Diplom 2015 by Ganzorig Bat-Orshikh

БАРААНЫ ТЭМДГИЙН ЭРХ ЗҮЙН ЗОХИЦУУЛАЛТ, ТҮҮНИЙГ ОЛОН УЛСЫН ЭРХ ЗҮЙН ХЭМ ХЭМЖЭЭНД НИЙЦҮҮЛЭН БОЛОВСРОНГУЙ БОЛГОХ ЗАРИМ АСУУДАЛ

Б.Эрдэнэцэцэг

УДИРТГАЛ

НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ: БАРААНЫ ТЭМДГИЙН ОЛОН УЛСЫН ЭРХ ЗҮЙН ЗОХИЦУУЛАЛТЫН ТУХАЙ ОЙЛГОЛТ, ҮЗЭЛ БАРИМТЛАЛ

1.1

Барааны тэмдгийн тухай ойлголт, онцлог

1.2

Барааны тэмдгийн олон улсын эрх зүйн зохицуулалт барааны тэмдэгтэд

тавигдах шаардлага

ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ: БАРААНЫ ТЭМДГИЙН ЭРХ ЗҮЙН ЗОХИЦУУЛАЛТЫГ БОЛОВСРОНГУЙ БОЛГОХ ЗАРИМ АСУУДАЛ

2.1 Барааны тэмдгийн олон улсын эрх зүйн зохицуулалт ба үндэсний эрх зүйн зохицуулалтын уялдаа холбоо, түүнд тулгамдаж буй зарим асуудал 2.2

Барааны тэмдгийн эрх зүйн зохицуулалтыг олон улсын эрх зүйн хэм

хэмжээнд нийцүүлэн боловсронгуй болгох зарим асуудал

Дүгнэлт Номзүй Хавсралт

Б.Эрдэнэцэцэг

НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ: БАРААНЫ ТЭМДГИЙН ОЛОН УЛСЫН ЭРХ ЗҮЙН ЗОХИЦУУЛАЛТЫН ТУХАЙ ОЙЛГОЛТ, ҮЗЭЛ БАРИМТЛАЛ УДИРТГАЛ 1.Сэдвийг сонгосон үндсэн ач холбогдол Оюуны өмчийн эрх зүйн үндсэн салбарууд нь зохиогчийн эрх зүй болон аж үйлдвэрийн өмчийн эрх зүйн салбарууд юм. Сүүлийн жилүүдэд монгол улсад аж үйлдвэрийн өмчийн эрх зүйн салбар харьцангуй хөгжиж байгаа хэдий ч барааны тэмдгийн ач холбогдол үнэлгээ үнэ цэнэ доогуур, иргэд бараа бүтээгдэхүүнээ хэрхэн ялгаж авах мэдлэг мэдээлэл байхгүй оюуны бүтээлд хандах хандлага, иргэн аж ахуй нэгж барааны тэмдгийг хэрхэн олж авах, ашиглах талаарх мэдлэг хомс зэрэг хүчин зүйлсээс шалтгаалан энэ салбар дах эрх зүйн зохицуулалтыг сайжруулах зайлшгүй шаардлагатай байна. Зах зээлийн нийгмийн эдийн засгийн харилцааны оролцогчоос тухайн харилцааны оролцогчийнхоо хувьд мөн үйлдвэрлэж буй бүтээгдэхүүн, үзүүлж буй үйлчилгээндээ бусдаас ялгарах онцгойлсон тэмдгийг хэрэглэх явдал зайлшгүй байдаг. Энэ зайлшгүй шинж нь тухайн онцгойлсон буюу тусгайлсан шинжийг илэрхийлэх хууль зүйн хэлбэрээр дамжин илэрхийлэгддэг гэж үздэг. Энэхүү хууль зүйн хэлбэр нь дэлхий нийтээрээ барааны тэмдэг гэсэн нэр томъёогоор илэрхийлэгддэг. Аливаа аж ахуй нэгж байгууллага нь өөрсдийн барааны тэмдгийг өмчлөгч, эзэмшигчийн эрхийг бий болгож, тэрхүү эрх, түүнийг хэрэгжүүлэхтэй холбоотой эрх зүйн зохицуулалтыг агуулгыг бүрдүүлдэг бүтээгдэхүүндээ өмчлөлийн эрхийг олж авах эдлэх эд хөрөнгийн эрхээ хэрэгжүүлж эдийн засгийн эргэлтэнд оруулах. Тэр дундаа иргэдийн эрх ашгийг хамгаалах, иргэд хуулийн этгээдийн эдийн засгийн үр өгөөжийг сайжируулах оюуны бүтээлийг нь үнлэх үнэлэмж нэн чухал байна.Иймээс иргэд, хуулийн этгээдийн оюуны бүтээлийг хамгаалахад Барааны тэмдгийн эрх зүйн зохицуулалтын үүрэг оролцоо хэрэгтэй юм. 2

Б.Эрдэнэцэцэг

Иймд барааны тэмдэг, түүний төрлүүд болон эрх зүйн зохицуулалт, хэрэгжилтийг судалснаар энэ талаар нэг мөр ойлголттой болох юм. Барааны тэмдгийн онцгой эрхээ бусдад шилжүүлэх буюу эзэмшүүлэх, худалдах, ашиглах эрхийг олгох, ингэснээр оюуны бүтээлийнхээ үнэ цэнийг хууль, эрх зүйн зохицуулалтын хүрээнд хэрэгжүүлэх , эдийн засгийн эргэлтэнд оруулж, түүнээсээ ашиг олох боломжийг бүрдүүлэх зэрэг асуудлаар нарийвчлан судлах шаардлагатай учир энэхүү сэдвийг сонгосон. 2. Судалгааны ажлын зорилго, зорилт Энэхүү судалгааны ажлын зорилго нь Барааны тэмдгийн эрх зүйн зохицуулалтыг онол болон практикын үүднээс судалснаар тус эрх зүйн ач холбогдлыг

тодорхойлох, боловсронгуй болгох арга замыг нээн илрүүлж

оюуны өмчийн эрх зүйн салбарт хувь нэмрээ оруулахад оршино. Дээрх зорилгод хүрэхийн тулд дараах зорилтыг удирдлага болгоно. Үүнд: •

Барааны тэмдгийн талаарх ерөнхий ойлголтыг судлах

•

Барааны тэмдэгт тавих шаардлага, төрлүүд, эзэмшигч, өмчлөгчийн эрх, үүрэг хүлээх хариуцлаг зэргийг судлах

•

Барааны тэмдгийн эрх зүйн зохицуулалтын хэрэгжилтийн талаарх судалгаа хийх

•

Барааны тэмдгийн эрх зүйн зохицуулалтын зарим асуудлыг боловсронгуй болгох талаар дээрх зорилтуудын хүрээнд холбогдох хууль тогтоомжид дүн шинжилгээ хийх.

•

Барааны тэмдгийн олон улсын эрх зүйн зохицуулалт ба үндэсний эрх зүйн зохицуулалтын уялдаа холбоо, түүнд тулгамдаж буй зарим асуудал санал дэвшүүлэх

•

барааны тэмдэг нь Франчайзын гэрээ, лицензийн гэрээний үндсэн гол нөхцөл болох нь

3.Судалгааны ажлын арга зүй

Б.Эрдэнэцэцэг

Судалгааны эхний шатанд баримт материал цуглуулах, ажиглалтын аргыг ашигласан.

Барааны

тэмдгийн

тухай

ерөнхий

ойлголт,

оюуны

өмчийг

хамгаалах олон улсын байгууллага түүний бодлого үйл ажиллагаа

болон

холбогдох ном зохиол, магистрийн судалгааны ажил бичих аргачлал, Барааны тэмдгийг хамгаалах олон улсын гэрээ коневенци, түүний үүсэл хөгжлийн талаар болон

олон улсын оюуны өмчийг хамгаалах талаар гаргасан, гэрээ

хэлэлцээрийг

судаллаа. Онолын мэдлэг, нийгмийн өнөөгийн бодит нөхцөл

байдлыг харуулсан статистик мэдээлэл, судалгаа,

эрдэмтэн судлаачдын

тавьсан илтгэл зэргийг үндэслэсэн. Барааны тэмдгийн эрх зүйн зохицуулалт түүний хэрэгжилт, Монгол улсын нэгдэн орсон, гэрээ хэлэлцээр зэргийг бодит нөхцөл байдалд ажиглах, тулгамдаж буй асуудлыг илрүүлж цаашид хэрхэн боловсронгуй болгох арга зам боломжит хувилбарыг дэвшүүлэхийг зорилоо. Шинжлэх ухааны судалгааны ерөнхий аргуудын нэг болох анализын аргыг ашиглахдаа барааны тэмдгийг хамгаалах асуудлыг ерөнхий ойлголт болгон авч үзэж түүнд хамаарах асуудлыг задлан шинжилсэн. Түүхчлэх аргын үндсэн дээр оюуны барааны тэмдгийн анхы эрх зүйн баримт бичгийг болон үүсэл хөгжлийн өнгөрсөн үеийг тоймлон дүгнэн авч үзлээ. Орон зай, цаг, хугацаа, тухайн нөхцөл байдалд нь Барааны тэмдгийн эрх зүйн зохицуулалт, Монгол улсын Барааны тэмдгийн тогтолцооны асуудлыг авч үзэхдээ харьцуулалтын аргыг ашигласан болно. 4. Судалгааны ажлын судлагдсан байдал Барааны тэмдгийн эрх зүйн зохицуулалт, түүнийг олон Улсын эрх зүйн хэм хэмжээнд нийцүүлэн Боловсронгуй болгох зарим асуудалгэсэн сэдэвээр цогц авч үзсэн судалгааны ажил хараахан алга байна. Оюуны өмчийн ерөнхий ойлголтын талаар 2008 онд Дэлхийн Оюуны өмчийн байгууллагаас гаргаж хэвлүүлсэн цуврал гарын авлага гаргасан байна. Мөн З.Намжилын “Дэлхийн оюуны

өмчийн

байгууллага,

Оюуны

өмчийн

лавлах,

Э.Мягмардоржийн

“Зохиогчийн эрхийн зохицуулалт”, 2010 онд З.Намжилын “Патентын оньс” зэрэг эрдэмтэн судлаачдын ном товхимол байна. Д.Цолмон, Б.Чинбат нарын оюуны өмчийн гарын авлага, Оюуны өмчийн газар, Шихихутуг хууль зүйн дээд

Б.Эрдэнэцэцэг

сургуулиас хамтран гаргасан ”Оюуны өмч- хөгжлийн

ундарга, хүний үл

зувчигдах эрх” байна. 5. Судалгааны ажлын шинэлэг тал. Энэхүү сэдвээр барааны тэмдгийн эрх зүйн зохицуулалт олон улсын болоод Монгол улсын Үндэсний хэмжээнд хэрхэн хэрэгжүүлж байгаа зэргийг ерөнхий байдлаар харьцуулан судалж үзсэн болно. Барааны тэмдгийн эрх зүйн зохицуулалт

түүнийг

олон

улсын

эрх

зүйн

хэм

хэмжээнд

нийцүүлэн

боловсронгуй болгох талаар тухайлан бичсэн нь уг ажлын шинэлэг тал болно. 6. Судалгааны ажлын бүтэц. Уг

магистрын ажил нь удиртгал, 2 бүлэг, 4 зүйл, дүгнэлт, ном зүй гэсэн

бүрэлдэхүүн хэсгүүдтэй.

1.1.

Барааны тэмдгийн тухай ойлголт, онцлог  Түүхэн эх сурвалж  Барааны тэмдгийн талаарх ойлголт Түүхэн эх сурвалж Барааны тэмдэг нь гарал үүслийн хувьд тоосго, савхи, ном, зэвсэг, сав

суулга дээр тавигдаж эхэлсэн гэдэг. Судлаачдын бүтээлээс харахад Барааны тэмдгийг гар урчуудын шавар ваарт 9000 /МЭӨ7000/ жилийн өмно одоогийн Унгар улсад хэрэглэж байсан гэж үзсэн байна. Харин гарал үүслийн тэмдгийг Этрусканы соёл иргэншил буюу МЭӨ 950-300 оны үед хамаарах байх гэж үздэг. Архелогчид Этрусканы бяслаг дээр бусад газрын бяслагаас ялгахын тулд cap зурсан байхыг нээсэн байна... Улмаар дундад зуунд /476- 1000/ үргэлжилж, илд, хувцас, дарсанд хэрэглэх болжээ Мөн "3000 жилийн тэртээ Энэтхэгээс гар урлаач өөрийн уран зургийг Иран руу явуулахын өмнө гарын үсгээ бүтээл дээрээ зурдаг байжээ. 2000 жилийн омно хятадын үйлдвэрлэгчид Медитерраны хэсэгт нэр алдартай болж маш ихээр хулгайлагдах болсоы "Fortis" тэмдэг хадсан барааг худалддаг 5

Б.Эрдэнэцэцэг

байсан бегөөд хоороондоо ялгаатай 1000 гаруй тэмдгийг ашиглаж байсан баримт байдаг ажээ.1 1500 оны дундуур /1544, 1564/ Англи, Францад барааны тэмдгийг хуурамчаар үйлдсэн этгээдэд оногдуулах шийтгэлийг чангатгаж байжээ. Гэсэн хэдий ч барааны тэмдгийг хуурамчаар үйлдэх явдал газар авсаар байсан нь хууль зүйн баталгааг шаардаж байв. 19-р зууны дунд үеэс эхлэн Англи улсад ийм зөрчлийн эсрэг заргыг шүүхээр шийдвэрлэх болсон байдаг Францад 1857 онд, Германд 1874, 1836 онд, /боловсропгуй болсон хувилбар/ улмаар 1905 онд Англи болон АНУ-д барааны тэмдгийн хууль гарчээ. Ийнхүү олон оронд барааны тэмдгийн эрх зүйн акт гарч байсан нь олон улсын түвшинд зохицуулалт зайлшгүй шаардлагатай байгааг илэрхийлж байв.Парисийн конвенцийн дагуу аж үйлдвэрийн өмчид барааны тэмдгийг оруулж, үүний нэмэлт болох "ОУ-ын барааны тэмдгийн Мадридын хэлэлцээр" нь 1981 онд батлагдаж гарсан байна. Монгол улсын хувьд малыг имнэх, тамгаглах нь хуулиар зохицуулаагүй ч эрт дээр үеэс уламжлан хэрэглэж ирсэн байна. Малыг имнэх, тамгалах нь монгол нүүдэлчдийн хүндэтгэл, ёс төртэйгээр өдрийн сайныг сонгон байж мал имнэх хөнгөлөхийг зуны эхэн сарын шинийн 3нд, тамгалахыг намрын дунд сард гол төлөв гүйцэтгэдэг түүхэн уламжлал, ёс үйлдэл байдаг. Монгол хэл судлалын эрдэмтэн Я.Цэвэл адуу малд тэмдэг болгон хайрах тоног хэрэгслийг тамга, малын чихийг хагалж огтолсон тэмдгийг им гэж тодорхойлсон байдаг.Малыг зүс тамгаар нь танихаас гадна малын чихэнд им тавьж ялгадаг.Манай малчид им гэдгийг голдуу хонь, ямаа, үхэр дээр хэрэглэх ба адуу, тэмээн дээр хэрэглэх нь ховор байдаг. Мал тамгалах, имнэх явдал үүссэн эртний нэгэн нутаг нь Төв Ази, тухайлбал монгол орон гэж үзжээ. /Х.Пэрлээ 1956 он/. Тэрээр Биндэр уулын Рашаан хад гэдэг газраас олдсон 270-аад тамга тэмдэг бүхий самбар, чулуу, түүний ойр орчмын хаданд сийлсэн 100 гаруй тамга, тэмдгийн талаар дурдаад 40 орчим тамгыг зөвхөн монгол орны археологийн дурсгалаас олж цуглуулан судалжээ. Тамгалах хэсгийн талбай нь хэн хүний нүдэнд ил харагдахуйц өнгөц, мэдрэл, цусны судаснаас зайдуу булчинлаг газарадуунд гуя, ташаа хас, тэмээнд бол хацар, 1

Дэлхийн Оюуны өмчийн байгууллага лавлах УБ.,2008, 92-р талд

Б.Эрдэнэцэцэг

хонго мэтийн газар, зарим үхэр, хонь, ямааны эвэр дээр байна.Тамганы гадаргууд элдэв өө сэв байдаггүй, халууны боловсруулалтын зарчимд тулгуурладаг учир өт хорхой, шимэгчийн нөлөө байдаггүй зэрэг мал эмнэлгийн ариун цэвэр, эрүүл ахуйн горимд үндэслэсэн байдаг. Ер нь мал монголчууд мал тамгалах, имнэх хөнгөлөх ажлыг хэт халууны шарх, өт хорхойноос, хэт хүйтний хөлдөлтөөс өмнө буюу хойно урьдчилан сэргийлэх замаар хавар, намрын улиралд малаа бага насанд гол төлөв хийж гүйцэтгэдэг уламжлалт аргатай юм. Дээрх эх сурвалж нь монголчууд өөрсдийн малаа бусад айл саахалтын малаас ялгах баталгаа нь болж өгсөн нь өнөөгийн Барааны тэмдэг, газар зүйн заалтын тухай хуулийн зохицуулалт нь уламжлалт хэрэглээтэй дүйцэхүйц ижил түвшинд байгаа нь Монгол улсын үндэсний барааны тэмдгийн түүхэн гол эх сурвалж нь болж байна2. Барааны тэмдгийн талаарх ойлголт : Барааны тэмдэг нь аж үйлдвэртэйгээ зэрэгцэн чухал үүргийг гүйцэтгэн гарч ирсэн бөгөөд тэдгээр нь олон улсын худалдааны орчин үеийн ертөнцөд түлхүүр салбар, зах зээлд чиглэсэн эдийн засгийн чухал хэсэг нь болсон юм. Зах зээлд чиглэсэн эдийн засгийн хөгжил. тогтолцооны өсөлт. аж үйлдвэрлэл нь аж үйлдвэрүүдийг чадвартай болгох, худалдаачдыг ижил шалгуураар хэрэглэгчдэд барааны олон төрөл

санал

болгохыг

зөвшөөрдөг.

Ихэвчлэн

хэрэглэгчдэд

ажиглагдах

ялгаануудыг тэд ихэнхдээ чанар. үнэ б\сад зүйлүүдээрээ дамжуулан хараалдаг. Хэрэглэгчдэд сонголтоо хийх, олон сайн бараанаас бараагаа сонгоход нь зөвлөгөө хэрэгтэй. Бараа бүгд нэртэй байх хэрэггэй. Зах зээл дэх барааны нэрийн хэрэгсэл нь барааны тэмдэг юм. Хэрэглэгчид зах дээр байгаа бараанаас сонголтоо хийхэд барааны тэмдэг нь эзэмшигчдийг батлах, барааны тэмдэгтэйгээр худалдаалагдаж буй барааны чанарыг сайжруулах илрэл болно. Үнэндээ барааны тэмдэг нь байнгын чанартай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг үйлдвэрлэгчийн шагнал болдог. Нэг төрлийн бүтээгдхүүн үйлдвэрлэгчид, үйлчилгээ үзүүлэгчид олширч байгаа нь тэдгээрийн хооронд өрсөлдөөнийг бий болгож байгаа бөгөөд энэ

НЬ

бараа, үйлчилгээний тэмдгээр илэрхийлэгдсэн өндөр чанартай бүтээгдхүүний 2

С.Ганзориг., Барааны тэмдэг, газар зүйн заалтын эрх зүйн зохицуулалт лекц. УБ., 2013 он

Б.Эрдэнэцэцэг

үйлдвэрлэх, үйлчилгээ үзүүлэх шаардлагыг бий болгож байгаа юм. энэ нь үйлдвэрлэгч, хэрэглэгч этгээдийн хоорондын итгэлийг бий болгоно Барааны тэмдэг гэдэг нь

аж ахуй эрхлэгч тухайн этгээдийн

үйлдвэрлэж байгаа бараа бүтээгдэхүүнийг тодотгож бусад өрсөлдөгчийн бараанаас ялгах чадвартай аливаа тэмдэгийг хэлнэ. 3 Барааны тэмдэг нь үйлдвэрлэл үйлчилгээ эрхэлдэг хуулийн этгээд, иргэн өөрийн бараа үйлчилгээг бусдынхаас ялгах зорилгоор хэрэглэх тодорхой агуулга бүхий үсэг, тоо, дүрс буюу эдгээрийг хосолсон дүрсэн илэрхийллийг агуулсан байна. 4 Барааны тэмдэг нь өөрийн бараа ба үйлчилгээг бусдаас ялгаад зогсохгүй сурталчилгааны үүргийг хамтад нь гүйцэтгэх ёстой учир шинэлэг санаа агуулсан, ямар бараа ба үйлчилгээнд хэрэглэж буйгаа илэрхийлсэн , гарал үүслээ тодорхойлсон , сонсголонтой , хялбар дуудлагатай , өнгөний хослол тохирсон бөгөөд хийсвэр дүрслэл болон жинхэнэ чанарыг хослуулсан байх учиртай. 1.

Үг. Тодорхой утга санааг илэрхийлсэн дан болон холбоо үг. Жишээ

нь: Гоёл /хувдасны загвар үзүүлэх, шилдэг загвар зохион бүтээгч, шилдэг загвар өмсөгч шалгаруулах үйлчилгээ/, Чингис хаан /архи/, eneos /түлш^, цахилгаан дэнлүү, лааз болон энэ төрөлд хамаарах бусад бүтээгдхүүн/, миний зах /жижиглэн болон бөөний худалдаа/ ...г.м. 2.Too тодорхой цифрээр илэрхийлэгдэж, бүртгэгдэж, олон нийтэд хэрэглэгдэж буй илэрхийлэл. Жишээ нь: 1950 /лавлагааны үйлчилгээ/ г.м. 3. Үсэг. Нэг болон түүнээс дээш үсэг. Зарим оронд гурван үсэг, гурван тооны нийлбэр ижил дуудлагатай бол бүртгэхгүй хэмээн хуульчилсан байдаг аж. Жишээ нь: STV /телевизээр дамжуулах, нэвтрүүлэх үйлчилгээ/, 4. тодорхой

Гурван хэмжээст тэмдэг. Урт, өргөн, өндрөөр илэрхийлэгдэж болох эзэлхүүн

бүхий

илэрхийлэл.

Жишээ

нь:

Тодорхой

дүрсэн

илэрхийлэл. 5.

