Z Comeniusem dookoła Europy ... by Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji

Z Comeniusem dookoła Europy w ramach europejskiego programu edukacyjnego Uczenie się przez całe życie

Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Warszawa 2009

Redakcja: Agnieszka Fijałkowska i Julia Płachecka

Przykłady dobrych praktyk: Beneficjenci programu Comenius

Korekta: Weronika Walasek

Opracowanie graficzne, skład i łamanie: Eliza Goszczyńska

Druk: Drukarnia PRINT-PAP Krynica-Zdrój ul.Słotwińska 33 www.print-pap.com.pl

Publikacja sfinansowana z funduszy Komisji Europejskiej w ramach programu „Uczenie się przez całe życie”

Warszawa 2009

ISBN: 978-83-87716-89-9

Z Comeniusem dookoła Europy w ramach europejskiego programu edukacyjnego Uczenie się przez całe życie

Warszawa 2009

Szanowni Państwo, Oddajemy w Państwa ręce kompendium wiedzy o możliwościach wykorzystywania funduszy unijnych w ramach programu Comenius na różnego typu przedsięwzięcia edukacyjne. Oferta, którą niektórzy z Państwa już znają, czyli dofinansowanie partnerskich, międzynarodowych projektów szkolnych oraz indywidualnych wyjazdów szkoleniowych dla kadry nauczycielskiej i staży studenckich, poszerzyła się w tym roku o możliwości realizacji wszechstronnych projektów, łączących różnorodne działania w ramach akcji Comenius Regio. Przyglądając się przez ostatnie lata projektom realizowanym w programie Comenius, oraz biorąc pod uwagę ich liczbę, ośmielam się twierdzić, że program ten ma ogromny wpływ na polską edukację. Zdarza się, że działania podejmowane przez polskie szkoły w ramach Comeniusa, stają się zaczynem do wprowadzania innowacji w procesie dydaktycznym w kontekście lokalnych potrzeb edukacyjnych. W innych przypadkach, realizacja projektów Comeniusa pomaga szkołom wprowadzać zmiany związane z edukacyjną polityką kraju – szczególnie pomocna jest tu wymiana doświadczeń z krajami, gdzie tego rodzaju innowacje już funkcjonują. Wkład Comeniusa w rozwój polskiego systemu edukacyjnego należy też postrzegać w kontekście możliwości rozwijania kompetencji kluczowych przez uczniów, którzy uczą się w szkołach realizujących projekty międzynarodowe. Kompetencje takie jak komunikowanie się w języku obcym, wykorzystywanie nowoczesnych technologii komunikacyjno – informacyjnych, przedsiębiorczość, kompetencja międzykulturowa i interpersonalna, są niezbędne do funkcjonowania na rynku pracy, przy czym przygotowania do wejścia w świat pracy muszą zaczynać się już szkole. Zachęcamy Państwa gorąco do lektury niniejszej publikacji, zapoznania się z przykładami już zrealizowanych projektów i wyboru odpowiedniej oferty dla siebie i instytucji, w której Państwo pracują. Wierzymy, że podjęty przez Państwa trud i zaangażowanie we współpracę międzynarodową, przyniesie Państwu osobiście, Waszym uczniom i szkołom wiele satysfakcji, bogatych doświadczeń i sporo nowych pomysłów na unowocześnienie polskiej szkoły.

dr Paweł Poszytek dyrektor Narodowej Agencji programu „Uczenie się przez całe życie”

Spis treści

1. OGÓLNE INFORMACJE O PROGRAMIE COMENIUS Julia Płachecka

2. PARTNERSKIE PROJEKTY SZKÓŁ Liliana Budkowska, Agnieszka Fijałkowska, Anna Klimowicz, Julia Płachecka

Procedury przystąpienia do akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół

Wizyty przygotowawcze i seminaria kontaktowe w ramach akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół

Rady dla przyszłych beneficjentów akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół

Przykłady projektów zrealizowanych w ramach akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół

3. PARTNERSKIE PROJEKTY REGIO Agnieszka Fijałkowska

Procedury przystąpienia do akcji Comenius – Partnerskie Projekty Regio

4. PROJEKT – CO TO TAKIEGO? Anna Klimowicz

Metoda projektu edukacyjnego

Projekt edukacyjny a partnerski projekt szkolny Comeniusa

5. COMENIUS – PARTNERSKIE PROJEKTY SZKÓŁ W STATYSTYCE – EDYCJE Z LAT 2007, 2008 Wanda Burdecka

Ocena realizacji projektów w edycji 2007 roku na podstawie raportów statystycznych

Ocena realizacji wizyt przygotowawczych i seminariów kontaktowych w edycjach w latach 2007 i 2008

6. COMENIUS – MOBILNOŚĆ SZKOLNEJ KADRY EDUKACYJNEJ Aleksandra Długosz, Grzegorz Żółcik

Procedury przystąpienia do akcji Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej

Rady dla przyszłych beneficjentów akcji Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej

Przykłady projektów zrealizowanych w ramach akcji Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej

7. ASYSTENTURA COMENIUSA Aleksandra Długosz, Michał Wodzisławski

102

Procedury przystąpienia do akcji Asystentura Comeniusa

102

Rady dla przyszłych beneficjentów akcji Asystentura Comeniusa – asystenci

104

Rady dla przyszłych beneficjentów akcji Asystentura Comeniusa – szkoły goszczące

105

Przykłady projektów zrealizowanych w ramach akcji Asystentura Comeniusa

106

8. COMENIUS – MOBILNOŚĆ SZKOLNEJ KADRY EDUKACYJNEJ ORAZ ASYSTENTURA COMENIUSA – DANE STATYSTYCZNE NA LATA 2007 I 2008 Aleksandra Długosz, Michał Wodzisławski, Grzegorz Żółcik

119

Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej

119

Asystentura Comeniusa

122

Julia Płachecka

Ogólne informacje o Programie Comenius Historia udziału Polski w działaniach mających na celu podniesienie jakości europejskich systemów kształcenia, sięga końca lat 90. Decyzję o przystąpieniu do trzech wspólnotowych inicjatyw: programów Socrates, Leonardo da Vinci i „Młodzież dla Europy”, polskie władze podjęły w 1998 roku. Druga faza ich realizacji przypadła na lata 2000-2006. Program Socrates (powołany na podstawie art. 149 i 150 Traktatu o Wspólnocie Europejskiej, a w Polsce – na mocy decyzji Rady Stowarzyszeniowej od marca 1998 roku do grudnia 2006 roku) dawał możliwość europejskiej współpracy nauczycielom pracującym w różnych instytucjach edukacyjnych (od przedszkoli po wyższe uczelnie). Ponadto stwarzał nauczycielom, kadrze zarządzającej oraz studentom szansę podnoszenia kwalifikacji podczas zagranicznych wyjazdów i wizyt studyjnych. Program Leonardo da Vinci (utworzony przez Komisję Europejską w 1994 roku) dofinansowywał projekty i staże osobom związanym ze szkolnictwem zawodowym, natomiast beneficjentami programu „Młodzież dla Europy” byli młodzi ludzie w wieku 15-25 lat oraz działające na ich rzecz instytucje i organizacje pozarządowe. Doświadczenia z realizacji I i II edycji programów Socrates i Leonardo da Vinci oraz ocena stopnia wdrożenia Strategii Lizbońskiej, jaką otrzymała Komisja Europejska od zewnętrznych ewaluatorów, zdecydowały o połączeniu niezależnych od siebie inicjatyw w jeden, zintegrowany program. Kontynuacją programu Socrates I i Socrates II – wzbogaconą o program Leonardo da Vinci – stał się 31 grudnia 2006 roku program „Uczenie się przez całe życie” („Lifelong Learning Programme”). Decyzją nr 17/20/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 15 listopada 2006 roku program ten został ustanowiony na lata 2007-2013. Realizowany w ramach programu „Uczenie się przez całe życie”, program sektorowy Comenius adre-

sowany jest do nauczycieli i uczniów przedszkoli, szkół podstawowych, gimnazjalnych i średnich – zawodowych oraz ogólnokształcących. Zadaniem programu jest wspieranie projektów edukacyjnych angażujących placówki edukacyjne i lokalne społeczności (Partnerskie Projekty Szkół, Partnerskie Projekty Regio) oraz indywidualnych wyjazdów podnoszących kwalifikacje nauczycieli (Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej, Asystentura Comeniusa). Szczególne znaczenie ma tu jakość podejmowanych działań – Comenius pozwala na tworzenie i realizację innowacyjnych programów nauczania, wypróbowanie nowych metod pedagogicznych oraz popularyzację nowatorskich rozwiązań w obszarze zarządzania oświatą. Promuje naukę języków obcych i stosowanie nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych, a także równość szans edukacyjnych. Dzięki udziałowi w projektach Comeniusa nauczyciele i uczniowie rozwijają swoją wiedzę o różnorodności kultur i języków europejskich. Przygotowują się do roli aktywnych obywateli Wspólnoty Europejskiej: uczą się samodzielności, przedsiębiorczości, tolerancji, radzenia sobie w nowych, czasem trudnych sytuacjach, twórczego rozwiązywania problemów. Głównym celem operacyjnym programu jest zwiększenie liczby i jakości wyjazdów edukacyjnych (nazywanych przez Komisję Europejską „mobilnościami”) na terenie 27 krajów zjednoczonej Europy, krajów EFTA i EOG (Islandia, Liechtenstein, Norwegia), krajów zachodniobałkańskich (Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Serbia, Chorwacja, FYROM), Szwajcarii (na zasadzie specjalnej umowy) oraz kraju kandydującego do UE – Turcji. W ten sposób wspólnymi działaniami oświatowymi ma być do końca 2013 roku objętych 3 miliony uczniów. W Polsce program Comenius cieszy się ogromną popularnością. Realizowane w jego ramach projekty

to międzynarodowe przedsięwzięcia o bardzo zróżnicowanej skali i zasięgu. To zróżnicowanie, ale i wysoka jakość prowadzonych działań, wskazują na zmiany w sposobie postrzegania roli szkoły i nauczania na wszystkich poziomach edukacji. Dzięki uczestnictwu w programie szkoły i przedszkola otwierają się na świat, stają się ośrodkami życia społecznego i kulturalnego swojej gminy, powiatu czy dzielnicy. Dyrektorzy tych placówek widzą w pro-

jektach Comeniusa sposób na uatrakcyjnienie swojej oferty edukacyjnej, zachęcenie rodziców do współpracy oraz wypromowanie szkoły lub przedszkola w społeczności lokalnej. O tym, czego się nauczyli od swoich zagranicznych kolegów, i czego sami mogli ich nauczyć, opowiadają z dumą i entuzjazmem – garść takich opowieści znajdą Państwo w rozdziałach poświęconych opisom dobrych praktyk.

Liliana Budkowska, Agnieszka Fijałkowska, Anna Klimowicz, Julia Płachecka

Partnerskie Projekty Szkół Partnerskie Projekty Szkół to projekty edukacyjne o wymiarze międzynarodowym. Mogą mieć bardzo zróżnicowaną tematykę (np.: nauka języków obcych; muzyka, potrawy i obyczaje mieszkańców Europy; historia danego regionu; nowe metody nauczania) i niemal dowolną liczbę partnerów – dwóch w przypadku projektów dwustronnych i ponad trzech w projektach wielostronnych. Partnerami są w tym przypadku szkoły, przedszkola i inne placówki edukacyjne z różnych krajów, które – w zależności

od specyfiki projektu – otrzymują dotację na zagraniczne wyjazdy swoich podopiecznych i/lub pracowników oraz realizację innych działań zmierzających do podniesienia jakości edukacji, urozmaicenia programu nauczania czy wprowadzenia nowych metod pedagogicznych. Partnerskie Projekty Szkół to największa z akcji programu Comenius – w Polsce co roku w jej ramach Komisja Europejska finansuje około 500 projektów.

Procedury przystąpienia do akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół Kto może brać udział? W akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół mogą brać udział szkoły i placówki realizujące obowiązek szkolny i obowiązek nauki, zgodnie z zapisami rozdziału 2 Ustawy o Systemie Oświaty. Ministerstwo Edukacji, na prośbę Komisji Europejskiej, sporządziło listę przedszkoli i szkół uprawnionych do udziału w programie Comenius i są to: • przedszkola, w tym placówki z oddziałami integracyjnymi oraz przedszkola specjalne; • szkoły: • podstawowe, w tym: specjalne, integracyjne, z oddziałami integracyjnymi i sportowymi, sportowe i mistrzostwa sportowego; • gimnazja, w tym: specjalne, integracyjne, z oddziałami integracyjnymi, dwujęzycznymi, sportowymi i przysposabiającymi do pracy, sportowe i mistrzostwa sportowego; • ponadgimnazjalne, w tym: specjalne, integracyjne, z oddziałami integracyjnymi, dwujęzycznymi i sportowymi, sportowe, mistrzostwa sportowego, rolnicze i leśne; • artystyczne realizujące kształcenie ogólne; • młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-

wychowawcze oraz specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania prowadzące szkoły; Instytucje mogące brać udział w akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół w innych krajach uczestniczących w programie „Uczenie się przez życie” są zdefiniowane przez władze oświatowe w poszczególnych krajach, a ich wykaz można zaleźć na stronie internetowej: www.ec.europa.eu/llp. Na jakiego rodzaju działania można uzyskać dofinansowanie? W ramach akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół dofinansowywana jest współpraca międzynarodowa szkół przy realizacji projektów edukacyjnych (więcej na temat projektów edukacyjnych znaleźć można w rozdziale „Projekt – co to takiego?”). Międzynarodowa współpraca w Partnerskich Projektach Szkół wiąże się z wyjazdami do partnerów zagranicznych oraz z przyjmowaniem gości u siebie, a także – z realizowaniem różnych działań o zasięgu lokalnym. Wyjazdy zagraniczne nazywane są mobilnościami. Wyjazd zagraniczny jednej osoby to jedna mobil-

ność. W wyjazdach zagranicznych mogą brać udział uczniowie oraz pracownicy szkoły.

Rodzaje projektów, które można realizować w ramach Partnerskich Projektów Szkół

Budżet projektu można przeznaczyć na koszty związane z wyjazdami zagranicznymi, które mogą mieć charakter: wymian klas, wizyt studyjnych dyrektora szkoły lub nauczyciela, wymian nauczycieli, spotkań grupy zarządzającej projektem itp. Koszty związane z tymi aktywnościami to koszty podróży, utrzymania, przejazdów lokalnych, wejść do obiektów itp.

• Projekty wielostronne Grupa partnerska musi się składać z co najmniej 3 szkół z 3 różnych krajów uczestniczących w programie „Uczenie się przez całe życie”, przy czym co najmniej jeden z tych krajów musi być członkiem Unii Europejskiej. Projekty wielostronne mogą koncentrować się na aktywności uczniowskiej w czasie realizacji projektu bądź na rozwijaniu metod dydaktycznych czy też na sposobach zarządzania szkołą – wówczas aktywni w projekcie będą głównie nauczyciele. W zależności od tematyki, w mobilnościach będą brali udział głównie uczniowie lub nauczyciele.

Do zadań realizowanych przez szkołę w kraju mogą należeć na przykład: wycieczki związane z tematyką realizowanego projektu, badania opinii, próby dziennikarskie, eksperymenty lub opracowania multimedialne. Koszty związane z tymi zadaniami to: koszt materiałów potrzebnych do wykonania produktów projektu, koszt druku publikacji i realizacji zajęć poza budynkiem szkolnym, fundusze przeznaczone na zakup sprzętu niezbędnego do realizacji projektu oraz na działania promujące projekt i jego rezultaty wśród społeczności lokalnej. Więcej o tematyce projektów oraz rodzaju podejmowanych działań znajdziesz w rozdziale „Przykłady dobrej praktyki”. Wysokość budżetu potrzebnego do realizacji projektu zależy od liczby wyjazdów zagranicznych, którą dana szkoła chce zrealizować w ciągu trwania projektu (im większa liczba mobilności, tym wyższy budżet). Budżet na realizację projektu przyznawany jest w formie ryczałtu. Projekty współpracy trwają 2 lata. Spośród przedstawicieli szkół biorących udział w projekcie wybierany jest koordynator. Rola koordynatora polega na organizacji wspólnej pracy przedstawicieli wszystkich szkół, które chcą wziąć udział w projekcie. Reprezentant szkoły lub placówki koordynującej sprawuje pieczę nad zaplanowaniem pracy i wypełnieniem wniosku o dofinansowanie, a w trakcie realizacji projektu motywuje szkoły partnerskie do wykonywania zadań i dotrzymywania terminów, natomiast na etapie zamykania projektu – bierze odpowiedzialność za opracowanie wspólnego raportu końcowego z realizacji działań.

• Projekty dwustronne Jak wskazuje nazwa tej akcji, grupa partnerska składa się z 2 szkół z 2 krajów uczestniczących w programie „Uczenie się przez całe życie” (podobnie jak w projektach wielostronnych, co najmniej jeden z tych krajów musi być członkiem Unii Europejskiej). Realizacja projektu dwustronnego zakłada wymianę grup uczniów (co najmniej 10-osobowych) trwającą minimum 10 dni. Uczniowie biorący udział w wymianie muszą mieć ukończone 12 lat. Tak więc ten rodzaj projektów zawsze skoncentrowany jest na aktywności uczniów pod kierunkiem nauczycieli. Dobrze jest, jeżeli w programie nauczania polskiej szkoły jest język narodowy szkoły partnerskiej lub jeżeli uczniom zostaje zapewnione przygotowanie językowe w języku partnera. Oba rodzaje projektów, zarówno wielostronne jak i dwustronne, realizowane są w oparciu o wybraną tematykę oraz zawartość merytoryczną, chociaż konstrukcja projektów dwustronnych ma powodować, że ich efektem będzie szczególnie duże rozwinięcie kompetencji językowych uczniów. Ze szkołami z jakich krajów można współpracować? Można współpracować ze szkołami z 27 krajów zjednoczonej Europy, krajów EFTA i EOG (Islan-

dia, Liechtenstein, Norwegia) oraz krajem kandydującym do UE – Turcją. W najbliższym czasie możliwa będzie także współpraca z krajami zachodnio-bałkańskimi (Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Serbia, Chorwacja, FYROM) oraz Szwajcarią (na zasadzie specjalnej umowy). Z jakich części składa się wniosek o dofinansowanie realizacji projektu? Wniosek o dofinansowanie realizacji projektu jest co roku publikowany przez Komisję Europejską i obowiązuje we wszystkich krajach, które uczestniczą w programie Comenius. Można go znaleźć na stronie internetowej Narodowej Agencji: www.comenius.org.pl, kilka tygodni przed terminem składania wniosków. Należy go wypełnić w języku komunikacji projektu, czyli w języku, w którym porozumiewać się będą ze sobą partnerskie szkoły. Wnioski obowiązujące w kolejnych latach realizacji akcji nie są zmieniane w dużym stopniu, ich główne elementy są stałe, ponieważ odwzorowują etapy tworzenia projektu. Pierwsza część wniosku zawiera dane wszystkich szkół biorących udział w projekcie (adresy, telefony, dane osób kontaktowych oraz dyrektorów szkół) oraz „Oświadczenie”, w którym osoba uprawniona do zawierania umów w imieniu szkoły zaświadcza, że dane zawarte we wniosku są prawdziwe, a szkoła wywiązuje się ze swoich zobowiązań wobec państwa i będzie w stanie realizować projekt. Następna część wniosku to część merytoryczna, która zawiera takie punkty jak: • streszczenie projektu; • opis środowiska społecznego szkół partnerskich; • cele i tematyka projektu oraz przyjęte metody służące osiągnięciu celów; • podział zadań między partnerami; • współpraca i komunikacja między partnerami; • wpływ projektu na grupy docelowe i europejską wartość dodaną (co daje szkołom realizacja projektu we współpracy międzynarodowej i czego nie osiągnęliby, realizując projekt ze szkołami w kraju); • sposób ewaluacji projektu; • opis zaangażowania uczniów w planowanie, realizację i ewaluację projektu;

• integracja treści i działań projektowych z procesem nauczania i uczenia się w szkole; • planowane rezultaty projektu (materialne i niematerialne) oraz sposób ich upowszechniania i wykorzystania; • harmonogram zaplanowanych działań wraz z ich opisem; • wnioskowana kwota dofinansowania. Dla projektów dwustronnych wymagane jest zaplanowanie działań realizowanych podczas wymian grup uczniowskich. Ważne jest, aby nie zaczynać pracy nad projektem od wypełniania wniosku. Oczywiście warto się z nim zapoznać, ale przedtem trzeba zastanowić się wraz z partnerami nad rodzajem działań podejmowanych w projekcie, ich celem i odbiorcami. Należy odpowiedzieć sobie na pytania: kto skorzysta na realizacji tego projektu, jak zmieni on szkołę i społeczność lokalną? Jak przebiega proces selekcji wniosków o dofinansowanie realizacji projektów? Przyznawanie środków finansowych na realizację Partnerskich Projektów Szkół odbywa się na zasadzie konkursu. Termin składania wniosków o dofinansowanie jest ustalany jednorazowo w ciągu roku i obowiązuje we wszystkich krajach uczestniczących w programie „Uczenie się przez całe życie”. Przedstawiciele szkół partnerskich, po wspólnym opracowaniu projektu oraz wypełnieniu wniosku (za ostateczny kształt wniosku i rozesłanie go do wszystkich partnerów odpowiada koordynator projektu), przesyłają tak samo brzmiący wniosek na aktualnym w danym rok formularzu do swojej Narodowej Agencji. Przed wysłaniem wniosku należy zapoznać się z dodatkowymi wymaganiami. Mogą one dotyczyć liczby egzemplarzy wniosku, konieczności przesłania tłumaczenia wniosku na język narodowy danego kraju lub złożenia wniosku również w wersji elektronicznej. Wniosek podlega ocenie formalnej oraz merytorycz-

nej. Obie oceny dokonywane są w oparciu o wspólne europejskie karty oceny obowiązujące we wszystkich krajach. Oceny formalnej wszystkich wniosków w danym kraju dokonują pracownicy Narodowej Agencji, natomiast oceny merytorycznej – zewnętrzni eksperci. Ocena merytoryczna dotyczy wszystkich projektów dwustronnych, podczas gdy projekty wielostronne oceniane są tylko w Narodowej Agencji koordynatora projektu. Każdy projekt ocenia dwóch ekspertów, a średnia arytmetyczna ich ocen stanowi ocenę końcową. Wszystkie projekty, które przejdą pozytywnie etap oceny formalnej i merytorycznej, mogą uzyskać dofinansowanie. Ponieważ wniosków, które mogłyby być dofinansowane, jest co roku więcej niż środków budżetowych, konieczne jest tworzenie list rankingowych i finansowanie tych projektów, które otrzymały najwyższe oceny merytoryczne. Listy rankingowe tworzone są na poziomie europejskim. Proces selekcji trwa około 5 miesięcy, a wszyscy wnioskodawcy są informowani na piśmie o jego wynikach. W przypadku uzyskania dofinansowania podpisywana jest umowa z osobą uprawnioną do zawierania umów finansowych w imieniu szkoły. W Polsce umowy zawierane są z przedstawicielem organu prowadzącego szkołę. Umowa określa cel, zasady i okres finansowania oraz zasady kontroli beneficjanta i sposób obliczenia ostatecznej kwoty dofinansowania. Załączniki do umowy stanowią: wniosek o dofinansowanie realizacji projektu oraz wzory raportów – postępu i końcowego. Jakie obowiązki bierze na siebie szkoła realizująca Partnerski Projekt Szkolny Comeniusa? Po podpisaniu umowy i otrzymaniu środków finansowych szkoła przystępuje do realizacji projektu, wykonując działania zaplanowane we wniosku o dofinansowanie. Po pierwszym roku szkoła przesyła do Narodowej Agencji „Raport postępu”, w którym

informuje o przebiegu realizacji projektu i ewentualnych trudnościach z nią związanych. W trakcie realizacji projektu szkoła może zostać skontrolowana pod kątem merytorycznym przez przedstawicieli Narodowej Agencji. Po drugim roku realizacji projektu (a więc po jego zakończeniu) wszyscy partnerzy wspólnie opracowują merytoryczny „Raport końcowy”. Informuje on o osiągniętym stopniu realizacji celów, wpływie projektu na grupy docelowe i wypracowanych wspólnie produktach końcowych. Ponadto każda szkoła indywidualnie raportuje do Narodowej Agencji o działaniach, które realizowała i o ewentualnych odstępstwach od planu. W celu rozliczenia finansowego szkoła przedstawia bilety, faktury (jeżeli dotyczy – karty pokładowe) związane ze zrealizowanymi mobilnościami oraz imienne listy osób biorących w nich udział potwierdzone przez odwiedzaną szkołę. Szkoła wpisuje swój projekt do bazy zrealizowanych projektów programu „Uczenie się przez całe życie” – „European Shared Treasure”. Wszelkie dowody księgowe dokumentujące realizację projektu szkoła jest zobowiązana przechowywać przez 5 lat. W jaki sposób można znaleźć partnerów do realizacji projektu? Partnerów do realizacji projektu warto szukać poprzez kontakty osobiste, nawiązaną już współpracę między regionami – organ prowadzący szkołę zapewne współpracuje z bliźniaczym miastem lub gminą w innym kraju europejskim. Można także skorzystać z wyjazdu na seminarium kontaktowe, którego celem jest poznanie nauczycieli z innych krajów i przygotowanie założeń wspólnych projektów (więcej na ten temat czytaj w rozdziale „Wizyty przygotowawcze”). Oprócz listy seminariów, na które można się w danym roku zapisać, na stronie www.comenius.org.pl znajdują się linki do baz

danych umożliwiających znalezienie szkół chętnych do współpracy. Można tam również umieścić ofertę własnej szkoły. Dobrym sposobem jest także skorzystanie z możliwości oferowanych przez program eTwinning, który promuje międzynarodową współpracę szkół przy wykorzystaniu nowoczesnych technologii i Internetu. Projekty realizowane w ramach eTwinningu pozwalają sprawdzić się we współpracy międzynarodowej, zbudować zespół uczniów i nauczycieli, którzy w przyszłości z większą pewnością siebie będą realizować nieco trudniejsze (bo oparte na bezpośrednim kontakcie z partnerami i wiążące się

z większym budżetem) projekty w ramach programu Comenius. Partnerów do projektu możemy również znaleźć poprzez Eurodesk, czyli europejską sieć informacyjną, która funkcjonuje w 30 państwach. Konsultanci Eurodesku mają ze sobą stały kontakt online, posiadają również dostęp do największej w Europie bazy organizacji oraz programów grantowych dla młodzieży i osób pracujących z młodzieżą. Korzystając z kontaktów i zasobów informacyjnych, udzielają informacji bezpośrednio w swoich siedzibach, przez telefon (0 801 134 001) lub przez Internet: www.eurodesk.org.pl.

Wizyty Przygotowawcze i Seminaria Kontaktowe w ramach akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół Nauczyciele zainteresowani nawiązaniem współpracy z partnerami i wspólną realizacją Partnerskiego Projektu Szkół mogą skorzystać z udziału w seminarium kontaktowym lub wizycie przygotowawczej. Jeżeli szkoła nie nawiązała jeszcze współpracy z zagranicznymi partnerami, a jest zainteresowana realizacją projektu, jeden z jej nauczycieli może wziąć udział w seminarium kontaktowym. Są to spotkania organizowane przez Narodowe Agencje, pod konkretnym szyldem tematycznym i dla danego poziomu edukacji. Mają na celu zebranie w jednym miejscu nauczycieli zainteresowanych zawiązaniem partnerstw i realizacją projektów. W czasie kilkudniowego szkolenia uczestnicy poznają się, wymieniają doświadczenia i pracują nad stworzeniem projektu, który będą wspólnie realizować. Pomagają im pracownicy Narodowej Agencji. Wizyty przygotowawcze to oferta dla nauczycieli, którzy mają już pomysł na projekt i znaleźli partnerów, a chcieliby spotkać się z nimi i wspólnie wypełnić wniosek o dofinansowanie. Wizyty przygotowawcze również trwają kilka dni. Aby wziąć udział w seminarium kontaktowym lub w wizycie przygotowawczej należy na kilka tygodni

przed terminem ich rozpoczęcia złożyć wniosek do Narodowej Agencji o dofinansowanie udziału w wybranym spotkaniu. Wniosek składa się z następujących części: • dane szkoły, dane osoby mogącej zawierać umowy finansowe w imieniu szkoły, dane uczestnika wyjazdu; • dane szkoły lub Narodowej Agencji, która przyjmuje uczestnika; • kwalifikacje i doświadczenie zawodowe uczestnika; • cel wyjazdu; • opis wyjazdu, jego program; • założenia planowanego projektu; • wnioskowana kwota dofinansowania. Dofinansowanie obejmuje koszty podróży oraz – w przypadku seminarium kontaktowego – opłatę za udział w nim, a w przypadku wizyty przygotowawczej – opłatę ryczałtową za każdy dzień udziału w wizycie. Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku podpisywana jest umowa z prawnym przedstawicielem szkoły (w przypadku Polski jest to prawny przedstawiciel organu prowadzącego szkołę) o dofinansowanie

udziału nauczyciela w seminarium kontaktowym lub wizycie przygotowawczej. O udział w takich spotkaniach mogą się ubiegać również przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego wszystkich szczebli oraz przedstawiciele kuratoriów oświaty, pod warunkiem, że zamierzają realizować Partnerski Projekt Regio.

imienny certyfikat wydany przez szkołę lub Narodową Agencję, która go przyjmowała, poświadczający udział w spotkaniu.

Po powrocie uczestnik wyjazdu jest zobowiązany sporządzić „Raport” opisujący przebieg i efekty wizyty czy seminarium. Uczestnik powinien także przestawić rachunki, faktury (i – jeżeli dotyczy – karty pokładowe) dokumentujące odbytą podróż oraz

Informacja o ofercie seminariów i wizyt, szczegółowe zasady uczestnictwa oraz wszelkie dokumenty niezbędne do starania się o dofinansowanie udziału w spotkaniach znajdują się na stronie internetowej www.comenius.org.pl.

Przygotowując jeden projekt, można skorzystać albo z udziału w seminarium kontaktowym albo w wizycie przygotowawczej.

Rady dla przyszłych beneficjentów akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół Przed napisaniem projektu warto: • dokonać analizy potrzeb szkoły/placówki i jej społeczności (zarówno uczniów, jak i nauczycieli); • sprawdzić możliwości wkomponowania projektu w realizowane przez daną placówkę zadania (długo- lub krótkofalowe); • spróbować swoich sił w programie eTwinning polegającym na realizacji europejskiego projektu edukacyjnego za pośrednictwem platformy internetowej www.etwinning.net – tego typu działania nie wymagają aplikowania o dofinansowanie do Narodowej Agencji, nie wiążą się z dodatkowymi kosztami, nie mają wyznaczonych odgórnie ram czasowych (więcej informacji o programie i zasadach rejestracji – na stronie internetowej www.etwinning.pl ); • z dużym wyprzedzeniem rozpocząć poszukiwania partnerów zagranicznych – można skorzystać z baz dostępnych na stronie www.comenius.org.pl, skontaktować się ze szkołami, których ogłoszenia o poszukiwaniu partnerów są na bieżąco zamieszczane na forum na stronie www.comenius.org.pl, można też skorzystać z osobistych kontaktów lub z pomocy konsultantów Eurodesku; • pamiętać, że im wcześniej znajdziemy partnera i wspólnie zaczniemy pracować nad projektem, tym większa pewność, że unikniemy ewentual-

•

nych nieporozumień i niejasności, które często utrudniają realizację zaplanowanych działań już po otrzymaniu dotacji; poszukać inspiracji w bazie „European Shared Treasure” na stronie www.est.org.pl – baza zawiera opisy zrealizowanych projektów i ich efektów; planować zadania możliwe do zrealizowania (także pod względem finansowym, w czym z pewnością pomoże przygotowany na własne potrzeby budżet projektu) i szczegółowo uzgodnić je z partnerami; już na wstępnym etapie planowania podzielić się zadaniami i odpowiedzialnością z pozostałymi partnerami; ustalić, kto zostanie koordynatorem całego projektu; wyznaczyć osobę odpowiedzialną za realizację projektu na terenie szkoły (w przypadku, gdy nasza palcówka koordynuje projekt funkcja koordynatora szkolnego oznacza na ogół sprawowanie pieczy nad realizacją całego projektu); upewnić się, czy wszyscy partnerzy mają dostęp do Internetu – jeżeli nie jest to stałe łącze, warto ustalić dni, w których można liczyć na odpowiedź z placówki partnerskiej (połączenie z Internetem będzie potrzebne na przykład przy wymianie dokumentów, wspólnej pracy nad wnioskiem aplikacyjnym czy zawartością strony internetowej projektu); pomyśleć o ewentualnych sponsorach – lokalne przedsiębiorstwa mogą nam pomóc w przygoto-

waniu materiałów promocyjnych lub zapewnieniu nagród dla uczestników. Wypełniając formularz aplikacyjny, pamiętajmy, aby:

• •

• w opisie projektu unikać pustosłowia, kwiecistości, niepotrzebnych wyjaśnień, uważać na błędy – ortograficzne, stylistyczne, interpunkcyjne; • na postawione we wniosku pytania odpowiadać zwięźle, konkretnie i zrozumiale; • opis projektu przedstawić w sposób czytelny, konkretny i logiczny – jasno precyzując cele, zadania i formy ich realizacji, terminy i osoby odpowiedzialne za wykonanie poszczególnych etapów; • projekt tworzył spójną całość – objęte nim działania powinny wynikać z postawionych celów; • uważnie przeczytać informacje zamieszczone na pierwszych stronach wniosku – w tym miejscu Narodowa Agencja szczegółowo określa wymagania formalne, które należy spełnić, ubiegając się o dofinansowanie; • regularnie zaglądać na stronę internetową www. comenius.org.pl, na której znajdują się szczegółowe informacje na temat selekcji projektów w danym roku.

•

• • •

narodowy projekt to doskonała okazja do wypromowania szkoły, wzbudzenia zaangażowania uczniów, ich rodziców, innych nauczycieli; wydawać otrzymane środki na cele związane z realizacją projektu; podczas spotkań z partnerami – niezależnie od tego, która z placówek partnerskich jest gospodarzem – pamiętać o omówieniu wszystkich kwestii organizacyjnych (szczegółowy program i cele spotkania, kwestie finansowe związane np. z biletami wstępu do muzeów, posiłkami w szkolnej stołówce itp.) już na samym początku trwania wizyty; jeśli spotkanie odbywa się w Polsce, opracować program, który będzie uwzględniał prezentację różnorodnych form pracy szkoły: lekcje, przedsięwzięcia artystyczne, spotkania z uczniami i rodzicami, wymiana prac uczniów i nauczycieli, a ponadto spotkania z przedstawicielami władz, możliwość poznania kultury, zabytków, zwyczajów regionu/kraju; pomóc gościom z zagranicy w znalezieniu odpowiedniego hotelu na czas ich pobytu w Polsce; dokładnie zapoznać się z treścią umowy, w wymaganych terminach złożyć właściwe sprawozdania; przechowywać dokumentację finansową i merytoryczną przez określony w umowie czas.

W trakcie realizacji projektu zadbajmy o to, by: Dobrze też wiedzieć, że: • na bieżąco monitorować postępy i pamiętać o ewaluacji, na przykład w formie ankiet i wywiadów przeprowadzanych podczas spotkań z partnerami lub na zakończenie kolejnych etapów projektu; • wyciągać wnioski z monitoringu i ewaluacji, pamiętając przy tym, że projekt czasem może wymagać drobnej modyfikacji i elastyczności i nie zawsze na etapie planowania udaje się przewidzieć wszystkie trudności czy przeszkody; • jak najwięcej osób i instytucji wiedziało o naszym projekcie i brało w nim czynny udział – między-

• nasi partnerzy otrzymują fundusze na wizytę w naszej szkole i kraju, nie musimy więc obawiać się kosztów związanych z ich pobytem u nas (noclegi, wyżywienie); • z otrzymanych w ramach grantu środków możemy sfinansować wydatki przeznaczone na materiały promujące naszą placówkę, miejscowość, region, kraj; • formularz wniosku wypełniamy komputerowo, musimy też przestrzegać zaleceń dotyczących jego wypełniania, nie pominąć żadnego pola i nie przekraczać określonej liczby znaków.

Przykłady projektów zrealizowamych w ramach akcji Comenius – Partnerskie Projekty Szkół

Łąki Europy Numer umowy: 07-POL01-CO06-00083-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Gimnazjum im. św. Jana Kantego, Liszki 457, 32 - 060 Liszki Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Halina Wąsik Adres strony internetowej: www.gimnazjumliszki.pl Adres e-mail: gim.liszki@wp.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Łotwa, Niemcy, Polska

Cele projektu: • zaangażowanie uczniów sprawnych i niepełnosprawnych do wspólnej pracy; • poszerzenie zakresu wiedzy biologicznej uczniów i nauczycieli; • poszerzenie zakresu wiedzy o ochronie środowiska naturalnego;

• kształtowanie umiejętności porozumiewania się w języku niemieckim; • rozwijanie umiejętności pracy z komputerem, pracy w grupie; • rozwijanie kreatywności.

Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: Najważniejszym zadaniem w projekcie było założenie łąki. Łąkę przy polskiej szkole zakładali wspólnie uczniowie, ich rodzice i nauczyciele. Najpierw jeden z rodziców zaorał kawałek gruntu obok szkoły, później uczniowie po zajęciach, na których uczyli się siania, sadzenia i uprawy roślin, zagrabili i rozdrobnili ziemię, posiali i posadzili na swojej łące rośliny, które sukcesywnie przynosili ze swoich ogródków oraz te, które kupili w szkółce ogrodniczej. Podczas wizyt roboczych w Polsce międzynarodowe zespoły uczniów i nauczycieli ze szkół partnerskich plewiły łąkę, a także dosiewały nasiona roślin, które przywiozły ze swoich krajów. W ostatnim roku projektu na polskiej łące stanęła rzeźba upamiętniająca projekt. Jest na niej tablica ze słowami Jana Komeńskiego: „Całe życie jest szkołą”. Przez trzy lata projektu łąka była intensywnie pielęgnowana. Projekt się skończył, a łąka nadal znajduje się pod opieką uczniów i nauczycieli gimnazjum. Z łąki korzystają ptaki, owady

i drobne zwierzęta. Przychodzą na nią przedszkolaki z pobliskiego przedszkola. Podobne łąki powstały w Anglii, na Łotwie i w Niemczech. Przy szkole niemieckiej łąka została założona na specjalnym podwyższeniu tak, by mogły ją pielęgnować dzieci i młodzież niepełnosprawna na wózkach. Rezultaty projektu można obejrzeć na niemieckiej stronie internetowej: http://www.felsenstein.org/neu/newsarchiv_pressemitteilung_60.html. Oto lista pozostałych zadań, jakie zostały wykonane w ramach projektu: • przygotowanie przez uczniów prac plastycznych i plakatów pod hasłem „Historie na łące”; • przeprowadzenie wspólnej lekcji angielskiego dla uczniów polskich i niemieckich; • przygotowanie dekoracji szkoły na tydzień Comeniusa w szkole;

• przeprowadzenie zajęć z edukacji europejskiej; • przygotowanie prezentacji w Power Point na temat Europy; • przeprowadzenie zajęć krajoznawczych o Niemczech w ramach lekcji języka niemieckiego; • opracowanie gazetki szkolnej na temat projektu „Łąki Europy”; • występ chóru Gimnazjum w Liszkach i prezentacja

piosenek w języku angielskim, niemieckim i polskim; • uroczyste zakończenie projektu podczas wizyty roboczej w Niemczech – wernisaż; artystyczny, występy uczniów, wizyta u Burmistrza miasta Koenigsbrunn; • zebranie elektronicznych danych projektu, prezentacji, zdjęć z przebiegu projektu.

Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): W każdej ze szkół partnerskich, społeczności złożone z uczniów, ich rodziców i nauczycieli zdobyły wiele nowej wiedzy i doświadczeń. Ze strony polskiej osoby realizujące projekt mają teraz dużo lepsze umiejętności porozumiewania się w języku niemieckim.

tu, który pozwoliłby na wygenerowanie zadań możliwych do wykonania przez wszystkich uczniów razem, niezależnie od ich stopnia niepełnosprawności czy poziomu intelektualnego. Udało się zainteresować uczniów różnorodnością fauny i flory i problemem

Nauczyciele zaobserwowali, jak dzięki udziałowi w projekcie uczniowie stają się bardziej śmiali, pewniejsi siebie i łatwiej się integrują. Można było również zauważyć, że podniósł się ich poziom tolerancji i empatii socjalnej. Rozpoczynając współpracę nauczyciele ze szkół partnerskich szukali tema-

ochrony środowiska. Na zajęciach z edukacji europejskiej (z których część była prowadzona w języku niemieckim) uczniowie poznali przyrodę i historię wybranych krajów europejskich oraz dowiedzieli się, jakie są możliwości podjęcia pracy zawodowej w Europie.

Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • łąki dla ptaków i owadów, które zostały założone przy szkołach oraz opieka nad nimi; • prace plastyczne, plakaty na temat Historie na łące; • rzeźba symbolizująca projekt Comenius umieszczona na przyszkolnej łące; • wieczne kalendarze, czyli tabele pozwalające w prosty sposób odnaleźć określony dzień tygodnia w kalendarzu gregoriańskim; wieczny kalendarz wykonany w ramach projektu został za-

• • • • •

wieszony na stronie internetowej szkoły. W bibliotece szkolnej znajduje się jego forma papierowa; książki kucharskie z przepisami wykorzystującymi zioła i rośliny łąkowe; scenariusze zajęć z edukacji europejskiej; prezentacje elektroniczne na temat różnych państw Europy; gazetki szkolne na temat projektu; elektroniczna dokumentacja projektu (m.in. prezentacje, zdjęcia z przebiegu projektu).

Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Wszystkie wypracowane materiały znajdują się w szkolnej bibliotece. Część z nich można również odnaleźć na stronie internetowej: http://www.gimnazjumliszki.pl/viewpage.php?page_ id=41.

Inni nauczyciele mogą skorzystać z dokumentacji projektu i zrealizować podobny.

Wspólne dziedzictwo – dialog odmiennych kultur. Strategie i metody w nauczaniu interkulturowym. Numer umowy: 07-POL01-CO06-00083-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Szkoła Podstawowa nr 25 im. Prymasa Tysiąclecia, 35-508 Rzeszów, ul. Starzyńskiego 17; tel. 0048 17 7483560 Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Alina Stadnik Adres strony internetowej: www.sp25rzeszow.x.pl Adres e-mail: dyr@sp25rzeszow.x.pl; alas11@poczta.onet.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Polska, Niemcy, Włochy, Hiszpania, Wielka Brytania, Grecja, Turcja

Cele projektu: • poznanie dziedzictwa kulturowego współpracujących krajów; • doskonalenie procesu nauczania i uczenia się w edukacji interkulturowej; • opracowanie materiałów dydaktycznych do edukacji interkulturowej; • zełamywanie barier kulturowych, stereotypów, uczenie postawy tolerancji i otwartości w od-

niesieniu do odmiennych kultur, rozwijanie ciekawości świata; • aktywowanie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i zagrożonych wykluczeniem społecznym; • kontynuacja europejskiego wymiaru nauczania w programie szkoły.

Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: Realizacja projektu stała się integralną częścią programu wychowawczo-dydaktycznego szkoły. W ramach ścieżki międzyprzedmiotowej na przedmiotach takich jak: historia, język polski, geografia, język angielski, język niemiecki, muzyka, sztuka i informatyka omawiane były różne zagadnienia związane z problematyką objętą projektem. Została utworzona i stale była aktualizowana wspólna strona projektu: http://www.villiers.ealing.sch.uk/Socrates/index.html. Wszyscy partnerzy pracowali nad wspólną broszurą zawierającą katalog stron internetowych związanych z dziedzictwem kulturowym krajów partnerskich. Stanowi ona teraz dla nauczycieli wartościowy materiał dydaktyczny. Uczniowie brali udział w dodatkowych zajęciach w ramach Klubu Europejskiego

oraz edukacji interkulturowej (1 godzina w tygodniu przez cały rok szkolny). Wspólnie zaprojektowano i wykonano mały słownik zawierający podstawowe słownictwo z zakresu kultury. Przygotowano także prezentację multimedialną o chrześcijańskich, hinduskich, sikhijskich i muzułmańskich świętach religijnych. Nauczyciele opracowali scenariusze lekcji na temat dziedzictwa kulturowego - metodą WebQuest. We wszystkich szkołach zorganizowane zostały wystawy prezentujące dziedzictwo kulturowe współpracujących krajów; uczniowie gromadzili materiały na temat dziedzictwa kulturowego krajów partnerskich. Opracowano też scenariusz imprezy szkolnej poświęconej dziedzictwu kulturowemu (Dzień Wielkiej Brytanii, Hiszpanii i Grecji). Impreza była tak udana, że na stałe zagościła w kalendarium roku szkolnego. W Regionalnym Centrum Informacji Europejskiej w Rzeszowie zorganizowano dodatkowe

aktywności dla uczniów w postaci interaktywnych lekcji europejskich. Następnie w szkole zostało otwarte Centrum Informacji Europejskiej. Miała też miejsce stała wymiana informacji i doświadczeń pomiędzy partnerami; nauczyciele dzielili się pomysłami dotyczącymi strategii uczenia się i nauczania. Uczniowie zaprojektowali plakaty o pięciu

stolicach współpracujących krajów (Londyn, Ateny, Warszawa, Berlin, Rzym), angażując do współpracy swoich rówieśników ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. W każdej z partnerskich szkół nauczyciele zorganizowali wyjazdy do historycznych miejsc, aby uczniowie mogli zebrać materiały do promocji dziedzictwa kulturowego wśród partnerów.

Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Tematyka europejska i dziedzictwo kulturowe partnerskich krajów stały się bardzo ważnymi zagadnieniami, zarówno dla uczniów, jak i nauczycieli. Projekt rozbudził zainteresowanie kulturą, religią, geografią różnych krajów europejskich oraz problemem kształtowania się tożsamości narodowej i tym samym wpłynął na umocnienie się wśród uczniów i nauczycieli postawy obywatela Europy. Znacznie zwiększył się poziom motywacji uczniów do rozwijania rozmaitych twórczych aktywności, do doskonalenia komunikacji w językach angielskim i niemieckim, a także w języku ojczystym. Uczniowie pogłębili umiejętność współpracy w grupie zadaniowej, wzrosła ich samoocena, a co za tym idzie poczucie własnej wartości oraz odpowiedzialności za powierzone zadania. Wielu uczniów zyskało umiejętność autoprezentacji, rozwinęło umiejętności w zakresie tworzenia aplikacji biurowych i pozyskiwania informacji ze źródeł internetowych. Projekt przyczynił się do częstszego stosowania przez nauczycieli metod aktywizujących. Nauczyciele nauczyli się zarządzania projektem, wypełniania formularzy, planowania pracy oraz współpracy między-

narodowej, poszerzyli wiedzę o krajach partnerskich, doskonalili znajomość języka angielskiego (kursy), zwiększyli częstotliwość wykorzystywania ITC, poznali interaktywną metodę nauczania WebQuest w nauczaniu interkulturowym, wymienili doświadczenia i opinie na temat stosowanych metod nauczania. Rodzice wyrażali aprobatę dla możliwości, jakie stworzył projekt w zajęciach pozalekcyjnych (Klub Europejski, zajęcia z edukacji interkulturowej), byli zadowoleni z uczestnictwa swoich dzieci w takich imprezach jak np. Dni Krajów Europejskich; współfinansowali i pomagali w organizacji wyjazdów do miejsc dziedzictwa kulturowego. Pracownicy szkoły odczuli wzrost prestiżu szkoły w środowisku lokalnym. Zaczęto postrzegać szkołę jako lidera programów europejskich – było to dla pracujących w niej nauczycieli, pozytywnym wyróżnikiem wśród szkół konkurujących o liczbę uczniów, nastąpiła ściślejsza integracja środowiska lokalnego ze szkołą, „cichym” partnerem w projekcie zostało Lokalne Przedszkole nr 37. W ten sposób Comenius stał się doskonałym elementem budowania wizerunku szkoły w środowisku lokalnym

Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • Wspólna strona internetowa http://www.villiers. ealing.sch.uk/Socrates/index.html, która prezentuje rezultaty pracy uczniów i nauczycieli; • Katalog stron internetowych wgrany na CD zawierający wyselekcjonowane i użyteczne strony poświęcone dziedzictwu kulturowemu współpracujących krajów. Jest dobrym źródłem informacji o historycznych i naturalnych skarbach partnerskich krajów;

• Broszura: wspólny słownik (zawierający terminy dotyczące kultury w pięciu językach) - materiał dydaktyczny dla uczniów i nauczycieli; • Wspólna multimedialna prezentacja na DVD zawierająca opisy celebracji świąt obchodzonych w różnych porządkach religijnych – od Bożego Narodzenia do hinduskich świąt Eid i Diwali, przepisy kulinarne, jasełka, fotografie szopek, świąteczne dekoracje, iluminacje, itd. - materiał

dydaktyczny służący nawiązaniu interkulturowego dialogu wśród partnerskich szkół; • Wspólna broszura „Plany lekcji metodą WebQuest dotyczące dziedzictwa kulturowego” (CD); • Wspólna multimedialna prezentacja na DVD z najbardziej atrakcyjnymi działaniami i produktami projektu;

• Plakaty 5 europejskich stolic prezentujące dziedzictwo kulturowe (szkolna wystawa Comeniusa); • Dni Narodowe (Brytyjski, Hiszpański i Grecki) w polskiej szkole (dokumentacja fotograficzna); • Plakaty prezentujące kulturę Wielkiej Brytanii Grecji; • Wystawy w szkole, fotografie z oficjalnych wizyt, artykuły w prasie.

Sposoby upowszechniania projektu: Wszystkie informacje o realizacji projektu umieszczane były na bieżąco na stronie internetowej projektu. W semestralnych biuletynach szkolnych wydawanych w dużych nakładach i dostępnych dla każdego nauczyciela ukazywały się sprawozdania. Relacje z realizacji zadań projektowych ukazywały się w szkolnej gazetce Figielek, w szkolnym radio i na szkolnych wystawach. Dodatkowo podawane

były informacje dla rodziców podczas wywiadówek, rozdawano ulotki o projekcie. Informacje docierały również do innych szkół, ukazywały się w prasie regionalnej i zagranicznej. Nawiązana została współpraca z Biurem Promocji Miasta Rzeszowa i Urzędem Marszałkowskim. Informacje o projekcie zgodziły się rozpowszechniać również sklep Społem i pizzeria Skorpion.

Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Wszystkie materiały wypracowane w czasie trwania projektu – prezentacje multimedialne, broszury opracowane wspólnie przez partnerów, scenariusze zajęć dla uczniów - są dostępne w bibliotece do ponownego wykorzystania przez innych nauczycie-

li. Opracowana metoda WebQuest oraz plany lekcji wykorzystano we wszystkich szkołach partnerskich. Część produktów finalnych znajduje się na stronie internetowej.

Takie różne a takie podobne Numer umowy: 07-POL01-CO06-00267-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Publiczne Przedszkole w Modrzewiowym Ogrodzie Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Justyna Rutkowska Adres strony internetowej: — Adres e-mail: pp2pawlowice@interia.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Malta, Niemcy, Hiszpania, Rumunia, Wielka Brytania

Cele projektu: • kształtowanie w dzieciach przekonania, że dzieci są wszędzie podobne – mają podobne zainteresowania, bez względu na to, gdzie mieszkają;

• poszerzenie horyzontów myślowych małych dzieci poprzez uczenie ich o dzieciach żyjących w innych krajach;

• kształtowanie postawy charakteryzującej się respektem i tolerancją dla innych ludzi, żyjących w odmiennych kulturach, postępujących w niekonwencjonalny sposób; • uświadomienie dzieciom, jak cenne w życiu czło-

wieka jest środowisko naturalne i jak ważne jest, aby je chronić; • wzbudzenie zainteresowania dzieci nauką języków obcych.

Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Dzieci były mocno zaangażowane emocjonalnie w realizację projektu i z wielką ochotą uczestniczyły we wszystkich proponowanych przez nauczycielki aktywnościach. Zajęcia polegały na organizowaniu działań związanych z obchodami świąt (uroczystości, imprezy, przedstawienia) oraz uświadamianiu dzieciom istnienia obcych języków i tego, jak ważna jest ich znajomość. Nauczycielki pokazywały dzieciom wykorzystanie internetu, aparatu cyfrowego i komputera. Często stosowały metody aktywizujące, wykorzystując programy opracowane przez siebie (m.in. program edukacji regionalnej “Pawłowice - piękne okolice”, program adaptacyjny oraz program edukacji ekologicznej). Kadra pedagogiczna doskonaliła również swoje umiejętności w posługiwaniu się językiem angielskim, zdobywała coraz to większa wiedzę o państwach współpracujących. Przedszkolaki nauczyły się pokazywać państwa partnerskie na mapie, zyskały świadomość, że w innych krajach sa nieco inne tradycje i trochę inaczej obchodzi się różne święta. Dzieci uczestniczyly w zajęciach edukacyjnych posługując się ICT, w pracowni komputerowej uczyły się czytania, przyrody i matematyki. Z wielkim zaangażowaniem wykonywały prace plastyczne i przestrzenne związane z realizowaną tematyką projektu, tworzyły kąciki europejskie w swoich salach, przygotowywały prezenty dla goszczących w przedszkolu Maskotek. Z radością witały i żegnały wędrujące Maskotki. Maskotki brały udział w codziennym życiu przedszkola – towarzyszy dzieciom podczas spacerów, wycieczek, bierze udział w ważnych dla każdej placówki uroczystościach. Miały też duży wpływ na tworzenie pamiętników Maskotek - decydowały o tym, jakie zdjęcia mają znaleźć się w pamiętnikach, wybierały wykonane

przez siebie prace do wysłania. Projekt był okazją, by przedszkolaki zyskaly wiedzę o kulturze innych krajów, nauczyły się tolerancji, udoskonaliły swoje umiejętności w zakresie czytania, rozwijaly swoje umiejętności wokalne, recytatorskie oraz poczucie rytmu. Znajomość języka angielskiego w komunikacji z dziećmi z innych krajów jest niezbędna, dlatego cztery nauczycielki kontynuują teraz naukę języka angielskiego. Nauczycielki poglębiły swoje wiadomości na temat krajów Unii oraz uczestniczyły w warsztatach nauki tańców europejskich. Poznały systemy edukacyjne i tradycje związane z obchodami świąt w krajach partnerskich. W swojej pracy wykorzystywały internet, program Power Point i Corel. Stworzyły pamiętniki z wykorzystaniem zdjęć cyfrowych, zajmowaly się obsługą multiodtwarzacza. Powstala strona internetowa projektu. Nauczycielki wymieniały się informacjami i materialami o różnych technikach plastycznych, pracowały zespołowo, a udział wszystkich dzieci we wspólnych zajęciach zintegrował grupy wychowanków – dzieci młodsze i starsze. Miała miejsce wspólna prezentacja pamiętników Maskotek z krajów partnerskich, wspólne było oglądanie zdjęć na CD i prezentacji w Power Point, filmów na DVD. W uroczystościach związanych z powitaniami i pożegnaniami Maskotek także uczestniczyły wszystkie dzieci. Wzbogacono zajęcia dla dzieci poprzez wykorzystanie atlasów świata, puzzli świata i Europy, albumów, książek i folderów, ilustracji i czasopism, gromadzenie materiałów do kącika europejskiego. W realizacji projektu uczestniczyli wszyscy nauczyciele placówki (9 osób). Zajęcia związane z projektem wpisano do planu pracy placówki oraz planów miesięcznych nauczycieli. Program pracy dydaktycznej stal się bardziej urozmaicony. Planowaniu pracy poświęcano więcej czasu – nauczyciele pracowali zespołowo, rada pedagogiczna stała się otwarta

i twórcza. Projekt dał nauczycielom dużo satysfakcji. Nauczyli się zarządzać projektem i jego budżetem, doskonalili swoje umiejętności organizacyjne. Ciągle wzbogacane są kąciki europejskie w salach oraz wystawka w holu. Realizacja projektu wpłynęła na prestiż placówki. Cała społeczność przedszkolna zaangażowała się w realizację projektu. Nastąpiła modyfikacja Programu Rozwoju Placówki – udział w projekcie stał się w nim priorytetem. W rocznym planie pracy oraz w planach miesięcznych zostały określone nowe zadania dla nauczycieli i wychowanków. W Planie Nadzoru Pedagogicznego wspólnie z nauczycielami zostały określone tamaty hospitacji diagnozujących. Zaplanowano również udział w projekcie rodzicow i lokalnej społeczności. Zupełnie zmienił się wystrój przedszkola: w holu na piętrze został urządzony “kącik promocyjny” projektu, w holu w dużych antyramach zostały zawieszone prace dzieci związane z realizacją projektu. W salach powstały zorganizowane wspólnie z rodzicami “Kąciki europejskie”. Przedstawiciele lokalnych władz oświatowych i samorządowych byli zapraszani do udziału w zajęciach podczas międzynarodowych zjazdów. Wszystkim reprezentantom urzędów bardzo podobał się przyjazny dziecku sposób przekazywania wiedzy. Rodziców zapraszano na uroczyste świętowanie Dnia Comeniusa, wystawy i zajęcia zorganizowane w poszczególnych szkołach. Domowa maskotka stała się szczególnym przyjacielem dzieci, a rodzice opowiadali, że ich pociechy wypowiadają się o niej jak o żywej istocie. Miały miejsce spotkania z wójtem dotyczące wyjazdów zagranicznych, przygotowano do wyjazdów materiały promujące gminę. Urząd gminy oddelegował informatyka gminnego do pomocy w przygotowaniu prezentacji multimedialnej projektu z okazji Dnia Comeniusa. Przedszkole mogło zawsze liczyć na pomoc urzędu. Urząd Pracy skierował do pracy w przedszkolu na pół roku informatyka, który prowadził zajęcia z dziećmi z zakresu ICT. Dom Kultury udostępnił salę na zorganizowanie uroczystości z okazji Dnia Matki z udziałem rodziców i mieszkańców osiedla. Dwukrotnie odbyły się warsztaty z udziałem twórców ludowych ze Stryszawy. Biblioteka gminna włączyła się w realizacje konkursu ekologicznego. Rodzice wystawili teatrzyk dla dzieci z okazji Dnia Dziecka pt.

„Sen Doroty”, pomagali w wystawieniu jaselek przez dzieci – szyli stroje i organizowali dowóz do Gminnego Ośrodka Kultury. Brali udział w przygotowaniach Dnia Comeniusa – przygotowali poczęstunek dla dzieci i zaproszonych gości. Na spotkaniach z Radą Rodziców i spotkaniach grupowych omawiane były tematy związane z realizacją projektu, wspólnie z rodzicami zorganizowano “Kąciki europejskie”. Rodzice pomogli w zbieraniu eksponatów pochodzących z naszych krajów partnerskich, uszyli stroje maskotek na występy dla dzieci, przygotowywali z nauczycielami uroczystość z okazji Dnia Comeniusa. Nauczyciele zauważyli zwiększenie zainteresowania wśród rodziców zapisami do przedszkola Rezultatem wizyt w krajach partnerskich były upominki dla przedszkola, pamiętniki Maskotek, płyty CD i filmy. Zdjęcia posłużyły do wykonania pamiętnika naszej Maskotki, w którym opisane zostało codzienne życie i środowisko dziecka. Uczestnicy projektu bliżej się poznali, mogli wymienić informacje na temat funkcjonowania swojej placówki. Wizyty Maskotek i nowe doświadczenia nauczycieli ułatwiły dzieciom przyswojenie nowych wiadomości i zachęcały do samodzielnych poszukiwań. Formą upowszechniania projektu był Dzień Comeniusa, w którym brały udział przedszkola z czterech sąsiednich gmin, wizytatorzy Delegatury Kuratorium Oświaty w Bielsku - Bialej, rodzice, wójt gminy. Na korytarzu przedszkola umieszczono tablice z informacjami na temat projektu, w holu zorganizowano wystawę poświęconą projektowi. Projekt jest prezentowany na wspólnej stronie internetowej szkól partnerskich. Drugie obchody Dnia Comeniusa utrwalone zostały na plytach DVD, które rozdano rodzicom, przedstawicielom kuratorium i dyrektorom przedszkoli w regionie. Został wydany kalendarz na 2007r. poświęcony świętom placówek partnerskich, kalendarze rozdano wśród rodziców i lokalnej społeczności. O projekcie napisał Dziennik Zachodni i lokalna prasa Gminne Racje. Przedszkole wydalo folder na temat projektu w języku polskim i angielskim. Władze lokalne traktują obecnie przedszkole jako wizytówkę gminy, a rodzice są dumni, że ich dzieci brały udział w takim przedsięwzięciu. Pamiętniki maskotek były produkowane przez każdy kraj i wysyłane do pozostałych krajów. Nauczyciele z krajów partnerskich wysyłali

nawzajem do swoich placówek prace dzieci, zdjęcia, płyty DVD, filmy video z informacjami o narodowych świętach. Najcenniejszy dla polskiego przedszkola

produkt końcowy – film na płycie DVD o pawłowickiej przyrodzie - został rozpowszechniony w całej gminie Pawłowice.

Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • wspólna strona internetowa http://sodifferentyetsosimilar.freedynamicwebsites.com; • „Hello book” – książka powitalna przygotowana przez każde państwo - wizerunek każdej szkoły, zawiera pozdrowienie w języku ojczystym i zdjęcia cyfrowe, na których Maskotka przedstawia swój dom, przedszkole, miejscowość z której pochodzi państwo i flagę; • paszporty Maskotek, wykonane na wzór prawdziwych paszportów. Maskotka poprzez pieczątkę w paszporcie otrzymywała potwierdzenie pobytu za granicą na spotkaniu partnerskim lub goszcząc w wylosowanej placówce; • pamiętniki Maskotek oraz prezentacje w Power Point przestawiające podróże Maskotek i ich pobyt w domu; • puzzle – każda placówka przygotowała 4 zestawy puzzli przedstawiające Maskotkę i jej imię, flagę i mapę państwa, godło i mapę państwa, Maskotkę i mapę wraz z flagą; • drzewko przyjaźni – wykonane technika plastyczną. Składa się z odbitych dłoni dziecięcych każdego państwa. Prace są wykonane przez dzieci i podpisane ich imieniem; • kostiumy Maskotek wykonane przez stronę polską; zostały uszyte przez rodziców z miękkich materiałów. Przedstawiają maskotki wszystkich partnerów: wiewiórkę Sandy z Niemiec, ptaka z Wysp kanaryjskich Canario, delfinka Tinu z Malty, reniferka Finu z Rumunii, pieska Matta z Anglii oraz wiewiórkę Kitkę z Polski; • Dzień Comeniusa, który obchodzono uroczyście w każdym kraju; w Polsce z tej okazji odbyła się

prezentacja projektu z udziałem zaproszonych gości – lokalna prasa i rodzice dzieci. Część artystyczna składała się z występów dzieci ubranych w kostiumy Maskotek, które przedstawiały wszystkie współpracujące w projekcie państwa, śpiewały piosenki partnerów i tańczyły ich tańce; • kalendarz na rok 2007 – przedszkole w Polsce obchodziło uroczystości: urodziny maskotki Kitki, pasowanie na przedszkolaka, Dzień Górnika, święta Bożego Narodzenia, Dzień Babci i Dziadka, święta Wielkanocne, Dzień Matki, Dzień Dziecka; • scenariusze powitań i pożegnań maskotek. Podczas takich uroczystości wykorzystywane były tańce integracyjne w strojach maskotek uszytych przez rodziców. Dzieci składały życzenia, śpiewały piosenki, dokonywały podsumowań wiadomości na temat krajów partnerskich, pakowały bądź rozpakowywały prezenty. Każdy z tych dni był długo oczekiwany w przedszkolu; • artykuły na temat projektu w lokalnej prasie – „Gminne Racje” oraz w „Dzienniku Zachodnim” oraz artykuły w prasie maltańskiej: „The Times”; • folder promujący projekt z wiadomościami na temat projektu. Po trzech latach pracy koordynatorzy zdobyli większe umiejętności i wiedzę o technologii informatycznej i sposobach przygotowywania prezentacji, które były przyjazne dzieciom. Konieczność korzystania z TIK motywowała wszystkich do pogłębiania wiedzy na ten temat. Nauczyciele zaczęli od bardzo prostych prezentacji w Power Point, a skończyli na bardziej skomplikowanych, takich jak Microsoft Photo Story 3.1 i video. Rezultaty były bardzo interesujące dla dzieci.

Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Prace dzieci, pamiętniki maskotek, teksty piosenek, tańców, zdjęcia, filmy na CD i DVD, układanki dydaktyczne z krajów partnerskich zostały udostępnione

pozostałym przedszkolom w gminie. Na podstawie zebranych materiałów z wizyty na Malcie przedszkole opracowało własne materiały, które posłużą

nauczycielom w gminie jako scenariusze do zajęć z dziećmi w wieku od 3 do 7 lat. Przedszkole zaprezentowało również swoje osiągnięcia podczas targów

dobrej praktyki pedagogicznej organizowanych przez Kuratorium Oświaty w Katowicach.

Książka – zapomniany wynalazek. Jak zachęcić europejskie dzieci do czytania? Projekt oparty na europejskiej literaturze dziecięcej Numer umowy: 07-POL01-CO06-00283-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 2, ul. G. Morcinka 14, 44-273 Rybnik Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Aleksandra Kucharczak Adres strony internetowej: www.zsp-nr2.rybnik.ovh.org Adres e-mail: ZSP_nr2.rybnik@wp.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Rumunia, Słowacja, Turcja, Włochy, Polska

Cele projektu: • edukacja czytelnicza uczniów – poznanie literatury europejskiej w połączeniu z rozwijaniem umiejętności językowych i komunikacyjnych uczniów; • rozwijanie wyobraźni i kształtowanie osobowości uczniów; • rozwijanie umiejętności wyrażania uczuć u dzieci • poznawanie uczniów z krajów partnerskich i ich zainteresowań czytelniczych;

• podniesienie poziomu wiedzy o krajach partnerskich; • doskonalenie znajomości języka angielskiego wśród nauczycieli; • rozwijanie umiejętności posługiwania się technologiami informacyjno-komunikacyjnymi; • kształtowanie postawy szacunku dla odmienności kulturowej.

Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: • Przeprowadzenie konkursu na pracę plastyczną pt. „Moja ulubiona książka”, przesłanie prac Internetem do krajów partnerskich, zapoznanie uczniów z pracami na temat ulubionych książek rówieśników z krajów partnerskich; • Stworzenie w każdej szkole partnerskiej, w oparciu o wykonane prace plastyczne, zestawu ulubionych książek uczniów, wysłanie zestawów książek do pozostałych szkół, sprawdzenie czy dane książki są dostępne w krajach partnerskich, zamieszczenie uzyskanych informacji we wspólnym zestawieniu; • Przygotowanie w poszczególnych szkołach przedstawień w języku angielskim, opartych na litera-

turze z krajów partnerskich, nagranie przedstawień na płytach CD, wymiana materiałów między szkołami; • Pisanie na lekcjach języka angielskiego krótkich notatek na temat ulubionych książek uczniów; • Wykonanie prezentacji multimedialnej, zawierającej prace plastyczne i notatki na temat ulubionych książek uczniów oraz dane dotyczące dostępności poszczególnych książek w krajach partnerskich; • Zaprojektowanie i wydanie kalendarza pt. „The book – a wonderful invention” na 2008 rok, zawierającego prace uczniów; • Zaprezentowanie własnego, narodowego alfabetu

•

• •

•

w każdej ze szkół, wysłanie materiałów w formie filmów i prezentacji do krajów partnerskich; Przygotowanie materiałów na temat możliwości dostępu uczniów do bibliotek w miejscu zamieszkania, wymiana materiałów miedzy szkołami; Przygotowanie prezentacji multimedialnej podsumowującej działania w ramach projektu; Przeprowadzenie przez nauczycieli ze szkoły polskiej lekcji dla uczniów włoskich w czasie wymiany nauczycieli we Włoszech; Zapoznanie z turecką techniką malarską „ebru”

w czasie lekcji przeprowadzonej przez nauczyciela ze szkoły tureckiej z gośćmi z Rumunii, Słowacji i Włoch, biorącymi udział w wizycie roboczej w Polsce oraz uczniami i nauczycielami z Polski; • Przeprowadzenie przez nauczycieli szkoły polskiej lekcji na temat tradycji śląskich dla uczniów i nauczycieli z Włoch, Turcji, Rumunii, Słowacji w czasie kończącej projekt wizyty roboczej w Polsce.

Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Dzięki różnym działaniom w ramach projektu uczniowie poznali bliżej swoich rówieśników z innych krajów, ich zainteresowania czytelnicze i ich rodzimą kulturę. Uczniowie chętnie i z zaangażowaniem wykonywali zadania związane z projektem. Zachętą była forma zadań – prace plastyczne, konkursy, spektakle. Wzrosło zainteresowanie uczniów czytelnictwem. Ze środków projektu do biblioteki szkolnej zostały zakupione książki polecane w ramach projektu przez uczniów z zagranicy. Uczniowie chętnie sięgają po te tytuły. W trakcie trwania projektu uczniowie i nauczyciele rozwinęli swoje umiejętności posługiwania się nowymi technologiami i uzyskali motywację do nauki języków obcych. Uczniowie dos-

konalili znajomość języka angielskiego pracując nad realizacją projektu w szkole i w czasie wizyt zagranicą oraz w Polsce, przełamywali bariery językowe, uczyli się wykorzystywać język obcy do wyrażania swoich opinii i uczuć. Uczestnicy wyjazdów zagranicznych mieli możliwość zdobywania doświadczenia w sferze podróży zagranicznych, poznawania życia codziennego i zwyczajów w krajach partnerskich. Uczniowie i nauczyciele w spotkaniach z przedstawicielami innych krajów doświadczyli różnic kulturowych, uczyli się otwartości i akceptacji. Realizacja projektu wpłynęła pozytywnie na rodziny uczniów i lokalne środowiska, wyzwalając w nich inicjatywę i otwierając je bardziej na inne kraje europejskie i inne kultury.

Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • prace plastyczne wykonane na konkurs pt. „Moja ulubiona książka”; • kalendarz na 2008 rok, zawierający prace uczniów i wymyślone przez nich sentencje zachęcające do czytania książek (nakład 1000 egz.); • lista ulubionych książek uczniów z każdej ze szkół partnerskich; • zestawienie dostępności pozycji literackich w poszczególnych krajach; • inscenizacje oparte na wybranych książkach lub legendach (uczniowie i nauczyciele polskiej szkoły przygotowali spektakl na podstawie słowackiej legendy „Jak Janosik przez piekło wędrował”);

• krótkie prace pisemne uczniów na temat ulubionych książek; • prezentacja multimedialna „Our favourite books” zawierająca prace plastyczne, notatki uczniów oraz dane dotyczące dostępności poszczególnych książek w krajach partnerskich; • prezentacja własnego, narodowego alfabetu w każdej ze szkół; • materiały na temat możliwości dostępu uczniów do bibliotek w swoim miejscu zamieszkania; • prezentacja multimedialna podsumowująca działania w ramach projektu.

Sposoby upowszechniania projektu: • Strona internetowa szkoły i Urzędu Miasta, audycja w telewizji TVT, artykuły w prasie regionalnej w krajach partnerskich; • wystawy, gazetki ścienne w szkole, artykuły w szkolnej gazetce, foldery okolicznościowe, informacje dla rodziców podczas wywiadówek;

• współpraca z lokalnym Domem Kultury, z filią Biblioteki Miejskiej, z parafią i z lokalnym muzeum; • rozprowadzenie wśród wszystkich uczniów szkoły polskiej i uczniów szkół partnerskich kalendarzy wydanych w ramach projektu.

Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Materiały przygotowane w trakcie trwania projektu mogą być wykorzystane przez nauczycieli języka angielskiego oraz przez znających język angielski bibliotekarzy. Przygotowane prezentacje oraz filmy mogą służyć jako pomoce dydaktyczne w edukacji czytelniczej, jak i interkulturowej. Wypracowane produkty są dostępne na stronach internetowych szkoły i w bibliotece szkolnej.

By stać się lepszym obywatelem świata poprzez prowadzenie badań i przyjęcie strategii, które zapewnią lepszą ochronę i umożliwią utworzenie nowego otoczenia dla niektórych rzadko występujących gatunków roślin i zwierząt. Numer umowy: 07-OL01-CO06-00053-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Szkoła Podstawowa nr 9 im. kmdra. por. Stanisława Hryniewieckiego, ul. Małachowskiego 9, 76-200 Słupsk, tel. 59 84 00 610 Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Marek Łukasik Adres strony internetowej: www.sp9.slupsk.pl Adres e-mail: dyrektor@sp9.slupsk.pl Kraje uczestniczące w projekcie: (w ciągu 3 lat trwania projektu): Wielka Brytania, Hiszpania, Grecja, Niemcy, Czechy, Polska

Cele projektu: • promowanie idei obywatelstwa światowego poprzez prowadzenie przez uczniów badań na temat lokalnych zagrożeń gatunkowych;

• poszerzenie wiedzy uczniów i nauczycieli na temat ekologii; • promowanie rangi współpracy międzynarodowej

na terenie szkoły poprzez ścisłą współpracę ze szkołami z innych państw grupy partnerskiej; • poszerzenie doświadczenia zawodowego nauczycieli dzięki programom mobilności;

• rozwijanie u uczniów i nauczycieli umiejętności wykorzystywania technik informacyjno-komunikacyjnych.

Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: Uczniowie pod kierunkiem nauczycieli przeprowadzili badania w zakresie zagrożonych gatunków roślin i zwierząt, systematycznie pogłębiali wiedzęna temat zagrożeń gatunkowych występujących w innych regionach Europy. Nawiązali współpracę z organizacjami proekologicznymi. Rozwinęli umiejętności w ramach technik informacyjno-komunikacyjnych (kontakt mailowy, wykorzystanie Internetu jako źródła

informacji, przygotowanie raportów, historyjek i filmu przy wykorzystaniu komputera, wykonanie zdjęć cyfrowych, itd.). W ramach projektu został przeprowadzony szkolny, a następnie międzynarodowy konkurs plastyczny. Uczniowie wzięli udział w wycieczkach badawczych, poznali kulturę krajów partnerskich. Przygotowane również zostały: raport z badań, zestaw opowiadań i film dokumentalny.

Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Dzięki opracowywaniu materiałów wielojęzycznych, raportów oraz przygotowaniu filmu dokumentalnego, który został zrealizowany w języku angielskim, uczniowie poszerzyli swoje umiejętności językowe. Zostały przeprowadzone dodatkowe lekcje z uczniami, którzy występowali w filmie dokumentalnym. Wydana w drugim roku projektowym publikacja pt. „Zbiór baśni wydanych w ramach projektu Socrates Comenius. Biblioteka Dziewiątki nr 8” (ISBN 97883-917648-7-9) została opracowana we wszystkich językach projektowych (angielski, niemiecki, grecki, hiszpański, czeski, polski). W związku z tym uczniowie mieli okazję zapoznać się z poszczególnymi zwrotami i nazwami (roślin i zwierząt) w innych językach. Jednym z elementów przygotowywania filmu dokumentalnego było opracowanie prezentacji multimedialnej, w realizacji której udział brali zarówno uczniowie, jak i nauczyciele. Dzięki inspirującym zadaniom i pracy w grupach udało się z jednej strony uzyskać poprawę motywacji uczniów, rozwinąć umiejętność samooceny i autonomiczność, a z drugiej nauczyć pracy w grupie i oceny rówieśników (ang. peer assessment). Dzięki licznym prezentacjom, projektom indywidualnym i grupowym, apelom, gazetkom ściennym, jak również dzięki bezpośredniemu kontaktowi z nauczycielami z innych krajów uczniowie mieli możliwość zapoznania się

z kulturą i językiem innego kraju. Uwieńczeniem tych działań była Międzynarodowa Wystawa Prac Plastycznych, prezentująca zwycięskie prace w konkursie na temat zagrożonych gatunków roślin i zwierząt. Element ten wpłynął bardzo pozytywnie na zwiększenie motywacji, gdyż zwycięskie prace były wystawiane we wszystkich szkołach partnerskich. Dzięki programowi mobilności nauczyciele mieli możliwość poszerzenia swoich umiejętności językowych oraz zawodowych. Wymiana nauczycieli doprowadziła przede wszystkim do zwiększenia motywacji w zakresie nauki języków obcych. Stały kontakt z językiem zapewniony był dzięki opracowywanym materiałom wielojęzycznym (np. raport z badań – I rok, zbiór opowiadań/baśni – II rok, film dokumentalny – III rok). Nauczyciele językowcy tłumaczyli materiały do projektu (w tym wszystkie wspólne dla wszystkich partnerów produkty końcowe). W ciągu trzech lat trwania projektu w ramach mobilności nauczyciele wyjechali do pięciu krajów europejskich, co zaowocowało poszerzeniem doświadczeń pedagogów w zakresie systemów edukacji, rozwiązywania problemów edukacyjnych (m.in. wychowawczych) oraz w zakresie wiedzy na temat kultur krajów partnerskich. Dzięki sprawozdaniom i prezentacjom dla Rady Pedagogicznej, organizowanym każdorazowo

po wizycie zagranicznej, również inni pedagodzy mieli okazję zapoznać się z międzynarodowym wymiarem projektu. Nauczyciele w widoczny sposób przenieśli doświadczenie i metody zdobyte podczas mobilności na grunt własnej pracy zawodowej. Opracowując razem z uczniami materiały multimedialne (w tym film dokumentalny), partycypując w przeszukiwaniu zasobów Internetu czy współtworząc materiały na stronę www, nauczyciele rozwijali swoje umiejętności TIK. W ciągu trwania projektu działający przy szkole Klub Europejski (koło zainteresowań) aktywnie uczestniczył w działaniach projektowych. Poszczególne zadania projektowe zostały włączone do programu nauczania poszczególnych przedmiotów. Dzięki wyjazdom na Konferencje Dyrektorów i Koordynatorów oraz ściśle współpracując z grupą projektową, dyrektor szkoły mógł dzielić się wiedzą i doświadczeniem z dyrektorami innych, lokalnych placówek (podczas narad dyrektorów). Dzięki programowi mobilności i wizycie gości zagranicznych w Polsce Rada Rodziców, ściśle

współpracując z Dyrekcją Szkoły, włączyła się w realizację programu wizyt. Nauczyciele nawiązali korzystną współpracę z lokalnymi organizacjami proekologicznymi, na stronie internetowej projektu: www.cpsp.info. rozpoczęto publikowanie wyników badań i produktów; zacieśniła się współpraca z rodzicami oraz władzami lokalnymi. Rodzice uczniów, na czele z Radą Rodziców, każdorazowo wspierali program wymiany, organizując uroczyste spotkania z gośćmi i oferując swoją pomoc w kwestiach organizacji przyjazdu gości. Dzięki projektowi udało się zacieśnić i skonkretyzować współpracę z Parkiem Krajobrazowym „Dolina Słupi” (wykłady, materiały, wycieczka do Parku), Polskim Związkiem Wędkarskim (materiały, wycieczka do przepławki łososia atlantyckiego), Urzędem Morskim w Słupsku (wizyta w latarni morskiej, kapitanacie, rejs statkiem badawczym) oraz Centrum Szkolenia Marynarki Wojennej.

Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • raporty z badań dotyczących zagrożonych gatunków roślin i zwierząt; • wewnątrzszkolny i międzynarodowy konkurs plastyczny; • wielojęzyczny zbiór opowiadań zawierający prace dzieci na temat zagrożonych gatunków roślin i zwierząt; • wycieczki badawcze; • słowniczek audio z podstawowymi zwrotami we wszystkich językach grupy partnerskiej;

• prezentacja multimedialna szkoły polskiej; • przygotowanie, realizacja i edycja filmu o zagrożonych gatunkach roślin i zwierząt; • gazetki ścienne; • polsko-angielski słowniczek pojęć ekologicznych; • kalendarz projektu; • tabliczki z nazwami poszczególnych sal/oddziałów w szkole we wszystkich językach grupy partnerskiej.

Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Poprzez bazę produktów European Shared Treasure można znaleźć konkretne produkty projektu i dowolnie je wykorzystać. Dzięki stronie internetowej projektu każdy może zapoznać się z tematyką projektu i dowiedzieć czegoś więcej na temat zagrożonych gatunków roślin i zwierząt (dzięki zamieszczonym tam raportom z badań, jak i filmowi dokumentalnemu). Zbiór baśni wydanych w ramach projektu

jest dostępny we wszystkich większych bibliotekach w Polsce. Projekt zainspirował pracownika naukowego Parku Krajobrazowego „Dolina Słupi” do napisania dwóch artykułów na temat łososia atlantyckiego i ropuchy szarej (Jakub Kazimierski, „Łosoś atlantycki”, „Ropucha szara” [w:] Słupskie Studia Gimnazjalne, Z. 1 (10), 2006, Słupsk: Gimnazjum nr 5 im. Sejmu Polskiego, ISSN 1641-4365).

Publiczn

e Pr

zedszko Spotka le w Mo nie ma drzewio s k otek w w proje wym Og szystkic kcie. h krajó rodzie w biorą cych u działa

-Przed Zespół Szkolno

szkolny w Rybn

iku

y ackiej legend dstawie słow po na kl ta ek Sp wędrował” przez piekło „Jak Janosik

Szkoła Podstawowa w Kraśniku Drzewko Pokoju

wR tawowa s d o P le Szkoła Dzień

i Tureck

zeszowie

w szko

Pamiętnik pokoleń. Życie codzienne po obu stronach żelaznej kurtyny. Numer umowy: 07-POL01-CO06-00081-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Zespół Szkół nr 6 im. Agnieszki Osieckiej we Wrocławiu Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Alicja Witwicka Adres strony internetowej: www.zs-6.com Adres e-mail: liceum@zs-6.com Kraje uczestniczące w projekcie: Czechy, Dania, Łotwa, Niemcy, Polska

Cele projektu: • wzmocnienie poczucia własnej tożsamości oraz uświadomienie roli swojego pokolenia w zjednoczonej Europie poprzez porównanie historii własnego kraju z dziejami krajów partnerskich szkół; • wzmocnienie porozumienia interkulturowego, szczególnie pomiędzy byłym Zachodem i Wschodem;

• rozwijanie kompetencji metodycznych; • rozwijanie kompetencji medialnych; • kształtowanie umiejętności wykorzystania nowoczesnych technologii; • zwiększenie kompetencji językowych w zakresie języka niemieckiego, kompetencji medialnych.

Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: W ramach projektu „Pamiętnik pokoleń – życie codzienne po obu stronach żelaznej kurtyny” młodzież z partnerskich szkół porównywała losy trzech pokoleń po obu stronach „Żelaznej Kurtyny”. Po przebadaniu losów i życia codziennego generacji dziadków, rodziców oraz swojej generacji, uczniowie rozważali, jak będzie wyglądało życie przyszłego pokolenia i stworzyli wizję roku 2030. Projekt realizowany był w ramach trzech projektów cząstkowych: I. Muzeum dnia codziennego Na przedmiotach historia i WOS uczniowie sporządzili w porozumieniu z partnerskimi szkołami ankiety z pytaniami dotyczącymi konkretnych obszarów życia codziennego, które posłużyły do przeprowadzenia wywiadów z przedstawicielami różnych generacji. Następnie zbadali źródła, zbierali materiały (przedmioty, fotografie) w celu urządzenia wystawy „Muzeum Dnia Codziennego”, przedstawiającej życie codzienne badanej generacji. Powstały wirtualne

muzea oraz filmy z wywiadami przeprowadzonymi z przedstawicielami badanego pokolenia. II. Generacja XY Na podstawie przetłumaczonych fragmentów książki Floriana Illiesa „Generation Golf” uczniowie napisali na lekcjach języka ojczystego własne kreatywne teksty, odnoszące się do realiów życia codziennego w swoich krajach. Wyniki przedstawione zostały na stronie internetowej, a po zakończeniu całości projektu wgrane ne CD – ROM. III. Młodzieżowa kultura protestu Na lekcjach języka ojczystego, sztuki i muzyki uczniowie zajmowali się rozmaitymi formami kultury młodzieżowej. Później przygotowali i zaprezentowali za pomocą typowych dla swojego pokolenia środków ekspresji wybraną formę kultury (przedstawienie teatralne, inscenizacja muzyczna, film).

Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Projekt dostarczył jego uczestnikom nowej wiedzy i wielu interesujących przeżyć. Ponadto stał się powodem ich ogromnej satysfakcji. Nauczyciele zdobyli doświadczenie w zakresie stosowania różnorodnych metod pracy i częściej proponowali uczniom ciekawe działania: kreatywne pisanie, tworzenie scenariuszy, warsztaty, kręcenie filmów oraz ich montaż i produkcja. Twórcza, angażująca praca sprzyjała bliższemu wzajemnemu poznaniu się nauczycieli i uczniów, integracji zespołów klasowych, a także integracji społeczności szkolnej. Realizacja projektu pogłębiła również dobre relacje między nauczycielami. Wzrosły też kompetencje uczniów: interkulturowe, metodyczne i medialne oraz umiejętności zastosowania nowoczesnej technologii informacyjnej. Fenomenem projektu było to, iż pobudził on do działania nie tylko uczniów, ale znalazł żywy oddźwięk w najbliższym środowisku. W tę część projektu, która obejmowała badanie generacji dziadków, zaangażowało się wielu dorosłych „świadków historii”. Dziadkowie uczniów oraz starsze osoby z ich sąsiedztwa opowiadały o swoim życiu, nie mogąc niejednokrotnie ukryć przy tym wzruszenia. Budziło to u młodych ludzi wiele emocji. Często zdarzało się, że uczniowie dopiero poprzez wywiady z własnymi dziadkami poznawali prawdziwe, fascynujące, rodzinne historie. Również przedmioty gromadzone na wystawie, czasem zdawałoby się dziwaczne i dziś

już bezużyteczne, nabierały poprzez związek z losami konkretnych osób szczególnej wartości. Na uwagę zasługuje również kreatywność uczniów, do jakiej zostali pobudzeni. Kreatywne działanie widoczne było podczas realizacji wszystkich części projektu. Każde nowe zadanie czy to przygotowanie wystawy, czy prezentacji, nakręcenie filmu było impulsem do takiego działania. Fragmenty oryginalnych tekstów Floriana Illiesa, z którymi uczniowie zapoznani zostali na lekcjach języka polskiego były przyczynkiem do kreatywnego pisania. Jedni uczniowie opisywali siebie, inni wyrażali własne opinie na temat całego pokolenia dzisiejszej młodzieży. To kreatywne tworzenie tekstów dało młodzieży możliwość wyrażenia własnego „ja”, służyło lepszemu zrozumieniu siebie oraz budowania uświadomionej tożsamości. Projekt nabrał pełniejszego wyrazu na spotkaniu projektowym we Wrocławiu. Uczniowie z partnerskich szkół, którzy do tej pory komunikowali się przez Internet, mieli okazję uczestniczyć w rzeczywistym spotkaniu swoich zagranicznych kolegów, poznać się wzajemnie, zaprezentować swój kraj, historię oraz kulturę, dyskutować o treściach projektu, porównywać, wnioskować. Wspólne warsztaty na temat młodzieżowej kultury protestu były tym działaniem (wspólna praca twórcza), które podobało się młodzieży najbardziej. Spotkaniom projektowym towarzyszyła wspaniała atmosfera, otwartość i tolerancja. Nawiązały się przyjaźnie. Uczniowie pozostają w stałym kontakcie przez Internet.

Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • wystawa „Muzeum dnia codziennego” i wirtualne muzea; • scenariusze inscenizacji; • filmy, wywiady, wideoklip; • strona internetowa; • prezentacje w Power Point; • teksty literackie uczniów zebrane we wspólnej publikacji; • kawiarenka literacka; • badania ankietowe.

Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Efekty projektu zaprezentowane przez wszystkie kraje uczestniczące w różnych formach stworzyły właściwy „Pamiętnik pokoleń”. Ten pamiętnik, zaprezentowany na stronie www.generationsproject.de, służy rozpowszechnieniu osiągniętych rezultatów projektu. Wszystkie produkty końcowe projektu „Pamiętnik pokoleń” znajdują się w bibliotece szkolnej oraz

na stronie internetowej projektu www.zs-6.com/comenius i stanowią źródło wiedzy oraz materiał do dyskusji zarówno dla uczniów ZS Nr 6 we Wrocławiu, jak i dla szerszej społeczności. Mogą być wykorzystywane na lekcjach historii, języka ojczystego, języka niemieckiego oraz wiedzy o kulturze.

Nasze ulubione bajki Numer umowy: 07-POL01-CO06-00185-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Zespół Szkolno Przedszkolny dla Dzieci Niesłyszących i Słabo Słyszących ul. Grażyńskiego 17, 40 –126 Katowice, tel. 32 258 43 59 Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Renata Zachariasz Adres strony internetowej: www.zspnieslyszacy.skyhost.pl Adres e-mail: biuro.nieslyszacy.katowice@gmail.com Kraje uczestniczące w projekcie: Polska, Czechy, Szwecja

Cele projektu: • kształtowanie wśród uczniów świadomości różnorodności narodów tworzących Unię Europejską (poznanie kultury, tradycji, przyrody, geografii, życia codziennego krajów partnerskich); • zapoznanie uczniów z ulubionymi legendami i bajkami uczniów z krajów partnerskich (promocja własnego regionu za granicą); • integracja środowiskowa uczniów niesłyszących

(poznanie podstawowych znaków języka migowego polskiego, czeskiego i szwedzkiego); • opanowanie przez uczniów i nauczycieli narzędzi informatycznych; • zwiększenie motywacji do nauki języka angielskiego zarówno uczniów, jak i nauczycieli; • poznanie przez nauczycieli różnych metod pracy z uczniem niesłyszącym.

Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: Podczas lekcji języka polskiego, angielskiego, migowego oraz geografii, przyrody, sztuki i informatyki uczniowie realizowali dodatkowe treści dotyczące projektu. Na początku każdego roku nauczyciele spotykali się w jednej ze szkół, omawiali dokładnie

harmonogram projektu, zwiedzali szkoły, poznawali pracę surdopedagogiczną w innym kraju, wymieniali poglądy i ciekawostki dotyczące pracy z uczniem niesłyszącym.

Uczniowie poznali ulubione legendy, bajki i co roku wybierali jedną, którą opracowywali w formie książeczki z własnymi ilustracjami, tłumaczyli na język angielski, opowiadali w języku migowym, przygotowywali przedstawienia pantomimiczne, które filmowali (montaż był zadaniem nauczycieli). Uczniom udało się stworzyć polsko-czesko-szwedzki słownik języka migowego, do którego samodzielnie przygotowali i opracowali zdjęcia przedstawiające wybrane znaki języka migowego. Następnie uczniowie i nauczyciele nakręcili filmy pokazujące życie szkolne. Nauczyciele zorganizowali szereg quizów

dotyczących krajów Unii Europejskiej (ich kultury, tradycji, przyrody, geografii), znajomości języka angielskiego i podstawowych zwrotów języka migowego partnerów. Zwycięzcy byli uczestnikami wyjazdów partnerskich. Na zakończenie każdego roku projektu w jednym z krajów partnerskich, organizowane były spotkania partnerskie i w czasie nich tzw. Festiwale bajek. Podczas Festiwali prezentowano filmy i inne produkty przygotowane przez szkoły, a uczniowie mieli możliwość praktycznego wykorzystania swoich umiejętności (język angielski, migowy, integracja),

Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): • projekt wyzwolił w nauczycielach kreatywność oraz pomógł zdobyć nowe umiejętności posługiwania się technologią informacyjną i językiem angielskim; • uczniowie zyskali szerszą wiedzę o krajach partnerskich, zdobyli nowe umiejętności z zakresu informatyki, sztuki, zwiększyła się ich motywacja do nauki języka angielskiego, przełamali bariery

komunikacyjne w kontaktach z obcokrajowcami, uczyli się samodzielności i otwartości na inne kultury; • Festiwal Bajek w mieście, wystawy produktów w centrum handlowym, banku i szkole prezentacje filmów podczas zakończenia roku szkolnego pozwoliły na zaprezentowanie projektu rodzicom i szerszej społeczności lokalnej.

Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • Materiały audiowizualne projektu: pantomima „Czerwone i czarne kamienie” (2006), pantomima „Legenda o Smoku Wawelskim” (2007),film „Pomysłowy Dobromir?” (2008), film „Jeden dzień z życia naszej szkoły” (2006), film „Uroczystości w naszej szkole” (2007), film „U lekarza” (2008), film „On nie doczekał się” (2008), film „Sposób na dobry humor” (2008), Wspomnienia z Festiwalu bajek w Szwecji – czerwiec 2006, Wspomnienia ze Szwecji – luty 2007, Wspomnienia z Festiwalu bajek w Czechach – czerwiec 2007, Wspomnienia

z Czech – maj 2008, Wspomnienia z Festiwalu Bajek w Polsce – czerwiec 2008; • Materiały w formie drukowanej: Dwujęzykowa książeczka – wycinanka „Czerwone i czarne kamienie”; • Dwujęzykowa ruchoma książeczka „Legenda o Smoku Wawelskim”; • Słownik języka migowego ze zdjęciami dzieci cz. I, cz. II oraz cz. III; • Strona internetowa projektu: www.zspnieslyszacy. skyhost.pl.

Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Wszystkie działania wpłynęły na integrację społeczności szkolnej. Filmy i książeczki wykorzystywane są do początkowej nauki języka angielskiego oraz na języku polskim i migowym. Słownik języka migowego jest pomocny dla rodziców i nauczycieli. Filmy

o uroczystościach i wydarzeniach stanowią materiał promujący szkołę. Nauczyciele po zakończeniu projektu kontynuują realizację pomysłów wypracowanych podczas trwania projektu.

w Słups

wa rganizo torów o a y. n y jn y d r c gura i Koo Szkoła el inau ktorów p e A r y . 9 D nr encja wową Konfer Podsta łę o k z przez S

owa Podstaw

Szkoła Podstaw

owa w Dźw

ierzutach Wizyta nauczy cieli z Niemie c, Finlandii, His w dniu 09.0 zpanii, Austrii 5.2007r. Spot kanie w klasie wykonanej pr II a na tle wys zez uczniów tawy (katedra w B arcelonie).

Szkoła Pod

stawow

a w Kraśnik Wpólna p u raca na „D rzewkiem Pokoju”

Szkoła Podstaw

owa w Rzeszow

w szkole Dzień Włoski

Words to say Europe Numer umowy: 07-POL01-CO06-00485-2 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Szkoła Podstawowa nr 3 im. A. Mickiewicza, ul. Urzędowska 435, 23- 200 Kraśnik Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Marta Pelak Adres strony internetowej: www.sp3kra.neostrada.pl Adres e-mail: sp3krasnik@poczta.onet.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Polska, Włochy, Słowacja

Cele projektu: • kreowanie pozytywnego nastawienia do faktu przynależności do społeczności europejskiej, uczenie szacunku i otwartości na innych; • Kreowanie pozytywnego nastawienia uczniów i nauczycieli do faktu przynależności do społeczności europejskiej; • Rozwijanie umiejętności posługiwania się językiem angielskim; • Podnoszenie poziomu umiejętności stosowania TIK;

• Kształtowanie postawy szacunku i otwartości na innych; • uświadomienie uczniom, co to znaczy być obywatelem Europy; • wzmacnianie wśród całej społeczności szkolnej motywacji do nauki języków obcych, a szczególnie języka angielskiego; • wzrost kompetencji uczniów i nauczycieli jeśli chodzi o wykorzystanie technologii komunikacyjnej i informacyjnej.

Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: • przygotowanie ulotek informacyjno-promocyjnych dotyczących realizowanego projektu; • przygotowanie filmu prezentującego uczniów SP nr 3 w Kraśniku; • spotkanie robocze w Polsce. Omówione zostały wyniki ankiet służących ewaluacji projektu w roku 2006/07 w poszczególnych szkołach. Został opracowany szczegółowy plan pracy na drugi rok projektu; • uczniowie kontynuowali korespondencję za pomocą poczty elektronicznej; • przygotowanie materiałów oraz aktualizacja strony internetowej projektu: www.sayeurope.org; • Przygotowanie materiałów do glosariusza obywatelstwa europejskiego. Podejmowane działania związane były z pojęciem ‘pokój na świecie’. Uczniowie poszczególnych klas mieli za zadanie przygotować drzewka pokoju w formie plakatu lub konstrukcji przestrzennej. Wydany został tomik

•

• •

•

wierszy na temat pokoju na świecie; Prace nad kolejnym hasłem do glosariusza: ‘Europejczycy dbają o środowisko naturalne w trosce o przyszłe pokolenia’. Przeprowadzono cykl zajęć dotyczących różnych aspektów ochrony środowiska na lekcjach języka angielskiego, języka polskiego oraz przyrody. Przygotowanie przez uczniów klas IV –V prac projektowych dotyczących ochrony środowiska. We współpracy z Samorządem Uczniowskim zorganizowano akcję „Zielona szkoła”, w ramach której uczniowie sadzili kwiaty doniczkowe w klasach oraz drzewka i krzewy wokół szkoły; opracowanie graficzne glosariusza; spotkanie robocze szkół partnerskich w Mornago we Włoszech. Uroczysta prezentacja produktu końcowego i podsumowanie dwuletniego projektu; Dzień Comeniusa – impreza szkolna promująca program i będąca podsumowaniem projektu.

W tym celu została przygotowana prezentacja multimedialna w programie Power Point. Imprezie towarzyszyły liczne zabawy i konkursy dotyczące krajów

partnerskich oraz zaprezentowany został produkt końcowy- glosariusz.

Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Uczniowie mieli możliwość porównania życia swojego oraz kolegów z innych krajów, odkrycia podobieństw i różnic pomiędzy nimi. Dlatego projekt przyczynił się do rozwijania poczucia własnej wartości wśród uczniów. Przeprowadzona ankieta oraz bezpośrednia obserwacja potwierdzają wzrost kompetencji językowych oraz motywacji do nauki języka angielskiego. Wzrosły kompetencje językowe oraz motywacja do nauki języka angielskiego wśród nauczycieli dzięki przygotowywaniu materiałów projektowych oraz udziałowi w wizytach roboczych. Nauczyciele przygotowując się do wizyty roboczej we Włoszech uczestniczyli w kursie językowym. Wzrosły również kompetencje nauczycieli jeśli cho-

dzi o posługiwanie się ICT – prowadzenie strony internetowej projektu, używanie poczty elektronicznej, przygotowanie prezentacji w programie Power Point. Wpływ projektu na szkołę to między innymi poszerzenie oferty edukacyjnej dla uczniów poprzez możliwość udziału w zajęciach pozalekcyjnych służących pogłębianiu znajomości języka angielskiego oraz realizacji działań zaplanowanych w projekcie. Uczniowie pracowali metodą projektu. Zintegrowano treści dotyczące obywatelstwa europejskiego z nauczaniem j. angielskiego. Fakt realizacji projektu został bardzo pozytywnie odebrany przez środowisko lokalne oraz doceniony i wspierany przez władze lokalne.

Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • glosariusz zawierający słowa, które najlepiej oddają ideę obywatelstwa europejskiego, zilustrowany zdjęciami, rysunkami lub wierszami przygotowanymi przez uczniów i przetłumaczony na

języki wszystkich partnerów projektu; • strona internetowa prezentująca realizowane działania: www.sayeurope.org.

Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Rezultaty i produkty projektu mogą być wykorzystywane na lekcjach języka angielskiego. Glosariusz obywatelstwa europejskiego stanowi pomoc dydaktyczną dla nauczycieli wprowadzających elementy

CLIL na zajęciach dotyczących tematów takich jak: pokój na świecie, tolerancja, wielokulturowość, wielojęzyczność, ochrona środowiska.

Szkoła dająca satysfakcję – marzenie czy rzeczywistość Numer umowy: 07-POL01-CO06-00156-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Zespół Szkół Ogólnokształcących i Technicznych, Aleja Jana Pawła II 25, 58-506 Jelenia Góra Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Barbara Janic Adres strony internetowej: www.3lo.jgora.pl Adres e-mail: jra@poczta.onet.pl; zsoit_jg@vp Kraje uczestniczące w projekcie: Finlandia, Polska, Węgry

Cele projektu: • poprawa atmosfery w szkołach biorących udział w projekcie; • większe zaangażowanie nauczycieli w budowanie

dobrych relacji z uczniami i rodzicami; • rozwijanie umiejętności interpersonalnych nauczycieli i uczniów.

Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: • zdefiniowanie czynników i elementów wpływających na poziom zadowolenia ze szkoły; • stworzenie ankiety dla uczniów, nauczycieli i rodziców badającej poziom satysfakcji osiąganej w szkole;

• przeprowadzenie ankiety w każdej szkole i porównanie uzyskanych wyników; • podjęcie kroków pozwalających na poprawę najbardziej problematycznych obszarów w każdej ze szkół.

Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Pomimo tego, że był to projekt organizacji szkoły w niektórych etapach jego realizacji brali udział uczniowie. W większości byli to aktywni przedstawiciele samorządów uczniowskich. Przygotowywali materiały promujące projekt oraz część artystyczną w czasie wizyty w polskiej szkole, gościli w swoich domach uczniów szkół partnerskich oraz sami brali udział w wizycie roboczej. Wszyscy ocenili, że udział w projekcie wpłynął bardzo korzystnie na ich umiejętności językowe oraz sprawił im dużo satysfakcji i zadowolenia. Nawiązane przyjaźnie owocują dalszymi kontaktami, czy też spędzaniem wspólnych wakacji. W mobilnościach brali udział nie tylko nauczyciele języka angielskiego, ale również chemicy, informatycy, nauczyciel przedsiębiorczości, oraz historii.

Dla tych nauczycieli udział w projekcie był motywacją do pogłębienia swoich umiejętności językowych. Niezbędne okazały się też umiejętności TIK, gdyż wszyscy uczestnicy projektu komunikowali się poprzez stronę internetową projektu. Wypełnianie ankiety odbywało się w systemie on-line. Pozytywne efekty pracy zespołu projektowego (wspólne wyjazdy, spotkania poza szkołą), miła atmosfera, wywiązywanie się z powierzonych zadań, przeniosły się na współpracę na terenie szkoły. Nauczyciele lepiej poznali swoje zainteresowania, potrzeby i oczekiwania. Tworzą w tej chwili zgrany zespół chętny do kolejnych wyzwań. Promocja projektu (informacje w lokalnych mediach, seminarium) przyczyniła się do skutecznej promocji szkoły w lokalnym środowisku.

Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • ankieta badającą poziom osiąganej satysfakcji w szkole; • strona internetowa projektu: http://www.peda.net/ veraja/valkeakoski/lukio/comenius; • szkolne warsztaty omawiające wyniki ankiety;

• seminarium podsumowujące i promujące projekt, na które zaproszeni zostali dyrektorzy jeleniogórskich szkół oraz przedstawiciele władz oświatowych; • prezentacja multimedialna podsumowującą trzyletni projekt.

Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Dzięki działaniom promocyjnym projektu, dyrektorzy innych szkół ponadgimnazjalnych w Jeleniej Górze, zainteresowali się możliwością przeprowadzenia ba-

dania satysfakcji w swoich szkołach, z wykorzystaniem ankiety opracowanej w ramach projektu.

Młodzież i praca w zmieniającej się Europie Numer umowy: 07POL01-CO06-00268-3 Czas trwania projektu: 01.08.2006 – 31.07.2007 Nazwa i adres polskiej szkoły: Zespół Szkół, ul. 3 Maja 42, 44 -230 Czerwionka – Leszczyny, tel. 32/ 431 96 64 Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Elżbieta Pragłowska Adres strony internetowej: www.zscl.powiatrybnicki.pl; www.comenius-fonteneay.de Adres e-mail: zsczl@poczta.onet.pl; praela@poczta.onet.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Czechy, Francja, Niemcy, Włochy, Rumunia, Polska

Cele projektu: • kształtowanie postawy tolerancji, otwartości na odmienna kulturę; • rozwijanie umiejętności posługiwania się językiem obcym; • kształtowanie postawy przedsiębiorczości, rozwijanie umiejętności pracy w zespole, autopre-

zentacji, samodzielnego poszukiwania informacji z różnych źródeł; • doskonalenie posługiwania się technologiami komputerowymi (edytor tekstu, prezentacja multimedialne, Excel, obróbka cyfrowa zdjęć).

Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: Uczniowie brali udział w badaniach terenowych, zajęciach w muzeum, warsztatach fotograficznych. Przeprowadzali wywiady, nakręcili film o demokracji w szkole, zorganizowali wystawę fotografii w Domu

Kultury. Większość zadań skupiała się na zdobywaniu, gromadzeniu i przetwarzaniu informacji na potrzeby publikacji o zakonie cystersów.

Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Relacje uczeń-nauczyciel stały się bardziej przyjazne. Uczniowie mieli poczucie uczestniczenia i współtworzenia ważnego międzynarodowego projektu. Nauczyciele zauważyli, że dzięki pozytywnej motywacji młodzież może być świetnym partnerem do współpracy, a oceny nie są jedynym czynnikiem moty-

wującym. Uczniowie nauczyli się samodzielnie odnajdować potrzebne informacje, pogłębili umiejętność pracy w zespole, umieją też lepiej zaprezentować efekty swojej pracy. Nauczyciele przekonali się, że warto i pożytecznie jest tworzyć wspólnie dokumenty pedagogiczne – konspekty zajęć, narzędzia ewaluacji.

Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • • • •

prezentacje multimedialne; strona internetowa; zielniki; makieta opactwa Rudy raciborskie;

• • • •

paradokumentalne filmy krótkometrażowe; kalendarz; dwie książki o historii opactw cystersów w Polsce; wystawy fotografii w szkole.

Sposoby upowszechniania projektu: Uczniowie realizujący projekt przedstawili swoje osiągnięcia szkolnej społeczności w formie konferencji panelowej, zdobyte doświadczenia zilustrowali materiałami zaprezentowanymi w PowerPoint.

Projekt udokumentowano zdjęciami, które w antyramach powieszono na szkolnym korytarzu. W lokalnej prasie ukazały się artykuły o projekcie.

Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Zielniki służą jako pomoc naukowa na lekcjach biologii, książka o zabytkach architektury drewnianej jest dostępna w szkolnej bibliotece i można z niej

korzystać ucząc się historii; prezentacje multimedialne nauczyciele wykorzystują na zajęciach z historii, biologii, literatury.

Edukacyjne wartości europejskiej literatury dla dzieci i młodzieży Numer umowy: 07-POL01CO06-00481-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Publiczna Szkoła Podstawowa nr 7 im. Janusza Korczaka w Świebodzinie, ul. Świerczewskiego 74a, 66 200 Świebodzin Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Jan Kostyszak Adres strony internetowej: www.psp7.swiebodzin.pl Adres e-mail: spswiebodzin@wp.pl; kostyszak@tlen.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Finlandia, Niemcy, Polska, Rumunia, Wielka Brytania

Cele projektu: • • • •

poszerzenie wiedzy o krajach partnerskich; popularyzacja czytelnictwa wśród uczniów; rozwijanie kreatywności wśród uczniów i nauczycieli; rozwój umiejętności metodycznych nauczycieli;

• zwiększenie motywacji do nauki języka obcego oraz wykorzystywania komputera; • kształtowanie postawy otwartości i tolerancji wobec innych kultur.

Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: • Wykonanie ilustracji do jednego rozdziału wspólnej książki; • Czytanie i omawianie z uczniami wybranych pozycji literackich; • Dzielenie się uwagami na temat przeczytanych książek w korespondencji uczniów z rówieśnikami poprzez pocztę mailową; • Opracowanie prezentacji w Power Poincie „Jak to jest być dzieckiem Europy?” i przesłanie jej do partnerów;

• Obchody Dnia Literatury Europejskiej; • Przeprowadzenie konkursu na projekt okładki wspólnej książki; • Inscenizacja promująca czytanie literatury europejskiej; • Film dokumentujący wspólne spotkanie szkół partnerskich; • Wystawa prezentująca produkty powstałe w rezultacie realizacji projektu.

Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Realizacja projektu sprzyjała rozwojowi umiejętności komunikacyjnych i motywacji do nauki języka obcego, wzbogaceniu warsztatu pracy nauczycieli o nowe metody pracy z uczniem. Nauczyciele poszerzyli też znacznie swoje umiejętności posługiwania się komputerem (fotografia cyfrowa, projekcje multimedialne, maile, filmy video). Lepiej współpracują ze sobą. Realizacja projektu wpłynęła też na rozwój umiejętności zarządzania projektem. Nauczyciele włączali zadania wynikające

z planu projektu do codziennego planu pracy dydaktycznej, wychowawczej i profilaktycznej. Dodatkowe zajęcia teatralne i artystyczne oraz wystawy fotograficzne wpływały stymulująco na zdolności twórcze dzieci. We wszystkich spektaklach, wystawach, spotkaniach związanych z projektem brali udział rodzice uczniów. Chętnie włączali się również z pomocą podczas wizyt gości ze szkół partnerskich. Szkoła dzięki szerokiej promocji projektu zyskała prestiż i zbudowała pozytywny wizerunek w środowisku lokalnym, jak również na poziomie powiatu.

Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • • • •

broszury z lokalnymi legendami; płyty CD z lokalnymi legendami; warsztaty dla rodziców i uczniów; Dzień Europejskiej Literatury;

• wystawa końcowa prezentująca projekt i jego rezultaty; • Strona internetowa projektu.

Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Efekty projektu mogą zostać wykorzystane przez inne instytucje. Wszystkie informacje znajdują się na stronie internetowej szkoły. Możliwa jest również wi-

zyta w szkole i obejrzenie wypracowanych w trakcie realizacji projektu produktów. Publikacja „Przyjaźń na zawsze” znajduje się w szkolnej bibliotece.

Getting European Identity – nabywanie europejskiej tożsamości Numer umowy: 07/POL01-CO06-00038-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Zespół Szkół Ogólnokształcących w Kielcach, 25-031 Kielce, ul. Gagarina 3 Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Beata Ciaś-Smutek Adres strony internetowej: — Adres e-mail: zso10.kielce@wp.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Polska, Niemcy, Hiszpania, Holandia, Szwecja

Cele projektu: • uświadomienie uczniom ich indywidualnych warunków życia, perspektyw przyszłego wykształcenia, stażu i pracy oraz pomoc w zrozumieniu podobnych uwarunkowań młodych ludzi w innych krajach europejskich; • uświadomienie uczniom ich własnych indywidualnych możliwości lokalnie i perspektyw dotyczących wykształcenia, pracy i życia w całej Europie; • poszerzanie wiedzy na temat nurtujących nas problemów cywilizacyjnych: m.in. hałasu, pro-

blemu zasobów wodnych w kraju i Europie, łamania Praw Człowieka; • uczestnictwo nauczycieli w dzieleniu się doświadczeniem zawodowym, wymienianiu się poglądami, nabywanie wiedzy o podobieństwach i różnicach w wykonywaniu profesji nauczycielskiej w Europie; • doskonalenie językowych i interpersonalnych umiejętności uczniów; • kształtowanie postawy otwartości, przełamywanie stereotypów i uprzedzeń narodowościowych.

Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: Aby osiągnąć założone cele nauczyciele realizowali pięć różnych podprojektów. Projekty były wspólnie szczegółowo planowane na specjalnych konferencjach przed lub na początku roku szkolnego. Wszystkie podprojekty były rozpoczynane i przygotowywane w każdej ze szkół partnerskich, a następnie zakańczane przez międzynarodowe grupy uczniów w czasie naszych wizyt roboczych. Pierwszym zrealizowanym podprojektem artystyczno -literacki była „Historia ukryta w obrazie”. Uczniowie uczyli się o wielkich malarzach w swoim i w krajach partnerskich, doskonalili umiejętności ITC przygotowując bazę danych o swoich wielkich malarzach. Odwiedzili muzea, próbowali interpretować wielkie wizje artystyczne. Rozwijali umiejętności narracyjne, literackie w języku ojczystym i angielskim, tworząc prace pisemne z wykorzystaniem różnych form literackich. Uczyli się też szkicować,

malować, doskonaląc swoje umiejętności artystyczne. Ci, którzy uczestniczą w wymianie uczyli się współpracować w grupie międzynarodowej podczas filmowania najlepszego opowiadania na podstawie jednego z obrazów. Następnie pod hasłem „Młodzież w Statystyce” uczniowie uczyli się o podobieństwach i różnicach życia rówieśników w Europie. Ćwiczyli sprawności matematyczne w procentach i statystyce, tworzyli wykresy i grafy w programie Excel. Następnie zajęli się problemami środowiskowymi. Zajmując się problemami zasobów wodnych uczniowie nauczyli się wiele o ważności wody i naszej zależności od wody, odkrywali pozytywne i negatywne konsekwencje zasobów wodnych (np.energia wodna, topnięcie lodowców, zanieczyszczenia wody, powodzie itp.), dyskutowali o problemach wodnych w krajach partnerskich, uczyli się współpracować w narodowych

i międzynarodowych grupach. Uczniowie najpierw informowali rówieśników z pozostałych szkół o krajowych problemach zasobów wodnych za pomocą stron internetowych i własnoręcznie napisanych artykułów prasowych. Następnie w mieszanych grupach międzynarodowych omawiali różne problemy zasobów wodnych a w końcowym etapie pisali po angielsku do parlamentu Unii Europejskiej listy dotyczące najistotniejszych problemów wodnych. Następnie uczniowie zajęli się hałasem. Dowiedzieli

się, jak hałas wpływa na zdrowie fizyczne i psychiczne, uświadomili sobie, jak w życiu codziennym hałas zakłóca, a czasami rujnuje relacje społeczne między ludźmi. Doskonalili też umiejętności aktorskie odgrywając w scenakach dramowych sytuacje z hałasem w tle. Kolejnym zagadnienim, jakim się zajęliśmy były prawa człowieka. Uczniowie stali się świadomi swoich praw, omówili problemy zaczerpnięte z codziennego życia związane z naruszeniami w obszarze praw człowieka, rozwijali kreatywne myślenie.

Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Zarówno uczniowie jak i nauczyciele aktywnie zaangażowani w realizację szeregu projektów zaobserwowali u siebie rozwój umiejętności językowych, doskonalenie posługiwania się technologiami informatyczno-komunikacyjnymi, zwiększenie motywacji do pracy i nauki. Uczniowie zdobyli nowych przyjaciół, nauczyli się pracowali i bawić razem, doświadczyli kontaktu z inną kulturą, używali języka angielskiego do komunikacji – każdy natychmiast powtórzyłby pobyt u swoich gospodarzy. Nauczyciele, dokonując podsumowań i ewaluacji, zauważyli, że uczniowie dojrzali, stali się bardziej odpowie-

dzialni, dorośli, zdobyli więcej pewności siebie. Nauczyli się rozwiązywać problemy, współpracować w grupach międzynarodowych, ich autoprezentacja oraz samoocena wzrosła niebywale. Zaangażowani nauczyciele są również entuzjastycznie nastawieni do doświadczeń zdobytych podczas wizyt roboczych. Spotkania z nauczycielami z innych krajów, omawianie i porównywanie problemów pedagogicznych, blasków i cieni związanych z profesją nauczania, systemów, programów szkolnych sprawiło im wiele satysfakcji. Jedną z najważniejszych wartości są nowe kontakty i przyjaźnie.

Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: Wiele produktów zostało zamieszczonych na wspólnej platformie internetowej projektu (www.vast bergaskolan.com/colab), która sama jest rezultatem współpracy.

Powstało dużo prezentacji multimedialnych, ulotek i plakatów oraz galerii zdjęć, jak również kilka scenariuszy przedstawień teatralnych,

Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Rezultaty i produkty mogą być stosowane na różnych lekcjach jako prezentacje, narzędzie porównawcze, bodziec do dyskusji , itd. Przydatne mogą być szczególnie na zajęciach sztuki, literatury, wiedzy o społeczeństwie, informatyki, ekologii, chemii lub angielskiego. Można je też stosować na zajęciach pozalekcyjnych.

Nauczanie tolerancji Numer umowy: 07-POL01-CO06-00659-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika, ul. Listopadowa 70, 43-300 Bielsko-Biała Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Monika Lewandowska Adres strony internetowej: www.lo1.ids.bielsko.pl; www.tolerancecomenius.eu Adres e-mail: kopernikcomenius@op.pl; monika.bielsko@interia.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Bułgaria, Francja, Niemcy, Turcja, Polska

Cele projektu: • Propagowanie idei tolerancji, rozbudzanie wrażliwości i doskonalenie umiejętności w rozwiązywaniu problemów społecznych; • Pokazywanie, że różnice kulturowe i religijne wzbogacają nasze dziedzictwo kulturowe; • Propagowanie idei tolerancji w różnych grupach i środowiskach społecznych; • Doskonalenie umiejętności dzielenia się z innymi podmiotami wiedzą oraz zdobytym w trakcie realizacji projektu doświadczeniem; • W trakcie realizacji zadań projektu, współpraca i korzystanie z wiedzy oraz umiejętności specjalistów z różnych dziedzin; • Rozwijanie i doskonalenie umiejętności językowych; • Realizacja zadań określonych w projekcie z wykorzystaniem nowoczesnych technik multimedialnych;

• Zachęcanie uczniów do promowania kultury swojego kraju, co sprzyja harmonijnej koegzystencji wszystkich członków zjednoczonej Europy; • Poznanie i promowanie kultury, literatury i sztuki oraz tradycji i religii krajów partnerskich; • Rozwijanie umiejętności aktorskich i reżyserskich; • Rozwijanie umiejętności artystycznych i plastycznych uczniów; • Doskonalenie umiejętności dziennikarskich; • Rozwijanie poczucia szacunku i akceptacji dla innych kultur; • Nauczanie potrzeby poczucia bezpieczeństwa oraz życia w pokoju w zjednoczonej Europie; • Integrowanie uczniów w ramach społeczności szkolnej.

Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: • Prezentacja projektu oraz szkół partnerskich na forum społeczności szkolnej; • Ankieta na temat tolerancji wśród uczniów; • Sztuka „Zemsta” zarejestrowana na DVD i z napisami w języku angielskim; • Przygotowanie broszury „Jak być tolerancyjnym?”; • Wizyty w organizacjach społecznych; • Wystawa fotograficzna – Bądź tolerancyjny – Pomagaj innym; • Coroczne obchody Dnia Comeniusa; • Wizyty w miejscach świętych związanych z różnymi kultami religijnymi oraz wywiady z ludźmi

• • • • • • •

związanymi z religią na temat „międzyreligijnego dialogu”; Przygotowanie kalendarza z wyszczególnieniem świąt i ważnych uroczystości różnych religii; Poszukiwanie znaczeń symboli narodowych i religijnych; Poznanie strojów religijnych i regionalnych; Wystawa rysunków na temat tolerancji religijnej; Wydanie gazetki na temat tolerancji; Przygotowanie prezentacji najbardziej tolerancyjnej osoby; Dzień Tolerancji;

• Przygotowanie broszury z sentencjami o tolerancji; • Wystawienie sztuki na temat tolerancji – na podstawie konkursu na scenariusz;

• Ewaluacja projektu; • Wspólna strona internetowa.

Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): • Poszerzenie kompetencji językowych uczniów i nauczycieli; • Zwiększenie umiejętności stosowania technik komputerowych uczniów i nauczycieli; • Zwiększenie motywacji do uczenia się wśród uczniów; • Doskonalenie umiejętności uczniów dotyczących wyszukiwania informacji oraz korzystania z materiałów źródłowych; • Wykształcenie w uczniach większej pewności siebie; • Doskonalenie u uczniów umiejętności autoprezentacji; • Poszerzenie wiedzy uczniów i nauczycieli o krajach partnerskich i ich kulturze; • Rozwój umiejętności pedagogicznych nauczycieli; • Rozwój umiejętności zarządzania projektem u nauczycieli;

• Rozwój umiejętności pracy w grupie; • Zacieśnienie współpracy grona pedagogicznego z kadrą zarządzającą szkołą; • Zacieśnienie współpracy pomiędzy pracownikami szkoły; • Wprowadzenie zagadnienia tolerancji do tematyki lekcji wychowawczych; • Wprowadzenie do arkusza organizacyjnego szkoły Dnia Comeniusa oraz Dnia Tolerancji; • Większe zaangażowanie rodziców; • Większe wsparcie i zaangażowanie ze strony innych lokalnych/regionalnych instytucji; • Promocja szkoły w mediach, zbudowanie pozytywnego wizerunku placówki; • Powstanie produktów, które mogą być używane jako pomoce dydaktyczno-wychowawcze.

Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • • • •

Europejski Kalendarz Tolerancji; Galeria medialna (zdjęcia, DVD, CD-ROM); Materiały i rysunki wykonane przez uczniów; Wystawy plastyczne i fotograficzne poświęcone tematowi tolerancji; • Sztuki i przedstawienia;

• Broszury; • Pokaz tradycyjnych strojów; • Ogłoszenie Dnia Tolerancji i wpisanie go w kalendarz szkolny; • Końcowa prezentacja na stronie internetowej.

Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): W efekcie realizacji projektu powstały produkty, które mogą być używane jako pomoce dydaktyczno-wychowawcze na lekcjach wychowawczych i przedmiotowych (prezentacje, broszury, gazetki, zapis DVD dwóch sztuk). Informacje na stronie internetowej, dotyczące przebiegu projektu mogą stać się inspiracją dla innych szkół.

u-Białej

cy kazują kaz po s w o ł g udzia – dro zt gólnoks owych programu szkół biorących o m u e h ońc nyc I Lic j do in któw k z produ oły francuskie n e d e J szk ści od odległo kcie w proje

Bielsk ałcące w

Szkoła Podstawowa w Słupsku Wycieczka badawcza do Słowińskiego Parku Narodowego zorganizowana przez harcerzy z 21 Drużyny Harcerzy „Stach”.

Szkoła Podstaw

owa w Dźwierz

utach

kulturę państw ie prezentują w io ński). zn uc – iusa a (walc wiede Festyn Comen – pokaz tańc ie m ra og pr ych w współpracując

Wiedza łamie granice Numer umowy: 07-POL01-CO06-00247-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Szkoła Podstawowa im. 11 Armii Wojska Polskiego w Zabierzowie, ul. Szkolna 50, tel. 012 285 20 43 Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Beata Wilczyńska Adres strony internetowej: — Adres e-mail: podstawa2@wp.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Polska, Rumunia, Turcja, Włochy

Cele projektu: • rozbudzenie zainteresowania naszych uczniów nauką w trakcie zajęć pozaszkolnych oraz zwiększenie zainteresowania innymi kulturami; • zachęcane do prac badawczych, zbierania informacji i materiałów, redagowania tekstów; • rozwijanie zdolności porozumiewania się i umiejętności pracy w zespole; • rozwijanie umiejętności w zakresie nowych technologii informacyjnych i umiejętności komunikacyjnych;

• rozwijanie praktycznych umiejętności manualnych; • zachęcanie uczniów do nauki języków obcych, a w szczególności języka angielskiego; • zaangażowanie we współpracę rówieśniczą uczniów niepełnosprawnych; • polepszenie relacji pomiędzy uczniami i nauczycielami.

Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: Pierwszy rok był rokiem sztuki, literatury i dramatu. Uczniowie próbowali się dowiedzieć tak dużo jak to jest możliwe o kulturze, tradycji, historii, środowisku krajów partnerskich, różnicach i podobieństwach naszych systemów edukacyjnych. Gromadzili, wyselekcjonowali i wymienili się informacjami o sobie, o swoich nauczycielach, codziennych zajęciach, sposobach spędzania wolnego czasu. Informacje te przygotowane były Uczniowie przygotowali też inscenizację wybranej legendy narodowej. Nagrane sztuki wraz z innymi materiałami audiowizualnymi o naszych regionach, miastach, szkołach stanowiły produkt finałowy pierwszego roku, płytę DVD zatytułowaną „Legendy”. W drugim roku, roku historii przeprowadzono prace badawcze, wycieczki do miejsc historycznych w re-

gionach. opisy miejsc związanych z ważnymi wydarzeniami w przeszłości, przygotowywanie prac plastycznych. W wyniku tych działań powstała publikacja „Wycieczka śladami historii”, która zawiera prace z każdej szkoły i historyczny słownik wielojęzyczny. Trzeci rok związany z naukami ścisłymi - środowiskiem naturalnym i recyklingiem. Edukacja środowiskowa jest ważnym komponentem na polu edukacji, szczególnie w szkole podstawowej i w gimnazjum. Nauczycielom zależało na tym, aby uczniowie byli w stanie zidentyfikować cechy środowiska konieczne do prowadzenia zdrowego życia; rozumieli powiązania pomiędzy ludźmi a środowiskiem naturalnym oraz współzależność pomiędzy stanem środowiska i jakością życia ludzkiego. Uczniowie zajmowali się regional-

nymi i globalnymi problemami ochrony środowiska; angażowali się w działania mające na celu ochronę środowiska i korzystali w tym celu z praw człowieka.

Finalnym produktem projektu jest książka „Poznajemy środowisko naturalne”, zawierająca prace uczniów i nauczycieli.

Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Dzięki realizacji projektu uczniowie udoskonalili swoje umiejętności językowe, informatyczne oraz pracy w zespołach. Projekt dawał im wiele okazji do prezentowania wypracowanych przez siebie rezultatów oraz do samooceny. Nastąpił znaczny wzrost ich wiedzy o krajach partnerskich, a co za tym idzie zwiększył się poziom tolerancji wobec odmienności kulturowych. Udział nauczycieli w spotkaniach grupy międzynarodowej, korespondowanie z partnerami, opracowywanie materiałów w języku angielskim zwiększyły ich umiejętności porozumiewania się w obcym języku. Nauczyciele poszerzyli swoje

umiejętności w zakresie obsługi komputera. Kontakty z innymi szkołami wzbogaciły ich wiedzę na temat metod nauczania, organizacji pracy w szkole, funkcjonowania odmiennych systemów edukacji. Zwiększyła się ich motywacja do pracy. Program wychowawczy i profilaktyczny w szkole poszerzono o nową tematykę i związaną ze środowiskiem naturalnym i jego ochroną. Powstał autorski program „Mały ekolog podziwia i szanuje przyrodę”. W szkole wprowadzono apele tematyczne, wycieczki, spotkania z przedstawicielami nadleśnictwa. Grono pedagogiczne podjęło ścisłą współpracę między sobą.

Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • Płyty CD pt. „Legendy” zawierające: materiał o regionie, mieście, szkole oraz inscenizację wybranej legendy; • Publikacja pt. Wycieczka śladami historii;

• • • •

Historyczny słownik wielojęzyczny; Publikacja pt. Poznajemy środowisko naturalne; Materiały dydaktyczne dla nauczycieli; Artykuly informacyjne w prasie lokalnej.

Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Poprzez wprowadzenie różnych metod pracy z uczniem nauczyciele zyskali większy wachlarz narzędzi dydaktycznych. Przeprowadzone w ramach projektu

zajęcia warsztatowe okazały się atrakcyjne nie tylko dla zaangażowanych uczniów, ale też dla rodziców i społeczności lokalnej.

Get Ready to Work In Europe Numer umowy: 07-POL01-CO06-00518-3 Czas trwania projektu: 01.08.2006 – 31.07.2007 Nazwa i adres polskiej szkoły: Gimnazjum nr 1 im. Wojciecha Korfantego, 40-126 Katowice, ul. Grażyńskiego 17, tel. 32 25 84 825 Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Wioletta Nowak Adres strony internetowej: www.g1katowice.edupage.org Adres e-mail: g1katowice@poczta.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Irlandia, Niemcy, Polska, Słowacja

Cele projektu: • zwiększenie motywacji uczniów i nauczycieli do nauki języków obcych; • kształtowanie postawy przedsiębiorczości;

• rozwijanie umiejętności poruszania się na europejskim rynku pracy.

Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: Zorganizowano wiele imprez o charakterze ogólnoszkolnym. Były to; Dni Europejskie, Dzień Wiosny przygotowany w języku niemieckim, wieczór kolęd w języku angielskim, Festyn Szkolny. Uczniowie z zaangażowaniem śledzili polską i zagraniczną prasę o tematyce biznesowej i turystycznej, wyszukując przede wszystkim informacje o rynku pracy. Międzyklasowa grupa uczniów spotykała się na pozalekcyjnych zajęciach o poszerzonym zakresie językowym, poznając możliwości technologii informatycznej. Uczniowie zwiedzili zakłady produkcyjne Boscha, Mercedesa, wagonów i pociągów tramwajowych Alstom, Instytut Badań nad Środowiskiem naturalnym, zapoznali się działalnością mini-przedsiębiorstwa szkolnego prowadzonego przez rówieśników niemieckich. Przedsiębiorstwo zatrudnia uczniów, którzy podobnie jak w innych firmach składają aplikacje, czyli c.v. i listy motywacyjne, odbywają roz-

mowy kwalifikacyjne. Szkolna firma wykonuje usługi drukarskie, proponuje obróbkę komputerową tekstów dziennikarskich, prowadzi sprzedaż gazety szkolnej, zajmuje się dystrybucją drobnych wyrobów stolarskich, które produkują uczniowie. Po powrocie z Niemiec polscy uczniowie rozpoczęli współprace z Biurem karier przy Akademii Ekonomicznej w Katowicach. Spotykali się z pracownikami naukowymi, którzy przedstawili im prognozy Rozwoju śląskiego rynku pracy. Uczniowie przygotowali również kwestionariusze dla swoich rówieśników oraz nauczycieli. Kwestionariusze dotyczą planów zawodowych uczniów III klas gimnazjum, preferencji przy wyborze szkoły średniej, sposobów doskonalenia umiejętności językowych, motywacji do uczenia się języków obcych. Uczniowie założyli i prowadza kronikę projektu, stronę internetową, opiekują się gazetką w gablocie.

Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Nauczanie języków obcych stało się w szkole priorytetem. Można zaobserwować duże zmiany w postawach uczniów. Nauczyli się pracować sumiennie, systematycznie, samodzielnie, umieją

wspólnie podejmować decyzje. Nauczyciele wprowadzają nowe rozwiązania różnych sytuacji pedagogicznych w oparciu o zdobyte doświadczenia.

Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • European Dictionary – III edycja poszerzona o słownictwo z zakresu biznesu, ekonomii, hotelarstwa oraz turystyki;

• Analiza jakościowa i ilościowa w/w kwestionariuszy przygotowana przez wszystkie szkoły partnerskie.

Sposoby upowszechniania projektu: Projekt jest prezentowany w prasie regionalnej, na stronie internetowej szkoły, w gablocie na terenie szkoły. W czasie spotkań z rodzicami i przedstawi-

cielami władz regionalnych. Podczas Festynu szkolnego uczniowie przedstawiali projekt uczniom z innych szkół.

Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Materiały, jakie powstały podczas realizacji projektu można wykorzystywać na lekcjach języka angielskiego.

Pokonujemy dzielące nas różnice słowem i gestem Numer umowy: 07-POL01-CO06-00912-2 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Ośrodek Szkolno – Wychowawczy dla Dzieci Słabo Widzących, Niewidzących i Niewidomych w Dąbrowie Górniczej, ul. Wybickiego 1, 41-303 Dąbrowa Górnicza Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Anita Kujawińska Adres strony internetowej: www.osw.dabrowa.pl Adres e-mail: osw@dabrowa.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Francja, Wielka Brytania, Belgia

Cele projektu: • zaangażowanie do wspólnej pracy uczniów pełnosprawnych (dotyczy szkoły francuskiej i belgijskiej) oraz niepełnosprawnych (dotyczy szkoły polskiej i brytyjskiej) i uaktywnienie ich; • przybliżenie uczniom specyfiki zachowań młodzieży we wszystkich krajach partnerskich ze szczególnym uwzględnieniem sposobów wyraża-

nia zadowolenia, niezadowolenia, ubierania się, zachowywania się w szkole i poza nią; • poszerzenie wiedzy uczniów i nauczycieli na temat praktykowania nowych świąt oraz zwyczajów żywieniowych w poszczególnych krajach; • przełamanie barier: językowych, społecznych i komunikacyjnych.

Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: Zróżnicowanie możliwości intelektualnych i sprawnościowych wszystkich uczniów narzucało pewien model podejmowanych prac. Stąd nauczyciele położyli duży nacisk na prace manualne oraz zorganizowanie spotkania europejskiego, które było okazją do nawiązania nowych znajomości i bezpośredniego spotkania się uczniów. W rezultacie projekt obejmował: • warsztaty teatralne, podczas których omówiono rolę rekwizytów; • wykonanie rekwizytów wykorzystanych następnie w przedstawieniu o tematyce szkolnej; • przedstawienie teatralne o tematyce szkolnej;

• trzy seminaria międzynarodowe: w Belgii, Polsce i Francji; • liczne konkursy w ramach projektu: konkurs czytania brajlem, konkurs wiedzy o UE, konkurs Twoje miejsce w Zjednoczonej Europie – szanse niewidomych i słabo widzących na trudnym wspólnym rynku pracy; • współpracę z Ośrodkiem dla Dzieci z dysfunkcją wzroku w Loos we Francji; • zajęcia w ramach prac sekcji kulinarnej; • zebranie przepisów kulinarnych na tradycyjne ciasta polskie celem przeprowadzenia cyklu zajęć Ciasta, ciastka i ciasteczka;

• wykonanie świątecznych dekoracji i przesłanie ich do szkół partnerskich, gdzie posłużyły jako dekoracje świąteczne; • opracowanie przewodnika, który byłby pomocny

dla osoby wyjeżdżającej do Francji, Belgii, Polski lub Wielkiej Brytanii; • wycieczki tematyczne związane z tematyką Kościołów regionu zagłębiowskiego.

Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Nauczyciele zaczęli podejmować wspólne działania na rzecz realizacji wyznaczonych celów. W ten sposób wzrosły umiejętności pedagogiczne, ale i personalne, oparte na zaufaniu i poczuciu odpowiedzialności za powodzenie projektu. Ponadto nauczyciele wzbogacili proces dydaktyczny o nowe cele, podkreślając miejsce osoby niepełnosprawnej we wszelkich przejawach życia społecznego i publicznego. W dość dużej grupie nauczycieli zauważono chęć podjęcia nauki języka obcego. Pozytywnym zjawiskiem było przekazanie młodzieży, że dziedzictwo narodowe kraju, jest nieodłącznym elementem nie tylko tradycji, ale i powodem do dumy w nowej, zjednoczonej Europie. Uczniowie poszerzyli swoją wiedzę o krajach UE. Uświadomili sobie, że niepełnosprawność nie wyklucza ich z aktywnego udziału w różnych formach życia. W trakcie wyjazdów pomagali sobie w zwykłych codziennych sytuacjach, wspierając się wzajemnie. Mimo bariery językowej próbowali nawiązać kontakt z rówieśnikami, w czym pomagały im wspólne zajęcia i zabawa. Można było dostrzec wzrost świadomości w kwestii tożsamości narodowej i poczucia dumy z bogactwa kultury polskiej. Wymienione efekty, osiągnięte dzięki realizacji projektu, w przypadku uczniów Ośrodka są niezwykle istotne. Dla niepełnosprawnych wychowanków placówki umiejętności te spełniły dodatkowo funkcję rewalidacyjną, kompensującą posiadane deficyty wzroku. Możliwość zaangażowania się w projekt europejski dała uczniom świadomość pełnego uczestnictwa w strukturach zjednoczonej Europy. Dane im było dowiedzieć się jak funkcjonują inne placówki dla osób słabo widzących i niewidomych w Europie, otrzymali szansę pokonywania własnych słabości, napotkanych trudności. Mogli rozwijać umiejętności interpersonalne poprzez kształtowanie tolerancji, otwartości na inną kulturą, cywilizację i obyczajowość. Włączenie uczniów w realizację poszczególnych działań miało ogromny wpływ na

ich rozwój intelektualny, emocjonalny i społeczny. Możliwość udziału w mobilnościach dla niektórych była jedyną okazją wyjazdu poza granice Polski. Trudna sytuacja bytowa i materialna części naszych uczniów nie daje im szans na wyjazd poza granice miasta czy województwa, nie wspominając o wyjeździe do innego kraju. Projekt poprawił również jakość współpracy z rodzicami lub opiekunami naszych wychowanków. Nawiązywali oni ściślejszą współpracę ze szkołą, wyrażając chęć zaangażowania ich dziecka w cykl zajęć pozalekcyjnych, proponowane wycieczki oraz wyjazdy zagraniczne. Jest to o tyle istotne, że część uczniów naszej placówki pochodzi z domów, w których rodzice borykają się z trudną sytuacją materialną lub różnymi patologiami. Skutkuje to utrudnieniami w kontaktach rodziców z nauczycielami, które często są niemożliwe. Wyjście do rodziców z propozycją zaangażowania dziecka w projekt unijny zachęciło ich do nawiązania ściślejszej współpracy ze szkołą nauczycielami. Wpłynęło to pozytywnie na prowadzony proces dydaktyczny i wychowawczy. Szansa częstszych kontaktów z rodzicami czy opiekunami sprawiła, że dziecko czuło się zauważone i docenione. Na uwagę zasługuje ścisła współpraca z V Liceum Ogólnokształcącym w Dąbrowie Górniczej, która zaowocowała między innymi udziałem we wspólnych warsztatach. Wymiana doświadczeń między nauczycielami SOSW oraz V LO sprzyjała prawidłowej realizacji projektu. Z kolei zainteresowanie prywatnego przedsiębiorcy działalnością koła teatralnego w ramach projektu zaowocowało dofinansowaniem podejmowanych przedsięwzięć. Realizacja zadania Chrońmy nasze poprzemysłowe krajobrazy stworzyła potrzebę nawiązania współpracy z Urzędem Wojewódzkim w Katowicach, z Urzędami Miast: Chorzów, Bytom, Sosnowiec i Lędziny celem zgromadzenia materiałów niezbędnych do podjęcia prac w związku z tematyką projektu.

Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • broszury: Przewodnik młodego Europejczyka oraz Nowe święta i tradycyjne dania europejskie w wersji brajlowskiej, • przedstawienie teatralne Jeden dzień z życia SOSW. pektakl został zaprezentowany podczas Dnia Europejskiego w La Madeleine podczas seminarium międzynarodowego,

• Ekspozycje czasowe: Kościoły regionu zagłębiowskiego i Chrońmy nasze poprzemysłowe krajobrazy; • Prezentacje na CD: Kościoły regionu zagłębiowskiego oraz Taniec łagodzi obyczaje.

Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Wszystkie opracowane produkty: broszury, przewodniki, dokumenty, płyty CD, DVD przekazane zostały bibliotece szkolnej SOSW, gdzie zostały zinwentaryzowane. Są udostępniane wszystkim zainteresowanym użytkownikom biblioteki. Część materiałów nauczyciele wykorzystują do prowadzenia zajęć dydaktycznych i rewalidacyjnych. Szczególnie cenny okazał się opracowany zbiór tekstów w wersji brajlowskiej dotyczący nowych świąt europejskich oraz zwyczajów żywieniowych Francuzów, Belgów i Brytyjczyków. Wypracowany produkt włączony został

do księgozbioru biblioteki szkolnej, a następnie udostępniany zainteresowanym nauczycielom i uczniom. Dużym zainteresowaniem cieszy się Przewodnik młodego Europejczyka, udostępniany uczniom w czytelni biblioteki szkolnej. Często służy również jako pomoc dydaktyczna dla wychowawców prowadzących lekcje wychowawcze oraz zajęcia rewalidacyjne. Wykonane podczas warsztatów teatralnych rekwizyty i scenografia są wykorzystywane do innych przedstawień szkolnych.

Piękno i marnotrawstwo (The beauty and the waste) Numer umowy: 07-POL01-CO06-00963-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Damnicy, ul. Korczaka1, 76 - 231 Damnica, tel. +48 059 8113069; fax. +48 059 8113069; Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Dorota Nowak Adres strony internetowej: www.oswdamnica.republika.pl Adres e-mail: oswdamnica@op.pl, robertdam@neostrada.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Belgia, Hiszpania, Niemcy, Polska, Wielka Brytania

Cele projektu: • uświadomienie uczniom ich własnego wpływu na stan środowiska naturalnego; • angażowanie uczniów w oszczędzanie energii, sortowanie i segregację odpadów w szkole, redukcja

śmieci; • włączenie się uczniów w działania na rzecz recyklingu wychodzące poza teren szkoły; • zwiększenie efektywności odzyskiwania surowców

wtórnych na poziomie szkoły poprzez udział w różnych formach działalności artystycznej; • motywowanie uczniów do zmiany kultury zachowania; szanowania środowiska naturalnego;

• kształtowanie postaw obywatelskich otwartych na kulturę innych państw; • dzielenie się wiedzą i doświadczeniami w kontekście międzynarodowym i wzajemne uczenie się.

Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: • Umieszczenie treści programu europejskiego w planach pracy nauczycieli (wychowawczych, dydaktycznych, terapeutycznych i rewalidacyjnych). Program europejski uwzględniono również w programie wychowawczym i profilaktyczno-zdrowotnym Ośrodka; • Stworzenie planu pracy, przydział zadań, ustalenie kalendarza imprez związanych z realizacją projektu; • Opracowanie planu działań dotyczących sortowania i gospodarowania odpadami w szkole; • Selektywna zbiórka odpadów w szkole i internacie (papier, plastik, szkło, baterie, kompost), sprzedaż makulatury; • Zorganizowanie stałej opieki nad parkiem, szklaną kopułą i antresolą; • Rozpoczęcie akcji oszczędzania energii w szkole: zbiórka zużytych baterii w bibliotece, konkurs na plakat „Oszczędzaj prąd”, nawiązanie współpracy z Zakładem Energetycznym w Słupsku i spotkanie uczniów z jego pracownikiem; • Zorganizowanie Tygodnia Comeniusa; • Wystawa w bibliotece pt. „Nasi partnerzy w projekcie” – wystawa książek , folderów, produktów, zorganizowanie spotkania z Comeniusem; • „Raport z wizyty w Belgii” - prezentacje państw partnerskich opracowane przez klasy „a” gimnazjum (kultura, obyczaje, język, kuchnia), przygotowanie gazetki ściennej o Comeniusie; • Degustacja potraw z państw partnerskich – klasy „b” gimnazjum i SPdP, część artystyczna – klasy „b” SP, prezentacje filmu „Muzykujemy” z Walii i „Dbajmy o Ziemię” z Belgii; • Spotkanie uczniów z przedstawicielem „ENERGII” Słupsk; • Konkurs na ekologiczny plakat Jesienne przysłowia; • Wykonanie dekoracji na imprezę Jesienne spotkanie z poezją ekologiczną; • Impreza ogólnoszkolna Jesienne spotkanie z po-

ezją ekologiczną; • Świąteczne warsztaty ekologiczne Karta bożonarodzeniowa i ozdoby świąteczne; • Wykonanie ekologicznych ozdób na drzewko bożonarodzeniowe, wystroju ekologicznego na Wigilię szkolną; • Praca nad kalendarzem i wydanie go na rok 2008; • Zaprezentowanie sprawozdania z realizacji projektu na posiedzeniu Rady Pedagogicznej; • Próby artystyczne do przedstawienia ekologicznego; • Praca nad przedstawieniem muzycznym Jutro popłyniemy daleko; • Koszulki z logo projektu; • Przygotowanie imprezy integracyjnej z udziałem dzieci i dorosłych Po co zrywać, by wyrzucić za chwilę?; • Przygotowanie wyrobów artystycznych z odpadów i materiałów ekologicznych; • Próby do występów artystycznych; • Prezentacja multimedialna i film DVD Żyj ekologicznie; • Wystawa poezji ekologicznej; • Wystawa Stawiam na torbę ekologiczną; • Wiosenna akcja Sprzątanie Świata; • Świąteczne warsztaty ekologiczne i kiermasz ; • Udział uczniów w „Pestce” – Przeglądzie Twórczości Ekologicznej; • Prace nad polską częścią gazetki projektu; • Obchody Dni Ziemi: wystawa w bibliotece Nasza Ziemia – dbajmy o nią, występy artystyczne uczniów „Zielona piosenka” i występy teatralne; • Dalsze zagospodarowanie szklanej kopuły i antresoli; • „Raport z wizyty w Hiszpanii” podczas zebrania zespołu samokształceniowego nauczycieli; • Rozpoczęcie prac nad ekologicznymi dekoracjami na Konfrontacje Kulturalne; • Dzień Europy – miting europejski z udziałem uczniów i nauczycieli z ZS w Zagórzycy, Litwy i Estonii

•

realizujących projekt Comeniusa Comunication; Udział uczniów i nauczycieli w europejskim Festiwalu Piosenki Morskiej w ZS w Zagórzycy (wykorzystanie w przedstawieniu muzycznym instrumentów z surowców wtórnych); Wycieczka „Szlakiem elektrowni wodnych” – Gałąźnia Mała (zwiedzanie Muzeum starych elektrowni przepływowych z przewodnikiem, projekcja filmu edukacyjnego Znaczenie elektrowni wodnych-alternatywne źródła pozyskiwania energii, zwiedzanie starych wodnych elektrowni w Gałąźni Małej i Krzyni); Praca nad polską wersją gazety o projekcie i przesłanie do koordynatora projektu (Belgia) polskiej części gazety w wersji elektronicznej; Konfrontacje Kulturalne – ogólnopolski przegląd twórczości dzieci i młodzieży niepełnosprawnej – występy uczniów – przedstawienie muzyczne Jutro popłyniemy daleko z wykorzystaniem zabawek i instrumentów z surowców wtórnych; Wycieczki rowerowe: „ścieżką ekologiczną” i do elektrowni wodnej na rzece Łupawie w Łebieniu

• •

•

– piknik na łonie natury; Zbieranie dokumentacji fotograficznej, przygotowanie albumów i zbiorów płyt CD; Dalsze zagospodarowanie odpadów w Ośrodku: selektywna zbiórka odpadów w szkole i internacie (papier, plastik, szkło), zbiórka makulatury, sprzedaż zużytego papieru, opieka nad parkiem (grabienie liści, sprzątanie nieczystości, segregacja odpadów), zbiórka zużytych baterii w bibliotece, kompostownik; dalsze zagospodarowanie szklanej kopuły i antresoli; Prowadzenie strony internetowej projektu jako podstrony Ośrodka i współtworzenie strony internetowej projektu. Działalność klubu Nasza Ziemia; Prowadzenie galerii ekologicznej w bibliotece Ośrodka; Prowadzenie dokumentacji projektu (kronika, filmy, DVD, zdjęcia, prezentacje multimedialne, gazetki, tablice informacyjne); Gazetki Comeniusa dotyczące segregacji odpadów z bieżącymi informacjami o działaniach w projekcie.

Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Znacznie poprawiły się relacje pomiędzy nauczycielami a uczniami oraz pomiędzy samymi uczniami. Uczniowie coraz chętniej wykonywali w pracę na rzecz miejsca, w którym żyją, zaczęli dostrzegać, że od ich zachowania zależy stan otoczenia. Do realizacji projektu włączali się aktywnie nasi uczniowie o specjalnych potrzebach edukacyjnych (na wszystkich poziomach niepełnosprawności intelektualnej). Brali udział we wszystkich organizowanych przedsięwzięciach ekologicznych i akcjach dotyczących ochrony środowiska (Sprzątanie Świata, Dzień Ziemi, Dzień Drzewa). Młodzież szkolna segregowała odpady (papier, szkło, plastik, zużyte baterie), zbierała makulaturę i sprzedawała ją do punktu skupu. Uczniowie poznali zasady pielęgnacji roślin doniczkowych i rabatowych oraz zasady powstawania kompostu. Wiele dowiedzieli się o zdrowej żywności (uprawiali zioła na bio-ziemi, pracowali w kuchni przygotowując zdrowe potrawy) i zdrowym stylu życia (odbywali wycieczki rowerowe, ćwiczyli na świeżym

powietrzu i wykonywali różne prace porządkowe). Poznali też sposoby oszczędzania energii elektrycznej. To wszystko przyczyniło się do wzrostu ich świadomości ekologicznej i zrozumienia własnego wpływu na gospodarkę odpadami. W ten sposób uczniowie niepełnosprawni mieli okazję do zmiany swoich zachowań odnośnie sortowania i segregacji odpadów w szkole oraz recyklingu. Ważnym zadaniem dla nich było zagospodarowanie szklanej kopuły i antresoli. Różne formy działalności artystycznej, m.in. publiczne występy na imprezach szkolnych i w środowisku lokalnym, formy parateatralne i muzyczne, przygotowywanie wyrobów plastycznych (zabawki i karty świąteczne, które później wystawiono na kiermaszu Pomysłowy Dobromir, kiermaszach świątecznych w szkole i poza nią), instrumentów z surowców wtórnych, przygotowanie dekoracji ekologicznych i wystaw na imprezy szkolne, współtworzenie gazetek tematycznych były dla uczniów o specjalnych

potrzebach edukacyjnych znakomitą mozliwoscią do poszerzania umiejętności społecznych i zwiększania motywacji do nowych przedsięwzięć. Uczniowie doskonalili tez swoje umiejętności ICT: ćwiczyli technikę pisania na komputerze, odwzorowywali życzenia w języku angielskim, wysyłali maile, przeglądali strony internetowe partnerów projektu oraz inne związane z tematyką projektu, współuczestniczyli w tworzeniu filmu DVD o recyklingu w szkole, gazety projektu i kalendarza na rok 2008, wykonywali zdjęcia aparatem cyfrowym i obsługiwali kserokopiarkę, korzystanali z gier i programów komputerowych dotyczących ekologii. Dzielili się tymi doświadczeniami z innymi uczniami, mieli możliwość uczenia się nawzajem od siebie w kontekście międzynarodowym (przeglądanie materiałów, zdjęć, filmów DVD, przedstawień muzycznych, gazetek partnerów projektu). Poprzez udział w imprezach takich jak Dzień Europy, Festiwal Piosenki Marynistycznej, Tydzień Comeniusa, Cała Polska Czyta Dzieciom, młodzież kształciła umiejętność samodzielnego wyszukiwania informacji (w słownikach, w encyklopediach, mapach, internecie), poszerzała wiedzę o krajach partnerskich, ich kulturze, obyczajach i języku. Biorąc udział w wycieczkach (elektrownie wodne, oczyszczalnia ścieków, wycieczki rowerowe ścieżką ekologiczną, do Słowińskiego Parku Narodowego) młodzież poznawała walory krajoznawcze i turystyczne własnego regionu, uczyła się dumy i szacunku, jakim należy otaczać tereny chronione. Zmiany w planie rozwoju, w programie wychowawczym i profilaktycznym oraz w indywidualnych programach edukacyjno-terapeutycznych i rewalidacyjnych znacząco wpłynęły na organizację pracy Ośrodka. Cele i treści projektu ujęto w planach dydaktycznych, wychowawczych oraz zajęć pozalekcyjnych – działał Klub Nasza Ziemia, koło teatralne „Pędziwiatry”, zespół wokalny, koło recytatorskie. Pracowano nad realizacją projektu w toku zajęć w ramach ścieżki europejskiej, regionalnej i ekologicznej. Powstały produkty takie jak: wystawy instrumentów i zabawek ekologicznych i z surowców wtórnych, warsztaty i akcje ekologiczne). Praca w projekcie wywołała duże zaangażowanie dyrekcji

w zadania zwiazane z realizacją projektu, czynny udział w przygotowaniach do wizyt roboczych, udział w spotkaniach Comeniusa. Również pozostali pracownicy szkoły zostali zaangażowani w działania w ramach projektu – udział w Jesiennym spotkaniu z poezją ekplogiczną oraz w imprezie integracyjnej Po co zrywać by wyrzucić za chwilę, w Sprzątaniu Świata (sprzatanie parku i terenu wokół Ośrodka), wywóz makulatury do punktu skupu w Słupsku, udział w całorocznej akcji zbierania makulatury, razem z młodzieżą pzygotowywanie potraw z krajów partnerskich i Śniadania z Comeniusem w ramach obchodów Tygodnia Comeniusa, Dniu Europy, wyjazdach na wycieczki, kiermasze, przeglądy artystyczne, festiwale (transport szkolny), pomoc w wystroju całej szkoły na imprezy okolicznościowe. Nauczyciele zauważyli, jak wiele zależy od ich zaangażowania. Współpraca ze społecznością lokalną miała miejsce wiele razy w czasie trwania projektu. Starostwo Powiatowe w Słupsku, jako OP, uczestniczyło na bieżąco w sprawach organizacyjnych i finansowych projektu. Przedstawiciele władz samorządowych, m.in. Starosta Powiatu Słupskiego oraz Wójt Gminy Damnica uczestniczyli w organizowanych imprezach takich jak: Tydzień Comeniusa, Konfrontacje Kulturalne, Dni Ziemi, Festiwal Piosenki Morskiej, Dzień Europy, Po co zrywać, by wyrzucić za chwilę?, Dzień Patrona. Bardzo dobrze rozwijała się współpraca z przedstawicielami lokalnych przedsiębiorstw i instytucji. W ramach akcji oszczędzania energii nawiązano współpracę z ENERGĄ Operatorem SA w Słupsku. Pracownicy tej instytucji przeprowadzili spotkania z młodzieżą w ramach Tygodnia Comeniusa (filmy DVD, plakaty, foldery, materiały promocyjne, zabawy). Nauczyciele zorganizowali wycieczki szkolne – autokarowe i rowerowe – „Szlakiem elektrowni wodnych”. Uczniowie zwiedzili muzeum Małych Elektrowni Przepływowych w Gałąźni Małej i Krzyni. Stałym partnerem Ośrodka w działaniach ekologicznych jest Nadleśnictwo Damnica. Przedstawiciele tej instytucji byli również uczestnikami w/w imprez i spotkań. Ponadto młodzież niepełnosprawna z Ośrodka bierze regularnie udział w konkursach dotyczących ochrony środowiska leśnego, organizowanych przez Lasy Państwowe. Na terenie Nadleśnictwa Damnica znajduje się sala dydaktyczna

– uczniowie Ośrodka wraz z opiekunami kilkakrotnie uczestniczyli tam w zajęciach edukacyjnych zorganizowanych przez pracowników nadleśnictwa. W czasie trwania projektu trzykrotnie organizowane były spotkania z przedstawicielami ZS w Zagórzycy im. Zjednoczonej Europy (instytucją realizującą również projekt Comeniusa) w celu wymiany doświadczeń w pracach nad projektem oraz ewaluacji jego efektów. W organizowanych imprezach (Dzień Europy, Festiwal Piosenki Morskiej, Powiatowe Dni Ziemi) uczestniczyli uczniowie i nauczyciele z ZS Zagórzyca oraz z terenu gminy oraz nauczyciele

i młodzież z Litwy i Estonii. Efektem stałej współpracy z SOSW w Słupsku były wspólne warsztaty ekologiczne, oraz udział uczniów Ośrodka w „Pestce”– Przeglądzie twórczości ekologicznej w Słupsku. Na każdym etapie rozwoju projektu włączali się rodzice (uczestniczyli i pomagali w zbiórce makulatury i zużytych baterii, w przygotowaniu imprez i występów dzieci, w roli widza brali udział w imprezach szkolnych i pozaszkolnych). Ogromne znaczenie i wpływ na społeczność lokalną miało dawanie dobrego przykładu gospodarowania odpadami oraz redukcja odpadów i oszczednośc energii.

Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • Programy autorskie: wychowawczy i profilaktyczno-zdrowotny; • strona internetowa projektu;

• selektywne zbiórki odpadów; • inscenizacje, wystawy, gazetki; • warsztaty, konkursy.

Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Z opracowanych programów – dydaktycznego, wychowawczego i profilaktycznego mogą korzystać inni nauczyciele.

Budowanie Europejskiej Tożsamości Przez Sztukę Numer umowy: 07-POL01-CO06-00730-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Szkoła Podstawowa im. Bogusława Linki, ul. Sienkiewicza 1; 12 120 Dźwierzuty; tel. +48 89 6211216; fax. +48 89 6211216 Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Jolanta Korniluk Adres strony internetowej: — Adres e-mail: szkola_dzwierzuty@wp.pl; jkorniluk_xl@wp.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Austria, Finlandia, Hiszpania, Polska, Niemcy

Cele projektu: • Integracja i tworzenie świadomości europejskiego obywatelstwa przez sztukę; • Zainteresowanie uczniów sztuką i środkami wy-

razu artystycznego; • Uzmysłowienie uniwersalności powszechnie obowiązującego kanonu wartości.

Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: Każda szkoła opracowywała informacje na temat wybranych artystów, uczniowie wykonywali prace plastyczne inspirowane ich twórczością, opracowywali o nich albumy, a także albumy prezentujące najważniejsze informacje o Hiszpanii, Finlandii, Austrii i Niemczech. Uczniowie dzięki projektowi poznali twórczość min.: Nikifora, M. Kopernika, P. Picasso, P. Klee, M. Kunnasa, G. Klinta. Prace plastyczne i informacje o artystach były rotacyjnie wysyłane do współpracujących szkół i tam prezentowane szerszej publiczności. Każda szkoła organizowała konkursy, wycieczki związane z tematem współpracy. Szkoła polska przeprowadziła konkursy plastyczne, o Unii Europejskiej, o Nikiforze i Koperniku, zorganizowano wycieczki dla wszystkich uczniów do Krakowa, Olsztyna i Torunia. Tam uczniowie zwiedzali miejsca i muzea związane z omawianymi artystami. Nasza szkoła dwukrotnie brała udział w Wojewódzkim Festiwalu Comeniusa w Olsztynie. Nauczyciele wszystkich szkół podczas kolejnych

spotkań oglądali lekcje, rozmawiali z uczniami, opowiadali o swoim kraju i szkole. Opracowano wspólne logo dla projektu, włączono rodziców do jego realizacji. Szkoły opracowywały kalendarze z pracami dzieci, aktualizowały strony internetowe, informowały lokalną społeczność o projekcie przez lokalne gazety. Polska szkoła propagowała projekt również przez zapraszanie na organizowane uroczystości oraz na festyn podsumowujący trzy lata pracy dyrektorów placówek oświatowych i dyrektorów innych jednostek, przedstawicieli władzy samorządowej, przedstawicieli Kuratorium Oświaty w Olsztynie, a także nauczycieli i uczniów sąsiednich szkół. Wydano książkę o realizowanym projekcie. Nauczyciele współpracujących szkół spotykali się w wyznaczonych szkołach w celu dokonania ewaluacji, opracowania harmonogramu kolejnych działań oraz podzielenia się pomysłami i doświadczeniami (ostatnie spotkanie w Wiedniu).

Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Uczestnictwo uczniów i nauczycieli przy współpracy rodziców i innych instytucji pozwoliło zrozumieć przynależność europejską. Prace nad projektem, wymiana prac i innych materiałów, wizyty nauczycieli z Hiszpanii, Niemiec, Austrii i Finlandii pozwoliły na zwiększenie umiejętności w zakresie podstawowej komunikacji w języku angielskim, w zakresie wykorzystania technologii komputerowej i informacyjnej. Podniosło to u uczniów poczucie wartości własnej i wiarę w swoje możliwości, przyczyniło się do zwiększenia umiejętności współpracy, zmotywowało do nauki, szczególnie języka angielskiego i poznawania innych krajów europejskich. Projekt miał przybliżyć uczniom inne kraje europejskie, wskazać podobieństwa i różnice oraz docenić ich znaczenie. Wzbogaciło się wyposażenie sali języka angielskiego w komputery. Nauczyciele nauczyli się promować swoją pracę wśród innych placówek oświatowych. Ma miejsce kontynuacja zajęć pozalekcyjnych ze szczególnym wykorzystaniem pracowni komputerowej. W szkole przybyło więcej komputerów w pra-

cowni komputerowej, powołano zespołu koordynujący przygotowanie festynu podsumowującego trzyletnią współpracę i systematycznie dokumentujący prowadzone działania i monitorujący ich realizację. Nauczyciele zauważyli wzrost motywacji uczniów do nauki. Uczniowie chętniej uczą się języka angielskiego po wizycie nauczycieli z zagranicznych szkół. Widzą cel swojej nauki po próbach konwersacji z gośćmi. Śmielej próbują swoich sił na zajęciach plastycznych. Prace uczniów zdobią szkolne korytarze i pomieszczenia zaprzyjaźnionych instytucji, sponsorów szkoły. Ta świadomość oraz zachwyty gości dla ich umiejętności plastycznych motywują ich do dalszej pracy i pozwalają pokonać kompleksy, niedowartościowanie. Udział w przedstawieniach słowno-muzycznych pozwolił na walkę z nieśmiałością przed publicznymi wystąpieniami. Nauczyciele również widzą potrzebę zdobywania podstaw komunikacji w języku angielskim. Realizacja tak dużego przedsięwzięcia przyczyniła się do zwiększenia poczucia wspólnych celów, do ściś-

lejszej współpracy między nauczycielami, a także do zwiększenia satysfakcji zawodowej. Szkoła dzięki trzyletniej realizacji projektu podniosła swój prestiż w lokalnym środowisku oraz zaistniała w województwie przez udział w Wojewódzkich Festiwalach Comeniusa, podczas których cieszyła się dużym zainteresowaniem i w 2007 r. zdobyła wyróżnienie. Dzięki udziałowi w projekcie lokalna społeczność częściej i chętniej interesowała się działaniami szkoły. Udało się pozyskać większą ilość sponsorów. Szkoła zyskała opinię nowoczesnej

placówki, stale rozwijającej się, propagującej idee Unii Europejskiej. Poszerzono ofertę zajęć pozalekcyjnych z akcentem na sztukę, zajęcia językowe i informatyczne. Wszyscy pracownicy szkoły poczuli się zjednoczeniu w działaniach i współodpowiedzialni za ich jakość. Nauczyciele odnotowali zainteresowanie placówką wśród rodziców spoza obwodu szkoły. Od września rozpoczęło w szkole naukę 17 uczniów z innego obwodu. Działaniami szkoły zainteresował się znany w Europie malarz, Andrzej Cisowski i zaoferował swoją pomoc w kształceniu plastycznym.

Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • Projekt logo projektu; • Prace plastyczne i wystawy prac uczniów współpracujących szkół; • Stała tablica informacyjna o pracach w ramach projektu w szkole, w Urzędzie Gminy oraz w Gminnym Ośrodku Kultury, Sporu i Rekreacji w Dźwierzutach; • Artykuły w lokalnej prasie; • Strona internetowa; • Udział w Wojewódzkim Festiwalu Comeniusa w Olsztynie;

• Uroczystości, przedstawienia, festyny z udziałem dyrektorów, uczniów i nauczycieli placówek oświatowych, przedstawicieli władz samorządowych, radnych naszej gminy i powiatu, rodziców, sponsorów, dyrektorów innych jednostek; • Publikacja; • Wystawy; • Albumy; • Prezentacje CD.

Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Wykonane albumy są cennymi pomocami dydaktycznymi, wykonane na płótnie prace plastyczne uczniów stanowią inspiracje dla innych uczniów, a także promują szkołę i projekt w lokalnych instytucjach (Bank Spółdzielczy, Publiczna Biblioteka, Urząd Gminy, Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji, ośrodek zdrowia, apteka, lecznica zwierząt). Zdjęcia zapisane na płytach CD i książka o trzyletniej współpracy są pomocą dla innych szkół w gminie, które w przyszłości przystąpią do programu Comenius.

ecjalna owa Sp

w Gubin

ie.

zniam az z uc r w a b Dy i Anna Augul . a n im k le s a agd zpań Panie M ym tańcu his italn w pow

odstaw Szkoła P

Szkoła Podstawowa Spec

jalna w Gubinie.

Klasyfikowanie jest tru dne dla naszych podo piecznych, ale dzięki naszym pro gramom łatwiej się z nim zmagać.

odsta koła P

wow

zesz awR

owie

kole w sz i k c mie

e ń Ni

Dzie

Szkoła Podstawowa w Słupsku Wymiana nauczycieli w Słupsku. Koordynatorka szkoły hiszpańskiej, p. Carmen Valle Garcia, przedstawia materiały dydaktyczne.

Odpowiedzialna dieta? To zależy od Ciebie! Rozwój zdrowych nawyków żywieniowych. Numer umowy: 07-POL01-CO06-00426-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: XXV Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego, ul. Podhalańska 2a; 93 224 Łódź; tel.+ 48 42 253 10 50; fax. + 48 42 253 10 51 Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Magdalena Lembowicz - Piotrowska Adres strony internetowej: www.25lo.pl Adres e-mail: listy@25lo; translator2@poczta.onet.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Finlandia, Grecja, Hiszpania, Polska, Turcja

Cele projektu: • wykształcenie zdrowych nawyków żywieniowych i skłonienie do wyboru zdrowego stylu życia; • uświadomienia wagi racjonalnego odżywiania; • uwrażliwienie uczniów na ważne problemy społeczne i wyzwolenie ich aktywności; • pogłębienie znajomości języka angielskiego

i umiejętności wykorzystywania osiągnięć technologii informacyjnej; • wykształcenie postawy otwartości wobec innych narodów i kultur poprzez kontakt z rówieśnikami z innych krajów.

Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: W ramach poszczególnych zadań młodzież badała nawyki żywieniowe istniejące w krajach partnerskich, zajmowała się zagadnieniami związanymi z reklamą produktów spożywczych, modyfikowaniem żywności za pomocą biotechnologii, zaburzeniami odżywiania, a także powiązaniem zwyczajów kulinarnych z tradycjami religijnymi różnych narodów. Podczas realizacji projektu uczniowie pogłębiali również swe kompetencje w zakresie języka angielskiego i niemieckiego oraz doskonalili umiejętności wykorzystywania technologii informacyjnych do sporządzaniu prac oraz komunikacji z partnerami z zagranicy. Uczniowie pod kierunkiem nauczycieli przygotowywali dossier i prezentacje multimedialne, prowadzili badania ankietowe, projektowali logo, tworzyli

stronę internetową, pisali opowiadania typu sequel tales, prowadzili korespondencję drogą elektroniczną. Adresatami działań byli również rodzice, nauczyciele, personel szkolny oraz władze lokalne. Poprzez pogadanki i wykłady dotyczące odżywiania oraz samego projektu nauczyciele starali się włączyć ich do jego realizacji. Ich pomoc okazywała się wielokrotnie bardzo cenna. Koordynacja i ewaluacja projektu odbywała się drogą internetową oraz podczas regularnych, corocznych spotkaniach roboczych, które były okazją do wymiany uwag i doświadczeń między nauczycielami wszystkich szkół uczestniczących w projekcie. Prowadzono też autoewaluację na poszczególnych etapach projektu.

Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Działania i prace projektowe poruszające zagadnienia zdrowego odżywiania i zaburzeń wywołanych źle

dobraną dietą, dały uczniom wiedzę na temat zwyczajów kulinarnych, które pozwalają jak najdłużej

zachować sprawność fizyczną i psychiczną. Trudno ocenić, w jakim stopniu uczniowie wykorzystają tę wiedzę i czy zmiany dotyczące ich nawyków żywieniowych będą trwałe. Można jedynie założyć, że młodzi ludzie, wyposażeni w zasób informacji dotyczących wspomnianego zagadnienia, będą bardziej świadomie podejmować decyzję związane z zakupem artykułów spożywczych i własną dietą. Prowadzenie korespondencji elektronicznej, poszukiwanie informacji w Internecie, tworzenie stron www i prezentacji multimedialnych, kręcenie i montaż filmów przy użyciu sprzętu cyfrowego i programów komputerowych sprawiły, że młodzież znacznie udoskonaliła swoje umiejętności w dziedzinie zastosowania technologii informacyjnych.

le sprawniej. Szczególnie motywujące dla młodzieży były bezpośrednie spotkania z rówieśnikami z zagranicy podczas wizyt roboczych oraz wymiany językowej pomiędzy szkołami z Polski i Hiszpanii. Elementy programu realizowano także w języku niemieckim, co przyczyniło się do zwiększenia kompetencji językowych uczniów. Prace projektowe polegające na opracowywaniu dossier na temat krajów partnerskich, ich kultury i stylów życia pomagały młodzieży pokonać, wynikające z braku wiedzy, bariery mentalne w stosunku do mieszkańców innych regionów Europy. Szczególnie istotne były bezpośrednie kontakty z przedstawicielami różnych nacji, kultur i religii, które przekonały uczniów, że mimo wszelkich różnic ludzie są do siebie podobni.

We wszystkich tych zadaniach młodzież wykazała

Realizacja projektu wymagała współpracy pomiędzy

się pomysłowością i dużą sprawnością w korzystaniu z nowoczesnego sprzętu elektronicznego i oprogramowania. Wykorzystywanie języka angielskiego jako środka porozumiewania się i wymiany informacji w ramach projektu sprawiło, że zarówno uczniowie, jak i nauczyciele posługują się nim o wie-

nauczycielami różnych przedmiotów. Nie byłaby ona możliwa bez wsparcia ze strony dyrekcji placówki oraz kadry zarządzającej, zwłaszcza księgowości. Udział szkoły w programie Comenius posłużył też jej promocji w stosunku do potencjalnych uczniów i ich rodzin np. podczas Targów Edukacyjnych.

Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • logo projektu; • dossier i prezentacje multimedialne; • opracowane ankiety i wyniki badań ankietowych;

• strona internetowa; • zbiór opowiadań typu sequel tales.

Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Wykonane podczas projektu produkty zostały zarchiwizowane w formie elektronicznej. Indeks części z nich był dostępny w bazie produktów „European Shared Treasure”. Każda zainteresowana osoba może uzyskać do nich dostęp, kontaktując się ze szkołą. Część produktów znajduje się na stronie internetowej

projektu. Doświadczenia dotyczące praktycznej strony realizacji projektów Comeniusa zostały opisane przez panią Magdalenę Lembowicz-Piotrowską w artykule „Comenius w liceum” zamieszczonym w periodyku „Matematyka w szkole”.

Użycie i przystosowanie ICT (Technik Informacyjno - Komunikacyjnych) w nauczaniu dzieci ze specjalnymi (różnorodnymi) potrzebami edukacyjnymi w różnych krajach europejskich Numer umowy: 07-POL01-CO06-00424-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Szkoła Podstawowa Specjalna; ul. Piastowska 22; 66-620 Gubin; tel. +48 68 3594486; +48 68 3594486 Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Gabriela Jans Adres strony internetowej: — Adres e-mail: jans@gubin.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Holandia, Niemcy, Węgry, Hiszpania, Portugalia, Łotwa.

Cele projektu: • rozwinięcie umiejętności nauczycieli i uczniów w zakresie zastosowania nowoczesnych technologii Informacyjno-komunikacyjnych w procesie nauczania i uczenia się; • włączenie w aktywną edukację uczniów niepełno-

sprawnych; • wymiana doświadczeń pedagogicznych nauczycieli (poznanie nowych metod nauczania, nowych pomocy dydaktycznych, innej organizacji procesu dydaktycznego).

Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: Partnerski Projekt Szkół realizowany przez Szkołę Podstawową Specjalną w roku szkolnym 2007/2008 był kontynuacją rozpoczętego w roku 2005 Projektu Rozwoju Szkoły pod tym samym tytułem. Szkołą koordynującą była Emiliusschool z Holandii. Szkoła ta, która jest placówką dla umysłowo i ruchowo niepełnosprawnych, ma wieloletnie doświadczenie w tworzeniu i stosowaniu w edukacji rozmaitych programów dla osób niepełnosprawnych. W czasie spotkań roboczych pracownicy tej szkoły prezentowali uczestnikom projektu programy, które sprawdziły się w pracy z ich uczniami. Nauczyciele ze szkół partnerskich zapoznawali się z holenderskimi formatami programów, a następnie dopasowywali je do możliwości i potrzeb własnych podopiecznych. Wypróbowywali również obsługę tych programów

przy pomocy różnorodnych rodzajów myszek (w tym specjalistycznych dla dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym). Każda ze szkół partnerskich miała możliwość stworzenia własnych programów edukacyjnych, które były dostosowane tematycznie do potrzeb i możliwości uczniów poszczególnych szkół. Po wspólnych spotkaniach tworzono nowe programy i sprawdzano jak funkcjonują w praktyce. Pytania, wątpliwości i problemy na bieżąco konsultowano i rozwiązywano drogą e-mailową. Uczniowie wykazywali wielkie zainteresowanie nowymi programami, często sami wskazywali tematykę, która dla nich była ciekawa. Na zakończenie projektu opracowano dwa wspólne programy dla różnych grup wiekowych. Jeden z nich zawiera piosenki dla dzieci z różnych krajów partnerskich, drugi znane budowle każdego kraju.

Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Nauczyciele poznali programy, komputerowe, które pozwalają zaktywizować uczniów głębiej upośledzo-

nych. Okazało się, że nawet dzieci z dziecięcym porażeniem mózgowym mogą pracować z kompute-

rem i samodzielnie obsługiwać wybrany program. To odkrycie zwiększyło ich motywację do uczenia się. Szkoła uzyskała, dzięki udziałowi w projekcie 30 nowych programów edukacyjnych dla dzieci z różno-

rodnymi niepełnosprawnościami, a nauczyciele rozwinęli swoje umiejętności w zakresie stosowania ICT. Zainteresowani rodzice otrzymali programy do użytku domowego.

Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • • • •

Strona internetowa www.sps.projekty.gubin.pl; Płyta CD z utworzonymi 30. programami; Komputerowe gry edukacyjne; Prace plastyczne;

• Film video dokumentujący wszystkie spotkania robocze; • Artykuł w lokalnej prasie prezentujący projekt.

Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Do szkoły zgłaszają się nauczyciele z innych placówek oraz rodzice, którzy chcą skorzystać z programów powstałych w wyniku realizacji projektu.

ułatwić proces edukacyjny dzieci z różnorodnymi niepełnosprawnościami (upośledzenie umysłowe różnego stopnia, mózgowe porażenie dziecięce, au-

Programy są udostępniane wszystkim zainteresowanym. Jednocześnie nauczyciele realizujący projekt są bardziej otwarci na propozycje wprowadzania jakichkolwiek programów, które mogą

tyzm, itp.). W efekcie realizacji projektu nauczyciele różnych przedmiotów uczący w różnych klasach zaczęli ściślej ze sobą współpracować.

Międzynarodowe Przedstawienie Szkolne Numer umowy: 07-POL01-CO06-01312-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Zespól Szkól NR 1 im. Związku Orla Białego, ul. Marii Konopnickiej 56, 41-300 Dąbrowa Górnicza, tel. 32 2623871; +tel. 48 32 2623871 Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Alicja Biegańska Adres strony internetowej: www.zs1dg.republika.pl Adres e-mail: sp16gim13@interia.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Niemcy, Czechy, Polska, Rumunia

Cele projektu: • Uświadomienie rangi dziedzictwa kulturowego; • Poszerzenie wiedzy na temat historii i kultury wybranych krajów europejskich;

• Rozwijanie kreatywności wśród młodych twórców; • Poniesienie jakości kształcenia.

Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: Po zgromadzeniu jak największej ilości informacji na temat dziedzictwa kulturowego w swoim kraju, każda

szkoła partnerska przygotowała w oparciu o nie inscenizację, aby w jak najbardziej atrakcyjnej formie

przekazać zdobytą wiedzę uczniom i nauczycielom ze szkół partnerskich. Głównym realizatorem i odbiorcą projektu byli uczniowie. Angażując się aktywnie w realizację głównych priorytetów programowych poszerzali oni zakres swojej dotychczasowej wiedzy. Wchodzili w rolę twórców i realizatorów przedstawień teatralnych, kształtowali swoją kreatywność i zdol-

ności artystyczne poprzez uczestnictwo w warsztatach i konkursach artystycznych. W ramach projektu brali udział w spotkaniach i wywiadach z aktorami, ludźmi sceny, kreatorami wizerunku artystycznego oraz w warsztatach artystycznych i rozmaitych imprezach kulturalnych, planowali, wdrażali, realizowali własne pomysły artystyczne.

Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Konieczność pracy w grupie oraz prezentacji własnych dokonań na forum publicznym sprzyjała rozwijaniu umiejętności społecznych młodzieży i wzmacnianiu jej pewności siebie. Przygotowując prace w ramach projektu uczniowie musieli posługiwać się głównie językiem angielskim i korzystać z technologii informacyjnych. Tylko niektóre elementy programu były realizowane w języku ojczystym. Kontakty z partnerami z zagranicy dodatkowo motywowały uczniów do rozwijania kompetencji językowych. Oprócz nabytych umiejętności praktycznych istotnym efektem uczestnictwa w projekcie było przyswojenie sobie przez młodzież sporej dawki wiedzy z zakresu histo-

rii, geografii oraz nauk przyrodniczych. Realizujący projekt uczniowie i nauczyciele nabyli umiejętności samodzielnego podejmowania decyzji i efektywnego działania, prezentowania różnorodnych punktów widzenia, korzystania z różnorodnych źródeł przekazu. Nauczyli się współpracować z innymi w celu osiągnięcia zamierzonych celów, zdobyli umiejętność efektywnego komunikowania się z partnerami. Nauczyciele zdobyli umiejętność nowego podejścia pedagogicznego, obserwując inny sposób nawiązywania relacji z uczniami. Udział młodzieży w programie uaktywnił także rodziców, którzy wspomagali swoje dzieci w realizacji zadań projektowych.

Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: Podczas realizacji projektu powstały inscenizacje, prezentacje multimedialne, strona www, broszura o tradycjach świątecznych krajów partnerskich, zor-

ganizowano szkolny festiwal tańca i mini-playback show oraz turniej wiedzy o krajach europejskich.

Małymi krokami do wielkich celów – chrońmy wodę – dar życia (LABOR) Numer umowy: 07-POL01-CO06-00821-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Zespól Szkól Publicznych nr 2 w Kobyłce, ul. Orzeszkowej 35, 05 230 Kobyłka, tel. 22 786 10 26 Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Iwona Redłowska Adres strony internetowej: www.zsp2.strefa.pl Adres e-mail: ugromelska@o2.pl; iredlowska@op.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Włochy, Francja, Wielka Brytania, Turcja

Cele projektu: • Uwrażliwienie uczniów na konieczność dbałości o lokalne środowisko naturalne; • Zwrócenie uwagi uczniów na skażenie wody w miejscu zamieszkania i w krajach współpracujących w projekcie;

• Wykształcenie pozytywnych postaw w codziennym korzystaniu ze środowiska i jego zasobów naturalnych.

Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: Na zajęciach sztuki uczniowie wykonywali prace związane z projektem za pomocą różnorodnych technik plastycznych, na lekcjach języka angielskiego powstały prace nawołujące do ochrony środowiska naturalnego, prace związane z kapsułą czasu. Prowadzone były dodatkowe zajęcia z języka angielskiego dla chętnych uczniów. Pod kątem projektu nauczyciele organizowali wycieczki turystyczno - krajoznawcze do miejsc, gdzie uczniowie mogli zaobserwować zanieczyszczenia. Wyniki publikowano na tablicy Comeniusa, na stronie internetowej szkoły i projektu, w salach lekcyjnych, w pokoju nauczycielskim. Przeprowadzono sondaże, a końcowe produkty zapisane na CD i DVD zakopano w kapsułach czasu w każdej szkole. Wspólną kapsułę zakopano w czerwcu w Hendek (Turcja). Uczniowie sprawdzali w domach zużycie energii, pytając dziadków, jak korzystali z energii w przeszłości i dokonując porównania z teraźniejszością. W rezultacie przeprowadzono akcję na rzecz efektywnego wykorzystania

energii w domu. Uczniowie przyjrzeli się odpadom i recyklingowi, zmierzyli odpady produkowane przez szkołę. Przeprowadzili akcję na rzecz podniesienia świadomości społecznej o konieczności recyklingu, wykonali prace plastyczne z odpadów, nakręcili krótkie filmy. Stosunek do wody i jej wykorzystanie w ceremoniach religijnych poznawali poprzez obserwację obrzędów, własne poszukiwania w Internecie i pracę na lekcjach. Oglądali film na temat pomocy w zakresie pozyskania wody w charytatywnej akcji Water Aid. Na spotkaniu w Wielkiej Brytanii uczniowie wspólnie pracowali nad zawartością kapsuły czasu, która miała być zakopana w czasie ostatniej wizyty roboczej. Biorący udział w projekcie planują spotkanie po 10 latach, otwarcie kapsuły i podzielenie się obserwacjami na temat tego, jak zmienił się świat. Na każdym spotkaniu roboczym uczniowie mieszkali u swoich rówieśników, przygotowywano pokazy, upowszechniano wyniki, poznawano kulturę kraju goszczącego.

Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Uczniowie poszerzyli znajomość języka angielskiego, nawiązali nowe znajomości i przyjaźnie, powstały filmy, prace plastyczne, zdjęcia, strona internetowa dotycząca tematu projektu. Ucziowie poszerzyli wiedzę na temat lokalnego środowiska naturalnego, recyklingu, zapoznali się z efektami pracy uczniów szkół partnerskich. Nauczyciele podnieśli kwalifikacje językowe i umiejętności posługiwania się technikami komputerowymi, poszerzyli wiadomości dotyczące zagadnień ekologicznych, wiedzę na temat krajów partnerskich. Realizacja programu przyczyniła się do rozwoju i poszukiwania nowych form pracy z uczniem. Podczas wizyt partnerskich wymieniane

były doświadczenia pomiędzy nauczycielami i uczniami. Koło zainteresowań Comenius kontynuowało swoją działalność. Projekt był prowadzony w porozumieniu z władzami samorządowymi. Przedstawiciele tychże władz brali udział w części oficjalnej wizyt roboczych, które odbyły się w Kobyłce. Polska szkoła była pierwszą placówką, która wyszła z pomysłem „uczenia” innych mieszkańców Kobyłki postaw proekologicznych. Zorganizowany happening w centrum miasta wzbudził zainteresowanie mieszkańców, prasy i władz miasta. Miasto włączyło elementy naszego pomysłu w szerszą akcję edukacji ekologicznej mieszkańców.

Kontynuowano współpracę z prasą lokalną oraz administratorem internetowej strony Urzędu Miasta, urzędnikiem ds. promocji miasta i działem zajmującym się ochroną środowiska. Rodzice pomagali w pracach nad projektem. Pokrywali częściowo koszty wyjazdów-wizyt roboczych dzieci do szkół

partnerskich. Gościli w swoich domach uczniów ze szkół partnerskich w czasie wizyt roboczych w Kobyłce. Pomagali w organizacji imprez szkolnych (dekoracje, nagrody). Lokalne przedsiębiorstwa udzielały nam wywiadów, pomagały rozstrzygać pewne kwestie merytoryczne.

Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: Została opracowana formuła wywiadu dla mieszkańców i kwestionariusz ankiety na temat zużycia wody, powstały hasła i scenariusze do kampanii na rzecz oszczędzania energii, przygotowano opraco-

wanie na temat redukcji zużycia papieru. Uczniowie wykonali przedmioty z odpadów, opracowali komiks, przygotowali prezentacje w Power Point i nakręcili film dotyczący recyklingu.

Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Zwrócenie uwagi młodego pokolenia na problem ochrony środowiska naturalnego oraz pobudzenie świadomości ekologicznej mieszkańców miasta

mogą w przyszłości zaowocować rozwojem pozytywnych postaw ekologicznych w rejonie.

Moja energia Numer umowy: 07-POL01-CO06-00215-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Zespól Szkól – Gimnazjum, ul. Braterstwa Broni 9, 48 320 Skoroszyce, tel. +48 77 4318026; fax +48 77 4318026 Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Czesław Cichoński Adres strony internetowej: www.g_skoroszyce.wodip.opole.pl Adres e-mail: — Kraje uczestniczące w projekcie: Grecja, Finlandia, Niemcy, Polska

Cele projektu: • wzbogacenie wiedzy i świadomości uczestników jak również społeczności lokalnych na temat

możliwości oszczędzania energii i używania odnawialnych jej źródeł.

Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: Tematyka projektu była rozległa i rozpatrywana pod wieloma względami tj. produkcja, zużywanie i oszczędzanie energii, wpływy środowiska, energia w relacji do ruchu (ulicznego), sportu, żywności i architektury.

