Een uitgave van:
75 jaar Vrijheid
3
Voorwoord
Inhoud
Beste lezer, Het is 2020. Het jaar waarin we 75 jaar vrijheid mogen vieren. Mogen vieren! Want vrijheid maakt het mogelijk om je dromen werkelijkheid te maken. Omdat je vrij bent om te denken en te doen.
Riet van de buisweerd
5
Frits Gies
7
De Lochemse bevrijding
Als gemeente brengen we samen met de kernen een mooi programma om de vrijheid te vieren. En om respectvol stil te staan bij onze verzetshelden en onze Britse en Canadese bevrijders.
Snorre Henk
9-11 13
Vrijheidsviering 14-15
Afgelopen november lukte om bij de berging van de Britse jachtbommenwerper in Eefde stoffelijke resten te vinden. Het is heel aannemelijk dat deze zijn van flight sergeant William Hurrell. Hij was nog maar 21 jaar jong toen hij stierf voor onze vrijheid. Twee familieleden van de piloot kwamen over uit Australië. Zij waren onder de indruk van de lokale betrokkenheid bij hun ‘uncle Bill’. Ik ben trots op die betrokkenheid. En die is ook goed merkbaar bij de voorbereidingen om onze vrijheid te vieren. Van Almen tot Lochem tot Zwiep. Door de inzet van Berry Swarthoff kunt u dit jaar het Liberation Museum bezoeken in de Walderstraat. En vieren we mogelijk nog een keer de vrijheid met de laatste Britse bevrijders die nog in leven zijn. Als dit gezien hun hoge leeftijd van 95 en 100 zo mag zijn. Het programma wordt met de maand concreter en dat vindt u op www.lochem.nl/75jaarvrijheid. Ik kijk er met alle kernen naar uit om u te ontmoeten in dit bijzondere jaar!
Harold E. Spicer & William Hurrel Vliegtuigwrak bij Eefde wordt geborgen
19
Stichting Steunfonds Keidagen
21
Onderduiken in zwiep
23-25
Wapendropping 25 De Joodse gemeente
Sebastiaan van ’t Erve - Burgemeester Lochem Colofon
FT-Media
Uitgever:
Haalmansweg 42
FT-Media
7241 CP Lochem
Acquisitie & Verspreiding:
0573 - 748 000
FT-Media
info@ft-media.nl
17-18
Vormgeving: Ontwerpstudio Vermeer Redactie: FT-Media
Extra dank aan: Berry Swarthoff Jorrit van der Kolk (foto’s) LochemsNieuws
Vier de vrijheid! Fortune biedt professionele koffieautomaten, koffie en bijbehorende ingrediënten voor op het werk. Fortune Coffee regio Achterhoek | 0573 - 28 06 55 | achterhoek@fortune.nl | fortune.nl
27
75 JAAR
Vrijheid
Kom bij ons voor informatie en wij helpen u graag bij
Nieuw fietsplan 2020
het uitzoeken van de fiets die goed bij u past!
Walderstraat 22 Lochem tel. 0573 251712
fietsser vicefinke.nl
WHITEPAPER LEASEFIETSREGELING
75 jaar Vrijheid
5
Riet van de buisweerd LOCHEM - De boerderij Buisweerd lag
hier mensen die op zoek zijn naar een
aan de Buisweerdweg, die in de oorlog
stukje van hun verleden. Mede via die
nog niet zo heette. Lag..., want in 1944
contacten vallen er steeds meer stukjes
werd het overvallen, mensen opgepakt,
van de puzzel op hun plek." En ze
geplunderd en in brand gestoken.
benadrukt: "Mijn rol is niet belangrijk.
Alleen 't kokhuus, een kippenhok en de
Ik blijf op zoek en ik vertel het verhaal
waterput bleven over. Die put is er nog
omdat mijn ouders en grootouders én al
steeds. Deze is voorzien van de naam
die anderen die zich hebben ingezet voor
Buisweerd. Bij velen een begrip, want in
onze vrijheid ons respect verdienen. De
de oorlog was het een haard van verzet
offers die zij brachten kunnen wij niet
en een plek waar mensen in nood een
eens bedenken."
schuilplaats vonden.
Ligging
De overgebleven waterput van de Buisweerd.
Riet Garritsen, dochter en kleindochter
De Buisweerd ligt aan de rand van de
van de 2 generaties Kolkman die destijds
huidige gemeente Lochem. De grens met
Sporen
actief waren in het verzet, was nog niet
Markelo (Hof van Twente) ligt op amper
De oorlog liet z'n sporen achter bij de
geboren. Omdat ze pas veel later werd
100 meter afstand en 300 meter naar het
familie. Na de overval woonden ze tijdelijk
God bless you
geconfronteerd met het bijzondere
noorden, aan de overkant van de Schipbeek,
in het kippenhok dat gespaard bleef bij
Er is een verhaal dat opoe bij het vertrek
verleden van de plek waar ze nu nog steeds
begint Holten (gemeente Rijssen-Holten).
de brand. Bij de overval die aan de brand
van de piloot de woorden 'God bless
woont, begon ze, zoals ze zelf zegt: "...de
In de oorlog waren er lijntjes naar alle
vooraf ging, werden vrouwen en kinderen
you' heeft gesproken, als teken van diepe
puzzelstukjes bij elkaar te zoeken. Want
kanten.
weggestuurd. De mannen werden tegen
dankbaarheid. Hoewel ze geen Engels sprak
van mijn ouders en van opoe en opa kregen
Het woord 'onderduikers' wordt meestal
de muur gezet en dachten dat ze zouden
is denkbaar dat ze deze woorden inderdaad
we als kinderen vrijwel niets te horen. Die
geassocieerd met Joden. Dat is hier niet
worden doodgeschoten. Dat gebeurde
heeft gesproken. De piloot in kwestie heeft
waren zo gesloten als oesters als het om de
aan de orde. Het draaide bij de Buisweerd
niet. Ze werden via de Wippert naar het
later verteld dat hij steeds aan die woorden
oorlog ging."
om Engelse piloten, studenten, jongens die
hoofdkwartier van de SS in Deventer
dacht op zijn barre tocht terug naar
wilden ontkomen aan de arbeitseinsatz en
gestuurd en daar opgesloten.
Engeland en dat het hem op de been hield.
een gezin. Onder de studenten was Henk
Opa kwam kort daarna terecht in de
Begin april 1945 werd twee dagen zwaar
De zoektocht begon pas ver na de oorlog.
Vredeling, de latere minister en Europees
Oxerhof. Mannen die daar terecht kwamen
gevochten rond de Buisweerd. De Duitsers
Tot in de jaren '60 was herdenken
commissaris. Die liet zijn chauffeur
werden soms half doodgeslagen. In de
hadden zich ingegraven aan de Holtense
nauwelijks aan de orde. De meeste
later nog af en toe koers zetten naar de
herinnering van Riet Garritsen zat opa na de kant van de Schipbeek en er waren zware
mensen werden liever niet herinnerd
Buisweerd om daar op de koffie te gaan.
bevrijding bijna altijd in zijn stoel. En opoe
beschietingen over en weer. Op 5 april werd
heeft de trauma's nooit verwerkt.
Laren bevrijd, Holten pas 3 dagen later.
Zoektocht
aan de oorlogsjaren. Maar vanaf dat
van de onderduikers het ophalen.
moment gingen mensen die de oorlog zelf
Vooruit kijken
meemaakten, hun kinderen en nu zelfs
"Het waren soms hele heftige toestanden.
Niet voor doorgeleerd
Luguber
kleinkinderen hun eigen familiepuzzel
Eén piloot is hier zelfs geopereerd... op
De vader van Riet Garritsen ontkwam bij
Veel mensen uit het buitengebied
proberen op te lossen.
de keukentafel!", vertelt Riet Garritsen.
de overval aan een arrestatie omdat hij bij
gingen daarop naar het dorp. Onderweg
Riet Garritsen zegt: "Er kwamen en komen
Verder zegt ze: "De oorlog was geen thema
zijn vriendin in Holten was. Hij verbleef
zagen ze een luguber beeld van door
waar we thuis vragen over mochten stellen.
enige tijd in Rekken maar was ten tijde van
vlammenwerpers gedode Duitsers van
Opoe zei altijd: 'Heb het er niet meer over.
de bevrijding weer terug. Van hem is de
wie de hoofden uit hun schuttersputjes
We moeten niet terugkijken naar die erge
uitspraak: "We hebben in het verzet ook wel
staken. "De mensen hadden er geen emotie
dingen, maar vooruit.' En vanaf half april
dingen fout gedaan. Niemand wist hoe je
bij. Eigen schuld, zo was de gedachte",
was de spanning in huis voelbaar. En,
dat precies moest doen."
aldus Riet Garritsen. Wat over is van de
Duitse marsmuziek op de radio..., dat werd
Bij het verbergen van mensen speelde de
Buisweerd van destijds zijn de waterput,
meteen uitgezet."
overigens ook de barones van Verwolde
een koperen ketel en een door een van de
een bijzondere rol. Op het landgoed was
onderduikers gefiguurzaagd mannetje met
De enige dingen die wel werden besproken
een nauwelijks te vinden plek waar een
een Nederlandse vlag. De vlag is, bijna
waren de successen die werden behaald.
aantal mensen ondergedoken zaten. Zelfs
symbolisch, doorboord door een kogel. De
Zoals het stelen van het gemeentearchief
de verzetsmensen uit de buurt wisten niet
familie Garritsen koestert het als tastbaar
van Markelo en de verbranding van de
precies waar het was. Als ze eten brachten,
aandenken aan die tijd en als eerbetoon aan
documenten in de kachel van de buren. Dat
zetten ze dat op een afgesproken plek neer
ouders en grootouders die enorme offers
was een geslaagde verzetsdaad.
en gaven een fluitsignaal. Dan kwam één
hebben gebracht.
UW FINANCIËLE ADMINISTRATIE MET GEVOEL VOOR DE ONDERNEMER PROACTIEF - BETROKKEN - ACCURAAT
ADMINISTRATIE
ADVIES
JAARREKENING
SALARIS
BELASTING
Je financiële zaken geregeld zodat jij je kunt richten op waar je goed in bent. Wij zijn betrokken en laagdrempelig ingesteld. Op financieel en fiscaal gebied ontzorgen we jouw bedrijf, groot of klein. Denk daarbij aan administratie, belasting en consultancy. Wij hebben de kennis, kunde en integriteit die je van een administratiekantoor mag verwachten.