Дуу авиа. Хөгжмийн зэмсгээр дуу гаргаж болон амьтны авиагаар

илэрхийлэгдэж болох илэрхийлэл. Жишээ нь: Цагны сэрүүлэг, машины сигнал, бусад техник хэрэгсэлд муур, шувуу г.м амьтны дуу оруулж болох. 3

Барааны тэмдэг, газар зүйн заалтын тухай хууль, УБ.., 2010 он

С.Ганзориг., Барааны тэмдэг, газар зүйн заалтын эрх зүйн зохицуулалт лекц. УБ., 2013 он

Б.Эрдэнэцэцэг

Дуутай тэмдгүүдэд ижил олон асуудал үүсдэг. Тэмдгийн дараалал нь мэдээж тоног төхөөрөмжийн тэмдгээр бүртгэгддэг боловч тэрхүү бүртгэл нь бодит хөгжмийн хэллэгг хамгаалалтыг олгодоггүй. Дууны тэмдгийг тухайлбал барааны тэмдгийн оронд хэрэглэжболно. Жишээ нь: Америкийн Нэгдсэн улс дууны тэмдгийг бүртгэхийг зөвшөөрдөг. Тэршилтын хугацаанд энэ нь дууг бичиж. Америкийн нэгдсэн \улсын патент. барааны тэмдгийн газраар хуурцагийг батлуулсан байх ёстой. 6.Үнэр. Үйлдвэрлэгчээс гаргаж байгаа бараа нь тодорхой үнэртэй бөгөөд хэрэглэгчид түүнийг нь мэддэг хүлээн зөвшөөрөгдсөн илэрхийлэл. Жишээ нь: Саван, шамлуни, бичгийн цаасны болон сүрчигний үнэр. Америкийн Нэгдсэн улс нь нэрлэх тэмдгийг бүртгэхийг хүлээн зөвшөөрсөн анхны улс юм. Тэр нь анх Плумера цэцгийн шннэхэн ургамлын үнэрийг юм оёдог утсанд. мөн хатгамалын утсанд хийсэн явдал байсан юм. 1999 оны 2дугаар сарын 11-ннй шийдвэрээр Европын нийгэмлэг дотоодын зах зээл дээр үнэртний газрын удирдах зөвлөлийн газрын хүсэлтоэр теннисний бөмбөгөнд "дөнгөж тасалсан ногоо"-ны үнэрийг анх оруулж үнэртний тэмдгийг бүртгэхийг дэмжсэн юм. 7. Өнгө.

Өнгө

нь

тухайн

бүртгүүлж

буй

тэмдгийн

хувьд

бусад

илэрхийлэлүүдтэй хамт хэрзглэгдэх нь элбэг тохиолдоно. Жишээ нь: Тодорхой дүрс, үсэг, тоо, гурван хэмжээст дүрсийг өнгөөр илэрхийлж бүртгүүлэх...г м. 8.Дүрс. Бараа, үйлчилгээний тэмдгийг хүний сэтгэхүйд амархан үлдэх, бусдаас өвөрмөц, ялгагдах дүрслэлээр илэрхийлдэг. Энэ дүрс нь амьтан, бусад эд юмсын гадаад дүрслэл болон зохиомол дүрслэл. Жишээ нь: дөрвөлжин, дугуй, зуйван г.м дүрс, бенз машины эмблем. 9.Дээрх илэрхийллийн хослол. Жишээ нь: TV 5, TV9... г.м. Барааны тэмдэг нь дараах чиг үүрэгтэй. Үүнд: а/ Ялгах чиг үүрэг. Энэ нь үндсэн чиг үүрэг бөгөөд өөрийн бараа, үйлчилгээг бусдаас ялгах шаардлагатай уялдах ба бүтээгдхүүнийг таних боломжтой болгоно.Бараа үйлчилгээний нэр төрөл олшрох, түүнийг худалдаж авах, сонголт хийх зэрэг үйл ажиллагаа бэрхшээлтэй болох тусам барааны тэмдгийн ач холбогдол чухал болж байна. 9

Б.Эрдэнэцэцэг

б/ Эх үүсвэрийг тодорхойлох чиг үүрэг. Энэ нь тухайн барааг үйлдвэрлэсэн, үйлчилгээг үзүүлсэн этгээдийн статусыг тодорхойлох ба нөгөө талаар уг бараа, үйлчилгээний гарал, эх үүсвэрийг тодорхойлогч болдог. в/ Чанарын баталгааны чиг үүрэг. Энэ нь хэрэглэгчдийн сонголтыг хөнгөвчлөх ач холбогдолтой. Жишээ нь: Говь, буян гэх мэт. г/ Зар сурталчилгааны чиг үүрэг. Нийгэмд хүлээн зөвшөөрөгдөхийн тулд зар сурталчилгааг хийх бөгөөд хэрэв хүлээн зөвшөөрөгдсөн бол уг тэмдэг еөрое сурталчилгаа болох нь бий.Энэ нь хэрэглэгчдэд уг бараа бүтээгдхүүн, ажил үйлчилгээг худалдан авах хүслийг өдөөгч болдог. Улсын бүртгэлд бүртгүүлсэн ба бүртгүүлэхээр мэдүүлсэн нэг төрлийн бараа, үйлчилгээнд хэрэглэх тэмдэгтэй ижил, төсөөтэй тэмдгийг хэрэглэхийг хориглох нь хэрэглэгчдийг төөрөгдөлд оруулахаас урьдчилан сэргийлнэ. Жишээ нь: АПУ соса-колатай ижил тэмдэг хэрэглэснээр 60 сая төгрөгийн хохирол амссан гэдэг. Барааны тэмдгийн зохидуулалтад хамтын тэмдэг болоч гэрчлэх тэмдгийн (тухай) эзлэх байр суурь ендөр байна. Эдгээрийг тус бүрт нь авч үзье: 1.Хамтын тэмдэг Хамтын тэмдгийг өөрөө

хамтын

тэмдэг

ашнгладаггүй нийгэмлэг

эзэмшдэг бөгөөд тэрхүү нийгэмлэгийн гишүүд нь хамтын тэмдэг хэрэглэж болно5: Гэхдээ гишүүд нь хамтын тэмдгийг ашиглах шаардлагыг хангасан тохиолдолд хэрэглэнэ. Хамтын тэмдгийг ашиглах дүрэмд оролцохдоо хамтын тэмдгийн бүртгэлд орсон байх ёстой богөөд дүрмийн атнваа нэг өөрчлөлтнйг барааны тэмдгийн албан газар баталгаажсан улсых байх ёстой. Зарим орнуудад (тухайлбал Холбооны бүгд Найрамдах Герман улс, Фннлянд. Норвеги. Швед. Швейцарь) хэрвээ тэмдгийг дүрмийн эсрзг урвуулан ашиглах юмуу, олон нийтийг төөрөгдүүлсэн байдлаар ашиглавал хамтын тэмдгийн бүртгэлийг хүчингүй болгодог. Тийм учраас хамтын тэмдэг нь төөрөгдүүлэлтийн эсрэг хэрэглэгчдийг хамгаалах чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Парижнйн конвенцийн зүйл 7-д хамтын тэмдгийн талаар тусгасан. Үндсэндээ тэдгээр нөхцлүүд нь хамтын тэмдэг бий 5

Оюуны өмч-Хөгжлийн ундарга, хүний үл зувчигдах эрх. 170 дах тал, УБ..,2013 он

Б.Эрдэнэцэцэг

болсон

газар

эзэмшиж

хамгаалдаг

орнуудад

хамтын

тэмдгийг

хүлээн

зөвшөөрөхийг баталдаг. Энэ нь юу гэсэн үг вэ гэвэл, хамгаалахыг татгалзах ямар ч шалтгаангүйгээр худалдаалдаг орны хуультай уялдуулан хэлсэн нийгэмлэгийн бий болгоогүй баримт юм. Нөгөө талаас хамгаалах хувийн нөхцлөө хуульчлах. хамтын тэмдэг нь олон нийтэд сөрөг байвал хамгаалахаас татгалзах тухай Конвенцид гишүүн муж улс бүрийн эрхийг тэмдэглэдэг. 2. Гэрчлэх тэмдэг гэдэг нь тухайн бараа үйлчилгээний чанар үйлдвэрлэх арга, бусад онцлог шинж чанарыг тэмдэг эзэмшигч гэрчлэн бусад этгээдэд ашиглуулах барааны тэмдгийг хэлнэ 6. Ихэвчлэн тодорхой төрлийн бараа үйлдвэрлэгч үйлчилгээ үзүүлэгч этгээдүүд дундаасаа гэрчлэх тэмдэг эзэмшигч этгээдийг хөндлөнгийн байгууллага журмаар байгуулж уг байгууллага нь бусдын бараа үйлчилгээний чанарыг хөндлөнгөөс гэрчлэн тэмдэг ашиглах зөвшөорөл олгодог.Барааны тэмдгийг гэрчлэх тэмдгээр бүртгүүлж болох ба гэрчлэх тэмдгийн мэдүүлгийг барааны тэмдгийн мэдүүлэгтэй адил байдлаар гаргана.Түүнд дараах зүйлийг хавсаргана.Үүнд Гэрчлэх тэмдгийг ашиглах журам, гэрчлэх байгууллага мөн болохыг нотолсон баримт бичиг. Гэрчлэх тэмдгийг ашиглах журамд "тухайн гэрчлэх байгууллагын нэр, хаяг, гэрчлэх бараа үйлчилгээний чанар, стандарт үзүүлэлт, бусад онцлог шинж чанарын шаардлага, тухайн бараа, үйлчилгээг гэрчлэх журам, гэрчлэх тэмдгийг ашиглах нөхцөл, ашиглахад тавих шаардлага, хяналт, өөр зорилгоор тэмдгийг ашигласан тохиолдолд хүлээх хариуцлагыг тусгана. Гэрчлэх тэмдгийг зөвхөн нарийн тогтоосон стандарттай уялдуулан хэрэглэдэг. Хамтын болоод гэрчлэх тэмдэг хоёрын гол ялгаа гэвэл, хамтын тэмдгийг зөвхөн үйлдвэр эзэмшдэг бөгөөд тухайлбал хамтын тэмдгийг эзэмшдэг нийгэмлэгийн гишүүд байж бас болно. Харин гэрчлэх тэмдгийг нарийн стандартыг хангасан хэн нэгэн хэрэглэж болно. Үнэндээ хамтын тэмдгийн хэрэглэгч нь бүлгээр бий болдог байхад. гэрчлэх тэмдгийн дагуу "онгорхой дэлгүүр " гэсэн зарчмаар явагддаг. Гэрчлэх тэмдгийг бүртгэх чухал шалгуур нь бүртгэлд орох гэж байгаа бүтээгдэхүүнд хамаатай " чадварлаг " аж ахуйн нэгж байх явдал юм. Яг үнэндээ 6

гэрчлэх

тэмдэг

эзэмшигч

нь

гэрчлэх

тэмдгэнд

хамаатай

Оюуны өмч-Хөгжлийн ундарга, хүний үл зувчигдах эрх. 170 дах тал, УБ..,2013 он

Б.Эрдэнэцэцэг

бүтээгдэхүүний төлөөлөгч нь байх шаардлагатай. Энэ нь төөрөгдүүлэлтийн эсрэг олон нийтийн хамгаалах чухал сэргийлэх арга хэмжээ болно. "Гэрчлэх тэмдэг" хэмээх тодорхойлолт нь бүх улсад ижил байдаггүй. Тухайлбал Америкт Гэрчлэх тэмдгийг нарийн стандартыг хангасан зүгээр нэг хүн ашигладаггүй. харин Гэрчлэх хэмээгдэх тэмдгийг ашиглах эзэмшигч буюу зөвхөн тухайн компанид ашиглаж болно. Америкийн Нэгдсэн улсад бусад улсуудыг бодвол Гэрчлэх тэмдэг, хамтын тэмдэг хоёрын хооронд ялгаа бага байдаг. Эдгээрийн ялгаа нь зөвхөн тухайн хоёр төрлийн тэмдгийн зорилгоос ха.мааралтай байна. Гэрчлэх тэмдэг нь бүтээгдэхүүн юмуу үйлчилгээний тодорхой стандартыг авч үздэг байхад харин хамтын тэмдэг нь тодорхой байгууллага дахь хэрэглэгчдийн гишүүнд илүү хамааралтай. в. Нийтэд түгээмэл болсон тэмдэг гэж зах зээлд танил болсон буюу тухай бараа бүтээгдэхүүнийг хэрэглэгчийн хувиар алдар нэртэй болсон тэмдгийг хэлнэ. Нийтэд түгээмэл болсонд тооцох тухай хуулийн зохицуулалт нь 2010 оны Барааны тэмдэг, газар зүйн заалтын тухай хууль-д заасан бөгөөд түүнийг “Нийтэд түгээмэл болсонд тооцох журам”

нь

2014 онд батлагдан

гарсан. Уг журамаар нийтэд түгээмэл тэмдэгээр тооцход хэрэглэх үйл ажиллагааны талаар нарийвчлан зохицуулсан байна7. Манай улсад одоогоор нийтэд түгээмэл болсон тооцуулах тухай хүсэлт ирээгүй байна. 1.2.

Барааны тэмдгийн олон улсын эрх зүйн зохицуулалт барааны тэмдэгтэд тавигдах шаардлага

Бараа

бүтээгдэхүүний

үндсэн

шаардлагаар

гарч

ирсэн

тухайн

бүтээгдэхүүний нэр нь өмчлөлийн харилцаа үүссэн төдийгүй уг нэршил бүрийг хувь хүн, иргэн аж ахуй нэгж өмчөөр бий болгож бүртгэж байгаа нь аливаа шударга өрсөлдөөн хуурамч бараа бүтээгдэхүүнээс хамгаалах төдийгүй бизнесийн гол хамгаалалт нь болж байгаа нь маш том давуу эрхийг бий болгож байгаа юм.

www.ipom.mn – Оюуны өмчийн газрын вэб сайтаас

Б.Эрдэнэцэцэг

Монгол улсын хувьд Аж үйлдвэрийг хамгаалах тухай Парисын конвецид 1978 онд нэгдэн орсоноор олон улсын барааны тэмдгийн эрх зүйн харилцааг хэрэгжүүлж эхлсэн байна. Мөн барааны тэмдгийн олон улсын бүртгэлийн тухай Мадридын хэлэлцээрт 1984 онд,

барааны тэмдгийн олон улсын бүртгэлийн

тухай Мадридын хэлэлцээрийн протоколд 2000 онд, Барааны тэмдгийг бүртгэх зорилгоор бараа, үйлчилгээний олон улсын ангилал тогтоох тухай Ниццийн хэлэлцээрт

2000 онд тус нэгдэн орсоноор олон улсын барааны тэмдгийн

талаарх ойлголтыг нэг мөр болгон хэрэгжүүлэх үүрэг хүлээн үндэсний эрх зүйн тогтолцоогоо тухай бүр шинэчилэн зохицуулж ирсэн байна. Хамгаалагдах чадварын шалгуур Тэмдэг

нь

барааны

тэмдгээр

хэрэглэгдэхийн

оронд

шаардлагаа

бнелүүлэх нь дэлхнйн дахины шалтгаантай стандарт юм. Ерөнхийлөн хэлбэл хоёр өөр төрлийн шаардлага байлаг. Шаардлагын

эхний

төрөл

нь

барааны

тэмдгийн

үндсэн

үүргэнд

хамааралтай бөгөөд үүний үүрэг нь ямар нэг компанийн барааг өөр компанийн бараанаас ялгах явдал юм. Энэ үүргээс улбаалан өөр бүтээгдэхүүнүүдийн хооронд барааны тэмдэг нь ялгарч байх ёстой. Хэрвээ төөрөгдүүлэх шинж тэмдэгтэй бол шаардлагын хоёр дахь төрөл нь барааны тэмдгийн боломжит хортой нөлөөнд хамаарна. Эдгээр хоёр төрлийн шаардлага нь бүх үндэсний барааны тэмдгийн тухан хуулинд оршин тогтнодог. Эдгээр нь Парисийн конвенцийн 6-р зүйлийн В-д байдаг бөгөөд 6-зүйлийн А-д заасны дагуу хамгаалагддаг. Барааны тэмдгийг дараахь тохиолдолд бүртгэхээс татгалздаг. Үүнд: тэдгээр нь ямар нэгэн ялгадах шинж тэмдэггүй бол, мөн тэдгээр нь нийтийн дэг журам ёс суртахууны эсрэг. өөрөөр хэлбэл олон нийтийг мэхлэх мөн чанартай байвал бүртгэхэзс татгалзана. Өвөрмөц байх шаардлага Барааны тэмдэг нь өвөрмөц байх хэрэгтэй. Өвөрмөц байгаа тэмдэг нь сонгож буй барааг нь хэрэглэгчдэд таниж мэдзхэд тусална. "Алим " гэдэг үг, алимны төрөл алиманд бүртгэгддэг боловч энэ нь мөн цахим тооцоолуурын 13

Б.Эрдэнэцэцэг

тухайд бас их өвөрмөц зүйл юм. Энэ бол барааны тэмдзг авах гэж буй хүмүүст бараатай холбоотойгоор өвөрмөц байдал нь хэрхэн өөрчлөгддөгийг харуулж байна. Барааны тэмдэг нь өвөрмөц эсэх юмуу тэр тэмдгийг ашигласан ядаж нэг хүнийг асуухыг хэлнэ. Тодорхой нэг тэ.мдгээс хийсэн тэмдгээр барааг таниж байх юм бол барааны тэмдэг нь өвөрмөц байна гэсэн үг юм. Тэмдгийн өвөрмөц байх явдал нь солигдож болохгүй гэсэн үг биш юм. Гуравдагч этгээд тэмдгийг хэрэглэгч үүнийг эзэмшиж, нэмэгдүүлж эсвэл гээж болно.

Тэмдгийг

хэрэглэх

нөхцөлд

оруулсан

байх

ба

хэрвээ

бараа

үйлчилгээний хооронд ялгах зорилгоор хангалттай өвөрмөц байвал олгоно гэсэн үг юм. Өвөрмөц чанарын тухайд гэвэл мэдээж олон төрлийн зэрэг байдаг бөгөөд бүртэлийн оронд тэмдэг нь хэрхэн өвөрмөц вэ гэдэг асуудал юм. Тэрхүү холбоонд өвөрмөц зүйл нь ерөнхийдөө тэмдгийн тодорхой нийтлэг шалгуураар хийгддэг. Тэр шалгуурт этгээд чамин, эсвэл зөвхөн барааны тэмдэг орох бөгөөд тэдгээр нь ямар ч утгагүй юм. Анхны шалгуурт тохирох үйлдвэрийн алдартай тэмдгийн жишэз нь КОДАК орно. Барааны тэмдгүүдийг хэрэглэгчдэд таниулахын тулд зар сурталчилгааны хөрөнгө оруулалтыг шаардах үеэс эхлэн барааны тэмдгийн үнэ цэнэ үнэлгээ нь нэмэгдэж байдаг. Хэрэв хүмүүс жишээ утгаар нь авч үзэн бүтээгдэхүүнээ дураараа сонгож байвал өдөр тутмын хэлний түгээмэл үгнүүд нь ч мөн өвөрмөц байж болно. Тухайлбал: KAMEЛ хэмээх алдартай тэмдэг мөн урьд нь дурьдсан компьютерийн АЛИМ хэмээх тэмдэг зэрэг болно. Хэрэглэгчийн оюун санаанд бүтээгдэхүүнтэй хамт эерэг ойлголтыг бий болгодог гэдэг утгаар нь удирдагч хүмүүс нь ерөнхийдөө брэндийн нэрэнд дуртай байдаг. Тэр утгаараа тэдгээр хүмүүс нь их ч бага ч хамаагүй брэндийг сонгох хандлагатай байдаг. Хэрвээ тэмдгийг нэмж их тайлбарлавал энэ нь өвөрмөц биш байх бөгөөд мөн барааны тэмдэг ч болон бүртгэгдэж чадахгүй. Хэдийгээр бүх тэмдгүүд нь ямар ч утгагүй юмуу дураараа хэрэглэгдэхгүй 14

Б.Эрдэнэцэцэг

байвал заавал өвөрмөц байдал дутагдаж байна гэсэн үг. Тэмдгийн шалгуур байдаг бөгөөд тэдгээр нь санаа оруулсан, байгалийн, чанарын. гарал зүйн болоод ямар нэг өвөрмөц байдал зэрэг юм. Тийм тэмдгүүдийг бүртгэлд оруулах боломжтой. Бодит амьдрал дээр чухал асуулт бол санал болгосон барааны барааны тэмдэгт санаа оруулсан болон өвөрмөц байх тухай асуудал юм. Энэхүу асуудлыг орон нутгийн хууль, улсын шүүх, онцгой тохиолдолд бүх нөхцөл байдлыг анхааран авч үзнэ. Тэмдэгт санаа

оруулсан

өвөрмөц эсэхэд эргэлзэж буй тохиолдолд тэмдгийг

тодорхой хугацаанд худалдаанд хэрэглэсэн бүртгэлд зөвшөөрсөн байдлыг анхааран авч үзнэ. Хэдийгээр нэр томъёо нь илүү тайлбарласан байвал илүү жаахан хүндрэл учрах бөгөөд хэрэглэгчнйн хэр их хэрэглэдэг өндөр хувийг анхааран үзэх шаардлагатай. Хэрвээ тэмдэг нь өвөрмөц биш байвал барааны тэмдгийн үүрэг гүйцэтгэж чадахгүй бөгөөд бүртгэл хийгдэхгүй. Энгййн үед мэдүүлсэн хүн нь өвөрмөц байдлаа нотлох хэрэггүй. Бүртгэх хүртэл өвөрмөц байдлаа нотлоно гэсэн үг бөгөөд эргэлзээтэй тохиолдолд барааны тэмдгийг бүртгэнэ. Зарим барааны тэмдгийн тухай хуулинд тэмдгийг бүртгүүлэх ёстойг анхааруулан өргөдөл гаргагчид хариуцлага хүлээлгэдэг. Энэ нь их хатуу байж болох хэдий ч заримдаа бүртгэлийн тэмдгийг боломжгүй болгох тохиолдол байдаг. Өвөрмөц байдал дутагдсанаас бүртгэлээс хасах шалгуурууд нь ерөнхий нэр томъёо байдаг. Тэмдэг нь бараанд хамаарах шалгуур юмуу төрлийг тодорхойлж байвал ерөнхий

байна.