Każdego roku realizowano dwa lub trzy przedsięwzięcia. Dodatkowo każda szkoła pracowała indywidualnie w zależności od własnych zainteresowań. Nauczyciele oraz uczniowie komunikowali się

głównie za pomocą maili. Ponadto uczniowie wymieniali się ze sobą prywatną korespondencją. Sześć spotkań w ramach projektu miało ogromne znaczenie dla wszystkich uczestników. Projekt zaowocował bogatym zbiorem materiałów. Powstała również strona internetowa projektu, którą redagują wszyscy uczestnicy, a która jest rodzajem portfolio zawierającym większość wypracowanych materia-

łów oraz innych prac związanych z projektem. Prócz strony internetowej nakręcono również filmy na temat alternatywnych form energii oraz zredagowano ulotki informacyjne na temat Świąt Bożego Narodzenia. W trakcie realizacji projektu wykorzystano również takie metody pracy, jak: wycieczki w terenie, dni projektu, prezentacje multimedialne, dyskusje w trakcie spotkań oraz wspólne przyjęcia.

Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Dzięki projektowi zwiększyła się wiedza uczniów na temat energii odnawialnej, dowiedzieli się wielu rzeczy na temat oszczędzania energii i środowiska naturalnego. Polepszyła się również znajomość języka

angielskiego. Owocne kontakty pomiędzy czterema krajami europejskimi przyczyniły się do wzajemnego zrozumienia i szacunku dla odmiennych tradycji narodowych.

Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: Powstał album „Energia a żywność”, miała miejsce audycja szkolnego radiowęzła na temat świątecznych tradycji w krajach partnerskich, powstała

gazeta szkolna i strona internetowa, odbył się Piknik Naukowy i zorganizowano wystawę produktów.

Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Strona internetowa jest dostępna dla wszystkich zainteresowanych i może służyć jako przykład czy też inspiracja dla przyszłych realizacji projektów. Inni nauczyciele lub szkoły mogą się skontaktować z realizatorami projektu, którzy chętnie podzielą się swoimi doświadczeniami i produktami.

Cztery pory roku w Europie i ich wpływ na nasze życie Numer umowy: 07-POL01-CO06-00005-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej, 38-400 Krosno, ul. M. Konopnickiej 5, tel. 48 13 43 210 09 Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Krystyna Samborska Adres strony internetowej: www.krosnosp3.republika.pl Adres e-mail: sp3krosno@interia.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Wielka Brytania, Finlandia, Francja, Grecja, Polska

Cele projektu: • Zbadanie wpływu pór roku na życie Europejczyków, a w szczególności na dzieci z krajów partnerskich; • Poznawanie pór roku z różnych perspektyw: geograficznej, naukowej, kulturowej, ekonomicznej, artystycznej i środowiskowej; • Poznawanie tradycji i zwyczajów krajów partnerskich, także tych związanych z porami roku; • Uświadomienie i zainicjowanie ekologicznego stylu życia małych Europejczyków;

• Zaangażowanie rodziców, środowiska lokalnego i instytucji zajmujących się ochroną środowiska; • Wzbogacenie i uzupełnienie programów nauczania szkół partnerskich poprzez dzielenie się doświadczeniami, pomysłami i metodami; • Rozwijanie umiejętności językowych uczniów i nauczycieli; • Rozwijanie umiejętności posługiwania się TIK.

Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: • Poznanie i obchodzenie świąt krajów partnerskich: Wielka Brytania – Bonfire Night, Finlandia – Dzień Kalewali, Polska – Andrzejki, Francja – Święto Epiphanie, Grecja – karnawałowy taniec gaitanaki; nauka piosenek w językach narodowych współpracujących szkół; • Udział w wycieczkach mających na celu obserwację fauny i flory: Rezerwat Cisów „Kretówki”, arboretum, Muzeum Przyrodnicze Bieszczadzkiego Parku Narodowego, Muzeum Magurskiego Parku Narodowego, Ogród botaniczny i Zoo; • Działania mające na celu poszerzenie wiedzy ekologicznej: udział w „Sprzątaniu świata”, przeprowadzenie akcji informacyjnej o ZSEE (zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym) – plakaty, hasła, listy do rodziców i mieszkańców dzielnicy (w lokalnej prasie), oglądanie filmu edukacyjnego i prezentacji multimedialnej na temat ZSEE, zorganizowanie zbiórki zużytego sprzętu we współpracy z Zakładem Utylizacji Odpadów oraz zużytych baterii, wycieczki do zakładu utylizacji, oczyszczalni ścieków i stacji meteorologicznej, tworzenie polsko-angielskich mini słowniczków

• •

•

• •

ekologicznych, konkurs wiedzy o ochronie środowiska oraz quiz w programie Power Point, opieka nad szkolnym ogródkiem, zorganizowanie apelu z okazji Dnia Ziemi – podsumowującego pracę; Prowadzenie tematycznych galerii prac plastycznych uczniów np. „Jesienny pejzaż”, logo projektu, „Ptasia stołówka”, wystawy fotografii związanych z wizytami partnerskimi oraz fotoreportaże z wycieczek krajoznawczo- przyrodniczych, tableau o Finlandii i święcie Kalevali; Opracowywanie broszur i prezentacji komputerowych na temat fauny i flory krajów partnerskich oraz wykonywanie zielników, redagowanie artykułów i sprawozdań dotyczących realizowanych w projekcie działań (broszury, biuletyny, szkolna strona internetowa i strona Urzędu Miasta, lokalna prasa); Prowadzenie korespondencji z uczniami szkół partnerskich; Monitoring i ewaluacja zadań projektowych: opracowywanie ankiet i kwestionariuszy, ankietowanie uczniów, nauczycieli i rodziców, ocena postępów i wpływu projektu na społeczność szkolną.

Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Poprzez wspólne realizowanie zadań w zespołach nastąpiła integracja uczniów. Zwiększyło się ich zainteresowanie otaczającym światem; lepiej teraz umieją korzystać z różnych źródeł informacji (także z Internetu), wiedzą jak aktywne można spędzić czas. Podczas realizacji działań projektowych uczniowie

dostrzegli potrzebę nauki języków obcych, sprawnego posługiwania się różnymi źródłami informacji, docenili możliwość korespondowania z rówieśnikami z innych krajów oraz możliwość udziału w ciekawych zajęciach rozwijających umiejętności społeczne. Mieli również okazję do zaprezentowania swoich

zdolności i umiejętności, a to umocniło ich poczucie własnej wartości i zmotywowało do pracy nad dalszymi osiągnięciami. Nauczyciele dzięki pracy nad realizacją projektu poprawili swoje umiejętności językowe i posługiwania się TIK. Wspólna praca wpłynęła na ich integrację i poczucie zadowolenia z uczestnictwa w międzynarodowym projekcie i możliwości zdobywania nowych doświadczeń. Nawiązali nowe znajomości, zdobyli przydatne kontakty zawodowe. Bardzo pożyteczne było to, że mogli poznać inne systemy edukacji w krajach partnerskich oraz rozwiązania organizacyjne w szkołach, różne metody pracy, itd. Współpraca między nauczycielami zaowocowała wieloma ciekawymi pomysłami. Dzięki projektowi mieli oni możliwość porównania warunków pracy, pomocy dydaktycznych, programów nauczania, systemów oceniania, zaangażowania rodziców w działania szkoły. Szkoła posiada obecnie bardziej atrakcyjną ofertę edukacyjną. Jej promocja w środowisku lokalnym

i poza granicami Polski sprawiła, że wzrósł prestiż szkoły w środowisku i pojawiło się uznanie ze strony przedstawicieli lokalnego samorządu. Szkoła zyskała opinię potrafiącej sprostać nowym wyzwaniom i umiejącej pozyskać środki unijne na wspieranie edukacji. W rezultacie szkoła może liczyć na wsparcie i zaangażowanie ze strony władz miasta w podobnych działaniach. Duże zaangażowanie polskich nauczycieli w projekcie zostało także bardzo wysoko ocenione przez partnerów projektu, czemu dali wyraz podczas wizyty podsumowującej cały projekt. Dało się zauważyć większe niż zwykle zaangażowanie rodziców. Nauczyciele nawiązali współpracę z lokalnymi przedsiębiorstwami. Nauczyciele dostrzegli też wzrost zainteresowania rodziców problemem ochrony środowiska. Mieszkańcy naszej dzielnicy aktywnie włączyli się w zbiórkę zużytych baterii i elektrośmieci, co sprawiło, iż nauczyciele postanowili w kolejnych latach kontynuować działania promujące recykling.

Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • Szkolna witryna internetowa zawierająca bogate informacje o projekcie, jego celach, zadaniach oraz linki do szkół partnerskich. Umieszczone są w niej informacje o podejmowanych działaniach, artykuły dzieci i nauczycieli o wynikach tych działań. Liczne zdjęcia stanowią bogatą dokumentację wydarzeń z trzech lat projektu. Udostępnione są także niektóre produkty końcowe projektu; • Broszury: „Poznajemy tradycje krajów partnerskich projektu Comenius”, „Fauna i flora krajów partnerskich”, „Poznajemy walory przyrodnicze naszego regionu”, „Z ekologią na co dzień”, „Przyjaciele środowiska”; • Prezentacje komputerowe: „Śmieci to nie zabawa, to poważna sprawa”, „Finlandia”, „Kalevala – fiński epos narodowy”, „Fauna i flora Polski, Grecji,

• • • • • • • • • • •

Francji, Finlandii i Wielkiej Brytanii”; Zielniki; album „Ptasia stołówka”; Logo projektu; Zestawy pytań do konkursu wiedzy o Finlandii oraz o ochronie przyrody; Wystawy zdjęć, prac plastycznych, produktów i materiałów wypracowanych podczas realizacji projektu; Przedstawienia z okazji Bonfire Night, Dnia Kalevali, Dnia Ziemi, Dnia Comeniusa; Mini słowniczki ekologiczne; Nauka greckiego tańca gaitanaki i piosenek w języku angielskim, fińskim i francuskim; Zestawy ankiet do ewaluacji projektu; Szkolny ogródek; Albumy zdjęć.

Sposoby upowszechniania projektu: Podczas realizacji projektu nauczyciele zwracali szczególną uwagę na upowszechnianie informacji na temat programu wśród społeczności lokalnej i szkół

z terenu miasta. Odbywało się to poprzez: szkolną witrynę internetową, zebrania z rodzicami, artykuły w lokalnej prasie i na stronie internetowej naszego

miasta, przedstawienia dla rodziców, uczniów, nauczycieli i zaproszonych gości, wystawy prac, dwu-

krotny udział w Festiwalu Comeniusa, organizowanie międzyszkolnych konkursów.

Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Wypracowane w ramach projektu produkty (m. in.: filmy, prezentacje, albumy, plakaty, broszury, gazetki, scenariusze, płyty CD) są doskonałą pomocą podczas realizacji lekcji przyrody, języka angielskiego, godzin wychowawczych, edukacji regionalnej, ekologicznej, europejskiej oraz kółek zainteresowań. Stanowią one wyposażenie pracowni przedmiotowych i biblioteki, część materiałów dostępna jest na stronie internetowej szkoły.

Życie w Europie – jak widzą to nasze dzieci? Numer umowy: 07-POL01-CO06-00114-3 Czas trwania projektu: 01.08.2007 – 31.07.2008 Nazwa i adres polskiej szkoły: Szkoła Podstawowa Nr 3; ul. Konstytucji 3 Maja 8; 09 200 Sierpc; tel. + 48 24 2752644; tel. + 48 24 2752644 Nauczyciel koordynator w polskiej szkole: Dorota Ossowska Adres strony internetowej: www.sp3.sierpc.pl Adres e-mail: szkola@sp3sierpc.edu.pl; zavafoj@wp.pl Kraje uczestniczące w projekcie: Hiszpania, Niemcy, Polska, Wielka Brytania, Włochy.

Cele projektu: • wzbogacenie wiedzy na temat miast/wiosek, z których pochodzą szkoły partnerskie (położenie geograficzne, zabytki historyczne, ważne miejsca, sławne wystawy, przyroda, miejsca rozrywki, itp.); • rozwijanie umiejętności posługiwania się językiem angielskim; • poprawa jakości i zwiększenie obszaru współpracy pomiędzy szkołami; • poprawa jakości i wzrost liczby mobilności na-

uczycieli i uczniów; nawiązanie kontaktów interpersonalnych pomiędzy uczniami i nauczycielami ze szkół partnerskich; • propagowanie postawy tolerancji i respektowania kultury innych ludzi; • zapobieganie ksenofobii agresji i rasizmowi; • używanie nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych do osiągnięcia celów wspomnianych wyżej i udoskonalenia jakości nauczania.

Zadania zrealizowane przez uczniów i nauczycieli w ramach projektu: Wszystkie tematy projektu analizowane przez trzy lata współpracy. Zagadnieniami poruszanymi w pracy z uczniami były głównie: rodzina, dom, przyjaźń, szkoła i życie szkolne, miejsce zamieszkania, tolerancja, walka z rasizmem i ksenofobią. Uczniowie poznali dokładnie styl życia i kulturę krajów partnerskich. Szkoły wymieniały między sobą produkty, organizowały wystawy, dołączały zdjęcia i artykuły na stronach internetowych swoich szkół i wspólnej stronie projektu. Większość produktów końcowych można obejrzeć na stronie internetowej www.est.org.pl w Europejskiej Bazie Produktów. Każda ze szkół zorganizowała szkolne Dni Comeniusa, aby zaprezentować rezultaty projektu. Nauczyciele zachęcali i kontynuowali wymianę listów i maili pomiędzy uczniami i nauczycielami ze szkół partnerskich. Zagadnienia związane z realizacją projektu zostały włączone do programów nauczania poszczególnych przedmiotów. Na lekcjach przyrody i historii uczniowie poznali krótką historię, położenie geograficzne oraz warunki naturalne krajów uczestniczących w realizacji projektu. Na lekcjach sztuki, informatyki, techniki i języka angielskiego młodzież przygotowywała plakaty, prezentacje multimedialne, albumy o słynnych miejscach, budowlach, ludziach i znanych grupach muzycznych ze swoich krajów. Odbył się szkolny konkurs na logo projektu. Komisja konkursowa wybrała kilka najbardziej efektownych propozycji i przyznała trzy pierwsze miejsca oraz

wyróżnienia. Dom i rodzina to tematyka kolejnego zadania w ramach realizacji projektu. Uczniowie wykonali drzewa genealogiczne swoich rodzin, omawiali znaczenie i rolę matki, ojca, rodzeństwa. W formie plakatów i prezentacji multimedialnych przedstawiali swoje rodziny, obowiązki domowe i zwyczaje rodzinne. Efekty pracy uczniów zostały przesłane do szkół partnerskich. Otrzymane w zamian materiały posłużyły do omawiania różnych stylów życia w zaprzyjaźnionych krajach i porównania ich z rodzimą kulturą i tradycją. Nauczyciele, uczniowie, rodzice i zaproszeni goście obejrzeli barwne widowisko w wykonaniu dzieci z klas trzecich. Poprzez słowo, taniec i piękne narodowe stroje zaprezentowali pięć krajów biorących udział w projekcie. Pokaz poprzedziła prezentacja multimedialna, która przedstawiła bliżej nasze partnerskie szkoły i najbardziej urokliwe zakątki zaprzyjaźnionych państw. Uczniowie z klas IV-VI zaprosili gości do oglądania ciekawych wystawek. Imponująco wyglądała polska gościnna karczma serwująca tradycyjne potrawy. Riwiera turecka zapraszała nad ciepłe morze, torreador walczący z bykiem zwracał uwagę wszystkich zwiedzających. Podziwiano Watykan ułożony z puzzli oraz oryginalny bawarski strój chłopięcy. Na stoisku przedstawiającym efekty całorocznej pracy nie zabrakło ciekawych albumów, plakatów, kartek okolicznościowych, folderów i upominków od naszych partnerów.

Osiągnięte rezultaty, czyli wpływ projektu na szkołę (nauczycieli, uczniów, rodziców, środowisko lokalne): Uczniowie z ogromnym entuzjazmem brali udział w spotkaniach projektowych, odwiedzali szkoły i zatrzymywali się w zaprzyjaźnionych rodzinach. Uczestnictwo w spotkaniach miało ogromny wpływ na motywację do nauki języków obcych i pracy nad projektem. W regularne zajęcia szkolne zostały włączone dziedziny tematyczne projektu; język angielski – uczenie się języka poprzez tłumaczenie własnych tekstów, pisanie listów do partnerów; język polski, historia, przyroda – poznanie historii i wa-

lorów naturalnych własnego miasta; plastyka, technika, kształcenie zintegrowane – plakaty, albumy, rysunki; informatyka – użycie komputera w poszukiwaniu informacji, obróbce i przetwarzaniu danych. Aktywizujące techniki i metody pracy z uczniami: burza mózgów, praca w grupie, metoda projektu wpłynęły na formę organizowania zajęć szkolnych. Uczniowie nauczyli się czerpać informacje z różnych źródeł, selekcjonowania ich, rozsądnego dysponowania czasem przeznaczonym na realizację zadania.

Produkty końcowe powstałe w wyniku realizacji projektu: • szkolna i wspólna dla projektu strona internetowa; • regulamin Konkursu Wiedzy Obywatelskiej, Wiedzy o Samorządzie Terytorialnym i Ziemi Sierpeckiej. Opracowany został regulamin eliminacji szkolnych oraz harmonogram przygotowywania uczniów klas piątych do tego konkursu; • plakaty i pierwsze strony albumu; • kalendarz najważniejszych wydarzeń historycznych zawiązanych z miastem;

• prezentacje PowerPoint; • biblioteczka wydawnictw dotyczących Sierpca; • album, plakaty, prezentacje PowerPoint do prezentowania na lekcjach historii i informatyki i języka angielskiego; • wystawa: „Pieczęcie i herby Sierpca”; • wystawa:” Sierpc w starej fotografii”; • konkurs plastyczny „Moje miasto – dawniej, dziś i w przyszłości”.

Wartościowość, użyteczność projektu – w jaki sposób można wykorzystać rezultaty projektu (waloryzacja projektu): Produkty przysłane przez szkoły partnerskie (plakaty, prezentacje PowerPoint, albumy) można wykorzystywać na lekcjach różnych przedmiotów.

Szkoła podstaw

owa w Krośnie

ac w szkolnym iosennych pr w s za dc po Uczniowie ogródku.

lna w a Specja

Gubinie

pracy cią do

towoś lnych tawow oraz go s ł specja d ią ó c o k ś z P o s d e olą, ra cieli z Szkoła zy em i s Węgier 0 nauc , chleb r tugalii, ści – 3 o o P g , h Tańcem c c ie zy y, Niem my nas witaliś ii, Łotw d n la o ji, H z Grec anii. p z i His

Szkoła podstaw

owa w Kro

śnie uczennice na szej szkoły po dczas greckieg “gaitanaki” o tańca

Agnieszka Fijałkowska

Partnerskie Projekty Regio Partnerskie Projekty Regio to nowa akcja w ramach programu Comenius (pierwsza runda selekcyjna odbyła się w 2009 roku). Działania realizowane w ramach tej akcji mają wspierać edukację szkolną w danym regionie poprzez współpracę instytucji, szkół i organizacji działających na jej rzecz. W ramach projektu Regio można się zająć dowolną tematyką, pod warunkiem jednak, że dotyczy ona edukacji szkolnej oraz kwestii istotnych dla obu współpracujących w ramach projektu regionów, na przykład: zarządzanie szkołą, współpraca szkół z partnerami lokalnymi, zapobieganie przedwczes-

nemu porzucaniu nauki, przedsiębiorczość, integracja uczniów rodziców migrujących itp. Projekty realizowane w ramach akcji Regio dają możliwość wzajemnego uczenia się, wymiany najlepszych praktyk, rozwijania struktur współpracy międzynarodowej, w tym przygranicznej. Realizacja projektu polega na współpracy zarówno regionalnej, jak i międzynarodowej 2 grup podmiotów (każda grupa musi zawierać: jednostkę władzy oświatowej, szkołę oraz inną organizację) z 2 krajów uczestniczących w programie „Uczenie się przez całe życie”.

Procedury przystąpienia do akcji Comenius – Partnerskie Projekty Regio Kto może brać udział? W realizacji projektów mogą uczestniczyć lokalne i regionalne władze oświatowe (w Polsce zdefiniowane jako jednostki samorządu terytorialnego wszystkich szczebli oraz kuratoria oświaty), szkoły uprawnio-

ne do realizowania Partnerskich Projektów Szkół Comeniusa oraz inne organizacje i instytucje, które działają na rzecz edukacji w regionie – na przykład biblioteki, muzea, stowarzyszenia i fundacje, placówki doskonalenia nauczycieli, kluby sportowe, przedsiębiorstwa, domy kultury itp.

klub młodzieżowy

szkoła lokalne władze oświatowe

biblioteka

szkoła

Jednostka samorządu terytorialnego lub kuratorium oświaty pełni rolę koordynatora grupy projektowej w regionie. One również są uprawnione do złożenia wniosku na dofinansowanie realizacji projektu do Narodowej Agencji, a następnie – odpowiedzialne za zarządzanie budżetem projektu. Pozostali partnerzy składają koordynatorowi regionalnemu listy intencyjne dotyczące wspólnej realizacji projektu.

lokalne władze oświatowe

klub sportowy biblioteka

Na jakiego rodzaju działania można uzyskać dofinansowanie? Podobnie, jak w przypadku Partnerskich Projektów Szkół, dofinansowanie uzyskuje się na realizację projektów dotyczących edukacji szkolnej, a prowadzonych we współpracy międzynarodowej. Tu jednak współpraca realizowana jest między innymi instytu-

cjami niż ma to miejsce w Partnerskich Projektach Szkół i nie koncentruje się na jednej szkole, ale dotyczy rozwiązywania lokalnych problemów edukacji na bardziej ogólnym poziomie. Realizacja projektu wiąże się z wyjazdami do regionu partnerskiego oraz przyjmowaniem gości u siebie, jak również z działaniami realizowanymi lokalnie. Działania realizowane w ramach projektu mogą przybierać formy: spotkań roboczych, wymian pracowników zaangażowanych w edukację szkolną, badań, studiów przypadków, job-shadowingu (rodzaj praktyki polegający na poznawaniu pracy na danym stanowisku poprzez obserwację zadań wykonywanych przez innych), wymiany doświadczeń i najlepszych praktyk, peer learningu (uczenie się od siebie nawzajem), konferencji, warsztatów, kampanii informacyjnych, opracowywania publikacji, autoewaluacji, upowszechniania rezultatów projektu. Można zaplanować również językowe przygotowanie personelu uczestniczącego w projekcie. Budżet projektu Wniosek o dofinansowanie w ramach Partnerskich Projektów Regio składa się z dwóch części: • ryczałtowej, przeznaczonej na wyjazdy zagraniczne (mobilności) – wysokość tej kwoty zależy od liczby planowanych wyjazdów i od odległości dzielącej współpracujące regiony (do 300 km i powyżej 300 km); • konstruowanej w oparciu o planowane wydatki z przeznaczeniem na umowy z podwykonawcami, zakup sprzętu oraz inne koszty projektu. Koszty pośrednie realizacji projektu oraz wynagrodzenie osób zatrudnionych w instytucjach realizujących projekt są kosztami nieuprawnionymi. Szczegółowe zasady dotyczące budżetu projektów Regio znajdują się w rozdziale 4.F „Podręcznika dla wnioskodawców”. Projekty Regio nie koncentrują się na aktywności uczniów (w tym celu należy realizować Partnerski

Projekt Szkół). Ich realizacja służy rozwiązywaniu problemów edukacji szkolnej na szczeblu lokalnym, bądź regionalnym. Z instytucjami z jakich krajów można współpracować? Tak jak w ramach całego programu Comenius, można współpracować z instytucjami znajdującymi się na terenie 27 krajów zjednoczonej Europy, krajów EFTA i EOG (Islandia, Liechtenstein, Norwegia) oraz krajem kandydującym do UE – Turcją. W najbliższym czasie możliwa będzie także współpraca z krajami zachodnio-bałkańskimi (Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Serbia, Chorwacja, FYROM) oraz Szwajcarią (na zasadzie specjalnej umowy). Z jakich części składa się wniosek o dofinansowanie realizacji projektu? Wniosek o dofinansowanie projektu składa się (tak jak wnioski dla Partnerskich Projektów Szkół) z elementów, które odwzorowują planowanie realizacji projektu. Wniosek taki zawiera: • opis specyfiki regionów; • cele projektu, sposób ich osiągnięcia oraz tematyka projektu; • opis podejmowanych działań; • opis sposobu zarządzania projektem i komunikacji między partnerami; • wpływ projektu na beneficjentów i środowisko, europejska wartość dodana; • upowszechnianie i wykorzystanie rezultatów projektu oraz zapewnienie ich trwałości. Różnicę stanowi konieczność zamieszczenia we wniosku budżetu dotyczącego pozostałych (poza kosztami mobilności) wydatków zaplanowanych w projekcie. Ważne jest, aby nie zaczynać pracy nad projektem od wypełniania wniosku. Oczywiście warto się z nim zapoznać, ale – przede wszystkim i w pierwszej kolejności – należy wspólnie z partnerami zastanowić się nad rodzajem działań podejmowanych w projekcie, realizowanych celach itd.

Jak przebiega proces selekcji wniosków o dofinansowanie realizacji projektów? Proces selekcji wniosków przebiega analogicznie do procesu selekcji dwustronnych Partnerskich Projektów Szkół. Jakie obowiązki bierze na siebie instytucja realizująca Partnerski Projekt Regio? Są to takie same obowiązki, jak w przypadku Partnerskiego Projektu Szkół. Różnicę stanowi sposób rozliczenia części budżetu przeznaczonej na pozostałe koszty projektu (poza mobilnościami), którą rozlicza się na podstawie faktur i rachunków. W przypadku zakupu sprzętu stosuje się przepisy krajowe dotyczące amortyzacji. Jak znaleźć partnerów do realizacji projektu Regio? Na ogół jednostki samorządu lokalnego nawiązały już współpracę z regionami z innych krajów europejskich

– warto skorzystać z już istniejących kontaktów. Pod auspicjami Rady Europy, Kongresu Władz Lokalnych oraz Regionalnych i Komitetu Regionów Unii Europejskiej powstała baza danych MORE: www.loreg.coe.int/more. Baza ta służy poszukiwaniu partnerów do współpracy międzynarodowej, a skierowana jest do: władz lokalnych i regionalnych, stowarzyszeń, instytucji zajmujących się współpracą przygraniczną, instytucji wspierających władze lokalne i regionalne. Można również posłużyć się bazą danych stworzoną przez Radę Gmin i Regionów Europy – CERM: www.twinning.org, która również służy poszukiwaniu partnerów do współpracy. Jest to baza skierowana do władz lokalnych i regionalnych. Reprezentanci jednostek samorządu terytorialnego oraz kuratoriów oświaty mogą skorzystać z wyjazdu na seminarium kontaktowe (więcej na ten temat przeczytasz w rozdziale „Wizyty przygotowawcze i seminaria kontaktowe”).

owa w Słupsku Szkoła Podstaw a gości w filii upsku. Wizyt i w Sł

uczyciel Wymiana na ły szpitalnej Szko

ku wego w Słups go Parku Narodo zy „Stach”. a w o w odsta ińskie Harcer do Słow rużyny Szkoła P 21 D wcza a bada cerzy z r k z a c h ie z c Wy a prze izowan zorgan

Anna Klimowicz

Projekt – co to takiego? W literaturze używa się wielu różnych definicji projektu. Słowo „projekt” zostało po raz pierwszy użyte około XVI wieku i wywodzi się z łacińskiego „projicere”, czyli „pchnąć”. Łacińskie źródła sugerują zatem ruch, tor, określony stosunek między przestrzenią i czasem. Projekt jest więc koncepcją służącą organizacji działań. Oto kilka innych prób zdefiniowania tego procesu: „Projekty obejmują zadania odznaczające się takimi cechami, jak czasowe ograniczenie, kompleksowość i względne nowatorstwo. Chociaż początek i koniec są zdefiniowane, to jednak zadania związane z projektem są obciążone znacznym ryzykiem ze względu na ich jednorazowy charakter. Zawierają one wiele działań czasowych i wzajemnych zależności trudnych do określenia z góry, których oddziaływanie wykracza poza granice jednego zakresu przedsięwzięcia. Dlatego projekty wymagają w dużej mierze współdziałania rozmaitych specjalistów oraz posiadania zasobów finansowych” (Oyen, Schlegel 1986)1. „Projekty to takie przedsięwzięcia, które nie powtarzają się w identycznej formie. Tym samym zarządzanie projektem można określić jako zarządzanie niepowtarzalnymi zadaniami” (Scheuring, 1933)2. Klasyczną definicję oraz charakterystykę metody projektu sformułował W. H. Kilpatrick. Według niego „projekt to odważne, planowe działanie wykonywane całym sercem w środowisku społecznym”. Projekty są zatem kompleksowe, interdyscyplinarne. Mają przynieść określony rezultat. Może to być lepsza organizacja pracy, nowa koncepcja nauczania, nowy produkt w postaci publikacji służącej innym, nowa aranżacja wnętrz, w jakich pracujemy. Cele wyznaczone w projekcie muszą być realne, czyli możliwe

1 2

do osiągnięcia. Oznacza to, że planując działania, należy wziąć pod uwagę potrzeby uczestników projektu, ocenić zasoby ludzkie i finansowe. Projekty mają swój początek i koniec, czyli z góry określone ramy czasowe. W każdym projekcie możemy rozróżnić poszczególne fazy, dla usprawnienia pracy warto postarać się zaobserwować jasno rozgraniczone momenty przechodzenia z fazy do fazy. Powodzenie projektu często zależy bowiem od systematyczności i planowości prowadzonych działań. Ponieważ w realizację projektu jest na ogół zaangażowanych więcej osób, konieczne jest stałe i otwarte porozumiewanie się w wielu sprawach. Niedostateczne informowanie się zwiększa ryzyko występowania nieporozumień. Także dlatego, każdy projekt wymaga koordynacji przez jedną osobę. Ze względu na konieczność całościowego spojrzenia, od koordynatora projektu wymaga się wiedzy i umiejętności takich, jak: wiedza merytoryczna w zakresie problematyki, jakiej dotyczy projekt, umiejętność zasięgania opinii innych i formułowania własnej, umiejętność sporządzania odpowiedniej dokumentacji projektu i posługiwania się komputerem, Internetem, pocztą e-mailową. Kompetentny koordynator będzie potrafił przygotować i poprowadzić spotkanie oraz pokierować osobami, które są zaangażowane w pracę nad projektem. Projekt wymaga współpracy ze środowiskiem lokalnym, wobec tego koordynator musi umieć nawiązać tę współpracę i ją utrzymać. Dlatego osoba ta powinna być dobrze zorganizowana, komunikatywna, kulturalna, życzliwa innym. W zespole realizującym projekt, tak jak w każdej innej grupie zadaniowej, zachodzą rozmaite procesy psychospołeczne. Osoby tworzące grupę pochodzą z różnych środowisk kulturowych i społecznych, są w różnym wieku, różnej płci, mają różny status ma-

Hans Peter Gachter, Zarządzanie projektem, Wydawnictwa CODN, Warszawa 1999 Ibidem

terialny, odmienne doświadczenia, różny poziom umiejętności. Każdy wchodzi do grupy ze swoim systemem wartości, z potrzebami i oczekiwaniami zawodowymi oraz osobistymi, z bagażem uprzedzeń,

ukrytymi motywami i całym mnóstwem spraw, jakie go wiążą ze światem zewnętrznym. Pracując z ludźmi, wszystkie te aspekty należy brać pod uwagę i koordynator musi mieć tego świadomość.

Metoda projektu edukacyjnego Dobrym punktem wyjścia do pracy nad szkolnym projektem angażującym dzieci, innych nauczycieli, rodziców i społeczność lokalną, jest sprawdzenie się w pracy z dziećmi i młodzieżą za pomocą metody projektów. Praca projektami należy do interaktywnych metod nauczania. Znana i stosowana od 1917 roku stanowiła ważny element „Ruchu Postępowej Edukacji”, który rozwijał się w latach 40. XX wieku w Stanach Zjednoczonych. Pod pojęciem „projektu” rozumiano wszelką praktyczną działalność dziecka nastawioną na wykonanie produktu. Stosowano ją najpierw w nauczaniu prac ręcznych, później w kształceniu rolniczym. Nowy wymiar nadała jej filozofia i pedagogika Johna Deweya. Zrodził się wówczas pomysł przebudowy szkoły na zasadzie „metody projektów”. Szkoła taka miała zastąpić tradycyjne nauczanie nastawione wyłącznie na podawanie usystematyzowanej wiedzy w ramach poszczególnych przedmiotów, zgodnie z planem i programem nauczania. Zadaniem nowej edukacji było nawiązywanie do osobistych doświadczeń dziecka, do jego naturalnej ciekawości oraz do przemian zachodzących w środowisku, a także do najnowszych osiągnięć nauki i techniki. Nastawiano się na rozwijanie zainteresowań ucznia, kształtowanie aktywnej postawy wobec rzeczywistości, uczenie samodzielności w myśleniu i rozwiązywaniu problemów. Zrezygnowano z systemu klasowo-lekcyjnego na rzecz swobodnej działalności dziecka, aby mogło rozwijać własne zainteresowania. W ten sposób metoda projektów stała się drogą realizacji idei szkoły alternatywnej. W latach 60. i 70. XX wieku z powodzeniem stosowano metodę projektu w przedszkolach brytyjskich. W Polsce zainteresowanie metodą projektów datuje się od 1930 roku, chociaż pierwsze próby jej wdra-

żania miały miejsce jeszcze przed I wojną światową. Stosowano ją między innymi w szkole podstawowej w Mosinie pod Poznaniem. Oto przykłady realizowanych tam projektów: „Wykonamy znaki do szatni”, „Ozdabiamy naszą klasę”, „Pójdziemy na wycieczkę”, „Zrobimy las”, „Zrobimy sad”, „Urządzimy choinkę”, „Zakładamy w naszej klasie biblioteczkę”. Z pewnością nie były to tematy „rewolucyjne”, ale chodziło głównie o sposób, w jaki pracowali nad nimi uczniowie. W reformującej się polskiej szkole praca tą metodą na nowo zaczęła funkcjonować w latach 90. ubiegłego stulecia. Popularyzują ją od połowy lat 90. XX wieku Fundacja Centrum Edukacji Obywatelskiej oraz Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Warszawie. Obecnie w wielu podręcznikach metodycznych dla nauczycieli można spotkać szczegółowe opisy i wiele przykładów wdrażania tej metody nauczania na rozmaitych zajęciach z uczniami. Przedsięwzięcia podobne do projektu są często realizowane w szkołach i przedszkolach, chociaż nie nazywa się ich projektami. Najbardziej dla rozwoju koncepcji projektów w edukacji zasłużył się amerykański myśliciel, John Dewey (1859-1952), autor znanej teorii „uczenia się poprzez działanie”. Według niego projekt powinien spełniać 4 warunki wstępne: • ma być wspólnym procesem refleksji; • winien zakładać obserwację warunków w środowisku, w którym jest tworzony; • realizatorzy powinni mieć wiedzę o tym, co zdarzyło się w przeszłości w podobnych sytuacjach; • realizując tematykę projektu, należy łączyć obserwację teraźniejszości z wiedzą o przeszłości, określając ich znaczenie. Najważniejszymi cechami projektu edukacyjnego jest jego interdyscyplinarny charakter i samodzielne

podejmowanie decyzji przez jego realizatorów. Moglibyśmy się pokusić o prostą definicję: projekt jest terminowym zadaniem wymagającym podejmowania różnorodnych aktywności, realizowanym samodzielnie przez uczniów według przygotowanego wcześniej planu. Oczywiście, ogólne ramy merytoryczne projektu mogą być nakreślone przez nauczyciela, wówczas uczniowie podejmują samodzielnie decyzję o sposobach realizacji określonej tematyki. Nauczyciel może przygotować listę zagadnień do opracowania, a uczniowie sami wybierają te, nad którymi chcą pracować. Nauczyciel pełni w projekcie rolę inspiratora, organizatora i konsultanta. Powinien posiadać fachową wiedzę w zakresie problematyki, której projekt dotyczy. Musi znać także technikę planowania przebiegu projektu, ustalić realne terminy wykonania poszczególnych zadań, pomóc uczestnikom w podejmowaniu decyzji dotyczących podziału tychże zadań, orientować się w kosztach. Jak już wspomniano wcześniej, praca metodą projektu wymaga od osoby koordynującej dużych umiejętności organizacyjnych i komunikacyjnych, zdolności do motywowania wszystkich współpracujących oraz umiejętności pozyskiwania do współuczestnictwa jak największej liczby osób (np. sponsorów, rodziców, przedstawicieli środowiska lokalnego). Ważne jest także twórcze, odważne podejście nauczyciela do problemów, jakie mogą pojawić się w trakcie pracy uczniów. Metoda projektów jako metoda, w której każde dziecko samo lub w grupie przez dłuższy czas prowadzi pogłębione badania na określony temat, pozwala na znaczne usprawnienie procesów intelektualnych. Dlatego sprawdza się także w pracy z przedszkolakami. Pierwsze lata edukacji uważa się za najważniejsze dla rozwoju umiejętności komunikacyjnych, między innymi nauka języka i znajomość systemów opartych na symbolach. W czasie kilku lat spędzonych w przedszkolu dziecko stopniowo zmienia się z nieporadnego, wymagającego stałej opieki dorosłych, niesamodzielnego przedszkolaka w ucznia, wykazującego dojrzałość szkolną. Przedszkole oczywiście do tej dojrzałości powinno

przygotowywać w ścisłej współpracy z rodzicami (opiekunami). Zrozumiałe jest, że wszystkie umiejętności dziecko zdobywa stopniowo, każde w swoim indywidualnym tempie, przy zgodnej współpracy wychowawczej środowiska rodzinnego i przedszkolnego. Jeśli zamiarem nauczyciela jest zaplanowanie projektu, w którym dzieci czynnie będą uczestniczyć w zadaniach, musi on poznać zainteresowania swoich podopiecznych i zakres wiedzy, jaki posiadają na określony temat. Po prostu należy posłuchać, o czym rozmawiają dzieci, pamiętając, że nie będą one autentycznie angażować się w coś, co narzuca im dorosły. Jasne, że nie wszystkie dzieci będą w jednakowym stopniu zaciekawione wybranym tematem, część z nich może zaktywizować się na późniejszym etapie, a niektóre w ogóle. Trudno jest bowiem i w grupie dorosłych znaleźć temat w jednakowym stopniu pasjonujący wszystkich. Przedszkolaki potrafią wiele. Mogą rysować, malować, lepić z plasteliny, budować z klocków, formułować pytania, wymyślać historyjki, szukać ilustracji, komentować je, opowiadać o swoich spostrzeżeniach, wydarzeniach, w których uczestniczyły. Mogą również odgrywać role, tańczyć, śpiewać, uczyć się nowych słów. Wszystkie te umiejętności można rozwijać, znakomicie realizując projekty związane z określoną tematyką. Projekt to doskonała okazja do jak najczęstszego wychodzenia z dziećmi z przedszkolnego budynku i odwiedzania ciekawych miejsc oraz spotykania się z różnymi ludźmi. Praca tą metodą pozwala rozbudzać w dzieciach ich naturalną dociekliwość i kształtować tak zwane umiejętności życiowe. Projekt ma charakter interdyscyplinarny – wykorzystuje wiedzę i łączy umiejętności z wielu dziedzin, wymaga też znajomości wielu metod i technik. Można go realizować w dwóch formach: indywidualnej (kiedy jedna osoba podejmuje i realizuje projekt samodzielnie, ponosząc całą odpowiedzialność za rezultat przedsięwzięcia) oraz grupowej (kiedy realizuje go zespół). Przygotowując projekt, musimy określić: • cele (po co to chcemy robić?);

• uzasadnienie (dlaczego warto się tego podjąć?); • działania (co konkretnie robimy, aby osiągnąć cele?); • sposoby (jak to robimy? poprzez jakie zadania?); • rezultaty (co osiągniemy, co się zmieni?); • czas realizacji poszczególnych etapów i całości (ile nam to zajmie czasu?); • adresatów (dla kogo to robimy?); • wykonawców (kto to zrobi?); • potrzebne zasoby (co będzie nam potrzebne? z czyich doświadczeń i umiejętności będziemy korzystać?); • budżet (ile to wszystko będzie kosztowało?); • wskaźniki (jak sprawdzimy, czy osiągnęliśmy cele?); • sposoby monitorowania działań i ewaluacji (kontrola i ocena tego, co zrobiliśmy).

z audytorium, zainteresowanie słuchaczy, dobór środków przekazu), jest również motywująca i mobilizuje cały zespół, przysparza satysfakcji. Po prezentacji następuje ocena całości lub etapu zrealizowanego projektu (ewaluacja), która ma doprowadzić do sformułowania wniosków na przyszłość: • czego się nauczyliśmy? • co zrobiliśmy dobrze? • co sprawiało trudności? • co możemy zmienić, aby w przyszłości lepiej się udało?

Projekt, nawet jeśli realizujemy go według czyjegoś sprawdzonego pomysłu, nosi w sobie zawsze cechy działania nowatorskiego, jest przedsięwzięciem, które nie powtarza się w identycznej formie. Trudno z góry określić rezultaty niektórych kroków podjętych w czasie realizowania projektu. Wspólny dla wszystkich projektów jest moment zakończenia. Jest nim prezentacja rezultatów pracy całego zespołu realizującego projekt. Może to być prezentacja wewnętrzna, dla pozostałych uczniów, nauczycieli lub rodziców. Jeszcze lepiej zaprezentować wyniki pracy całego zespołu na zewnątrz – mieszkańcom, przedstawicielom samorządu lokalnego, zaprzyjaźnionym placówkom z najbliższej okolicy.

Nauczyciele pracujący metodą projektów podkreślają, że wyzwala ona w dzieciach, a także w nich samych, dużą aktywność, samodzielność, przedsiębiorczość i kreatywność – realizujący projekt sami szukają odpowiedzi na nurtujące ich pytania, dokonują wyborów, podejmują decyzje. Praca w ramach projektu uczy też, jak bardzo ważna i efektywna jest współpraca przy wykonywaniu różnych zadań, uczy również odpowiedzialności. W pracy tą metodą ważna jest postawa nauczyciela, który decyduje się podjąć opiekę nad realizacją projektu. Musi zdawać sobie sprawę, że w tej metodzie nie można wszystkiego określić do końca i rezultat całego przedsięwzięcia właściwie nie jest przewidywalny. Projekt jest okazją do poszerzenia horyzontów osób biorących w nim udział, do pokazania integralności wiedzy, do zbudowania w szkole innych niż tradycyjne relacji społecznych, które są tak bardzo potrzebne do umiejętnego poruszania się we współczesnym świecie.

Prezentacja jest niezbędna, ponieważ stwarza okazję do rozwijania szeregu ważnych umiejętności (wybór informacji i ich przekazanie, komunikowanie się

„Największą zaletą projektów jest to, że dzięki nim uczenie się i nauczanie staje się wielką przygodą dla wszystkich badaczy – tych małych i tych dużych”.3

Projekt Edukacyjny a Partnerski Projekt Szkolny Comeniusa Projekty szkolne realizowane w ramach Comeniusa zasadniczo nie różnią się od innych przedsięwzięć o omówionym powyżej charakterze. Ramy czasowe

nadaje im cykl umowy finansowej zawartej z Narodową Agencją Programu. Od momentu podpisania umowy do przesłania raportu końcowego, projekt

Judy Harris Helm, Lilian G. Katz,, Mali badacze. Metoda projektu w edukacji elementarnej, Wydawnictwa CODN, Warszawa 2003

przechodzi kolejne fazy realizacji – dobrym sposobem na wydzielenie tych faz jest odpowiednia organizacja i rozłożenie w czasie spotkań partnerów, podczas których dokonuje się swoistych podsumowań dotychczasowych osiągnięć. Spotkania partnerów są też dobrą okazją do zaprezentowania dotychczasowych efektów projektu – taka prezentacja jest niezwykle ważna zarówno dla bezpośrednich uczestników, jak i dla całej społeczności, której projekt na ogół jakoś dotyczy. Mimo, że w ramach programu Comenius szkoły otrzymują dofinansowanie w formie ryczałtu obliczanego na podstawie liczby planowanych wyjazdów zagranicznych, projekty powinny mieć określone kosztorysy na użytek wewnętrzny. Dokładne oszacowanie kosztów, zaplanowanie wydatków, oszczędność oraz staranna i systematyczna kontrola środków finansowych, ułatwiają realizację projektu i współpracę z Organem Prowadzącym placówkę. Rola urzędu gminy, starostwa czy urzędu miasta w realizacji projektu jest zresztą w przypadku polskich szkół i przedszkoli nie do przecenienia – to właśnie przedstawiciel Organu Prowadzącego ma prawo zaciągać zobowiązania finansowe, a więc pośredniczyć w przepływie środków z dotacji zewnętrznych. Jak zadbać o to, aby realizacja projektu Comeniusa przebiegała sprawnie i przynosiła satysfakcję wszyst-

zkól – espól S

y Szkoln

Gimn

kim uczestnikom? Dużo zależy tu od koordynatora projektu, przy czym nie musi nim być (i najczęściej nie jest) dyrektor placówki, może on delegować tę funkcję na nauczyciela, jednocześnie dbając o to, aby służyć mu pomocą, kiedy tylko określone wsparcie jest potrzebne. Koordynator szkolnego projektu partnerskiego: • planuje i organizuje pracę zespołu projektowego; • planuje i monitoruje harmonogram wydatków związanych z realizacją projektu; • gromadzi dokumenty związane z realizacją projektu (w tym również dokumenty księgowe – faktury, zaświadczenia, certyfikaty, karty pokładowe z lotów samolotowych, bilety kolejowe lub autobusowe itd.); • utrzymuje kontakty i współpracuje z partnerami z zagranicy (korespondencja e-mailowa oraz tradycyjna); • współorganizuje wizyty gości zagranicznych w Polsce; • współorganizuje imprezy szkolne; • współpracuje ze środowiskiem lokalnym (w tym z władzami samorządowymi i oświatowymi); • promuje projekt w szkole i poza nią, upowszechnia efekty zrealizowanych działań; • sporządza i przesyła raporty postępu i końcowy do Narodowej Agencji.

Skorz azjum w

eszycac

ła . Miko strój św y z s p e ajl

s na n

konkur

Szkoła Podstawowa Specjalna w Gubinie. Grupa nauczycieli ze szkół specjalnych z Niemiec, Holandii, Węgier, Portugalii, Hiszpanii, Grecji i Łotwy pracujących w Projekcie wspólnie z nauczycielami naszej szkoły.