T 0573 - 25 00 20 info@claudiavanbraak.nl www.claudiavanbraak.nl
75 jaar Vrijheid
7
De jonge Frits Gies was de Duitsers te slim af ALMEN - Het verhaal van Frits Gies (89) is bij velen al bekend door het autobiografische boek 'Bist du ein Jude'. Een gesprek met de in Almen woonachtige Gies staat bol van de anekdotes en verhalen. Soms huiveringwekkend maar vaak ook om te lachen. De Duitsers in de maling nemen was een favoriete bezigheid van de nog
Vier van de vijf van de in huize Gies ingekwartierde Duitsers in 1944. Ze waren in dienst van de Wehrmacht, maar fel anti-nazi. Van links naar rechts: baron Carl Georg von Pachelbel-Gerhard, dr. Schmidt Hertzberg, Fritz Kleinecke (met Frits' broertje Hans op de arm) en Walter Christmann. Op de voorgrond zus Anneke en Frits Gies. Op de foto ontbreekt graaf Arnold von Keyserling.
jonge Frits en zijn vader. Frits was 10 jaar toen de oorlog uitbrak. Hij woonde destijds in Zutphen. Al voor de
Val dood!
bezat de jonge Frits een namaak uniform
dienden omdat dit geen kwestie van vrije
oorlog hielpen zijn grootvader en vader al
Vader Gies was juridisch adviseur in
van de Hitlerjugend.
keuze was. Een van deze Duitsers was een
joden uit Duitsland vluchten. Gies moet
dienst van het Nederlands Verbond van
En zijn vader schroomde niet om plaats
kleinzoon van Bismarck en heette Arnold
niet veel hebben van het bekende 'wir
vakverenigingen (NVV), een voorloper van
te nemen in een treincoupĂŠ waar 'Nur fĂźr
Graf von Keyserling. Toen hij onderdak
haben es nicht gewusst'. Hij zegt: "Het was
de huidige FNV. Toen het werkgevers werd
Wehrmachtpersonal' op stond. Als daar
vroeg zei moeder Gies: "Als mens bent u
volstrekt duidelijk wat Hitler wilde met
verboden om nog langer joden in dienst te
al Duitse militairen zaten klakte Gies de
welkom, maar niet als Duitse soldaat."
de joden. Zijn ophitsende toespraken met
hebben, werd Gies bij de baas ontboden. Hij hakken tegen elkaar, strekte zijn arm uit
woorden als 'ausradieren' spraken voor zich.
kreeg een 'aanbod' om te blijven werken als
en riep: 'Heil Hitler'. Het kwam niet in de
Spoorloos
Het was een angstcultuur die niemand kan
hij zich zou afkeren van zijn joodse familie
Duitsers op dat ze te maken hadden met
Uit dankbaarheid regelden Keyserling en
zijn ontgaan."
en wortels. Het antwoord: 'Val dood!'
een Jood.
zijn kameraden aardappelen en kolen bij
Omgekocht
scheermesjes.
Zijn vader was een specialist in het vervalsen van papieren. Daarmee maakte hij menig
hun legeronderdeel en schonken dat aan
Vanaf dat moment was hij handelaar in Een zomerhuis van de familie in de
de familie Gies. Vijftig jaar na de oorlog
bossen tussen Warnsveld en Vorden deed
ontmoette Frits deze Arnold von Keyserling
dienst als onderduikadres. Dat huis is nu
opnieuw. Die ontmoeting was destijds te
jood tot ariĂŤr. Daarnaast werd waar mogelijk waar hij vocht voor het KNIL, kleurde huize
in delen opgeslagen bij het Nederlands
zien in het televisieprogramma 'Spoorloos'.
gebruik gemaakt van de omkoopbaarheid
Gies rood. "We werden een rood nest",
Openluchtmuseum in Arnhem. Het was een Het voorgesprek werd gedaan door Debbie
van mensen. Zo werd de secretaresse van
zegt Frits. Politiek werd een belangrijk
schenking en Frits hoopt dat het daar ooit
Petter, de latere nieuwslezeres bij het NOS
Aus der FĂźnten - verantwoordelijk voor de
onderdeel van het leven. Opa was onder
weer wordt opgebouwd.
Journaal en echtgenote van Youp van 't Hek.
deportaties in Nederland - met een gouden
meer Statenlid en Vader raadslid. Frits zelf
slavenarmband ertoe gebracht om een
had ook aspiraties om gemeenteraadslid
Goed en fout
Er waren banden tussen de familie van Frits
doorslaggevende draai te geven aan het lot
namens de PvdA te worden, maar werd
Frits Gies maakte in zijn leven steeds weer
Gies en die van Anne Frank. Frits was er ooit
van mensen.
naar eigen zeggen tegengewerkt door de
dingen mee waaruit blijkt dat goed en fout
op bezoek en in zijn boek schrijft hij dat het
raadfractie, die zelf ook de commissie
lang niet altijd te maken heeft met aan
geen onverdeeld genoegen was: 'Het bleek
Firts Gies herinnert zich verder: "Er werd
vormde die de groslijst voor de verkiezingen
welke kant je staat. Haat jegens Duitsers
net zo'n kattenkop als mijn zuster Anneke.'
een professor omgekocht die joodse dan
moet samenstellen. Dit leidde tot een
in het algemeen kent hij dan ook niet.
wel arische kenmerken bij mensen moest
onverkiesbare plaats.
Al vrij snel na de oorlog werkte hij deels
vaststellen. Daarom kwam in de rapportage
Sinds zijn grootvader uit IndiĂŤ terugkeerde,
over de grens. Ook woont hij jaarlijks een
over mijn oma 'typisch arische kenmerken'
Slimheid
te staan. Ze hoefde daardoor geen ster te
Uit de verhalen van Frits Gies over de oorlog
dragen. Het gezin Gies werd overigens
blijkt dat het verzet tegen de Duitsers niet
Aan het einde van de oorlog gaf de familie
beschouwd als een gemengd huwelijk
was gebaseerd op geweld maar op slimheid.
Gies onderdak aan een aantal Duitse
waardoor ze lange tijd buiten schot van de
Met vaak prachtige stukjes 'toneel' en de
militairen die niets moesten hebben van het
Duitsers bleven.
nodige branie bereikten ze hun doel. Zo
nationaal-socialisme en slechts in het leger
herdenking bij in Kleve.
 Â? Â? Â? Â?  Â? Â? Â? Â? Â?  Â? Â? €Â? Â? Â? ‚ ƒ Â? Â? „ Â… † Â? Â? Â? ‡ „ ˆ Â
 Â? Â? Â? Â?  Â€‚ ƒ„… Â? † ‡ Â? €ˆ‰„Š „ ‹ˆ Œ„
Frits Gies in het programma Spoorloos.
Passende ondersteuning kan als bevrijdend voelen Wij zijn er voor die momenten dat er zorg of ondersteuning nodig is voor je naaste en je zelf helaas niet in de gelegenheid bent. Bel of mail ons voor vrijblijvende
Deventerweg 14, Laren Gld
informatie over de mogelijkheden van
Tel. 0573 45 95 47
ondersteuning en de manieren waarop
info@homeinstead.nl
die hulp gefinancierd kan worden.
www.homeinstead.nl/dlz
HOME INSTEAD THUISSERVICE
75 jaar Vrijheid
9
De Lochemse bevrijding Op 1 april vonden stevige gevechten
richting Barchem.
plaats op de Lochemse Langense Enk,
Hoewel de officiële geluiden waren dat
waarbij enkele villa’s in vlammen
de gevechten daar “licht” waren, gingen
opgingen. Laren was het volgende
boerderijen en huizen in vlammen op.
doelwit. Hier vielen doden en raakten gebouwen vernield. Zowel Duitse
Verder van Barchem naar Lochem
als geallieerde slachtoffers werden
In het centrum van Barchem besloten
begraven op de Oude Begraafplaats aan
de commandanten dat de hoofdmacht
de Zutphenseweg.
de weg naar Lochem zou volgen en de 4th bataljon Somerset Light Infantery
Onder de codenaam “Canonshot”
via Zwiep naar Lochem zou gaan. De
forceerden, vanaf 6 april 1945, Canadese
Duitsers zouden ten zuiden van Lochem
soldaten van the Seaforth Highlanders of
wel hun bekende recept klaar hebben,
Canada, The Princess Patricia's Canadian
namelijk zo goed mogelijk verborgen zijn,
Light infantery en The Loyal Edmontion
dichtbij laten komen en dan met alles wat
Regiment, bij Gorssel en Wilp een overtocht voor handen was schieten. De infanteristen
Tanks actief op de Hoge Enk.
metselwerk.
sneuvelden vijf man. Brew, die achteraan
De hoofdmacht had een linie gevormd bij
liep struikelde over prikkeldraad en werd
op de IJssel op weg naar het westen.
die meeliepen met een tank voelden zich
Hoog Langen langs de huizen aan de rand
daardoor niet geraakt. Hij rende terug de
Op 11 april om 16.30 uur staken de
eigenlijk helemaal niet veilig, want door het
van de Enk.
weg op waar een tank reed die de infanterie
eerste amfibievoertuigen over bij de
lawaai van de motor kon je niet horen of er
Dommerholtsbeek en de Kleiweg.
geschoten werd en van waar er geschoten
Langs de tramlijn, nu Somerset/Hoge
van zo’n tank is een telefoon ingebouwd.
Ondanks tegenvuur bouwden de engineers
werd. Een pantzerfaust, die op een afstand
Enkweg, lagen Duitse loopgraven. Rennend
Brew schreeuwde door de telefoon dat ze
een pontonbrug bij de Houtwal. Rond
van 100 meter een tank kon uitschakelen
van de ene boerderij naar de andere
naar links moesten vuren, dat gebeurde
middernacht hadden de Patricia’s het dorp
was helemaal een nachtmerrie.
bereikten de soldaten van de B-Compagnie
meteen. Tot hun verbazing zagen de
de laatste boerderij het erve Lusink van
Engelsen toen ineens wel 30 Duitsers voor
de familie van Binsbergen (Zwiepseweg
de dag komen uit hun gaten en bosjes, ze
135). Deze boerderij was ook al in brand
werden krijgsgevangen gemaakt. Omdat
geschoten. De Engelsen zochten dekking in
er nog zo weinig mensen over waren
Wilp overgezet. dan de verovering, getuige de beschadigde
Gevecht op de Enk via de Zwiepseweg
Gorsselse kerktoren.
Meteen volgde het Duitse recept, van alle
De bevrijding bracht meer directe schade
dekking moest geven. Aan de achterkant
kanten werd geschoten. De Engelse Kolonne de schuur die er achter stond. Maar om ook
kreeg Brew de opdracht in het huis aan
stopte en de infanteristen zochten dekking
de huizen aan de zuidrand van Lochem te
de Somerset 1 te blijven. De Engelsen
The Somerset Light Infantry trok samen
bij en op de boerenerven, de tanks rolden
bereiken moesten ze het open veld over. En
bereikten het huis, trapten de voordeur in
op met het 4th bataljon The Wiltshire
terug en zochten de onzichtbare vijand. De
juist daar op de hoek van de Zwiepseweg en
en zaten nu wat veiliger. De tank die hen
Regiment vanuit Varsseveld op 31 maart, om
tanks gingen maar vuren op de boerderijen
de Hoge enk waren veel Duitse loopgraven.
geholpen had kwam over de weg ook naar
24.00 uur, naar Ruurlo. De bedoeling was
en huizen bij de Cloese, want daar zouden
Gelukkig waren er wat tanks van de Royal
het huis, de bemanning kwam binnen en
om, via Halle, Ruurlo en Barchem, Lochem
de Duitsers wel zitten. Hierdoor raakte
Dragoon Guards over de weg naar voren
er zou thee gedronken worden. Maar de
te bereiken en daar tenminste een brug over
de boerderij van Bokhorst in brand
gekomen, die konden de Duitsers bestoken,
veiligheid viel tegen, door één van de ruiten
het Twentekanaal te veroveren.
(zwiepseweg 137).
zodat de Engelse infanterie minder
van de huiskamer kwam een kogel toen
Voor de verovering van een brug was een
De bewoners wisten zich te redden bij de
beschoten werd.