Ерөнхнй

нэр

томъёогоор

дангаараа

байхыг

хэнд

зөвшөөрөхгүй байдаг бол энэ нь худалдаанд болон хэрэглэгчдэд чухал байдаг. Ерөнхий нэр томъёоны жишээнд "тавилга "( ширээ. сандал) гэх мэт орно. Бусад жишээнд тухайлбал том, нарийн шалгуур, барааны бүлэг, ерөнхийд нь дүрсэлдэг зүйлүүд "yух юм", "кофе". "түргэн хоол" зэрэг багтаж болно эдгээр нэрүүд нь эрхийн хамгаалалт хийлгэх нөхцөл үүсэхгүй. Эдгээр тэмдгүүд нь бүгд өвөрмөц байдал дутагдаж байгаа бөгөөд хэдийгээр эрчимтэй хэрэглэж, бүртгэгдээгүй, худалдаанд хэрэгтэй ч тэдгээрийг 15

Б.Эрдэнэцэцэг

дангаар бүртгэхгүй байхыг зарим хуульд тусгадаг. Энэхүү шалтгаанаас болж Энэтхэгийн Дели хотын дээд шүүх 1972 онд Хиндү шашинд Янта хэмээх барааны тэмдгийг бүртгэлээс хассан бөгөөд энэ үг нь үнэ хямд гэсэн утгатай байсан юм. Тайлбарласан тэмдгүүд Тайлбарласан тэмдгүүд нь худалдаанд ашиглагдаж буй барааны төрөл, чанар зорилго, үнэ, хийсэн газар, үйлдвэрлэсэн хугацааг тодорхойлдог тэмдэг юм. Урьд өгсөн тайлбарласан тэмдгүүдийн тодорхойлолттой жагсаалтад оруулсан зүйлүүдээр шалгалт хийснээр хэрэглэгчид бүтээгдэхүүний хаанахынх гэдэгт нь сонирхож байна уу, эсвэл барааны онцгой чанар, хаана үйлдвэрлэсэн гэдгийг нь харж сонгож байна уу гэдгийг мэдэж болно. Энд " хэрэглэгч" гэдэг нэр томъёог онцгой тохиолдолд авч үзэж байна. Бусад худалдаалагчдын баримтыг нэр томъёог зөв хэрэглэх сонирхлын үүднээс шийдвэр гаргахдаа хэрэглэгчдийн барааг өвөрмөц чанараар нь сонгож байна уу эсвэл тэмдгээр нь сонгож байна уу гэдгийг хялбархан мэдэж болно. Хэрэглэгчид нэр томъёог тайлбарласан тэмдгийнх нь хувьд сонгож байгаа нь илт биш байвал бүртгэлээс гаргах шийдвэрт хүрч болохгүй. Өвөрмөц байдал илрээгүй бусад тэмдгүүд Тэмдгүүдэд өөр шалтгаанаар өвөрмөц байдал дутагдаж болно. Энэ нь зөв арга зам бөгөөд хэрэглэгчийг бүтээгдэхүүний үүсэл гарал дээр анхаарлаа хандуулахыг биш, харин санал болгосон барааны баглаа боодол дээр анхаарч байгаа нь илүү ажиглагддаг. Тухайлбал бараа нь хэрэглэгчдэд харьцангуй урт сурталчилгаатай уриатай байвал хэрэглэгчид барааг үйлдвэрлэсэн газрыг ойлгохоосоо их, урт байх болно. Бодит амьдрал дээр эрх мэдэлтнүүд нь хэргийн тодорхой нийтлэг шалгууруудтай байдаг. 16

Б.Эрдэнэцэцэг

Үсэг. Too, геометрпйн үндсэн дүрсүүд Эдгээр тэмдгүүд нь ихэвчлэн өвөрмөц биш байх юмуу бүртгэлд орохгүй байх тохнолдолд хэрэглэгддэг. Зарим барааны тэмдгүүдийн хуулинаас бүр гаргасан байдаг бөгөөд дор хаяж гурван үсэг юмуу тооноос нийлсэн байвал бүртгэх юмуу зөвшөөрдөг. Хэрэглэгчид барааг үүсэл гарлынх нь хувьд үсэг. тоо юмуу геометрийн дүрсүүдийг энгийн авч үзэхгүй байх нь туйлын зөв юм. Гэвч үсэг, тоо, знгийн геометрийн дүрсүүдийг хзрэглэсэнээр өвөрмөц болж болох бөгөөд тэдгээрийн зөв хэрэглээг бүрдүүлэх нь бусад худалдаачдын хуулийн дагуух сонирхол хэмээн нэрлэгдэж татгалзах үндэслэлгүй болох ёстой ю.м. Тийм ч учраас өнөөгийн олон улсын чиг хандлага нлүү либерал тэмдгийг бүртгэхийг зөвшөөрүүлэх тал руу л явж байна. Харь бичиг болон цагаан толгойн үсгээр бичих байлал Тай үсгэн тэмдэгтийг Энэтхэг, Шри Ланкад, Хятад хэлийг Швейцарьт, Сингалаг Америкт, Катакана, Кандиг Япон даяар хэрэглэж байна гээд төсөөл дөө. Тиймээс график танилцуулгаас хамааран тэдгээрт өвөрмөц зарчим үйлчилнэ. Тэмдгүүд өвөрмөц болсон үеэс тэдгээр нь үндсэндээ бүртгэх боломжтой болдог. Гэхдээ илэрхийлэхдээ нутгийн бичгээр орчуулгыг нь асуудаг. Өнгө Өнгөний хэрэглээ болоод онгөний зохицол нь ерөнхийдөө өвөрмөц байдлыг нэмэгдүүлдэг. Тэмдгээ гаргахад мэдээлэлдээ өнгөө харуулж, мөн дүрсэлвзл илэрхийлэхэд илүү хялбар байдаг. Анхны барааны тэмдгийг (одоо ч бий ) 1876 онд Нэгдсэн вант улсад гаргасан бөгөөд гурвалжин дүрстэй (геометрийн үндсэн дүрс) улаан өнгөтэй байсан юм: Бодит өнгийг хамгаалах зарчмаар хязгаарласан бөгөөд үүндээ тэмдэгтээ илэрхийлсэн юм. Илэрхийлсэн тэмдгүүдтэй хамааралтай тэмдгүүд нь хар, цагаан өнгөтэй байсан бөгөөд өөр өнгө ашиглах тохиолдолд хамгаалах байдал нь өөрчлөгддөг. Тэмдгүүдийг хар цагаанаар илэрхийлж, бүртгэхийн эсрэг хамгаалж, өнгөний ижил тэмдгийг ашиглаж. тэмдгийн эзэмшигч бүртгэгдсэнээс хойш хүссэн ямар нэг өнгөөрөө 17

Б.Эрдэнэцэцэг

хэрэглэж болно. Өгөгдсөн өнгө юмуу өнгөний зохицол нь барааны тэмдгийн чухал элемент болдог бөгөөд эзэмшигч байнга хэрэглэдэг учраас өрсөлдөгчид хуулбарлах

тохиолдол

бий.

Барааны

тэмдэг

эзэмшигч

нь

яг

өөрийн

сонирхлоороо өвөрмөц өнгө ашигла гэдгийг дээрх жишээ харуулж байгаа бөгөөд тэмдэгт нь хар цагаан өнгөтэй байсан ч бүртгэхэд хангалттай байдаг. Тэмдгийг хамгаалахын тулд эрсдэлийг багасгахын тулд эзэмшигч хар, цагаан хоёр өнгөөрөө илэрхийлж мөн бодит өнгөө хэрэглэсэх нь илүү байдаг. Хувийн өнгө юмуу өнгөний зохицолоос бүтэж буй тэмдгүүд нь бүртгэж болох барааны тэмдэг байж болно. Тэдгээр нь угийн өвөрмөц юмуу хэрэглэсэнээсээ болоод үндсэндээ өвөрмөц болох эсэхийг тодорхойлох олон оронд энэ нь нэг шалтгаан болно. Нэр. овог нэр Компани болон пүүс нь хаана хуурамч юмуу өвөрмөц биш гэдгээс гадна тэдгээрийн нэрийг бүртгэж болно. Зарим

орнуудад

өвөрмөц

биш

бол

түгээмэл

овог

нэрүүдийг

бүртгэгддэггүй. Бага нийтлэг нэрүүдийн тухайд хэрэглэгчид өдөр тутмын хэлэнд өөр утгыг таниж мэдэх. тогтоох нь чухал байдаг. Хэрвээ дава.мгайлах утга байвал тэмдгийг хэрэглэж байгаа барааны тайлбарлаагүй утгын асуудлын талаар нөхцлийг харж үзэн барааг бүртгэнэ. Бусад шалтгаанаас бүртгэлээс хасах: олон нийтийн сонирхол Хуурамч байдал Олон нийтийг жинхэнэ байдал, чанар, барааны бусад шинж чанараар эсвэл үйлдвэрлэсэн газраар нь олон нийтийн сонирхол, бүртгэлийн чанарыг барааны тэмдгүүдээр луйвардах тохиолдол бий. Хуурч мэхлэх шалгалтанд барааны тэмдэгт өөрт нь дуртай бараатай холбоотой бол барааны саналыг дэвшүүлдэг. Энэхүү шалгалт нь хэрэглэгчдийг адил болоод ижил төрлийн бараанаас татгалзах ижил юмуу, адил төрлийн барааны тэмдгийг ашиглах эрсдлийн шалгуураас хамаарна.

Б.Эрдэнэцэцэг

Үйлдвэрийн этгээд тэмдэг юмуу барааны дурын утгатай тэмдэг нь хуурамч болж чаддаггүй гэдэг нь үнэн юм. Тайлбарласан утгатай барааны тэмдэг ч мөн адил, хэдийгээр тэдгээр нь зөвхөн дурсамж төрүүлсэн юмуу санаа оруулсан тэр ч утгаараа өвөрмөц байвал хуурамч байж болдог. Тийм барааны тэмдгүүд нь хоёр талаас шалгагдах ёстой. Нэгдүгээрт тэдгээр нь өвөрмөц байх, хоёрдугаарт хуурамч биш байх ёстой. Дүрмийн хувьд илүү тайлбарласан барааны тэмдгийг хэлж болох бөгөөд илүү

хялбарханаар

гэвэл

дүрсэлсэн

шинжээрээ

ямар

нэгэн

бараанд

хэрэглэгдээгүй бол энэ нь луйвардана гэсэн үг. Нийгмийн дэг журам, зан суртахуунд харш буюу олон нийтийн бодлогын эсрэг тэмдгүүд Барааны тэмдгийн хууль нь ерөнхийдөө ёс суртахуун буюу олон нийтийн эсрэг бол тэмдгийг бүтгэлийг хүчингүй болгох ба бүртгэхгүй. Жишээ нь: Аливаа нэг улс өөрийн үндэсний туг далбаа албан ёсны нэр зэргийг Цаашлан хэлбэл улсууд

нь

Парисийн

Конвенцийн

зүйлийг

мөрдөж,

бусад

гишүүн

байгууллагууд. олон улсын засгийн газар хоорондын байгууллагуудынхаа тэмдгийг батлан хамгаалдаг. Хэрэглээ ямагт чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Юун турүүнд уламжлалт барааны тэмдгээ

хамгаалж

хэрэглээнд

ашигладаг

шаардлагатай

орнуудад

барааны

тэмдгийн

эрхийг

бүртгэл

нь

баталгаажуулдаг.

Нэгдүгээрт барааны тэмдгийн хэлэлцүүлэгт хэрэглэгч нь давуу эрхтэй бөгөөд тэр нь барааны тэмдгийг анх бүртгүүлсэн хүн биш юм. Барааны тэмдгийг хамгаалах нь хэрэглэхээ болихыг хамгаална гэсэн үг биш юм. Хэдийгээр барааны тэмдгийн хууль нь барааны тэмдгийн бүртгэлд нөхцлийн хувьд хэрэглээг шаарддаггүй. Барааны тэмдгийн үндсэн шалтгаан нь барааг бусдаас нь ялгах үүрэг юм. Бүртгэлээр барааны тэмдгийг хамгаалах нь эдийн засгийн хувьд ямар ч утгагүй. Хэрэглээгүй барааны тэмдэг нь шинэ тэмдгийн бүртгэлд зүгээр л хоосон асуудал юм. Барааны тэмдгийн хуулинд зайлшгүй хэрэглээгээр хангах туйлын хэрэгтэй байдаг. Барааны тэмдгийг ижил хугацаанд эзэмшигчид нь зайлшгүй хэрэглэхээс өмнө бүртгэлийн дараа сунгах хугацаа хзрэгтэй. Энэ нь ялангуяа олон 19

Б.Эрдэнэцэцэг

компаниудын хувьд зөв бөгөөд тэдгээр нь олон улсын худалдаанд идэвх үзүүлдэг. Барааны шинэ тэмдгүүдийг хамгаалахдаа зөвхөн хамгийн чухал зүйлийг нь ирээдүйн хэрэглээний бүх улсад барааны тэмдгийн шинэ бүртгэлд тэд бүр анхнаас нь хэрэглэх хэрэгтэй. Зах зээл дээр шинээр боловсруулсан бүтээгдэхүүнийг гаргахаас өмнө тэднийг хувийн компаниудад ихэвчлэн хэдэн жил хэрэглэсэн байдаг. Энэ нь ялангуяа эмийн компаниудад зөв зүйл бөгөөд тэдгээр нь анагаахын сорил хийж эрүүл мэндийн эрх мэдэлтнүүд тэдний бүтээгдэхүүнийг зөвшөөрөхөд мэдээлэл хийх хэрэгтэй. Батлаагүйгээр хэрэглэхгүй байхын зарчмын үр дүн нь хууль ёсны сонирхолтой хүний шаардлагаар цуцлахад бүртгэл нь нээлттэй байдагт оршино. Хэрэглэхгүй болохыг турших сонирхолтой гуравдагч талд их хэцүү болсон үеэс түүнийг батлахаар хэрэглэдэг гэж бүртгүүлсэн эзэмшигчид шаардах хандлага байдаг. Хэрэглэх

талаар

ямар

нэгэн

эргэлзээгүйгээр

барааны

тэмдгийн

бүртгэлийг шинэчлэх хэрэгтэй. Энэ нь гүйцэтгэх ёстой нэг асуудал бөгөөд баримтын төвд зайлшгүй биш бөгөөд хэрэглэгдээгүй барааны тэмдгийн эсрэг сонирхсон хүн хүссэн үедээ бүх зардлыг гаргаж болно. Тэмдгийг хэрэглэхгүй байх нь барааны тэмдгийн эрхийг хүчингүй болгоход хүргэдэг. Хэрэглэхгүй байхыг албадлагын тохиолдолд баталдаг бөгөөд тэмдгийн эзэмшигчнйн хэсэг дээр хамаарах өөр нөхцөл байдал, түүнчлэн тусгай хуулийн шаардлага юмуу импортлох хязгаарлалтаар баталдаг. Барааны тэмдгийн зөв хэрэглээ Огт хэрэглэхгүй байх явдал нь барааны тэмдгийн эрхийн алдагдалд ороход хүргэдэг. Гэвч буруу хэрэглээ нь ч мөн адил сөрөг үр дүнтэй. Хэрвээ бүртгэлтэй эзэмшигч барааны нэг юмуу олон нэрэнд өөрчлөлт хийх юмуу, зөвшөөрсөн бол, эсвэл тэмдгийг бүртгэж буй үйлчилгээ худалдааны тойрогт. хэрэглэгчийн буюу олон нийтийн нүдэн дээр хийсэн бол тэмдгийг бүртгэлээс хасч болно. Үндсэн дүрсээр барааны тэмдгийг тухайн бүтээгдэхүүний тэмдэгтийн оронд хэрэглэхгүй байх ёстой. Бүтээгдэхүүний тэмдэгтээс өөрөөр хэлбэл барааны

тэмдэг,

эзэмшигч

нь

олон

нийтэд

тодорхой

шалгуураар 20

Б.Эрдэнэцэцэг

бүтээгдэхүүнийг таниулах талаар мэдээлдэг. Барааны тэмдэг эзэмшигч цоо шинэ бүтээгдэхүүн гаргасан тохиолдолд энэхүү тэмдгийн ач холбогдол их байдаг. Фрнгидар. Кэллоффэн, Линолэу зэрэг барааны тэмдгүүд нь ерөнхий нэр томъёо болсон бөгөөд эзэмшигч нь шалгуураар нэмж нэр өгөөгүй бөгөөд тэдгээр нь тэрхүү шалгуурт нийцсэн цорын ганц бүтээгдэхүүнүүд байсан юм. Түргэн кофег 1938 онд нээсэн бөгөөд тус компанийн анхны бүтээгдэхүүн байсан бөгөөд НИСКОФЕ нэртэй байсан юм. Гэвч энэ компани нь эхнээсээ авахуулан "түргэн кофе " хэмээх нэрээ амжилттай хэрэглэж ирсэн юм. Өөр нэг дүрэм гэвэл, барааны тэмдгүүдийг хэзээ ч нэр үгээр биш харин тэмдэг нэрээр хэрэглэж байх явдал бөгөөд, өөрөө хэлбэл барааны тэмдгийг гарчиг маягаар биш мөн англи хэлний олон тооны "с" ийг хасах хэрэгтэй. Тухайлбал НИСКОФЕ гэхийн оронд НИСКОФЕнууд гэж хэлэхгүй байх явдал юм. Цаашид барааны тэмдгийг шинжихдзэ түүний эргэн тойрны шинж тэмдгүүдийг илэрхийлэн байж гаргах нь зүйтэй юм. Эцэст нь хэлэхэд, барааны тэмдгээр нь бүтээгдзхүүнийг таниж байх явдал юм. Хэдхэн л хууль энэ шаардлагыг хангадаг бөгөөд Парисийн Конвенцийн тавдугаар заалтаар барааны албадлагаар тэдгээрийг ашиглахыг хориглосон. Америкийн нэгдсэн улсын барааны тэмдгийн хууль нь богино тэмдэгтээр байршуулсан жижиг "р" үсгийг ашиглахыг зөвшөөрдөг. Нэгхэн жилийн турш энэ нь дэлхий даяартархаж байгаа бөгөөд барааны тэмдэг гэдэг утгаараа өргөн танигддаг болж байна.

Б.Эрдэнэцэцэг

ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ: БАРААНЫ ТЭМДГИЙН ЭРХ ЗҮЙН ЗОХИЦУУЛАЛТЫГ БОЛОВСРОНГУЙ БОЛГОХ ЗАРИМ АСУУДАЛ

2.1 Барааны тэмдгийн олон улсын эрх зүйн зохицуулалт ба үндэсний эрх зүйн зохицуулалтын уялдаа холбоо, түүнд тулгамдаж буй зарим асуудал Барааны тэмдгийн олон улсын бүртгэлийн тухай Мадридын хэлэлцээр нь хэлэлцэн тохирогч талууд нь энэхүү гэрээнд нэгдэн орсоноор Дэлхийн оюуны өмчийн байгууллгын мэдүүлэг өгөх замаар бараа үйлчилгээний тэмдгийг уг хэлэлцээрт нэгдэн орсон бүх оронд хамгаалуулах зорилго агуулсан байна. Барааны тэмдгийн олон улсын бүртгэлийн тухай Мадридын хэлэлцээрийн протокол нь мэдүүлэг гаргасан гарлын орны заалтыг үндэслэн Мадридын хэлэлцээрт нэгдэн орсон бүх улс орон нь бараа үйлчилгээний мэдүүлгийг хэрхэн бүртгүүлэх анхдагч огноо болон хамгаалагдах, прцодурыг ханган хэрэгжүүлэх талаарх үйл ажиллагаах хэрхэн зохион байгуулах талаарх заасан байна. Барааны тэмдгийг бүртгэх зорилгоор бараа, үйлчилгээний олон улсын ангилал тогтоох тухай Ниццийн хэлэлцээр нь эрхийн хамгаалалт хийлгэх тухай бараа үйлчилгээг хэрхэн ангилах ямар ямар бараа бүтээгдэхүүний үйлчилгээнд хэрэглэх талаарх заалтыг нарийвчлан зохицуулж төрөлжүүлсэн байна. Жишээ нь: Lenovo нэрийг компъютер, эсвэл телевизд, зоогийн газрын нэрээр ашиглах гэх мэт юунд хэрхэн ашиглах талаарх зохицуулалтыг хийж өгдөн байна. Барааны тэмдгийг хэрэглэх юмуу бүртгэх үндсэн дээр хамгаалж болно. Хоёр арга нь хоёулаа түүхэн хөгжлийн дагуу хөгждөг боловч өнөөгийн барааны тэмдгийн тогтолцоо нь ерөнхийдөө хоёр элементээр хоршин явагддаг. Парисийн Конвенц нь барааны тэмдгийн бүртгэлээр хангах зайлшгүй нөхцөлд гэрээтэй улсуудад үүрэг оногдуулдаг. Дэлхийн 160 гаруй улсууд Парисийн Конвенцид нэгдсэн юм. Өнөөдөр бүх улсуудын аж ахуйн нэгжүүд барааны тэмдгийн бүртгэлээр эрхийн хамгаалалт хийлгэж авдаг. 22

Б.Эрдэнэцэцэг

 Барааны тэмдгийн бүртгэл, Мэдүүлэг гаргах Барааны тэмдгийг бүртгүүлэх мэдүүлгийг засгийн газрын эрх бүхий байгууллагад гаргана. Үүнийг ихэвчлэн "Аж үйлдвэрийн өмчийн газар'', "Патент, барааны тэмдгийн газар", эсвэл "Барааны тэмдгийн газар" хийдэг. Ихэнх орон өргөдлийн маягт гаргаж тэдгээрийн хэрэглэх талаар тодорхой заавар гаргасан байдаг. Өргөдлийн маягтад тухайн хүний нэр хаяг бүрэн бүтнээрээ бичигдсэн. Гадаадын хүмүүс тухайн оронд байгаа үйлчилгээний газрын хаяг юмуу өргөдөл гаргагчийн гарын үсгээ зурж буй агентлагийн хаягийг хэрэглэж болно. Өөр албан бичгүүд хавсаргана. Барааны тэмдгийн тухай хуулийн зүйлд 3 мэдээллийн төгсгөлд хийсэн бүртгэлийг барааны тэмдгийн бүртгэлд гэрээний бүлгүүдээс барааны тэмдгийн газар шаардаж болно. Барааны тэмдгийн хуулийн гэрээ нь олон улсын загварын хэв маягийг хангадаг бөгөөд тэр нь бүх мэдээллийг агуулдаг бөгөөд гэрээний бүлгүүдийн газраар батлагдсан байх ёстой. Бүртгэлд хадгалагдсан тэмдэг нь өргөдлийн маягт юмуу хавсралтад хадгалагдах ёстой. Хэрвээ тэмдэг нь өнгөөр бүртгэгдсэн байвал өнгө нь харагдах ёстой бөгөөд өнгөний найрлагыг хамгаалах хэрэгтэй. Хэрвээ бүртгэлд гурван хэмжээст тэмдэг байвал гурван хэмжээст маягтад зайлшгүй хамгаалах шаардлагатай. Тэмдэг нь график маягаар харагдаг ёстой бөгөөд тэр нь хоёр удаагийн зорилгоор дахин бий болохыг зөвшөөрдөг. Энэ нь бүртгэхэд боломжтой байх хэрэгтэй. Өмнөх эрх эзэмшигчид нь барааны тэмдгийн маягтанд тэмдэг оруулах боломжтой. Тэмдэг бүртгэгдсэн байх шаардлагатай бараануудын бүртгэл нь өргөдөл гаргагчид байна. Барааны тэмдгийн хууль нь барааны бүртгэлийн зорилгыг хангадаг. Зарим орнуудад өөр өргөдлүүдийг бүлэг бүрт хийдэг байхад бусад оронд нэг өргөдлийг хэд хэдэн төрөлд ашигладаг. Олон улсын худалдааны чухал гэрээ нь Бараа үйлчилгээний олон улсын төрөл, тэмдгийн бүртгэлийн зорилгын үйлчилгээний сайн гэрээ бөгөөд энэ нь барааны олон улсын төрөл барааны тэмдгийн зорилгыг бий болгодог.

