętności związanych z przedsiębiorczością oraz kształcenia nauczycieli w tej dziedzinie. Omówiono rolę pedagogów w kierowaniu rozwojem uczniów, podkreślono też trudności, jakie napotykają nauczyciele uczący przedsiębiorczości, którzy w gruncie rzeczy nie są praktykami oraz konieczność ich systematycznego doskonalenia. Zwrócono też uwagę na znaczenie zaangażowania sektora prywatnego w inspirowanie i stymulo-

wanie rozwoju umiejętności związanych z przedsiębiorczością, niezbędnych na rynku pracy. W końcu – omówiono różnice w definicji i koncepcji wdrażania przedsiębiorczości oraz różnice w szkolnych programach dotyczących tej tematyki w 10 krajach. Najcenniejsze dla gości były spotkania i bezpośrednie rozmowy z uczniami. Na koniec sformułowano 31 wspólnych wniosków. Z wizyty skorzystali nie tylko goście, ale także polscy uczniowie, nauczyciele, dyrektorzy i wizytatorzy, którzy uczestniczyli w spotkaniach, debatach i konferencjach. Efektem wizyty jest także zaproszenie do Finlandii dwóch przedstawicieli z Polski, którzy na konferencji zaprezentują wybrane rozwiązania edukacyjne z polskich szkół.

Wizyty Studyjne | Przykład dobrej praktyki

WSPARCIE I BARIERY W ROZWOJU NAUCZYCIELI – projekt Rozwijanie kompetencji zawodowych dla nowych nauczycieli poprzez doskonalenie zawodowe JAKIE ZDOLNOŚCI I KOMPETENCJE SĄ NIEZBĘDNE W ZAWODZIE NAUCZYCIELA? ZASTANAWIALI SIĘ NAD TYM UCZESTNICY WIZYTY STUDYJNEJ ZORGANIZOWANEJ PRZEZ WYDZIAŁ EDUKACJI URZĘDU MIEJSKIEGO W BYTOMIU. Do śląskiego miasta zjechali eksperci zajmujący się edukacją z Finlandii, Grecji, Hiszpanii, Niemiec, Czech, Rumunii i Węgier. Celem spotkania zorganizowanego w październiku 2010 r. była wymiana doświadczeń w zakresie rozwoju zawodowego nauczycieli pracujących na wszystkich etapach kształcenia w różnych systemach edukacyjnych. Uczestnicy odwiedzali szkoły publiczne, rozmawiali z nauczycielami, dyrektorami szkół oraz obserwowali lekcje. F U N D A C J A

R O Z W O J U

Szukano głównie odpowiedzi na pytanie o uniwersalne zdolności i kompetencje niezbędne w zawodzie nauczyciela – niezależne od systemu organizacyjnego, przepisów prawa czy nakładów finansowych na oświatę. Próbowano również nazwać czynniki utrudniające prawidłowy rozwój zawodowy nauczyciela oraz poznać ich źródło. Spotkania i obserwacje posłużyły wymianie doświadczeń w zakre-

S Y S T E M U

E D U K A C J I

sie m.in.: rozwoju zawodowego nauczycieli języków obcych, uniwersalnych zdolności nauczyciela do wstępnego diagnozowania potrzeb edukacyjnych dzieci i uczniów, metod organizacji pracy w grupach integracyjnych, zdolnościi kwalifikacji niezbędnych w pracy z młodzieżą upośledzoną umysłowo oraz metod zarządzania szkołą i kadrą nauczycieli pod kątem rozwijania zdolności i kwalifikacji zawodowych.

45 Wizyty Studyjne | Przykład dobrej praktyki

HISZPAŃSKIE WZORY – projekt Szkolenie dla realnej i efektywnej mobilności geograficznej POLSCY EKSPERCI ZAJMUJĄCY SIĘ KSZTAŁCENIEM I DOSKONALENIEM ZAWODOWYM SPRAWDZALI W HISZPANII, JAKIE POMYSŁY Z INNYCH EUROPEJSKICH KRAJÓW MOŻNA ZASZCZEPIĆ NA POLSKIM GRUNCIE. Wizyta studyjna odbyła się w Madrycie w październiku 2010 r. Zorganizowała ją hiszpańska instytucja publiczna Servicio público de empleo estatal (SPEE). W wizycie wzięły udział osoby zajmujące się praktykami zawodowymi oraz zatrudnieniem młodych pracowników m.in. z Austrii, Belgii, Estonii, Francji, Niemiec, Polski, Portugalii, Wielkiej Brytanii i Włoch. Wśród polskich uczestników były osoby na co dzień pracujące w szkołach i instytucjach zajmujących się kształceniem i doskonaleniem zawodowym. Podczas wizyty zaprezentowano systemy kształcenia zawodowego w krajach uczestników, przedstawiono narzędzia wykorzystywane w procesie kształcenia praktycznego służące do promowania mobilności wśród osób pracujących i poszukujących pracy, a także rozwiązania stosowane w różnych krajach, ułatwiające rozpoznawanie i walidację umiejętności zawodowych w obszarze Unii Europejskiej. Pokazano też przykłady inicjatyw podjętych przez prywatne i publiczne instytucje, mających na celu wyelimino-

Fot. z archiwum FRSE

wanie barier dla mobilności. Przedstawiono również funkcjonowanie hiszpańskiego systemu monitorowania i ewidencji zawodów najbardziej i najmniej pożądanych, który, analizując sytuację w poszczególnych regionach kraju, pomaga przyszłym pracownikom wybrać ścieżkę zawodową. Podczas wizyty odwiedzono instytucje wspierające edukację zawodową. Rozmowy z ich gospodarzami dały uczestnikom obraz kształcenia praktycznego i jego wpływu na mobilność pracowników

w Hiszpanii. Beneficjenci mieli również okazję spotkać się z przedstawicielem hiszpańskiej agencji edukacji europejskiej i programów staży. Podczas spotkania został zaprezentowany program Leonardo da Vinci. Dyskusja z pracownikami agencji umożliwiła uczestnikom poznanie programu z innej niż dotąd perspektywy. Dzięki wizycie polscy uczestnicy nawiązali szereg nowych kontaktów, które zamierzają wykorzystać w ramach przyszłej współpracy międzynarodowej swoich szkół.

Fot. z archiwum FRSE R A P O R T

2 0 1 0

W I Z Y T Y

S T U D Y J N E

Fot. z archiwum FRSE F U N D A C J A

R O Z W O J U

S Y S T E M U

E D U K A C J I

47 Program eTwinning promuje europejską współpracę szkół z wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK). Poszerza zakres pedagogicznych możliwości oferowanych uczniom i nauczycielom oraz motywuje do nauki i otwarcia się na Europę. eTwinning zapewnia nauczycielom i uczniom narzędzia internetowe potrzebne do znalezienia partnera i realizacji projektów. Zachęcając do korzystania z najnowszych osiągnięć techniki, realizuje swój podstawowy cel

eTWINNING

– rozwijanie kompetencji technicznych, językowych oraz interkulturowych.

www.etwinning.pl

Rok 2010 był dla Programu eTwinning wyjątkowy. Obchodziliśmy 5. rocznicę jego funkcjonowania w Polsce, wdrażaliśmy nową strategię komunikacji i promocji, rozpoczęliśmy też realizację nowej formy szkolenia nauczycieli: warsztaty komputerowe „e-Czwartki”. Na zakończenie roku osiągnęliśmy 15-proc. wzrost liczby szkół zarejestrowanych w eTwinning i 21,5-proc. wzrost liczby współpracujących z nami nauczycieli. To wynik plasujący Polskę w europejskiej czołówce.

Agnieszka GierzyńskaKierwińska koordynatorka programu eTwinning

eTwinning umożliwia włączenie do realizowanych projektów tematów zawartych w programach nauczania np. matematyki czy historii, proponując nowatorskie i kreatywne metody nauczania, a jednocześnie wyzwalając motywację uczniów do nauki. Komunikacja poprzez internet pozwala uczestnikom poznać życie codzienne mieszkańców krajów o innej kulturze. W trakcie projektów rośnie zainteresowanie własną tradycją oraz wzrasta tolerancja, otwartość i komunikatywność. Wymiana doświadczeń i metod unowocześnia i urozmaica pracę pedagogów, ułatwiając im rozwój intelektualny i zawodowy. Na koniec 2010 r. w programie eTwinning zarejestrowanych było 8946 polskich szkół – o 15 proc. więcej niż rok wcześniej. Wzrosła też liczba nauczycieli uczestniczących w programie: pod koniec grudnia 2010 r. było ich 12304, czyli o 21,5 proc. więcej niż w roku 2009. Zwiększyła się liczba projektów – nauczyciele zarejestrowali 1589 nowych inicjatyw. W sumie jest ich już 6371, co daje

Polsce pierwsze miejsce pod tym względem w Europie. Utrzymujemy się także w czołówce pod względem liczby zarejestrowanych szkół i nauczycieli. Nie byłoby tych sukcesów bez ciężkiej pracy. Przez cały ubiegły rok odbyło się 125 warsztatów i konferencji promujących eTwonning. Przeprowadziliśmy także dwie edycje e-learningowego kursu dla nauczycieli, który ukończyło 590 uczestników oraz szeroką kampanię promocyjną skierowaną do wybranych 8650 szkół niezarejestrowanych jeszcze w programie. W Polsce największą popularnością program eTwinning cieszy się w województwie śląskim i mazowieckim (odpowiednio 1596 i 893 zarejestrowanych szkół). W pozostałych regionach liczba zarejestrowanych szkół wynosi od 468 do 235 (odpowiednio województwo łódzkie i podlaskie – region najmniej aktywny). Pod względem realizacji edukacyjnych projektów eTwinningowych bezkonkurencyjnie na pierwszym miejscu plasują się województwa śląskie – 1398 projektów i mazowieckie – 464. R A P O R T

2 0 1 0

e T W I N N I N G

F U N D A C J A

R O Z W O J U

S Y S T E M U

E D U K A C J I 1540

1339

1000

0 1150 1114

obywatelstwo

1372

teatr

1240

1000 85 92

5000 4364

4000

5531

5000

3316

2781

874

Islandia Chorwacja Luksemburg

Macedonia

Norwegia

Dania

Irlandia

Austria

Cypr

Malta

Łotwa

Estonia

125 120 111 117 96

konferencja dźwiękowa

1224

środowisko wirtualnej nauki

1673

ochrona środowiska

1649

muzyka

studia europejskie

Holandia

Słowenia

Finlandia

Węgry

Belgia

Szwecja

231 218 223 215 241 187 211 201 183

wideokonferencja

2000

MP3

3000

języki i literatura

1709

forum

3482

przedmiot interdyscyplinarny

2000

pogwarka, czat

4000 Litwa

sztuka

2102

Słowacja

Bułgaria

730 763 719

internetowe

5531

geografia

2256

Niemcy

Portugalia

Czechy

889

publikacje

5531

historia kultury

2979

Wielka Brytania

1065

Francja

1000

obrazki i rysunki

5871

Turcja

Grecja

Hiszpania

1500

PowerPoint

6000

historia

3000

wideo

7000 Włochy

Rumunia

2000

informatyka/ICT

języki obce

Luksemburg

Chorwacja

Islandia

Łotwa

Cypr

Irlandia

Norwegia

Malta

Dania

Estonia

Austria

Węgry

Słowenia

Holandia

Finlandia

Belgia

Szwecja

Litwa

Bułgaria

Słowacja

Portugalia

Czechy

Turcja

Grecja

Niemcy

Rumunia

Wielka Brytania

Hiszpania

Francja

Włochy

Polska

poczta elektroniczna

14000

Polska na tle innych krajów

12000

Wykres 1.

10000

8000

Polska na tle innych

krajów

6000

4000

2000

2500 2141

Wykres 2.

1798

Kraje, z którymi

współpracuj polskie

1436

szkoły

1198 1027 1030

500 596 545

Wykres 3.

Przedmioty w ramach

projektów eTwinning

2795 2161

Wykres 4.

Technika

wykorzystywana

w projektach

eTwinning

274 341

266

412

407

235

szkoła podstawowa gimnazjum

893 383

1368

1596

493

szkoła średnia

468

przedszkole

2494

277

376 262

248

Wykres 5.

Wykres 6.

Poziom edukacji uczniów

Liczba szkół

w projektach eTwinning

1980

459 324

zarejestrowanych - podział na wojewódzwtwa

eTwinning | Przykład dobrej praktyki

WZÓR NA PIĘKNO – projekt „Art inspired by mathematics” O MATEMATYCE MOŻNA MÓWIĆ W SPOSÓB NIEBANALNY I CIEKAWY. CO JESZCZE WAŻNIEJSZE – MOŻNA JĄ WYKORZYSTYWAĆ NIE TYLKO W BIZNESIE, ALE RÓWNIEŻ PRZY TWORZENIU OBRAZÓW, RZEŹB I PLAKATÓW. PRZEKONUJĄ SIĘ O TYM UCZESTNICY PROJEKTU REALIZOWANEGO W V LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCYM W SOSNOWCU. Celem polsko-rumuńskiej inicjatywy, koordynowanej przez Jolantę Grzywnowicz, jest nietradycyjne podejście do nauczania matematyki – pokazanie jej praktycznego zastosowania we wzornictwie, tworzeniu obrazów czy rzeźb. Uczniowie przekonują się, że dzięki symetrycznym przekształceniom geometrycznym można konstruować wzory, ornamenty, posadzki i mandale, czy dzieła sztuki, stanowiące charakterystyczne elementy różnych kultur. Projekt pokazuje, że wykorzystywanie matematyki może być doświadczeniem przyjemnym i twórczym. Uczestnicy uczą się przez sztukę – poszerzają wiedzę z matematyki, historii i informatyki, jednocześnie rozwijając swoją świadomość kulturową i umiejętności językowe. Inicjatywa pozwala też pokonać szkolną rutynę – program nauczania często nie daje szansy na to, by pokazać uczniom, jak piękna i użyteczna jest matematyka oraz jak szerokie jest jej zastosowanie - również w sztukach plastycznych. Dzięki organizacji dodatkowych zajęć, warsztatów, pracy grupowej i samodzielnej uczniów, można było znacząco poszerzyć wiedzę z wielu dziedzin. Jakie są rezultaty projektu? Po pierwsze, są to materiały cyfrowe, takie jak prezentacje multimedialne, fotografie, artykuły, plakaty, gazetki, interaktyw-

Fot. z archiwum FRSE

ne quizy, słowniki, e-booki, opracowania graficzne, strona internetowa i scenariusze lekcji. To widoczne efekty inicjatywy, które mogą być wykorzystywane przez uczniów i nauczycieli z innych szkół i – co istotne - z różnych poziomów nauczania. Po drugie, rezultatem projektu są sprawności i kompetencje zdobyte podczas partnerskiej współpracy, które mogą być przydatne zarówno w codziennym życiu, jak i dalszym kształceniu czy przyszłym życiu zawodowym uczniów. Projekt ten może być również podstawą do innowacyjnego programu „Matematyka

i sztuka”, który mógłby być włączony w realizację szkolnego programu nauczania. Wypracowane w projekcie materiały byłyby wówczas doskonałą bazą dydaktyczną. Rezultaty projektu publikowane są na bieżąco na Twinspace programu eTwinning oraz stronie internetowej projektu www.lo5.sosnowiec.pl/art. Prowadzony jest także Twinbolg projektu http:// twinblog.etwinning.net/7763. Materiały wypracowane w trakcie realizacji projektu wykorzystywane są w pracy z nowymi uczniami.

R A P O R T

2 0 1 0

e T W I N N I N G

W skład Europass wchodzą: • Europass-CV, • Europass-Paszport Językowy – prezentujący stopień znajomości języków obcych zgodnie z jednolitymi kryteriami przyjętymi na obszarze całej UE, • Europass-Mobilność – potwierdzający europejskie ścieżki kształcenia, • Europass-Suplement do Dyplomu, • Europass-Suplement do Dyplomu Potwierdzającego Kwalifikacje Zawodowe.

Europass obowiązuje do 1 stycznia 2005 r. Wprowadzono go na mocy decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady UE z 15 grudnia 2004 r. Obejmuje pięć dokumentów funkcjonujących w takiej samej formie na obszarze Unii Europejskiej, państw EFTA/EOG oraz krajów kandydujących do UE. Każdym z tych dokumentów można posługiwać się osobno, ale kompletując je, można stworzyć pełne portfolio związane z karierą zawodową. W 2010 r. przedstawiciele Krajowego Centrum przeprowadzili w całej Polsce 40 prezentacji oraz warsztatów pokazujących możliwości wykorzystania dokumentów Europass w trakcie poszukiwania pracy. W spotkaniach uczestniczyli zarówno przedstawiciele instytucji edukacyjnych i rynku pracy, jak również władze oświatowe i samorządowe wszystkich szczebli, pracodawcy, doradcy zawodowi, studenci szkół wyższych, młodzież szkół ponadgimnazjalnych oraz osoby bezrobotne.