Szkoła podstaw

owa w Krośnie

yny” ego “Bez kurt kółka Teatraln z a ęt cz ew ” zi D ry roku pt. “Czter y po – performance

Wanda Burdecka

Comenius – Partnerskie Projekty Szkół w statystyce – edycje z lat 2007, 2008

Program „Uczenie się przez całe życie” Comenius – Partnerskie Projekty Szkół jest kontynuacją programu Socrates – Projekty Szkolne Comeniusa realizowanego w latach 2000-2006 i bazuje na doświadczeniach programów europejskich realizo-

wanych w latach poprzednich. Program dotyczy potrzeb dydaktycznych osób korzystających z edukacji na poziomie przedszkolnym i szkolnym do końca szkoły średniej, a także instytucji i organizacji zapewniających kształcenie w tym zakresie.

Tabela nr 1 Zestawienie liczby wniosków i przyznanych środków finansowych na realizację projektów w wyniku selekcji do programu „Uczenie się przez całe życie” – lata 2007, 2008. Typ projektów

Rok

Liczba

Środki finanso-

Regiony

projektów

koordynatorów

partnerów

we przyznane na

przodujące/liczba

w edycji

zaakceptowanych

z Polski

realizację

realizowanych

projektów [EUR]

projektów

do realizacji

Projekty wielostronne

1 424

657

130

527

7 349 000

Projekty dwustronne

166

28 (*)

Razem:

1 590

685

148

537

7 861 000

883

400 (***)

315

8 005 000

Projekty dwustronne

162

25 (**)

Razem:

1 045

425

326

2007

Projekty wielostronne

512 000

2008 520 000 8 525 000

śląski (175) mazowiecki (55) małopolski (49) wielkopolski (47)

śląski (116) mazowiecki (39) wielkopolski (37) pomorski (28)

Źródło danych: FRSE, dane własne (*) – w pierwszej selekcji wniosków programu „Uczenie się przez całe życie” zgodnie z zaleceniami Komisji Europejskiej za priorytetowe uznano projekty, których realizację rozpoczęto w programie Socrates; (**) – zgodnie z dokumentem programowym w latach 2007-2008 na dwustronne projekty partnerskie przeznaczono 5% środków dedykowanych na finansowanie programu Comenius – Szkolne Projekty Partnerskie; (***) – dwie szkoły polskie wycofały się z uczestnictwa w realizacji projektów partnerskich po zamknięciu etapu selekcji.

W edycjach 2007 i 2008 selekcja projektów zatwierdzonych formalnie odbywała się na poziomie międzyagencyjnym, podstawą kwalifikacji szkół były listy rankingowe według punktacji przyznanej przez dwóch niezależnych ekspertów zewnętrznych. Podkreślmy wysoką jakość projektów przygotowanych przez szkoły polskie w dwóch pierwszych edycjach programu „Uczenie się przez całe życie” – średnia punktów przyznanych przez ekspertów dla projektów polskich

w roku 2008 wyniosła 82,3 na 100 możliwych do uzyskania (dane Komisji Europejskiej). W 2008 roku do realizacji zakwalifikowano w sumie 425 partnerskich projektów szkół, w tym 400 wielostronnych i 25 dwustronnych. Dwie szkoły polskie wycofały się z realizacji projektów. Z braku środków finansowych aż 361 projektów wielostronnych nie zostało zakwalifikowanych do realizacji.

W obu edycjach programu, województwo śląskie wyraźnie góruje liczbą szkół uczestniczących w programie „Uczenie się przez całe życie” nad innymi wyróżniającymi się regionami: mazowieckim, małopolskim i wielkopolskim. Biorąc pod uwagę liczbę szkół wyłonionych w wyniku selekcji (116), a także liczbę szkół koordynujących projekty w województwie śląskim (24), można wnioskować, że projekty przygotowane przez placówki edukacyjne tego województwa w 2008 roku były wyjątkowo dobrze opracowane4 w porównaniu z innymi europejskimi projektami. W latach 2007-2009 (I edycja programu) projekty wielostronne realizuje lub realizowało 15 placówek wychowania przedszkolnego, 272 placówki kształcenia podstawowego oraz 357 placówek kształcących na poziomie ponadpodstawowym. 148 polskich szkół podjęło trud koordynowania prac przy realizacji projektów wielostronnych i dwustronnych. W latach 2008-2010 projekty partnerskie realizuje co najmniej 18 placówek wychowania przedszkolnego, 140 szkół podstawowych około 221 placówek kształcących na poziomie gimnazjalnym i ponadgim-

nazjalnym (w tym 36 średnich szkół zawodowych), a także 9 instytucji dla uczniów/studentów o specjalnych potrzebach edukacyjnych. 99 polskich szkół będzie koordynowało prace przy realizacji projektów wielostronnych i dwustronnych. Prace w projektach wspierać będą partnerzy stowarzyszeni5, w sumie 154 instytucje takie, jak stowarzyszenia, władze lokalne i regionalne oraz przedsiębiorstwa. W programie „Uczenie się przez całe życie” celem wszystkich projektów partnerskich jest realizacja dwóch podstawowych celów operacyjnych: • podnoszenie jakości i zwiększanie mobilności uczniów i nauczycieli; • podnoszenie jakości i zwiększanie liczby projektów realizowanych pomiędzy instytucjami w poszczególnych państwach członkowskich, aby zaangażować co najmniej 3 miliony uczniów w działania edukacyjne podczas trwania programu. Szkoły deklarowały wypełnianie w trakcie realizacji projektu jednego z dodatkowych ogólnych celów operacyjnych programu wymienionych w tabeli numer 2.

Tabela nr 2 Procentowe zestawienie beneficjentów programu „Uczenie się przez całe życie” według zadeklarowanych do realizacji celów operacyjnych programu w edycjach 2007 i 2008. Placówki, które zadeklarowały realizację

Cele operacyjne programu: Edycja 2007 (N=685)

Edycja 2008 (N=425)

wspieranie nauki języków obcych

45,1%

42,6%

wspieranie rozwoju materiałów, usług, praktyk i metod pedagogicznych opartych na wykorzystaniu technologii informacyjno-komunikacyjnych (ITK)

23,6%

35,8%

podnoszenie jakości i wymiaru europejskiego w kształceniu nauczycieli

4,4%

13,9%

wspieranie innowacji w doskonaleniu podejść pedagogicznych i sposobach zarządzania szkołą

8,9%

17,4%

Źródło danych: FRSE, dane własne z formularzy aplikacyjnych

Polskie szkoły/placówki edukacyjne w przygotowaniu wniosków wspierane są przez krajowych koordynatorów i trenerów programu Comenius stowarzyszonych w krajowej sieci działającej przy FRSE, a ich aktywność i kompetencje mają znaczący wpływ na liczbę wniosków zgłaszanych z poszczególnych województw.

Partnerzy stowarzyszeni to instytucje takie jak: stowarzyszenia, władze lokalne i regionalne, przedsiębiorstwa itp., aktywnie wspierające prace i działania związane z projektem. Instytucje te nie posiadają jednak statusu „oficjalnego” uczestnika oraz nie otrzymują dofinansowania z programu Comenius.

Zgłoszone projekty partnerskie odnosiły się do ustalonych w programie „Uczenie się przez całe życie” priorytetów europejskich. W 2008 roku były to: • rozwijanie dowolnej z 8 kluczowych kompetencji 6 określonych w zaleceniach Parlamentu Europejskiego i Rady – realizację tego priorytetu wskazało 200 jednostek; • przezwyciężanie ograniczeń społeczno-ekonomicznych oraz zmniejszanie odsetka uczniów przerywających naukę – wskazało 125 jednostek; • rozwijanie kreatywności i zachęcanie do innowacji – wybrały 164 jednostki; • zwiększenie udziału w możliwościach edukacyjnych poprzez aktywność sportową – wybrało 57 szkół.

– w ramach projektów wielostronnych i dwustronnych zaplanowano następującą liczbę wyjazdów uczniów, personelu i partnerów stowarzyszonych: • w latach 2007-2009: • 14 527 uczniów, w tym 447 uczniów ze specjalnymi potrzebami; • 18 050 personelu, w tym 21 nauczycieli ze specjalnymi potrzebami; • 300 osób z instytucji nazywanych partnerami stowarzyszonymi. • w latach 2008-2010: • 4 478 uczniów; • 4 267 personelu. Polscy beneficjenci programu uczestniczą w: spotkaniach roboczych, wymianie klas/uczniów, wymianie nauczycieli, wizytach studyjnych dyrektorów szkół

Spójrzmy, jak planowano realizację pierwszego z celów operacyjnych. Na etapie wniosku, szkoły uczestniczące w projektach planowały wyjazdy zagraniczne7

oraz stażach.

Wykres nr 1 Liczba wniosków oraz przyznane środki finansowe na realizację partnerskich projektów szkolnych Comenius w programie „Uczenie się przez całe życie” według regionów: a) edycja 2007 00

2 500 000

4 22

2 000 000 1 500 000 1 000 000 0

28 Łódzkie

26 Lubelskie

0 80

30 Kujawsko-Pomorskie

0 80

29 Dolnośląskie

500 000

0 50

0 00

1 18

5 58

9 18

7 00 4

0 90

0 00

0 10

20 Zachodniopomorskie

51 Wielkopolskie

36 Warmińsko-Mazurskie

26 Świętokrzyskie

184 Śląskie

47 Pomorskie

25 Podlaskie

38 Podkarpackie

18 Opolskie

59 Mazowieckie

51 Małopolskie

17 Lubuskie

rok 2007; przyznane środki finansowe w Comenius – projekty partnerskie w Eur

Wykaz kompetencji kluczowych: porozumiewanie się w języku ojczystym, porozumiewanie się w językach obcych, kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne, kompetencje informatyczne, umiejętność uczenia się, kompetencje społeczne i obywatelskie, inicjatywność i przedsiębiorczość, świadomość i ekspresja kulturalna.

Finansowane mogą być tylko wyjazdy zagraniczne do szkół, które otrzymają dofinansowanie na realizację projektu szkolnego lub na działania organizowane w ramach projektów lub sieci w programie „Uczenie się przez całe życie”, np. konferencje w ramach sieci tematycznych Comeniusa

b) edycja 2008 00

4 23

2 500 000 2 000 000 1 500 000 1 000 000 500 000

0 60

0 08

0 00

9 00 7

0 16

0 24

0 80

0 40

67 00

11 Zachodniopomorskie

37 Wielkopolskie

18 Warmińsko-Mazurskie

17 Świętokrzyskie

116 Śląskie

28 Pomorskie

7 Podlaskie

25 Podkarpackie

11 Opolskie

39 Mazowieckie

25 Małopolskie

23 Lubuskie

10 Lubelskie

17 Łódzkie

21 Kujawsko-Pomorskie

20 Dolnośląskie

rok 2008; przyznane środki finansowe w Comenius – projekty partnerskie w Eur Źródło danych: FRSE, dane własne

Trwa realizacja projektów pierwszej i drugiej edycji programu „Uczenie się przez całe życie”. Do września 2008 roku zakończono realizację 345 projektów wielostronnych, realizacja pozostałych zostanie zamknięta w roku 2009. Polska Narodowa Agencja dysponuje końcowymi raportami opisowymi z realizacji projektów oraz 300 raportami z danymi statystycznymi podsumowującymi tę realizację. Fundacja nie kontroluje poprawności danych podawanych przez beneficjentów w raportach statystycznych – wyrażają one samoocenę koordynatorów projektów. Z drugiej

strony, pracownicy merytoryczni Agencji oceniają opisowe raporty końcowe beneficjentów między innymi pod kątem: treści projektu, stopnia osiągnięcia celów zadeklarowanych we wniosku, wymiernych efektów, jakości ewaluacji i monitoringu przeprowadzonych przez partnerów. W sumie na etapie oceny raportów końcowych, projekt może uzyskać 44 punkty. Oceniający może zakwalifikować go jako projekt niskiej jakości (12-19 punktów), standardowy (20-24 punkty), wyróżniający się (25-39 punktów) lub przykład dobrej praktyki (40-44 punkty).

Ocena realizacji projektów w edycji 2007 roku na podstawie raportów statystycznych (N=300). Szkoły/placówki edukacyjne zamykające projekt w pierwszej edycji mają wysoką ocenę własną skali osiągniętych celów. W pięciostopniowej skali jest ona równa 4,46, czyli powyżej oceny dobrej, która oznaczała „cele osiągnięte w bardzo dużym zakresie”. Rzadko sygnalizowano niezrealizowanie zamierzonych zadań, tylko w 10% (N=300) projektów pojawiły się tego typu problemy. W kontaktach z partnerami najczęściej posługiwano się językami: angielskim, niemieckim, francuskim i włoskim. Mobilności realizowane były głównie do Niemiec (321), Włoch (209), Wielkiej Brytanii (137), Rumuni i Francji. Z danych z raportów statystycznych wynika, że w wyniku realizacji 300 pro-

jektów wyjechało co najmniej: • 829 uczniów, w tym 48 osób ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi; • 1489 osób kadry edukacyjnej, w tym 1 osoba ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi; • 141 osób będących przedstawicielami partnerów stowarzyszonych lub osób towarzyszących. Realizatorzy projektów w 106 przypadkach promowali wczesnoszkolną edukację językową, wielojęzyczność i/lub zintegrowane nauczanie przedmiotowo-językowe (CLIL), a w 23 przypadkach wychodzili naprzeciw oczekiwaniom i potrzebom osób migrujących oraz osób przemieszczających się w poszukiwaniu pracy.

Realizowane projekty miały wpływ na uczniów, kadrę edukacyjną, na szkołę, a także na społeczność lokalną. Obserwując uczniów, koordynatorzy w raportach statystycznych stwierdzają, że: zwiększyła się ich motywacja i umiejętności językowe, a także umiejętność posługiwania się TIK 8. W odniesieniu do nauczycieli, koordynatorzy wskazywali na poszerzenie wiedzy o krajach partnerskich i ich kulturach, a w aż 88,3% raportów podkreślono zwiększenie umiejętności zarządzania projektem. W szkołach dzięki pracy nad wspólnymi projektami nastąpiła poprawa współpracy pomiędzy nauczycielami, a realizatorzy projektu otrzymali większe wsparcie ze strony kadry zarządzającej szkołą a także ze strony rodziców. Większe za-

angażowanie ze strony rodziców zauważono w 80,6% projektów, przy realizacji 44,3% projektów wystąpiło poszerzenie współpracy ze szkołami znajdującymi się w najbliższym środowisku, w 32,3% projektach współpracowano z lokalnymi przedsiębiorstwami. Odpowiedzi 300 koordynatorów dotyczące wpływu realizowanego projektu na wykonawców, szkołę i społeczność lokalną ilustruje wykres numer 2. Wśród problemów zgłaszanych przez koordynatorów projektów wielostronnych pojawiły się głównie problemy administracyjne, takie jak duży nakład pracy administracyjnej – rzadziej brak czasu na pracę w projekcie, problemy językowe i problemy z komunikacją.

Wykres nr 2 Zestawienie podsumowujące wpływ realizowanych projektów na: a) uczniów

257

Zwiększenie umiejętności społecznych

264

Zwiększenie pewności siebie Zwiększenie motywacji

287 280

Zwiększenie umiejętności językowych 266

Poszerzenie wiedzy o krajach partnerskich i ich kulturach

273

Zwiększenie umiejętności w zakresie TIK 240

245

250

255

260

265

270

275

280

285

290

b) kadrę edukacyjną szkoły

Zwiększenie umiejętności zarządzania projektem

265

Zwiększenie umiejętności pedagogicznych

241

Zwiększenie motywacji

255

Zwiększenie umiejętności językowych

279

Poszerzenie wiedzy o krajach partnerskich i ich kulturach

282

Zwiększenie umiejętności w zakresie TIK

276 220

230

240

250

260

270

280

290

TIK – technologie informacyjno-komunikacyjne

c) szkołę 219

Większe wsparcie ze strony kadry zarządzajacej szkołą Poprawa współpracy między nauczycielami

277

Wprowadzenie zmian do programów nauczania

126

Dokonanie zmian w organizacji pracy szkoły

119

Wprowadzenie zmian w podejściu do nauczania języków obcych

211 0

100

150

200

250

300

d) społeczność lokalną Poszerzenie współpracy ze szkołami znajdującymi się w najbliższym środowisku

133

Większe wsparcie i zaangażowanie ze strony władz lokalnych

77 266

Zwiększenie zaangażowania rodziców Silniejsza współraca z lokalnymi przedsiębiorstwami

97 0

100

150

200

250

300

Źródło danych: FRSE, dane własne przygotowane na podstawie końcowych raportów statystycznych beneficjentów pierwszej edycji programu „Uczenie się przez całe życie”- Comenius

Ocena realizacji wizyt przygotowawczych i seminariów kontaktowych w edycjach w latach 2007 i 2008 W ramach programów: Comenius, Grundtvig i Leonardo przyznawane są środki finansowe na realizację wizyt przygotowawczych9, których efektem jest stworzenie przyszłego projektu oraz na seminaria kontaktowe10, które stwarzają możliwość pozyskania kontaktów i informacji o możliwościach współpracy europejskiej. Podsumowań dla wszystkich trzech programów często dokonuje się zbiorczo – wizyty przygotowawcze i seminaria kontaktowe w coraz większym stopniu dotyczą całego programu „Uczenie się przez całe życie”.

W roku 2007 zrealizowano 314 wyjazdów służących stworzeniu przyszłego projektu partnerskiego dla programów: Comenius, Grundtvig, Leonardo da Vinci. W wizytach przygotowawczych dla programu Comenius udział wzięły 172 osoby, w seminariach kontaktowych 44 osoby – ogółem 204 osoby, czyli 65% całej grupy uczestników tej edycji programu „Uczenie się przez całe życie”. Środki finansowe przyznane na ten cel w programie Comenius wynosiły 212 137,92 EUR. Uczestnicy pochodzili głównie ze szkół podstawowych oraz ogólnokształcących i zawodowych na poziomie

Wizyta przygotowawcza umożliwia partnerom potencjalnego projektu spotkanie mające na celu: dopracowanie założeń, celów i metodologii projektu, określenie roli i zdań partnerów, opracowanie budżetu i planu pracy, wspólne wypełnienie wniosku o dofinansowanie projektu. 10 Seminarium kontaktowe organizowane przez Narodowe Agencje krajów uczestniczących w programie LLP stwarza możliwość: uzyskania informacji o możliwościach współpracy europejskiej w dziedzinie, której dotyczy seminarium, poznania przedstawicieli instytucji z innych krajów europejskich, utworzenia z nimi grupy partnerskiej, uzyskania konkretnych informacji i wskazówek dotyczących opracowania projektu, uzyskania praktycznych informacji dotyczących procedur, wypełniania formularzy wniosków, zobowiązań finansowych i kontraktowych instytucji, które pozyskały środki finansowe itp.

gimnazjum. Najliczniejszą grupę stanowili mieszkańcy województw śląskiego i mazowieckiego. W roku 2008 w programie Comenius zatwierdzono do realizacji 90 wizyt, w tym 50 wizyt przygotowawczych i 40 seminariów kontaktowych. Jeden beneficjent wycofał się. W wyjazdach najliczniej reprezentowani

byli pracownicy szkół, między innymi 40 pracowników gimnazjów, 25 pracowników szkół podstawowych oraz 7 pracowników szkół zawodowych. Najsilniej reprezentowane były województwa: śląskie, małopolskie oraz lubelskie. Przyznane środki finansowe na realizację wyjazdów wyniosły 109 305 EUR.

Szkoła P odst

awowa Paweł Specjaln Krupiń a w Gub ski z n z 8 kra iecierp inie. jów Eu liwością ropy, k oczeku tórzy o je gośc dwiedz i ili nasz ą szko łę.

Aleksandra Długosz, Grzegorz Żółcik

Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej Kształcenie i szkolenie mają kluczowe znaczenie dla zmian gospodarczych i społecznych zachodzących we współczesnym świecie. Profesjonalizm w życiu zawodowym jest coraz bardziej i coraz powszechniej doceniany. W związku z zachodzącymi przemianami, pilniejsza staje się potrzeba organizowania wszechstronnego wsparcia dla nauczycieli, którzy pragną zwiększyć swoje kwalifikacje oraz pogłębić zainteresowania pedagogiczne. Doskonalenie zawodowe za granicą umożliwia program „Uczenie się przez całe życie”, który za pośred-

nictwem akcji Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej, umożliwia nauczycielom rozwijanie niezwykle dziś przydatnej umiejętności dostosowania się do zmiennych sytuacji dydaktycznych i wychowawczych. Akcja Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej adresowana jest do szerokiego grona odbiorców, między innymi do nauczycieli języków obcych, którzy potrzebują ciągłego pogłębiania znajomości języka i zdobywania wiedzy na temat nowych metod nauczania, a także do wszystkich pracowników sektora oświaty spragnionych ciekawych rozwiązań i wiadomości o współczesnych trendach w edukacji.

Procedury przystąpienia do Akcji Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej Kto może brać udział? W akcji Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej mogą uczestniczyć osoby zatrudnione w wymiarze co najmniej ¾ etatu w jednej z uprawnionych instytucji: • • • • • • • •

•

przedszkole; szkoła podstawowa; gimnazjum lub liceum ogólnokształcące; szkoła ponadgimnazjalna kształcąca zawodowo; szkoła integracyjna lub dla dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych; zakład kształcenia nauczycieli;* ośrodek doskonalenia nauczycieli; organ sprawujący nadzór pedagogiczny lub organ prowadzący szkołę, instytucja zarządzająca systemem edukacji; inne.*

życie”, działaniami wspierającymi międzynarodowy wymiar edukacji i szkolenia obejmowane są co roku kolejne placówki i instytucje. Narodowa Agencja na swoich stronach internetowych każdego roku publikuje listę szkół, placówek i instytucji uprawnionych do udziału w akcji Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej. Osoba planująca wyjazd w celu odbycia kursu doskonalącego musi mieć za sobą co najmniej dwuletni staż pracy w sektorze oświaty. W przypadku kandydatów, którzy wcześniej korzystali z grantu przeznaczonego na udział w kursie doskonalenia zawodowego w ramach programu Comenius, obowiązuje dwuletni okres karencji (dwa lata liczone są od dnia powrotu z kursu do dnia wyjazdu na kolejny kurs). Na jakiego rodzaju działania można uzyskać dofinansowanie?

* W rozumieniu ustawy o systemie oświaty art. 77 ust 2 z dnia 7 września 1991 roku (Dz. U. nr 67 z 1996 r. poz. 329 z późniejszymi zmianami).

Zgodnie z celami programu „Uczenie się przez całe

Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej umożliwia wyjazdy na kursy szkoleniowe, konferencje i seminaria oraz staż („job-shadowing”) polegający na poznawaniu pracy na danym stanowisku poprzez

obserwację zadań wykonywanych przez innych. Kursy szkoleniowe, do których zaliczają się kursy językowe, językowo-metodyczne oraz tematyczne, mogą trwać od 5 dni do 6 tygodni, podczas gdy konferencje i seminaria to krótsze formy doskonalenia, trwające nawet jeden dzień. „Job-shadowing” nie może trwać dłużej niż 6 tygodni. Rozważając przystąpienie do akcji, trzeba pamiętać, że koniecznym warunkiem pozytywnego rozpatrzenia wniosku jest zgodność tematyki kursu z profilem zawodowym kandydata. Po zaakceptowaniu wniosku, dofinansowanie jest przeznaczane na pokrycie kosztów podróży (w tym wizy) i utrzymania (z uwzględnieniem ubezpieczenia podróżnego), opłat za kursy oraz – jeżeli mają zastosowanie – kosztów przygotowania językowego. O wysokości kwoty dofinansowania decyduje Narodowa Agencja, a decyzja ta jest uzależniona od dostępnych funduszy, które z kolei zależą od wysokości budżetu każdego z uczestniczących krajów i liczby złożonych wniosków. Osoby ze specjalnymi potrzebami mogą ubiegać się o zwiększenie dofinansowania, jak wskazano poniżej, w akapicie dotyczącym specjalnych potrzeb. Budżet wyjazdu Koszty podróży (w tym wizy) oblicza się w oparciu o rzeczywiste poniesione koszty. Środki finansowe pokrywają zwykle 100% wszystkich kosztów podróży. Obowiązkowo wymagane jest korzystanie z najtańszych taryf przewozowych i środków transportu. Koszty podroży obejmują podróże lokalne/regionalne z miejsca wyjazdu w kraju ojczystym i do miejsca przeznaczenia w kraju goszczącym. Podróże samolotem mogą odbywać się tylko na trasach powyżej 400 km (lub krótszych, jeśli konieczna jest przeprawa morska). W przypadku podróży samochodem, uprawniona kwota powinna stanowić równowartość najniższego kosztu przejazdu na tej trasie (spośród dostępnych środków transportu, np.: podróż samolotem, autobusem, pociągiem itp.), ale nie może przekroczyć jednostkowego kosztu biletu

kolejowego w pierwszej klasie, niezależnie od liczby osób podróżujących samochodem. Jeżeli osoby starające się o dofinansowanie w ramach Mobilności Szkolnej Kadry Edukacyjnej mieszkają w jednym z krajów lub terytoriów zamorskich albo jeden z takich krajów lub terytoriów jest miejscem praznaczenia, to rzeczywiste poniesione koszty podróży będą podlegać zwrotowi w całości, bez względu na czas trwania wyjazdu (mobilności). Kwota maksymalnego dofinansowania kosztów podróży jest co roku określana przez Narodową Agencję programu „Uczenie się przez całe życie”. Informacje na ten temat zamieszczane są na stronie internetowej: www.comenius.org.pl. Koszty utrzymania są obliczane i dofinansowywane na podstawie dziennych i tygodniowych stawek w zależności od długości trwania kursu czy szkolenia. Opłata za udział w szkoleniu, seminarium lub konferencji jest dofinansowywana na podstawie rzeczywistych kosztów takich zajęć. Nie może jednak przekroczyć równowartości kwoty za dzień szkolenia określonej przez Narodową Agencję i podanej we wniosku aplikacyjnym oraz na stronach internetowych programu Comenius. W przypadku kursów czy szkoleń trwających dłużej, dofinansowanie będzie odpowiednio niższe. W przypadku ceny kursu wyższej niż maksymalna możliwa kwota dofinansowania, beneficjent musi dopłacić różnicę ze środków własnych. Dodatkowo możliwe jest ubieganie się o grant na pokrycie całości lub części kosztów przygotowania językowego, o ile wyjazd nie dotyczy udziału w szkoleniu językowym. I w tym przypadku Narodowa Agencja określa kwotę maksymalnego dofinansowania, po której przekroczeniu kandydat finansuje naukę ze środków własnych. Przygotowanie językowe może obejmować na przykład samodzielną naukę lub udział w kursach językowych. Szczegóły należy określić w odpowiednim punkcie formularza aplikacyjnego, dołączając do wniosku dowód potwierdzający podjęcie działań przygotowawczych

na przykład kopię dokumentu zaświadczającego uczestnictwo w kursie językowym. Jeśli wnioskodawca ma specjalne potrzeby, na przykład wynikające z niepełnosprawności, może zwrócić się z prośbą o dofinansowanie dodatkowych świadczeń niezbędnych do udziału w kursie lub szkoleniu (np. środki finansowe dla osoby towarzyszącej). Narodowa Agencja rozpatrzy wniosek o zwiększenie dofinansowania z tytułu specjalnych potrzeb, odnosząc się do informacji podanych w odpowiednich punktach formularza wniosku. Beneficjent zobowiązany będzie do zachowania dowodów poniesionych kosztów z tytułu specjalnych potrzeb. Do jakich krajów można wyjechać na kurs lub szkolenie? Szkolenia mogą odbywać się na terenie 27 krajów zjednoczonej Europy, krajów EFTA i EOG (Islandia, Liechtenstein, Norwegia), oraz w Turcji jako kraju kandydującym do UE, a w najbliższym czasie – także w krajach zachodnio-bałkańskich (Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Serbia, Chorwacja, FYROM) oraz Szwajcarii (na zasadzie specjalnej umowy). Z jakich części składa się wniosek o dofinansowanie uczestnictwa w kursie lub szkoleniu? Aby ubiegać się o dofinansowanie (grant) udziału w kursie doskonalenia zawodowego należy: • wybrać odpowiedni kurs i dokonać u organizatora wstępnej rezerwacji miejsca. Takie zgłoszenie powinno zawierać imię i nazwisko kandydata, termin i tytuł kursu oraz dane adresowe miejsca, w którym kurs się odbywa. Może to być dokument przesłany faksem lub tradycyjną pocztą. Rezerwacja miejsca przesłana pocztą elektroniczną nie jest akceptowana; chyba że jest przesłana w załączniku, zawiera zeskanowany podpis i pieczęć instytucji organizującej kurs. Na tym etapie nie dokonuje się żadnych opłat; • wypełnić formularz aplikacyjny (do pobrania na stronie www.comenius.org.pl) – akceptowane są tylko wnioski napisane w edytorze tekstu. Szcze-

gólną uwagę należy zwrócić na pytania dotyczące budżetu. Na ich podstawie Narodowa Agencja wyznacza ostateczną wysokość grantu; • dołączyć do wniosku rekomendację od przełożonego (w języku polskim), która powinna zawierać: imię i nazwisko kandydata, stanowisko, staż pracy, wymiar czasu pracy, informację o zgodności kursu z profilem zawodowym, opinię o dotychczasowym przebiegu pracy, ocenę kompetencji językowych aplikanta w kontekście planowanego szkolenia oraz opis korzyści, jakie osiągnie szkoła w związku z udziałem aplikanta w kursie; • dodać do wniosku program kursu (nawet jeśli kurs został wybrany z oficjalnego katalogu programu Comenius) zawierający informację o faktycznej liczbie dni trwania szkolenia. Jest to niezwykle ważne podczas określania należnej kwoty za utrzymanie. Jak przebiega proces selekcji wniosków o dofinansowanie? Podczas selekcji wniosków, oprócz oceny treści zawartych w formularzu, analizie poddawane są dołączone dokumenty wykazujące zgodność tematyki kursu z profilem zawodowym kandydata oraz przydatność wyjazdu zarówno dla rozwoju kompetencji i umiejętności nauczyciela, jak i dla zatrudniającej go szkoły lub placówki oświatowej. Uważnie analizowany jest także budżet, który stanowi podstawę dla wyliczenia ostatecznej kwoty dofinansowania. Każdy kandydat zostaje powiadomiony listownie o akceptacji lub odrzuceniu wniosku. W przypadku odrzucenia wniosku, należy odwołać wstępną rezerwację kursu. Jeśli otrzymujemy akceptację, należy potwierdzić swój udział u organizatora kursu, a następnie podjąć decyzję, czy fundusze, które Narodowa Agencja przyzna na nasz kurs, mają być rozliczane w PLN czy w EUR. Narodowa Agencja przelewa 80% całości dofinansowania na osobisty rachunek beneficjenta. Zazwyczaj wystarcza to na pokrycie opłat konferencyjnych, reszta kosztów jest rozliczana po powrocie z kursu i złożeniu raportu końcowego.

Jakie obowiązki biorą na siebie szkoła oraz nauczyciel uczestniczący w akcji Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej?

-Grundtvig, znajdujący się na stronie Komisji Europejskiej:http://ec.europa.eu/education/training database.

Nauczyciel aplikujący o dofinansowanie szkolenia lub kursu doskonalącego występuje o nie jako pracownik danej szkoły lub placówki, stąd konieczność współpracy z jej dyrekcją na każdym etapie wnioskowania. Za złożenie wniosku, zebranie potrzebnej dokumentacji oraz przesłanie raportu końcowego odpowiedzialna jest oczywiście osoba wyjeżdżająca. Dyrekcja szkoły wystawia swojemu pracownikowi rekomendację oraz udziela urlopu na czas odbywania szkolenia. Ważne, aby obie strony zastanowiły się nad wyborem takiej formy i tematyki doskonalenia zawodowego, która przyniesie jak najwięcej korzyści zarówno placówce, jak i samemu nauczycielowi.

Niestety ten oficjalny katalog zawiera bardzo niewielką liczbę kursów językowo-metodycznych. Warto ich zatem poszukiwać poza katalogiem, na własną rękę. Można korzystać z Internetu lub z innych dostępnych źródeł informacji. Należy przy tym pamiętać, że kursy wybierane spoza oficjalnego katalogu kursów Comenius-Grundtwig powinny spełniać określone kryteria dotyczące między innymi: czasu trwania szkolenia, miejsca odbywania oraz przeznaczenia.

W jaki sposób można znaleźć odpowiedni kurs lub szkolenie?

Narodowa Agencja programu „Uczenie się przez całe życie” otrzymuje od beneficjentów akcji Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej wypełniony formularz raportu końcowego. Na podstawie informacji zawartych w tym formularzu oraz dzięki współpracy z innymi instytucjami na bieżąco wyłaniane są szkoły godne polecenia.

Szeroki wybór szkoleń oferuje katalog Comenius

Rady dla przyszłych beneficjentów akcji Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej Przed zaplanowaniem wyjazdu warto: • uważanie przejrzeć stronę internetową Narodowej Agencji, na której znajdują się zawsze aktualne informacje na temat akcji; • dokonać własnej analizy potrzeb w kwestii doskonalenia zawodowego – tak, aby miało ono przełożenie na rodzimą szkołę/placówkę i jej społeczność (zarówno uczniów, jak i nauczycieli); • sprawdzić, czy okres karencji zostanie zachowany, jeśli korzystali już Państwo z dofinansowania w ramach akcji Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej; • przedyskutować ze swoim przełożonym/dyrektorem kwestię szkolenia, jeśli będzie miało ono miejsce w czasie roku szkolnego i ustalić warunki związane z nieobecnością; • rozpocząć poszukiwania odpowiedniego kursu za granicą – można skorzystać z europejskiej bazy

kursów dostępnej na stronie www.comenius.org. pl (zakładka: „Mobilności Szkolnej Kadry Edukacyjnej”) lub popytać wśród kolegów nauczycieli, którzy już odbyli takie szkolenie czy też skorzystać z osobistych kontaktów albo przejrzeć zgodne z państwa profilem zawodowym kursy z wolnego rynku; • zrobić wstępną rezerwację miejsca na wybranym kursie (będzie ona potrzebna jako załącznik do składanego wniosku o dofinansowanie szkolenia); prosimy pamiętać, że taka wstępna rezerwacja miejsca nie powinna wiązać się z żadnymi kosztami; • uważać na pośredników, którzy proponują wypełnianie wniosków, dokonywanie rezerwacji itp. – często wiąże to się z kosztami, których nie warto ponosić, nie mając przy tym gwarancji otrzymania dofinansowania z Narodowej Agencji; prosimy zatem o ostrożność, jeśli takie usługi zostaną Państwu zaproponowane!

Wypełniając formularz aplikacyjny, pamiętajmy, aby: • na postawione we wniosku pytania odpowiadać konkretnie i zrozumiale; • w sposób jasny i konkretny wyjaśnić cele wyjazdu – w jaki sposób dane szkolenie przyczyni się do poprawy sposobu wykonywanej pracy? • projekt tworzył spójną całość – objęte nim działania przygotowawcze, szkolenie oraz wyniki, wpływ i upowszechnianie powinny zostać odpowiednio przedstawione; • uważnie przeczytać informacje zamieszczone na pierwszych stronach wniosku – w tym miejscu Narodowa Agencja szczegółowo określa wymagania formalne, które należy spełnić, ubiegając się o dofinansowanie; • regularnie zaglądać na stronę internetową www. comenius.org.pl, na której znajdą Państwo szczegółowe informacje na temat przebiegu selekcji w danej rundzie.

W trakcie realizacji projektu – a więc podczas kursu czy szkolenia oraz po powrocie – zadbajmy o to, by: • na bieżąco monitorować swoje postępy i pamiętać o ewaluacji oraz o późniejszym upowszechnianiu wyników; • jak najwięcej osób i instytucji wiedziało o projekcie/szkoleniu i mogło skorzystać z przekazanych rad oraz informacji związanych zarówno z tematem kursu, jak i procedurami samego ubiegania się o dofinansowanie; • wydatkować otrzymane środki na cele związane z realizacją projektu; • dokładnie zapoznać się z treścią umowy, w wymaganych terminach złożyć właściwe sprawozdanie („Raport końcowy”); • przechowywać dokumentację finansową i merytoryczną przez określony w umowie czas.

Przykłady projektów zrealizowamych w ramach akcji Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej

Biblioteki szkolne jako centra uczenia Numer umowy: 07/CO-IST/07-0976 Termin odbycia kursu: 5-10 listopada 2007 roku Miejsce odbycia kursu: Ennis, Irlandia Uczestnik kursu: Jolanta Pytel, nauczyciel-bibliotekarz Szkoła: Gimnazjum nr 39 w Krakowie Wśród wielu kursów, szkoleń i konferencji wymienionych w katalogu programów Comenius i Grundtvig, pod numerem NO-2007-035-001 znalazł się kurs szkoleniowy „Biblioteki szkolne jako centra uczenia”, przeznaczony dla bibliotekarzy szkolnych, nauczycieli oraz pracowników centrów multimedialnych. Założeniem kursu było pokazanie biblioteki szkolnej jako multimedialnego centrum z nauczycielami-bibliotekarzami, którzy, będąc specjalistami do spraw multimediów, wprowadzają do nauczania nowe techniki.

Kurs odbył się w dniach 5-10 listopada 2007 roku w Ennis w Irlandii. Uczestniczyło w nim 50 osób. Byli to zarówno bibliotekarze szkolni, nauczyciele, jak i specjaliści do spraw multimediów. Reprezentowali takie kraje, jak: Anglia, Czechy, Dania, Finlandia, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Litwa, Łotwa, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia i Włochy. Polskę reprezentowały: Romana Piecha (nauczyciel-bibliotekarz ZSEU w Rybniku, prezes TNBSP,

oddział w Rybniku, doradca metodyczny), Jolanta Pytel (nauczyciel-bibliotekarz w Gimnazjum nr 39 w Krakowie) oraz Jadwiga Młynarczyk-Zawieska (nauczyciel-bibliotekarz i nauczyciel przyrody w Szkole Podstawowej w Łynie). Przejdźmy do relacji z wyjazdu... Najpierw podróż, powitanie przez organizatorów na lotnisku, pierwsze kontakty z uczestnikami z innych krajów i zakwaterowanie w hotelu. W planie zajęć zdecydowaną większość stanowiły wykłady, ale były też i warsztaty. Z wykładów najciekawsze okazały się te, w których pierwiastek praktyczny miał przewagę nad teorią. Z zaciekawieniem słuchaliśmy o doświadczeniach wyniesionych z pracy w portugalskich bibliotekach szkolnych omówionych przez Joao Proenca w prezentacji zatytułowanej „Jak zmieniłem moją bibliotekę szkolną dzięki GrandSlam?”. Interesujące były także osiągnięcia Clare Education Centre w Ennis przedstawione przez dyrektora Centrum, Irlandczyka Kyrana Kennedy’ego. Ze względu na swą użyteczność, niezwykle ciekawe było również wystąpienie Norwega – Johna Rullestada, który przybliżył rodzaje akcji dofinansowywanych w ramach Comeniusa i innych programów wspierających edukację w Europie. Więcej o systemie edukacyjnym Norwegii i tamtejszych metodach nauczania dowiedzieliśmy się z prezentacji Andreasa Holika. Szkolnictwo w Wielkiej Brytanii przybliżyła nam Pat Nixon. Niezaprzeczalną gwiazdą kursu był profesor Uniwersytetu Rutgers w New Jersey (USA), Ross Todd, który w wykładzie „Biblioteki szkolne – nowe wyzwania”, z wielkim entuzjazmem przekazał nam ideę nowej roli bibliotek szkolnych w obecnej, skomputeryzowanej rzeczywistości. Przedstawił również sposoby na zmianę niekorzystnych poglądów na temat czytania i roli bibliotekarzy w tym procesie. Profesor Todd zaprezentował wizję biblioteki szkolnej jako miejsca, które oferuje różnorakie powiązania i korelacje dydaktyczno-wychowawcze. Nie jest tylko pomieszczeniem, gdzie gromadzi się zbiory i sprzęt

multimedialny. Podkreślił także znaczenie ścisłej współpracy nauczycieli z bibliotekarzami szkolnymi. Zauważył pozytywny wpływ korzystania z centrów multimedialnych na poprawę wyników nauczania. Zachęcał bibliotekarzy do podjęcia walki o nową wizję biblioteki szkolnej jako przestrzeni zdobywania wiedzy. Pomysły te odnalazły swoje odzwierciedlenie w warsztacie „Cafe Seminar”, przeprowadzonym przez organizatorów kursu, Duńczyków Marianne Klocker i Gerta Larsena. Metoda „Cafe Seminar” oparta jest na dialogu i stanowi rodzaj nieformalnego forum, w którym uczestnicy poprzez wymianę poglądów, opinii i doświadczeń tworzą oraz rozwijają wizje i idee. Warsztaty były bardzo efektywnym procesem odbywającym się w przyjaznej atmosferze. Uczestnicy pracowali w małych, 5-osobowych grupach, dzielili się swoją wiedzą i doświadczeniami w atmosferze kawiarnianego spotkania. Przechodząc od stolika do stolika, każdy z nas miał możliwość dołożyć swoją cegiełkę do ogródka z innowacjami dotyczącymi bibliotek szkolnych i posłuchać nowinek z innych krajów. Było to bardzo ciekawe doświadczenie. A oto kilka z omówionych przez nas haseł: • Uczenie się jest ważne nie tylko dla uczniów, ale także dla nauczycieli; • Nauczyciele – zmieńcie swoje nastawienie do uczniów! • Uczenie się zmienia pusty umysł w otwarty; • Planuj i współpracuj z innymi nauczycielami. Organizuj warsztaty, aby przekonać nauczycieli o korzyściach płynących z działalności biblioteki szkolnej; • Zawsze się uśmiechaj. Kolejnym ciekawym doświadczeniem były wizyty w irlandzkich szkołach podstawowych, średnich i specjalnych, podczas których zadawaliśmy wiele pytań uczniom i dyrektorom. Interesowała nas szczególnie sytuacja polskich dzieci, które w różnym wieku rozpoczynają naukę w irlandzkich szkołach. SLAMIT Market Place to warsztat, który stał się dla nas – uczestników konferencji – ciekawą okazją do wymiany informacji o krajach i miastach, z których pochodzimy. Przekazaliśmy sobie także doświadczenia związane z funkcjonowaniem bibliotek szkolnych

oraz centrów multimedialnych. Podczas specjalnych wystaw każde z państw prezentowało swoje osiągnięcia, dzieliło się problemami, ale i sukcesami. Była to urocza podróż przez wiele narodowości, których przedstawiciele z zaciekawieniem słuchali i otwierali się na nowe treści. Organizatorzy kursu przeznaczyli jeden dzień szkoleniowy na prezentację i zwiedzanie osobliwości regionu, czyli hrabstwa Clare. Zobaczyliśmy m.in. Burren („Skaliste miejsce”) – ogromny płaskowyż zbudowany ze skał wapiennych poprzecinanych szczelinami powstałymi poprzez wymywanie wapienia przez często padające tam deszcze. Krajobraz zaskoczył tych z nas, którzy wyobrażali sobie Irlandię jako zieloną wyspę.

Dowiedzieliśmy się przy okazji, że Ennis, średniowieczna stolica hrabstwa Clare, uważana jest za kolebkę tradycyjnej muzyki irlandzkiej. Organizatorzy kursu zaprosili uczestników na wspaniały koncert muzyki celtyckiej w wykonaniu uczniów jednej ze szkół w Ennis. Uczestniczyliśmy także w historycznym przedstawieniu w piętnastowiecznym zamku Bunratty, gdzie wysłuchaliśmy irlandzkich pieśni chóru przy akompaniamencie harfy i skrzypiec. Na zakończenie otrzymaliśmy od organizatorów certyfikaty uczestnictwa w kursie. W przyszłym roku kolejny kurs poświęcony bibliotekom szkolnym jako centrom uczenia się odbędzie się na Litwie. Wszystkim zainteresowanym polecam stronę: www.slamit. org/course2/documents/ennis.pdf.

Kurs dla nauczycieli języka angielskiego w szkołach ponadgimnazjalnych ze szczególnym uwzględnieniem elementów historii, kultury i literatury szkockiej Numer umowy: 07/CO-IST/07-1126 Termin odbycia kursu: 2007 rok Miejsce odbycia kursu: Dunfermline, Szkocja Uczestnik kursu: Monika Izbaner, nauczyciel języka angielskiego Szkoła: I Katolickie Liceum Ogólnokształcącym w Bydgoszczy oraz Niepubliczne Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Bydgoszczy

Jest pewnie wiele powodów, dla których warto brać udział w szkoleniach proponowanych przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji w ramach programu Comenius. Niewątpliwie jednym z nich jest fakt współfinansowania szkoleń przez Komisję Europejską. Do znacznie ważniejszych zaliczyłabym jednak wartość merytoryczną zajęć dla kadry uczącej. W trakcie dwutygodniowego pobytu w Dunfermline (Szkocja) uczestniczyłam w „Kursie dla nauczycieli języka angielskiego w szkołach ponadgimnazjalnych ze szczególnym uwzględnieniem elementów historii, kultury i literatury szkockiej”. Bardzo spodoba-

ła mi się dynamika prowadzenia kursu, na potrzeby którego użyto wielu zróżnicowanych technik przekazu wiedzy. Nauczyciele z dziewięciu krajów europejskich brali udział w warsztatach metodycznych, podczas których wcielali się w rolę uczniów, próbując analizować preferowane techniki pracy, oceny pracy oraz tak zwane zarządzanie klasą. Ponadto w ramach praktycznych ćwiczeń metodycznych, mogliśmy wymienić się doświadczeniami w pracy nauczyciela oraz zademonstrować własne, częstokroć bardzo kreatywne, rozwiązania.