Б.Эрдэнэцэцэг

Ер нь барааны тэмдгийн бүртгэлд нэг юмуу, олон удаа төлбөр төлсөн байх хэрэгтэй. Улс нь дангаар буюу бүхэлд нь хамааруулдаг төлбөр, эсвэл хэд хэдийг төлдөг. (мэдүүлгийн төлбөр. ангилалын төлбөр, шалгалтын төлбөр, бүртгэлийн төлбөр, ). Хоёр тогтолцоо нь хоёулаа сул болоод давуу талуудтай. Нэг талаас энэ нь энгийн бөгөөд дангаар төлбөрийг төлөхөд илүү үр дүнтэй. Нөгөө талаас энэ нь өргөдөл гаргагчид үр дүнг шударга биш болгоход хүргэдэг бөгөөд өргөдөл гаргагч нь бүртгэлийн үе шатны үед бүхэлд нь юмуу өргөдлийн заримыг нь буцааж авах эсэхийг шийдвэрлэдэг. Энэ нь эзэмшигчийн татгалзах давуу эрхээс, эсвэл бүртгүүлэгчийн эсргүүцэлээс болдог.  Бүрдлийн магадлан шүүлт Албан шаардлагыг хангасан тохиолдолд л улсуудад барааны тэмдгийг бүртгүүлэх өргөдөл мэдүүлэх эрх олгодог. Эд юмсад хамаарах магадлан шүүлт Ихэнх орнууд барааны тэмдгүүдийн тухай шалгалтыг олон нийт, болон өрсөлдөгчдийн соннрхлын дагуу авдаг. Татгалзахыг хоёр үндсэн шалтгаанаар шийдвэрлэх хэрэгтэй байдаг. Барааны тэмдгүүдийг өвөрмөц, хуурамч биш, тэнцэж буй эсэхээс нь хамааран татгалзах эсэх талаар шалгалт хийдэг. Тэрхүү шалгалт нь хэрэглэгчдийг

хамгаалах

сонирхолд

нийцэх

ёстой

зүйл

бөгөөд

мөн

өрсөлдөгчдөд ч, худалдаанд ч тийм байдаг. Хэн ч илүү эрх эдлэхгүй байх нь чухал байдаг. Ихэнх улс орнуудын хууль нь зохих үндэс хэл дээр тулгуурлан шалгагддаг. Энэ нь ижил болон адил төстэй бараан дээр хэрэглэдэг өмнөх эрхүүдийг ижил болон адил төстэй эрхүүд дээр хэрэглэсэн үү үгүй юу гэдийг шийдвэрлэх явцад шалгагддаг. Олон улсад ерөнхийдөө гурван төрлийн аргыг мөрддөг. Английн тогтолцоонд шалгалтыг явуулдаг.Энэхүү тогтолцоо Европд ч, мөн Португал, Испани. Европын хойд хэсгийн орнуудад ч үйлчилдэг.

Б.Эрдэнэцэцэг

Хоёрдугаар аргын дагуу албан газар нь учир шатггааныг тайлбарлаж өгөх бөгөөд хууль нь зөв үйлчилж. давуу эрхтэй эзэмшигчдэд бүртгүүлэхээ болих юмуу тухайн үеийн тэмдэгээ ашиглах л үлддэг. Энэхүү тогтолцоог Франц. Швейцарийн хуучин хуулинд ашиглаж байсан бөгөөд эдгээр хоёр орон нь хоёулааа шинэ хуулиндаа сөрөг үе шатыг танилцуулсан. Гуравдах тогтолцоо нь Германы тогтолцоо бөгөөд тухайн газар шалгалт хийж гүйцэтгэх үйл ажиллагаа явуулдаг. Энэхүү тогтолцоо нь дээр дурьдсан тогтолцоонуудын хоорондах буулт бөгөөд Европын нийгмийн барааны тэмдгийн тогтолцоонд тольдон харуулсан орчин үеийн чиг хандлагыг дагадаг. Илүү бага цагаар хэрэглэж уян хатан болсон үеэс сүүлийн тогтолцоог аж үйлдвэрүүд илүүд үздэг болсон. Дэлхийн олон орны барааны тэмдгүүдийг ажиглаж байхад энэ нь барааны тэмдгийг мэдүүлэхээс өмнө хэрэглэж эхлэхээс ч өмнө бас ямар ч тохиолдолд ямар ч эрхийг судлахад хэрэгтэй юм. Ихэнх мэдүүлэгчид байнга судалж байдаг. Хэдийгээр сүүлийн шатанд зөрчсөн нөхцөл байдал нь нэмэлт үүрэг гүйцэтгэдэг ч барааны тэмдгийн өргөдлийг татгалзах эсэхийг шалгаж байх үедээ шалгагч стандартыг хангах ёстой, учир нь давуу эрх ижил үйлчлэх бөгөөд зарчмын хувьд шүүх маргааныг шийдвэрлэнэ. Бүртгэсэн тэмдгийн эзэмшигчийн үндсэн эрх нь түүний тэмдгийг юмуу түүнтэй адил тэмдгийг ашиглах үеэс үүсдэг.  Бүртгэхээс татгалзах Өргөдлийг бүтнээр нь юмуу талыг нь мэдүүлэхээс хамааруулж албан газраас түүнд шийдвэр гаргах боломж олгох хэрэгтэй. Мэдүүлгийг бүгдийг нь юмуу заримыг нь татгалзах шийдвэр гаргахад нээлттэй байх ёстой. Тухайн улсын хуулийн тогтолцооноос хамаараад хүсэлтийг бүртгэгч, гүйцэтгэх газар юмуу шүүх өргөн мэдүүлнэ.  Бүртгэлийн огноо

Б.Эрдэнэцэцэг

Хэрвээ мэдүүлгийг бүртгэсэн тохиолдолд албан газар эзэмшигчид гэрчилгээ олгодог. Давуу эрхэнд бүртгэлд он сарыг бөглөнө. Бүртгүүлэх өргөдлийн он, cap нь сүүлд шүүхийн шатанд шийдвэрлэнэ. Өргөдлөөс өмнө өнгөрч буй хугацаа нь бүртгэлийн сайн гэрээнд хүргэдэг бөгөөд тодорхой тохиолдолд маш хүчтэй болж болно. Сүүлийн өргөдөл нь бүртгэлийг тодорхой шатанд хүргэнэ. (Тухайлбал эхний мэдүүлэгт хаана татгалзах хариу өгсөн, хэзээ эрх олгосон гэх мэт) Хэрвээ өргөдлийг гадаадад анхны өргөдлийг бөглөх хугацаанаас зургаан сарын дотор хийвэл Парижийн Конвенцийн зүйлийн 6 дагуу өргедөл гаргагч үндэсний давуу эрхээ эдэлж болно: Хугацаа болон Сунгалт Барааны тэмдгэнд эрх олгохгүй бол тэр нь ашиглагдаж болох бөгөөд тэдгээрийн хүчинтэй хугацааг хязгаарлах хэрэггүй юм. Гүйцэтгэх шалтгаанаар барааны тэмдгийн тухай хуулинд хугацааны хязгаар тогтоодог боловч хугацаа дуусахад бүртгэлийг шинэчлэх боломжтой байдаг. Хугацаанд хязгаар тогтоох нэг шалтгаан нь албан газар төлбөрөө шинэчилдэгтэй холбоотой байдаг бөгөөд энэ нь улсын орлого болно. Тогтоосон хугацаагүй барааны тэмдгийн бүртгэл нь барааны тэмдгийг бүртгэх тохирохгүй үр дүнд хүргэж, тэдгээр нь эзэмшигчийн ямар нэгэн сонирхолд нийцэхгүй. Хэрвээ ашиглаагүй тэмдгийг ч бас бүртгэлээс хасвал сонирохсон бүлгийн цагийг үрсэн, амжилтгүй зүйл болно. Шинэчлэх шаардлага. шинэчлэх төлбөр нь барааны тэмдэг эзэмшигчид боломж олгож байна гэсэн үг бөгөөд барааны тэмдгийн хувьд график хэлбэрээр орлож, удаан хугацаагаар ашиглагдахгүй гэсэн үг юм. Мөн нэмэлт төлбөр ч бас авна. Шинэчлэх тохиолдолд төлбөрөө хийн тэмдгийн ямар нэг шалгалт хийгдэхгүй. Энэ нь мэдээж барааны бүртгэл хийж буй хүнд хориотой зүйл юм. Энэ нь эзэмшигчийн давуу эрхийн хувьд чухал зүйл бөгөөд бүртгэл, өргөдөл шинэчлэл, нэрийн өөрчлөлт, хаяг, эззмшигч зэрэг нь бүгд хэвлэлтэд орсон байх ёстой. Давуу эрхийг эзэмшигчид нь зайлшгүй алхмыг хийж, өргөдөл буцаахыг шийддэг. Өргөдөл болон бүртгэлийн хэвлэлд бүх чухал баримтуудыг 26

Б.Эрдэнэцэцэг

багтаах бөгөөд тэдгээрт нь өргөдел гаргагчийн нэр хаяг, тэмдгийн танилцуулга, бүлгээс хамаарсан барааны төрлүүд, гаргасан өнгө зэрэг орно. Тэмдэгийн бүртгэл нь олон нийтэд ил тод байна. Давуу эрхтэй эзэмшигч баталгаа гаргах нь бүртгэлд хугацааг багтаасан мэдээлэл орсныг илтгэх бөгөөд бүртгэлд зөвхөн нэрүүд ороод зогсохгүй өргөдлийн агуулга бас орно. Баримтуудад мэдээллийн хэрэгслийг оруулна. Барааны тэмдгийг бүртгэлээс хасах Барааны тэмдгийг бүртгэлээс хасах нь зззмшигчийн хувьд их том асуудал бөгөөд бүртгэлийн дагуу эрх эдэлнэ. Барааны тэмдгийг бүртгэлээс хасах маш олон шалтгаан байдаг. Хүчингүй болгож хасах Барааны тэмдэгийг бүртгэлээс хасна гэдэг нь захиргааны учир шалтгаанаар түүнийг зөвхөн тодорхой хугацаагаар бүртгэн авдагийг харуулж байна. Хэрвээ барааны тэмдэгийг эззмшигч бүртгүүлэхээ мартсан, ялангуяа бүртгэлийн хураамж төлөхөө мартсан бол энэ нь барааны тэмдгийг бүртгэлээс хасахад хүргэнэ. Бүртгэлийн газар ер нь Парижийн Конвенцийн V дугаар зүйлийн дагуу дахин давтан төлбөрийн шинэчлэлийн хураамжийг (торгуултайгаар) сунгах хугацаа гаргаж өгсөн байдаг. Хэрэв хуулиар зөвхөн бүртгэгдсэн хэсэг бараа таваарын (бүртгэлээс "ашиггүй зүйл"-г зайлуулах арга хэрэгсэл гэдэг утгаар нь дэмжих ёстой) барааны тэмдэгийн

бүртгэлийг

шинэчлэхийг

зөвшөөрвөл

барааны

тэмдэг

нь

шинэчлэгдээгүй бүх бараа таваарын барааны тэмдгийн бүртгэл хэсэгчилэн хүчингүй болоход хүргэнэ. Бүртгэлтэй эзэмшигчийн хүсэлтээр хасах Бүртгэлтэй эзэмшигч өөрөө хүссэн цагтаа бүртгэлтэй барааны тэмдэг бүхий барааны бүртгэлээс татгалзах боломжтой. Тиймээс эзэмшигчийн хүсэлтээр эрх бүхий байгууллагууд зарчмын хувьд бүртгэлээс бүхэлд нь эсвэл хэсэгчлэн бүртгэлээс тэмдгийг хасч болно. Ашиглалтанд хүчингүй болж хасагдах 27

Б.Эрдэнэцэцэг

Хэрэв барааны тэмдэгийн эзэмшигч хуулинд зааснаар хөнгөлөлтийн хугацаанд тэмдэгээ ашиглахдаа алдаа гаргасан бол зарчмын хувьд бусад ямар ч ашиг сонирхол бүхий тал түүнийг тэмдгийг хүчингүй болгохыг шаардах боломжтой. Хэрвээ эзэмшигч ашиглахгүй байгаагаа тайлбарлаж чадахгүй бол бүртгэлээс хасах асуудлыг шүүх шийдвэрлэнэ. Хэрэв эзэмшигч бүртгэлтэй барааны зөвхөн нэг хэсгийг ашиглаж байгаа гэдгээ нотлох, эсвэл ашиглахгүй байгаа тухайгаа тайлбарлаж

чадвал

шүүх

хэсэгчлэн

хүчингүй

болгох

шийвэр

гаргана.

Хэсэгчилсэн цуцлалт нь ашиглалт нь нотлогдохгүй байгаа бүх бараа эсвэл бүртгэлтэй эзэмшигч ашиглаж байгаа бараануудаас өөр бусад бараануудад хамааралтай. Энэ нь бүртгэлтэй эзэмшигчийн эрх ашиглагдаж буй бараагаар, эсвэл бүр барааны тэмдэгтэй ганц бүтээгдэхүүнээр нарийн хязгаарлагдана гэсэн үг биш. Бүх бүртгэл нь хязгаарлагдсан ч ганц бүтээгдэхүүнийг ашигладгаа нотолж чадах юм бол тэрээр өөрийн бүртгэлтэй барааны тэмдгийн онцгой эрхээ өрсөлдөгч ижил, эсвэл будилмаар төстэй барааны тэмдгийг ашиглах болон бүртгүүлэхээс эзэмшигчийн барааны тэмдэг бүртгэлтэй болон ашиглагдсан бүтээгдэхүүнтэй төстэй, эсвэл ижил бүх бүтээгдэхүүний хувьд хамгаалж чадна. Хэрвээ барааны тэмдэг бүртгэгдэж болохгүй шинж тэмдгээс бүрдэж байх юм бол аль ч ашиг сонирхол бүхий талын хүсэлтээр шүүхээс уг барааны тэмдгийг хоосон ба хүчингүй гэж зарлан мэдэгдэх боломжтой. Заримдаа барааны тэмдгийн хуулиуд энэ л зорилгоор хариуцлагын дагуу гэх журмыг тогтоосон байдаг. Зарлан мэдэгдсэнээр барааны тэмдэг бүртгэлээс хасагдана. Хэрвээ бүртгэлтэй зарим бараа бүтээгдэхүүний хувьд хүчингүй болгох үндэслэл байгаа бол зөвхөн тэдгээр бүтээгдэхүүний бүртгэлийг хасна. Ер нь барааны тэмдгийг бүртгэх үед хүчингүй болгох шалтгаан аль хэдийнээ байсан тийм л нөхцөлд бүртгэлээс хасах захирамж гарна. Цаашилбал тодорхой бус байдлаас болоод барааны тэмдэг бүртгэгдэх ёсгүй байсан ч гэсэн тухайн хугацаанд ашиглаж байгаа нь илэрхий болвол цуцлалтаас хасна. Ингэж олж авсан тодорхой байдал ч гэсэн хуурамч, эсвэл удмын элементүүдээс бүрдсэн барааны тэмдгийг бүртгэлээс хасахаас зайлуулж чадахгүй. Гэхдээ эхэндээ

Б.Эрдэнэцэцэг

барааны тэмдгийг бүртгэхэд саад болсон хуурмаг утга агуулга нь энэ хооронд алга болсон онцгой тохиолдлууд бас байх боломжтой. Агуулга нь алдагдсан Тэмдгийг хасах Хэрвээ бүртгэлтэй эзэмшигч барааны тэмдэг нь бүртгэгдсэн нэг эсвэл хэд хэдэн бүтээгдэхүүн, эсвэл үйлчилгээний хувьд өөрөө өдөөн хатгасан, эсвэл тэмдгийг удмын нэр болгон хувиргахыг зөвшөөрсөн бол уг тэмдэг бүртгэлээс хасагдах ёстой болно. Барааны тэмдгийн бүртгэлээс үүсэн гарах эрхүүд Бүртгэлтэй эзэмшигч барааны тэмдгийг ашиглах онцгой эрх эдэлдэг. Энэхүү барааны тэмдгийн эрхийн тусгай агуулга асуудлын талаарх товч тодорхойлолт өөртөө хоёр зүйлийг агуулдаг: -барааны тэмдгийг ашиглах эрх -бусдыг барааны тэмдгийг ашиглахыг үл зөвшөөрөх эрх. Барааны тэмдгийг ашиглах эрх Энэхүү барааны тэмдэгтэй хамаатай эргэлзээгүйгээр ашиглах эрх ихэнх барааны тэмдгийн хуулиудад хүлээн зөвшөөрөгдсөн байдаг. Ашиглах үүрэг хүлээлгэсэн байж баттай ашиглах эрх олгохгүй бол энэ нь ойлгомжгүй болно. Хуулинд байгаа бусад аливаа эрхийн адил энэхүү ашиглах эрх бусад хууль эрхтэй холбоотой. Барааны тэмдгийн хуулиар зөвшөөрөгдсөн зүйл олон нийтийн тогтоол эсвэл өрсөлдөөний хуулиар хориглогдсон байж болно. Ашиглах эрх гэж юу вэ? Энэ нь нэгдүгээрт эзэмшигч барааны тэмдгээ бүтээгдэхүүн, чингэлэг, баглаа боодол, хаяг шошго зэрэг дээр наах эрх эсвэл бүртгэгдсэн бараа бүтээгдэхүүнтэй хамааралтай ямар ч аргаар ашиглахыг хэлнэ. Түүнчлэн ашиглах эрх гэдэг нь өөрийн барааны тэмдгийн доор бараа бүтээгдэхүүнээ зах зээлд гаргахыг хэлнэ.

Б.Эрдэнэцэцэг

Барааны тэмдгийг ашиглах эрхээс үүдэлтэй эдгээр хоёр эрхийн хоорондын ялгааг тогтоох нь чухал. Барааны тэмдгийн эзэмшигч өөрийн тэмдгийн доор бүтээгдэхүүнээ зах зээлд гаргаж худалдааны явц өрнөснөөр цаашдын арилжаанд саад хийж чадахгүй болно. Энэ нь барааны тэмдгийн эрхийн сулрал гэж нэрлэгддэг зарчмын мөн чанар бөгөөд Загвар Хуулийн 26 (3)-р бүлэгт энэ тухай тайлбарласан болно. Зарим улс оронд гадаад улсын зах зээлд гарсан бүтээгдэхүүнийг барааны тэмдгийн

эзэн,

эсвэл

гуравдагч

талын

зөвшөөрөлтэйгээр

зэрэгцүүлэн

импортлоход саад хийхийг зөвшөөрдөггүй. Харин зарим орнууд эрх үйлчлэх газар нутаг гэсэн зарчмын хүрээнд зэрэгцүүлэн импортлохыг зсэргүүцэхийг зөвшөөрдөг. Өнөөг хүртэл зарим улс орнууд импортоор орж ирж байгаа барааны чанар эсвэл үзүүлэлт дээр мэхлэгдэх магадлалаас хамаараад барааны тэмдгийн эзэн импортлохыг эсэргүүцэх боломжтой эсэхийг харгалзан шийдвэрээ гаргаж байна. Гадаад оронд анх удаагаа зах зээлд гарч байгаа бүтээгдэхүүнийг зэрэгцүүлэн импортлохын онцгой төлөв байдлаас гадна барааны тэмдгийн эрх сулрах зарчим тухайн улсад илэрхий хэрэглэгддэг. Хэдий тийм ч энэ зарчим зөвхөн барааны тэмдэг бүхий бүтээгдэхүүнийг анх удаа зах зээлд гаргах эрхийн хувьд л ашиглагдана. Эзэмшигчийн барааны тэмдгээ бүтээгдэхүүн, түүний сав баглаа, чингэлэг, шошгон дээр тавих онцгой эрх үргэлжилсэн хэвээр байна. Тиймээс эзэмшигч түуний тэмдэг бүхий бүтээгдэхүүнийг дахин савлах, бүтээгдэхүүн дээрх түүний тэмдгийг арилгах, эсвэл бүтээгдэхүүнийг хувиргах цаашлаад худалдах зэрэг түүний эрхийг зөрчсөн үйлдлүүдийг эсэргүүцэх боломжтой. Бүтээгдэхүүнийг хувиргаад тухайн тэмдгийн доор худалдаалах нь бүтээгдэхүүн дээр тэмдэг тавихтай яг ижил үр нөлөөтэй. Өөрөөр хэлбэл энэ нь хэрэглэгчдэд барааны

тэмдгийн

эзэмшигч

өөрийн

тэмдэг

бүхий

жинхэнэ

өөрийн

бүтээгдэхүүнээ зах зээлд борлуулж байгаатай адил сэтгэгдэл төрүүлнэ. Хэрэв энэ худлаа бол барааны тэмдгийн эзэн асуудалд хөндлөнгөөс оролцох эрхтэй. Эцэст нь барааны тэмдгийг ашиглахтай холбоотой хэд хэдэн эрхүүдийн нэг болох гуравдах эрх нь бичиг цаас, бизнесийн баримт, зар сурталчилгаанд тэмдгээ ашиглах эрх юм. 30

Б.Эрдэнэцэцэг

Бусдыг еөрийн барааны тэмдгийг ашиглахыг үл зөвшөөрөх эрх Энэ эрх нь өөрийн эзэмшигчийн бүтээгдэхүүнийг бусдынхаас ялгах учиртай тэмдгийн өөрийн үндсэн үүргээс үүдэн гардаг бөгөөд эзэмшигч хэрэглэгчид болон олон нийтийг ерөнхийд нь төөрөгдөхөөс урьдчилан сэргийлэхийн тулд будилмаар төстэй тэмдгийг ашиглахыг эсэргүүцэх боломжтой байх ёстой. Энэ нь бүртгүүлснээр барааны тэмдэг эзэмшигчдэд олгогддог онцгой эрхийн мөн чанар. Эзэмшигч нь барааны тэмдгийн хуулиар хамгаалагдсан бүтээгдэхүүний хувьд түүний барааны тэмдгийг ашиглах, ийм бүтээгдэхүүнд тэмдгийг наах. бүтээгдэхүүнтэй

холбоотойгоор

тэмдгийг

ашиглах,

уг

тэмдгийн

доор

бүтээгдэхүүнийг борлуулах санал гаргах, зар сурталчилгаа, бизнесийн эсвэл бусад холбогдох бичиг баримтанд тэмдгийг ашиглах зэргийг эсэргүүцэх боломжтой байх ёстой. Хэрэглэгчид эмх цэгцгүй байдлаас хамгаалагдсан байх ёстойгоос гадна хэрэглэгчдийг төөрөгдүүлэх магадлалтай бол ижил төстэй бүтээгдэхүүнд төстэй барааны тэмдэг ашиглахыг хүртэл хамгаалалтанд хамруулсан байдаг. Эзэмшигч өөрийнх нь барааны тэмдэг эсвэл ижил төстэй тэмдгийг ашиглахыг ямар ч яриа хэлцэлгүйгээр эсэргүүцэж чадахгүй гэдгийг энд онцлон тэмдэглэх нь зүйтэй. Түүний тэмдэг бүртгэлд нарийн заасан бүтээгдэхүүнүүдийн хувьд хамгаалагдах ёстой. Хуулиар тогтоосон ашиглагчийн хөнгөлөлтийн хугацаанд бүх бүртгэлтэй бүтээгдэхүүнүүдийн хамгаалалт аяндаа шууд үйлчилж эхэлнэ. Энэ хугацаа дуусмагц тэмдэг бодитоор ашиглагдаж байгаа ба тэдгээртэй төстэй бүтээгдэхүүнүүд

хамгаалагдана.