F U N D A C J A

R O Z W O J U

S Y S T E M U

E D U K A C J I

Inicjatywę Europass promowano również w mediach elektronicznych (portale internetowe dla osób poszukujących pracy, edukacyjne i przeznaczone dla młodzieży), prasie ogólnopolskiej, lokalnej i branżowej, a także serwisie YouTube. Z dużym zainteresowaniem spotkała się promocja Inicjatywy na i w autobusach komunikacji miejskiej w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu, Gdańsku i Lublinie. Kampania miała pomóc w dotarciu z informacjami do studentów szkół wyższych. Przygotowano też płyty CD (20 tys. szt.) z materiałami na temat Europassu, wzorami formularzy dokumentów oraz przydatnymi adresami stron i linkami, a także ulotki informacyjne (17 tys. szt.) dla różnych grup odbiorców, które rozdawano podczas spotkań informacyjnych, targów i konferencji. Krajowe Centrum Europass we współpracy z Departamentem Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego Ministerstwa Edukacji Narodowej zorganizowało w dniach 22-23 września 2010 r. spotkanie „Europass jako narzędzie wspierania mobilności w kształceniu zawodowym i ustawicznym – doświadczenia i perspektywy”. W konferencji uczest-

Europass jest inicjatywą Komisji Europejskiej, która umożliwia obywatelom Europy jasną i zrozumiałą prezentację swoich kwalifikacji i umiejętności zawodowych. Zwiększa to ich konkurencyjność na krajowym i europejskim rynku pracy oraz stwarza nowe możliwości kształcenia i zdobywania doświadczeń za granicą.

EUROPASS www.europass.org.pl

Popularność dokumentów Europass nieustannie wzrasta. Europejski portal Inicjatywy oraz Krajowego Centrum Europass odwiedziło już ponad 29 mln osób, z czego ponad 10 mln tylko w roku 2010. Największą popularnością cieszy się nadal dokument Europass-CV. Według najnowszych danych Komisji Europejskiej w wersji on-line korzysta z niego ponad 10 mln osób szukających pracy. Polska nadal plasuje się w pierwszej dziesiątce państw Unii Europejskiej w zakresie korzystania z Europass-CV. Osoby szukające pracy oraz pracodawcy postrzegają dokumenty Europass jako praktyczne i – co najważniejsze – skuteczne.

Małgorzata Turek koordynatorka Krajowego Centrum Europass

niczyli dyrektorzy Okręgowych Komisji Egzaminacyjnych, kierownicy Wydziałów Egzaminów Zawodowych OKE oraz eksperci z dziedziny kształcenia i szkolenia zawodowego. Gościem specjalnym był podsekretarz stanu w MEN Zbigniew Włodkowski. Uczestnicy spotkania podsumowali pięcioletnie funkcjonowanie dokumentu Europass-Suplement do Dyplomu Potwierdzającego Kwalifikacje Zawodowe oraz omówili rolę Inicjatywy Europass w założeniach modernizacji kształcenia zawodowego w Polsce. Wszystkie te działania promocyjne okazały się skuteczne – Europass wciąż cieszy się w Polsce dużą popularnością. W 2010 r. nasz kraj znalazł się na siódmym miejscu wśród państw UE w zakresie korzystania z Europass-CV oraz Europass-Paszportu Językowego. Krajowe Centrum Europass wydało blisko 5000 dokumentów Europass-Mobilność, a Okręgowe Komisje Egzamina-

cyjne – 163 933 Suplementy do Dyplomu Potwierdzającego Kwalifikacje Zawodowe. Strona Inicjatywy odwiedzana była 166,5 tys. razy. Dokumenty Europass są też doceniane przez pracodawców. Dzięki portfolio Europass każdy z nich może bez trudu porównać kwalifikacje i doświadczenie zawodowe kandydatów do pracy pochodzących z różnych krajów, szczegółowo zapoznać się z ich możliwościami porozumiewania się w językach obcych, a także zrozumieć dokładnie poziom i rodzaj posiadanego przez nich wykształcenia i kwalifikacji zawodowych.

R A P O R T

2 0 1 0

E U R O P A S S

Publikacje Eurydice dotyczą również polskiego systemu kształcenia. Opisy można znaleźć zarówno w internecie (pod adresem: http://eacea.ec.europa. eu/portal/page/ portal/Eurydice), jak również w postaci publikacji książkowych. Należą do nich: tematyczne publikacje komparatystyczne (Comparative studies), seria Kluczowe dane o edukacji (Key Data Series), zawierająca wskaźniki, wykresy i dane liczbowe, a także publikacje terminologiczne (glosariusze, tezaurus). Ogółem w 2010 r. ukazały się cztery publikacje w języku angielskim oraz pięć w języku polskim. Biuro Eurydice przygotowało też i wydało zaktualizowaną wersję broszury The System of Education in F U N D A C J A

R O Z W O J U

S Y S T E M U

E D U K A C J I

Poland w nakładzie 2500 egzemplarzy. Publikacja cieszy się tak dużą popularnością – zarówno wśród polskich polityków edukacyjnych wyjeżdżających za granicę, jak i wśród użytkowników spoza Polski zainteresowanych naszym systemem edukacji – że konieczny będzie dodruk. Opublikowano również cztery numery biuletynu Nowości Wydawnicze Eurydice w nakładzie 500 egzemplarzy. W roku 2010 broszury w języku polskim i angielskim (opatrzone streszczeniem w języku polskim) trafiły do ok. 250 adresatów, m.in. w Ministerstwie Edukacji Narodowej, Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego, instytucjach badawczych, wyższych uczelniach, UKiE, kancelariach Sejmu, senatu i prezydenta RP oraz kuratoriach i wojewódzkich bibliotekach pedagogicznych. Wydawnictwami Eurydice zainteresowało się również 275 indywidualnych użytkowników – 80 osób kontaktowa-

53 Sieć Informacji o Edukacji w Europie Eurydice przygotowuje i publikuje opisowe analizy,

EURYDICE

studia porównawcze oraz wskaźniki dotyczące różnych poziomów i systemów edukacji.

Misją sieci jest dostarczać osobom odpowiedzialnym za systemy edukacji i politykę edukacyjną w Europie opracowane na poziomie europejskim analizy i informacje, które będą stanowiły wsparcie w procesie podejmowania decyzji.

EURYDICE www.eurydice.org.pl

Największą satysfakcję mamy wtedy, gdy możemy po prostu realizować naszą misję. W ubiegłym roku udało się to w sposób wyjątkowy. Przedstawicieli Krajowego Biura Eurydice zaproszono do udziału w Zespole ds. statusu zawodowego nauczycieli w Ministerstwie Edukacji Narodowej. Dzięki nam jego członkowie mogli poznać europejski kontekst problemów, o których dyskutowali – przedstawiliśmy im np. dane o zarobkach, czasie pracy czy kwestiach awansu zawodowego nauczycieli w Europie. Opracowane przez nas informacje mogą mieć teraz pośredni wpływ na legislację. Nieczęsto zdarza się okazja, by poczuć się tak potrzebnym.

Anna Smoczyńska koordynatorka Krajowego Biura Eurydice

ło się osobiście, a 195 osób za pomocą poczty elektronicznej. Dużą popularnością cieszyła się strona internetowa polskiego biura (miesięcznie notowała ok. 7 tysięcy wejść) oraz newsletter informujący o nowych publikacjach sieci. W 2010 r. wysłano osiem takich newsletterów. Lista adresowa newslettera obejmuje ok. 250 pozycji – instytucji i użytkowników indywidualnych. W obrębie Europejskiej Sieci Eurydice funkcjonuje serwis informacyjny pod nazwą Question and Answer Service, który umożliwia wysyłanie do wszystkich ośrodków Sieci pytań istotnych dla polityki edukacyjnej danego kraju. W 2010 r. w polskim biurze Eurydice opracowane zostały – na podstawie literatury oraz konsultacji z ekspertami ministerstwa edukacji – odpowiedzi na 66 pytań w ramach serwisu Q&A, a polskie Biuro samo przygotowało i zadało

siedem pytań dotyczących zagadnień interesujących polskich polityków oświatowych (MEN). Nadesłane przez europejskie Biura Eurydice odpowiedzi zostały przekazane do ministerstwa w postaci gotowych raportów oraz opublikowane na polskiej stronie Eurydice (Raporty Polskiego Biura Eurydice). Szczegółowe informacje na www.eurydice.org.pl lub eurydice@frse.org.pl.

R A P O R T

2 0 1 0

E U R Y D I C E

Wszystkie zgłaszane do konkursu ELL projekty muszą spełniać ustalone przez Komisję Europejską wymagania. Powinny być innowacyjne, mieć wielostronny charakter, wnosić tzw. wartość dodaną do dotychczasowych krajowych praktyk nauczania i uczenia się języków obcych, promować językową różnorodność UE i stanowić źródło inspiracji. Muszą też być możliwe do zastosowania w nauczaniu różnych grup wiekowych i w różnych kontekstach kulturowych. Wyróżnienie znakiem ELL jest sygnałem dla społeczności lokalnej, że nagrodzona instytucja naucza języków obcych w sposób innowacyjny i niestandardowy. Certyfikat poświadcza także europejski zasięg realizowanych inicjatyw i ich twórczy charakter. Opisy nagrodzonych projektów trafiają na polską stronę internetową ELL: www.ell.org.pl i do publikacji FRSE. Można je również znaleźć jako przykłady dobrej praktyki na stronie internetowej Komisji Europejskiej – w międzynarodowej bazie nagrodzonych projektów: www.ec.europa.eu/education/ language/label/index.cfm. Więcej informacji o konkursie, terminach składania wniosków, priorytetach na dany rok oraz przykłady nagrodzonych inicjatyw można znaleźć na stronie internetowej: www.ell.org.pl. F U N D A C J A

R O Z W O J U

S Y S T E M U

E D U K A C J I

IX EDYCJA KONKURSU EUROPEAN LANGUAGE LABEL We wrześniu 2010 r. rozstrzygnięta została IX edycja konkursu o europejski znak innowacyjności w dziedzinie nauczania i uczenia się języków obcych. Komitet selekcyjny nagrodził 15 projektów, w tym: 1 projekt w kategorii indywidualnej, 6 projektów realizowanych przez nauczycieli oraz 8 projektów koordynowanych przez instytucje. Certyfikaty podpisane przez komisarza UE ds. edukacji, kultury, wielojęzyczności i młodzieży oraz ministra edukacji narodowej rozdano 15 grudnia 2010 r. podczas uroczystej gali w siedzibie Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej. W uroczystości udział wzięli: minister edukacji Katarzyna Hall, dyrektor Przedstawicielstwa KE Ewa Synowiec oraz przedstawicielki KE DG ds. wielojęzyczności Livia Ruszthy oraz DG ds. tłumaczeń Naomi Matos. Zwycięskie projekty realizowane były we wszystkich typach placówek edukacyjnych: przedszkolach, szkołach podstawowych, gimnazjach, szkołach ponadgimnazjalnych, szkołach wyższych, instytucjach prywatnych, a także instytutach kultury. Jury konkursu zwracało szczególną uwagę na innowacyjny wymiar projektów oraz ich zgodność z priorytetami europejskimi („nauka języka w spo-

55 ELL to europejski znak innowacyjności w dziedzinie nauczania i uczenia się języków obcych, przyznawany w krajach uczestniczących w programie „Uczenie się przez całe życie”. Laureaci wyłaniani są w drodze konkursu projektów, prowadzonego w Polsce przez Fundację Roz-

EUROPEAN LANGUAGE LABEL

woju Systemu Edukacji oraz MEN. Zwycięzcy otrzymują prestiżowe certyfikaty i prawo do firmowania swoich produktów i usług znakiem European Language Label.

www.ell.org.pl

Rok 2010 był dla nas okresem ciężkiej pracy, ale i sporych sukcesów. Zespół ELL zorganizował trzy seminaria informacyjne dla ponad 200 nauczycieli językowców z Warszawy. Poznali oni ofertę programu „Uczenie się przez całe życie” w dziedzinie nauczania języków obcych. We wrześniu natomiast FRSE – wraz z 23 innymi instytucjami zajmującymi się nauką języków obcych – zorganizowała europejski dzień języków. W lekcjach pokazowych i warsztatach metodycznych uczestniczyło ponad 1300 osób, a 360 przysłuchiwało się międzynarodowej konferencji pt: „Języki integrują”, która zgromadziła mówców z wielu krajów Europy. Anna Grabowska koordynatorka European Language Label

łeczności lokalnej” i „umiejętności językowe jako przygotowanie do pracy zawodowej”) oraz krajowymi („nauka języków jako sposób na aktywizację i integrację społeczności lokalnej” i „zaangażowanie każdego nauczyciela w nauczanie języków”). Projekty nagrodzone w 2010 r. wyróżniają się wysoką jakością przygotowania wniosków, innowacyjnością i doskonałym poziomem merytorycznym. Cechuje je umiejętne wykorzystywanie nowoczesnych technologii komunikacyjnych – na każdym poziomie kształcenia zakładały pogłębianie umiejętności uczniów w posługiwaniu się takimi narzędziami jak platformy Moodle, komunikatory internetowe czy pakiet Office. Cenną wartością społeczną projektów jest wykorzystanie wolontariatu do kształcenia językowego. Dużą grupę stanowią projekty nastawione na pomoc w podnoszeniu kwalifikacji językowych różnych grup społecznych przy wsparciu uczniów szkół ponadR A P O R T

2 0 1 0

gimnazjalnych lub studentów filologii. Ciekawe były również inicjatywy promujące w społecznościach lokalnych uczenie się języków obcych w każdym wieku. Część projektów to innowacyjne rozwiązania realizowane w ramach zintegrowanego nauczania języka i przedmiotu (CLIL) przygotowujące młodych ludzi do międzynarodowej matury (IB) i studiów na zagranicznych uczelniach. Docenić trzeba także projekty związane z tworzeniem programów nauczania języków dla najmłodszych. Inicjatywy realizowane w przedszkolach dotyczą wprowadzania podstawowego słownictwa poprzez zabawę, naukę oraz zajęcia praktyczne.

E U R O P E A N

L A N G U A G E

L A B E L

Liczba zgłoszeń do konkursu Kategoria

Liczba zgłoszonych projektów

Liczba nagrodzonych projektów

Indywidualna

Instytucjonalna

Nauczycielska

Ogółem

European Language Label | Przykład dobrej praktyki

NAUKA NA KÓŁKACH – projekt Deutsch-Wagen-Tour PIĘĆ KOLOROWYCH SAMOCHODÓW WYRUSZYŁO W POLSKĘ, BY W ATRAKCYJNY I NOWOCZESNY SPOSÓB PROMOWAĆ JĘZYK I KULTURĘ NIEMIECKĄ. NA POMYSŁ WYSŁANIA „DEUTSCHWAGENÓW” WPADŁ WARSZAWSKI INSTYTUT GOETHEGO. Deutsch-Wagen-Tour (DWT) to ogólnopolski program promujący język i kulturę niemiecką. Nowatorstwo projektu polega na prowadzeniu różnego rodzaju niekonwencjonalnych zajęć językowych przy użyciu oryginalnych, profesjonalnych materiałów i pomocy naukowych uwzględniających zróżnicowany poziom znajomości języka oraz wiek uczestników. Pomoce zaprojektowano i wykonano specjalnie na potrzeby projektu, a lektorzy docierają z nimi nawet do najdalszych zakątków Polski – wszystkie zmieszczono bowiem w pięciu specjalnie przygotowanych samochodach. Projekt promuje nieformalną naukę języka – zajęcia prowadzone przez lektorów DWT mają bardzo luźny i swobodny charakter, znacząco odbiegający od tradycyjnych zajęć szkolnych, co wpływa motywująco na uczniów. W zajęcia włączani są również rodzice i dziadkowie, którzy towarzyszą dzieciom podczas wizyt lektorów w szkołach bądź w trakcie imprez plenerowych z udziałem Deutsch-Wagen-Tour. Lektorzy biorą udział w spotkaniach z rodzicami, informując o korzyściach wynikających ze znajomości języka niemieckiego. Starają się przekonać, że nauka języków obcych może być przyjemna oraz że przyswojenie sobie języka staje się coraz bardziej niezbędne we współF U N D A C J A

R O Z W O J U

czesnym świecie. Nauka wzbogacana jest o informacje dotyczące niemieckiej kultury i stylu życia. Częścią projektu jest strona internetowa, opracowana w dwóch wersjach językowych (polskiej i niemieckiej) zawierająca m.in. informacje o projekcie, wypowiedzi uczestników zajęć oraz blog prowadzony przez lektorów. Relacjonują oni swoje wizyty w poszczególnych placówkach i uzupełniają zdjęciami. Strona zawiera również elementy edukacyjne:

S Y S T E M U

E D U K A C J I

interaktywne gry językowe pozwalające uczniom i studentom sprawdzić i rozwinąć swoje umiejętności. W pierwszym roku realizacji projektu DWT lektorzy odwiedzili aż 700 placówek edukacyjnych (przedszkola, szkoły, uczelnie wyższe, biblioteki, centra edukacyjne) i przeprowadzili zajęcia dla ponad 50 000 uczestników. „Deutschwageny” jeździć będą po Polsce do końca 2011 r. Koordynatorem projektu jest Magdalena Zaręba.