Brew er zijn thee stond te drinken. Naast
verrassingsaanval nodig, anders zou de
buren, familie Kok op de Kempe (nummer
brug voortijdig door de Duitsers worden
139). De Engelsen gingen weer langzaam
Sergeant Dick Brew ging niet verder langs
de kogel ging dwars door zijn hoofd. Ze
opgeblazen.
vooruit, lopend, rennende, springend van
de Zwiepseweg naar Lochem. Hij moest
haalden er een Duitse hospitaalsoldaat bij
boom tot boom, van schuur naar huis.
met 9 man tegenover Erve Lunsink een
die gevangen was genomen, die stelde vast
Tot Ruurlo konden de infanteristen
Overal werd hevig geschoten.
hoek afsnijden en door het roggeland heen
dat Carwardine niet meer lang zou leven.
meerijden op de tanks van Sherwoord
Korporaal Len Newton vertelde dat hij de
het huis met het rieten dak, Somerset
De anderen van de tank zeiden:”We’ve come
Rangers en de Royal Dragoon Guards. Dat
tankcommandant een seintje gaf dat hij
1, bereiken, om er voor te zorgen dat de
all the way from Normandy with him, we’ll
ging snel en was lekker warm. Maar ook
niet meer op de boerderij moest schieten
Engelsen niet meer van die kant beschoten
taken him along”, ze wikkelden hem in een
gevaarlijk als de tank op benzine reed.
(nummer 139) want hij had één van
werden. In het roggeland hadden de
deken, legden hem op de tank en reden met
Bij Ruurlo werd er vanuit het kasteel op hen
zijn mensen er op af gestuurd, maar de
Duitsers zich ingegraven en langs de
hem weg.
geschoten en dat terwijl er op het dak van
tankcommandant vuurde toch, de granaat
Hoge Enk en de trambaan lag de Duitse
het kasteel een rood kruis geschilderd was.
sloeg boven het hoofd van de soldaat
hoofdweerstandslijn, ze hadden vanuit
Het kostte enige tijd voordat de Duitsers in
door de muur maar explodeerde niet. De
daar een prima schootsveld. Nauwelijks
Lees het vervolg op
Ruurlo verslagen waren en men verder kon
plaats van de inslag is nog te zien in het
had de sectie de Zwiepseweg verlaten of er
de volgende pagina.
Opmars naar Lochem
hem stond tankbestuurder Bill Carwardine,
Advertorial
RegioBank, ‘de dorpsbank’ uw bank dichtbij! In de afgelopen jaren zijn in steeds meer dorpen de vertrouwde bankkantoren, waar je persoonlijk terecht kan, verdwenen. Hierdoor wordt de afstand tot de klant steeds groter. Dit is anders bij de RegioBank. Niet voor niets zijn zij voor het tweede jaar op rij door de Consumentenbond uitgeroepen tot de klantvriendelijkste bank van Nederland! Met ruim 500 vestigingen in dorpen en kleine steden is RegioBank de bank in de buurt. RegioBank kiest bewust voor de regio.
Regiobank Lochem
Erik Langermans, eigenaar van RegioBank in Lochem, vindt dat lokale gemeenschappen waardevol zijn voor onze omgeving. En dat lokale basisvoorzieningen, zoals een school, supermarkt en een bank, moeten blijven bestaan. Daarom zorgt RegioBank ervoor dat iedereen zijn geldzaken in de buurt kan regelen en maakt de bank zich sterk voor de leefbaarheid van dorpen. Bankieren met de menselijke maat waar dienstverlening hoog in het vaandel staat, aldus Erik. Dit straalt RegioBank in Lochem uit.
heel eenvoudig. “In het verleden vonden mensen het lastig om alle bij- en afschrijvingen om te zetten naar de nieuwe rekening. Gelukkig kan dit nu heel eenvoudig. Het enige wat nodig is, is één formulier in vullen en daarna wordt alles wat er op jouw oude rekening gebeurde, zoals onder andere automatische incasso’s, automatisch overgezet op de rekening bij ons. Wij monitoren dan uiteraard of alles goed is overgegaan.” aldus Erik.
"Een bank om gewoon even binnen te lopen voor een vraag of advies.” In Lochem alles onder één dak
Klantvriendelijkste bank van Nederland
RegioBank is de Dorpsbank in de buurt waar je geholpen wordt door lokale bankmedewerkers, die je kent en die weten wat er speelt. Gewoon om even binnen te lopen voor een vraag of advies. “Aan de Nieuwstad 7 zijn wij vijf dagen in de week open en er is altijd iemand om je te woord te staan of te helpen” aldus Erik. RegioBank mag dan een regionale bank zijn, ze hebben alle bankproducten in huis die de wereld te bieden heeft. Alles tegen heldere voorwaarden en gunstige tarieven. Ook organiseren we workshops op het gebied van digitaal bankieren. Dit doen we in kleine groepen, op kantoor aan de Nieuwstad 7, zodat iedereen voldoende aandacht en uitleg krijgt.” vertelt Erik. En overstappen naar RegioBank? Dit is heel eenvoudig dankzij de speciale overstapservice.
We zijn inmiddels een begrip in de omgeving en onze nieuwe locatie is een aanwinst voor Lochem. Naast RegioBank hebben we ook HypotheekDesk Lochem, MakelaardijDesk Lochem en VerzekeringenDesk Lochem. Eén adres voor alle antwoorden op jouw vragen over hypotheken, woningen, verzekeringen en bankzaken; hoe handig is dat? En als relatie van RegioBank heb je een streepje voor als het gaat om onze andere dienstverleningen. We willen laagdrempelig zijn voor iedereen. Dus stap gerust een keer binnen om kennis te maken!” sluit Erik af. Wil jij ook bankieren bij de klantvriendelijkste bank van Nederland? Open dan nu een betaalrekening bij RegioBank in Lochem en ontvang van ons een waardebon van een lokale ondernemer (t.w.v. € 25,00) cadeau. Tevens willen wij graag een bijdrage leveren aan het Liberation Museum. Wij storten € 25,00 op de rekening van het Liberation Museum per nieuwe klant, die wij mogen verwelkomen naar aanleiding van deze krant. * vraag ons naar de voorwaarden.
Gratis Overstapservice
Heb je interesse om over te stappen naar de Regiobank? Dan ben je van harte welkom op het kantoor in Lochem. Jouw huidige situatie en wensen worden in kaart gebracht door één van de drie vaste bankmedewerkers. Wil je daarna overstappen naar Regiobank? Met de Overstapservice is dit
Nieuwstad 7, 7241 DL Lochem Tel. 0573 - 25 54 01 bankzaken@hypotheekdesklochem.nl
75 jaar Vrijheid
11
Beeld van de Lochemse binnenstad tijdens de bevrijding.
De B-sectie vervolgde haar weg en wist
krant in de hal.
het huis op de hoek van de Zwiepseweg te
Enk, niet door de brievenbus, zoals vaak
lang heeft gedacht dat de stad bevrijd was
verteld, maar gewoon vanuit de tuin, dit
door de Canadezen.
tot grote woede van haar echtgenoot. Eén
Van de overkant van het Twentekanaal
tank kwam na te zijn aangeschoten, terug
werd nog hevig geschoten. De Duitse
en begon op het huis te schieten. Engelse
soldaten zaten in Ampsen en beschoten o.a.
infanteristen waren inmiddels bij het huis
de Lochemse toren. Stukken vielen naar
gekomen en werden door de tank voor
beneden. De Duitsers waren uit Lochem
Duitsers aangezien, de tankbemanning
vertrokken, maar die zaten nu in Laren,
wist gelukkig al snel dat het een verkeerde
Exel en Ampsen. In Lochem werden, na de
beoordeling was. De twee overgebleven
Britten, Canadezen gelegerd. De eersten
tanks zetten de aanval voort. Mellowes tank
waren stoottroepen niet zo zachtzinnig.
kreeg een pantzerfaust aan de onderkant,
De NSB-ers die nog in Lochem waren
maar door snel achteruit te rijden bleef
werden opgepakt. De mannen werden in
de tank intact. De andere tank maakte
de schouwburg opgesloten, de vrouwen
bereiken. Vlak voor dit huis, dat toen een
Het bataljons-hoofdkwartier werd in
een verkeerde bocht, waardoor hij aan de
in de Pillink. Ze kregen bijna allemaal een
klein café was (nummer 134) zaten Duitsers
(helaas lege) bar ingericht. De telefoon
zijkant werd geraakt door een pantzerfaust,
gevangenisstraf, van kort tot lang.
in loopgraven.
deed het ook nog en de inlichtingenofficier,
vier mannen sprongen brandend uit de
Ze werden onder de voet gelopen, even was
Luitenant P. Hannam Clark nam de kans
koepel en werden meteen neergeschoten.
De orde werd gehandhaafd door de NBS
er gevecht van man tegen man. Soldaat
waar om de Duits commandant van het
De bestuurder zat lager en kon via een
(Nederlands Binnenlandse Strijdkrachten),
Jones en sergeant Mc Quillan werden hier
Lochems garnizoen te bellen en hem te
apart luik boven zijn stoel eruit springen.
dat waren vrijwillige, gewapende burgers.
later voor onderscheiden. In het café zat
zeggen dat de stad omringd was door
Hij rende naar de Duitse loopgraven,
Door de NBS werden verschillende mensen
een Duitse luisterpost. Ze hadden nog
Britse pantserafdelingen en zijn overgave
schoot een paar Duitsers dood met zijn
opgepakt, die op één of andere manier met
kans gezien om de Duitsers aan de andere
te eisen. Dit werd kortaf geweigerd. De
revolver, greep een van hen een geweer af
de Duitsers hadden samengewerkt. Een
kant van het kanaal te waarschuwen want
telefooncentrale werd daarna om 15.00
en sloeg er daarmee op los. Intussen kwam
tribunaal deelden de straffen uit. Meisjes
niet lang daarna werd de Enk beschoten
uur opgeblazen. De Britten trokken verder
Mellowes met zijn tank te hulp en pikte de
met hakenkruisen op de arm, mannen die
door zware Duitse Artillerie. Het café
richting Lochem. Een paar honderd meter
bestuurder op. Ze maakten ongeveer 100
een boete of huisarrest kregen, kiesrecht
werd het Engelse Hoofdkwartier, waar
voor hotel Hoog Langen lag de tramlijn
krijgsgevangenen, nadat ze het huis “de
werd ontnomen, ontslagen (o.a. het hoofd
ook tankdriver Carwardine werd binnen
Deventer-Borculo. Die was ’s morgens
Enkhorst” in brand geschoten hadden. De
van de school), zonder dat er vaste regels
gebracht en stierf. De A-Compagnie was
al opgeblazen door de Duitsers. Hier
getroffen tank bleef brandend achter. De
waren. De drie dominee’s Ossewaarde,
intussen ook naar voren gekomen, zodat
was het terrein aan één kant open en
koepel bleef de hele tijd met de mitrailleur
de beide compagnieën ieder aan een
werden Britten hevig beschoten vanuit de
schietend ronddraaien. Vriend en vijand
kant van de Zwiepseweg verder zouden
Lochemse stadsrand. Toen de infanterie
moesten steeds dekking zoeken voor de
oprukken. De C- en D- Compagnie zouden
zich had ingegraven aan de bosrand kreeg
rondvliegende kogels. Ook deze vier doden
dat via Berkeloord doen. Zo zouden ze het
commandant Peter Mellowes het bevel
werden samen met Carwardine, de volgende
centrum van Lochem via twee verschillende
in actie te komen met zijn drie Sherman-
ochtend in het eikenbosje begraven. Niet
kanten naderen. Brew en zijn mannen
tanks.
ver er vandaan waren de graven van een paar
werden afgelost en mochten gaan slapen.