Барааны

тэмдгийн

бүртгэлтэй

ашиглагдахгүй байгаа аливаа бүтээгдэхүүний хувьд барааны тэмдгийн онцгой эрхийг нотлох суурь байхгүй болно. Тухайн улсын үйл ажиллагааны системээс хамаараад барааны тэмдгийн эзэн тэмдэг нь бүртгэлтэй ч ашиглагдахгүй байгаа бүтээгдэхүүний албан ёсны эрхээс хамаарах боломжтой ч тэрээр барааны

тэмдгийг

хэсэгчилсэн

хүчингүй

болгоход

хүргэж

болох

сөрөг

дайралттай учирч болзошгүй. Барааны тэмдгийн эзний онцгой эрх зөрчлийн үйлдэл дээр хэрэгжигдэх боломжтой. Ижил эсвэл төстэй бүтээгдэхүүнд ижил, эсвэл төстэй тэмдгийг ашигласнаар олон нийтийг төөрөгдөлд хүргэх эрсдэл эсвэл магадлал гарах 31

Б.Эрдэнэцэцэг

тохиолдолд барааны тэмдэг зөрчигдөх болно. Туршилтыг барагцаалж биш харин зах зээлийн бодит зөрчлийн тохиолдол дээр харах хэрэгтэй. Ихэнх хуулиуд

зөрчлийн үйлдлийн эсрэг арга хэмжээ авахаас гадна

эндүүрмээр төстэй барааны тэмдгийг бүртгүүлэхийн эсрэг авах захиргааны журмыг санал болгосон байдаг. Ийм нөхцөлд туршилт өргөн хүрээтэй байх бөгөөд учир нь хүсэлт гаргагчийн өөрийн барааны тэмдгээ хэрхэн ашигласнаас үүдэн гарч болзошгүй будлианы эрсдэл учрах магадлалыг тооцох хэрэгтэй болдог. Барааны тэмдэг тодорхой эсэх ба түүний урд өмнөх эрхтэй төөрөлдмөөр төстэй эсэх асуудлууд нь барааны тэмдгийн амьдрал дээрх хамгаалалтын тулгын чулуунуудын нэг болдог. Барааны ижил төстэй байдал Цэвэр захиргааны зорилгоор хийгдсэн тодорхой ангилалуудын бүтээгдхүүнүүдэд зориулж барааны тэмдгийг бүртгэдэг. Тиймээс бүтээгдэхүүний ангилал ижил төстэй байх асуудлын хувьд шийдвэрлэгч хүчин зүйл байж чадахгүй. Заримдаа шал ангид бүтээгдэхүүнүүд (жишээлбэл цахим тооцуур, нүдний шил, гал унтраагч болон ярих утас IX ангилалд багтдаг) нэг ангид жагсаагдсан байхад харин ижил төстэй бүтээгдэхүүнүүд (цавуу 1, 3, 5 ба 16-р ангилалын аль алинд нь багтах боломжтой ) өөр өөр ангилалд багтсан байх жишээтэй. Бүтээгдэхүүнүүд ижил төстэй байгаа эсэхийн шалгалт адилхан барааны тэмдгийг ашиглаж байгаа гэсэн таамаглал дээр үндэслэсэн байдаг. Ижилхэн тэмдгүүд ч гэсэн бүтээгдэхүүний гарал үүслийн хувьд бүтээгдэхүүнүүд үнэхээр хоорондоо ялгаатай байсан ч будлиан үүсгэхгүй л болов уу. Ерөнхий дүрмээрээ хэрэв бүтээгдэхүүнүүд адилхан тэмдгийн доор худалдаалагдах болсон, мөн хэрэглэгч олон нийт уг бүтээгдэхүүнийг нэг л эх үүсвэрээс ирж байгаа гэдэгт итгэдэг тийм бүтээгдэхүүнүүдийг ижил төстэйд тооцдог. Аливаа тохиолдлын бүх нөхцөл байдлыг анхаарч үзэх ёстой. Үүнд бүтээгдэхүүний шинж чанар, түүний ашиглалтын зорилго, зах зээлд гаргадаг борлуулалтын сувгууд, ялангуяа бүтээгдэхүүнүүдийн жинхэнэ гарал үүсэл, борлуулалтын ердийн цэг зэрэг орно. 32

Б.Эрдэнэцэцэг

Дараагийн асуудал бол бүтээгдэхүүнүүдийн бүтэц болон шинж чанар. Хэрэв бүтээгдэхүүнүүд нэг л төрлийн зүйлээр хийгдсэн гэхдээ өөр өөр зориулалтаар ашиглагддаг байсан ч тэдгээрийг ерөнхийд нь ижилхэнд тооцно. Ерөнхийдөө нэг үйлдвэрээр дамжин зах зээлд гардаггүй учир түүхий эд болон түүгээр хийсэн эцсийн бүтээгдэхүүнүүд хоорондоо ижил төстэй биш байдаг. Барааны тэмдгүүдийн төстэй байдал Барааны тэмдгүүд ямар нэг байдлаар хоорондоо төстэй байдаг. Харин тэдгээр нь хоорондоо эндүүрмээр төстэй эсэхийг шалгах нь чухал. Хэрвээ барааны тэмдэг адил төстэй бүтээгдэхүүнүүдэд ашиглагддаг, мөн өмнөх тэмдэгтэйгээ маш адилхан дээр нь хэрэглэгчид бүтээгдэхүүний гарал үүслийн талаар төөрөгдөлд орох магадлал байвал барааны тэмдгийг өмнөхтэйгээ эндүүрэм адилхан байна гэж үзнэ. Хэрэв хэрэглэгч төөрөгдөлд орсон мөн үйлдвэрийн тэмдэгийн ялгах үүрэг ажиллахгүй бол хэрэглзгч хүссэн бараагаа худалдаж авахдаа алдаа гаргах магадлалтай. Энэ нь хэрэглэгчдэд хохиролтойн дээр борлуулалтаа алдаж байгаа барааны тэмдгийн эзэнд бас алдагдалтай. Зөрчигчийн талаас будлиан гаргах санаа бодол шаардлагагүй. Эндүүрэл гарах магадлалтай бол шалгаж үзэх ёстой. Энэ нь систем ажиллах цорын ганц арга зам юм. "Хэрэглэгч

эндүүрэх

магадлал"

(эсвэл

"олон

нийт")

гэсэн

хэллэгийг

тайлбарласан байх хэрэгтэй. "Хэрэглэгч" байхгүй бол олон нийт будилахгүй. Будлиан үргэлж ард олны нэгээхэн хэсгийн дунд үүсэх магадлалтай буюу үүсдэг. Ард олонтой ямар хамаатай хэсэг болохыг, өөрөөр хэлбэл амьдрал дээр хэнд барааны тэмдэг хамааралтай, эсвэл хүртээмжтэй болохыг тусгайд нь тогтоосон байх шаардлагатай. Адил төстэй байдлын тодорхойлсон эндүүрмээр олон тодорхойлолттой ажиллах нь амьдрал дээр их хүндрэлтэй байдаг учраас хоёр тэмдэг ижил төстэй зэрэг онцгой тохиолдлуудад будлиан үүсэх магадлалтай эсэхийг тодорхойлоход туслах зарим дүрэм журмыг боловсруулсан. Нэг гол зүйл гэвэл, хэрэглэгч ихэвчлэн барааны тэмдгүүдийг хооронд нь харьцуулж үздэггүйд оршино. Хэрэглэгч дэлгүүрт өөрийн сайн, эсвэл муухан 33

Б.Эрдэнэцэцэг

санадаг ба мэдэж байгаа барааны тэмдэг бүхий барааг харалгүйгээр ердийн үед зөрчил бүхий тэмдэгтэй таардаг. Тэрээр яг худалдан авахыг хүссэн жинхэнэ барааны оронд зөрчилтэй тэмдгийн доор санал болгосон барааг авсанаар мэхлэгдэнэ. Энэ утгаараа дундаж хэрэглэгч дундаж ой санамжтай байгааг сануулж байдаг. Мөн түүнчлэн дундаж хэрэглэгчид түүнтэй таарсан барааны тэмдэг түүний мэддэг тэмдэг эсэхэд эргэлзэхэд л хангалттай байх ёстой. Дундаж хэрэглэгч ер нь таарсан тэмдгүүдээс анх хараад хоорондын ялгааг нь олж харж чаддаггүй талтай. Хэрвээ тэрээр цаг зав гаргаад тэмдэг болон тэмдгийн доор санал болгож байгаа барааг сайтар судлах юм бол түүнд төрсөн хамгийн анхны сэтгэгдэл шийдвэрлэгч байх ёстой. Энэ нь ялангуяа өөрөө өөртөө үйлчлэх дэлгүүрээр зарагддаг өдөр тутмын хэрэгцээний бөөний бараануудын хувьд үнэн байдаг. Түүнчлэн боловсролгүй хэрэглэгчид, хүүхдүүд будилж эндүүрэх магадлалтайд тооцогддог. Нарийн ба үнэтэй төхөөрөмж, машин эсвэл онгоц худалдан авагчид мэдээж

өөрөөр

өөртөө

үйлчлэх

дэлгүүрийн

хэрэглэгчдээс

ямар

эргэлзээгүйгээр илүү анхааралтай байдаг. Тиймээс тэдгээр салбаруудад маш төстэй барааны тэмдгүүд байдаг бөгөөд тэдгээрийг бөөний өдөр тутмын бараанд хэрэглэх юм бол мэдээж хялбархан эндүүрэхэд хүргэх болно. Бүтээгдэхүүнүүдийн төрөл зүйл эндүүрмээр төстэй байдлыг шалгахад хэрхэн нөлөөлдөг сонирхолтой жишээг эмийн үйлдвэрлэлийн салбараас олж болно. Жорын эмүүдийг үндсэндээ хэрэглэгчдэд (эмчийн бичсэн жорын дагуу) төрөл бүрийн өвчинд зориулсан эмүүдэд хэрэглэдэг, харьцангуй төстэй алдартай нэрсүүд дунд төөрөгдөх нь хамаагүй бага магадлал бүхий мэргэжпийн эм зүйчид худалддаг учраас төстэй байдлын сорилт илүү их байдаг. Лангууны ардаас худалдаж буй эмүүдийн хувьд байдал эсрэгээр байна. Буруу бүтээгдэхүүн худалдаж авсан мэдлэггүй хэрэглэгчдэд маш ноцтой үр дагавар авчирна гэдэг утгаараа ижил төстэй байдлын шалгалт нарийн чанд байх ёстой. Барааны тэмдгүүдийн ижил төстэй байдлыг шалгах явцад анхаарах хоёрдох чухал санаа бол тэдгээрийг бүхэлд нь хооронд нь харьцуулах ёстой асуудал бөгөөд төөрөгдөлд хүргэж болзошгүй нийтлэг элементүүдэд илүү анхаарч дундаж хэрэглэгчийн харалгүй өнгөрөх ялгаатай зүйлсийг онцлон үзэх шаардлагагүй. Барааны тэмдгүүдийг бүхэлд нь харьцуулах үндсэн зарчим 34

Б.Эрдэнэцэцэг

болон тэдгээрийг хэсгүүдэд хуваахгүй байх боловч шинж тэмдгүүдийн бүтэц их чухал байдаг. Ерөнхий угтварууд нь ерөнхий дагаваруудаас илүүтэйгээр чухал. Хэрэв хоёр шинж тэмдэг эхэндээ их төстэй эсвэл адилхан байвал эцэс төгсгөлд нь байх төстэй байдлаас илүүтэйгээр тэдгээр нь эндүүрэгдэх магадлалтай. Ерөнхий эсвэл төстэй эхлэл бүхий урт үгүүд янз бүрийн эхний үсэг бүхий богино үгүүдийг бодвол арай илүүтэй эндүүрэгдэх магадлалтай байна. Гурав дахь чухал санаа бол маш тодорхой тэмдгүүд (зоосон эсвэл дурын сонгосон тэмдэг) нь бүртгэлтэй бүтээгдэхүүнтэйгээ холбоотой утга бүхий тэмдгүүдийг бодвол илүү эндүүрэгдэх магадлалтай байдаг. Маш тодорхой хэсгээс бүрдсэн тэмдгийн (тэмдгийн үгийн нэг хэсэг эсвэл тэмдгийг бүрдүүлж байгаа хэд хэдзн үгсийн нэг нь) хувьд байдал дээрхтэй яг адил. Тэмдгийн маш тодорхой элемент зөрчилтэй тэмдгэнд их адилхан, эсвэл яг адилханаар хуулбарлагддаг. Нөгөө талаасаа хэрвээ хоёр тэмдгийн нийтлэг элемент нь дүрслэлтэй байвал хэрэглэгчийн анхаарал тэмдгийн бусад зүйлсэд төвлөрөх хандлагатай байдаг. Нийтлэг элемент бүхий барааны тэмдгүүдийг харьцуулж байх тохиолдолд адилхан нийтлэг элементтэй бусад ззэмшигчид ашиглаж байгаа барааны тэмдгүүд бүртгэлд байгаа эсэхийг тогтоосон байх шаардлагатай. Хэрэв ийм байвал хэрэглэгчид өөр өөр эззмшигчид ийм элементүүдийг ашиглаж байгаад дассан

байх

бөгөөд

энэ

тэмдгийн

тодорхойлох

элементэд

онцгойлон

анхаарахаа болино. Хэдий тийм боловч ийм ижил нийтлэг элемент (угтвар эсвэл дагавар) бүхий бүх тэмдгүүд бүртгэгдсэн мөн нэг л эзэмшигч (эсвэл түүний зөвшөөрөлтэйгээр) үүнийг ашигладаг бол байдал арай өөр байна. Энэ бол хэрэглэгчид эдгээр бүлгийг нэг л эх үүсвэртэй холбон ойлгоод дасчихсан. ийм адилхан элементийг агуулсан өөр шинэ барааны тэмдгийг бас адил хүлээн авах хандлагатай болсон бүлэг тэмдгийн онцгой тохиолдол юм. Гэсэн хэдий ч нийтлэг элемент бүхий бүлэг барааны тэмдгийг хэн нэгэн ашиглаж байгаа баримт нь өрсөлдөгчид уг элементийг тэмдгийн бүрэлдэхүүн хэсэг гэсэн утгаар ашиглахыг хэрэгсэхгүй байхад хангалтгүй бөгөөд ерөнхийдөө энэ нь огт өөр зүйл билээ. Хэрвээ хзрэглэгчид бүргэлтэй эзэмшигчийн ашиглаж байгаа нийтлэг элемент бүхий бүлэг тэмдгүүдийг уг элементийг агуулсан өөр тэмдгүүдийн доор зарагдах 35

Б.Эрдэнэцэцэг

бүтээгдэхүүнүүдийн эх үүсвэрийг тодорхойлогч гэж таньдаг болсон тохиолдолд ийм нийтлэг элементийг ашиглах нь зөрчил гарсан гэдгийг батлах болно. Дөрөв дэх чухал санаа бол тэмдгийн утга, дуудлага болон бичигдэх нь төстэйгээс болоод эндүүрэл гарч болзошгүй гэсэн санаа. Эдгээрийн аль нэг нь төстэйгээс шалтгаалаад ард олныг төөрөгдөлд хүргэвэл энэ нь зөрчил байна гэдгийг тогтооход хангалттай болно. Бичилт төстэй байхаас хамаараад барааны тэмдгийн зургийн танилцуулга чухал үүрэг гүйцэтгэнэ. Дуудлагын төстэй байдал бас чухал. Учир нь өөрөөр бичигдсэн барааны тэмдгүүд адилхан дуудагдаж байж болох бөгөөд дуудлагыг аман харилцаанд тооцдог: бичилтийн төстэй байдлыг үнэхээр өөр өөр зургийн илэрхийлэлт ашиглан үгүй болгосон ч хоёр барааны тэмдгийг аман ярианд харьцуулахад энэ нь ямар ч ялгаагүй үр дүнгүй болдог. Хоёр хэсгийн хооронд огт өөр утгууд гарч хоорондоо харьцангуй төстэй мэтээр толгой эргүүлэх тохиолдлууд байдаг. Дээрхи дүрмээс үл хамааран хэлэлцэгдэж байгаа хэрэгслүүдийн хувьд зарим өвөрмөц асуудлууд гарч ирдэг. Тэмдгийн илүү ойлгомжтой байх зорилгоор дүрслэлийн сэтгэгдлээр хоёр тэмдгийг шийдвэр гаргахаар авч үзье. Бүрдүүлэгч тэмдгийн хувьд үгийн төстэй хэсэг ердийн үед хангалттай байдаг. Дуудлагатай төстэй байдлаар барааны тэмдгийг дураараа бий болгох, дүрслэлтэй хэсэгтэй нь адилаар ойлгомжгүй байдалд оруулж болох, дүрслэлтэй хэсэг тэмдэгийн бие даасан хэсэг юм. Цаашилбал бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн тохиолдолд

үгийн

хэсгүүдийн

төстэй

байдал

дүрслэлийн

хэсгүүд

тэмдэглэгээний хэсэгт төстэй байдал тод тусгагдсан байх хэрэгтэй. Хэдийгээр үг бичлэг болон дуудлага хоёуланд ойлгомжгүй байх ёсгүй. Тэмдэг бүхэлдээ ойлгомжгүй төстэй байж түүний дүрслэлт хэсгийн төстэй байдлаар харагдаж байна. Тусгай тохиолдол гэдэг нь үгээр илэрхийлж болох ба жишээ нь "од" гэсэн үгээр илэрхийлж болно. Түүний энэ үгэн илэрхийлэл тухайн "од" гэсэн тэмдгзэр

Б.Эрдэнэцэцэг

дүрслэлийн аргаар дүрсэлсэн тэр зүйлд л хамаатай байх уу гэдэг асуулт гарч ирнэ. Хэрэв хоёр хэрэгслийн тэмдгийг харьцуулж байгаа бөгөөд нэгэн амьтныг хоёр үзүүлэлт хоёулаа харьцуулж байгаа бол нөхцел арай өөр болно. Хоёр тийм хэрэгсэл жишээлбэл хоёр бар эсвэл арслан эсвэл үнээ (хэд хэдэн сүүний бүтээгдэхүүнд үнээний зураг ашиглагддаг) ойлгомжгүй байлгахгүйн тулд хоорондоо хангалттай төстэй байх ёстой. Хэрэглэх болон хэрэглэхгүй байхын нөлөөлөл Зах зээлд төстэй зүйлсэд хэрэглэхэд ойлгомжгүй байдал үүсч болно. Ойлгомжгүй байдлаас сэргийлэхийн тулд худалдааны хамгааллын систем худалдааны тэмдэглэгээг эзэмшигч барааны тэмдгийг бүртгүүлэх хэрэглэх, тэмдэг хэрэглэх зорилгод тулгуурласан байна. Иймэрхүү сэргийлэлтийн зорилгоор ихэнх барааны тэмдгүүд хуулийн дагуу бүртгэгдсэн барааны тэмдгийг эзэмшигчдээ бүртгэлд бүртгэхээс өөр зүйл, хэрэглэхийг зөрчсөн үйлдлүүд, бүртгэгдсэн бүтээгдэхүүнтэй төстэй бүх зүйлс, тун адилхан зүйлсэд хэдийгээр тэдгээр нь хэрэглэгддэггүй байсан ч төстэй тэмдгийг хэрэглэх; Тэмдгийг хэрэглэх тааламжтай үе өнгөрмөгц барааны тэмдгийг эзэмшигчдэд өөрийн хэрэглэж байсан бүтээгдэхүүнтэй төстэй тун адилхан бүтээгдэхүүнд тэмдэг хэрэглэх, дахин бүртгүүлэх, эсвэл дургүйцэх үйлдлүүдийг хийх боломжийг орчин үеийн нөхцөл олгож байна. Хэрэв эзэмшигч өөрийн барааны тэмдэг ашиглахгүй байгаа, эсэргүүцэгч тал нь татгалзаж байгаа бол тэмдгийг нэг, эсвэл хэд хэдэн бүртгэгдсэн бүтээгдэхүүнд хэрэглэж байгаа бол зөвхөн хэрэглэгдэж байгаа бүтээгдэхүүнд түүний төстэй байдлын ойлгомжгүй байдлыг сорих асуудлыг тавина. Эсрэг үйлдлээр ашиглах талаархи асуудлын хэмжээ түүнийг эзэмшигчийн эрхийн асуудал байдаг. Зөрчсөн үйлдлүүдийг хамгаалагчдад олон хууль барааны тэмдэг хэрэглэхгүй байх боломжийг олгодог ба зөвхөн түүний дараагаар эзэмшигч нь өөрийн тэмдгийг хэрэглэх баталгааг гаргах үйлдлүүдийг хийнэ.

Б.Эрдэнэцэцэг

Хэрэв зөрчилтэй тэмдэглэгээг ашиглаж байвал түүний хэрэглээ нь ойлгомжгүй байдлын сорилд нөлөөлж болно. Эрчимтэй хэрэглээ тэмдэгний бие даасан байдлыг ихэсгэж, сайн мэддэг тэмдэгтэй, хэдийгээр бүтээгдэхүүнүүд өөр өөр ч эсвэл тэмдэгний хооронд төстэй байдал тийм илэрхий биш ч ойлгомжгүй болох нь байдаг. Ойлгомжгүй адил төстэй байдлын хамгаалалт Сайн мэддэг, эсвэл нэр алдартай тэмдгүүдийг зарим орнуудад хамгаалалт хийж төстэй болон адилхан тэмдгүүдээс хамгаалсан байдаг. Ийм алсын зорилготой хамгаалалт нь ижил төстэн тэмдгийг бусад зүйлсэд хэрэглэх хамгаалалт болж, адил төсгүй зүйлсэд хэрэглэхэд хууль ёсны нэр хүнд, бие даасан байдлыг хамгаалах боломж олгоно. Ингэж өргөтгөсөн хэмжээний хамгаалалт заавал бүх зүйлсэд хамааралтай байх албагүй. Сайн мэддэг тэмдэгтэй адил тэмдгээ хэрэглэх нь магад сайн бөгөөд тодорхой төрлийн зүйлсийн хувьд муу байхад түүнтэй төстэй хэрэглээ огт төсгүй зүйлсэд хэрэглэхэд эзэмшигчийн ашиг сонирхлын эсрэг биш байж болно. Тухайн тохиолдлын нөхцөл байдалд зохицсон шийдвэр гаргана. Үүнд: тэмдэгний нэр алдар, зөрчил гаргагчийн бүтээгдэхүүний төрөл, өөрийн бүтээгдэхүүнийг танилцуулж буй хэлбэр гэх мэт багтана. Нэр хүнд дангаараа хангалттай биш боловч өргөн хэмжээний хамгаалалт шалтгаангүйгээр

тэмдгийг

хэрэглэж

тэмдэгний

давуу

талуудыг

муугаар

ашиглаж, барааны тэмдгийн тусгаар утгыг алдагдуулж болохгүй. 1999 оны 9 дүгээр сард ДОӨБ-ын Ерөнхий Чуулган болон Парижийн Холбооны Чуулганаас хүмүүсийн Сайн мэддэг тэмдэглэгээнүүдийг хамгаалах, үзүүлэх талаар

Хамтарсан

Зөвлөмж

гаргаж

сайн

мэддэг

тэмдэглэгээг

хэрхэн

тодорхойлох, хамгаалах удирдамжийг гаргажээ.