57 European Language Label | Przykład dobrej praktyki

NIEDŹWIADEK W ROLI GŁÓWNEJ – projekt (Bardzo) wczesna nauka języków obcych z misiem, fotoksiążkami, nowoczesnymi technologiami oraz rodzicami FOTOGRAFICZNE KSIĄŻECZKI Z SYMPATYCZNYM MISIEM MOGĄ BYĆ DOSKONAŁYM, INNOWACYJNYM NARZĘDZIEM DO WCZESNEJ NAUKI JĘZYKÓW OBCYCH. SPRAWDZILI TO UCZESTNICY PROJEKTU REALIZOWANEGO PRZEZ INSTYTUT EDUKACJI SZKOLNEJ UNIWERSYTETU HUMANISTYCZNO-PRZYRODNICZEGO IM. JANA KOCHANOWSKIEGO I PRZEDSZKOLE SAMORZĄDOWE NR 40 W KIELCACH. Idea książeczek jest prosta. Na zdjęciach – wykonanych przez rodziców wspólnie z dziećmi – podopieczni przedszkola wskazują poszczególne części ciała i twarzy niedźwiadka, kolory, ubrania, liczby i elementy otoczenia. Uczą się w ten sposób obcojęzycznych określeń. Miś służy również do nauki podstawowego słownictwa dotyczącego rodziny, zwierząt oraz świąt Bożego Narodzenia i Wielkanocy. Beneficjentami kieleckiego projektu nie są jednak dzieci, a dorośli – nauczyciele edukacji przedszkolnej i języków obcych, studenci przygotowujący się do tej roli oraz rodzice. Chodzi o spopularyzowanie wśród nich wczesnej nauki języków obcych (od 3. roku życia) z wykorzystaniem innowacyjnych elementów. Obok fotoksiążeczek duży nacisk kładzie się na wprowadzanie do nauczania elementów technologii informacyjnej. Język angielski wprowadzony został jako pierwszy we wszystkich grupach – dzieci uczą się go dwa razy w tygodniu po 20 minut. Dodatkowo nauczyciel-wychowawca każdego dnia integruje treści językowe i przedmiotowe (metoda CLIL) podczas różnorodnych zabaw, gier, piosenek, historyjek czy wierszyków. Po 5 miesiącach wprowadzony został drugi język obcy – hiszpański. Zajęcia – raz w tygodniu przez 20 minut – prowadzi absolwent, który posiada do tego stosowne kwalifikacje. Nauka obu języków kontynuowana będzie do końca projektu. W listopadzie 2010 r. wprowadzony został trzeci język – niemiecki. Celem projektu jest: • rozwijanie wrażliwości językowej i interkulturowej od wczesnego etapu życia; • promowanie wielojęzyczności w celu przygotowywania dzieci do lepszego startu zawodowego; • pobudzenie ciekawości i otwartości wobec innych języków i kultur;

• zachęcanie rodziców do współuczestnictwa w procesie nauki języków obcych dzieci; • informowanie rodziców o korzyściach płynących z wczesnej nauki języków obcych; • testowanie nowatorskiego środka dydaktycznego – książeczek fotograficznych; • wdrażanie zintegrowanego kształcenia przedmiotowo-językowego (CLIL);

R A P O R T

2 0 1 0

• wprowadzanie elementów technologii informacyjno-komunikacyjnych; • przygotowanie dzieci do funkcjonowania w społeczeństwie przyszłości. Projekt rozpoczął się w listopadzie 2009 r., a zakończy w marcu roku 2011. Jego koordynatorami są prof. Sławomir Koziej, Joanna Karczewska, Izabela Jaros, Anna Pasternak i Anna Matyjasek.

E U R O P E A N

L A N G U A G E

L A B E L

W Y DA R Z E N I A W R O K U 2 0 10

Fot. z archiwum FRSE F U N D A C J A

R O Z W O J U

S Y S T E M U

E D U K A C J I

Comenius | Konkurs

Comenius | Konferencja

Trzecia edycja konkursu Comenius w Internecie

Pierwsza edycja konkursu Lider Comeniusa. Lider w Edukacji

Liderzy w Edukacji

odobnie jak w latach poprzednich w roku 2010 obecni i byli beneficjenci programu Comenius zostali zaproszeni do wzięcia udziału w konkursie „Comenius w internecie” – konkursie na najciekawsze strony internetowe Partnerskich Projektów Szkół oraz Partnerskich Projektów Regio. Jury konkursu w którego skład weszli: akademicy, trenerzy pracujący z nauczycielami, informatycy oraz przedstawiciel Ministerstwa Edukacji Narodowej, oceniło wszystkie ze zgłoszonych 85 stron internetowych, wśród których znalazły się 3 przedszkola, 25 szkół podstawowych, 24 gimnazja oraz 32 szkoły ponadgimnazjalne, nagradzając po 3 strony w każdej z tych kategorii. Przyznano 3 wyróżnienia, spośród których jedno otrzymał Urząd Miasta w Radomsku – beneficjent akcji Comenius Regio po raz pierwszy włączonej do konkursu w ramach oddzielnej kategorii. Oceniana była zarówno zawartość merytoryczna stron internetowych, jak i rozwiązania techniczne zastosowane przez twórców stron promujących międzynarodowe projekty edukacyjne oraz udział uczniów w pracach związanych z ich stworzeniem i prowadzeniem.

organizowany po raz pierwszy konkurs Lider Comeniusa. Lider w edukacji pozwolił jury – przedstawicielom środowiska naukowego i pozarządowego – wyłonić spośród 71 nadesłanych zgłoszeń, 9 najlepszych liderów edukacyjnych we wszystkich akcjach programu Comenius, a także przyznać 3 wyróżnienia. W kategorii „realizator projektów partnerskich” startowali nie tylko koordynatorzy, ale także uczestnicy projektów, którzy w swoich działaniach wykazali się szczególną otwartością na zmiany, umiejętnością pracy zespołowej, inspirowania i motywowania innych, twórczym rozwiązywaniem problemów.

dniach 14-15 czerwca 2010 r. w gmachu Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego odbyła się ogólnopolska konferencja naukowa pt. Liderzy w edukacji, zorganizowana przez Wydział Nauk o Wychowaniu Uniwersytetu Łódzkiego we współpracy z Wydziałem Zarządzania i Fundacją Rozwoju Systemu Edukacji pod patronatem Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministra Edukacji oraz Polskiej Akademii Nauk. Celem konferencji było stworzenie platformy dla szerokiej dyskusji nad teoretycznymi i praktycznymi aspektami przywództwa edukacyjnego, a także upowszechnienie dobrych praktyk i ciekawych rozwiązań w działaniach pedagogiczno-wychowawczych. Podczas paneli i wykładów swoje tezy na temat sposobów kształtowania postaw liderskich przedstawili akademicy i praktycy, zaprezentowano dobre praktyki stosowane w projektach szkolnych i młodzieżowych m.in. w Borach Tucholskich, Elblągu, Chojnie i innych, mniejszych i większych ośrodkach na terenie całego kraju. W trakcie panelu Idea przywództwa w szkole na przykładzie międzynarodowych projektów edukacyjnych programu „Uczenie się przez całe życie” pracownicy programu Comenius jako moderatorzy analizowali wraz z uczestnikami, w jaki sposób w projektach międzynarodowych kształtować postawy przywódcze dyrektorów, nauczycieli i uczniów. Ważnym punktem programu było uroczyste ogłoszenie wyników konkursów programu Comenius i wręczenie dyplomów ich laureatom. Nauczyciele realizujący projekty Comeniusa mieli okazję opowiedzieć o swoich działaniach, podzielić się sukcesami oraz zaprezentować efekty projektów.

R A P O R T

2 0 1 0

W Y D A R Z E N I A

Comenius

Inne działania na poziomie lokalnym i krajowym

Asystenci Comeniusa 2010

ak co roku, także w 2010 r. pracownicy programu Comenius uczestniczyli w spotkaniach z potencjalnymi i obecnymi beneficjentami programu w całej Polsce. Oprócz konferencji informacyjno-promocyjnych programu „Uczenie się przez całe życie”, zespół programu Comenius zorganizował spotkanie dla beneficjentów rozpoczynających drugi rok realizacji projektów szkolnych. Zespół angażował się też w konferencje i szkolenia organizowane przez program eTwinning i Eurodesk oraz odpowiadał na zaproszenia instytucji i władz lokalnych, zainteresowanych zwiększeniem udziału swoich pracowników w europejskich projektach edukacyjnych. Wspólnie z programem eTwinning zespół programu Comenius zorganizował dwie warszawskie konferencje: Przedszkole w edukacyjnych programach współpracy europejskiej (22 października) oraz Europejski wymiar edukacji – rola dyrektora szkoły w realizacji międzynarodowych projektów współpracy szkół (5 listopada). W 2010 r. w ramach akcji Partnerskie Projekty Regio zawiązano wiele partnerstw polsko-brytyjskich, dotyczących głównie migracji grup społecznych, ich integracji w ramach systemów szkolnych i społecznych oraz tematyki wykluczenia społecznego. Z tej racji polska Narodowa Agencja oraz British Council zorganizowały tematyczne spotkanie monitoringowe dla realizatorów tych projektów. Odbyło się ono w dniach 22–24 września w Warszawie. Wzięły w nim udział 33 osoby, w tym 14 gości z Wielkiej Brytanii. Na sesje, podczas których prezentowane były rozwiązania wypracowane w ramach projektów, zaproszeni zostali nauczyciele z warszawskich szkół zainteresowani tą tematyką. Celem spotkania było wzmocnienie jakości realizowanych F U N D A C J A

R O Z W O J U

projektów, poszerzenie ich wartości dodanej oraz wpływu. Cel ten realizowano poprzez wymianę doświadczeń między realizatorami projektów, wsparcie eksperckie, dzielenie się rozwiązaniami i wypracowywanymi w ramach projektów rezultatami z zainteresowanymi odbiorcami. Specyfika partnerskich projektów Comenius Regio polega na integrowaniu działań różnych instytucji i organizacji działających lokalnie na rzecz edukacji szkolnej, stąd reprezentantami projektów obecnymi na spotkaniu byli przedstawiciele lokalnych władz oświatowych, nauczyciele oraz przedstawiciele innych instytucji edukacyjnych. Pracę podczas spotkania zaplanowano w taki sposób, aby możliwa była zarówno wymiana doświadczeń między realizatorami poszczególnych projektów, jak i w grupach stworzonych z reprezentantów instytucji danego typu. Dzielono się doświadczeniami i rozwiązaniami wypracowanymi podczas działań projektowych oraz pracowano w dwóch równoległych grupach warsztatowych – grupie przedstawicieli lokalnych władz oświatowych oraz grupie nauczycieli. Wsparcia eksperckiego udzielili uczestnikom Chris Williams – ekspert British Council, który wygłosił wykład dotyczący roli lokalnych władz oświatowych w rozwiązywaniu problemów związanych z marginalizacją uczniów w ramach systemów edukacji oraz Marta Choroszczyńska. Jej prezentacja stanowiła wprowadzenie do warsztatów dotyczących roli szkoły i nauczycieli w rozwiązywaniu problemów związanych z marginalizacją uczniów. Spotkanie zostało bardzo wysoko ocenione przez uczestników, przede wszystkim pod kątem merytorycznej przydatności do tworzenia projektów oraz nawiązania nowych kontaktów.

S Y S T E M U

E D U K A C J I

ramach Asystentury Comeniusa zorganizowane zostały trzy spotkania mające na celu przygotowanie beneficjentów do udziału w programie. Spotkanie informacyjne dla wyjeżdżających asystentów Comeniusa, którzy odbędą praktyki w europejskich szkołach w roku szkolnym 2010/2011, miało miejsce 18 czerwca w Warszawie. Asystenci wysłuchali dwóch wykładów: Nauczanie języka polskiego jako obcego oraz Wykorzystywanie metod ICT w nauczaniu. Ponadto przekazano informacje na temat możliwości programu e-Twinning oraz dokumentów Europass. Bardzo ważnym punktem programu były relacje byłych asystentów Comeniusa, którzy podzielili się doświadczeniami. Spotkanie umożliwiło przyszłym asystentom nie tylko zebranie cennych informacji, ale także poznanie innych uczestników. Spotkania organizacyjne dla opiekunów asystentów Comeniusa goszczących w polskich szkołach odbyły się we wrześniu w Kuratorium Oświaty w Katowicach oraz w Warszawie w siedzibie Narodowej Agencji. Uczestnicy zapoznali się z zasadami programu i wymienili doświadczeniami. Swoją prezentację przedstawił p. Lucjan Zaporowski z Zespołu Szkolno-Przedszkolnego nr 4 w Rybniku – opiekun asystenta Comeniusa w roku szkolnym 2009/2010. W Warszawie zorganizowano również spotkanie dla zagranicznych asystentów Comeniusa goszczących w polskich szkołach. Rozmawiano m.in. o polskim systemie edukacji oraz zorganizowano lekcję języka polskiego. Tradycyjnie istotną częścią spotkania była dyskusja, w trakcie której uczestncy spotkania podzielili się swoimi doświadczeniami oraz pomysłami dotyczącymi asystentury.

Erasmus | Nowe działanie

Erasmus | Seminarium

Erasmus | Seminarium międzynarodowe

Europejski Obszar Szkolnictwa Wyższego

Studenci niepełnosprawni w programie Erasmus

Kształcenie doktorantów w Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego

idei tworzenia Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego (EOSW) głośno było od lat, a w marcu 2010 r. ministrowie państw uczestniczących w Procesie Bolońskim podczas jubileuszowej konferencji w Budapeszcie i Wiedniu ogłosili, że EOSW zostało utworzone. Było to oczywiście wydarzenie o znaczeniu symbolicznym, bo Europejski Obszar Szkolnictwa Wyższego nadal będzie się umacniał. Jest on efektem dynamicznego procesu reformowania europejskiego szkolnictwa wyższego, w ramach którego do kształcenia w szkołach wyższych wprowadzane są nowe rozwiązania zmierzające do formowania studentów na światłych, tolerancyjnych i mobilnych obywateli świata, gotowych dostosowywać się do zmieniających się warunków zatrudnienia i podnoszących swoje kwalifikacje przez całe życie.

rogram Erasmus kojarzony w pierwszym rzędzie z fizyczną mobilnością studentów raczej nie jest kojarzony z osobami niepełnosprawnymi. Niełatwo zwalczać stereotypy, więc każda podejmowana inicjatywa w tym zakresie jest ważna i cenna. Zespół programu Erasmus postanowił w ramach Europejskiego Roku Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym zorganizować seminarium adresowane do uczelnianych pełnomocników ds. niepełnosprawności i koordynatorów Erasmusa. Podczas seminarium podjęto dyskusję na temat dostępu osób niepełnosprawnych do kształcenia w polskich uczelniach, znajomości zagadnień związanych z niepełnosprawnością wśród pracowników szkół wyższych, ograniczeń w możliwości udziału w inicjatywach związanych z mobilnością przez osoby niepełnosprawne. Sukces temu seminarium zapewniły niezwykle ciekawe prezentacje poprowadzone przez pełnomocników ds. osób niepełnosprawnych z Uniwersytetu Warszawskiego (Paweł Wdówik) i Uniwersytetu Jagiellońskiego (Ireneusz Białek). Miarą sukcesu były dla nas podziękowania za podjęcie tej niełatwej tematyki od uczestników, którzy uświadomili sobie jak ważne jest stawianie studentom niepełnosprawnym takich samych wymagań jak pozostałym.

raz z umasowieniem kształcenia w polskich szkołach wyższych obserwowane jest także większe zainteresowanie studiami doktoranckimi. Jeszcze do niedawna „doktorant” nie był raczej kojarzony ze „studentem”. Wprowadzenie studiów doktoranckich w obszar zainteresowania Procesu Bolońskiego i określenie ich „studiami trzeciego stopnia” znacząco zintensyfikowało wymianę doświadczeń w zakresie kształcenia doktorantów pomiędzy przedstawicielami środowiska akademickiego z różnych krajów. Międzynarodowe seminarium, które zaprezentowało najnowsze trendy i kierunki rozwoju studiów doktoranckich w Europie, a także pozwoliło na wymianę doświadczeń w odniesieniu do aktualnie wykorzystywanych modeli studiów doktoranckich okazało się prawdziwym strzałem w dziesiątkę. Seminarium poprowadzili polscy Eksperci Bolońscy prof. Jadwiga Mirecka, prof. Maria Ziółek i prof. Andrzej Kraśniewski wraz z zagranicznymi prelegentami z EUA, AT, UK. Wszyscy - zdaje się - zapamiętają głos studentów wyrażony przez Przewodniczącą EURODOC, że doktorantów należy kształcić tak, aby społeczeństwo nie postrzegało ich jako „studentów studiów trzeciego stopnia” a raczej jako „kandydatów do uzyskania stopnia naukowego doktora”, czyli młodych naukowców.