Duitse soldaten, de jongste daarvan was net
De gesneuvelden werden afgedekt met
Zo’n troop bestond normaal gesproken uit
regencapes en de volgende dag begraven in
vier tanks, maar Mellowes had eerder al
het eikenbosje niet ver van de grote kastanje
een tank verloren. De bemanning bestond
Canadezen
in de Enk.
meestal uit 5 personen. Omdat er een
Tegen 11 uur ’s avonds op die 1ste april
groot open terrein voor hem lag, moest
kon het 4th bataljon Wiltshires de
de aanval zonder infanterie uitgevoerd
opmars voortzetten. Ze trokken langs
worden. Mellowes verkende het terrein te
de Barchemseweg, en de zijstraten
Het 4th Bataljon The Wiltshire Regiment
voet en constateerde dat er veel loopgraven
de Nieuwstad binnen. De Somersets
ging vanuit Barchem over de hoofdweg naar
lagen tussen Hoog Langen en de trambaan
bereikten het centrum via Berkeloord en de
Lochem en ondervond weinig tegenstand.
langs Somerset. Ze waren bemand door
Nieuweweg. Tegen 5 uur in de ochtend werd
Kaptein en van Iterson spraken in de St.
Ze kwamen langs hotel “de Dolle Hoed”,
Duitsers van allerlei leeftijden, ook erg
het stil. De eerste Lochemers kwamen uit
Gudulakerk hun dank en vreugde uit op 10
waarover ze hebben genoteerd: Dit hotel
jonge soldaten. Er waren ook paratroepen
de kelders en konden kennis maken met de
april 1945, voor de vrede, voor alle inwoners
vol oudere Nederlanders, die blijkbaar geen
bij. De drie tanks volgden een bospad achter bevrijders. Maar deze afdelingen werden al
idee hadden dat er een oorlog aan de gang
het witte huis “de Enk” en reden daarna de
snel teruggetrokken. Ze gingen via Barchem
klonk het Wilhelmus. Een schoon bewijs
was en ze schonken er niet veel aandacht
heuvel af de Enk in. In het huis woonde de
en Borculo naar Oldenzaal waar ze een tijd
van eenheid. Tegen de herfst van 1945
aan toen ze merkten dat dat wel zo was. Ze
familie Mens. Mevrouw Mens was fotografe
konden uitrusten. Ze werden afgelost door
vertrokken de Canadezen, de oorlog was
gingen gewoon door met het lezen van de
en zij maakte de foto van de tanks op de
Canadese afdelingen, zodat Lochem heel
voorbij en de herbouw kon beginnen.
Gevecht op de Enk via de Barchemseweg
16 jaar geworden.
George (staand) en Jack (zittend), de twee nu nog levende bevrijders van Lochem.
van Lochem. Aan het eind van de dienst
margaklompe.nl
‌dat u wel wat extra hulp kunt gebruiken
Zorg | Wonen | Thuiszorg | Behandeling
75 jaar Vrijheid
13
Snorre henk De Lochemer Georg Heinrich Gustav
er mee gepest. De jonge soldaat vaart
(Henny) Schierholz is op 23 januari 1916
uit via Regensburg en komt in Marseille
geboren in het Duitse Bad Salzuflen uit
terecht. In de zomer van 1944 laat hij
het huwelijk van een Nederlandse moeder
zich in de haven van de Franse havenstad
en een Duitse vader. Zijn ouders scheiden
fotograferen, slechts in korte broek en
als hij nog in de luiers ligt en zijn moeder
slippers gekleed. Niet veel later komt hij
vertrekt uiteindelijk met hem naar Zutphen. in slechter vaarwater. Op de Middellandse
Henny Schierholz
Zee bij Italië wordt zijn boot getroffen door een vijandige bom. Het is de derde
Henny Schierholz werkt in de jaren
keer dat een schip waarop hij vaart
dertig bij de ontginning van de gronden
getroffen wordt door geallieerd vuur.
in Verwolde. Hij helpt boer Bielderman,
Deze keer is het ernstig. De boot zinkt
die zijn boerderij heeft gebouwd vlak bij
en Schierholz wordt pas na 8 uur uit het
hij dat hij wil onderduiken en zich wil
kan hij enkele keren profijt trekken. Als
de vijfsprong, aan wat later de Horstweg
water gered. De soldaat is zwaar gewond
aansluiten bij het verzet. De aansluiting
langs de Ooldselaan in Laren een konvooi
genoemd wordt.
door een granaatscherf in zijn lies en
van een gedeserteerde Duitse soldaat bij de
nieuwe Duitse vrachtwagens staan
Schierholz is een gewaardeerde harde
herstelt in het Kriegslazaret.
verzetsgroep is niet in een achternamiddag
geparkeerd, slaagt Schierholz erin uit een
werker. Hij trouwt met een Nederlandse en
Als hij genezen is, komt hij -bij gebrek
geregeld. De leden van de verzetsgroep
aantal de accu te stelen. Hij weet hoe de
woont in Lochem als de Duitse bezetter het
aan marineschepen- terecht bij de
willen zich eerst overtuigen dat hier geen
Duitsers de bewaking hebben geregeld
land in komt. In die periode is hij werkzaam
landtroepen. Schierholz krijgt de taak
sprake is van een infiltrant. Schierholz wint
en daardoor kent hij ook de mazen in
bij de leerfabriek van Naeff in Lochem.
om met afweergeschut munitietreinen
echter het vertrouwen van de verzetsgroep,
het bewakingssysteem. De accu’s worden
te beschermen tegen de aanvallen van
en wordt in de kring opgenomen. Hij laat
gebruikt om zendinstallaties en illegale
Als in de loop van 1943 duidelijk wordt
geallieerde jagers. Hij wordt op een
een snor staan om niet herkend te worden
radio’s van stroom te voorzien.
dat Duitse mannen opgeroepen worden
munitietrein geplaatst die vanuit Duitsland
en zijn bijnaam in het verzet wordt Snorre
voor het Duitse leger, probeert Schierholz
in de richting van het front van Nederland
Henk.
daaraan te ontkomen. Hij reageert niet op
rijdt. Schierholz vertelde later dat hij geen
algemene oproepen in de krant. Bij een
idee had waar de trein zou uitkomen. Hij
Ondertussen is de munitietrein in Zutphen
tussen de soldaten staan, om luistervink te
controle van het bevolkingsregister van
komt langs de plek waar zijn vrouw woont.
door de geallieerden gebombardeerd op
spelen. De gegevens die hij op die manier
Lochem komt zijn naam naar boven. Hij
Als de trein wat vaart mindert herkent hij
aanwijzing vanuit het verzet. De bommen
vergaart worden doorgespeeld aan de
wordt persoonlijk opgeroepen. Eigenlijk wil
het Lochems station en daar zit hij een oude en de ontploffende trein richten enorme
hij niet, maar hij kan geen onderduikadres
bekende staan -visboer Gerrit te Brake. De
schade aan in de Zutphense binnenstad.
Henk staat er om bekend dat hij niet
vinden waar hij zich aan de Duitse
Duitse soldaat roept in het voorbijgaan:
Talloze Zutphenaren zijn van het ene op
voorzichtig is. Als hij vanuit de schuilplaats
dienstplicht kan onttrekken. Dus besluit hij
“Doe de groeten aan mijn vrouw.”
andere moment dakloos geworden en
een aantal landwachters voorbij ziet
zoeken onderdak tot in de wijde omgeving.
komen, wil hij met geweld naar buiten
zich toch te melden.
Schierholz neemt de benen
Henny Schierholz (rechts) met G. Stapper als lid van het Larens verzet.
Luistervink Af en toe gaat hij in een Duits uniform
oprukkende geallieerde troepen. Snorre
Gewond
De Duitse legerleiding ziet dat Schierholz
om de “zwarte kraaien” om te leggen.
De trein rijdt langzaam verder en wordt af
na het bombardement is verdwenen. Ze
Twee medeonderduikers moeten hem in
Schierholz wordt opgeleid bij de
en toe stil gezet onder de bescherming van
zoeken hem in huis van zijn vrouw in
bedwang houden.
Kriegsmarine. Hij krijgt de functie van
het dichte bladerdak van de Amerikaanse
Lochem. Hoewel zij weet waar Henny is,
kok op één van de Duitse schepen. Hij
eiken langs de spoorlijn. Vlakbij Zutphen
zegt ze dat hij heel kort bij haar is geweest
ziet hoe het Duitse leger orde en tucht
worden de munitiewagons gekoppeld aan
en direct weer is vertrokken. Henny
bijbrengt. Aanvankelijk is hij nog onder
een andere trein die vanuit de richting
Schierholz wordt als vermist opgegeven
de indruk, maar later ziet hij met welke
Winterswijk is aangekomen. Schierholz
en zijn vrouw krijgt vanaf dat moment
repressie het gezag -ook in het leger- wordt
rijdt mee naar Zutphen, waar hij op het
van het leger af en toe voedselpakketten
afgedwongen. Op een dag maakt hij mee
spoorwegemplacement de taak krijgt de
voor haar en voor haar kleine kinderen.
dat één van zijn collega’s standrechtelijk
trein te bewaken. Hij neemt echter de
De Rijks Duitser Schierholz heeft binnen
geëxecuteerd wordt vanwege een vergrijp.
benen. Halverwege oktober 1944 besluit
de verzetsgroep een bijzondere positie.
Alle collega’s zijn opgeroepen voor het appél
hij naar zijn moeder te gaan die aan de
Hem wordt toegestaan altijd een wapen
om de strafmaatregel te aanschouwen.
Laarstraat in Zutphen woont. Daarna
te dragen, omdat hij als gedeserteerd
Eenmaal op het schip heeft Schierholz
fietst hij naar Lochem om zijn vrouw te
soldaat het risico loopt bij elke aanhouding
het niet gemakkelijk. Hij is -opgegroeid in
ontmoeten. Hij verruilt zijn legerkloffie
standrechtelijk te worden neergeschoten.
Nederland- toch een buitenbeentje tussen
voor burgerkleren en fietst door naar
Als Duitse soldaat is hij op de hoogte van
de Duitse soldaten. Menigmaal wordt hij
Johan Bielderman, de Snippe. Daar meldt
de gebruiken in het Duitse leger. Daarvan
V rijdagmiddag borrel Lekker hapje eten? Wij hebben onze menukaart net vernieuwd en laten u het resultaat graag proeven. Van woensdag t/m zondag staan wij voor u klaar. tot snel! Bierstraat 3 Lochem www.zwijnshoofd.nl - reserveren: 06-58856391
Ga het weekend écht goed van start en kom borrelen op vrijdagmiddag! Voor de stevige trek hebben we de
vrimiburger voor €
9,50
Henny als militair bij de Duitse Kriegsmarine
liberation museum Vrijheidsviering op 4 april
Prins Bern
Walderstraat
Keep them rolling • Start: 13.00 uur Barchem, vanaf de Zwiepseweg; • Vanaf de Zwiepseweg wordt er gereden tot aan het monument (Somerset), hier wordt een krans gelegd;
Lochem
• De weg vervolgt over de Zwiepseweg, via de Wilhelminalaan naar de Barchemseweg; • Nieuwstad > Prins Bernhardweg > Walderstraat; • Aankomst Grote Markt.