Нийтийн ашиг сонирхлын үүднээс гүйцэтгэх эрх зүйд хязгаарлалт хийх нь Эзэмшигчийн өөрийн барааны тэмдэг хэрэглэх эрх өөр бусад эрхүүдээр хязгаарлагдаж

байдаг.

Түүний

гуравдагч

этгээдүүдээс

өөрийн

тэмдгийг 38

Б.Эрдэнэцэцэг

хамгаалах эрх бусдын хууль ёсны эрхээр хязгаарлагдана. Олон хуулиудад тэмдэгний бүртгэлийг дурдаад бүртгүүлсэн эзэнд бусад хүмүүсийн хүслийн дагуу өөрсдийн нэр, хаяг, нууц үг зэргийг ашиглах эрхийг хязгаарлахгүй. Барааны тэмдгийг эзэмшигч өөрийн өрсөлдөгч биш бусад хүмүүсийн тэмдгийг барааны тэмдгийн зөвлөл, сонинд хэвлэх, ном болон бусад хэвлэлийн материалуудад дурьдах гэх мэтээр ашиглах эрхийг хязгаарлах ёсгүй. Барааны тэмдгийн зөрчлийн нөхөн төлбер Зөрчлийн

амжилттай

үйлдэл

хэрэглэхийг үл зөвшөөрөх.

ойлгомжгүй,

толгой

эргүүлмээр

тэмдгийг

Хэрэв зөрчигч тэмдгээ бүртгэгдвэл түүний

бүртгэлийг цуцална. Барааны тэмдэг эзэмшигч бас учруулсан хохирлын нөхөн олговорыг нэхэмжлэх эрхтэй. Барааны тэмдэгний талаархи асуудалд хохиролыг батлахад хэцүү боловч ингэж батлах шаардлага онц шаардлагагүй байдаг. Хуурамчаар тэмдэг үйлдсэн нөхцөлд өөр асуудал үүсэх бөгөөд түүний талаар доор өгүүлэх болно. Барааны тэмдэг хулгайлах, хуурамчаар хийх, тэмдэг болон баглаа боодлыг дууриалгах Барааны тэмдгийн хулгайлалт, зөрчил болон шошго савлагааг дуурагтгах ба хязгаарлалт Барааны тэмдгийн хулгай Барааны тэмдэг хулгайлах гэдэг нь гадаадын олны сайн мэддэг барааны тэмдгийг хэрэглэгддэггүй улс оронд, эсвэл хэрэглэгддэггүйгээс баталгаагүй болсон оронд бүртгүүлэх, эсвэл ашиглах гэсэн утгатай юм. Парижийн Конвенцээс гаргасан 6 дугаар хэсэгт олны сайн мэддэг барааны тэмдгийг тухайн улсад бүртгэгдээгүй байсан ч хамгаалж байх, төстэй болон адилхан зүйлсээр хязгаарлагдсан байна гэж заажээ. Олны сайн мэддэг барааны тэмдгийг хулгайлагч янз бүрийн огт өөр зүйлсэд, эсвэл үйлчилгээнд хэрэглэдэг. Заримдаа шүүхээс олны сайн мэддэг барааны тэмдгийг тухайн оронд бүртгэгдсэн байхыг шаарддаг. Хэдийгээр тухайн тэмдгийг эзэмшигч тэмдгийг олон оронд сайн мэддэгийг баталж байсан ч ийм зөвшөөрөхгүй байх 39

Б.Эрдэнэцэцэг

тохиолдлууд гардаг байна. Иймээс хулгайлах үйлдлээс хамгаалах үйл ажиллагааг сайжруулах шаардлагатай. ДОӨБ-ын Ерөнхий Чуулган болон Парижийн Холбооноос 1999 оны 9 сард гаргасан хамтарсан зөвлөмжөөр олны сайн мэддэг барааны тэмдгийг хамгаалах зарим удирдамжуудыг гаргажээ. Хуурамчаар үйлдэх Хуурамчаар үйлдэх гэж юу вэ? Хуурамчаар үйлдэх гэдэг нь юуны өмнө тухайн бүтээгдэхүүнийг дууриалган хийхийг хэлнэ. Хуурамч бүтээгдэхүүн заавал адилхан байна гэсэн үг биш. Гэхдээ энэ нь жинхэнэ бүтээгдэхүүний сэтгэгдэлийг төрүүлдэг буюу жинхэнэ үйлдвэрлэгч, худалдаалагчаас авсан мэт харагдахаар байдаг. Ийм хуурамч бүтээгдэхүүнийг авахуулахаар санал болгох нь мэдээжээр зевхөн жинхэнэ бүтээгдэхүүнийг сайн мэддэг худалдан авагчид нь мэдэгдэнэ. Цаашилбал хуурамч бүтээгдэхүүн нь жинхэнэ зүйлс тансаг эд зүйлсэд тооцогддог. Гэхдээ зөвхөн хавсарсан тохиолдол байж болно. Хуурамч эд зүйлс нь олны хэрэглэдэг зүйлс. Барааны тэмдгийг эзэмшигчийн зардаг бүтээгдэхүүн байх албагүй боловч хуулбарлах, загварын хамгаалалт зэрэг оюуны өмчийн эрхээр хамгаалагдсан эд зүйлс байна. Түүнчлэн тэд зөвхөн цөөн тооны хэрэглэгчдийн мэддэг бүтээгдэхүүн байж болно. Жишээ нь: автомашины болон агаарын хөлгийн тормозын систем, хөдөө аж ахуйд хэрэглэгддэг хортон устгагчууд гэх мэт байж болно. Эдгээр жишээнүүдэд хуурамчаар үйлдвэрлэх нь ямар их аюултай байж болохыг хэлж байна. Африкийн томоохон хэсэгт хуурамч хортон устгагчийн улмаас бүх жилийнхээ ургацыг алдаж байсан тохиолдлууд гарч байжээ. Олноор сайн мэддэг, хэвшмэл хэлбэрийн хуурамч бүтээгдэхүүний жишээ бол LOUIS VUITTON-ны цүнхнүүд, хуурамч ROLEX, CARTIER хуурамч цагнууд, хуурамч PUMA, REEBOK спортын гутлууд, LACOSTE спорт цамцнууд зэрэг багтана. Дэлхий дахинаа зарим хуурамч бүтээгдэхүүнүүдийг худалдаалах нь жинхэнэ бүтээгдэхүүний худалдаалалтаас их байдаг. Үүнээс үзэхэд хуурамч бүтээгдэхүүн нь дэлхий дахинд ач холбогдол бүхий эдийн засгийн үзэгдэл ба дэлхийн худалдааны анхаарах нэг зүйл болж байдаг. Хуурамч бүтээгдэхүүн 40

Б.Эрдэнэцэцэг

үйлдвэрлэх нь эдийн засгийн гэмт хэрэг гэдгийг хүлээн зөвшөөрөх нь чухал ба хулгайтай харьцуулахуйц асуудал юм. Хуурамч бүтээгдэхүүн, хэрэглэгчдэд хор нөлөөтэйгөөс гадна үйлдвэрлэгчдэд хохиролтой байна. Зөрчлийн хуулийн хамгаалалт Хэдийгээр энэ нь нөхцөл байдал биш, бас тохиолдол биш боловч хуурамч бүтээгдэхүүн нь барааны тэмдгийг зүүсэн байдаг. Энэ нь барааны тэмдгийг хуурамчаар хийсэн зөрчигч гэсэн нөхцөл байдлыг үүсгэж байгаа бөгөөд бусад хэлбэрийн оюуны өмчийн хулгайгаас илүү хялбар юм. Гэхдээ хуурамч бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх нь эдийн засгийн хувьд чухал асуудал болохоор барааны тэмдгийн талаархи хуулиудад заасан хэрэгслүүд үр дүнтэй хориг арга хэмжээ болоход хангалттай байдаггүй. Энэ асуудал хуулийн үйлчлэх гурван хэсгийг хамарч байдаг ба бүгд хуурамчаар үйлдэх хэрэгтэй тэмцэхэд чухал ач холбогдолтой. Хуулиуд эрүүгийн хүнд хэлбэрийн шийтгэл шоронд хорих хүртэл арга хэмжээг авдаг. Ихэнх барааны тэмдгийн талаархи хуулиуд эрүүгийн хариуцлагыг хэмжээнүүдийг авах заалттай боловч урт хугацааны туршид үйлчлэхгүй байх, бодит биш байх зэрэг байдаг. Хуурамч бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгчид торгууль төлдөг боловч хорьж шийтгэсэн нь ховор байдаг. Хурдан, хүртээмжтэй хэрэгслүүд шаардлагатай байна. Хуурамч бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгчид хэвийн бизнесийн үйл ажиллагаа явуулдаггүй. Хэргийг мөрдөх ажил хүнд хэцүү явагддаг. Энэ нь ихэвчилэн урт хугацааны хүнд нарийн судалгааны дүнд бий болдог. Иймээс тэнд хэрэгжүүлэх арга хэмжээ чухал юм. Жишээ нь : Их Британи улсад Антон Пилларын арга хэмжээ хэрэгцээтэй арга хэмжээний нэг болно. Ийм арга хэмжээний дунд хуурамч зүйлсийг хурааж, ийм бүтээгдэхүүнийг агуулж байгаа этгээдийг эзэмшигчдэд мэдээлэх арга хэмжээ авдаг. Хуурамч бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх нь олон улсын худалдаанд тохиолддог үзэгдэл учраас худалдан авагчдад бас эрх мэдэл өгөх хэрэгтэй. Өөрийнхөө улсын хил дээр бүтээгдэхүүнүүдийг шалгах, хуурамч бүтээгдэхүүнүүдийг эзэмшигчийн хүсэлт нэхэмжлэлээр хураах зэрэг орно. Шошго болон сав баглаа боодлыг дууриалгах 41

Б.Эрдэнэцэцэг

Энэ хэсэгт хэлэлцсэн тохиолдлууд барааны тэмдгийн ердийн зөрчил болон хуурамч бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх хоёрын завсрын тохиолдлууд бөгөөд хуурамч бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхтэй төстэй буюу ойрхон дөхөж ирэх шинж бүхий тохиолдлууд юм. Хуурамч бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхийн нэгэн адилаар тэмдэг, эсвэл

сав

баглаа

боодлыг

өрсөлдөгчийн

бүтээгдэхүүнийг

дууриалган

хуурамчаар хийх, хуурамч бүтээгдэхүүн нь жинхэнэ бүтээгдэхүүний шинж төрхийг агуулсан байх шаардлагагүй. Хэрэв хэн нэгэн нь бүтээгдэхүүнийг хэсэг бүрчлэн шалгах юм бол хуурамч дууриалгагч нь бүтээгдэхүүний өөрийн нэрээр гаргасан байх ба барааны тэмдгийг эзэмшигчийн тэмдгийг ашиглаж нуугаагүй байдаг. Энэ этгээд эрүүгийн хэрэгтэн биш, өрсөлдөөний муу аргыг ашигласан өрсөлдөгч л гэж үзнэ. Бүтээгдэхүүнээ бий болгож, хөгжүүлэхийн оронд тухайн этгээд нэр хүнд бүхий үйлдвэрлэгчийн давуу талыг ашиглаж, өөрийн бүтээгдэхүүндээ түүнтэй төстэй өнгө үзэмжийг бүрдүүлж, үүнээс болж зах зээлд будлиан үүсгэдэг. Хуурамч

дууриамал

бүтээгдэхүүн

үйлдвэрлэгч

голдуу

өрсөлдөгчийнхөө

тэмдэгтэй маш адилхан тэмдгийг ашигладаг. Хэрэв тэрээр барааны тэмдгийн зөрчил гаргаж байгаа бол ийм үйлдэл хийнэ. Цөөн тохиолдолд дууриагчийн хэрэглэсэн үгийн тэмдгүүд ямар нэгэн байдлаар өрсөлдөгчийн хэрэглэдэгтэй төстэй байдаг ба түүнээс огт тэс өөр байдаггүй. Ийм тохиолдлуудад зах зээлд ойлгомжгүй байдал, зөвхөн бүтээгдэхүүний өнгө, график дүрслэл, өрсөлдөгчдийн тэмдэг, сав баглаа боодол зэрэгтэй төстэй болсноос үүсдэг. Тэмдэг ба сав баглаа нь барааны тэмдгээр бүртгэгдсэн байх нь ховор байдаг ба барааны тэмдгийн тухай хуулиуд ийм нөхцөлд үйлдэл үзүүлж чадахгүй байдаг. Тэд муу өрсөлдөөний дүрмээр арга хэмжээ авахад хүрдэг. Энэ үйл ажиллагаа ерөнхийдөө хууль бус гэж зөвшөөрөгддөг өөрийн бүтээгдэхүүнээ болгохын

тулд

өрсөлдөгчийнхөө хийгдсэн

байдаг.

бүтээгдэхүүнтэй Хэрэв

адилхнаар

боодлын

тэмдэг

хэрэглэгдэх өрсөлдөгчийн

бүтээгдэхүүнийхтэй адил төстэй бол энэ шаардлага биелсэн байна гэж үзнэ. Эзэмшигчииг өөрчлөх Эззмшигчийг өерчлөх шалтгаанууд 42

Б.Эрдэнэцэцэг

Барааны тэмдэг эзэмшигчийг янз бүрийн шалтгаанаар өөр өөр аргаар өөрчилж болно. Барааны тэмдгийн эрх тухайн бараатай холбоотойгоор шилжиж болно. Ийм шилжилт зөвхөн хувийн барааны тэмдгийн тухай хуулиар зөвшөөрөгдсөн тохиолдлуудад л боломжтой. Барааны тэмдгийг даампуурлын улмаас шинэ эзэмшигчид шилжүүлж болно. Хоёр компани нэгдэхэд бас иймэрхүү шууд хэлбэрийн шилжилт тохиолддог. Гэхдээ хуваагдах, хувьцааг эзэмших, түүний дотор оюуны өмчийн эрх хуваагдах зэрэгт ийм шууд шилжилт явагдахгүй. Эзэмшигчийг сайн дураар еөрчлөх, шилжүүлэх: Эзэмшигч шилжүүлэхийн хамгийн түгээмэл арга бол эзэмшигчийг шилжүүлэх юм. Тэд ердийн боловч заавап шаардлагатай бус бөгөөд худалдан авах гэрзэ, худалдан авах барааны тэмдгийг тодорхой мөнгөөр үнэлж өгч авалцах үйл ажиллагаа орно. Зарим орнуудын хуулиар барааны тэмдэгтэй холбоотой сайн санаагаар хамт тэмдгийг шилжүүлэх багтана. Хэрэглэгчид барааны тэмдгийн дор зарагдсан бүтээгдэхүүнийг сурталчил

гааг

хэрэглэж

сурсан

өерчлөлгүйгээр

гэж

баталдаг

тэмдгийг

боловч

ашиглан

бүтээгдэхүүний

эзэмшигчийг

сольж

шилжүүлэх нь хэрэглэгчдийн шийдвэр байх хэрэгтэй байна. Өөрөөр барааны тэмдгийг чөлөөтэйгээр шилжүүлэх хандлага илэрхий байна. Барааны тэмдгийг сайн санаагаар биш, шилжүүлснээс хэрэглэгдэхгүй удах нь байдаг. Түүнээс гадна компаниудын хуулийн үйл ажиллагаа төвөгтэй байдгаас нэг компани, нөгөө компанид авагдсан бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэж байгаа үйлдвэр хэвээр хадгалагдаж, түүний бүтээгдэхүүн нэг хэвэзр үйлдвэрлэгдэж түүний өмч хэвээр байж, тэмдгээ хэвээр хадгалах нь бий. Нэгэнт шинэ компани үйлдвэрлэж буй бүтээгдэхүүний чанарыг хэвээр хадгалж, барааны тэмдгээ болон чанар хадгалагдаж байгаа бол хэрэглэгчдэд ямар нэгэн асуудал үүсэхгүй. Барааны тэмдгийг шилжүүлэх болон сайн санаатайгаар шилжүүлэх хоёрын хооронд холбоо үүсгэх үнэмлэхүй шаардлага байдаггүй. Хэсэгчилэн шилжүүлэх асуудал маргаантай. Олон нийтэд ойлгомжгүй байдал үүсгэхээс сэргийлж, барааны тэмдгийн тухай хууль нь хуучин эзэмшигчийн бүтээгдэхүүнээс

шинэ

эзэмшигчийн

бүтээгдэхүүн

адилхан

биш

байгаа 43

Б.Эрдэнэцэцэг

тохиолдлуудад шилжүүлэхийг зөвшөөрдөг. Ингэснээр ойлгомжгүй байдал үүсэхээс сэргийлж, хоёр барааны тэмдгийг эзэмшигч нь анхнаасаа өөр өөр эзэмшигчээр бүртгэгдсэн байж болно.

Эзэмшигчийн өөрчлөлтийг бүртгэх. Барааны тэмдгийг шилжүүлсэн нь ямар нэгэн мэдээлэл хийлгүйгээр үйлчилж эхлэдэг. Энэ нь гадаадын эзэмшигчийн нас баралт, дампуурал, компани нэгдэх тохиолдлуудад илэрхий байдаг. Тэр ч байтугай эзэмшигчийг албадан өөрчилж байгаа тохиолдолд ч мэдээлэл хийгдсэн байх албагүй, дор хаяж ийм шаардлага хоёр талд заавал хийгдэх шаардлагагүй. Гэхдээ барааны

тэмдгийн

тухай хуульд

доорхи хоёр тохиолдолд мэдээлэл хийхийг шаарддаг. -

Хэрэв шинэ эзэмшигч мэдээлэгдээгүй бол өөрийн эрхээ эдэлж эхлэхгүй.

Гуравдагч талуудад шилжүүлэлт нь мэдээлэгдээгүй бол нөлөөлөхгүй.

Ийм зарчмыг хязгаарлалт хийлгүйгээр хэрэглэж болохгүй: Хэрэв шинэ эзэмшигч шаардлагатай бүх албан бус үйлдлүүдийг хийж гүйцэтгэсэн, жишээ нь албан ёсоор бүртгүүлэхээр материал хүргүүлсэн бол өөрийн барааны тэмдгийг хамгаалах үйлдлүүдийг хийх боломжтой болно. Мэдээлэх үйлдлүүд заримдаа урт хугацаагаар үргэлжилдэг, орхигддог, хүсэлт ирүүлснээс хойш мэдээлэх шаардлага

байхгүй

гэж

зарим

хуулийн

байгууллага

үздэг.

Эдгээр

тохиолдлуудад шинэ эзэмшигч бүхэлдээ хашигдаж, хуучин эзэмшигч байхгүй болсон, эсвэл барааны тэмдгийг зөрчиж байгаа талаар зөрчлийн эсрэг үйлдэл хийх сонирхолгүй болсон байж болно. Барааны тэмдгийн тухай хуулиуд бүртгэгчид мэдээлэл хийхээс татгалзах боломжийг өгч хэрэглэгчдийн ашиг сонирхлоор шийдэгдэх ёстой гэсэн үүрэгтэй байдгаас болж болно. Хэрэв хувиарлалтыг хэрэглэгчдийн шийдвэрээр бус бол түүнийг шууд тэглэж, хүчингүй болгох боломжгүй учраас баталгаатайгаар мэдээлэх боломжгүй байна. Гэхдээ, хэрэв олон нийтэд ойлгомжгүй байдал л үүсгэнэ гэж үзвэл бүртгэгч эрх шилжүүлэлтийг мэдээлэхээс татгалзах ёсгүй. Ийм нөхцөл байдал бодит 44

Б.Эрдэнэцэцэг

байдлаас хамаарна. Жишээ нь: шинэ эзэмшигч барааны тэмдгийг хэрхэн хэрэглэх, хэрэглэгчид үнэхээр зөвшөөрсөн эсэх, хэрэглэгчдийг хуурах асуудал хувиарлалтад хамааралгүй гэх мэт нөхцлүүдийг мэдсэн байна. Хэсэгчилэн шилжүүлэлт нь хэд хэдэн барааны тэмдгийг бүртгүүлсэн эзэмшигч тэдгээрийнхээ хагасыг адил төстэй байдлыг шалгуулах зорилгоор ойлгомжгүй, адилхан байна гэж үзсэн байж болно. Ийм тохиолдолд хэрэглэгчийн хууртагдсан байдал эрх шилжүүлэхтэй холбоогүй байна. Хэрэглэгчийн хууртагдсан эсэх, шинэ эзэмшигч барааны тэмдгийг хэрхэн ашиглахаас зөвхөн хамаараад зогсохгүй бас хуучин эзэмшигч барааны тэмдгийг үргэлжлүүлэн хэрхэн хэрэглэж байгаагаас хамаарна. Талууд өөрсдийн ашиг сонирхлын дагуу эрх шилжүүлэх гэрээндээ барааны тэмдгийг цаашид хэрхэн ашиглах, хэрэглэгчдийн толгойг эргүүлэхгүй байх талаар тусгасан байна. Ийм тохиолдлуудад бүртгэгч эрх шилжүүлснийг мэдээлэхээс татгалзах эрхгүй ба энэ асуудал шүүхийн сонирхлын дагуу хийгдэнэ. Хэрэв барааны тэмдгийн эрх шилжүүлэлт тэглэгдсэн, хүчингүй болсон, барааны тэмдгийн тухай хуулиас гадуур ямар нэгэн хуулийн заалтаар олон нийтийн шийдвэрийн улмаас хийгдсэн боловч мэдээлэгдсэн бол ийм мэдээллийн үр дагавар юу вэ гэдэг асуулт гарч ирнэ. Эрх шилжүүлэлтийн тэглэлт, барааны тэмдгийн талаархи эрхийг тэглэнэ гэдэг утгагүй юм. Барааны тэмдгийн талаархи эрхүүд эрх шилжүүлэлт, хуучин эзэмшигчид үлдэх бөгөөд энэ нь шинээр бүртгүүлсэн эзэмшигчид хэрэглэх нь хэрэглээ биш, харин ойлгомжгүй үе өнгөрмөгц барааны тэмдгийг хүчингүй болгох асуудал нээлттэй болно. Мэдээж хэрэг эрх шилжүүлэгч болон хуучин бүртгүүлэгч нь эззмшигч хэвээр үлдсэн тохиолдолд ашиглаж болох боловч тэрээр ингэж хийх албагүй буюу эрх шилжүүлсэн баталгааны талаар талууд голдуу мэдэхгүй байдаг. Дүрмийг даган мөрдөх Хуулийн нууцлалын үүднээс эрх шилжүүлэхийг бичгийн хэлбэрээр хийсэн байна. Эрх шилжүүлэхийг мэдээллэх тухай хүсэлтийг бас бичгийн хэлбэрээр хийнэ. Хэрэв эрх шилжүүлэгч үгүй бол эрх шилжүүлэн авсан хүн гүйцэтгэнэ. 45

Б.Эрдэнэцэцэг

Хэрэв эрх шилжүүлэгч байвал энгийн бичгийн хэлбэрээр хийгдсэн хүсэлтийг өөрөө гарын үсгээ зурж, эсвэл өөрийн хуулийн төлөөлөгчөөр зуруулж хийхэд хангалттай. Хэрэв үүнийг эрх шилжүүлж авсан хүн, эсвэл өөр бусад барааны тэмдгийг эзэмшигч хэн ч гүйцэтгэсэн бай хүсэлтээ дагалдуулах материалуудын (эрх шилжүүлсэн гарын үсэг зурсан гэрээ, өөрчилсөн тухай өөр ямар нэгэн баримт гэх мэт) хамт хавсаргасан байна. Гэхдээ ийм тохиолдлуудад эзэмшигчийг өөрчлөх хэрэгцээний тухай гарын үсгийг ямар нэгэн тодорхойлох нэмэгдэл хэрэгцээгүй, хуульчилах хэрэгцээгүй, эсвэл ямар нэг үнэмлэхээр баталгаажуулах шаардлагагүйгээр байлгана. Барааны тэмдгийн тухай хуулийн 11 дүгээр бүлэгт дэлгэрэнгүй дүрмийг дурдсан байх ба Барааны тэмдгийн газрууд зззмшигчийг өөрчлөх бүртгэлийг хийх хүсэлтийн дагуу хураамж нэхэмжилж болно.