R A P O R T

2 0 1 0

W Y D A R Z E N I A

Erasmus | Seminarium międzynarodowe

Leonardo da Vinci | Seminarium

Nowe wyzwania i możliwości wzmocnienia współpracy polsko-niemieckiej w programie Erasmus

E-learning w programie Leonardo da Vinci. Wspieranie innowacji w kształceniu i szkoleniach zawodowych wykorzystujących technologie informacyjne i komunikacyjne

Seminarium kontaktowe programów Leonardo da Vinci i Erasmus

iemcy to ważny partner Polski we współpracy w szkolnictwie wyższym. Od początku udziału Polski w programie Erasmus (rok 1998) niemieckie uczelnie przyjmowały największą liczbę polskich studentów i pracowników. Niemieccy studenci i pracownicy to także największa grupa osób przyjeżdżających do Polski w programie Erasmus. Jednak od kilku lat obserwujemy spowolnienie dynamiki współpracy. Narodowe Agencje programu Erasmus (FRSE i DAAD) postanowiły podjąć starania, aby przed polskimi i niemieckimi uczelniami postawić nowe wyzwania. Podczas seminarium rozmawiano o takich formach współpracy, jak wymiana studentów i pracowników, realizacja kursów intensywnych, wspólne programy studiów kończące się otrzymaniem podwójnego dyplomu. Seminarium uświetniła obecność Ambasadora Niemiec w RP, Wiceministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz szefa przedstawicielstwa DAAD w Warszawie.

F U N D A C J A

R O Z W O J U

seminarium tematycznym poświęconym e-learningowi w projektach programu Leonardo da Vinci wzięło udział 45 osób. Idea spotkania pojawiła się w trakcie prac nad wydanym pod koniec ubiegłego roku biuletynem informacyjnym programu Leonardo da Vinci, którego tematem przewodnim był właśnie e-learning. W trakcie seminarium omówiono możliwości, jakie stwarza program dla popularyzacji stosowania e-learningu w kształceniu i szkoleniach zawodowych. Przedstawione zostały też przykładowe projekty, w tym inicjatywy poświęcone kształceniu nauczycieli i szkoleniowców stosujących metody e-learningu i służące tworzeniu metodologii i narzędzi. Ponadto odbyła się dyskusja na temat trwałości projektów e-learningowych i możliwości dłuższego wykorzystywania ich rezultatów: programów nauczania, kursów, narzędzi, materiałów. Zaprezentowanie oryginalnych i ciekawych rozwiązań opracowanych w ramach projektów Leonardo da Vinci spełnia podwójną rolę. Z jednej strony przyczynia się do upowszechniania już wypracowanych rezultatów, przedłużając tym samym trwałość projektu. Z drugiej zaś – stanowi źródło inspiracji dla tych, którzy interesują się e-learningiem i chcieliby go zastosować w projektach dotyczących kształcenia zawodowego, a nie bardzo wiedzą, jakie formy są możliwe do wdrożenia i akceptowane. Doświadczenia innych mogą się zatem okazać istotną pomocą w tym zakresie.

S Y S T E M U

E D U K A C J I

dniach 13-16 października 2010 odbyło się w Warszawie seminarium kontaktowe pt. European cooperation between universities and enterprises in the VET and HE field, zorganizowane przez Narodową Agencję programu Leonardo da Vinci oraz programu Erasmus. Seminarium było poświęcone międzynarodowej współpracy szkół wyższych z sektorem biznesu, a jego celem wzmocnienie współpracy między instytucjami szkolnictwa wyższego i światem pracy, stworzenie platformy dla wymiany informacji, nawiązywania kontaktów i zawiązywanie partnerstw między uczelniami i przedsiębiorstwami. Uczestniczyło w nim aż 86 osób z 21 krajów europejskich. W większości byli to przedstawiciele szkół wyższych ale nie brakowało też reprezentantów przedsiębiorstw i innych instytucji działających na rynku pracy. Nawiązano wiele nowych kontaktów, powstało też sporo pomysłów na wspólne projekty. Uczestnicy mieli możliwość odwiedzenia 4 warszawskich uczelni i porozmawiania na temat realizowanych już projektów oraz możliwości współpracy między instytucjami szkolnictwa wyższego i przedstawicielami przedsiębiorstw. Opinie przekazywane nam przez uczestników świadczą, że spotkanie bardzo się podobało i przyniosło wiele korzyści. Szczególnie chwalono perfekcyjną organizację imprezy, świetną atmosferę i klimat do nawiązywania kontaktów, a także zaangażowanie i profesjonalizm organizatorów.

Leonardo da Vinci | Konkurs

Leonardo da Vinci | Spotkanie

Konkurs LEO-ON-LINE – 2010

Spotkanie informacyjne dla nowych wnioskodawców

arodowa Agencja Programu Leonardo da Vinci zorganizowała konkurs na najciekawszą stronę internetową projektów realizowanych w ramach programu Leonardo da Vinci. Konkurs przeznaczony był dla wszystkich beneficjentów Programu Leonardo da Vinci którzy w latach 2007 - 2010 realizowali projekty mobilności, transferu innowacji lub partnerskie. Konkurs miał na celu promocję i upowszechnienie najciekawszych rezultatów wypracowanych w ramach realizacji projektów Leonardo da Vinci poprzez wykorzystywanie Internetu oraz zachęcanie do profesjonalnego posługiwania się technologiami informacyjno-komunikacyjnymi (TIK). W KATEGORII PROJEKTY TRANSFERU INNOWACJI: 1. nagrodę – kamerę cyfrową – otrzymała Fundacja Obserwatorium Zarządzania z Warszawy za stronę internetową: www.webcasttolearn. com W KATEGORII PROJEKTY PARTNERSKIE: 1. Nagrodę – kamerę cyfrową – otrzymał Zespół Szkół Zawodowych w Wodzisławiu Śląskim za stronę internetową: www.leonardo.zsz. wodzislaw.pl 2. Nagrodę – aparat cyfrowy – otrzymał Zespół Szkół Informatycznych im. gen. Józefa Hauke Bosaka z Kielc za stronę internetową: http://switch. zsi.kielce.pl

Wsparcia Seniorów i Osób Niepełnosprawnych (SIN) z Gdyni za stronę internetową: www.doswiadczeniaponadgranicami.pl DWIE 2. NAGRODY – APARATY CYFROWE – OTRZYMALI: • Zespół Szkół nr 5 im. Józefa Rymera z Rybnika za stronę internetową: www.fryzjerzyleonardo.eu; • Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Janiny Garści z Jeleniej Góry za stronę internetową: www.ldv-psm. jgora.pl TRZY 3. NAGRODY – TABLETY GRAFICZNE – OTRZYMALI: • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1 z Chojny za stronę internetową: www.staze-ldv-chojna.eu • Zespół Szkół w Połańcu za stronę internetową: http://zspolaniec.pl/ldv/ index.php • oraz Zespół Szkół Technicznych w Bytomiu za stronę internetową: www.zst. bytom.pl/~leonardo2009

dniu 6 grudnia 2010 w Warszawie odbyło się spotkanie informacyjne dla przedstawicieli instytucji, które planują po raz pierwszy aplikować do programu Leonardo da Vinci w konkursie 2011. W spotkaniu uczestniczyło 110 osób zainteresowanych wnioskowaniem o dofinansowanie na realizację projektów partnerskich, transferu innowacji oraz mobilności LdV. Podczas spotkania szczegółowo zaprezentowane zostały zasady wnioskowania w konkursie 2011 r. dla wszystkich typów projektów oraz przykłady ciekawych inicjatyw zrealizowanych w ramach programu. Z wielkim zainteresowaniem uczestnicy wysłuchali prezentacji dotyczącej projektu „Euroapprenticeship” (Związek Rzemiosła Polskiego). Jest to sieć wspierająca europejską współpracę podmiotów związanych z edukacją zawodową w której uczestniczą kompetentne władze i organizacje pośredniczące. Zadaniem sieci jest wspieranie mobilności adeptów nauki zawodu w MSP i firmach rzemieślniczych. W trakcie spotkania wręczono nagrody dla laureatów konkursu na najciekawszą stronę internetową projektów LdV Leoon-line.

W KATEGORII PROJEKTY MOBILNOŚCI: 1. Nagrodę – kamerę cyfrową – otrzymał Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej Pomocy Społecznej Zespół ds. R A P O R T

2 0 1 0

W Y D A R Z E N I A

Grundtvig | Jubileusz

Grundtvig | Seminarium tematyczne

Grundtvig | Konkurs

10-lecie programu

Edukacja jako narzędzie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym

Pierwsza Liga Grundtviga

rodzinnej atmosferze odbyło się 10 grudnia w Warszawie podsumowanie dziesięciu lat pracy programu Grundtvig. W ciągu dekady swojego funkcjonowania skład zespołu z trzech osób powiększył się do sześciu, liczba rocznie składanych wniosków wzrosła z 70 w 2001 r. do ponad 600 w roku 2010, a budżet zwiększył się aż czternastokrotnie, by osiągnąć 2,5 mln euro. 110 uczestników spotkania miało okazję zapoznać się z najważniejszymi etapami rozwoju programu Grundtvig. Nie zabrakło też prezentacji najlepszych projektów z zakresu edukacji dorosłych, zrealizowanych m.in. przez Stowarzyszenie ZIARNO, Akademię Pełni Życia z Krakowa, Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Lublinie czy Zespół Szkół nr 4 przy Zakładzie Karnym w Płocku. Wyświetlono również krótki, ale poruszający film pokazujący, jak Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Szczecinie wspiera rozwój osób niepełnosprawnych poprzez umożliwienie im kreatywności artystycznej. W dalszej części spotkania przyznano nagrody i wyróżnienia w konkursie Pierwsza Liga Grundtviga w kategoriach: Najlepsza organizacja, Najlepszy pracownik, Najlepszy słuchacz, Najlepszy plakat. Uroczystość podsumowała dyrektor programu „Uczenie się przez całe życie” – Grundtvig, Alina Respondek, która opowiedziała o planowanych w najbliższych latach działaniach. Żadne urodziny nie mogą się oczywiście obyć bez okolicznościowego tortu. Tak było i tym razem – finalnym akcentem był kolorowy tort z logo na 10-lecie programu Grundtvig w Polsce. Więcej informacji i zdjęcia na stronie: http://grundtvig.org.pl/index.php/ida/230/ F U N D A C J A

R O Z W O J U

dniu 22 listopada 2010 r. w Bibliotece Publicznej m. st. Warszawy odbyło się seminarium tematyczne programów Grundtvig i Leonardo da Vinci pt. Edukacja jako narzędzie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym. W spotkaniu wzięło udział 70 osób, w większości obecnych lub byłych beneficjentów programu „Uczenie się przez całe życie”, realizujących projekty związane z tematyką wykluczenia społecznego. Organizatorzy seminarium przedstawili ofertę swoich programów pod kątem wspierania walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym, szczególnie podkreślając znaczenie wysokiej jakości projektów. Uczestnicy spotkania dowiedzieli się również o międzyagencyjnym projekcie Inclusion, w którym polska Narodowa Agencja pełni rolę kluczowego partnera. Seminarium rozpoczęło się od próby sformułowania definicji wykluczenia społecznego, opisania okoliczności jego występowania oraz postawienia pytania, czy w ogóle warto z nim walczyć. Kolejną częścią seminarium było prezentowanie przez beneficjentów przykładów dobrych praktyk programów Grundtvig i Leonardo da Vinci. Spotkanie zakończyło się panelem dyskusyjnym. Jego uczestnicy ustalili, że dobry projekt to taki, który jest użyteczny oraz trwały – czyli jego efekty można wykorzystać po zakończeniu inicjatywy. Dobry projekt powinien opierać się na realnych potrzebach grupy docelowej, a miarą jego sukcesu mogą być również stosunki pomiędzy partnerami po zakończeniu projektu. Więcej informacji i zdjęcia na stronie: http://grundtvig.org.pl/index.php/ ida/227

S Y S T E M U

E D U K A C J I

onkurs Pierwsza Liga Grundtviga został ogłoszony przez Narodową Agencję Programu ,,Uczenie się przez całe życie” w kwietniu 2010 r. z okazji obchodów 10-lecia programu Grundtvig w Polsce. Celem konkursu było pokazanie korzyści płynących z udziału w programie Grundtvig. Konkurs został ogłoszony w czterech kategoriach: Najlepsza organizacja; Najlepszy pracownik; Najlepszy słuchacz; Najlepszy plakat. Prace do konkursu mogły zgłaszać osoby i organizacje, które korzystały z dofinansowania w latach 2000-2010 z programu Socrates – Grundtvig oraz „Uczenie się przez całe życie” – Grundtvig. Uroczyste ogłoszenie wyników konkursu oraz wręczenie dyplomów i nagród rzeczowych nastąpiło 10 grudnia w Warszawie podczas konferencji z okazji obchodów 10-lecia programu Grundtvig. Wyniki zostały także opublikowanie na stronie internetowej http://grundtvig.org.pl/index.php/ida/230/

Grundtvig | Spotkanie

Wizyty Studyjne | Spotkanie

Wizyty Studyjne | Wyjazd

Spotkania informacyjne (11 i 15 stycznia oraz 1 marca 2010 r.)