Programma grote markt vanaf 14:00 uur Vanaf ca. 14.00 uur start achtereenvolgens: • Static show • Taptoe van de 48th Highlanders Tevens is er muziek en is het museum uiteraard geopend voor bezoekers.
eg w
e
ph
t Zu
Het Liberation Museum gelegen aan de Walderstraat in Lochem is geopend op dinsdag tot en met zaterdag van 11.00 uur tot 16.00 uur, uiteraard bestaat er de mogelijkheid buiten deze tijden voor groepen om langs te komen. Bekijk ook onze website www.lochemsoorlogsmuseum.nl
Mondani an Culinair adventure GRAAF OTTOWEG 6, 7241 DG LOCHEM
TEL.: 0573 257 595
e ns
keukens & meubels op maat verbouw & renovatie info@demeut.nl
nhardweg
|
06 - 22 902 249
Berk
el
Graaf Ottoweg
FIN GROTE MARKT
Nieuwstad
Ba
rc h
em
se
we g
g
e Zwiepsew
Wilhelminalaan Somerset monument
em
sew eg
eweg
rch
s Zwiep
Ba
START
Barchem
Liefde is mensenwerk
Matchmaker
Anja Klaver - Relatiebemiddelaar voor 35-75 plussers in Oost Gelderland en Overijssel.
Vind met Toekomst Relatie de partner die echt bij je past! Ben je lang genoeg alleen geweest? Wil je graag weer iemand ontmoeten door wie je leven completer wordt? Een leuke vrouw of man die naast je staat bij alles wat de toekomst nog brengt? Anja: “Toekomst Relatie heeft een goede reputatie opgebouwd en staat bekend om de persoonlijke begeleiding gedurende de gehele bemiddelingsperiode.
Bel of mail voor meer informatie. Tel. Anja 0545-224351 Mail anja@toekomstrelatie.nl
www.toekomstrelatie.nl
Manuele therapie Oedeemtherapie Fysiofitness Psychosomatische oefentherapie
Sportfysiotherapie Dry needling Handfysiotherapie Diëtetiek Sportpodotherapie
Haalmansweg 1, 7241 CP Lochem Tel: 0573-257228 E: info@ftlochem.nl www.ftlochem.nl whatsapp: 06-16965151
75 JAAR VRIJHEID H.J. Kok Hanzeweg 25 7241 CS Lochem 06 - 1324 2512 Bouwmaterieel Gereedschappen Benodigdheden Bouwadvies
INFO@BOUWVERHUURLOCHEM.NL BOUWVERHUURLOCHEM.NL
75 jaar Vrijheid
17
Harold E. Spicer & William Hurrel gevecht met Amerikaanse Thunderbolts.
Amerikanen Om 12.45 uur (Engelse tijd) stijgen er 35 P-47 “Thunderbolt” jagers van de 56ste Fighter Group op van de basis Boxted voor het beschermenvan Striling bevoorradingstoestellen die op weg zijn naar Arnhem. Om 14.04 uur bereiken ze de omgeving van Arnhem op een hoogte van 18.000 voet. Ze vliegen dan in de richting Nijmegen en van daar uit door in de richting Één van de vliegtuigtypen, een Hawker Typhoon
Deventer op zoeknaar Luftwaffe jagers. Boven Deventer draait men 180 graden en
Op 21 september 1944 komt er om 16.15
Bevoorrading
uur tijdens een hevig luchtgevecht een
Ondanks het feit dat de Britse para’s bij
Daar treffen ze een groep van ongeveer 20
Amerikaanse P47D ‘Thunderbolt” jager
Arnhem steeds meer terrein verliezen,
Duitse FW190 jagers aan en er ontstaat een
neer achter Zwiepseweg 143 in Lagen,
gaat het droppen van voorraden door de
hevig luchtgevecht.
tussen Zwiep en Lochem. Het toestel
RAF gewoon door. Op deze dag zullen 64
crasht op een stuk land vlak naast de
Stirlings en 53 Dakota’s voorraden afwerpen
Lochem
Berkel en de piloot kom bij de crash
bij Oosterbeek. Van deze 117 toestellen
Het zijn de Thunderbolts van het 63ste
De 4 Duitse jagers komen neer aan
om het leven. Wie was deze piloot? En
zullen maar liefst 33 niet terugkeren op de
Figther Squadron die boven Lochem in
de Goorseweg, de Ampsenseweg, de
wat speelde er zich deze dagen af in de
basis in Engeland (6 hiervan maken een
gevecht raken met de Luftwaffe. Vanaf een
Keppellaan en in Verwolde. Twee van deze
lucht boven Lochem en omstreken. Aan
noodlanding in België).
hoogte van 3500 voet duiken de Amerikanen piloten liggen als onbekenden begraveven
de hand van bewaard gebleven Duitse
Het Duitse afweergeschut (Flak) en
op de totaal verraste Duitsers. Er ontspint
en Amerikaanse documenten zullen we
aanvallen van Jachtvliegtuigen eisten een
u precies vertellen wat er zich die dag
zware tol van de bevoorradingstoestelen.
afspeelde.
Voor de bescherming van de
Begraven
bevoorradingstoestellen zijn er die dag
2/Lt. Harold E. Spicer was afkomstig
Arnhem
even na 16.00 uur bereikt men Lochem.
2/Lt Harold E. Spicer
op de Duitse begraafplaats in het Limburgse Ysselsteyn.
meer dan 300 jachtvliegtuigen in de
uit Cleveland in de Amerikaanse staat
Deze 21ste september is een dramatische
lucht. Engelse Spitfires en Mustangs en
Tennessee en was nog niet zo lang bij de
dag voor de Engelse luchtlandingstroepen
Amerikaanse P-51 en P-47 jagers.
56ste Fighter Group ingedeeld. Hij vloog
op de Rijnbrug bij Arnhem. ’s Morgens
dan ook samen met een ervaren piloot.
in alle vroegte geven de laatste para’s
Luftwaffe
zich over aan de Duitse overmacht bij de
Om 15.15 ur (duitse tijd) stijgen er 15 FW190
brug. De 1ste Britse luchtlandingsdivisie
jagers van de 3e Gruppe van Jagdgeschwader
kan dan alleen nog maar verdedigende
11 op van de basis Achmer. Om 15.30 uur
stellingen innemen in en rond Oosterbeek.
gevolgd door 19 FW 190 jagers van de 4e
zich een gevecht op leven en dood waarbij
1944 werd Spicer begraven op de Algemene
Het is ook de dag dat eindelijk de 1ste
Gruppe van Jagdgeschwader 54 vanaf
in de gemeente Lochem 4 Duitse FW190
Begraafplaats in Barchem, vak ll, graf 162.
Poolse Parachutistenbrigade gedropt kan
Plantlünne. Zij hebben de volgende
jagers neerkomen en een Amerikaanse P-47.
Op 21 februari 1946 word hij herbegraven
worden na enkele dagen van slecht weer in
opdracht; "Bekämpfung gelandeter
Hierbij komen alle piloten om het leven.
op de Amerikaanse begraafplaats in het
Engeland. Zij worden bij Driel gedropt en
feindtruppen in tiefflug in raum Nijmegen-
In totaal claimt het 63ste Fighter Squadron
Limburgse Margraten. Hij rust daar nu nog
veroveren de zuidelijke Rijnoever die later
Arnheim mit schwerpunkt Brückenkopf
6 Duitse FW190 toestellen te hebben
in Plot H, rij 5, graf 20.
van eminent belang zal blijken te zijn bij
nördlich Nijmegen".
neergehaald.
de evacuatie van de Engelse Para’s uit de
Wegens slecht zicht in het gebied bij Wesel
Zelf verlorren ze 2 toestellen. 2/Lt Iscar
Berging
perimeter rond Oosterbeek. Ook het feit
raakt de gevechtstroep gedesoriënteerd en
L. Cagle komt om het leven aan de
In de zomer van 1999 en 2001 heeft de ARGA
dat de Amerikanen de dag ervoor de Waal
men besluit om terug te vliegen naar de
Bellinckhofweg in Saasveld. En om 16.15
een aantal keren gegraven in het weiland
bij Nijmegen waren overgestoken kon het
vliegbasis. Tijdens de terugvlucht raken
sneuvelt 2/Lt Harold E. Spicer, zijn vliegtuig
tussen Lochem en Zwiep.
tij niet meer keren. De slag om Arnhem is
de verschillen groepen de aansluiting met
komt terecht achter Zwiepseweg 143 in
voor de geallieerden verloren. Arnhem is “a
elkaar kwijt. Even na 16.00 uur bereiken ze
de gemeente Lochem. Hij vloog met een
Lees het vervolg op
bridge to far”.
de omgeving van Lochem en raken daar in
P-47D, deze kist droeg de naam ANN-K.
de volgende pagina.
Op deze dag was hij de “wingman” van 1/ Lt Cammeron Hart maar ook deze ervaren P-47 Thunderbolt
piloot aan zijn zijde kon niet voorkomen dat hij werd neergeschoten. Op 23 september
T 06-55916250 www.marionpolman.nl
“Het bijzondere zit ‘m vaak in het gewone.”
75 jaar Vrijheid
19
Een groot aantal delen van de Thunderbolt van
was op 11 november 2019 en op 14 november
Spicer werden opgegraven. Daaronder delen
2019 werd de berging gedaan. Belangrijker is
van de rechter vleugel, de staart, de cockpit,
dat de operatie succesvol is geweest. Zowel
motor en motorbeplating. Verder werden
het vliegtuig als de stoffelijke resten van piloot
er zuurstofflesen, een propellerblad en een
William Hurrell konden worden geborgen.
compleet landingsgestel gevonden. Ook werd
Vliegtuigwrak met vermiste piloot bij Eefde wordt geborgen De berging van het vliegtuig uit de Tweede Wereldoorlog is binnen een
er een gedeelte van de naam ANN-K terug
Achtergrond
gevonden.
Het toestel is de Hawker Typhoon MN582
Het gaat om een Hawker Typhoon, met daarin vermoedelijk de resten van
van het 175e Squadron van de Britse Royal Air
de piloot, Flight Sergeant W.R.S. Hurrell. ,,Een emotioneel moment”, zo
Force. Dat blijkt uit unieke codenummers die
zei burgemeester Sebastiaan van ‘t Erve van de gemeente Lochem.
Recente berging Eefde
paar dagen afgrond. Belangrijker is dat de operatie succesvol is geweest.
In Eefde lag het wrak van een Engelse
op delen van het toestel zijn gevonden. De
jachtbommenwerper met zeer waarschijnlijk
Hawker Typhoon MN582 keerde op de fatale
Piloot
de stoffelijke resten van de piloot. Het gaat om
septemberdag in 1944 niet terug van een
Het meest verheugd zijn de betrokkenen over de vondst van de stoffelijke
een Hawker Typhoon, met daarin vermoedelijk
gewapende verkenningsvlucht. De officiële
resten van de destijds 21-jarige piloot William ‘Bill’ Hurrell. ,,We
de resten van de piloot, Flight Sergeant W.R.S.
omschrijving was “neergeschoten nabij
kunnen hem nu eindelijk een waardige laatste rustplaats geven”, aldus
Hurrell.
Apeldoorn door een Messerschmitt 109”.
burgemeester Van ‘t Erve. Hij heeft de familie in Australië ingelicht en daar is met grote opluchting en geëmotioneerd gereageerd.
De crash gebeurde op 26 september 1944 aan de Scheuterdijk. De Slag om Arnhem liep toen
Bij het toestel werden honderden granaten van
ten einde. De geallieerden waren die dag heel
de boordkanonnen van het toestel gevonden
Betekenisvol
actief in het luchtruim in het operatiegebied
en de verwachte acht raketten. De Explosieven
Het college vindt het heel eervol dat een speciaal bergingsteam
van Market Garden. De aanval van een Duits
Opruimingsdienst Defensie (EODD) zorgt voor
van Defensie het wrak met de stoffelijke resten mag gaan opgraven.
jachtvliegtuig werd het Engelse toestel fataal.
de ruiming van de aangetroffen boordmunitie.