Organizatorzy udostępnili nam również pracownię komputerową w celu zapoznania się z najnowszymi stronami WWW niezbędnymi w pracy nowoczesnego nauczyciela. Uzupełnieniem zagadnień metodycznych był wykład poświęcony systemowi edukacji w Szkocji oraz szkockiej historii i literaturze. Wycieczki do Edynburga, Glasgow, St. Andrews, Culross, Stirling, Loch Katrine oraz Trossachs dały nam okazję do zapoznania się z kulturą, przyrodą i architekturą Szkocji. Bardzo cennym elementem kursu były dwie wizyty w wybranych przez siebie typach szkół mające na celu przybliżenie nam specyfiki pracy w szkołach w Wielkiej Brytanii. Jednak dla mnie, przy całym opisywanym wyżej bogactwie oferty kursu, najważniejszy okazał się „czynnik ludzki”, czyli poznanie i zaprzyjaźnienie się z nauczycielami z innych krajów Europy. Nasz pobyt w rodzinnym mieście Andrew Carnegie nie ograniczał się oczywiście tylko do ciężkiej pracy. W czasie wspólnych wyjść do pubów, gdzie mogliśmy rozkoszować się tradycyjną muzyką szkocką, zajadać haggis (no może nie wszyscy) i raczyć trunkami wszelkiego rodzaju, bardzo często – jak to zazwyczaj w gronie nauczycieli bywa – rozmawialiśmy o szkole. Było to dla mnie niesamowite obserwować, z jakim entuzjazmem, już po opuszczeniu salki konferencyjnej, potrafimy dalej przekonywać siebie nawzajem o zaletach stosowanych metod. Podczas jednego z takich spotkań poruszyliśmy temat wymian międzynarodowych. Tak zaczęła się moja współpraca z Sylvią – niemiecką nauczycielką historii, która uczy swojego przedmiotu w języku angielskim. Wspólnie postanowiłyśmy zrobić „Projekt Solidarność”, którego celem było poszerzenie wiedzy na temat ruchu „Solidarności” w Polsce oraz pokazanie pozytywnego wpływu tego ruchu na przemiany w Niemczech.

Od razu po powrocie do Polski przedstawiłam swoją propozycję uczniom klasy dwujęzycznej w mojej szkole i natychmiast przystąpiliśmy do pracy. Uczniowie pracowali nad konkretnymi zagadnieniami w grupach składających się z dwójki Polaków i dwójki Niemców. Po trzech miesiącach pracy nad projektem udało mi się zorganizować wyjazd przedstawicieli uczniów I KLO w Bydgoszczy do Speyer w Niemczech, gdzie wychowankowie obu szkół mieli okazję dopracować poszczególne elementy projektu oraz zaprojektować broszurę. Ta broszura stała się produktem finalnym projektu – owocem naszego wspólnego wysiłku. We wrześniu 2008 roku na zaproszenie I KLO delegacja uczniów ze szkoły w Speyer przyjechała do Polski, aby podsumować projekt. Jednym z kluczowych elementów programu była wspólna wycieczka do Gdańska i zwiedzanie Muzeum „Solidarności”. W czasie obu wizyt naszych uczniów miałam okazję przekonać się, jak nieocenioną wartość ma tego rodzaju współpraca, która przyczynia się nie tylko do pogłębienia wiedzy na temat danego kraju, ale przede wszystkim przełamuje bariery językowe i podnosi motywację zarówno do nauki języka angielskiego, jak i komunikowania się w języku obcym. Ktoś skwituje to stwierdzeniem, że kontakty można nawiązać przez Internet lub dzięki środkom masowego przekazu. Ale moim zdaniem nawiązanie tego typu współpracy byłoby ogromnie trudne drogą internetowych poszukiwań. Cały czas, pomimo zaawansowanych technologii oraz łatwości komunikowania się, najważniejszy jest „czynnik ludzki”, czyli kontakt osobisty i możliwość zaprzyjaźnienia się oraz świadomy wybór osoby, z którą podejmie się (często kilkumiesięczne) wyzwanie w postaci wspólnego projektu.

Integracja treści przedmiotowych i nauczania języka obcego w modelu CLIL Numer umowy: 07/CO-IST/07-0210 Termin odbycia kursu: 13-19 stycznia 2008 roku Miejsce odbycia kursu: St. Martin’s College w Carlisle, Wielka Brytania Uczestnik kursu: dr Magdalena Szewczyk, nauczyciel biologii Szkoła: International School Ekola oraz Prywatne Salezjańskie Liceum Ogólnokształcące we Wrocławiu

W dniach 13-19 stycznia 2008 roku w kursie doskonalenia zawodowego dla kadry edukacyjnej w ramach programu: „Uczenie się przez całe życie” wzięła udział dr Magdalena Szewczyk – nauczyciel biologii w International School Ekola i w Prywatnym

Metoda CLIL staje się coraz bardziej popularna w Europie, ponieważ rośnie liczba szkół, w których pewnych przedmiotów programu nauczania można uczyć w języku obcym, regionalnym lub w języku mniejszości narodowej. Do lat 70. ubiegłego wieku

Salezjańskim Liceum Ogólnokształcącym z Wrocławia. Kurs odbywał się w St. Martin’s College w Carlisle w Wielkiej Brytanii. Wszystkie opłaty związane z wyjazdem pokryto z grantu udzielonego przez Komisję Europejską w ramach akcji Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej. Tematem kursu była „Integracja treści przedmiotowych i nauczania języka obcego w modelu CLIL”.

tego rodzaju kształcenie prowadzono głównie w regionach o szczególnym profilu językowym (położonych w pobliżu granic międzypaństwowych lub takich, w których używa się dwóch języków itp.) bądź w największych miastach. W związku z tym obejmowało ono bardzo niewielką grupę uczniów. W latach 90. w odniesieniu do tego rodzaju kształcenia zaczęto używać terminu „zintegrowane kształcenie/nauczanie przedmiotowo-językowe”.

Podczas kursu nauczyciele z różnych krajów Europy (Finlandii, Francji, Hiszpanii, Holandii i Włoch) mogli poznać technikę nauczania przedmiotów w językach obcych – CLIL („Content and Language Intrgrated Learning”). Pracując w małych grupach, uczyliśmy się wielu nowych metod przekazywania wiedzy za pomocą języka angielskiego oraz w oparciu o nowoczesne zasoby dydaktyczne. Jeden dzień poświęciliśmy na wizyty w angielskich szkołach, w których mieliśmy okazję obserwować lekcje na różnych poziomach nauczania, poznając system edukacyjny i problemy szkolnictwa w Wielkiej Brytanii. Samodzielnie przygotowywaliśmy własne projekty z wykorzystaniem metod CLIL, prezentując swoje lekcje w grupie nauczycieli. Nasze prace były oceniane i omawiane przez nauczycieli z różnych krajów i prowadzących z Uniwersytetu Cumbrii. Codziennie pisaliśmy sprawozdania z odbytych zajęć, które przekazywaliśmy koordynatorowi kursu.

Zintegrowane kształcenie przedmiotowo-językowe stanowi innowacyjne podejście metodyczne o zakresie znacznie szerszym niż samo nauczanie języków obcych. Jego zwolennicy podkreślają, że ma ono umożliwić biegłe opanowanie języka obcego, przygotowując tym samym uczniów do życia w bardziej zinternacjonalizowanym społeczeństwie i zapewniając im lepsze przygotowanie do wejścia na rynek pracy. Ucząc w języku obcym, przekazujemy uczniom takie wartości, jak tolerancja i poszanowanie innych kultur. Metoda CLIL jest coraz powszechniej stosowana w nauczaniu w całej Europie i uważa się ją za skuteczny sposób zwiększenia umiejętności w dziedzinie komunikacji oraz motywowania uczniów. Zintegrowane kształcenie przedmiotowo-językowe wymaga od nauczycieli umiejętności przekazywania wiedzy z jednego lub kilku przedmiotów z programu na-

uczania w języku innym niż zwykle używany język nauczania, a tym samym uczenia samego tego języka. Nauczyciele są zatem specjalistami w dwóch dziedzinach. Nauczyciel CLIL dysponuje różnymi technikami uczenia. Charakterystyczna dla lekcji języka obcego praca w parach czy w grupie jest uzupełniona bogatymi materiałami wizualnymi (mapy, wykresy, rysunki), wykładami i zadaniami z elementami kinestycznymi, na przykład: rzucanie i chwytanie piłeczki przez uczniów, mapa myśli („mind mapping”), zadania – gry „kółko i krzyżyk”, konkursy między grupami, scenki lub pantomima. W ten sposób uwzględnione są trzy typy uczenia się: wzrokowy,

słuchowy i ruchowy. To bogactwo technik, jakimi posługuje się CLIL, sprzyja rozwojowi i kształceniu umiejętności potrzebnych uczniowi w dalszej nauce i przyszłej pracy. W CLIL ważnym elementem jest kształcenie kompetencji interpersonalnych, kulturowych i komunikacyjnych poprzez kontakt z kulturą innych krajów. Poszerzając swoją wiedze, uczniowie poznają techniki efektywnej komunikacji. W przyszłości pomoże im to funkcjonować w społeczeństwie międzynarodowym. W wielu krajach władze oświatowe organizują kursy, moduły szkoleniowe lub programy prowadzące do nabycia kwalifikacji ukierunkowanych na zintegrowane kształcenie przedmiotowo-językowe.

Taking learning outdoors Numer umowy: 07/CO-IST/07-1071 Termin odbycia kursu: 29 marca-4 kwietnia 2008 roku Miejsce odbycia kursu: Badaguish Outdoor Centre, Szkocja Uczestnik kursu: Alicja Postawka Szkoła: Gimnazjum w Lyskach

Od 29 marca do 4 kwietnia 2008 roku brałam udział w kursie doskonalenia zawodowego, który miał miejsce na północy Szkocji, w Badaguish Outdoor Centre, 10 km na południowy-wschód od Aviemore, a 60 km na południe od Inverness, w sercu Parku Narodowego Cairngorms. Centrum Badaguish, którego właścicielem jest Zarząd Organizacji Dobroczynnej, jest znane w Szkocji z organizacji wielu warsztatów, kursów, a w szczególności – z wielu ofert edukacji środowiskowej dla młodych ludzi. Ośrodek otoczony jest lasem sosnowym oraz Górami Grampian, można w nim wypożyczyć sprzęt sportowy czy skorzystać z boiska. Centrum udostępnia przestrzeń dla organizacji szkoleń oraz innych działań mających na celu rozwijanie świadomości ekologicznej. To tutaj odbył się kurs „Taking learning outdoors” dotyczący aktywnego, doświadczalnego nauczania

w środowisku zewnętrznym. Kurs ten wykorzystywał metody współpracy, refleksję osobistą i grupową, analizę obserwacji oraz wykład i praktyczne warsztaty. W kursie uczestniczyło 12 osób z różnych krajów Europy, w większości uczestnikami kursu byli nauczyciele (biologia, geografia, wychowanie fizyczne, nauczanie początkowe), dwie osoby uczestniczyły w kursie w ramach programu Grundtvig. Kurs zorganizowała instytucja szkocka Actaexperientia, która od kilku lat organizuje różnorodne formy doskonalenia zawodowego dla nauczycieli, uczniów i innych grup, w tym także szkolenia w ramach programów Comenius oraz Grundtvig, których celem jest nauka przez doświadczanie – „experiential learning”. Nauka przez doświadczanie obejmuje obserwację, naśladowanie i udział w różnych ćwiczeniach angażujących zarówno umysł i ciało poprzez aktyw-

ność fizyczną, intelektualną, refleksję i emocje. Te z nich, które zostały wykorzystane podczas kursu, były środkiem rozwijającym samoświadomość, poczucie własnej wartości oraz umiejętność komunikowania się i inne umiejętności społeczne. I tak na przykład, w ramach zajęć zorganizowano wycieczkę nad Jezioro Morlich. Po powrocie ze spaceru przeprowadzono różnego typu ćwiczenia, na przykład wsłuchiwanie się w dźwięki przyrody (szum wodospadu, śpiew ptaków), sporządzanie mapy (najpierw samodzielnie, a potem w grupach) i zaznaczenie na niej nie tylko elementów krajobrazu, ale również opisów dźwięków, zapachów, emocji. Inne ćwiczenie miało na celu kształtowanie cech lidera. Kolejne zadanie polegało na wsparciu partnera, który z opaską na oczach rozpoznawał elementy krajobrazu za pomocą dotyku – to ćwiczenie miało pokazać, jak troszczyć się o drugiego człowieka, zwłaszcza jeśli jest to osoba niepełnosprawna. Wykorzystanie piłki OMNIKIN KIN BALL ćwiczyło dynamikę grupową i zespołową pracę grupy. Dużą rolę we wszystkich ćwiczeniach odgrywało zrozumienie znaczenia współpracy w grupie. Społeczna akceptacja i odpowiedzialność są niezbędne, aby budować tolerancję i zrozumienie różnic w wielokulturowej Europie. W technice „experiential learning” rozwijaniu społecznych umiejętności służą trzy płaszczyzny zaangażowania uczestników: intelektualna, fizyczna i emocjonalna. Więcej na temat metodologii aktywnego doświadczalnego nauczania w plenerze dowiedzieliśmy się z praktycznego wykładu Davida Kolba, amerykańskiego uczonego zajmującego się edukacją. Jego zdaniem nauczanie doświadczalne powinno się odbywać się w powtarzającym się cyklu. Dobry nauczyciel powinien: być refleksyjny, przyjmować opinie uczniów, rozważać ich reakcje, promować odpowiedzialność, zapewnić uczniom wiedzę i ćwiczenie umiejętności w praktycznych sytuacjach

100

Organizatorzy bardzo dużą wagę przywiązywali do ewaluacji szkolenia. Zarówno na bieżąco – codziennie po powrocie z zajęć – jak i na zakończenie kursu, dokonywaliśmy podsumowania i oceny ćwiczeń, mieliśmy okazję do wyrażenia swoich opinii, rozmowy z innymi uczestnikami o naszych odczuciach związanych z poszczególnymi ćwiczeniami. Moja opinia o kursie jest bardzo pozytywna. Miałam okazję poznać nowe metody, formy nauczania, zapoznać się z metodologią nauczania doświadczalnego. Technikę tę można stosować nie tylko na zajęciach w szkole, ale także w pracy z ludźmi dorosłymi, przygotowując pracowników do pracy zespołowej. Ćwiczenia, które zaprezentowano nam podczas kursu, kształtują cechy przyszłych liderów i, co szczególnie istotne na dzisiejszym rynku pracy, uczą pracować grupowo. Ważną zaletą tego kursu była moim zdaniem mała liczebność grupy, co pozwoliło mi lepiej poznać pozostałych uczestników i nawiązać współpracę ze szkołami z innych państw. Brak osób mojej narodowości (byłam jedyną Polką, ale i jedyną osobą z grupy języków słowiańskich) zmusił mnie do posługiwania się wyłącznie językiem angielskim, mogłam liczyć tylko na własne umiejętności językowe. Przekonałam się, że język angielski jest dzisiaj najbardziej powszechnym językiem w Europie i chcąc uczestniczyć w różnego typu kursach międzynarodowych, powinnam ten język znać co najmniej dobrze. Dzięki znajomości języka angielskiego mogłam też uczestniczyć w kursie organizowanym przez Europejską Unię Geofizyczną dla nauczycieli przedmiotów przyrodniczych w Wiedniu, a po przyjeździe z warsztatów mogłam wraz z moimi uczniami włączyć się w projekt Carboschools mający na celu przede wszystkim ograniczenie w lokalnym środowisku gazów cieplarnianych i upowszechnianie działań ekologicznych.

Gimnazju Zespól Szkól –

m w Skorzeszyc

ach

Plakat

101

Aleksandra Długosz, Michał Wodzisławski

Asystentura Comeniusa Asystentura Comeniusa to staże i praktyki pedagogiczno-zawodowe przyszłych nauczycieli w krajach europejskich trwające od 3 do 10 miesięcy. Jeden z kluczowych aspektów asystentury to wprowadzanie lub wzmacnianie wymiaru europejskiego w szkole i społeczności goszczącej. Asystenci Comeniusa podnoszą świadomość uczniów na temat innej kultury europejskiej i pomagają im przełamać istniejące uprzedzenia. Asystenci programu Comenius pochodzą często z krajów, których języki nie są nauczane w szkole goszczącej. W ten sposób wnoszą oni do szkoły

i społeczności lokalnej zupełnie nowe elementy językowe i kulturowe. Ich wkład jest szczególnie ważny w sytuacji, gdy zarówno asystent, jak i szkoła goszcząca, poszukują dalszych informacji na temat uczestnictwa w podobnych programach. Wielu asystentów programu Comenius dobrze zna problematykę europejską, mogą zatem pomóc szkołom w rozszerzaniu wiedzy uczniów na temat Unii Europejskiej oraz zachęcaniu ich do krytycznego spojrzenia na zagadnienia europejskie. Praca asystenta przyczynia się też do zwalczania istniejących w danym społeczeństwie uprzedzeń i stereotypów.

Procedury przystąpienia do akcji Asystentura Comeniusa Kto może brać udział? Akcja Asystentura Comeniusa adresowana jest do studentów kierunków pedagogicznych mających za sobą co najmniej 2 lata studiów oraz absolwentów kierunków nauczycielskich, którzy nigdy wcześniej nie uczyli w szkole. Kandydat może otrzymać dofinansowanie na Asystenturę Comeniusa tylko raz. Osoby ubiegające się o grant muszą posiadać obywatelstwo polskie lub kartę stałego pobytu. Uczelnie mogą zaliczyć Asystenturę Comeniusa jako praktykę pedagogiczno-zawodową, jednakże przyszły asystent powinien uzgodnić to z opiekunem praktyk na macierzystej uczelni przed wyjazdem na Asystenturę Comeniusa. Swój udział w akcji mogą także zgłaszać szkoły, które chciałyby gościć u siebie asystenta. Szkołą/instytucją goszczącą w akcji Asystentura Comeniusa może zostać: • przedszkole; • szkoła podstawowa;

102

• gimnazjum; • szkoła średnia; • szkoła specjalna. Na jakiego rodzaju działania można uzyskać dofinansowanie? Dofinansowanie w ramach Asystentury Comeniusa przyznawane jest na wyjazdy na praktykę pedagogiczno-zawodową trwającą od 13 do 45 tygodni podczas roku szkolnego. Szkoły/instytucje goszczące nie otrzymują żadnego dofinansowania. Korzyścią jest dla nich obecność i działania podejmowane przez Asystenta Comeniusa. Asystent otrzymuje dofinansowanie na pokrycie kosztów podróży oraz utrzymania (zakwaterowanie, wyżywienie, przejazdy miejscowe). Każda Narodowa Agencja ustala kwotę dofinansowania w oparciu o europejską tabelę stawek. Do głównych zadań asystenta podczas praktyki może należeć nauczanie jednego z języków krajów Unii Europejskiej lub przedmiotu w języku kraju UE. Asystent może promować język i kulturę swojego

kraju ojczystego, wiedzę o Unii Europejskiej, udział w Partnerskich Projektach Szkół Comeniusa. Może także pracować z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Jakie kraje można wybrać na miejsce odbywania stażu? Asystenci mogą brać udział w praktykach na terenie 27 krajów zjednoczonej Europy, krajów EFTA i EOG (Islandia, Liechtenstein, Norwegia) oraz w Turcji (kraju kandydującym do UE), a w najbliższym czasie – także w krajach zachodnio-bałkańskich (Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Serbia, Chorwacja, FYROM) oraz Szwajcarii (na zasadzie specjalnej umowy). Jak przebiega proces selekcji wniosków o dofinansowanie Asystentury? Kandydaci ubiegający się o udział w akcji zobowiązani są złożyć odpowiednie dokumenty w swojej uczelni, która dokona preselekcji osób chcących wziąć udział w projekcie. Dla studentów uniwersytetów ustalono punkty kontaktowe Asystentury Comeniusa, w których powinni składać swoje wnioski. Lista tych punktów znajduje się na stronie internetowej www.comenius.org.pl, informacji na temat miejsc składania wniosków na pozostałych uczelniach należy zasięgać w dziekanatach lub rektoratach. Terminy składania wniosków uczelnie ustalają indywidualnie. Każda z tych placówek zobowiązana jest do przekazania Narodowej Agencji wniosków, które pozytywnie przeszły preselekcję. Szkoły i instytucje goszczące ubiegają się o udział w akcji, składając wnioski bezpośrednio do Narodowej Agencji Programu „Uczenie się przez całe życie”. W obu przypadkach Komisja Europejska co roku ustala nowy termin składania wniosków. Uczelnie wysyłające swoich studentów oraz szkoły i instytucje goszczące za pośrednictwem strony internetowej www.comenius.org są na bieżąco informowane o wszystkich ważnych terminach.

Narodowa Agencja przeprowadza selekcję wniosków pod względem formalnym, merytorycznym oraz pod kątem priorytetów narodowych na dany rok. Na podstawie procedury konsultacji międzyagencyjnych ustalona zostaje ostateczna liczba asystentów wyjeżdżających na stypendium. Jakie obowiązki bierze na siebie asystent oraz szkoła goszcząca? Podczas swojego pobytu w szkole goszczącej asystent przez cały czas powinien w pełni uczestniczyć w jej życiu, a szkoła powinna zachęcać go również do udziału w wydarzeniach społeczności lokalnej. Asystent może liczyć na pomoc szkoły w znalezieniu zakwaterowania czy załatwieniu formalności związanych z odbyciem stażu. Szkoła goszcząca wyznacza dla asystenta opiekuna – w pełni wykwalifikowanego nauczyciela, który nadzoruje pracę asystenta, sprawuje nad nim opiekę, monitoruje jego postępy i działa jako osoba kontaktowa przez cały okres asystentury. Opiekun wraz z asystentem przygotowuje umowę/kontrakt (program praktyki), która określa prawa i obowiązki instytucji goszczącej oraz zawiera plan pracy na czas trwania asystentury. Czasami Asystentura Comeniusa obejmuje zajęcia w więcej niż jednej szkole (asystenci mogą jednak pracować najwyżej w trzech placówkach). W tym wypadku jedna ze szkół koordynuje Asystenturę Comeniusa i zapewnia asystentowi opiekuna. W swojej Narodowej Agencji asystenci rozliczają się z wydatków poniesionych na międzynarodową podróż do szkoły goszczącej i z powrotem, utrzymanie (zakwaterowanie, wyżywienie, przejazdy miejscowe) oraz udział w „induction meeting” (spotkanie asystentów w Narodowej Agencji kraju goszczącego). W ankiecie wypełnianej po powrocie ze stażu opisują swoje doświadczenia, sukcesy i napotkane trudności. Szkoły, które chciałyby przyjąć u siebie asystenta, zgłaszają swoją gotowość do udziału w programie za pomocą wniosku złożonego w swojej Narodowej Agencji.

103

Rady dla przyszłych beneficjentów akcji Asystentura Comeniusa – Asystenci Przed wyjazdem na asystenturę trzeba:

Oswajając się z nowym otoczeniem, warto:

• • • •

• pamiętać o różnicach kulturowych i religijnych; • starać się jak najczęściej używać miejscowego języka; • zasięgnąć informacji o kursach językowych i lekcjach prowadzonych na zasadzie wymiany; • pomyśleć o zapisaniu się do lokalnego klubu lub na kursy wieczorowe; • wziąć udział w spotkaniu wprowadzającym; • zwrócić się do Narodowej Agencji w kraju goszczącym po listę pozostałych asystentów odbywających staż w ramach programu Comenius; • jak najszybciej załatwić wszystkie niezbędne formalności związane z nowym miejscem zamieszkania (kwestie mieszkaniowe, opieka zdrowotna itp.); • rozważyć możliwość nawiązania kontaktów z lokalną gazetą.

skontaktować się ze szkolą goszczącą; uzyskać dane kontaktowe opiekuna; ustalić dokładny termin stażu; uzgodnić z opiekunem plan zajęć, pamiętając, że będzie on obejmować od 12 do 16 godzin; • zapewnić sobie możliwość nauczania języka ojczystego; • zebrać materiały źródłowe, które będą pomocne przy prowadzeniu lekcji; • zapoznać się z systemem edukacji w kraju goszczącym; • poznać język (albo sprawdzić, jakie są możliwości nauczenia się go w mieście, do którego jedziemy); • zbadać możliwość uzyskania statusu studenta; • jeśli to konieczne, odpowiednio wcześnie wystąpić o wizę; • odpowiednio wcześnie zarezerwować bilet; • w przypadku podróży samochodem – zapoznać się z przepisami,; • dokonać wszelkich formalności związanych z ubezpieczeniem; • rozważyć udział w spotkaniu informacyjnym, jeśli Narodowa Agencja organizuje takie spotkania. Po rozpoczęciu zajęć w szkole pamiętaj, aby: • respektować różnice kulturowe i edukacyjne – zarówno w sali lekcyjnej, jak i poza nią; • przedstawić się wszystkim pracownikom; • wykorzystać okres wprowadzający na staranne przemyślenie stażu; • oferować pomoc nauczycielom na początkowym etapie stażu; • zaoferować pomoc w prowadzeniu zajęć pozaprogramowych (zajęć sportowych, kółek itp.); • pamiętać o spotkaniu z opiekunem na zakończenie okresu wprowadzającego; • jeśli pojawią się problemy, zawsze najpierw omówić je z opiekunem.

104

W pracy asystenta jest ważne, aby: • pamiętać, że nauczanie języka ojczystego wymaga determinacji i planowania; • zmierzając do nieformalnych stosunków z uczniami, zapewnić sobie ich szacunek; • gruntownie planować wszystkie lekcje, jeśli możliwe – wraz z nauczycielem; • używać głównie języka, którego nauczamy; • mówić wyraźnie, w spokojnym tempie; • ustalić z nauczycielami, jak należy korygować błędy uczniów; • zdobyć jak największe doświadczenie w pracy z różnymi klasami; • przedstawiać propozycje zajęć i materiałów; • starać się nie ograniczać do tradycyjnych zajęć w klasie; • w razie pojawienia się problemów z dyscypliną, rozmawiać o tym z opiekunem; • oceniać postęp w pracy podczas cotygodniowych spotkań z opiekunem; • na bieżąco zapisywać przebieg stażu.

Rady dla przyszłych beneficjentów akcji Asystentura Comeniusa – Szkoły Goszczące Przed złożeniem wniosku o przydzielenie szkole asystenta w ramach programu Comenius pamiętajmy, aby: • omówić ten pomysł ze wszystkimi pracownikami szkoły; • ustalić, kto będzie opiekunem asystenta – powinien to być doświadczony nauczyciel, który zadeklaruje gotowość wykonywania dodatkowej pracy związanej najpierw z przygotowaniem asystenta do prowadzenia zajęć, a potem z monitorowaniem jego pracy i niesieniem ewentualnej pomocy; • przygotować ogólną koncepcję projektu asystentury Comeniusa – kogo szukamy, na jak długo, dlaczego; • zastanowić się, jak szkoła skorzysta na obecności asystenta, jaki wkład osoba ta wniesie w nauczanie języków obcych w szkole, a także w nauczanie przedmiotów pozajęzykowych i realizację innych programów europejskich. Po otrzymaniu informacji o przydzieleniu asystenta: • wybierzmy osobę odpowiedzialną za kontakty z asystentem i z Narodową Agencją – najlepiej, by osoba ta przejęła później funkcję opiekuna; • jak najszybciej skontaktujmy się z asystentem; • poinformujmy wszystkich pracowników o przyjeździe asystenta oraz o tym, jak długo potrwa jego pobyt; • przygotujmy dla asystenta wstępny plan zajęć, konsultując się z pracownikami i asystentem – powinien on obejmować 12-16 godzin zajęć tygodniowo; • opracowując plan zajęć, uwzględnijmy profil zawodowy i preferencje asystenta, a także jego zainteresowania i dodatkowe umiejętności – jeśli na przykład interesuje się sportem, możemy poprosić go o prowadzenie szkolnego klubu sportowego; • planując zadania dla asystenta, weźmy także pod uwagę jego znajomość języka – pomyślmy na przykład o kursach językowych, konwersacjach

•

• • • •

czy wymianie językowej; prześlijmy asystentowi materiały o szkole i lokalnym środowisku, zaproponujmy materiały źródłowe, jakie powinien ze sobą przywieźć; pomóżmy asystentowi w znalezieniu zakwaterowania; dopilnujmy, by asystent ubezpieczył się od ryzyka związanego z wykonywaną pracą; poinformujmy asystenta o innych zalecanych ubezpieczeniach; pamiętajmy, że wszelką pomocą i wskazówkami może nam służyć Narodowa Agencja.

Jeśli asystent będzie pracował nie tylko w naszej szkole: • nawiążmy kontakt z innymi szkołami/instytucjami goszczącymi; • z wyprzedzeniem zorganizujmy pobyt asystenta w taki sposób, aby plany jego zajęć były tak ułożone, by nie wymagały zbyt częstego przemieszania się z jednej szkoły do drugiej; • każda biorąca udział w projekcie instytucja powinna wyznaczyć opiekuna, ale odpowiedzialność za całość przedsięwzięcia należy powierzyć jednej osobie. Podczas pobytu asystenta w naszej szkole: • starannie przygotujmy program okresu wprowadzającego, odpowiadajmy na pytania i uważnie słuchajmy naszego asystenta – wykorzystajmy ten czas także na to, aby lepiej go poznać; • włączajmy asystenta w życie szkoły, zapraszajmy go na uroczystości; • przedstawmy asystenta rodzicom dzieci uczęszczających do szkoły, zadbajmy o jego dobrą adaptację w lokalnej społeczności; • zapraszajmy asystenta na spotkania towarzyskie; • wspierajmy go w załatwianiu spraw urzędowych; • okażmy zrozumienie i tolerancję dla różnic kulturowych i problemów językowych, jakie mogą się pojawić w naszych kontaktach z asystentem;

105

• włączajmy asystenta w opracowywanie materiałów dydaktycznych i przygotowywanie lekcji • skorzystajmy z jego doświadczeń i wiedzy na

temat programów nauczania w kraju, z którego pochodzi.

Przykłady staży odbytych w ramach akcji Asystentura Comeniusa

Asystentura językowa w Szwecji Numer umowy: 0210/CLA/06-2006 Termin odbycia asystentury: 1 września 2006-1 lutego 2007 Szkoła goszcząca: Sandenskolan, Boden, Szwecja Asystent: Tomasz Wąsik

Moja asystentura językowa w Sandenskolan w Boden rozpoczęła się 1 września 2006 roku, a zakończyła się 1 lutego 2007. Do Szwecji przyleciałem 31 sierpnia 2006, a wyjechałem w dniu 2 lutego 2007. Podróżowałem samolotem z Warszawy do Sztokholmu, a następnie ze Sztokholmu do Lulea na północy kraju, gdzie czekał na mnie Kjell Kemi, koordynator projektu , który zabrał mnie do Boden swoim samochodem. Sandenskolan okazała się bardzo dobrze zorganizowaną instytucją z mnóstwem przyjaznych i pomocnych ludzi. Warunki pracy w szkole były bardzo dobre. Po przyjeździe otrzymałem natychmiastowy dostęp do: szkolnych zasobów edukacyjnych zawierających różnorodne materiały (książki, filmy DVD, magazyny, gry językowe, prezentacje multimedialne, plakaty, słowniki itp.), komputerów z dobrym i szybkim połączeniem internetowym, drukarek, kserokopiarek, projektorów multimedialnych z pełnym wyposażeniem, szkolnej biblioteki, obiektów sportowych oraz pracowni. Dostałem swoje własne biurko w pokoju nauczycieli języków obcych, gdzie przygotowywałem własne materiały lekcyjne, drukowałem ćwiczenia dla uczniów, oceniałem testy i zajmowałem się różnymi aspektami pracy w szkole. Sale lekcyjne były również bardzo dobrze wyposażone. Umożliwiało to płynne i efektowne prowadzenie zajęć. Każdego dnia miałem możliwość korzystania z odtwarzaczy kaset magnetofonowych, płyt CD oraz

106

DVD, telewizorów i map. Mogłem także organizować lekcje w sali komputerowej lub sali wyposażonej w sprzęt multimedialny. Poza tym zawsze mogłem iść do pokoju nauczycielskiego, który był idealnym miejscem na krótką przerwę, wypicie filiżanki kawy i porozmawianie z innymi pracownikami szkoły. Moje obowiązki szkolne obejmowały różnorodne czynności. Ponieważ mam zamiar zostać nauczycielem językowym, skupiłem się przede wszystkim na doskonaleniu nauczania języka angielskiego. W związku z tym zajęcia językowe stanowiły dla mnie zdecydowaną większość godzin lekcyjnych. Przeprowadziłem bardzo dużą liczbę lekcji języka angielskiego, które były nastawione na poszerzenie wiedzy i zdolności językowych uczniów, utrwalenie wiedzy z dziedzin gramatyki, przyswojenie nowego słownictwa itp. Moje zajęcia prowadzone były w formie wykładów, spotkań z małymi grupami uczniów lub była to indywidualna praca z osobami, które potrzebowały dodatkowej pomocy w nauce języka. Każdy uczeń miał możliwość poproszenia mnie o pomoc w odrobieniu zadania domowego, przygotowaniu prezentacji ustnej lub dyskusji językowej. Pomagałem też w tłumaczeniu niezrozumiałego działu gramatycznego lub słownictwa. Moim obowiązkiem było przygotowanie odpowiednich materiałów, które miały być wykorzystane do pracy z daną grupą uczniów oraz omówienie z moją opiekunką wyników,

problemów i pozytywnych aspektów określonej lekcji. Uczestniczyłem również w zajęciach sportowych, lekcjach wychowania fizycznego, zajęciach z historii i geografii, lekcjach stolarstwa, godzinach języka niemieckiego i hiszpańskiego. Byłem także odpowiedzialny za kontakt z polskimi szkołami w celu nawiązania współpracy w ramach programu edukacyjnego Socrates Comenius. Podczas swoich lekcji starałem się uświadomić uczniom znaczenie umiejętności posługiwania się językiem w codziennych sytuacjach. Moi uczniowie uczyli się zatem, jak korzystać z wiedzy teoretycznej w praktyce. Ważnym elementem było dla mnie przygotowanie różnorodnych tematycznie ćwiczeń, które miały być wykorzystywane do pracy z grupami prezentującymi różny poziom i umiejętności. Metody nauczania, które stosowałem, obejmowały: indywidualną pracę z uczniami słabszymi (np. zajęcia, podczas których pracowałem indywidualnie z osobami mającymi problemy w pisaniu listów i wypracowań po angielsku), pracę w małych grupach (czytanie ze zrozumieniem, dyskusje na dany temat, opisywanie obrazków, pisanie listów, krótkich historii itp.), regularne lekcje z całymi klasami (ćwiczenia gramatyczne, czytanie ze zrozumieniem, słuchanie, pisanie wypracowań, dyskusje). Bardzo przydatne okazały się różnorodne gry językowe, które pozwalały uczniom na ugruntowanie wiedzy poprzez kreatywność i dobrą zabawę. W czasie moich zajęć uczniowie pracowali indywidualnie, w parach lub w małych grupach, co pozwoliło im nauczyć się, jak współpracować ze sobą i jak dojść do porozumienia w sytuacjach, kiedy należy używać wyłącznie języka angielskiego. Będąc asystentem językowym w Sandenskolan, brałem aktywny udział w nawiązaniu kontaktu z polskim gimnazjum w Wawrzeńczycach niedaleko Krakowa, w celu podjęcia współpracy międzyszkolnej w ramach programu Socrates Comenius. Do moich obowiązków należały: wymiana informacji na temat szkoły, systemu nauczania i miejsca położenia oraz zajmowanie się praktycznymi sprawami związanymi z wyjazdem nauczycieli na wizytę przygotowawczą do Polski. Przygotowywany przez nas projekt nosi tytuł „Welcome to my country”.

Przed przyjazdem do Boden szkoła goszcząca pomogła mi w rozwiązaniu wszystkich praktycznych problemów związanych z pobytem w Szwecji. Koordynator projektu zarezerwował dla mnie mieszkanie, a opiekunka nakreśliła schemat planu zajęć, który był później ze mną konsultowany. Nie miałem żadnych problemów z nawiązaniem kontaktu z instytucją goszczącą oraz z moim opiekunem, co pozwoliło mi na otrzymanie satysfakcjonujących odpowiedzi we wszystkich poruszanych przeze mnie kwestiach. Marie Erenius-Bergqvist została wybrana na mojego opiekuna i mogłem zawsze liczyć na jej pomoc w rozwiązaniu problemów związanych z pracą w Sandenskolan. Po zakończeniu zajęć zwykle organizowaliśmy krótkie spotkania, aby omówić i przedyskutować zarówno pozytywne, jak i negatywne aspekty poszczególnych lekcji, znaleźć sposoby poprawienia jakości nauczania oraz przeanalizować różnice kulturowe i wynikające z nich techniki pracy w szkole. Co więcej, Marie była idealną osobą do konsultowania się w kwestii materiałów lekcyjnych oraz różnorodnych technik nauczania, co okazało się istotnym elementem w przygotowywaniu zajęć. Jak już wspomniałem, nauczyciele pracujący w Sandenskolan okazali się niezwykle przyjaznymi i otwartymi ludźmi. Wielu z nich pomogło mi w rozwiązaniu różnorodnych spraw związanych z pobytem, dojazdem do szkoły itp. Na czas asystentury dostałem rower, co umożliwiło mi szybkie poruszanie się po mieście nawet zimą. Nauczyciel informatyki zadbał o podłączenie mojego komputera do Internetu oraz pokazał mi, jak poprawnie korzystać z multimedialnego sprzętu. Szkoła umożliwiła mi również korzystanie z obiektów sportowych i pomogła w załatwieniu spraw związanych z rejestracją w biurze imigracyjnym. Po przyjeździe mogłem natychmiast skontaktować się z rodziną w Polsce i spokojnie rozpocząć swoją pracę. Przez cały okres asystentury językowej czułem wsparcie oraz życzliwość kolegów i współpracowników. Nie miałem żadnych problemów z zaaklimatyzowaniem się w Sandenskolan i w Boden, szybko zdałem sobie sprawę, że w Sandenskolan panuje duch

107

współpracy między nauczycielami i innymi pracownikami szkoły. Świadomość, że każda osoba wkłada serce w wykonywanie swoich obowiązków, była dla mnie niezwykle motywującym czynnikiem. Przystosowanie się do tempa pracy oraz wymagań związanych z nauczaniem języka angielskiego również nie stanowiło problemu, gdyż zawsze mogłem liczyć na pomoc i wsparcie. Bardzo szybko nauczyłem się zasad panujących w Sandenskolan, co pozwoliło mi na efektywną pracę od pierwszego dnia asystentury. Co więcej, uczniowie natychmiast zaakceptowali mnie jako członka szkolnej społeczności i szybko nawiązałem z nimi dobry kontakt. Oprócz prowadzenia zajęć z języka angielskiego starałem się również obserwować i prowadzić inne lekcje, aby dowiedzieć się jak najwięcej o systemie nauczania i podejściu do ucznia w Szwecji. Ponieważ interesuję się sportem, uczestniczyłem w prowadzeniu lekcji wychowania fizycznego. Brałem również udział w specjalnych lekcjach stolarstwa, które są unikalne dla północnej Szwecji. Prowadziłem lekcje historii i geografii, podczas których opowiadałem o przebiegu i konsekwencjach II wojny światowej w Polsce i w Europie. Pomagałem także w organizowaniu zajęć plastycznych oraz prowadziłem lekcje języka niemieckiego (takie zajęcia umożliwiały uczniom poszerzenie znajomości dwóch języków obcych). Kolejną lekcją, za którą byłem odpowiedzialny i którą przygotowywałem był „Polish Club”. Podczas tych zajęć uczniowie mieli możliwość poznania interesujących faktów związanych z polską kulturą, historią, tradycją itp. Była to również okazja do nauczenia się podstaw języka polskiego oraz możliwość zadania pytań dotyczących systemu edukacji w Polsce, wyglądu polskich szkół, popularnej polskiej muzyki, sportu, ulubionych zajęć i zwyczajów Polaków, jak również tradycyjnych i lubianych potraw. Szwedzki system nauczania jest zdecydowanie odmienny od polskiego. Nauczyłem się, że grupy uczniów nie należy traktować jako całości i trzeba pamiętać cały czas o tym, że każdy ma inne problemy i braki językowe. Tak zwana „praca w grupach”, popularna i propagowana metoda nauczania, nie ma większego zastosowania w praktyce, ponieważ

108

bardzo trudne jest znalezienie klasy, w której możliwe byłoby stworzenie kilku zespołów pracujących mniej więcej na tym samym poziomie. Bardzo dobrą metodą nauczania okazały się gry językowe, które stwarzały okazję dla ucznia do wykazania się kreatywnością. Zdecydowanie doceniłem pracę z mniejszą grupą uczniów, ponieważ daje to okazję do głębszej analizy postępów i wyników. Communicative Approach, czyli metoda polegająca na praktycznej nauce języka, okazała się trafna, lecz warunkiem jej powodzenia jest praca z grupą silną i chętną do nauki. W klasach słabszych, w których uczniowie często ignorują nauczyciela lub wstydzą się siebie nawzajem, użycie takiej metody może mieć negatywne skutki. Takie klasy potrzebują różnorodnych metod i technik nauczania – najlepsze wyniki daje połączenie prac pisemnych (writing, grammar exercises) z elementami mówienia, ponieważ słabsi uczniowie czują się bezpieczniej, gdy zapewni się im jakieś podstawy, które będą mogli wykorzystać do komunikacji. Uczniowie lepsi i odważniejsi nie będą musieli spędzać tak dużo czasu na ćwiczeniach pisemnych, gdyż sami, często metodą prób i błędów, znajdą właściwe frazy i zwroty, które umożliwią płynną komunikację. W czasie asystentury językowej zacząłem naukę języka szwedzkiego. Zajęcia odbywały się w lokalnej szkole średniej dwa razy w tygodniu po półtorej godziny. Znajomość angielskiego okazała się bardzo przydatna w nauce nowego języka, gdyż szwedzki ma z angielskim wiele wspólnego. Po powrocie do Polski mam zamiar kontynuować naukę indywidualnie. Podczas pracy w Sandenskolan niejednokrotnie zastępowałem nauczycieli, którzy byli w danym dniu z różnych powodów nieobecni. Pozwoliło mi to na zebranie wielu doświadczeń związanych z prowadzeniem innych zajęć (matematyka, hiszpański itp.) po angielsku. Dużym wyzwaniem było wówczas przygotowanie odpowiednich materiałów w bardzo krótkim czasie, gdyż często proszono mnie o zastąpienie danej osoby tego samego dnia. Nauczyłem się, jak zorganizować swoją bazę materiałów w taki sposób, żeby można było z niej skorzystać w każdej sytuacji.

Innym ważnym doświadczeniem zdobytym w Szwecji było zaangażowanie się w sprawy Polonii w Norrbotten. Na północy Szwecji żyje całkiem spora grupa Polaków, z której kilka osób podjęło inicjatywę zorganizowania pierwszego oficjalnego spotkania rodaków i poprosiło mnie o pomoc. Byłem odpowiedzialny za sprawy techniczne i informatyczne – przygotowywanie i wysyłanie zaproszeń, map, informacji itp. Przygotowanie takiego spotkania to bardzo duże wyzwanie organizacyjne. Doświadczenie, które zebrałem, pozwoli mi na owocne organizowanie projektów i spotkań europejskich podczas pracy w szkole. Wydarzenie okazało się wielkim sukcesem, o którym pisały nawet lokalne gazety. Kolejnym istotnym doświadczeniem było przygotowywanie europejskiego projektu współpracy między szkołami, w którym brałem czynny udział. Zdobyta wiedza pozwoli mi na łatwiejsze organizowanie wymian edukacyjnych w przyszłości.

bardzo często ściśle związane z trudną sytuacją w domu.

Pięć miesięcy spędzonych w Boden pozwoliło mi na praktyczne sprawdzenie znajomości języka angielskiego, który był dla mnie językiem komunikacji. Musiałem nauczyć się, jak prowadzić po angielsku zajęcia takie, jak matematyka czy plastyka. Pobyt w Szwecji pozwolił mi również na rozbudowanie słownictwa technicznego oraz słownictwa związanego z funkcjonowaniem różnorodnych urzędów – okazało się ono niezbędne przy załatwianiu spraw związanych z mieszkaniem czy właściwym używaniem szkolnego sprzętu.

Jako asystent językowy starałem się nie tylko opowiadać o swoim kraju, lecz również zaprezentować go w interesujący sposób. Polska Organizacja Turystyczna z siedzibą w Sztokholmie, z którą się skontaktowałem, przesłała mi filmy DVD, broszury, książki i ulotki, które wykorzystywałem w pracy z młodzieżą. Przygotowałem również własną prezentację multimedialną z dużą liczbą zdjęć oraz specjalną gazetkę szkolną przedstawiającą najważniejsze, warte odwiedzenia miejsca w Polsce, portrety sławnych i wybitnych Polaków oraz przydatne zwroty i wyrażenia w języku polskim. Uczniowie zobaczyli Polskę jako kraj, który dynamicznie się rozwija, w którym warto studiować, mieć przyjaciół oraz zdobywać zawodowe doświadczenie. Wielu z nich wykazało ogromne zainteresowanie polską kulturą, tradycjami, systemem edukacyjnym itp. Podczas zajęć związanych z atrakcjami turystycznymi uczniowie zadawali wiele pytań i wyrażali zdecydowaną chęć odwiedzenia kraju w przyszłości. Sądzę, że zmieniło się również ich nastawienie do Polski. Wcześniej dla wielu osób był to kraj nieznany, graniczący z Francją lub Kazachstanem. Mam nadzieję, że dzięki moim lekcjom i przygotowanym zajęciom Kraj nad Wisłą stał się miejscem przyjaznym i otwartym, zamieszkałym przez ambitnych i odpowiedzial-

Myślę, że zdecydowanie poprawiłem swoje zdolności pedagogiczne, ponieważ w szwedzkiej szkole nauczyciel może wpłynąć na ucznia i jego zachowanie tylko poprzez właściwe podejście edukacyjne i odpowiednie metody motywacyjne. Nie ma możliwości zmuszenia ucznia do wykonywania odpowiednich zadań. Podczas lekcji starałem się nawiązać dobre i partnerskie kontakty ze swoimi klasami, co pozwoliło mi na osiąganie stawianych sobie celów. W czasie asystentury językowej pracowałem również z tak zwanymi grupami specjalnymi, które wymagają szczególnego przygotowania pedagogicznego. Dzięki temu nauczyłem się, jak postępować z uczniami, których wyniki w nauce i zachowanie są

Asystentura językowa w Sandenskolan dała mi możliwość przekazania uczniom sporej wiedzy na temat języka polskiego, historii oraz kultury Polski. Po przyjeździe do Boden postanowiłem zorganizować „Polish Club” – zajęcia, podczas których uczyłem moich wychowanków języka polskiego oraz prezentowałem różnorodne fakty dotyczące mojego kraju. Uczniowie uczyli się, jak rozpocząć rozmowę w języku polskim, jak wymawiać różnorodne słowa i wyrażenia – co było czasami niezwykle trudnym wyzwaniem – oraz jak powiedzieć coś o sobie lub zadać proste pytanie. Sądzę, że wielu z nich zdało sobie sprawę z faktu, że pomimo trudności i złożoności polskiego, jest to język, który warto studiować, ponieważ Szwecja i Polska ciągle poszerzają współpracę w dziedzinach ekonomii, handlu i edukacji.