Nowi beneficjenci w programie Wizyty Studyjne – Gorzów Wielkopolski

Polscy organizatorzy wizyt studyjnych na międzynarodowym seminarium w Salonikach

arodowa Agencja programu Grundtvig zorganizowała trzy spotkania informacyjno-promocyjne. Do udziału w nich zapraszano zwłaszcza reprezentantów organizacji posiadających ofertę edukacyjną dla osób nieposiadających średniego wykształcenia, osób starszych oraz osób niepełnosprawnych. W szczególności zaproszono do udziału m. in. reprezentantów organizacji, które prowadzą działalność o charakterze pożytku publicznego i jednocześnie działalność ta dotyczy edukacji osób dorosłych, ponieważ były to organizacje objęte narodowym priorytetem programu Grundtvig w roku 2010 (przypominamy, że rok 2010 był Europejskim Rokiem Zwalczania Ubóstwa i Wykluczenia Społecznego) oraz reprezentantów organizacji prowadzących edukację dorosłych na terenach wiejskich i podmiejskich. W spotkaniach wzięło udział w sumie 177 osób.

inicjatywy władz lokalnych i pracowników Starostwa Powiatowego w Gorzowie Wielkopolskim 11 marca 2010 r. odbyło się w Gorzowie spotkanie promujące program Wizyty Studyjne. Zaproszenie do udziału w tym spotkaniu skierowane było do wszystkich instytucji oświatowych na terenie powiatu gorzowskiego. Wzięło w nim udział 48 osób – byli to głównie przedstawiciele szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, a także przedstawiciele gorzowskich szkół wyższych: Wyższej Szkoły Biznesu, Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej oraz Collegium Polonicum w Słubicach. Podczas spotkania przedstawiono zasady składania wniosków na wyjazdy indywidualne i korzyści, jakie płyną z udziału w programie Wizyty Studyjne. Przedstawiciele Narodowej Agencji zachęcali do organizowania wizyt studyjnych i goszczenia ekspertów z Europy w swoich instytucjach, tym bardziej, że wielu pracowników gorzowskich instytucji brało już udział w wizytach studyjnych i może te doświadczenia wykorzystać do zaprezentowania własnej instytucji gościom z innych krajów. Ciekawym punktem spotkania było wystąpienie pracownika Wojewódzkiego Ośrodka Metodycznego, który podzielił się swoimi doświadczeniami z pobytu na wizycie studyjnej Analysis of all actors in learning and teaching communities w Turcji, podkreślając, że zawodowe kontakty tam nawiązane przydatne są do tworzenia partnerstw w innych projektach programu „Uczenie się przez całe życie”. Na spotkaniu zostały również zaprezentowane dokumenty Europass oraz informacje o programie Leonardo da Vinci.

dniach 24-25 czerwca 2010 r. odbyło się w Salonikach międzynarodowe seminarium tematyczne dla organizatorów wizyt studyjnych w ramach Europejskiego Roku Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym. Przewodnim hasłem seminarium była promocja aktywnego włączania społecznego niektórych grup poprzez udział w wizytach studyjnych. Do udziału w seminarium zostało zaproszonych około 70 organizatorów wizyt z całej Europy, wśród nich znalazło się czworo przedstawicieli z polskich instytucji: Niepublicznego Przedszkola „Świat Bajek” w Piasecznie, Wyższej Szkoły Edukacji Zdrowotnej w Łodzi, Urzędu Miasta w Bytomiu – Wydziału Edukacji i Kuratorium Oświaty w Poznaniu. Instytucje goszczące, przedstawiciele CEDEFOP (Europejskiego Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego) i Komisji Europejskiej szukali ciekawych pomysłów na tematy wizyt studyjnych związane z przeciwdziałaniem wykluczeniu społecznemu. Inspiracje można było czerpać z przykładów dobrych praktyk prezentowanych przez doświadczonych organizatorów, którzy mają na swym koncie zakończone sukcesem wizyty poświęcone stwarzaniu równych szans osobom niepełnosprawnym czy zachęcaniu mniejszości do aktywnego udziału w społeczeństwie obywatelskim. Zapraszamy do zapoznania się z materiałami z seminarium oraz obejrzenia zdjęć na stronie: http://studyvisits.cedefop.europa.eu/

R A P O R T

2 0 1 0

W Y D A R Z E N I A

eTwinning | Konkurs

eTwinning | Jubileusz

eTwinning | Konferencja

Laureaci konkursu europejskiego eTwinning

5 lat programu eTwinning

Przedszkole w edukacyjnych programach współpracy europejskiej

gromnym sukcesem polskiego eTwinningu było znalezienie się w finale konkursu europejskiego pięciu szkół z Polski: W kategorii wiekowej 4-11 lat zwyciężył projekt Colours of Life – common story written by children realizowany przez Ewę Kurzak z Przedszkola Publicznego nr 5 w Głogowie. W kategorii język francuski wygrał projekt Sous le ciel de la compréhension koordynowany przez Wiolettę Sosnowską z Zespołu Szkół Tekstylno-Handlowych w Żaganiu. W kategorii matematyka i przedmioty przyrodnicze zwyciężył projekt Magic but real experiment realizowany w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Brzeźnicy (woj. małopolskie); koordynatorką projektu jest Danuta Tracz. Drugie miejsce w kategorii wiekowej 4-11 lat otrzymał projekt Uniting through legend prowadzony w Szkole Podstawowej, Rybnik - Kamień Książenice; koordynatorką projektu jest Celina Miszczyk. Finalistą kategorii kreatywne wykorzystanie mediów elektronicznych został projekt Schoolovision 2009!, realizowany w Szkole Podstawowej nr 1 w Bogatyni; koordynatorem jest Marek Fularz.

F U N D A C J A

R O Z W O J U

okazji piątej rocznicy funkcjonowania programu eTwinning 18 marca 2010 r. w Warszawie odbyła się konferencja, w której wzięło udział 365 uczestników. Byli to przedstawiciele MEN, MSWiA, instytucji oświatowych, wyższych uczelni, dyrektorzy szkół i nauczyciele – koordynatorzy projektów, a także przedstawiciele eTwinningu z poszczególnych województw. Goście podkreślali zmiany, jakie nastąpiły w polskim szkolnictwie podczas tych 5 lat działania eTwinningu w naszym kraju, podkreślali, że projekty eTwinning są silnie związane z podstawami programowymi, a stosowanie technologii ICT na lekcjach biologii, nauczania zintegrowanego, historii czy chemii nie dziwi już nikogo. Nauczyciele, którzy zrealizowali już kilka projektów eTwinning podzielili się swoimi doświadczeniami, opowiedzieli zebranym o swoich radościach i troskach. Występy artystyczne dzieci z przedszkola w Zabrzu zakończyły to ciekawe spotkanie. Konferencja zapoczątkowała ciąg imprez z okazji 5-lecia eTwinning w Polsce odbywających się w polskich szkołach.

S Y S T E M U

E D U K A C J I

rzedszkole w edukacyjnych programach współpracy europejskiej – tak zatytułowano konferencję dla nauczycieli wychowania przedszkolnego, która odbyła się 22 października 2010 r. Wzięło w niej udział 100 nauczycieli wychowania przedszkolnego z całego kraju. Wykładowcy omówili zmiany programowe dotyczące przedszkoli, przedstawili cele programu eTwinning i zasady realizacji projektów, zapoznali uczestników konferencji z narzędziami eTwinning, a także pokazali nowe, ciekawe programy komputerowe do wykorzystania podczas realizacji projektów. Zaprezentowano kilka bardzo ciekawych projektów przedszkolnych nagrodzonych w konkursie europejskim i ogólnopolskim, a dyrektor przedszkola w Zabrzu opowiedział, jaki wpływ miały projekty eTwinning na metody pracy z dziećmi, doskonalenie nauczycieli i postrzeganie przedszkola w środowisku lokalnym.

eTwinning | Konferencja

Eurydice | Wsparcie polityki edukacyjnej

Eurydice | Europass | Eurodesk

Europejski wymiar edukacji

Prezentacja kontekstu europejskiego w trakcie posiedzeń Krajowego Zespołu opiniodawczodoradczego ds. statusu zawodowego nauczycieli

Sieci Informacyjne Unii Europejskiej w Polsce

listopada 2010 r. w Warszawie odbyła się konferencja dla dyrektorów szkół Europejski wymiar edukacji – rola dyrektora szkoły w realizacji międzynarodowych projektów współpracy szkół. Wzięło w niej udział 118 dyrektorów szkół z całej Polski, ale chętnych było drugie tyle! Prelegenci podkreślali niekwestionowaną rolę dyrektora w przystępowaniu placówek edukacyjnych do współpracy europejskiej. Przekonywali, że poznanie innych systemów edukacji, nauczycieli i dyrektorów szkół europejskich oraz wymiana doświadczeń stanowią wartość dodaną do naszego systemu edukacji. Uczestnicy wysłuchali wykładów mówiących o przywództwie w edukacji i zmianach programowych, w myśl których uczniowie powinni realizować projekty edukacyjne. Biorąc udział w spotkaniu, można było zapoznać się z celami i zasadami działania w programie eTwinning, narzędziami oferowanymi przez portal eTwinning oraz przykładami dobrych praktyk. Z ankiety ewaluacyjnej wiemy, że konferencja spełniła oczekiwania uczestników i dlatego chcemy zorganizować podobną konferencję w 2011 roku.

marcu 2010 roku Minister Katarzyna Hall powołała zespół opiniodawczo-doradczy ds. statusu zawodowego nauczycieli, który przez osiem kolejnych miesięcy dyskutował o kształcie i kierunkach prac nad nowym dokumentem regulującym status nauczycieli. Zespół tworzą przedstawiciele samorządów, strony rządowej, związków zawodowych, partnerów społecznych, środowisk oświatowych i naukowych. Fundację RSE reprezentuje Dyrektor Generalny. W roku 2010 w większości posiedzeń uczestniczyła również kierownik działającego w FRSE krajowego biura Eurydice, która prezentowała kontekst europejski omawianej problematyki, czyli w trakcie kilku kolejnych posiedzeń Zespołu zapoznawała zebranych z przyjętymi w wybranych krajach Europy rozwiązaniami prawnymi dotyczącymi poszczególnych zagadnień. Na podstawie informacji zgromadzonych w bazach danych i raportach Eurydice prezentowała na kolejnych posiedzeniach Zespołu następujące zagadnienia: „Status zawodowy nauczycieli w Europie” (27 maja 2010), „Awans zawodowy nauczycieli w Europie – na przykładzie Anglii, Austrii, Bułgarii, Portugalii i Łotwy” (23 czerwca 2010), „Dyrektorzy szkół w Europie” (21 lipca 2010), „Czas pracy nauczycieli w Europie” (4 października 2010). Prezentacje są dostępne na stronach MEN oraz FRSE/ Eurydice.

dniach 16-17 listopada 2010 r. Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego we współpracy z Przedstawicielstwem Komisji Europejskiej w Polsce, Europejskim Centrum Konsumenckim w Polsce, oraz Pracownią Informacji Europejskiej Instytutu Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych UW zorganizowało konferencję w gmachu biblioteki UW zatytułowaną „Sieci Informacyjne Unii Europejskiej w Polsce”. Konferencja obejmowała prezentacje ośrodków informacji przedstawicielstw instytucji unijnych w Polsce, sieci unijnych działających w służbie obywatela, konsumenta i przedsiębiorcy, sieci informacyjnych wspierających zatrudnienie i poradnictwo zawodowe, sieci informacyjnych wspierających sektor edukacji oraz sieci informujących o programach unijnych. W ramach sesji poświęconej działalności sieci informacyjnych wspierających sektor edukacji przedstawicielka Polskiego Biura Eurydice zaprezentowała działania Europejskiej Sieci Informacji o Edukacji Eurydice oraz wynikające z tych działań zadania i inicjatywy podejmowane przez biuro polskie. W tej samej sesji przedstawicielka Krajowego Centrum Europass zaprezentowała koncepcję dokumentów Europass oraz związane z nią działania sieci Krajowych Centrów Europass w krajch UE, ze szczególnym uwzględnieniem zadań podejmowanych przez Krajowe Centrum Europass w Polsce. Natomiast w kolejnej sesji, zatytułowanej „Sieci informujące o unijnych programach” koordynator Eurodesku przedstawił działania sieci Eurodesk w Europie i w Polsce.

R A P O R T

2 0 1 0

W Y D A R Z E N I A

Eurydice | Integracja Imigrantów

ELL | Integracja Imigrantów

ELL | Seminarium

Udział w pracach krajowej platformy dotyczącej integracji imigrantów w Polsce

Powołanie zespołu ds. Kształcenia Językowego

Cykl seminariów informacyjnych dla nauczycieli języków obcych

rzedstawiciele Polskiego Biura Eurydice zostali zaproszeni do udziału w Krajowej Platformie na Rzecz Integracji, która powstała w ramach projektu „Współpraca drogą do integracji” współfinansowanego z Europejskiego Funduszu na Rzecz Integracji Obywateli Państw Trzecich. Projekt realizowany jest przez IOM (Międzynarodową Organizację ds. Migracji) we współpracy z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji. W ramach działalności platformy, której celem jest umożliwienie i ułatwienie wymiany informacji na temat praktyk i doświadczeń w dziedzinie integracji imigrantów z polskim społeczeństwem, 8 października 2010 r. w Warszawie odbyło się seminarium pt. „Imigranci w polskiej szkole. Wyzwania dla polskiej polityki migracyjnej i integracyjnej”. Spotkanie poświęcone było kwestii zmian w polskim prawie oświatowym oraz przygotowaniu polskich szkół do przyjmowania i kształcenia dzieci cudzoziemskich. W ramach jednego z paneli reprezentantka Eurydice wygłosiła prezentację nt. europejskich rozwiązań w zakresie integracji dzieci imigranckich w szkołach, przygotowaną na podstawie ostatniego raportu Sieci na ten temat. W spotkaniu licznie uczestniczyli przedstawiciele administracji publicznej – w szczególności kuratoriów i szkół, sektora pozarządowego – w tym organizacji zrzeszających imigrantów, oraz świata nauki. Uczestnicy z zapałem wykorzystali możliwość skierowania pytań do przedstawicieli administracji i poszerzenia wiedzy nt. nowych rozwiązań w polskim prawie.

F U N D A C J A

R O Z W O J U

lutego 2010 r. w siedzibie FRSE odbyło się pierwsze spotkanie przedstawicieli świata akademickiego oraz ministerstw i Komisji Europejskiej, niezależnych ekspertów językowych oraz ekspertów z narodowych instytutów kultury. W ten sposób powstał zespół ekspertów ds. kształcenia językowego, który przyczyni się do promowania i wdrażania innowacyjnych metod i narzędzi nauczania języków z uwzględnieniem potrzeb i specyfiki różnych grup wiekowych, społecznych i zawodowych. Kolejne posiedzenia grupy odbyły się w kwietniu, czerwcu i we wrześniu. Zespół ustalił następujące cele: • analizowanie europejskich programów edukacyjnych, które promują ideę wielo- i różnojęzyczności oraz opracowanie zaleceń, dzięki którym lepiej będą wykorzystywane możliwości, jakie te programy stwarzają beneficjentom w doskonaleniu ich kompetencji językowych; • podsumowanie korzyści płynących z udziału polskich placówek edukacyjnych oraz pracowników oświaty w programie „Uczenie się przez całe życie”; • wskazanie obszarów priorytetowych edukacji językowej w Polsce i określenie kierunków działań podejmowanych w ramach unijnych programów edukacyjnych wspierających rozwój nauki języków obcych; • opracowanie nowej formuły konkursu European Language Label; • zapewnienie wsparcia eksperckiego dla Europejskiego Dnia Języków oraz działań promujących zagadnienia kształcenia i doskonalenia językowego w czasie przewodnictwa Polski w Radzie UE; • wypracowanie koncepcji uświetnienia obchodów 10-lecia programu ELL w Polsce w roku 2011.

S Y S T E M U

E D U K A C J I

espół European Language Label, we współpracy z Biurem Edukacji Urzędu m.st. Warszawy, ORE i WCIES zorganizował w 2010 r. cykl seminariów poświęconych edukacji językowej. Celem spotkań było zachęcenie uczestników do korzystania z oferty europejskich programów edukacyjnych takich jak: European Language Label, Europass, Comenius – Mobilności oraz eTwinning; a także przedstawienie przez ekspertów z Ośrodka Rozwoju Edukacji portfolio językowego oraz materiałów dydaktycznych służących nauczaniu języków obcych, przygotowanych przez metodyków z British Council. Uczestnicy mieli także możliwość poznać ofertę form doskonalenia zawodowego nauczycieli językowców, przygotowaną przez Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń. W roku 2010 odbyły się trzy spotkania warsztatowe. Dwa pierwsze miały miejsce w siedzibie FRSE w dniach 13 i 20 maja i dedykowane były nauczycielom języka angielskiego. Łącznie wzięło w nich udział ok. 60 osób. Te pilotażowe spotkania potwierdziły potrzebę organizowania takich szkoleń również dla nauczycieli języków innych niż angielski. Dlatego też 15 listopada w Ośrodku Rozwoju Edukacji odbyło się trzecie seminarium skierowane do nauczycieli językowców, w którym uczestniczyło ponad 120 osób. Zainteresowanie seminariami wśród nauczycieli było bardzo duże. Przedstawione informacje i materiały spełniały oczekiwania uczestników oraz były inspiracją do ich wykorzystania we własnej pracy dydaktycznej. Warsztaty pokazały, że istnieje potrzeba organizacji podobnych spotkań w roku 2011 dla nauczycieli ze szkół nie tylko stołecznych, ale z całej Polski.