Burgemeester Sebastiaan van ’t Erve: ,,Deze piloot heeft zijn leven gegeven voor onze vrijheid. Wij zien de berging als een morele
Van de 21-jarige piloot William Hurrell en zijn toestel werd niets meer vernomen. In Eefde zag
De Bergings- en Identificatiedienst van
verantwoordelijkheid. En als een eerbetoon aan de omgekomen piloot
de toen 9-jarige Gerrit van Zeijts een vliegtuig
de Koninklijke Landmacht (BIDKL) heeft
en zijn mogelijke nabestaanden. Een erg betekenisvol gebaar aan de
neerkomen. Later werden op die plek kleine
stoffelijke resten veilig gesteld. Nader
vooravond van de viering van 75 jaar vrijheid.”
onderdelen van het vliegtuig gevonden. En
onderzoek in het laboratorium van de BIDKL
een zegelring met de initialen van de vermist
in Soesterberg moet uitwijzen of de geborgen
Nationaal programma
piloot. Een belangrijk bewijs maar Hurrel
stoffelijke resten inderdaad van de vermiste
In juli 2018 nam de Tweede Kamer een motie aan voor de berging
bleef formeel op de lijst met vermiste personen
piloot van de MN582, Flight Sergeant William
van oorlogswrakken. Hieruit volgde het programma voor de berging
staan.
Hurrell, zijn.
van oorlogswrakken. De mogelijke aanwezigheid van vermiste bemanningsleden is een vereiste om in aanmerking te komen.
Betekenisvol
De resultaten van het onderzoek zullen ter
De grondeigenaar verleent zijn volle
goedkeuring worden aangeboden aan het
De berging valt onder het nationaal programma berging vliegtuigwrakken
medewerking aan de berging. Hij, direct
Britse Ministerie van Defensie. Dit kan enige
van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK).
omwonenden én de Historische Vereniging De
tijd duren. Pas daarna zal het Britse Ministerie
De komende 10 jaar worden in Nederland naar schatting 30 tot 50
Elf Marken zijn persoonlijk geïnformeerd. De
van Defensie de voorbereidingen voor een
kansrijke bergingen uitgevoerd. Lochem is één van de eerste gemeenten
Historische Vereniging heeft een monument
herbegrafenisceremonie starten.
waar dankzij deze regeling een wrak kan worden opgegraven. Voorafgaand
opgericht voor de omgekomen piloot. Hier
deed Defensie historisch onderzoek in archieven en detectieonderzoek
is jaarlijks een herdenking waar met klein
De nabestaanden van Flight Sergeant William
op de crashlocatie. Het verzoek van de grondeigenaar, die de gemeente
ceremonieel bloemen worden gelegd.
Hurrell in Australië komen op uitnodiging van
benaderde over het nationaal programma, was de aanleiding.
de gemeente over naar Nederland om de locatie
BZK De berging werdt betaald uit het programma
waar het toestel neerstortte te bezoeken en de
Bij het toestel werden
herdenkingsdienst bij te wonen.
honderden granaten van
berging vliegtuigwrakken van het ministerie
de boordkanonnen van
van Buitenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
Het vliegtuigwrak werd in opdracht van de
het toestel gevonden
(BZK). Dit programma startte in september
gemeente Lochem geborgen in het kader
en de verwachte acht
2019 en mikt op de berging van 3 wrakken per
van het Nationaal Bergingsprogramma
raketten. De Explosieven
jaar. Eefde was dus één van de eerste projecten
Vliegtuigwrakken. Het project werd
Opruimingsdienst
in dit kader.
uitgevoerd door de samenwerkende
Defensie (EODD)
gespecialiseerde bergingsdiensten van
zorgt voor de ruiming
De berging van het vliegtuig uit de Tweede
het Ministerie van Defensie, ondersteund
van de aangetroffen
Wereldoorlog aan de Scheuterdijk in Eefde
door het civieltechnische bedrijf Leemans
boordmunitie.
was binnen een paar dagen afgrond. De start
Speciaalwerken.
Het gevonden motorblok is nog duidelijk te herkennen.
Vind je (t)huis met Makkinga de Haan Schippers
Graaf Ottoweg 16 | 7241 DG Lochem | T 0573 - 258 258 | makkinga.nl | baerz.com
adv_260x90_2019.indd 1
22-01-20 13:10
75 jaar Vrijheid
21
Stichting Steunfonds Keidagen Sprakeloosheid. Je kunt Berry en
organisatoren van de Keidagen. Het gaat
Yvonne Swarthoff er zelden op
om Ben Kleinsman, Aart de Bondt, Bennie
betrappen. Maar maandagmiddag
Sieverink en José Boers.
13 januari was het (heel even) zo ver. Aanleiding was een donatie van
Ben Kleinsman: “We hebben het geld altijd
liefst 10.000 euro aan hun Liberation
goed beheerd en daarom kunnen we nu
Museum Lochem. Het royale gebaar was
mooie dingen doen voor de gemeenschap.
afkomstig van de Stichting Steunfonds
Zo wordt het geld van Lochemers ingezet
Keidagen.
voor Lochemers.”
Dat is heel goed nieuws voor het museum in
Bevrijding
de Walderstraat dat voornamelijk is gewijd
In zijn toespraak memoreerde de voorzitter
aan de bevrijding van Lochem. “Nu kunnen
de viering van 60 jaar bevrijding, in 2005.
we doorgaan”, riep een geëmotioneerde
Toen werd al contact gelegd met Berry
Yvonne bij het zien van de cheque waarop
en Yvonne Swarthoff. Dat jaar viel 5 mei
de indruk, want ze dachten dat die tent daar
het vorstelijke bedrag stond vermeld. Ook
gelijk met de Keidagen en daar wilde de
speciaal voor hen stond.”
Berry Swarthoff zei dat hij niet had durven
organisatie graag bij stil staan. “We konden
dromen van zo’n fors bedrag. Het is zeer
toen een beroep doen op de kennis en de
Heldenontvangst
welkom in het jaar waarin 75 jaar bevrijding
contacten van Berry”, aldus Kleinsman
Dat was niet het geval maar de veteranen
ook dit keer weer een bijdrage te leveren
kregen er een heldenontvangst. Hen werd
aan de viering van de bevrijding. Kleinsman
een lunch aangeboden en een optreden van
prees onder meer de inspanningen van
wordt gevierd.
Stichting Steunfonds
Veteranen
Stichting Steunfonds Keidagen doneert de cheque officieel aan Berry en Yvonne Swarthoff.
afwezigheid. Met de flinke donatie aan het museum hoopt de Stichting Steunfonds Keidagen
Dit leidde er 15 jaar geleden toe dat 50
de Army Show Band, die medleys uit de
het Liberation Museum om de (school)
De Stichting Steunfonds Keidagen Lochem
veteranen in voertuigen van Keep them
oorlogstijd speelden. “We zijn er nog altijd
jeugd bij het onderwerp te betrekken. “Het
beheert gelden die door de voormalige
Rolling door de Lochemse binnenstad
erg trots op en het was zonder twijfel één
educatieve aspect is een extra reden om
Stichting Lochem Promotion zijn verdiend
trokken waar veel mensen hen toejuichten.
van de mooiste dingen die we dat mochten
jullie te steunen. Het is niet niks dat mensen
met de Keidagen tot het moment dat de
“De rillingen liepen je over de rug.”, zo
organiseren”, zei Kleinsman. Hij voegde er
voor onze vrijheid hebben gevochten. Dat
huidige Stichting Keidagen Lochem het
herinneren de bestuursleden zich nog
nog wel aan toe het als zeer teleurstellend
moet in herinnering worden gehouden. Het
stokje overnam. De vier bestuursleden
altijd. Kleinsman: “De veteranen werden
te hebben ervaren dat het gemeentebestuur
is heel bijzonder wat jullie hier doen en dat
zijn mede-oprichters en voormalige
afgezet bij de feesttent. Ze waren erg onder
destijds verstek liet gaan en schitterde door
verdient steun”, zo klonk het.
Liberation Museum zoekt vrienden
Het Liberation museum in Lochem is een zelfstandige Wanneer u sponsor wordt komt u naam uiteraard op stichting die voor scholen gratis educatie biedt en
onze site te staan, met een link naar uw website toe,
zo de vrijheid doorgeeft. Van subsidie is niet tot
zo laat u ook de maatschappelijke betrokkenheid
nauwelijks sprake en inkomsten zijn gering…. Alle
zien. Mocht u sponsor willen worden van het
steuntjes in de rug zijn dus meegenomen.
Liberation Museum neem dan even contact op via
Sponsor bedrijven Liberation museum Lochem is afhankelijk van o.a.
email; info@lochemsoorlogsmuseum.nl
Sponsor particulier
sponsoren. Een aantal bedrijven heeft ons een enorme Als particulier kan u natuurlijk ook onze vriend kickstart gegeven maar daarmee zijn we er nog niet.
worden dit wordt zeer gewaardeerd, uiteraard mag u
Er bestaat dringend behoefte aan sponsors die ons
zelf het bedrag bepalen, met alle beetjes zijn wij blij.
zowel financieel dan wel op vrijwillige basis kunnen ondersteunen bij het verzorgen van evenementen.
U kan u donatie overmaken op IBAN-nummer
Alleen door substantiële bijdrage uit het bedrijfsleven
NL39RBRB0778212289
is het mogelijk om het museum draaiende te houden
t.n.v. Liberation Museum Lochem
in Lochem. Een aantal sponsoren gingen u al voor,
onder vermelding van:
deze staan hieronder uitgelicht.
‘bijdrage het museum’.
75 jaar Vrijheid
23
Onderduiken in Zwiep Alle wegen waren zandwegen, ’s
zaak. De heer Haytink moest met 20
zomers mul en ’s winters modderig:
andere mannen uit de buurt graven in
de weg Lochem-Zwiep-Barchem was
Exel, éénmansgaten. Hij nam die morgen
verhard en ook de weg Barchem-
een fiets mee en zette die in de tuin bij het
Borculo. Verder was iedere wei, elk
bewuste huis aan de Zutphenseweg. Toen de
stuk bouwland nog omgeven door
heer Haytink ‘s avonds weer naar huis fietste
sloten en houtwallen, ook trof men
voegde Cor zich in en zo fietsten ze samen
Teun Houweling
zijn vader was in 1938 gestorven. Hij moest
grotere en kleinere stukken bos aan,
naar Zwiep. Thuis gekomen was het eerste
Op een dag in oktober 1942 kwam het
de Arbeidsdienst in, de eerste verplichte
een “bulte” begroeid met grove dennen.
overleg, waar laten we hem? Afgesproken
bericht, Teun moest worden gekeurd voor
lichting eind 1941. Voordat de zes maanden
Het geheel was uitermate geschikt voor
werd een hok te maken boven de Koestal.
de zogenaamde arbeidsdienst. Teun heeft
om waren had zijn buurman in Borculo
zijn arbeidsdienstplicht vervuld in kamp
de heer van Soest, een boer gevonden die
het onderbrengen van onderduikers in daartoe aangelegde schuilplaatsen.