Аж үйлдвэрийг хамгаалах тухай Парисын конвец нь Аж үйлдвэрийн эрхийг хамгаалалтын объектод патент, ашигтай загвар, бүтээгдэхүүний загвар , барааны тэмдэг, үйлчилгээний тэмдэг, аж ахуйн нэгжийн нэр, эх үүсвэр буюу нэрийн гарлын заалт, шударга бус өрсөлдөөнийг талсан зогсоох үйлдэл зэрэг багтана8 хэмээн тодорхойлсон байна. Тус конвенцийн 6 bis зүйлд нийтэд түгээмэл болсонд тооцох барааны тэмдгийн талаарх заалт тусгагдсан байна. Нийтэд түгээмэл болсонд тооцох тухай зохих заалтыг 2010 оны Барааны тэмдэг, газар зүйн заалтын тухай хуульд заасны дагуу 2014 онд Нийтэд түгээмэл болсонд тооцох тухай журмыг батлан гаргаж хэрэгжүүлэх үндсэн эрх зүйн зохицуулалтыг анхлан батлан хэрэгжүүлэх болсон байна. Олон улсын Мадридын систем болон Үндэсний барааны тэмдгийн мэдүүлгийг графикаар харуулав.

Төрийн мэдээлэл \тусгай дугаар 3-р боть\ 2006 он., 621 дэх тал

Б.Эрдэнэцэцэг

Нийт мэдүүлгийн тоог дараах байдлаар харуулав.

2.2

Барааны тэмдгийн эрх зүйн зохицуулалтыг олон улсын эрх зүйн хэм

хэмжээнд нийцүүлэн боловсронгуй болгох зарим асуудал 47

Б.Эрдэнэцэцэг

 Лиценз  Франчайз

Лиценз Барааны тэмдгийг бүртгүүлсэнээс үүсэх эрх: 1. Барааны тэмдгийг ажиглах эрх 2. Бусдыг барааны тэмдгийг ашиглахаас хориглох эрх гэх мэт хуульд заасан бусад онцгой эрхийг эдэлнэ. Барааны тэмдгийн зорилго, чиг үүрэг Барааны тэмдэг нь хэрэглэгчийг тодорхой нэг бүтээгдэхүүн үйлчилгээг таних , өрсөлдөгчийн ижил буюу төсөөтэй бүтээгдэхүүн үйлчилгээнээс ялгах зорилготой. Барааны тэмдэг нь дараах чиг үүрэгтэй: •

Хэрэглэгч тухайн бараа бүтээгдэхүүнийг ялгах баталгаа болдог

•

Аж ахуй нэгж байгууллагуудад мөн адил бараа бүтээгдэхүүнийг ялгах боломж болдог

•

Арилжааны хэрэгсэл болж брендүүдийн дүр төрх, нэр хүндийг бий болгох үндэс болдог

•

Лицензээр ашиглуулах боломж олгодог ба үүгээр орлогын шууд ба шууд бус эх үүсвэртэй болно.

•

Франчайзын гэрээний гол нөхцөл болно.

•

Бизнесийн үнэт зүйл хөрөнгө болно.

•

Санхүүжилт олж авахад ашигтай байна гэх мэт.

Б.Эрдэнэцэцэг

Орчин үед худалдаанд хэрэглэгчид олон төрлийн бараанаас өөртөө хэрэгцээтэйг сонгон хэрэглэх боломж чадвартай болсон төдийгүй

үндэсний

хүрээнээс олон улсын хүрээнд улам бүр шилжиж олон төрөл болон өсөн нэмэгдэж байгаа үйлчилгээний олон төрлөөс сонгож үйлчлүүлэх шаардлагатай болсон. Иймээс олон төрлийн ялгаатай үйлчилгээг хэрэглэгчид өөр хооронд нь ялгах шаардлага бий болсон ба эдгээрийг үйлчилгээний тэмдэг хэмээн ойлгож болно. Барааны тэмдгийн лиценз гэдэг нь барааны тэмдэг эзэмшигч этгээд гуравдагч этгээдийн аж ахуй үйл ажиллагаанд барааны тэмдгийг ашиглуулахаар өгч буй зөвшөөрөл юм. Лицензийн ач холбогдол Барааны тэмдэг эзэмшигчдийн хувьд гуравдагч этгээд буюу өөрийн бизнес эрхэлдэг газартаа барааны тэмдэг эзэмших компанид лицензи олгох асуудал олонтаа тохиолддог. Барааны тэмдгийг хэрэглэх лицензийг олгохын үндсэн ач холбогдол нь түүнийг олон улсын худалдааны харилцаанд ашиглахтай холбоотой. Лицензилэхэд гадаадын барааны тэмдэг эзэмшигч тухайн орны бизнес эрхлэгчдэд зөвшөөрөл өгөх гэсэн утгатай. Ийм лицензжүүлэх асуудал янз бүрийн хөгжиж буй орнуудад илүү түгээмэл байдаг ба хөгжиж байгаа оронд үүссэн барааны тэмдэг эззмшигч, хөгжиж байгаа оронд байгаа лицензи олгогч болон хөгжилтэй орон дахь лицензи эзэмшигч аль ч тохиолдлуудад байдаг. Тэдний гүйцэтгэдэг хамгийн чухал үүрэг бол хөгжилтэй оронд байгаа лицензи олгогч болон хөгжиж байгаа оронд байгаа лиценз эзэмшигч нарын харилцааг зохицуулах юм. Ийм нөхцөл байдлуудад тэд зөвхөн энгийн барааны тэмдгийн лицензүүд биш, харин патентыг лицензлэх, барааны тэмдгийг лицензилэх, яаж хийхээ мэддэг болон бусад оюуны өмчийн эрх, түүнчилэн лиценз эзэмшигчид егөх техникийн зөвөлгөө зэргийг багтаасан ерөнхий зөвшилцлийн бичиг юм. Эдгээр зөвшөөрлийн бичгүүд нь хөгжиж байгаа орнуудын эдийн засгийн хөгжлийн үндсэн хүчин зүйл болох ба ихэвчлэн технологийг нэвтрүүлэх, ажлын байр бий болгох, тухайн нутгийн түүхий эдийг ашиглах зэрэгтэй холбоотой. Эдгээр нь тухайн орны хуулийн тусгай зохицуулалтуудаар зохицуулагдаж, тухайн

орны

эрх

бүхий

байгууллага

буюу

ихэвчлэн

шинэ

технологи

нэвтрүүлэхэд анхаарал тавьдаг яам хянаж байдаг. 49

Б.Эрдэнэцэцэг

Ерөнхий зөвшөөрлөөр барааны тэмдгийг ашиглах эрхийг Лицензи олгогчид өгдегөөс гадна тэд барааны тэмдгийг олгох холбогдох хуулиудтай хавсарч хийгдсэн байна. Барааны тэмдгийн тухай олонхи орны хуулиуд барааны тэмдгийн лицензийг олгох талаар оруулсан байдаг. Барааны тэмдгийн лиценз олгох ерөнхий удирдамжийн зарчмыг түүний гадаадын эзэмшигч болон технологи нэвтрүүлэх асуудлуудыг үл хамруулан доор оруулсан байна. Үндсэн ойлголтууд ба Эзэмшигчийн хяналт Барааны тэмдгийн эх үүсвэрийг зааж байх шаардлагыг хангахын тулд эзэмшигчийн хувьд тэмдгийн лицензи эзэмшигчийг хянаж байх шаардлагатай ба энэ талаарх эрх нь хангалттай юм. Ялангуяа зүйлсийн чанарыг болон түүнийг борлуулж байгаа зах зээлийн нөхцлийг хангаж, хянаж байхын тулд ийм хэрэгцээ байдаг. Хэрэв ийм хяналт хангалттай байвал барааны тэмдэг эзэмшигч түүнийг өөрөө заавал хэрэглэж байх албагүй. Тэмдгийн лиценз эзэмшигч нь хэрэглэх нь барааны тэмдгийн хамгаалалтын зорилгоор өөрөө хэрэглэх гэж ойлгогддог. Энэ нь тухайлбал барааны тэмдгийг зорилготойгоор ашиглахгүй байгаад өртөх ёсгүй ба лиценз эзэмшигч нь өөрөө эзэмших эрхээ эдэлж чадахгүй. Үндсэндээ барааны тэмдгийн хамгаалалтын систем ямар нэгэн журмыг барааны тэмдгийн лицензэд хадгалдаггүй. Зөвхөн хамгаалалтын системтэй холбоотой хамгийн чухал асуудал лиценз эзэмшигчийг хянах үр дүнтэй хяналтыг бий болгож ажиллуулах болно. Энэ зарчмын ач холбогдлыг ойлгосон бөгөөд зөвхөн хэдхэн барааны тэмдгийн тухай хуулиуд өөрийн барааны тэмдгийн лицензийн гүйцэтгэлдээ чанарын хяналтыг тавьдаг. Жишээ нь: АНУ, Шри Ланка зэрэг улсууд багтана. Бичгийн хэлбэрээр хийсэн зөвшилцөл байгаа үед хэдийгээр тэр нь барааны тэмдгийн бүртгэлд мэдээлэгдсэн, бүх төрлийн хяналтын үйлдлүүдийг хадгалсан, хэрэв хууль нь хяналтыг хийж чадаагүй, хуулийн үр дагаваруудыг хангасан байх ямар нэгэн зорилго агуулдаггүй. Барааны тэмдгийн тухай олон хуульд лицензийг заавал мэдээлэх тухай бичсэн байдаг

бүртгэгч

ихэвчлэн

лиценз

эзэмшигчид

өгсөн

нөхцлийг

анхааралтайгаар судалж үздэг.

Б.Эрдэнэцэцэг

2000 оны 9 дүгээр сард ДОӨБ-ын Ерөнхий Чуулган болон Парисийн Холбооны Чуулган барааны тэмдгийн лицензийн талаар хамтарсан зөвлөмжийг гаргасан ба үүгээр лицензийг мэдээлэхдээ албан газраас нэхэж болох заалтууд болон бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн талаар хамгийн дэлгэрэнгүй жагсаалтыг гаргаж (Бүлэг 2(1)). Олон улсын маягтын загварыг оруулжзэ. Зөвлөмжөөс бас мэдээллийн шаардлагыг дагаагүйн нөлөөг лицензийн зөвшөөрлөөр хязгаарлах оролдлого хийж, лицензийг мэдээлээгүйгээр барааны тэмдгийн баталгаатай байдалд нөлөөлөхгүй байх талаар лицензийн нөхцөл (Бүлэг 4(1)), лиценз эззмшигчийн үүсгэсэн зөрчлийн эсрэг үйлдлүүдэд хамтрах гишүүн орнуудын хууль дүрмийн дагуу лиценз эзэмшигчийн ямар нэгэн эрх (Бүлэг 4(2)(а)) ба гуравдагч этгээдийн тэмдгийг хэрэглэх тухай асуулт байгаа бол барааны тэмдгийн эрхийг эзэмшигчид хэрэглээний шаардлагуудын уялдаа байгаа эсэх зэргийг оруулжээ. (Бүлэг 5). Барааны тэмдгийг лицензжүүлэх тусгай олон янзын журмуудын нэг нь Британы бүртгэгдсэн хэрэглэгчийн зөвшөөрөл юм. Хэрэв ийм зөвшөөрлийг мэдээлсэн бол бүртгэгдсэн хэрэглэгчийн барааны тэмдгийн хэрэглээг нь барааны тэмдэг эзэмшигчийн хэрэглээ гэж ойлгож болно. Гэвч энэ нь талуудын хоорондын бодит лицензийн зөвшөөрөл бөгөөд бүртгэгдсэн байвал зохих тэдгээрийн арилжааны харилцааг зохицуулж байдаг. Хууль хялбарчилсан хэлбэрийг өгч бүртгэгдсэн хэрэглэгчийн зөвшөөрлийг хүлээн зөвшөөрөхөөсөө өмнө гүйцэтгэх тодорхой нөхцлүүдийг зааж өгсөн байдаг. Бүртгэл хяналт шалгалт хийх боломжтой байх учраас лицензийн зөвшилцөл хийсэн талууд гэрээгээ бүртгүүлдэггүй боловч хялбаршуулсан хэлбэрийг бүртгүүлдэг. Франчайзинг Танилцуулга А. Франчайзингийн талаарх товч тайлбар Хэдийгээр хэрэглэгчид энэ нэр томъёог мэддэггүй ч, түүний үр дагаварыг мэддэг. Эрх олгох тухай хамгийн түгээмэл жишээ бол хурдан хоолны газар, зочид буудлууд, гоо сайхны бараа, жижиглэн худалдаалах дэлгүүрүүд орно. Гэхдээ эрх олгох асуудлууд олон салбарыг хамарсан байж болох ба албаны хувцас түрээслэх, машин засвар, татварын хураамжид бэлтгэх, зүлэг арчлах. өдөр өнжүүлэх сургууль, шүдний эмчилгээ зэрэгт байдаг. Товчоор хэлэхэд 51

Б.Эрдэнэцэцэг

ямар нэгэн эдийн засгийн идэвхтэй үйл ажиллагаа, түүнд үйлдвэрлэл хөгжүүлэх, боловсруулах, ба эсвэл эд зүйлс тараах, үйлчилгээ үзүүлэх боломжтой байхад гарч ирдэг. Зах зээлийн эдийн засаг өндөр хөгжсөн орнуудад эд зүйл худалдах, үйлчилгээ үзүүлэхэд эрх олгох асуудал 1950 оноос мэдэгдэхүйц нэмэгдсэн бөгөөд зарим орнуудад жижиглэн худалдааны хамгийн том хэсгийг эзэлж байдаг. Франчайзингийн өсөлт ба амжилт нь олон хүчин зүйлээс хамаардгийг харуулаад зогсохгүй түүнийг хослуулсан хэлбэр ба эрх олгогч нь бизнесийн хүний буюу эрхийг авагчийн сэтгэгдэлтэй байна. Франчайзинг эзэмшдэг засгийн газрын байгууллага байдаг эсэхээс хамааран

худалдааны

бүх

үйл

ажиллагаанууд

хэтрүүлэн

хэрэглэлтээс

хамгаалах боломж нь франчайз олгогчийн мэдлэгтэй холбоотой, тэдний мэргэжлийн зөвлөхүүд эрх хэрхэн олгох ба түүний яаж ажиллах зэрэгтэй холбоотой. Үүнтэй холбоотойгоор энэ бүлгийн зорилго бол Франчайз хэрхэн олгох түүний бүтэц, мөн чанарын талаар товч ерөнхий мэдээллийг өгөхөд оршино. Ялангуяа ирээдүйн эрх авагчдын эрх олгох асуудлыг ойлгоход туслах, өөрсдийнхөө ашиг сонирхлыг илүү сайн хамгаалах, тэгснээр эрх олгох үүргийг эдийн засагт эерэг байлгах тухай өгүүлэх болно. Франчайзингийн гэрээний жишээ Франчайзингийн асуудлын талаар дүрслэн харуулж хэлэлцэхийн тулд зохиомол жишээнүүдийг татаж тайлбарлав. Жишээ нь: итали хоол хийдэг ресторан VESPUCCI нэртэйгээр ажиллаж, энэ нэрээр зүйлс болон үйлчилгээгээ тэмдэглэж, аж ахуйн нэгжийн нэр болгож, энэ нэрээр зоогийн үйл ажиллагаагаа явуулж , эрх бүхий байгууллага нь Vespucci, Inc гэсэн нэртэй байсан. Vespucci, Inc компани хүнсний

бүтээгдэхүүнүүдийг

бэлтгэж, зарах

системийг бий болгож, нэг ижил төрлөөр их хэмжээгээр бэлтгэж байжээ. Систем нь олон төрлийн хүчин зүйлүүдээр VESPUCCI зоогийн амжилтыг бүрдүүлж, үүндээ хоол хийх жор, аргуудыг багтааж, байнгын чанар, тохитой байх, 52

Б.Эрдэнэцэцэг

ажилчдын хувцас бэлдэж, барилга байшин, самбар загварчлан бүтээж, хангамжийн эх үүсвэрийн чанарыг хангаж, сав баглааны загварыг бий болгож, хоолонд ордог бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн дансыг бий болгож, тооцооны болон удирдлагын системийг тус тус бий болгожээ. Vespucci, Inc компани өөрийн мэдлэг туршлагаа эрх эзэмшигчиддээ өгч тэдэнд бизнесээ хөгжүүлэхэд тусалдаг. Эрх олгогчийн зөвшөөрөлгүйгээр орон нутгийн эзэмшигчид хүнд алдаа хийх магадлалтай ба үүний улмаас бизнес нь нуран унах боломжтой. Цаашилбал Vespucci, Inc нь орон нутгийн эрх эзэмшигчидээ хянах, эрхтэйгээс орон нутгийн VESPUCCI үйл ажиллагааг хянаж, VESPUCCI тэмдгийн нэр хүндийг хамгаалж, орон нутгийн чанар хадгалагдаж, VESPUCCI систем бүхэлдээ сайн ажиллаж байхад санаа тавьдаг. Vespucci. Inc компани солилцооны хэлбэрээр санхүүгийн ашиг олж, орон нутгийн эрх эзэмшигч түүнд төлбөр төлдөг.Төлбөр нь урьдчилсан төлбөр болон эсвэл үргэлжилсэн хэлбэрийн төлбөр хэлбэртэй байж болно. Жишээ нь: эрх бүхий бүх орлогын тодорхой хувь байж болно. Төлберийн хэлбэрийг бас урдаас бодож төлөвлөсөн байна. Гэрээний мен чанараас хамааран эрх эзэмшигчид өөр

бусад

хэлбэрийн

төлбөрүүдийг

төлдөг

байж

болно.

Үүнд:

тоног

төхөөрөмжийн түрээс, тусгай хоолны жор, амтлагчууд, хэрэглээний зүйлсийн худалдан авалт, олон төрлийн зүйлс өөрийн бизнестээ авсан байж болно. Жижиг худалдаа, стандарт лицензжүүлэлт, Франчайзингийн зохион байгүулалт зэргийг харьцуулах нь Бизнесийн үйл ажиллагаа олон төрлийн хэлбэртэй байж болно. Франчайзингийн ажил тэдгээрийн нэг нь юм. Франчайз олгох үйл ажиллагаа гэж юу болохыг ойлгохын тулд бизнесийн үйл ажиллагааны өөр хоёр төрлийг эхлээд авч үзье. Энэ хоёр нь франчайзаас өөр боловч зарим чухал үзүүлэлтүүдээрээ

адилхан

байдаг.

Жижиглэн

худалдааны

зохицуулалт,

стандарт лицензийн зохицуулалт гэх мэт багтана. Жижиглэн худалдааны зохицуулалт иргэний болон худалдааны хуулийн уламжлалт

зарчмаар

хийгддэг.

Үйлдвэрлэгч

эсвэл

түгээгч

нь

өөрийн

бүтээгдэхүүнээ жижиглэн худалдаалагчид харьцангуй өндөр үнээр өгч ашиг олдог. 53

Б.Эрдэнэцэцэг

Жижиглэн худалдаа эрхлэгч нь нэг талаас бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэгч ба эсвэл түгээгч, нөгөө талаас түүнийг худалдаалагч байна. Худалдаалагч нь үйлдвэрлэгчийн алба эсвэл магадгүй бие даасан худалдаачин байна. Хэрэв энэ нь бие даасан худалдаалагч бол гол түгээгч, эсвэл үйлдвэрлэгчтэй "түгээгчийн" гэрээ хийсэн байх магадлалтай. Хэрэв түгээгч буюу худалдаачны үйлдвэрлэгч эсвэл түгээгч нь зөвхөн түүнтэй харьцдаг бол эдгээр зүйлсийг зовхөн өгөгдсөн газарт худалдах зэрэг нь гэрээнд тусгагдсан байна. Гол түгээгч нь ердийн үед өөрийн тусгай холбоогоо мэдэгдэж, тэмдэглэгээ болон худалдааны нэрийг үйлдвэрлэгч болон түгээгчээс авч хэрэглэнэ. Хэдийгээр гол түгээгч байхад түгээлт нь ихэвчлэн тусгай биш байна. Энэ үзлээр эрх олгох зохицуулалт илүү сонирхолтой байна. Стандарт лицензийг олгох Хамгийн энгийн нэр томъёогоор стандарт лиценз гэдэг нь эрх бүхий нэг хүн нөгөө нэгнийгээ худалдаагаар мөлжүүлэх, эсвэл тодорхой оюуны бүтээлийг хэрэглэх, тусгай тэмдэг зэргийг хураамжаар авах, хэрэглэхдээ лиценз авагчийн эрхийн эсрэг үйлдэл хийхгүй байх, магадгүй бас ийм мөлжилтийг лиценз олгогч хянах, ашиглах зэрэг холбоотой. Лицензийн гэрээгээр тэмдэг болон бусад бие даасан шинж тэмдгүүдийг лиценз олгогч нь хэвийн үед лиценз эзэмшигчийг хянадаггүй ба худалдагдсан зүйлс болон үйлчилгээг баталгаажуулах, тухайн тэмдэг болон тэмдэглэгээний дор чанарыг хангах тэр нь тодорхой шинж чанартай байх зэргийг шалгана. Франчайзингийн үйл ажиллагаа Хэдийгээр өөр өөр тодорхойлолтууд байж болох боловч франчайз гэдэг нь нэг хүн буюу эрх олгогч тухайн бизнесийг хийх системийг бий болгоод өөр нэгэнд буюу тэр системийг ашиглах хүнд эрх олгогчийн заавруудыг өгч, нөхөн олговороор солилцож өгөх зохицуулалтыг хэлнэ. Харилцаа нь үргэлжилсэн хэлбэртэй, эрх олгогч нь стандарт, дадлагын дагуу ажиллаж, эрх олгогчийн бий болгосон ба ажиглалт хийсэн өөрийн тусламж, дэмжлэгийг авсан байна. Франчайзингийн үйл ажиллагаа эрх олгогч нь эрх авагчийг ашиглах эсвэл лиценздэх

системтэй

холбоотой.