ELL | Obchody

Obchody Europejskiego Dnia Języków

uropejski Dzień Języków (EDJ) został ustanowiony przez Radę Europy w 2001 r. Oficjalnie święto przypada 26 września i służy promocji nauki języków obcych oraz bogactwa kulturalnego Europy. Hasło Europejskiego Dnia Języków w roku 2010: „Języki integrują” nawiązywało do obchodów Europejskiego Roku Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym, podkreślając również komunikacyjne potrzeby grup o specjalnych potrzebach edukacyjnych, jak osoby niesłyszące. Obchody Europejskiego Dnia Języków 2010 zostały objęte patronatem honorowym Minister Edukacji Narodowej Katarzyny Hall, Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego profesor Barbary Kudryckiej, Prezydent m. st. Warszawy Hanny Gronkiewicz-Waltz oraz J.M. Rektor Uniwersytetu Warszawskiego profesor Katarzyny Chałasińskiej-Macukow. Tygodniowy cykl imprez EDJ 2010, w ramach którego zorganizowano grę miejską i konferencję „Komunikacja międzykulturowa: Języki integrują” rozpoczęły pokazy filmów w oryginalnych wersjach językowych, które odbyły się w RONIK-u i Muzeum Etnograficznym w Warszawie gromadząc tłumy warszawiaków. Pokazano 20 filmów reprezentujących m.in. kinematografię grecką, irlandzką, niemiecką, duńską, estońską, rosyjską. 25 września 2010 r. na Powiślu i Mariensztacie odbyła się językowa gra miejska pod tytułem „Gwiezdny list”, w której wzięło udział 100 osób. Współorganizatorem gry była Komisja Europejska w Polsce. Celem gry było skompletowanie 12 części „sondy kosmicznej” - multimedialnego przekazu na temat językowego i kulturowego dziedzictwa Europy. Aby zdobyć element sondy, trzeba było przede wszystkim umieć porozumieć się

z animatorami w ich ojczystym języku. W razie problemów, można było szukać pomocy u „zagubionych” cudzoziemców lub tłumaczy albo poszukać w pobliżu praktycznego słowniczka. Nagrodą dla zwycięzców był darmowy semestr nauki języka w jednym z instytutów kultury. 27 września w Szkole Języków Obcych UW odbyło się 46 warsztatów i lekcji pokazowych języków całego świata. Wzięło w nich udział ponad 1300 osób. Ogromną popularnością cieszyły się zajęcia z języków egzotycznych, takich jak japoński czy ormiański, ale uwadze uczestników nie umknęła też możliwość wzięcia udziału w pierwszej lekcji języka duńskiego czy rumuńskiego. Uczestnicy warsztatów mogli uzyskać pełną informację o edukacyjnych programach europejskich: ELL, Europass, Comenius Mobilności, eTwinning. Długie kolejki po broszury, komiksy i gadżety ustawiały się do, rozstawionych na kampusie UW, stoisk wystawowych instytutów kultury i języków, FRSE i Przedstawicielstwa KE. Równolegle do zajęć prowadzonych w SJO UW na scenie przed BUW odbywały się występy młodzieżowych grup taneczno-wokalnych prezentujących bogactwo kulturowe krajów Europy i świata. Wśród młodych artystów byli też laureaci konkursu ELL oraz uczestnicy programu Comenius. Kulminacyjnym punktem programu 27 września 2010 r. była konferencja „Komunikacja międzykulturowa: Języki integrują”, która odbyła się w audytorium BUW UW i zgromadziła 400 uczestników. W trakcie konferencji wystąpili przedstawiciele FRSE, Komisji Europejskiej, instytutów kultury, Urzędu Miasta St. Warszawy oraz Ministerstwa Edukacji Narodowej.

Obchody EDJ edycji 2010 zostały zorganizowane przez FRSE we współpracy z następującymi instytucjami: Stowarzyszenie Europejskich Instytutów Kultury w Warszawie (EUNIC), Komisja Europejska – Przedstawicielstwo w Polsce, Uniwersytet Warszawski, Biuro Edukacji Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, Ambasada Republiki Estońskiej w Warszawie, Ambasada Republiki Greckiej w Warszawie, Ambasada Irlandii w Warszawie, Ambasada Królestwa Belgii – Delegatura Rządów Wspólnoty Francuskiej Belgii i Regionu Walonii (Walonia-Bruksela), British Council w Warszawie, Duński Instytut Kultury w Warszawie, Goethe-Institut w Warszawie, Portugalski Instytut Kultury Instituto Camões w Warszawie, Instytut Francuski w Warszawie, Istituto Italiano di Cultura di Varsavia, Österreich Institut Warszawa, Rumuński Instytut Kultury, Rosyjski Ośrodek Nauki i Kultury, Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Praga Południe m. st. Warszawy, Ośrodek Rozwoju Edukacji (ORE), Państwowa Komisja Poświadczania Znajoości Języka Polskiego jako Obcego.

R A P O R T

2 0 1 0

W Y D A R Z E N I A

UPOWSZECHNIANIE I WYKORZYSTYWANIE REZULTATÓW PROGRAMU

„UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE”

olska Narodowa Agencja Programu ,,Uczenie się przez całe życie” zachęca do jak najlepszego wykorzystywania wyników, innowacyjnych produktów i procesów oraz do wymiany dobrych praktyk w dziedzinach objętych programem w celu poprawy jakości kształcenia i szkolenia (zgodnie z art. 1 ust. 3 Decyzji Ustanawiającej Program). Przypomnijmy, że upowszechnianie i wykorzystywanie rezultatów programu jest planowym procesem wzmocnienia wartości rezultatów osiąganych w projektach czy programach, aktywnym ich wykorzystywaniem i wprowadzaniem na trwałe do polityki i praktyki na poziomie lokalnym, regionalnym, krajowym, a także europejskim. Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji pełniąca rolę Narodowej Agencji programu organizuje od 2007 r. przekrojowe konferencje tematyczne, ukazując osiągnięcia wypracowane w programach sektorowych, prezentując przykłady dobrych praktyk w prowadzonych projektach. Tematyka konferencji powiązana jest z kompetencjami kluczowymi, a także tematem danego Europejskiego Roku ogłaszanego Decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady. Działania te są wyrazem współpracy między programami i ukazują możliwości całego programu w aspekcie określonego zagadnienia. Na konferencje przygotowywane są publikacje będące specjalnie opracowanymi w tym celu zeszytami tematycznymi stawiającymi sobie za cel upowszechnianie wartościowych rezultatów projektów dla dalszego ich wykorzystania na szerszą skalę, a więc zapewnienie trwałości efektów programu. Zeszyty zawierają zatem wybór przykładów dobrej praktyki. KONFERENCJE TEMATYCZNE W ROKU 2010 W związku z ogłoszeniem 2010 r. Europejskim Rokiem Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym FRSE zorganizowała 25 maja 2010 r. w Warszawie konferencję pt. Zwiększanie szans edukacyjnych poprzez realizację projektów w programach „Uczenie się przez całe życie” i „Młodzież w działaniu”. Czy lepsza edukacja może być metodą zapobiegania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu? W jaki spo-

F U N D A C J A

R O Z W O J U

S Y S T E M U

E D U K A C J I

sób programy edukacyjne i inicjatywy Unii Europejskiej wspierają osoby zagrożone ubóstwem i marginalizacją? O wyzwaniach Roku w obszarze edukacji dyskutowali zaproszeni eksperci i uczestnicy konferencji. Przedstawiono możliwości europejskich programów w kontekście pracy z grupami zagrożonymi wykluczeniem społecznym: dziećmi, młodzieżą, osobami niepełnosprawnymi i seniorami. Koordynatorzy projektów edukacyjnych zaprezentowali przykłady dobrych praktyk w tym zakresie. Oprócz merytorycznego i organizacyjnego przygotowania konferencji Zespół Upowszechniania i Wykorzystywania Rezultatów Programu ,,Uczenie się przez całe życie” (ZUiWR) opracował z myślą o konferencji zeszyt tematyczny pt. Zwiększanie szans edukacyjnych poprzez realizację projektów współpracy europejskiej. ZUiWR we współpracy z Ośrodkiem Rozwoju Edukacji zorganizował również konferencję pt. Rozwijanie kompetencji matematycznych i podstawowych kompetencji naukowych i technicznych w projektach współpracy europejskiej, która odbyła się 14 grudnia 2010 r. w Warszawie. W konferencji wzięli udział przedstawiciele władz oświatowych i szkolnictwa wyższego, instytucji edukacyjnych, władz lokalnych, dyrektorzy szkół, dydaktycy. Pośród wielu ciekawych wystąpień poświęconych strategii rozwoju edukacji w Polsce znalazło się przedstawienie najnowszych wyników badań PISA. Równoległe seminaria dyskusyjne na temat potrzeby rozwijania kompetencji matematycznych, naukowych i technicznych prowadzone były z perspektywy oświaty, szkolnictwa wyższego i szkolenia zawodowego. Zaprezentowano również osiągnięcia wypracowane w wybranych projektach, a także szerokie możliwości, jakie oferuje program „Uczenie się przez całe życie” w rozwijaniu kompetencji kluczowych. Na konferencję został przygotowany zeszyt tematyczny Rozwijanie kompetencji matematycznych i podstawowych kompetencji naukowych i technicznych w projektach współpracy europejskiej, prezentujący wybór przykładów dobrych praktyk w tym zakresie.

BAZA PRZYKŁADÓW DOBREJ PRAKTYKI

Pod adresem http://waloryzacja.llp.org.pl znajduje się także baza danych, gdzie według przygotowanej formatki zamieszczane są przykłady dobrych praktyk. Dzięki przyjaznej dla użytkownika wyszukiwarce można je wyszukiwać według programów i obszaru tematycznego.

UPOWSZECHNIANIE I WYKORZYSTYWANIE WYNIKÓW PROJEKTÓW SCENTRALIZOWANYCH Jak najlepsze upowszechnianie i wykorzystywanie wyników programu ,,Uczenie się przez całe życie” nie dotyczy wyłącznie projektów zdecentralizowanych zarządzanych przez Narodowe Agencje, ale także projektów scentralizowanych zarządzanych przez Agencję Wykonawczą EACEA w Brukseli. Wychodząc naprzeciw tym zaleceniom, ZUiWR zorganizował 23 listopada 2010 r. w Warszawie seminarium dotyczące upowszechniania i wykorzystywania rezultatów projektów scentralizowanych, które są realizowane przez polskie instytucje. W seminarium wzięła udział grupa koordynatorów projektów oraz przedstawiciel Agencji Wykonawczej EACEA. Omówił on m.in. rolę EACEA, a także rolę Narodowych Agencji, podkreślając konieczność ściślejszej współpracy i synergii działań w tej dziedzinie. W dyskusji podkreślono konieczność pełnej, przejrzystej i dostępnej informacji o projektach tworzonych przez polskie instytucje. Ustalono, że po-

winno nastąpić wzmacnianie synergii między projektami akcji zdecentralizowanych i scentralizowanych. Narodowa Agencja jako swoją ofertę dla polskich instytucji zaproponowała stworzenie galerii projektów scentralizowanych na stronie internetowej FRSE w zakładce http://waloryzacja.llp.org. pl, gdzie beneficjenci będą mogli sami prezentować swoje przedsięwzięcia. ZAKŁADKA WALORYZACYJNA NA STRONIE FRSE Coraz szerszemu upowszechnianiu efektów programu służy stale rozwijana zakładka na stronie internetowej FRSE http://waloryzacja.llp.org.pl. Pod tym adresem znaleźć można m. in. publikacje w wersji elektronicznej – opracowania, raporty, zeszyty tematyczne, prezentacje dotyczące zagadnień upowszechniania i wykorzystania rezultatów programu, omówienie konferencji i seminariów wraz z załączonymi prezentacjami wystąpień. Ze strony można również pobrać angielską wersję Raportu 2010 w formie e-booka.

R A P O R T

2 0 1 0

U P O W S Z E C H N I A N I E

Fot. z archiwum FRSE F U N D A C J A

R O Z W O J U

S Y S T E M U

E D U K A C J I

73 Komisja Europejska corocznie ogłasza konkurs dla Agencji Narodowych programu „Uczenie się przez całe życie”. Takie działania nazywają się „projektami międzyagencyjnymi”. Odpowiadają na ważne pytania dotyczące wyzwań związanych z realizacją idei uczenia się przez całe życie. Tworzą europejskie sieci współpracy wszystkich Narodowych Agencji. Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji – Narodowa Agencja Programu „Uczenie się przez całe życie” uczestniczy jako partner strategiczny lub wspierający w kilku takich projektach.

PROJEKTY MIĘDZYAGENCYJNE

Fot. z archiwum FRSE

ITY-M - CREATIVE, INNOVATIVE AND TRANSFERABLE METHODS IN THE TRAINING OF TEACHERS AND TRAINING STAFF (TWÓRCZE, INNOWACYJNE I MOŻLIWE DO PRZENOSZENIA METODY W ZAKRESIE SZKOLEŃ NAUCZYCIELI I PRACOWNIKÓW DYDAKTYCZNYCH) Jest projektem trwającym dwa lata (2010-2011), finansowanym i nadzorowanym przez Dyrektoriat Generalny ds. Edukacji i Kultury Komisji Europejskiej, którego celem jest podniesienie dostępności i możliwości wykorzystania rezultatów programów „Uczenie się przez całe życie”. Szczególnie odnosi się to do projektów Comenius, Leonardo da Vinci i Grundtvig. Ważne jest zaprezentowanie dobrych praktyk, które mogą mieć wpływ na kształt polityki na poziomie krajowym i europejskim w obrębie kształcenia i doskonalenia zawodowego kadry edukacyjnej. W projekcie CITY-M bierze udział 13 Narodowych Agencji wdrażających program „Uczenie się przez całe życie” z 12 krajów. Polska współpracuje z Austrią, Belgią, Cyprem, Danią, Niemcami, Litwą, Holandią, NorR A P O R T

2 0 1 0

wegią, Polską, Szwecją i Wielką Brytanią (Ecotec i British Council). Koordynatorem projektu jest Rumuńska Narodowa Agencja ANPCDEFP. W 2010 r., po spotkaniach partnerskich w Madrycie i Kolonii, wypracowano kryteria oceny projektów oraz przeprowadzono przegląd projektów ze wszystkich krajów realizujących program LLP, badając spełnienie kryterium innowacyjności i twórczości w kształceniu nauczycieli. Do wszystkich skierowano ankietę internetową na temat wykorzystywania i rozwijania twórczych, innowacyjnych i możliwych do przenoszenia metod. Wyniki badania są dostępne na stronie internetowej programu. W 2011 r., w drugim roku realizacji projektu, odbędą się 3 seminaria tematyczne w Polsce, Szwecji i Wielkiej Brytanii w celu podniesienia dostępności rezultatów wybranych projektów, dyskusji na temat najlepszych metod wprowadzania efektów projektów do głównego nurtu, oraz propozycja udoskonaleń w zakresie szkoleń nauczycieli w odniesieniu do ekspertów, decydentów politycznych i partnerów. Końcowa konferencja odbędzie się w grudniu 2011 r. P R O J E K T Y

M I Ę D Z Y A G E N C Y J N E

Fot. z archiwum FRSE

w Rumunii, na której przedstawione zostaną rezultaty projektu. Zakładanym rezultatem będzie zestaw wybranych europejskich dobrych praktyk projektów programów Comenius, Leonardo da Vinci i Grundtvig, wyselekcjonowanych w oparciu o przyjęte kryteria. Powstanie zestaw twórczych, innowacyjnych i możliwych do przenoszenia metod w ramach szkoleń nauczycieli i kadry dydaktycznej oraz raport zawierający wnioski i zalecenia, w jaki sposób wykorzystać wyniki projektu do praktyk i rozwoju polityki edukacyjnej. Wersja drukowana dokumentów, będzie opublikowana w języku angielskim, niemieckim i francuskim, natomiast wersja elektroniczna w językach krajów partnerskich projektu, w tym w języku polskim. Adres strony internetowej projektu: http://www.city-m.eu INCLUSION SUPPORTING THE PARTICIPATION OF UNDER-REPRESENTED GROUPS IN THE LIFELONG LEARNING PROGRAMME (WSPIERANIE UDZIAŁU GRUP ZAGROŻONYCH WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM I ZAWODOWYM W PROGRAMIE „UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE”) Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji – Narodowa Agencja Programu „Uczenie się przez całe życie” uczestniczy – jako kluczowy partner – w projekcie INCLUSION. Koordynatorem projektu jest Narodowa