109

nych ludzi, którzy mają świadomość roli odgrywanej w Zjednoczonej Europie. Podczas różnorodnych zajęć prowadzonych w Sandenskolan starałem się pokazać uczniom, że Unia Europejska to nie tylko możliwość podróżowania bez paszportu, ale także ogromne możliwości i odpowiedzialność. Myślę, że wielu z nich zdało sobie sprawę z tego, że podstawowa wiedza o Wspólnocie, jej sprawach, problemach i krajach członkowskich jest niezbędna. Myślę, że wielu uczniów zrozumiało, że tylko dzięki partnerskiej i efektywnej współpracy można owocnie budować wspólną przyszłość. Po-

ruszając tematy związane ze Wspólnotą, starałem się również zwrócić uwagę na problemy, z którymi borykają się nowe kraje członkowskie. Wiedza, którą uczniowie mieli okazję zdobyć, przyczyni się do budowy zdecydowanie większej świadomości europejskiej w społecznościach szkolnej i lokalnej. Podsumowując, jestem bardzo zadowolony z przebiegu mojej asystentury językowej w Szwecji. Spotkałem wspaniałych ludzi, zobaczyłem nowy ciekawy kraj oraz, jak założyłem sobie przed przyjazdem, przyczyniłem się do wzrostu standardów nauczania w mojej szkole goszczącej.

Asystentura językowa we Francji Numer umowy: 07/CAS/07-0111 Termin odbycia asystentury: 3 września 2007-3 maja 2008 Szkoła goszcząca: Lycée Professionnel Agricole «Les Magnanarelles», Les Arcs sur Argens, Francja Asystent: Agnieszka Radziłowska

Dzięki grantowi Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji miałam szansę odbyć dziewięciomiesięczną Asystenturę Comeniusa w liceum rolniczym we Francji, w regionie Prowansja, na Lazurowym Wybrzeżu. Mój raport rozpocznę od opisania zadań i obowiązków wyznaczonych mi przez moją niezwykłą opiekunkę, panią Elvirę Finance, ale też i tych, które z przyjemnością narzuciłam sobie sama. Zarówno warunki pracy, jak i zaplecze dydaktyczne w szkole były niezwykle korzystne. Miałam do dyspozycji przeróżne pomoce dydaktyczne (podręcznik, słownik, gotowe materiały do zajęć) oraz ciągły dostęp do Internetu i fotokopiarki. W bibliotece mogłam łatwo wypożyczać książki i czasopisma, przekazano mi także klucze do sal oraz do pokoju nauczycielskiego. Mieszkając w internacie korzystałam z licznych przywilejów. Zgodnie z moimi pierwotnymi założeniami, pracowałam w każdym z budynków, w których mieściło

110

się liceum (w salach lekcyjnych, pokoju nauczycielskim, ale też w kuchni pedagogicznej, jadalni, biurze administracji) i z całym personelem. Starałam się być nie tylko asystentką mojej opiekunki, ale tez pomagać innym osobom, ucząc się od nich jak najwięcej. Moją pierwszą funkcję stanowiło asystowanie i prowadzenie lekcji języka angielskiego. Nie było niestety możliwości prowadzenia zajęć z języka niemieckiego, gdyż szkoła proponuje tylko dwa języki obce: angielski i hiszpański. W ciągu tygodnia prowadziłam 13 zajęć z języka angielskiego oraz 1 lekcję języka polskiego dla nauczycieli. Prowadziłam lekcje z 7 klasami o różnym profilu i różnym przedziale wiekowym (od 16 do 21 roku życia), w których nauczycielkami angielskiego była moja opiekunka i druga lektorka, pani Taburet. Tuż po przyjeździe uczestniczyłam w Radzie Pedagogicznej – wtedy otrzymałam regulamin szkoły,

a w następnych dniach poinformowano mnie o planie zajęć, podpisałam umowę oraz ustaliłam moje prawa i obowiązki. Moja opiekunka znalazła mi mały domek niedaleko szkoły, który co prawda był dla mnie bardzo drogi (600 euro plus opłaty), ale dobrze wyposażony. Podczas trwania Asystentury nie płaciłam za obiady, ani za pokój w internacie, który zajmowałam przez cały styczeń. Dzięki ogromnej uprzejmości Conseilleur Principal d`Education, pana Fuentes miałam wszystkie klucze od sal, łazienki, pomieszczeń z komputerami oraz hasło do alarmu. Jestem niezwykle zadowolona, że mieszkałam w internacie, ponieważ byłam obecna całą dobę w szkole, jadałam wieczorami z osobami nadzorującymi internat, przez co znalazłam sobie przyjaciół. Mogłam wykonywać te same czynności co oni (liczenie nieobecnych, weryfikacja dzienników, zamykanie szkoły, dyscyplinowanie uczniów). Miałam również możliwość bezpłatnego towarzyszenia uczniom w wyjściach do teatru. Moja opiekunka była niezwykle pomocna – mogłam na nią liczyć zawsze i o każdej porze. Dostarczała mi dużo ciekawych materiałów doszkalających, wielojęzycznych broszur, płyt. Dzięki pożyczanym mi książkom, długim rozmowom oraz prowadzonej korespondencji o francuskim systemie edukacji i funkcji publicznej, jaką jest zawód nauczyciela nauczyłam się więcej niż podczas studiów. Czas poświęcony mi przez panią Finance jest nie do oszacowania, a ciągła pomoc i życzliwość, którą mi okazała – nie do przecenienia. Jestem przekonana, że nie można otrzymać lepszej opiekunki. Pomagała mi w zbieraniu materiałów do pracy licencjackiej oraz codziennie wspierała wszystkie moje wysiłki związane z nauką języka francuskiego, którego znajomość w momencie mojego przyjazdu była słaba. Dzięki temu, że mogłam rozmawiać z moją opiekunką, jadałam przy jednym stole z nauczycielami oraz poprzez to, że miałam stały, dobry kontakt z uczniami, udało mi się pogłębić moją znajomość języka francuskiego. Przez pierwszy tydzień mojej asystentury obserwowałam lekcje, aby potem sukcesywnie przejmować

klasy i prowadzić lekcje sama pod czujnym okiem opiekunki (wypełniałam również dziennik, pisałam testy itp.). Dzięki niej poznałam sposoby nauczania języków obcych we Francji, system oceniania, nagradzania i karania, podejście do ucznia i jego problemów. Uprzejmość pracowników Vie Scolaire – biura administracji – pozwoliła mi zrozumieć system działania rolniczego liceum francuskiego, jego specyfikę i rządzące nim prawa. Prowadząc zajęcia, stworzyłam prezentacje PowerPoint przedstawiające polską sytuacje geograficzną, specjały kulinarne, polski system edukacyjny, historię Polski. Korzystając z prezentacji prowadziłam również kurs języka polskiego dla wszystkich zainteresowanych – opowiadałam nawet o polskich zespołach rockowych. Przygotowując się do zajęć, wykorzystywałam informacje z Internetu o współczesnych wydarzeniach z Polski, na przykład alarmującej sytuacji Doliny Rospudy, emigracji młodych ludzi z Polski, chęci Polaków, by uczyć się języków obcych itp. By zachęcić dzieci do nauki, starałam się wykorzystać elementy ludyczne, w klasie lub na podwórku szkolnym organizowałam liczne zabawy, które utrwalały słownictwo i znajomość podstawowych zwrotów w obcym języku. Dzięki mojej opiekunce, w naszej szkole narzędziem dydaktycznym stał się odtwarzacz MP3. Otrzymawszy urządzenia z funduszy regionalnych, objęła ona eksperymentalnie programem klasę maturalną. Każdy uczeń dostał MP3 z przydzielonym numerem i spisem zagadnień, które miały go przygotować do matury. Zajęcia polegały na omawianiu przeze mnie lub przez moją opiekunkę słownictwa do zdjęć ilustrujących dany problem, zachęcaniu do dyskusji na dany temat, by wreszcie każdy z uczniów nagrał swoje przemyślenia na dyktafon. Poznałam również inne metody nauczania kompetencji językowych i uczenia gramatyki. Aby prowadzić dodatkowe zajęcia i lepiej poznać uczniów, na początku mojej asystentury zostawiłam w szkole ogłoszenie o korepetycjach z języka angielskiego w zamian za lekcje francuskiego. Na ten apel szybko odpowiedziało kilka osób, z którymi do końca

111

mojego pobytu spotykałam się po lekcjach, by uczyć się języków, omawiać wspólne projekty (np. dzień „Drzwi Otwartych” liceum), ale także po prostu dyskutować o sukcesach i problemach. Moje zadania nie ograniczały się do wyłącznie nauczania języka angielskiego. Podejmowałam się także zadań wychowawczych, na przykład w miarę możliwości rozmawiałam z rodzicami uczniów. Niezwykle motywującym czynnikiem zarówno dla mnie, jak i dla uczniów, był udział szkoły w projektach europejskich takich, jak ARION czy Comenius – Partnerskie Projekty Szkół oraz kontakty z zaprzyjaźnioną szkołą ze Szwecji, której uczniowie odwiedzili Les Arcs. Aktywnie uczestnicząc w przygotowywaniu i realizacji projektów, bardzo dużo się nauczyłam i nabrałam doświadczeń organizacyjnych i logistycznych. Z inicjatywy mojej opiekunki, w listopadzie 2007 roku do liceum w Les Arcs przyjechali dyrektorzy szkół, inspektorzy, pracownicy Ministerstw Edukacji z różnych krajów: Hiszpanii, Szwecji, Turcji, Rumunii, Włoch, Bułgarii, Republiki Czeskiej. Celem spotkania była wymiana doświadczeń związanych z realizacją szkolnego projektu edukacyjnego w różnych systemach edukacyjnych. Projekt ARION dał mi szansę sprawdzić się w wielokulturowym środowisku, ponieważ wykonywałam tłumaczenia francusko-angielskie, angielsko-francuskie, a nawet – polsko-angielskie. Przede wszystkim jednak miałam okazję uczestniczyć w niezwykle ciekawych zajęciach dotyczących francuskiego systemu szkolnictwa, a także innych systemów (sama wystąpiłam z prezentacją poświęconą oświacie w Polsce), odwiedziłam inne szkoły rolnicze w regionie, dowiedziałam się o innowacyjnych sposobach komunikacji wewnątrz szkolnej i o współdziałaniu szkoły z Ministerstwem Rolnictwa i Rybołówstwa oraz zapoznałam się ze specyfiką pracy na stanowisku dyrektora szkoły we Francji. Kolejnym programem europejskim, w którym uczestniczyłam, był Comenius – Partnerskie Projekty Szkół. Moja szkoła brała udział w projekcie współpracy pięciu partnerów z Niemiec, Francji (Les Arcs), Hisz-

112

panii i Polski (Warszawa, Raciąż), którego tytuł brzmi „Jakość wody w naszym miejscu zamieszkania”. Uczniowie i nauczyciele z tych krajów pracują wspólnie od września 2006 roku, a zakończenie projektu przewidywane jest na lipiec 2009 roku. W ramach tego przedsięwzięcia uczniowie i nauczyciele tworzą wspólną stronę internetową, a także wielojęzykową i wielokulturową wystawę oraz analizują wodę z pobliskich zbiorników. W grudniu 2007 roku odbyło się spotkanie wszystkich partnerów w Polsce, co łączyło się z moją misją przygotowania Francuzów do tego pobytu. Od września prowadziłam lekcje polskiego dla nauczycieli oraz spotkanie dla wszystkich zainteresowanych uczniów, którzy chcieli nauczyć się podstawowych zwrotów w języku polskim. Moim bardzo ważnym zadaniem było utrzymywanie stałej korespondencji e-mailowej z dyrekcją i koordynatorkami projektu ze szkół polskich oraz kontakt telefoniczny z nimi. Moja obecność ułatwiała pani Finance zrozumienie polsko-francuskich różnic kulturowych, usprawniała proces organizacyjny oraz przyspieszała komunikację. W czasie 7-dniowej wizyty w Warszawie 6 uczniów klasy maturalnej oraz 4 nauczycieli spotkało się z uczniami i nauczycielami polskimi, hiszpańskimi i niemieckimi. Moja pomoc była potrzebna przede wszystkim od strony organizacyjnej i językowej (powitanie na lotnisku, pierwsze kłopoty z wynajętym samochodem), jak i przy pokonywaniu różnic kulturowych („Kiedy damy prezent?”, „Dlaczego oni nie jedzą o przyzwoitej porze, przecież jest już południe?”, „Jakie wino wybrać dla Francuzów w restauracji?”, „Dlaczego im tak zimno?”). Udana współpraca ekipy francuskiej i polskiej zaowocowała gotowością Polaków do odwiedzenia Les Arcs. W ramach projektu miałam więc przyjemność powitać ich w marcu 2008 roku we Francji i ponownie pomóc w kontaktach z Francuzami. Ich wizyta splotła się z organizowanymi przez szkołę „Dniami Otwartymi”. Podczas tego wydarzenia moją misją było przygotowanie przedstawienia, którego inicjatorami była trójka wspaniałych uczniów: Florian Martellino, Bérengère

Degallaix i Victor Delesnerac. Chcieli oni stworzyć spektakl przedstawiający różnice i podobieństwa pomiędzy różnymi krajami Europy. Za moją namową, ale również z powodu braku czasu, ograniczyliśmy się do porównania Francji, a dokładnie Prowansji oraz Polski. Naszym ambitnym pomysłem było ukazanie dzieł sztuki, skosztowanie smakołyków, zatańczenie tradycyjnych tańców oraz opowiedzenie legend. Po zajęciach tłumaczyliśmy przygotowaną przeze mnie legendę o Lechu, Czechu i Rusie z języka angielskiego na francuski, malowaliśmy polskiego orła na kartonach oraz szukaliśmy najsłynniejszych dzieł malarstwa. Dzień samego przedstawienia rozpoczęłam pieczeniem mazurków, które zostały później podane gościom. Następnie w stroju Krakowianki tłumaczyłam ze sceny przemówienie dyrektora z języka francuskiego na polski. Na widowni siedzieli znakomici goście: mer i jego zastępcy oraz pracownicy szkoły. W czasie całego przedstawienia tłumaczyłam na bieżąco poczynania dzieci, ale także sama opowiadałam

o sobie i o projekcie w języku francuskim. Po południu udzielałam wywiadu dla prasy i tłumaczyłam wypowiedzi polskiej nauczycielki. Swoją Asystenturę uznaję za bardzo udaną. Znalazłam przyjaciół zarówno wśród nauczycieli, jak i wśród uczniów – w czasie mojego pobytu jedna z uczennic zaprosiła mnie na weekend i ferie, podczas których jeździłam po raz pierwszy konno, uprawiałam skijöering w Alpach. Każdy dzień przynosił nowe wydarzenie, starałam się wykorzystać każdą chwilę z tej przygody, której reguły wyznaczałam sama. Nauczyłam się samodzielności, ponieważ po raz pierwszy tak długo mieszkałam poza domem rodzinnym. Wszyscy mi pomagali, jedna nauczycielka pożyczyła mi telewizor, inna rower, mogłam też liczyć na podwiezienie do szkoły. W maju o mojej asystenturze opowiadałam podczas spotkania asystentów i opiekunów w ST Remy de Provence. Była to doskonała okazja, by wyrazić swoją opinię i pomysły dotyczące programu.

Asystentura językowa we Włoszech Numer umowy: 07/CO12/07-0158 Termin odbycia asystentury: 3 września 2007-3 czerwca 2008 Szkoła goszcząca: Istituto Comprensivo di None, None, Włochy Asystent: Elwira Mroczek

Asystenturę Językową Comeniusa odbyłam w okresie przewidzianym w umowie. 2 grudnia 2007 roku przyjechałam do None we Włoszech, 8-tysięcznego miasteczka położonego w Piemoncie i należącego do prowincji Turyn. Pracę w szkołach zakończyłam 3 czerwca 2008 roku. Na asystenturę wyjechałam w grudniu, ale kontakt z opiekunką utrzymywałam już od lipca. Dzięki temu szkoła goszcząca postarała się o stancję dla mnie. Po przyjeździe do Włoch zostałam poinformowana, że mogę jeść obiady w szkolnej stołówce nie po-

nosząc żadnych kosztów. Pracownia informatyczna, Internet, drukarka oraz kserokopiarka były zawsze do mojej dyspozycji. Od szkoły otrzymałam też wszystkie potrzebne materiały (brystole, papier kolorowy, klej, pisaki, kredki itp.), a w czasie wolnym mogłam korzystać z sali muzycznej i doskonalić umiejętność gry na fortepianie. Pracowałam w Zespole Szkół składającym się z 5 podjednostek (2 przedszkoli, 2 szkół podstawowych oraz gimnazjum) po 16 godzin tygodniowo, z czego 12,5% zrealizowałam w przedszkolach, 65,6%

113

w szkołach podstawowych i 29,1 % w szkole średniej pierwszego stopnia, która jest odpowiednikiem polskiego gimnazjum. Lekcje przeprowadzałam od poniedziałku do czwartku w godzinach rannych i popołudniowych. Traktowana byłam na takich samych zasadach jak nauczyciele zatrudnieni w szkołach, uczniowie szybko jednak znaleźli we mnie przyjaciółkę, a ich podejście do zajęć odbywanych ze mną było bardzo bezstresowe. Pomimo pojawiających się od czasu do czasu problemów dyscyplinarnych, zdołałam odnaleźć się w nowej sytuacji, a luźna atmosfera tylko sprzyjała mojemu programowi nauczania poprzez zabawę. Pierwszy tydzień spędzony w None był czasem obserwacji i tak zwanym okresem wprowadzającym. Dzięki temu mogłam poznać swoich przyszłych uczniów i współpracowników, dowiedzieć się więcej na temat włoskiego systemu edukacji oraz uzyskać kilka cennych wskazówek dydaktycznych. W kolejnym tygodniu moja opiekuna, Alessandra Botta, zorganizowała spotkanie z dyrektorką i wszystkimi mającymi współpracować ze mną nauczycielami w celu ustalenia planu zajęć. Muszę przyznać, że pozostawiono mi w tym zakresie dość dużo swobody, na przykład mogłam zadecydować, czy potrzebny mi będzie dodatkowy dzień wolny w tygodniu (był nim piątek), w którym będę mogła uczyć się języka włoskiego. Na bieżąco byłam informowana przez opiekunkę o wszystkich szkolnych wydarzeniach i wycieczkach oraz świętach miasteczka. Podczas pracy w szkołach nie napotkałam żadnych problemów komunikacyjnych, a nauczyciele odnosili się do moich pomysłów i propozycji z dużym zainteresowaniem. Od samego początku znalazłam też wspólny język z moją opiekunką, Alessandrą Bottą. Koordynatorka projektów europejskich pomogła mi przy zakupie włoskiej karty telefonicznej, oprowadziła mnie po Turynie i Pinerolo, wyposażyła w przewodniki, broszury, mapy oraz biuletyny informacyjne niezbędne każdemu turyście, wytłumaczyła mi, jak

114

funkcjonuje kolej włoska, a co najważniejsze – znalazła szkołę języka włoskiego dla obcokrajowców, do której mogłam uczęszczać. Nie było tygodnia, bym nie spotkała się z moją opiekunką w celu omówienia przebiegu asystentury i planów na dalszy czas jej trwania. Alessandra była zawsze dyspozycyjna, gotowa pomóc mi lub doradzić. Próbowała również zaangażować mnie w życie społeczności lokalnej, a także stworzyła mi szansę rozwijania zainteresowań: regularnie pisywałam artykuły do lokalnej gazety „Il Mondo”, co było zarazem świetną okazją do ćwiczenia języka włoskiego. Udało mi się podzielić z miejscowymi moimi refleksjami i pierwszymi spostrzeżeniami po przyjeździe do None, napisać esej na temat stereotypów oraz zaapelować do młodych ludzi o wzięcie udziału w projektach europejskich. Opiekunka pomagała mi redagować napisane artykuły. Aleksandra okazała się prawdziwą przyjaciółką. Wspólne spędzanie czasu wolnego, lekcje jazdy na łyżworolkach, których udzielałam jej córce, wyjazdy w Alpy oraz zapraszanie mnie i odwiedzających mnie gości do apartamentu w górach sprawiły, że relacja opiekun-asystent przerodziła się w relację przyjacielską. Świadomość, że mogę zapukać do drzwi domu Alessandry o każdej porze dnia i nocy, dawała mi poczucie bezpieczeństwa i pewność, że mam przy sobie osobę, na której mogę polegać. Wielokrotnie byłam zapraszana na konferencje dla nauczycieli, wspólne kolacje oraz wycieczki szkolne – wyjazdy do teatru, muzeum lub na lodowisko, na Festiwal Książki w Turynie czy też 2-dniowy pobyt w Ligurii, za które nie musiałam płacić. Koledzy z pracy okazali się niezwykle otwarci i pomocni. Zapraszali mnie do swoich domów, przedstawiali swoim rodzinom, co więcej – chcieli dowiedzieć się czegoś o Polsce, jej kulturze, sytuacji politycznej. Często urządzaliśmy wspólne wycieczki, pikniki, wyjazdy rowerowe. Włosi dbali o to, by zaprezentować mi swój kraj w całej jego okazałości – z wyśmienitą kuchnią, romantyczną muzyką, wielką architekturą i malarstwem, doskonałym kinem (i winem), ale przede wszystkim z życzliwymi i zawsze

uśmiechniętymi ludźmi, którzy są najznamienitszym bogactwem Italii. Pracowałam zawsze w obecności innego nauczyciela, który w razie potrzeby był gotów do pomocy. Mogłam korzystać ze wszystkich materiałów dydaktycznych, w które wyposażone były szkoły. Jako asystent językowy podczas lekcji języka angielskiego przygotowywałam gry, zabawy, piosenki itp. związane tematycznie z daną lekcją. Przed każdymi zajęciami nauczyciele informowali mnie o kolejnym temacie lekcji oraz wiedzy uczniów dotyczącej poszczególnego zagadnienia. Ja natomiast konsultowałam z nimi swoje pomysły, mogłam również realizować swój program niezwiązany z tematem danej lekcji. Zajęcia przedszkolne zależały w dużej mierze od mojej własnej inwencji. Pracowałam z małymi grupami przedszkolaków, w każdej z grup próbując zrealizować inny program. I tak na przykład w jednej z nich był to taniec, w innej śpiew, a w jeszcze innej – podstawy języka angielskiego i polskiego, czy śledzenie przygód Reksia i układanie w porządku chronologicznym obrazków dotyczących obejrzanego odcinka. Podczas wszystkich zajęć, w których uczestniczyłam (czy to w przedszkolu, szkole podstawowej, czy w gimnazjum) starałam się wprowadzać elementy kultury, geografii i historii Polski za pomocą plakatów informacyjnych, prezentacji multimedialnych, a także nauczania podstaw mojego języka ojczystego. Starałam się także pokazać uczniom, że nauka języków obcych może być łatwa i przyjemna. Stosowałam nowoczesne metody nauczania słownictwa (cliparty, fleshcards, piosenki, gry, kalambury itp.) oraz wykorzystywałam sprzęt techniczny taki jak komputer, magnetofon, mikrofon czy rzutnik. Na samym początku – jeszcze przed rozpoczęciem prowadzenia lekcji – próbowałam poznać swoich podopiecznych i ich zainteresowania poprzez ankiety, wywiady środowiskowe oraz rozmowę z samymi uczniami. Wszystko to pomogło mi w doborze odpowiednich tematów lekcji oraz środków służących do ich realizacji. I tak na przykład podczas

lekcji języka angielskiego w gimnazjum regularnie przeprowadzałam z uczniami ćwiczenie uzupełniania ze słuchu brakujących zwrotów i wyrazów w tekście popularnych i lubianych przez nich piosenek. Po kilku zajęciach uczniowie z dużym entuzjazmem wybrali dwa utwory, które chcieli zaprezentować rodzicom, nauczycielom i rówieśnikom. Wybraliśmy solistów, tancerzy, opracowaliśmy też własny układ choreograficzny do piosenki „Apologize” zespołu Timbaland oraz utworu „Umbrella” Rhianny. Do wzięcia udziału w przedstawieniu noszącym tytuł „Be expressive” udało mi się przekonać również uczniów niepełnosprawnych oraz słabszych, mających problemy z nauką. W nasze przedsięwzięcie zaangażowałam wszystkie klasy, z którymi prowadziłam lekcje. Uczniowie odkryli w sobie duży potencjał artystyczny i lingwistyczny. Rodzice natomiast byli zaskoczeni tym, jak motywująco potrafią wpływać na ich dzieci niekonwencjonalne metody nauczania języków obcych. Pomagałam także przy realizacji projektu historycznego Rady Europejskiej: Dydaktyka Historyczna w Zakresie Europejskim. Moją rolą było tłumaczenie wraz z uczniami zebranych przez nich informacji oraz przygotowanej przez nauczycieli prezentacji multimedialnej z języka włoskiego na język angielski. Kraje biorące udział w projekcie to: Włochy, Bułgaria, Rumunia, Grecja, Turcja oraz Słowacja. Kolejnym ciekawym zadaniem było asystowanie przy Wielojęzycznym Projekcie Partnerskim Szkół Comenius „R.C.E. Responsible Citizens of Europe – Citadini Responsabili per l’Europa” realizowanym przez szkoły z Włoch, Szwecji i Anglii. Pomagałam uczniom przy korespondencji z rówieśnikami z zagranicy, uczestniczyłam też w 4-dniowym spotkaniu z nauczycielami ze Szwecji i Anglii, na które przygotowałam wraz z uczniami plakat „My day” pokazujący, jak uczniowie we Włoszech spędzają typowy dzień nauki szkolnej. Wykonana praca służyła konfrontacji systemów edukacji oraz przyzwyczajeń uczniów z 3 krajów biorących udział w projekcie.

115

Udało mi się również zainicjować nowy Dwujęzyczny Projekt Partnerski Comeniusa między uczniami i nauczycielami z włoskiej szkoły średniej a polskim gimnazjum. Projekt nosi tytuł „Let’s meet doing sport together in Europe!” i oczekuje na rozpatrzenie. Z początku byłam przerażona, gdyż wydawało mi się, że 5 szkół to zbyt wiele, że będę za bardzo obciążona pracą, i że sobie nie poradzę. Okazało się jednak, że wszystkie szkoły zlokalizowane są w niewielkiej odległości od siebie. W dodatku mieszkałam w centrum, więc przemieszczanie się z miejsca na miejsce nie zabierało wiele czasu. Współpraca oraz komunikacja między szkołami była niezawodna, a dzięki nauczaniu w 5 placówkach, uniknęłam monotonii i zyskałam okazję wszechstronnej praktyki – mogłam doświadczyć, jak wygląda praca nauczyciela z różnymi grupami wiekowymi. W szkołach czułam się jak „gwiazda filmowa” – przy drzwiach frontowych wisiały transparenty z napisem „Benvenuta Elwira Witam Serdecznie”. Zostałam też przedstawiona wszystkim nauczycielom, pracownikom, uczniom oraz ich rodzicom. Okazało się, że każdy zna moje imię, a gdy szłam ulicą, ludzie pozdrawiali mnie mówiąc „Ciao Elwira” (z racji tego, że None to mała miejscowość, w której wszyscy się znają). Nauczyciele natomiast zorganizowali kolację powitalno-wigilijną, podczas której miałam okazję poznać pracowników wszystkich szkół w None. Czas spędzony na stypendium Comeniusa był również okresem praktyk szkolnych. Dlatego też, w miarę możliwości, starałam się dodatkowo uczestniczyć w lekcjach prowadzonych przez włoskich nauczycieli przynajmniej raz w tygodniu. Przygotowane przeze mnie prezentacje multimedialne o Polsce przedstawiałam również klasom niemającym ze mną zajęć. W ten sposób każdy uczeń zyskał sposobność zdobycia podstawowej wiedzy o mojej ojczyźnie. Brałam aktywny udział w życiu miasteczka. Opiekunka informowała mnie o wszystkich świętach i wydarzeniach, miałam więc czas przygotować coś z uczniami i pokazać na zewnątrz. I tak na przykład, z uczniami klas czwartych szkoły podstawowej udało mi się za-

116

prezentować na Festiwalu Książki dwie baśnie Andersena: „Calineczkę” oraz „Małą Syrenkę”. Dzieci z moją pomocą wykonały ilustracje i zapisały treść książki w 3 językach: włoskim, angielskim i polskim. W marcu zorganizowałam dla społeczności lokalnej wieczorek informacyjny o Polsce i jej tradycjach wielkanocnych, a w maju wzięłam udział w spotkaniu „Projekcje Europy”, które odbyło się w miejscowym kinie dla uczczenia 51 rocznicy podpisania traktatów rzymskich. Przez ostatnie 2 miesiące mojego pobytu na asystenturze Comeniusa z własnej inicjatywy organizowałam zajęcia ze śpiewu (podczas których uczyłam dzieci piosenek w języku polskim i angielskim) oraz dodatkowe próby do spektaklu podsumowującego moje stypendium we Włoszech. Ciekawym doświadczeniem było dla mnie przeprowadzenie zajęć z muzyki, plastyki czy tańca w języku włoskim. Przygotowanie się do zajęć w języku włoskim wymagało ode mnie dużo wysiłku i samokontroli, gdyż na przykład nieprawidłowe wymówienie jakiegoś wyrazu mogło wywołać efekt odwrotny do zamierzonego i spowodować „śmiech na sali”. Włoscy podopieczni okazali się jednak bardzo tolerancyjni wobec moich potknięć lingwistycznych i dużo mi pomogli. Nigdy nie przypuszczałam, że praca nauczyciela może być tak trudna! Wystąpienie przed klasą w roli pedagoga pozwoliło mi spojrzeć na problemy szkoły i jej pracowników w zupełnie odmienny sposób. Obserwowanie doświadczonych włoskich nauczycieli wiele mnie nauczyło. Spotkałam ludzi, którzy nie tylko dysponowali świetnym warsztatem merytorycznym, lecz również własnymi, doskonalonymi przez lata metodami pracy z dziećmi i młodzieżą. Od nich dowiedziałam się, jak skutecznie utrzymać dyscyplinę i jak zainteresować uczniów z pozoru nudnym przedmiotem. Praktyka odbyta w None wzbogaciła mnie o wiele nowych pomysłów, które na pewno wykorzystam w przyszłości. Asystentura językowa Comeniusa pozostała jednym z ważniejszych doświadczeń w moim życiu. Miesz-

kanie za granicą, nauczanie w tamtejszej szkole oraz posługiwanie się językiem wcześniej mi nieznanym – wszystko to było niewątpliwie doświadczeniem trudnym, ale i niezwykle ciekawym. Współczesność wymusza umiejętność odnalezienia się w odmiennych warunkach, kulturze, klimacie. Dzięki Asystenturze odbytej we Włoszech przekonałam się, że potrafię radzić sobie z trudnościami adaptacyjnymi w obcym kraju, że mogłabym realizować się zawodowo w innym państwie europejskim. Praktyka w szkole włoskiej nauczyła mnie również, że przygotowanie lekcji języka obcego wymaga dużej kreatywności, a sumienne wykonywanie obowiązku po jakimś czasie staje się czystą przyjemnością. Przyjeżdżając do None, nie znałam języka włoskiego, porozumiewałam się, używając języka angielskiego. Kompetencje lingwistyczne osób, z którymi się komunikowałam, były naprawdę różne. Fakt ten często zmuszał mnie do używania języka opisowego oraz postrzegania wszystkiego w sposób mało skomplikowany, co również było dużą wartością, gdyż nauczyło mnie myśleć syntetycznie i wyrażać się w sposób bezpośredni i klarowny. Dla uczniów z Włoch, zwłaszcza tych najmłodszych, zupełną nowością była informacja o istnieniu języka polskiego. Być może było to spowodowane faktem, że zaraz po moim przyjeździe często słyszeli jak rozmawiam z nauczycielami w języku angielskim, a być

może wynikało to po prostu z braku wiedzy. Muszę przyznać, że Włosi niechętnie uczą się języków obcych takich jak angielski, francuski czy niemiecki, więc zachęcenie ich do nauki języka polskiego nie było proste. Kiedy postanowiłam zorganizować kurs języka polskiego dla lokalnej społeczności, na początku zgłosiło się dość dużo osób. Jednak po pewnym czasie okazało się, że był to niestety słomiany zapał, dlatego nie miałam okazji, by rozpocząć kurs języka polskiego. Nie pozostało mi nic innego, jak wprowadzać pewne zwroty i słownictwo z mojego języka ojczystego podczas zajęć lekcyjnych. Wyjeżdżając, zostawiłam mini kurs polskiego w formie prezentacji multimedialnej dla uczniów przygotowujących się do projektu z polską szkołą. Mam nadzieję, że uczniowie zrobią z niej użytek. Cieszę się, że oprócz nauki kilku słów po polsku, dowiedzieli się, że Polska jest członkiem Unii Europejskiej, że nie weszliśmy jeszcze do strefy euro, i że śnieg nie pada u nas przez cały rok, a temperatura sięga nawet trzydziestu stopni Celsjusza. Przekazałam im podstawowe informacje z ekonomii, historii, geografii, chociaż moich podopiecznych najbardziej interesowały atrakcje turystyczne, system edukacji, sławni Polacy oraz muzyka. Moja obecność w None sprawiła, że dzieci i młodzież z Włoch zaczęły traktować Polskę jako potencjalny cel wyjazdów turystycznych i edukacyjnych.

117

118

Aleksandra Długosz, Michał Wodzisławski, Grzegorz Żółcik

Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej oraz Asystentura Comeniusa. Dane statystyczne na lata 2007 i 2008 W ramach programu sektorowego Comenius wyróżniamy dwie akcje związane z indywidualną mobilnością przyszłych i obecnych nauczycieli: Asysten-

turę Comeniusa oraz Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej. Poniżej przedstawiono najważniejsze dane statystyczne dotyczące obu programów.

Comenius – Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej Liczba umów zawieranych z nauczycielami i innymi osobami zainteresowanymi podniesieniem swoich kwalifikacji pedagogicznych utrzymuje się na sta-

bilnym poziomie. Z wyjątkiem roku 2007, co roku ponad 600 osób brało udział w zagranicznych kursach i szkoleniach.

Wykres nr 3 Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej – liczba beneficjentów programu Liczba beneficjentów

700

654

633

659

619

600

481

500 400 300 200 100 0

2004

2005

2006

2007

2008

Źródło danych: FRSE, dane własne

W ramach programu Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej w 2007 roku odbyły się 3 rundy selekcyjne, a rok później – 4. Tradycyjnie największą popular-

nością cieszyły się szkolenia odbywające się w okresie wakacyjnym.

Wykres nr 4 Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej 2007 – liczba złożonych wniosków wg terminów odbywania się szkoleń 9% 9%

82%

czerwiec – wrzesień 2007 październik 2007 – styczeń 2008 luty – marzec 2008 Źródło danych: FRSE, dane własne

119

Wykres nr 5 Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej 2007 – liczba beneficjentów wg terminów odbywania się szkoleń 21%

15%

64%

czerwiec – wrzesień 2007 październik 2007 – styczeń 2008 luty – marzec 2008 Źródło danych: FRSE, dane własne

Wykres nr 6 Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej 2008 – liczba złożonych wniosków wg terminów odbywania się szkoleń 5%

78%

kwiecień – czerwiec 2008 lipiec – wrzesień 2008 październik – grudzień 2008 styczeń – marzec 2009 Źródło danych: FRSE, dane własne

Wykres nr 7 Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej 2008 – liczba beneficjentów wg terminów odbywania się szkoleń 7%

kwiecień – czerwiec 2008

75%

lipiec – wrzesień 2008 październik – grudzień 2008 styczeń – marzec 2009 Źródło danych: FRSE, dane własne

Jednym z narzędzi ułatwiających wnioskodawcom znalezienie kursów odpowiadających ich potrzebom szkoleniowym jest katalog Comenius-Grundtvig, zawierający informacje o setkach szkoleń skierowanych

120

do uczestników obu programów. W ostatnich latach około 40% beneficjentów wzięło udział w formach doskonalenia oferowanych przez tę bazę.

Wykres nr 8 Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej 2007 – szkolenia beneficjentów wg przynależności do katalogu Comenius-Grundtvig

60%

40%

szkolenie z katalogu szkolenie spoza katalogu Źródło danych: FRSE, dane własne

Wykres nr 9 Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej 2008 – szkolenia beneficjentów wg przynależności do katalogu Comenius-Grundtvig

41%

59%

szkolenie z katalogu szkolenie spoza katalogu Źródło danych: FRSE, dane własne

Tradycyjnie, zdecydowana większość szkoleń odbywała się w języku angielskim. W 2008 roku udział szkoleń w tym języku zwiększył się do blisko 80%.

Niemałym zainteresowaniem cieszyły się kursy w języku hiszpańskim, niemieckim oraz francuskim.

Wykres nr 10 Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej 2007 – liczba złożonych wniosków wg terminów odbywania się szkoleń 5,8%

0,2% 0,2%

7,5% język angielski język hoszpański

12,5%

język niemiecki 73,8%

język francuski język grecki język włoski Źródło danych: FRSE, dane własne

121

Wykres nr 11 Mobilność Szkolnej Kadry Edukacyjnej 2007 – liczba złożonych wniosków wg terminów odbywania się szkoleń

6,0%

4,6%

0,3%

9,2% język angielski język niemiecki 79,9%

język francuski język hiszpański język włoski

Źródło danych: FRSE, dane własne

Asystentura Comeniusa Od lat liczba umów w ramach akcji Asystentura Comeniusa utrzymuje się na podobnym poziomie. Każdego roku około 100 przyszłych nauczycieli

z Polski odbywa praktyki pedagogiczne w europejskich szkołach.

Wykres nr 12 Asystentura Comeniusa – liczba polskich asystentów Comeniusa odbywających praktyki w europejskich szkołach. Liczba asystentów

140 120

120 100

119

102

104

80 60 40 20 0

2004

2005

2006

2007

2008

Źródło danych: FRSE, dane własne

Większość uczestników Asystentury Comeniusa studiowała w Nauczycielskich Kolegiach Języków Obcych. Wynika to z faktu, że do 2006 roku akcja skierowana była wyłącznie do przyszłych nauczycieli języków obcych, dzięki czemu informacje na temat Asystentury do dziś najbardziej rozpowszechnione są na uczelniach kształcących tę grupę nauczycieli.

122

W roku 2008 zwiększył się udział przyszłych nauczycieli kształcących się na Uniwersytetach (28%). W programie brali również udział studenci Państwowych Wyższych Szkół Zawodowych oraz Akademii Pedagogicznych.

Wykres nr 13 Asystentura Comeniusa 2007 – asystenci wg uczelni 6% 20%

74%

NKJO Uniwersytet inne Źródło danych: FRSE, dane własne

Wykres nr 14 Asystentura Comeniusa 2008 – złożone wnioski wg uczelni kandydatów 10%

NKJO

31%

59%

Uniwersytet inne Źródło danych: FRSE, dane własne

Wykres nr 15 Asystentura Comeniusa 2008 – asystenci wg uczelni 13%

NKJO

28%

59%

Uniwersytet inne Źródło danych: FRSE, dane własne

W latach 2007-2008 polscy asystenci Comeniusa mogli wyjeżdżać do 30 krajów biorących udział w programie. W 2007 roku 93 asystentów odbyło praktykę w 19 krajach. Rok później 104 osoby wy-

jechały do 18 krajów. Największą popularnością cieszyły się takie kraje, jak Hiszpania i Wielka Brytania. Zwraca uwagę małe zainteresowanie Asystenturami w Europie Środkowo-Wschodniej.

123

Wykres nr 16 Asystentura Comeniusa 2007 – asystenci Comeniusa wg krajów odbywania praktyki Liczba asystentów

16 14 12 10

10 9

8 6

5 4

4 3

Słowenia

Turcja

1 Turcja

Litwa

Węgry

Islandia

Czechy

Belgia

Austria

Holandia

Estonia

Finlandia

Szwecja

Dania

Portugalia

Belgia

Irlandia

Włochy

Niemcy

Francja

Hiszpania

1 Wlk. Brytania

Kraj odbywania praktyki

Grecja

Źródło danych: FRSE, dane własne

Wykres nr 17 Asystentura Comeniusa 2008 – asystenci Comeniusa wg krajów odbywania praktyki Liczba asystentów

8 6

4 2

Dania

Austria

Holandia

Włochy

Irlandia

Portugalia

Norwegia

Francja

Niemcy

Wlk. Brytania

0 Hiszpania

Kraj odbywania praktyki

Szwecja

Finlandia

Źródło danych: FRSE, dane własne

Zgodnie z zasadami programu, Asystentury Comeniusa mogą trwać od 3 do 10 miesięcy. W 2008 roku ze względów budżetowych Narodowa Agencja podjęła decyzję o ograniczeniu maksymalnego czasu trwania praktyki do 8 miesięcy. W 2008 roku wystąpił wzrost zainteresowania asystentów dłuższymi praktykami. Większości studentów udzielono

124

urlopu dziekańskiego na czas odbywania praktyki. Asystentom wyjeżdżającym na najkrótszy okres udział w akcji umożliwiała często Indywidualna Organizacja Studiów. Zdecydowana większość uczelni uznawała Asystentury jako obowiązkowe praktyki pedagogiczne, włączając je tym samym do programu studiów asystenta.

Wykres nr 18 Asystentura Comeniusa 2007 – Asystenci Comeniusa wg czasu trwania praktyki 4% 21%

19% 3 miesiące 4 miesiące 5 miesięcy 6 miesięcy 7 miesięcy

19%

8 miesięcy

19%

9 miesięcy

10 miesięcy

Źródło danych: FRSE, dane własne

Wykres nr 18 Asystentura Comeniusa 2008 – Asystenci Comeniusa wg czasu trwania praktyki 14%

5% 6%

3 miesiące

56%

4 miesiące 5 miesięcy

13%

6 miesięcy 7 miesięcy 6%

8 miesięcy Źródło danych: FRSE, dane własne

Każdego roku w polskich szkołach gości około 20 zagranicznych asystentów Comeniusa. Pomimo zauważalnej w ostatnich latach tendencji wzrostowej,

liczba szkół ubiegających się o asystenta znacznie przewyższa liczbę placówek, w których faktycznie odbywa się asystentura.

Wykres nr 19 Asystentura Comeniusa – Szkoły goszczące. Liczba zagranicznych asystentów Comenius odbywających praktyki w polskich szkołach Liczba asystentów

30 26 24

25 20

15 10 5 0

2004

2005

2006

2007

2008

Źródło danych: FRSE, dane własne

125

W latach 2007-2008 instytucjami uprawnionymi do uczestnictwa w programie sektorowym Comenius były przedszkola, szkoły podstawowe, szkoły średnie, szkoły zawodowe, szkoły dla dorosłych oraz szkoły specjalne. Ponad połowa aplikacji pochodziła

ze szkół średnich. Rok 2008 był ostatnim, w którym w akcji Asystentura Comeniusa mogły brać udział szkoły kształcące dorosłych. W 2009 roku tego typu instytucje brały udział w analogicznym programie Asystentura Grundtviga.

Wykres nr 20 Asystentura Comeniusa 2007 – liczba wniosków szkół wg typów szkół 3% 11%

54%

32%

szkoły średnie szkoły podstawowe szkoły zawodowe przedszkola Źródło danych: FRSE, dane własne

Wykres nr 21 Asystentura Comeniusa 2007 – zagraniczni asystenci w polskich szkołach 2

liceum gimnazjum szkoły podstawowa szkoła zawodowa Źródło danych: FRSE, dane własne

126

Wykres nr 22 Asystentura Comeniusa 2008 – liczba wniosków szkół wg typów szkół

54%

szkoły średnie szkoły podstawowe szkoły zawodowe przedszkola szkoły dla dorosłych

33%

szkoły specjalne Źródło danych: FRSE, dane własne

Wykres nr 23 Asystentura Comeniusa 2008 – zagraniczni asystenci w polskich szkołach 1

7 7

liceum gimnazjum szkoły podstawowa szkoła zawodowa Źródło danych: FRSE, dane własne

W latach 2007-2008 asystentury w Polsce cieszyły się największą popularnością wśród włoskich asy-

stentów. Do polskich szkół chętnie przyjeżdżali również przyszli nauczyciele z Niemiec, Francji i Turcji.

127

Wykres nr 24 Asystentura Comeniusa 2007 – zagraniczni asystenci Comeniusa odbywający praktyki w Polsce wg kraju pochodzenia Liczba asystentów

10 9 8 7

1 Finlandia

1 Łotwa

Węgry

1 Słowacja

Turcja

Niemcy

Francja

0 Włochy

Kraj pochodzenia asystenta

Belgia

Hiszpania

Wlk. Brytania

Źródło danych: FRSE, dane własne

Wykres nr 25 Asystentura Comeniusa 2008 – zagraniczni asystenci Comeniusa odbywający praktyki w Polsce wg kraju pochodzenia Liczba asystentów

10 9

7 6 5

Źródło danych: FRSE, dane własne

128

Czechy

Hiszpania

Francja

Niemcy

Turcja

Włochy

0 Kraj pochodzenia asystenta

Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Narodowa Agencja Programu „Uczenie się przez całe życie” ul.Mokotowska 43 00-551 Warszawa tel: 022 4631000 fax: 022 4631021 kontakt@frse.org.pl www.comenius.org.pl