Arie Bos
Joop, Arie, Kees en Teun. Onderduikers in zwiep
Ampsen in Lochem. Hier kwam hij in
bereid was een onderduiker op te nemen.
Arie Bos werd opgenomen door de
contact met de familie Arnold Kaeming.
Vlak voordat hij uit de Arbeidsdienst zou
Toen in 1942 alle Nederlandse jongens,
Dinkelmans alsof Arie familie was van hen.
Eens per week ging hij naar de catechisatie
komen trok de boer zich terug. Dat was
die geboren waren in 1922 en 1923 werden
Hij leerde de koeien te melken en al die
op uitnodiging van de toenmalige
ergens dicht bij Ruurlo. Er werd een andere
opgeroepen voor de Arbeidsdienst en
andere werkzaamheden die op een boerderij predikant. Iedere keer als hij daar kwam
boer gevonden en zo kwam Kees terecht bij
anderen om te werk te worden gesteld in
gedaan worden. Arie sliep aanvankelijk
lagen er drie klein formaat roggebroden
de familie Beltman in Zwiep. Kees kwam
Duitsland, de zogenaamde Arbeitseinsatz,
gewoon in huis. De Dinkelmans hadden
op een plank te wachten afkomstig van de
daar in de zomer terecht en ontmoette er als
weigerden deze in grote getale en doken
in die tijd een groot gezin; vader, Gerrit
familie Kaeming.
eerst Jan Beltman.
onder. Begin 1943 kreeg de heer J.W.
met zijn vrouw Mina, en dan nog de
Na vijf en een halve maand ging hij terug
Dijkman bericht om voor 3 mannen plaats
thuiswonende broer en zuster van Gerrit,
naar Rotterdam. Daar las hij in de krant
Jan Westra
te zoeken. Dit waren, Joop Derksen uit Den
Hendrik Jan en Dina. Hendrik Jan moest
dat de gehele lichting geboren in 1924, voor
Jan Westra was bij Vruggink Stoltenberg
Haag, Jan Westra uit Den Haag en Teun
ook onderduiken. Nu werd dat op het
werk in Duitsland zou worden ingezet. Dit
ondergedoken. Op een avond waren ze
Houweling uit Rotterdam, kort daarop Ari
platteland eerst nog met een korreltje zout
viel niet goed voor Teun, hij zei tegen zijn
daar pap aan het eten. Zittend rond de tafel
Bos en zijn broer Cor Bos uit Rotterdam.
genomen. Je merkte immers nog niet dat er
ouders; “Dat doe ik nooit, ik ga niet voor de
schepten ze, om de beurt met een lepel uit
Kees de Haas was reeds ondergebracht bij
naar je gezocht werd.
vijand werken, ik ga er vandoor, ik zie wel
de grote schaal. De kinderen waren naar
waar ik naar toe ga.
bed, maar opa en opoe, Dina (de vrouw
de familie Beltman. Cor en Ari moesten in 1943 naar Duitsland om te werken.
Joop Derksen
Teun had besloten terug te gaan naar de
des huizes) en Jan praatten nog even na.
Beiden besloten om onder te duiken. Hun
Joop was een jongeman uit de stad, een
familie Kaeming om daar uit te vinden wat
Jan was ontzettend bang. Er was al een
aanstaande zwager (Teun Houweling), was
jongen van kantoor, mooie schone handjes,
hij het beste zou kunnen doen. Hij werd
paar keer over gesproken; "Als er nu eens
reeds ondergedoken in Zwiep. Ook Ari
secuur in alles wat hij deed, een jongeman
doorgestuurd naar een broer van Arnold,
een huiszoeking komt, waar blijft Jan dan
en Cor besloten om naar de achterhoek te
van de regelmaat. Hij had wel eens van het
waar, zo bleek later, het een soort kwartier
zo gauw?”. Dina kwam op het idee van de
gaan. Ze stapten in Rotterdam op een boot
boerenbedrijf gehoord: dat ze er koeien
was van de district-ondergrondse. Na daar
houtbak naast het fornuis. Jan paste er
en voeren , als schippersknecht vermomd,
melken en het koren maaiden, maar verder
ongeveer een maand te zijn geweest vonden
opgevouwen precies in. Ze gingen naar bed
mee naar Lochem. Van hieruit gingen ze te
wist hij niks, en dan ook echt niks.
ze voor Teun een plek bij de familie J.W.
en lagen er misschien net een uur in toen er
voet naar Zwiep en zochten Teun op bij de
De tweede dag moest hij mee schoven
Dijkman in Zwiep waar hij zeer vriendelijke
met groot kabaal op de deur werd geslagen.
familie J.W. Dijkman.
rogge binden. Het was vreselijk heet en dan
werd onthaald.
Jan had het gehoord en hij ging direct de
Cor Bos
het lopen over die stoppels, en de angels
houtbak in. De overvallers schreeuwde
die je overal prikte. Joop had ontzettend
Kees de Haas
Cor werd ondergebracht bij de famile H.J.
heimwee naar de stad en naar zijn familie.
Kees de Haas zat in Den Haag op de
riep terug dat hij eerst even een broek aan
Kaeming aan de Schoneveldsdijk en Ari
Hij kon de eerste
Ambachtsschool. In 1941 kwam hij van
moest trekken. Dina stond ook al naast haar
ging naar de familie Dinkelman op Overlaar. weken die mensen
school en werkte voor 6 maanden bij
bed en toen de deur open ging kwam er al
Toen H.J. Kaeming in 1944 door de Duitsers
met hun dialect
een timmerman die speelgoed maakte
één van de deelkant binnen. Hij was door
werd opgepakt en op het Inland gevangen
niet verstaan.
dat naar Zwitserland werd verzonden.
de paardenstal naar binnen gekomen. Ze
werd gezet, moesten de onderduikers elders
Na veertien
Bouwmateriaal voor woningbouw was er
wilden de onderduiker en wisten absoluut
worden ondergebracht. Cor ging eerst naar
dagen kreeg hij
niet, de Duitsers hadden alles weggesleept.
zeker dat hij er moest zijn. Ze stormden
een adres aan de Zutphenseweg in Lochem,
wat aanspraak,
Eind 1941 moest hjj verhuizen van Den
de slaapkamers binnen, ’t geweer in de
later weer in Zwiep. Op een zekere dag
toen Teun uit
Haag naar Borculo. De Duitsers hadden
aanslag. Ze doorzochten bedden en kasten
kreeg de heer Haytink op Schuppert uit
Rotterdam bij de
hun huis nodig voor Duitse burgers. Het
en konden nagaan dat Jan in één van de
Zwiep te horen dat Cor opgehaald moest
familie terecht
gezin kreeg 14 dagen de tijd om een ander
bedden moest hebben geslapen. Dina stond
worden in Lochem. Dit was een gevaarlijke
kwam.
huis te vinden. Zijn moeder was weduwe,
met de waskamerdeur in de hand net voor
ZWEVERINK MUZIEK Zwiepseweg 80 7241 GX Lochem Tel. 0573 251704
WWW.ZWEVERINKMUZIEK.NL
Joop Derksen
Zeverink Muziek stond aan de wieg van vele muzikanten. Wij stimuleren en promoten het maken van muziek. Naast ons werk is muziek maken en laten maken onze grote passie. Allround muziekwinkel, o.a. enorme voorraad gitaren, ukeleles, accordeons, harmonica’s, djembees, mondharmonica’s, saxofoons, blokfluiten etc. Heel veel les- en speelboeken voor alle instrumenten. Bijna alle instrumenten en toebehoren op voorraad. Onze openingstijden zijn: Woensdag tot en met vrijdag van 10.00 tot 18.00 uur. Zaterdag van 10.00 tot 16.00 uur. Maandag en dinsdag gesloten.
en wilden naar binnen, de heer Vruggink
Onderhoud voor uw espressomachine www.notrot.nl 0573-251521
Onderhoudsproducten zijn verkrijgbaar in onze webshop
Reizen door heel Europa in je eigen bed begint in Lochem met een caravan van
Hobby • Dethleffs • Fendt Een sfeervolle winkel met alle kampeer en wandelaccessoires en een groot assortiment reisboeken. Vordenseweg 1, 7241 SB Lochem www.holidaysport.nl
75 jaar Vrijheid
25
de houtbak, ze slingerde hen allerlei dingen
houtbak, niet begrijpend, dat het goed was
Welbergen bij J.W. Dijkman langs. Hendrik
aansluiten bij de landelijke organisatie,
naar het hoofd: dat ze gek waren zo maar
gegaan. Maar zeker is, dat zijn angst voor
woonde aan de Schoneveldsdijk, hij wilde
maar niemand was nou zo gesteld op al
midden in de nacht te komen etcetera.
overvallen was gegroeid.
Dijkman spreken onder vier ogen. In die
te veel relaties met de wereld buiten deze
tijd nam het verzet in Nederland toe.
groep.
Jan hoorde in de houtbak hun laarzen zich geen raad: ze moesten hem vinden of
Landelijke Organisatie Onderduikers
anders zouden ze de oude opa meenemen. Opa kreeg ineens een heel gek idee, hij
vlak voor hem op de keukenvloer. Hij wist
Hendrik vroeg aan Dijkman of hij er wat voor voelde om als vertrouwensman uit dit
Mede hierdoor werd dhr. Van
Laren (gld.) was één van de eerste gemeente
deel van Barchem deel te nemen aan de
Kooten uit Lochem verzocht ook
waar onderduikerswerk behoorlijk
verzetsgroep. De avond daarna zo Dijkman
Barchem te vertegenwoordigen op de
greep het grootste broodmes uit de tafella
georganiseerd werd. Contact werd er
naar de Witte Wijvenkuil moeten komen.
districtsvergaderingen, als zelfstandige
en deed net of hij op stel en sprong gek
gezocht met soortgelijke groepen. Men
Dijkman zei zelfs niet tegen zijn vrouw
groep bleven de Barchemers doorwerken.
was geworden. Hij zwaaide met het mes
sloot zich aan bij de Landelijke Organisatie
waar hij de volgende avond naar toe zou
Voor de onderduikers in de omgeving
en schreeuwde dat hij zijn huisgenoten zal
voor hulp aan onderduikers. In februari 1943 gaan, maar stapte vol goede moed “recht
moesten extra bonkaarten komen, in
doden als “die kerels” niet direct opstapten.
begon A.J. Koeslag Jr. in Laren al met het
sommige gemeenten pleegde men daartoe
De onverlaten gingen, achteromkijkend en
onderbrengen van onderduikers. Omstreeks ontmoette hij Mr. A.C. van Dam, W.L.
overvallen op distributiekantoren. In de
hoofdschuddend, denkend, dat die oude
dezelfde tijd ontstond ook in Barchem een
Prinsen, H. Welbergen en verdere leden van
gemeente Laren was dat echter niet nodig.
boer anders zijn familie aan het mes zou
L.O. -groep bestaande uit, Mr. A.C. van
de verzetsgroep F.W.J. Esselink (Tobbert)
Op het gemeentehuis had men geweldige
rijgen. Ze verlieten de boerderij en toen
Dam, Ds. Groeneboer, W.L. Prinsen, H.
en G.H. Dijkman, in die tijd knecht bij de
medewerking van de heren Rouwenhorst en
ze werkelijk weg waren, zei de oude opa:
Welbergen, J.W. Esselink, G.H. Dijkman en
familie Kottelenberg in Zwiep. Later kwam
Milius; zeker moeten ook genoemd worden
”Maakt oe maor neet banauwd, d’r is met
J.W. Dijkman.