F U N D A C J A

R O Z W O J U

S Y S T E M U

E D U K A C J I

Agencja Programu Leonardo da Vinci, Grundtvig i Transversal z Wielkiej Brytanii (ECOTEC). W projekcie uczestniczą ponadto Narodowe Agencje z Czech, Niemiec, Włoch, Finlandii, Łotwy, Holandii, Portugalii, Rumunii, Słowenii, Szwecji i Turcji. Projekt trwa 3 lata – od 1 grudnia 2009 r. do 30 listopada 2012 r. Zadaniem projektu INCLUSION jest zbadanie do jakiego stopnia program „Uczenie się przez całe życie” jest skuteczny we włączaniu do udziału w procesie uczenia się przez całe życie grup wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym i zawodowym (m.in. osoby starsze, bezrobotne i powracające na rynek pracy, w tym kobiety, grupy z terenów zagrożonych bezrobociem, osoby niepełnosprawne, imigranci). Poszczególne etapy projektu obejmują: • analizę definicji „grupy zagrożone wykluczeniem” w krajach partnerskich projektu; • badanie skuteczności programu „Uczenie się przez całe życie” we włączaniu grup wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem; • opracowanie rekomendacji dla Komisji Europejskiej, Agencji Wykonawczej i Narodowych Agencji dotyczących zwiększania udziału w programie grup wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem. Główne rezultaty projektu to: • raport syntetyczny przedstawiający poziom udziału w programie „Uczenie się przez całe życie” grup wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem. Za opracowanie tego raportu odpowiedzialna jest Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji; • raport przedstawiający aktualne badania/opracowania dotyczące tematyki projektu; • kompendium zawierające ok. 150 projektów stanowiących przykład dobrej praktyki w obszarze włączania grup wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem; • raport dla Komisji Europejskiej, Agencji Wykonawczej i Narodowych Agencji prezentujący zalecenia nt. zwiększenia udziału w programie grup wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem; • strona internetowa projektu http://www.llpinclusion.eu/

• dwa seminaria tematyczne – czerwiec 2010 r. i 2011 r. • konferencja zamykająca projekt – lipiec 2012 r. NET ECVET: WORKING TOGETHER TO UNDERSTAND AND IMPLEMENT ECVET (NETECVET: SIEĆ WSPÓŁPRACY NA RZECZ ZROZUMIENIA I WDROŻENIA SYSTEMU TRANSFERU PUNKTÓW KREDYTOWYCH W KSZTAŁCENIU ZAWODOWYM) Partnerzy projektu: Narodowe Agencje Programu LLL w następujących krajach: Austria, Finlandia, Włochy, Holandia, Szwecja, Polska, Dania, Niemcy, Norwegia, Francja, Wielka Brytania, Rumunia. Koordynatorem projektu jest NA z Niemiec. Celem projektu jest dokonanie przeglądu rezultatów, wyników, metod, instrumentów opracowanych w ramach projektów finansowanych z programu LLP, które dotyczą wdrażania i testowania systemu ECVET. W ramach projektu międzyagencyjnego zaplanowane zostały inicjatywy mające na celu szerokie upowszechnianie w krajach partnerskich dostępnych rezultatów i efektów projektów w zakresie stosowania ECVET oraz upowszechnianie wiedzy na temat ECVET w środowisku związanym z kształceniem zawodowym. W ramach projektu planowane jest wypracowanie następujących rezultatów: • rozbudowanie europejskiej bazy produktów i projektów LdV (ADAM) o projekty dot. ECVET wraz z umieszczeniem kluczowych produktów; • interaktywna internetowa platforma dot. ECVET; • interaktywny poradnik dotyczący projektowania ECVET • materiał szkoleniowy dla trenerów nt. wdrażania ECVET • 4 regionalne warsztaty poświęcone zagadnieniom definiowania i opisywania efektów uczenia oraz oceny jednostek efektów uczenia; • konferencja końcowa nt. praktycznego zastosowania ECVET. Projekt skierowany jest do ekspertów narodowych, władz krajowych, beneficjentów projektów edukaR A P O R T

2 0 1 0

cyjnych programu LLP, którzy związani są z wdrażaniem bądź upowszechnianiem ECVET. Tym samym odbiorcą projektu są osoby mające wpływ bądź będące zależne od zmian organizacyjnych i merytorycznych w systemie kształcenia zawodowego – w tym m.in. modernizacji systemu potwierdzania kwalifikacji zawodowych. Projekt realizowany jest od 1 grudnia 2010 r. do 30 listopada 2013 r. SIEĆ TEMATYCZNA QALLL STANDS FOR “QUALITY ASSURANCE IN LIFELONG LEARNING WITH A FOCUS ON VOCATIONAL EDUCATION AND TRAINING AND ADULT EDUCATION” (ZAPEWNIANIE JAKOŚCI W UCZENIU SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO I EDUKACJI DOROSŁYCH) Koordynatorem projektu jest Austriacka Narodowa Agencja Programu ,,Uczenie się przez całe życie”. Partnerami projektu: 14 Narodowych Agencji programu (z Niemiec, Finlandii, Włoch, Słowacji, Holandii, Słowenii, Islandii, Czech, Irlandii, Turcji, Norwegii, Szwecji, Belgii – Wspólnoty Niemieckojęzycznej, Luksemburga) oraz 3 instytucje wspierające – NA z Polski i Węgier oraz Agencja Wykonawcza EACEA . Projekt odnosi się do programów Leonardo da Vinci i Grundtvig i obejmuje zarówno projekty scentralizowane jak i zdecentralizowane. Więcej na stronie projektu: www.qalll.eu Projekt QALLL jest odpowiedzią na wyzwania dotyczące problematyki zapewniania jakości w działaniach edukacyjnych. Celem projektu jest upowszechnianie dobrych praktyk i narzędzi zapewniania jakości w obszarze uczenia się przez całe życie oraz wspólne wypracowanie rekomendacji dla szerokiego kręgu beneficjentów Programu LLP oraz władz krajowych. Projekt ma także na celu zdefiniowanie priorytetów, dotyczących zapewniania jakości, które mogłyby zostać uwzględnione w przyszłej generacji europejskich programów edukacyjnych. Projekt realizowany jest od 2010 do 2012 roku. P R O J E K T Y

M I Ę D Z Y A G E N C Y J N E

PRZYWÓDZTWO EDUKACYJNE W TEORII I PRAKTYCE

ym a ook w ah. zą um. ńy-

P O L E C A N E PU BL IK AC J E Przywództwo edukacyjne w teorii i praktyce

REDAKCJA NAUKOWA STEFAN M. KWIATKOWSKI JOANNA M. MICHALAK

ae yke

oe: uej oyąw w

PRZYWÓDZTWO EDUKACYJNE W TEORII I PRAKTYCE

eo kki

Program Erasmus

REDAKCJA NAUKOWA STEFAN M. KWIATKOWSKI JOANNA M. MICHALAK

Jest to praca zbiorowa wydana we współpracy z Wydziałem Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego, pod redakcją prof. Stefana M. Kwiatkowskiego i prof. Joanny M. Michalak. Porusza temat teoretycznego i praktycznego znaczenia przywództwa edukacyjnego w środowisku szkolnym i pozaszkolnym. W strukturze pracy podzielonej na trzy części swoje artykuły zamieścili wybitni pedagodzy, socjologowie, eksperci zarządzania. Publikacja towarzyszyła ogólnopolskiej konferencji naukowej „Liderzy w edukacji”, która odbyła się w dniach 14-15 czerwca 2010 r. na Uniwersytecie Łódzkim.

organizowanych w programie Erasmus

ISSN: 1734-9427

2010-05-13 18:45:53

U NILEX

L T EG raport 2009 Raport 2009 Raport 2009

comenius • erasmus • Leonardo da Vinci • Grundtvig • wizyty Studyjne • Program

w Polsce

raport 2009 Raport 2009 Raport 2009

• etwinning • European Language Label • Eurydice • Europass

Narodowa Agencja Programu „Uczenie się przez całe życie” Program Erasmus ul. Mokotowska 43 00-551 Warszawa www.frse.org.pl www.erasmus.org.pl ISBN: 978-83-60058-78-7

Universitätswörterbuch Deutsch-Polnisch Słownik uniwersytecki niemiecko-polski

rasmus Leonardo Erasmus Grundtvig Leonardo da VinciGrundtvig Comenius Eurydice Program da Vinci Comenius Eurydice uropass European Language Europass European Language Label eTwinning Erasmus Grundtvig Leonardo Label eTwinning daVinci Comenius Eurydice „Uczenie Erasmus Grundtvig Leonardo Erasmus Grundtvig Leonardo Europass European Language da Vinci Comenius Eurydice da Vinci Comenius Eurydice Label eTwinning Europass European Language Europass European Language się przez Label eTwinning Label eTwinning Uczenie się Przez całe życie Erasmus Grundtvig Leonardo asmus Grundtvig Leonardo całe życie” daVinci Comenius Eurydice aropass VinciErasmus Comenius Eurydice Grundtvig Leonardo Europass European Language European Language da VinciLabel Comenius Eurydice eTwinning Label eTwinning w Polsce – Erasmus Grundtvig Leonardo Europass European Language asmus Leonardo da Vinci Comenius Eurydice Label eTwinning aropass VinciGrundtvig Comenius Eurydice Europass European Language European Language Raport 2009 Label eTwinning Label eTwinning Fundacja Rozwoju SyStemu edukacji waRSzawa 2010

Program „Uczenie się przez całe życie” w Polsce - Raport 2009 to sprawozdanie z najważniejszych obszarów aktywności Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji w minionym roku. Zaprezentowane w raporcie przykłady dobrych praktyk pokazują, że program daje szerokie możliwości instytucjom do internacjonalizacji działań i doskonalenia jakości oferty edukacyjnej. F U N D A C J A

R O Z W O J U

10-12-21 15:26

Poradnik jest przeznaczony dla pracowników uczelni zajmujących się organizacją zagranicznych praktyk Erasmusa. Przedstawia on rolę i znaczenie praktyk w kształtowaniu kompetencji (praktycznie wykorzystywanej wiedzy i umiejętności) przydatnych na rynku pracy, omawia cechy i kompetencje dobrego opiekuna praktyk, a także omawia aspekty praktyczne, takie jak zasady organizacji praktyk w programie Erasmus, wymagane dokumenty, finansowanie. • Agnieszka Błażek • Aleka Rapti • Burkhard Schaeder •

U N I L E X Unilex. SłowUniversitätswörterbuch Deutsch-Polnisch Słownik uniwersytecki niemiecko-polski

nik uniwersytecki niemiecko-polski

Unilex, słownik uniwersytecki niemiecko-polski jest specjalistycznym słownikiem terminów polskich i niemieckich związanych z mobilnością i współpracą międzynarodową uczelni. Jego adresatami są polscy studenci uczący się języka niemieckiego, realizujący lub zamierzający zrealizować część swoich studiów na jednej z niemieckich uczelni. Podstawowym celem słownika jest pomoc w zrozumieniu terminów używanych w języku mówionym lub pisanym w kontekście studiów w Niemczech (z przedmowy do słownika). Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Warszawa 2010

S Y S T E M U

Erasmus w Polsce w roku akademickim 2008/09

2008 09

Narodowa Agencja Programu „Uczenie się przez całe życie” ul. Mokotowska 43 00-551 Warszawa www.frse.org.pl www.erasmus.org.pl

PORADNIK dla opiekunów praktyk zagranicznych

poradnik ERASMUS.indd OK1-OK2

Poradnik opiekuna praktyk zagranicznych organizowanych w programie Erasmus

E D U K A C J I

Erasmus w Polsce w roku akademickim 2008/09

Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Warszawa 2010

Wydawana co roku publikacja Erasmus w Polsce prezentuje wyniki realizacji programu Erasmus przez polskie uczelnie w danym roku akademickim. Zawiera również przegląd najważniejszych danych pochodzących ze wszystkich krajów uczestniczących w programie. Informacje przedstawione w publikacji dotyczącej roku 2008/09 zostały zaczerpnięte ze sprawozdań końcowych z realizacji działań zdecentralizowanych Erasmusa, składanych przez uczelnie do FRSE, oraz ze statystyk Komisji Europejskiej powstających na podstawie raportów składanych przez poszczególne kraje uczestniczące w programie. Publikacja zawiera liczne zestawienia, wykresy, a urozmaicają ją krótkie wypowiedzi studentów.

Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji (FRSE) jest fundacją Skarbu Państwa. Jej głównym celem jest szeroko pojmowane wspieranie działań na rzecz rozwoju edukacji w Polsce. FRSE realizuje swój cel poprzez koordynację programów edukacyjnych „Uczenie się przez całe życie” i „Młodzież w działaniu”, pełniąc rolę Narodowej Agencji tych programów. Prowadzi Krajowe Punkty Kontaktowe ds. programów UE: Erasmus Mundus i Tempus, Krajowe Biuro Programu Eurodesk oraz Centrum Współpracy z Europą Wschodnią i Krajami Kaukazu SALTO EECA, ponadto realizuje w Polsce inicjatywę wspólnotową European Language Label oraz program eTwinning. Przy Fundacji działa również Polskie Biuro Eurydice – sieć informacji o edukacji w państwach europejskich. Od 2007 r. Fundacja prowadzi także Polsko-Litewski Fundusz Wymiany Młodzieży, a od 2008 r. – Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy (współpraca z krajami EFTA-EOG – Islandią, Lichtensteinem i Norwegią) oraz Fundusz Stypendialny Sciex-NMSch (współpraca ze Szwajcarią).

Broszura OK1-OK2

Jest to trzecia, poprawiona i zaktualizowana, wersja Angielsko-polskiego i polsko-angielskiego glosariusza terminów i pojęć używanych w europejskich programach współpracy w dziedzinie edukacji, który został wydany po raz pierwszy w 1997 r. Podobnie jak dwie poprzednie wersje jest on adresowany przede wszystkim do placówek edukacyjnych i osób, które uczestniczą lub zamierzają uczestniczyć w programach UE oraz innych międzynarodowych projektach i inicjatywach w dziedzinie edukacji. Podobnie jak poprzednie edycje glosariusz zawiera ponad 4000 haseł leksykalnych i opisowych dotyczących m.in. współpracy europejskiej w dziedzinie edukacji, aktualnych przedsięwzięć i procesów w dziedzinie edukacji na poziomie europejskim lub Unii Europejskiej, najważniejszych programów UE w dziedzinie edukacji, w ramach których można otrzymać fundusze na współpracę międzynarodową, przygotowania, realizacji, monitorowania i oceny projektów finansowanych w ramach programów UE w dziedzinie edukacji, najważniejszych instytucji międzynarodowych, których działalność obejmuje edukację.

Programy wspierające międzynarodową współpracę szkół wyższych

16-stronicowa broszura zwięźle przedstawiająca wybrane programy współpracy międzynarodowej dla europejskich szkół wyższych. Zostały w niej zaprezentowane następujące programy: „Uczenie się przez całe życie” (Erasmus, Comenius, Leonardo da Vinci, Grundtvig, Jean Monnet), Erasmus Mundus, Tempus, Program współpracy UE-USA „Atlantis”, Program współpracy UE-Kanada, Program współpracy w dziedzinie edukacji z krajami uprzemysłowionymi (UE-Australia, UE-Japonia, UE-Korea, UE-Nowa Zelandia), Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy (FSS – współpraca z krajami EFTA-EOG: Islandią, Norwegią, Lichtensteinem) i Fundusz Stypendialny Sciex-NMSch (współpraca naukowa ze Szwajcarią). 10-12-22 19:34

Szanse, korzyści, rozwój… Szanse, korzyÊci, rozwój

Seria broszur powiększyła się o dwie kolejne pozycje, tym razem skierowane do szkół wyższych oraz do jednostek administracji publicznej. Zawierają przykłady najciekawszych projektów zrealizowanych przez podmioty z wybranych grup beneficjentów, wypowiedzi koordynatorów projektów oraz ich uczestników. Broszury pokazują korzyści jakie można odnieść realizując projekty w ramach programu Leonardo da Vinci oraz zachęcić inne podmioty do podejmowania podobnych działań. Poprzednie broszury skierowane były do: • pracodawców, ich związków i stowarzyszeń, • organizacji pozarządowych, • placówek kształcenia i doskonalenia nauczycieli.

Program Leonardo da Vinci dla szkó∏ wy˝szych

R A P O R T

2 0 1 0

projektów programu Leonardo da Vinci

Kompendium projektów programu Leonardo da Vinci 2010

Kompendium zawiera opisy wszystkich projektów zatwierdzonych do realizacji w ramach konkursu w 2010 roku. Jest kopalnią wiedzy na temat instytucji realizujących projekty oraz ich partnerów zagranicznych. Zawiera też zestawienia danych statystycznych oraz indeksy.

Biuletyn

P r o g r a m u

L e o n a r d o

d a

ISSN 1898-9365

Angielskopolski i polsko-angielski glosariusz terminów i pojęć używanych w europejskich programach współpracy w dziedzinie edukacji

01(5) 2010

V i n c i

Kobiety Pracownicy 50+

Pracownicy 50+ / kobiety. Wyzwania i szanse na rynku pracy

wyzwania i szanse na rynku pracy

Pracownicy starsi wiekiem oraz kobiety to grupy szczególnie narażone na dyskryminację na rynku pracy. Przykłady rezultatów działań na rzecz przeciwdziałania tej sytuacji, podejmowanych w ramach projektów programu, prezentuje kolejny biuletyn programu Leonardo da Vinci. Znajdziemy tam m.in. pomysły na to „jak nie zostać stratowanym przez galopującą technologię”, a także na „zarządzanie wiekiem”, jako wyzwanie. Prezentujemy również sprawdzone w ramach projektów Leonardo sposoby wzmocnienia pozycji kobiet na rynku pracy.

P R Z Y D A T N E

L I N K I

P U B L I K A C J E

Biuletyn

P r o g r a m u

L e o n a r d o

d a

ISSN 1898-9365

(6)

2010

V i n c i

Staże w przedsiębiorstwach

Program eTwinning rejestracja i narzędzia – krok po kroku

przewodnik

Najnowszy biuletyn programu prezentuje Sta˝e w przedsi´biorstwach doświadczenia zdobyte na przestrzeni wielu lat działania programu Leonardo da Vinci, związane z mobilnością edukacyjną, a w szczególności z organizacją staży w zagranicznych przedsiębiorstwach. Oprócz artykułów problemowych można w nim znaleźć przykłady wyróżniających się projektów stażowych, wypowiedzi koordynatorów staży oraz ich uczestników. Bardzo ciekawych wniosków na temat wyjazdów zagranicznych młodych osób dostarcza raport z ewaluacji fazy testowej projektu staży w przedsiębiorstwach zagranicznych skierowanego do wnioskodawców indywidualnych.

W niniejszej publikacji przedstawiamy Państwu najciekawsze projekty, najwyżej ocenione przez komisję konkursową, mając nadzieję, że zainspirują one i zachęcą kolejnych nauczycieli i uczniów do korzystania z fascynujących możliwości programu eTwinning. Znajdą tutaj Państwo obszerne opisy 21 projektów – laureatów ogólnopolskiego konkursu „Nasz projekt eTwinning” w roku 2010 wraz z konkursami tematycznymi: eTwinning w szkolnej bibliotece, konkursu dla nauczycieli przedmiotów matematyczno-przyrodniczych oraz konkursu językowego.

Program eTwinning. Rejestracja i narzędzia – krok po kroku

Publikacja Program eTwinning. Rejestracja i narzędzia - krok po kroku przedstawia użytkownikom szczegółowy opis procesów rejestracji szkoły i nauczyciela, projektu oraz narzędzi niezwykle pomocnych w trakcie poszukiwania partnera - Desktop, prowadzenia współpracy oraz gromadzenia powstałych w jej trakcie materiałów - TwinSpace i Dziennik projektu. Liczne zrzuty z ekranu prowadzą nauczycieli „krok po kroku” przez wszystkie funkcjonalności Pulpitu (prywatnej przestrzeni pracy zarejestrowanego użytkownika). Publikacja została również zaopatrzona w podstawowe informację na temat Programu oraz Glosariusz najistotniejszych pojęć z nim związanych. Przewodnik jest dostępny wyłącznie w formie ebooka na narodowym portalu eTwinning: www.etwinning.pl

F U N D A C J A

Zwycięskie projekty w konkursach programu eTwinning – 2010

R O Z W O J U

Focus on Higher Education in EU 2010: The impact of the Bologna Process (Szkolnictwo wyższe w Europie 2010: wpływ Procesu Bolońskiego. Seria Focus) Raport jest próbą podsumowania pierwszej dekady reform bolońskich. Oprócz części komparatystycznej prezentującej skutki reform zawiera opisy systemów szkolnictwa wyższego w poszczególnych krajach, tym razem w postaci czytelnych diagramów i tabel prezentujących kluczowe informacje. Z raportu wynika, że w trakcie pierwszej dekady reform bolońskich udało się zrealizować większość zakładanych celów. Jednak kraje uczestniczące w Procesie powinny działać szybciej na rzecz zachęcania grup defaworyzowanych i osób dorosłych do udziału w szkolnictwie wyższym. Zwiększeniu powinny ulec także wysiłki mające na celu promowanie mobilności studentów, bowiem mobilność powinna stać się priorytetem dla europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego.

S Y S T E M U

E D U K A C J I

Gender Differences in Educational Outcomes: study on the measures taken and current situation in Europe (Różnice w wynikach nauczania a płeć uczniów: obecna sytuacja i działania podejmowane w Europie) Dlaczego w szkołach pracują głównie kobiety, ale systemami edukacji zarządzają przeważnie mężczyźni? Dlaczego dziewczęta mają zwykle lepsze oceny, a chłopcom częściej zdarza się przedwcześnie zakończyć naukę lub powtarzać klasę? To przykłady zagadnień podejmowanych w pierwszej publikacji Sieci Eurydice dotyczącej równouprawnienia płci w edukacji w krajach Europy. Wynika z niej, że płeć jest nadal istotnym czynnikiem przy wyborze studiów i osiąganiu wyników w nauce, a przeciwdziałanie stereotypom stanowi największe wyzwanie dla równouprawnienia płci w edukacji. Raport powstał na podstawie danych zebranych i opracowanych przez sieć Eurydice. W przygotowaniu raportu uczestniczyły biura z 29 państw (wszystkie państwa członkowskie UE z wyjątkiem Bułgarii oraz Liechtenstein, Islandia i Norwegia).

Education on Online Safety in Schools in Europe

Summary Report

Education on Online Safety in Schools in Europe

Raport powstał w związku z inicjatywą KE pn. „Bezpieczniejszy Internet” (Safer Internet Programme) mającą na celu promowanie wśród młodych ludzi bezpiecznego i odpowiedzialnego korzystania z Internetu i technologii komunikacyjnych. Raport, w opracowaniu którego wzięło dobrowolnie udział 30 państw Sieci, koncentruje się na odpowiedzi na pytanie jak krajowe systemy edukacji traktują zagadnienie bezpieczeństwa w Sieci i czego o bezpiecznym Internecie dowiadują się dzieci w szkołach (podstawowych i średnich) w Europie. December 2009

European Commission

New Skills for New Jobs. Policy initiatives in the field of education: Short E overview of the current situation in Europe New Skills for New Jobs

Policy initiatives in the field of education: Short overview of the current situation in Europe

November 2010

European Commission

(Nowe zawody dla nowych miejsc pracy. Inicjatywy w zakresie polityki edukacyjnej: krótki przegląd sytuacji w Europie) - publikacja internetowa W Unii Europejskiej są obecnie 23 miliony bezrobotnych, co stanowi ok. 10% ludności czynnej zawodowo. Z jednej strony sytuacja ta może wywołać poważne konsekwencje dla wzrostu gospodarczego i systemów opieki społecznej w Europie, z drugiej – pracodawcy skarżą się na trudności związane z brakiem pracowników, szczególnie tych wysoko wykwalifikowanych. Raport Eurydice powstał w odpowiedzi na inicjatywę KE pn. „Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia”. Gromadząc dane z 24 państw Sieci, dostarcza on interesującego zestawienia informacji na temat krajowych rozwiązań w zakresie prognozowania umiejętności potrzebnych na rynku pracy oraz wykorzystywania wyników tego prognozowania w procesie kształcenia. Publikacja jest dostępna wyłącznie w wersji elektronicznej.

THE SYSTEM OF EDUCATION IN

Rozwijanie kompetencji matematycznych i podstawowych kompetencji naukowych i technicznych w projektach współpracy europejskiej rozwIJanie komPetencji matematycznycH i PodstawowycH komPetencji naUkowycH i tecHnicznycH w ProjektacH wsPÓłPracy eUroPejskiej

Przykłady dobrej Praktyki w Programie „Uczenie się Przez całe życie”

warszawa 2010

Zeszyt przygotowany został jako materiał na konferencję pod tym samym tytułem, organizowaną przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji i Ośrodek Rozwoju Edukacji, 14 grudnia 2010 r. w Warszawie. Jest to kolejny zeszyt tematyczny, który stawia sobie za zadanie upowszechnianie przykładów wartościowych projektów realizowanych w ramach europejskiego programu edukacyjnego „Uczenie się przez całe życie”. Prezentujemy w zeszycie projekty rozwijające kompetencje ściśle matematyczne obejmujące umiejętność rozwijania i wykorzystywania myślenia matematycznego w celu rozwiązywania problemów wynikających z codziennych sytuacji. Pokazujemy też projekty rozwijające kompetencje naukowe odnoszące się do zdolności i chęci wykorzystywania istniejącego zasobu wiedzy i metodologii do wyjaśniania świata przyrody, w celu formułowania pytań i wyciągania wniosków opartych na dowodach, a także projekty rozwijające kompetencje techniczne.

Zwiększanie szans edukacyjnych poprzez realizację projektów współpracy europejskiej ZwięksZanie sZans edukacyjnych poprZeZ realiZację projektów współpracy europejskiej prZykłady dobrej praktyki w programach „ucZenie się prZeZ całe życie” i „młodZież w dZiałaniu”

warsZawa 2010

Kolejny zeszyt tematyczny, zawierający wybór bardzo dobrych projektów, realizowanych tym razem nie tylko w programie ,,Uczenie się przez całe życie”, ale także w programie „Młodzież w działaniu”, prowadzonych przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji. Zeszyt ten, z serii Przykłady dobrej praktyki, poświęcony jest tematyce zwiększania szans edukacyjnych przeciwdziałających ubóstwu i wykluczeniu społecznemu poprzez realizację projektów w programach europejskich. Zeszyt przygotowany został na konferencję tematyczną, organizowaną przez FRSE 25 maja 2010 r. w Warszawie, w ramach Europejskiego Roku Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym (Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady ogłoszenia roku 2010 Europejskim Rokiem Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym).

The System of Education in Poland

POLAND

Nowe zaktualizowane wydanie popularnej broszury z opisem polskiego systemu edukacji w języku angielskim – The System of Education in Poland – w nowej szacie graficznej i w zmienionym układzie.

WARSAW 2010

R A P O R T

2 0 1 0

P R Z Y D A T N E

L I N K I

P U B L I K A C J E

80 R E A L I Z A C J A P R O G R A M U „U C Z E N I E S I Ę P R Z E Z C A Ł E Ż Y C I E ” O D B Y W A S I Ę W D U Ż E J M I E R Z E W Ś W I E C I E N O W O C Z E S N Y C H T E C H N O L O G I I . P O Ł Ą C Z E N I E W I E D Z Y, U M I E J Ę T N O Ś C I I POSTAW ODPOWIEDNICH DO SYTUACJI STOSOWANIA TECHNOLOGII INFORMATYCZNYCH JEST DEFINIOWANE JAKO KLUCZOWE KOMPETENCJE INFORMATYCZNE. OBEJMUJĄ ONE UMIEJĘTNOŚCI POSZUKIWANIA, GROMADZENIA I PRZETWARZANIA INFORMACJI ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W INTERNECIE ORAZ ICH WYKORZYSTYWANIA W KRYTYCZNY SPOSÓB.

P R Z Y DA T N E

L I N K I

Linki do stron zarządzanych przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji zarządza kilkunastoma serwisami internetowymi. Ponadto osoby zainteresowane programem mogą korzystać z wielu przydatnych linków. Poniżej polecamy Państwu strony internetowe poszerzające i pogłębiajace informacje zawarte w niniejszym raporcie, ważne dla poznania idei uczenia się przez całe życie. Ich poznanie z pewnością otwiera nowe perspektywy, pobudza kreatywność w realizacji własnych projektów oraz umożliwia dzielenie się doświadczeniem. Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji

http://www.frse.org.pl

Program „Młodzież w działaniu”

Program „Uczenie się przez całe życie”

http://mlodziez.org.pl http://www.llp.org.pl

Program Comenius

http://www.comenius.org.pl

Program Erasmus

http://www.erasmus.org.pl

Program Leonardo da Vinci Program Grundtvig

http://leonardo.org.pl http://www.grundtvig.org.pl

Program eTwinning

http://etwinning.pl

European Language Label

http://www.ell.org.pl

EUROPASS

http://www.europass.org.pl

EURYDICE – Europejska Sieć Informacji o Edukacji

http://www.eurydice.org.pl

Wizyty przygotowawcze Europejski Rok Kreatywności i Innowacji w Polsce Upowszechnianie i wykorzystywanie rezultatów programu „Uczenie się przez całe życie” w Polsce i

http://www.pv.org.pl http://innowacje2009.pl http://waloryzacja.llp.org.pl

Przydatne linki:

Ministerstwo Edukacji Narodowej

http://www.men.gov.pl

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

http://www.mnisw.gov.pl

Agencja Wykonawcza ds. Edukacji, Sektora Audiowizualnego i Kultury

http://eacea.ec.europa.eu

Komisja Europejska (Programy edukacyjne)

http://ec.europa.eu/dgs/education_culture

Oficjalna strona Procesu Bolońskiego

http://www.ond.vlaanderen.be/hogeronderwijs/bologna

CEDEFOP (Europejskie Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego) Europa – Oficjalny portal Unii Europejskiej

http://europa.eu

Centrum Informacji Europejskiej Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej Biuro Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej

F U N D A C J A

R O Z W O J U

S Y S T E M U

http://www.cedefop.europa.eu

E D U K A C J I

http://www.cie.gov.pl http://www.buwiwm.edu.pl

Tytuł PROGRAM „UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE” W POLSCE – RAPORT 2010 Redaktor prowadzący Krzysztof Szwałek Redakcja Tadeusz Wojciechowski Ewa Kolasińska, Ewa Koźbiał Raport powstał przy udziale i współpracy zespołów programów: Comenius, Erasmus, Leonardo da Vinci, Grundtvig, Wizyty Studyjne, eTwinning, European Language Label, Europass, Eurydice Redakcja graficzna i techniczna Weronika Walasek Projekt graficzny, skład i łamanie Michał Gołaś, Waldemar Koralewski Druk OFICYNA DRUKARSKA Jacek Chmielewski http://www.oficyna-drukarska.pl/ Wydawca Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Narodowa Agencja Programu „Uczenie się przez całe życie” ul. Mokotowska 43 00-551 Warszawa e-mail: kontakt@frse.org.pl www.frse.org.pl www.llp.org.pl

ISBN 978-83-62634-30-9 Publikacja sfinansowana z funduszy Komisji Europejskiej w ramach programu „Uczenie się przez całe życie”. Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za treść umieszczoną w publikacji. Publikacja bezpłatna

C O M E N I U S E R A S M U S L E O N A R D O

D A

V I N C I

G R U N D T V I G W I Z Y T Y

S T U D Y J N E

e T W I N N I N G E U R O P A S S E U R Y D I C E E U R O P E A N

Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Narodowa Agencja Programu „Uczenie się przez całe życie” ul. Mokotowska 43 00-551 Warszawa kontakt@frse.org.pl www.frse.org.pl | www.llp.org.pl ISBN 978-83-62634-30-9

L A N G U A G E

L A B E L

Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji (FRSE) jest fundacją Skarbu Państwa, której głównym celem jest szeroko pojmowane wspieranie działań na rzecz rozwoju edukacji w Polsce. Fundacja realizuje swój cel poprzez prowadzenie programów edukacyjnych Unii Europejskiej i innych programów międzynarodowych w dziedzinie edukacji. Fundacja zajmuje się koordynacją programów: „Uczenie się przez całe życie” i „Młodzież w działaniu”; prowadzi także Krajowe Punkty Kontaktowe ds. programów UE: Erasmus Mundus i Tempus, Krajowe Biuro Eurodesk oraz Centrum Współpracy z Europą Wschodnią i Krajami Kaukazu SALTO EECA. Fundacja realizuje w Polsce inicjatywę wspólnotową European Language Label oraz program eTwinning. Przy Fundacji działa również Polskie Biuro Eurydice – sieć informacji o edukacji w państwach europejskich. Od 2007 r. Fundacja prowadzi także Polsko-Litewski Fundusz Wymiany Młodzieży, a od 2008 r. – Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy (współpraca z krajami EOG – Islandią, Liechtensteinem i Norwegią) oraz Fundusz Stypendialny Sciex-NMSch (współpraca ze Szwajcarią).