daar Ds. R. Groeneboer (gereformeerd
de dames D.J.C. Schippers en O.H. Swanink,
mie niks an de hand”. Jan kwam uit de
Op een avond in januari 1943 komt Hendrik
predikant uit Barchem) bij. Ze wilden zich
die de bonnen gewoon achterover trokken.
toe, recht an” naar de kuil op de berg. Daar
Wapendropping Op 11 november 1944 vond in het Grote Veld, een op sommige plaatsen slechts dun begroeid bos- en heidegebied, tussen Lochem en Vorden een wapendropping
tussen ongeveer één uur en twee uur zou plaats vinden.
plaats. De bewapening van de verzetsgroep Barchem (Laren-Zuid) bestond in het
Geen afworp
begin uit boksbeugels, verzwaarde gummistokken, een jachtgeweer en een oude
De eerste poging tot afworp vond plaats op donderdag 9 november 1944. ’s Middags kwam
revolver. Voor sabotagedaden werden zware staaldraden en kromme spijkers
de roepzin door en ’s avonds volgde de bevestiging. Als gevolg daarvan gingen om 11 uur
gebruikt. Het verzet had dus grote behoefte aan wapens.
veertien man uit Barchem naar de bewuste plek. Uit Warnsveld verschenen nog eens tien man. De benodigde veiligheidsmaatregelen werden getroffen. Dee lampen dienden om het
Omstreeks half september 1944 kreeg men bericht dat uit de buurt van Laren en Holten
vliegtuig de juiste ligging van het terrein aan te geven en ook om de codeletter te seinen.
een dertigtal stenguns met munitie opgehaald kon worden, bestemd voor een verzetsactie
Pas na iets over vieren kwam een vliegtuig laag over. De lampen werden aangestoken, maar
in de Achterhoek. ’s Nachts werden de wapens op de fiets in twee keer naar Barchem
een afworp vond niet plaats.
gebracht en daar in een schuilplaats opgeslagen. Van deze wapens gingen er later vijftien naar Zieuwent en tien naar Warnsveld.
Wapenafworp
Tweede oproep Zaterdag 11 november 1944 kwam ’s middags over de radio opnieuw een oproep door, met een bevestiging in de avond. Barchem verscheen met veertien man, uit Borculo
Men ging aan de slag om te proberen zelf een wapenafworp geregeld te krijgen. Twee
kwamen er acht en uit Vorden, Warnsveld en Zutphen samen nog eens vijfentwintig
geschikte terreinen werden gevonden in het Grote Veld. Door een aantal verzetsmensen
man. Dubbelposten, bewapend met stenguns, werden op de toegangswegen uitgezet met
uit Barchem, Borculo, Lochem, Vorden en Warnsveld werden voor de uitvoering van de
de uitdrukkelijke opdracht alles neer te schieten wat zich binnen de aangewezen sector
wapendropping in het Grote Veld een tweetal afwerpplaatsen in gereedheid gebracht.
bewoog. Het wachtwoord werd uitgegeven. Eén man zou rondkomen om de beëindiging
De kaartcoördinaten van deze afwerpplaatsen waren door middel van een illegale zender
van de wacht te melden.
doorgegeven naar een bepaalde instantie in Engeland.
Roepzinnen
Vertraging Even na twee uur kwam er een vliegtuig laag over, het toestel maakte een bocht en vloog
Met de Engelse instantie werd de afspraak gemaakt, dat wanneer door de radio de roepzin
door. Een mankement aan één van de grondlampen was de oorzaak van deze vertraging.
“De aarde is een paradijs” zou worden gezegd, op het eerste afwerpterrein gedoeld werd en
Na ongeveer een half uur herhaalde het vliegtuig de manoeuvre, maar de grondverlichting
bij de roepzin ‘In de maneschijn bloeit de liefde” op het tweede terrein.
was nog niet in orde. Om ongeveer drie uur keerde het vliegtuig voor de derde maal terug,
Wanneer ’s middags om half twee de radiozender Brussel/Frans één van de beide
beschreef tweemaal een cirkel, verminderde vlieghoogte, de luiken in de bodem gingen
roepzinnen omriep, dan was dit bedoeld als waarschuwing aan het verzet om ‘stand by’ te
open en daar zeilden containers- grote bussen van onder een rubberkussen voorzien om
zijn. Als ’s avonds omstreeks half 9, na de uitzending van Radio Oranje, dezelfde roepzin
de ergste schop op te vangen- aan parachutes omlaag. De afworp van zeventien containers
werd omgeroepen, dan was dit de aanwijzing dat de wapendropping die komende nacht
was een feit.
VRIJ OM TE DENKEN VRIJ OM TE CREËREN
75 jaar Vrijheid
27
De Joodse gemeente Uit een schuldbrief uit 1332 valt op te
in de loop van de dertiger jaren van de
maken dat er omstreeks dat jaar Joodse
twintigste eeuw begon het aantal leden af
geldschieters actief waren in Lochem
te nemen.
en omstreken. In 1665 wordt melding gemaakt van een Joodse inwoner die
Tijdens de Duitse bezetting vond in
zich tot het christendom bekeerde. In
Lochem in 1941 de eerste razzia plaats,
de achttiende eeuw vestigden zich enige
waarbij enige mannen opgepakt werden.
Joodse gezinnen blijvend in Lochem.
Het merendeel van de Lochemse Joden is in 1942 en 1943 gedeporteerd en
De gezinshoofden hielden zich bezig met
vermoord. Een klein aantal kwam terug
beroepen als houder van de Bank van
uit de kampen of wist onder te duiken en
Lening, vleeshouwer, glazenmaker en
te overleven.
houder van het pandjeshuis. Arme Joden mochten zich er niet vestigen.
Gedenkplaat bevestigd aan de buitenmuur van de voormalige Lochemse Synagoge.
De oproep zag er al volgt uit Verordening van 6/1941 van het
op 19 april 1941 de provincie Gelderland
vindt plaats door publicatie in de
Vanaf het laatste kwartaal van de
Departement van Binnenlands zaken van de
dienen te verlaten en zich weer naar
Dagbladen.
achttiende eeuw bestond in Lochem
afdeling Bur.Staats en Adm.
Amsterdam begeven. De Rijkscommissaris
een georganiseerde Joodse gemeente die
Aan de Burgemeesters van Lochem & Laren. voor het bezette Nederlandse gebied
aanvankelijk voor de godsdienstoefeningen
maakte in een ambtelijke bekendmaking
De Commissaris-Generaal voor de openbare Veiligheid
gebruik maakte van een privé woning. In
Ik heb de eer Uw aandacht te vragen voor het volgende: Bij de toepassing in de buurt van ’t Ei aangekocht en ingericht van Verordening 6/1941 inzake de verplichting tot aanmelding van als synagoge. In hetzelfde jaar keurde personen die geheel of gedeeltelijk de stadsraad de statuten van de Joodse van Joodschen bloede zijn, worden gemeente goed en werd een begraafplaats Reichskommissaris herhaaldelijk gekocht naast de synagoge. Deze begraafplaats is tot 1848 in gebruik geweest. gevallen te beslissing voorgelegd, waarbij personen door opvolgend In dat jaar werd een nieuwe begraafplaats huwelijk, foor geboorte tijdens huwelijk, aan de Zutphenseweg aangekocht. dan wel door erkenning buiten huwelijk In de 19e eeuw groeide de Joodse gemeente. worden geacht af te stammen van een Joodschen familie, terwijl volgens de Aanvankelijk gingen de kinderen naar verklaring van bedoelde personen of hun de openbare school en kregen zijn familieleden de werkelijke vader niet van Joodse les van hun ouders. Toen in 1865 Joodsche afkomst is. een nieuwe, grotere synagoge werd
van 31 mei 1941 de volgende verordening
W.G. Rauter, SS – Gruppenfuhrer
1785 werd een pand aan het Hoogestraatje,
tegen de Joden bekend.
Ambtelijke Bekendmaking
In totaal zijn er 118 Joden weggevoerd en keerden er 18 Lochemse Joden terug.
Op grond van de verordening van de reichscommissaris voor het bezetten
In 1947 is de Joodse gemeente van
Nederland gebied Nr 20/1941 wordt bepaald:
Lochem officieel opgeheven en bij die van Borculo gevoegd. De sterk vervallen
1 Aan de Joden in den zin van par.4 der
synagoge kwam in 1950 in het bezit van
verordening van de Rijkscommissaris
de burgerlijke gemeente Lochem. In 1983
Nr189/1940 wordt verboden:
vierde Lochem haar 750-jarige bestaan
A. Het publieke baden in zee -
als stad, dit was mede aanleiding tot de
strand- zwembaden en overdekte
oprichting op 1 maart van de Stichting ter
badinrichtingen.
Nagedachtenis van de Joodse Medeburgers
B. Het betreden van de publieke
in Lochem. Deze wil de voormalige
plantsoenen n openbare gelegenheden
Synagoge behouden als herinnering en
evenals het huren van kamers in publieke
stelde zich ten doel de restauratie van
tevens een leslokaal en een woning voor
Daarna volgt de brief met de gedragslijn
logeergelegenheden (hotels, pensions,
het gebouw te bevorderen. Er is een
de godsdienstonderwijzer in gebruik
die de gemeentes volgens de Commissaris-
logementen) in zee en strandbadplaatsen
gedenkboek samengesteld dat de namen
genomen. Ook de voormalige synagoge
Generaal voor bestuur van Justitie dient te
en andere dergelijke plaatsen.
van de omgebrachte Lochemse Joden bevat.
werd gebruikt als klaslokaal. Naast het
hanteren.
ingewijd aan de Westerwal, werd daar
C. Het bezoeken van paardenrennen als toeschouwer.
kerkbestuur en de kerkenraad waren
Tevens is er een gedenkplaat bevestigd aan de buitenmuur van de voormalige Synagoge.
in Lochem een penningmeester voor
Door de gebeurtenis in februari 1941 trokken
het Heilige Lande en een Armbestuur
veel Joden naar het oosten van ons land, dus *2 Handeling in strijd met deze regeling zijn restauratie. Op 2 mei 1993 is de prachtig
actief. Verscheidene genootschappen
ook naar Laren en Lochem. In een schrijven
overtredingen en worden met hechtenis
gerestaureerde voormalige Synagoge
hielden zich bezig met studie van
“Des Reichskommisaris fúr die Provinz
van ten hoogste 6 maanden en boete
officieel geopend. Het gebouw is nu primair
Tora en Talmoed, begrafeniswezen en
Gelderland” aan de burgemeesters wordt
van ten hoogste f. 1000,- of met beide
een herdenkingscentrum. Daarom ligt
onderhoud van de synagoge. Er was
deze oproep geattendeerd dat alle Joden die
gestraft, voor zoverre niet volgens andere
het gedenkboek met de namen van de
tevens een vrouwengenootschap en een
in de gemeenteaanwezig zijn en die gevlucht
bepalingen een hogere straf is bepaald.
omgebrachte Lochemse Joden op de plaats
jongerenvereniging.
zijn door de gebeurtenissen van 10 februari
Rond 1900 had de Joodse gemeente van
1941 in Amsterdam aangegeven moeten
Deze regeling treedt op de dag van haar
de Ner Tamid, het eeuwige licht. Opdat de
Lochem haar grootste omvang bereikt,
worden. Dat deze groep Joden op z’n laatst
afkondiging in werking, de afkondiging
herinnering niet verduisterd wordt.
In 1992 startte de gemeente Lochem de
waar eertijds de Arke stond. Er boven hangt