Үүнийг

франчайзингийн

систем

буюу

энгийнээр "систем" гэнэ. Франчайзингийн систем гэдэг нь оюуны өмчийн эрхийн 54

Б.Эрдэнэцэцэг

тухай багц бөгөөд түүнд нэг буюу хэд хэдэн тэмдэг, худалдааны нэрүүд, үйлдвэрийн загварууд, шинэ санаачлага, хуулбарлахыг хориглосон ажил, шинэ аргачлал, худалдааны нууц зэрэг эд зүйлсийг худалдах эсвэл үйлчилгээг эцсийн хэрэглэгчдэд үзүүлэхэд хэрэглэгдэх өмч орно. Франчайзингийн

харилцааг

тодорхойлох

хүчин

зүйлүүдэд

доорхи

үзүүлэлтүүд орно. Системийг хэрэглэх лиценз. Эрх авагч нь төлбөрийн тохиролцоон дээрх системийг ашиглаж болно. Эрх олгох системийг өөрийн бизнесд хэрэглэхдээ лицензийн үйлчлэлд байна. Эрх олгох систем хэрэглэгдэх тохиолдлуудад жишээ нь эрх бүхий ресторан эсвэл дэлгүүрт тэдгээрийн байрлаж байгаа газрыг "эрх олгох нэгж" гэж нэрлэдэг. Хийгдэж байгаа харилцан үйлчлэх харилцаа. Харилцаа нь үргэлжилж байгаа бол эрх бүхий олон тооны бүтээгдэхүүнүүдийг өгөгдсөн цаг хугацааны туршид худалдаалж, эрх олгогчийн эрх авагчид эрх бүхий нэгжийг бий болгох, хадгалах, дэмжихэд үргэлжилүүлэн тусална. Үүнд холбогдох мэдээллийг баяжуулах, эрх олгогч шинэ эсвэл арай дээр хэлбэрээр эрх бүхий нэгжийг ажиллуулах техникийг бий болгоно. Харин эрх авагч нь татвар, хураамжаа эрх олгогчид эрх олгох системийг ашигласныхаа төлөө, эсвэл үзүүлж байгаа удирдлагын үйлчилгээнд эрх олгогчид нөхөн олговор болгож төлбөр төлнө. Бизнес явуулах хэлбэрийг тодорхойлох нь эрх олгогчийн эрх болно. Эрх авагч эрх олгогчийн гаргасан зааврыг сахихыг зөвшөөрөх ба системийн ажиллах аргыг эрх олгогч заана. Ийм захирамж чанарын хяналт, хамгаалалтын систем, газар нутгийн хязгаарлалт, үйл ажиллагааны нарийвчлал, бусад зохицуулах журмууд зэрэг эрх авагчид үйл ажиллагаагаа явуулахад өгөх дүрмүүд багтсан байна. Зохицуулалтын хэлбэрүүдийг харьцуулах. Урьд өмнөх хэлэлцүүлэгүүдээр эрх олгох системийн гурван бие даасан шинж чанарыг тодорхойлсон билээ. Нэгэн хэвийн системийг хэрэглэх лиценз, хийгдэж

байгаа

харилцан

үйлчлэлийн

харилцаа,

үйлдлийн

урьдчилан

тодорхойлсон манер гэх мэт. Эдгээр шинж чанаруудыг эрх олгох үйл 55

Б.Эрдэнэцэцэг

ажиллагааны

зохицуулалтуудыг

жижиглэн

худалдааны

болон

стандарт

лицензийн зохицуулалт зэрэгтэй харьцуулахын тулд хэрэглэж болно. Амьдрал дээр эрхийн зохицуулалт "холимог" хэлбэртэй байж болох ба хоёр, эсвэл илүү тооны гэрээнээс зээлдэж авсан үзүүлэлтүүдээр тодорхойлогдож болно. Цаашилбал бизнес эрхлэгчид эрхийн зохицуулалтад оролцохдоо голцуу бизнесийн талын асуудлуудыг илүү анхаарч, гэрээний хуулийн хэлбэрийг бага анхаардаг. Франчайзингийн системийг ашиглах лицензийн баталгаа Эрх олгох зохицуулалтын гол асуудал бол лиценз бөгөөд эрх олгогчоос эрх авагчид эрх олгох системийг хэрэглэх зөвшөөрөл өгсөн баталгаа юм. Энэ эрх авагчид эрх олгогчийн бий болгосон хэлбэрээр түүний бизнесийг хийхэд хамгийн чухал юм. Үүний эсрэгээр жижиглэн худалдааны зохицуулалтад зүйлсийн энгийн арилжаа багтаж, лицензийн баталгаа шаардагддаггүй. Эрхийн зохицуулалт, стандарт лицензийн зохицуулалт хоёрын хоорондох ялгаа их нарийн байдаг. Эрх олгох гэдэг нь стандарт лицензийн системийн илүү орчин үеийн хөгжингүй хэлбэр ба эрх олгох зохицуулалт лицензийн хажууханд явж, оюуны өмчийн нэг, эсвэл хэд хэдэн өвөрмөц эрхүүд болох барааны тэмдгийн эрхийг агуулж, энэ нь лиценз бөгөөд тэр нь оюуны өмчийн эрхийг агуулсан боловч хязгаарлаагүй системийг ашиглаж байдаг. Харин эрхийн зохицуулалтанд эрх авагч зүгээр л бусдын тэмдгийн дор бүтээгдэхүүн зараад эсвэл үйлчилгээ үзүүлээд байдаггүй. Гэвч тэрээр өөрөө ямар нэгэн үйлдвэрлэл огт явуулахгүй байж болно. Цаашид эрхийн систем эрх авагчид үйлдвэрлэл явуулж томоохон системийн хэсэг болж зүйлс зарж, үйлчилгээ үзүүлж болно. Жишээ нь: Desk Gear, Inc компани үзэг үйлдвэрлэх болон худалдаалах лицензлэлт FLUME тэмдэгтэй байж, стандарт лицензийн зөвшөөрөл авах боломжийг бүрдүүлнэ. Хэдийгээр Desk Gear, Inc компани загварыг бий болгох, зах ззэлийн техникийг өөрийн үзэгнүүдийг худалдаалах системд бий болгосон бөгөөд хэн нэгэнд FLUME үзэгнүүдийг зарахад тэр системийг хэрэглэх боломжийг өгсөн бол энэ нь эрх олгох систем болно.

Б.Эрдэнэцэцэг

Жижиглэн

худалдаалах

харилцаандах

шатны

үйлдвэрлэгчид

бүтээгдэхүүн үйлдвэрлээд түүнийг хоёрдугаар шатны худалдаалагчид өөрийн ашгийг авсан өртөгөөр өгч, харин хоёрдугаар шатны худалдаалагч цааш өндөр үнээр буюу өөрийн ашгийг оруулан худалдана. Ердийн шууд чиглэлтэй эрх олгох үйл ажиллагаанд эрх олгогч нь эрх авагчид системийг хэрхэн ашиглах зөвөлгөөг өгч, эрх авагчийн орлогоос хувь авч орлого бий болгоно. Эрх олгогч цаашид эрх авагчид зүйлс зарж эрх авагч түүний байнгын "үйлчлүүлэгч" болж болно. Харилцан үргэлжилж байгаа харьцаа 1568 Жижиглэн худалдаанд үйлдвэрлэгч, түгээгч нар бие биенээсээ үл хамаарсан байдаг. Стандарт лицензийн зохицуулалтанд болон эрх олголтын зохицуулалтанд талууд бие биенээсээ үл хамааралтай боловч лицензийн гэрээ болон

эрх

олгох

гэрээний

нөхцлөөр

тодорхойлогдсон

нягт

хамтын

ажиллагаатай байна. Тал бүрийн орлого хоёр талын хавсарсан хичээл зүтгэлээс хамаарна. Лицензийн болон эрх олгох үйл ажиллагаа амжилттай болох тусам хоёр талуудын орлого улам ихсэнэ. Стандарт лицензийн зохицуулалтанд эрх олгох үйл ажиллагаа дээрхийн адил эрх олгогчийн орлоготой систем бүрдүүлэх чадвараас хамаарна. Эрх авагчийн тухайн үйлдлийн системд сургахын тулд системийг сайжруулах, дэмжихийн тулд, эрх авагчийг хянах, эсвэл ажиглахын тулд, амжилтын магадлалыг нэмэгдүүлэхийн тулд эрх авагчид гэрээний хугацаанд тусалдаг. Эрх олгох гэрээнд хийгдэж байгаа харилцааны мөн чанар эрх олгогчийг эрх олгох

системийг

цаашид

үргэлжлүүлэн

хөгжүүлэх,

эрх

авагчид

шинэ

хөгжлүүдийн харилцааг бий болгоно. Заавар аргуудыг даган мөрдөх Жижиглэн худалдааны зохицуулалтанд худалдагч эцсийн хэрэглэгчид бүтээгдэхүүнийг

хэрхэн

худалдаж

байгаа

зохицуулалтанд

лиценз

авагчид

лиценз

аргыг

хянадаггүй.

олгогчийн

тэмдгийг

Лицензийн хэрэглэх

зөвшөөрлийг өгдөг ба тэмдэг эзэмшигчид зүйлс болон үйлчилгээний чанарыг хянах боломж байдаг. Ингэснээр лиценз олгогчид лиценз авагчийн хийж байгаа эсвэл санал болгож байгаа зүйлс эсвэл үйлчилгээний чанарыг тогтвортой, 57

Б.Эрдэнэцэцэг

муутгахгүй байлгаж, тэмдгийн ямар нэгэн гэмтлээс хамгаалдаг. Тэмдэгний хувьд зарим орнуудын хуулийн систем лицензийн гэрээнд лиценз олгогчийн хийх чанарын хяналтыг оруулсан байхыг шаарддаг. Ийм хяналт хуулийн системийн хүрээнд олон оронд тэмдгийн эрхийг алдагдуулахгүй байх түүний эрхийг хүчжүүлэх зэрэг боломжуудыг олгодог. Эрх олгох зохицуулалтын хүрээнд эрх олгогч зөвхөн барааны тэмдгийн эрх гэх мэт эрх авагчийн эдэлж буй эрхийн мөн чанарыг хянаад зогсохгүй, бас эрх олгох системийн үндэс суурь асуудлууд түүний хэв загварын зааврыг хянаж. гүйцэтгэх, удирдах ажлыг хийнэ. Тиймээс эрх олгогчийн эрх авагчид нөлөөлөх нөлөө лиценз олгогчийн лиценз авагчид нелөөлөх нөлөөнөөс их байна. Франчайзингийн хэлбэрүүд Энэ бүлэгт франчайзингийн нэг ерөнхий категори болох бизнес төрлийн франчайзингийн талаар өгүүлнэ. Энэ өргөн категори хэд хэдэн төрлөөс бүрдэх нь зүйн хэрэг. Ийм төрлүүд франчайзингийн тогтолцооны мөн чанартаа олгож байгаа лицензийн агууламж, хүрээнд хийгдэж байгаа харилцааны мөн чанар зүйлд эрх олгогчийн эрх авагчийн үйлдэлд хийж байгаа хяналтын зэрэглэл, хамрах хүрээнд өөрчлөлттэй байдаг. Франчайзингийн

бизнес

төрлийн

эрх

олгогч

болон

эрх

авагчийн

хоорондын харилцааг тодорхойлогч олон шинж чанаруудаар буюу зөвхөн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ, барааны тэмдэг биш, харин бизнесийн хэлбэр зах зээлийн стратеги, төлөвлөгөө, үйл ажиллагааны гарын авлага, стандартууд, чанарын хяналт бүгдийг багтаасан бизнесийн өөрийн шинж чанаруудаар тодорхойлогддог,

хоёр

талт

үргэлжилсэн

хэлбэрийн

харилцаагаар

тодорхойлогддог. Франчайз олгох системийг илүү тодоор ойлгохын тулд бизнесийн тогтсон хэлбэрийн эрх олголтын үндсэн хэлбэрүүдийг товчоор тодорхойлох нь ашигтай байна. Төрөл болгон хуваах эрх олгох систем тэдгээрийн үйл ажиллагааны үндсэн дээр гурван үндсэн хэлбэр. Тухайлбал: боловсруулах эрх олголт, тархалтын эрх олголт, үйлчилгээний эрх олголт тус тус багтана. Франчайз олголтыг эрх олгогч болон эрх авагч нарын хоорондын харилцаанаас 58

Б.Эрдэнэцэцэг

хамааруулан ангилагдаж болно. Эдгээр харилцаанд үйлдвэрлэгч болон бөөний худалдааны хоорондын харилцаа, үйлдвэрлэгч болон жижиглэн худалдаалагч, бөөний

худалдаа

болон

жижиглэн

худалдаалагч,

үйлчилгээ

үзүүлэх

үйлдвэрлэл болон жижиглэн худалдаач нарын хоорондын харилцаатай адил харилцаанууд багтана. Боловсруулагч эрх олгох үйл ажиллагааг заримдаа "үйлдвэрлэгч" эрх олголт гэдэг ба эрх олгогч чухал үндсэн бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг эсвэл техникийн мэдлэгийг үйлдвэрлэгч эсвэл боловсруулагчид хангаж өгнө. Эрх олгогч эрх авагчид эрх олгогчийн тэмдгийн дор үйлдвэрлэл явуулах, бүтээгдэхүүнүүдийг худалдаалах, эрх мэдлийг эрх авагчид баталгаатай өгнө. Тодорхой жишээнүүдэд эрх авагч худалдааны нууц мэдээллүүдийг авч байх, эсвэл эрх олгогчийн патент бүхий технологийг эзэмшихийн тулд дахин лицензид

орж

түүнээс

гадна

бас

сургалтанд

хамрагдаж,

зах

зээл

бүтээгдэхүүний түгээлт, үйлчилгээ үзүүлэх мэдээллүүдийг авч болно. Ийм эрх олголтын түгээмэл жишээ нь: түргэн хоолны газар гэх мэт. Үйлчилгээний эрх олголтын үед эрх олгогч тодорхой үйлчилгээнүүдийг бий болгож, түүнийг эрх авагч эрхийн гэрээний дагуу өөрийн үйлчлүүлэгчдэд хүргэнэ. Үйлчилгээний эрх олголтын нэг жишээ бол автомашин засварын үйлчилгээ, эсвэл зээлийн картын үйлчилгээ үзүүлэх багтаж болно. Түгээлтийн эрх олголтод эрх олгогч (эсвэл түүний өмнеөс хэн нэгэн) бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэж, эрх авагчид худалдана. Харин эрх авагч дараагаар хэрэглэгчдэд бүтээгдэхүүнүүдийг эрх олгогчийн тэмдгийн дор, өөрийн орон нутагт худалдана. Жишээ нь: Автомашины шатахууныг түгээх, гоо сайхны бараа, хэрэглэгчийн цахилгаан бараа гэх мэтийг франчайзингээр хийж болно. Гүйцэтгэх хэлбэрийн Франчайзингийн бүтэц Янз бүрийн боломжийн бүтцээс сонголт хийх нь эрх олгогч болон эрх авагчийн тухайн нөхцөл байдлаас болон франчайзингийн мөн чанараас маш их шалтгаална. Хэд хэдэн хүчин зүйлүүдийг анхаарч үзнэ: -

Эрх олгогчийн франчайз олгох болсон шалтгаан

Эрх олгогчийн эх үүсвэр 59

Б.Эрдэнэцэцэг

Эрх авагчийн, эсвэл эрх олгогчийн гүйцэтгэл бий болгох эх

үүсвэрүүд ба хэмжзэ -

Үйлчлэх зах зээлийн мөн чанар (байрлал, гадаад эсвэл дотоод,

эрх олгогчид үүсэх ач холбогдол). Н ЭГДСЭН Франчайзинг

Нэгдсэн франчайз бол эрх олголтыг хэрэгжүүлэх хамгийн дөт арга бөгөөд эрх олгогч, эрх авагчтай эрх олголтын гэрээнд шууд оролцох эрх олгогч, эрх авагч хоёрын хоорондын харьцаа багтдаг. Дотоодын нөхцөл байдалд эрх олгогч, эрх авагч нар нэг оронд байдаг. Энэ бол хамгийн түгээмэл хэлбэрийн бүтэц юм. Гэвч эрх олгогч, эрх авагч нар өөр өөр оронд байрласан тохиолдолд улс орнуудын хоорондын хэлний, соёлын, худалдааны, хуулийн, улс төрийн, эдийн засгийн ялгаанууд түүнийг франчайзингийн нутагт гүйцэтгэх эрх олгогч хэлбэрээр байлгаж, олон нэгжит франчайзийг бүрдүүлж, түүндээ татаас авах, хамтарсан үйлдвэрлэл байгуулах зэргийн үйл ажиллагааг явуулж болно. Орон нутгийн чанартай франчайз бий болгохын нэг өөр хувилбар бол эрх олгогчийн өөрийн ажил дээр туршлагатай зөвөлгөө өгөх боломжийг бүрдүүлж, түүнийгээ үйл ажиллагаагаа явуулахыг хүсч буй орон нутгийн зах зээлийн хэрэгцээнд зориулан өөрчилнө. Энэ хандлага эрх олгогчид эрх олголт хийх аргад хяналт тавих боломжийг хамгийн өндөр болгодог ч энэ нь удирдлагын хүрээг ихэсгэж, түүний зардлыг нэмэгдүүлнэ. Өөр бусад орнуудад үйл ажиллагаа явуулах нь франчайзингийн нэгэн томоохон давуу талыг багасгаж, гадаад оронд бизнесийн үйл ажиллагаа явуулах эх үүсвэрийг будлиулах магадлалтай. Нутаг дэвсгэрийн Франчайзинг Эрх олголт тодорхой орон нутгийг хамарч хэд хэдэн нэгж дэлгүүрүүд, худалдааны төвүүдийг зөвшөөрсөн хугацаагаар нэгэн зэрэг амжилттайгаар бий болгох зорилготой бол түүнийг "орон нутгийн эрх олголт" гэнэ. Орон нутгийн эрх олголтын хоёр хэлбэр байдаг: "эрх олголтыг бий болгох гэрээ" ба "гүйцэтгэх эрх

Б.Эрдэнэцэцэг

олголтын гэрээ" түүнчлэн эдгээрийн хавсарсан хэлбэр байж болно. Эдгээр хоёр хэлбэрийг доор дурдав. Франчайзингийн гэрээнд дурьдсан хэлбэр эрх авагчийг эсвэл гүйцэтгэх эрх авагч хуулийн дагуу зохион байгуулагдаж байхаар бүтэц нь хийгдсэн байж болно. Хоёр зохион байгуулалтын хэлбэр дурьдагдсан байх ёстой. Ялангуяа олон улсын, эсвэл гадаад оронтой хийх франчайзингийн гэрээнд татаас болон хамтарсан үйлдвэрийн гэсэн хоёр хэлбэрийг дурьдсан байдаг. Гэхдээ үүнийг эрх олгох гэрээнд ямар нэгэн хэлбэрийн зохион байгуулалттай. Эсвэл хавсарсан хуулийн дагуу хэлбэрүүдийг бизнесийн үүднээс болон хуулийн бүрдүүлэлтийн үүднээс ялангуяа – татвар, ажил, гадаад хөрөнгө оруулалт, ба өрсөлдөөний хууль гэх мэт тэмдэглэсэн байх хэрэгтэй. Гол эрх олгогч эрх олгох сүлжээнд дотоодын орон нутгийн оролцоог хамгаалан шууд хяналт тавьдаг байхад орон нутгийн гүйцэтгэх эрх олгогч гол эрх олгогчоос салбарласан байх олон улсын эрх олголтод байдаг. Энэ нь салаалсан бүтцийг шаардаж, орон нутгийн компани хэлбэрээр байлгаж, эрх олгогч үйл ажиллагаагаа явуулахыг хүсдэг. Цаашид салаалсан эрх олгогч эрх авагчдыг элсүүлж орон нутгийн нэг эсвэл түүнээс олон тооны эрх олгогчдыг бий болгоно. Салаалсан эрх олголтоос хамтарсан үйлдвэр ялгаатай. Хамтарсан үйлдвэр гэдэг нь бие даасан хоёр компаний холбоо юм. Компаниуд хамтарч үйл ажиллагаа эрхлэх талаар зөвшилцөнө. Ихэвчлэн бие даасан хуулийн этгээд болж тухайн нэгэн зорилгоор ажиллана. Өөрөөр хэлбэл хамтарсан үйлдвэрийн жинхэнэ хэлбэр бол хуулийн этгээдийн хэлбэр бөгөөд тэрээр талуудын хамтарсан

үйлдвэр

байгуулах

хүслээс

хамаарч

үндэсний

хууль

дээр

суурилагдсан байна. Эрх олгогч заримдаа идэвхтэйгээр хамтарсан үйлдвэрт оролцож франчайзингийг хэрэгжүүлдэг. Хамтарсан үйлдвэр байгуулах нь заримдаа эзэмшигчид оюуны өмчийн эрхийн аюулгүй байдлыг бүрэлдүүлж хамтарсан үйлдвэрийн удирдлагад эрх олгогчийг оролцуулах франчайзингийн системийг эрх авагчид хэрэглэхэд хяналт тавих боломжтой байна. Хамтарсан

үйлдвэрүүдэд

ажиглагддаг

үзэгдэл

бол

эрх

олгогчийн

хамтарсан үйлдвэрийн хамтрагчтайгаа харьцах харьцаа юм. Ердийн үед 61

Б.Эрдэнэцэцэг

хамтарсан үйлдвэрийн хамтрагч гэдэг эрх олгогчийн өөрийн тухайн орон нутгийн заншил, бизнест туршлагатай, эрх олгогч хамтарсан үйлдвэрийн удирдлагыг хуваалцах гэж сонгон авсан тухайн орон нутгийн хувь хүн эсвэл сурталчилгаа хийгч байна. Франчайзингийг хөгжүүлэх тухай гэрээ Франчайзингийг хөгжүүлэх тухай гэрээ нь тодорхой нэгжийг нээх болон үйл ажиллагаа явуулах гэж байгаа франчайз шилжүүлэн авагч болон франчайз шилжүүлэн өгөгч хоёрыг шууд холбож өгдөг. Энэхүү франчайз нь "хөгжлийн тухай гэрээг" агуулах бөгөөд үүний үндсэн дээр фрайнчайз шилжүүлэн авагч нь тодорхой нутаг дэвсгэрт франчайзингийн нэгж болон тоног төхөөрөмжийг байгуулах замаар хөгжүүлэх үүргийг хүлээдэг бөгөед үүнийгээ ихэвчлэн өөрөе шууд удирдан зохион байгуулдаг. Энэ тохиолдолд франчайз шилжүүлэн авагч нь гуравдагч этгээдэд дамжуулан франчайзлахыг хориглодог. Ерөнхийдөө уг гэрээ нь франчайзингийн аж ахуйн нэгжийг тухайн газар нутаг дээр байгуулах хөгжүүлэх хугацааг заасан хуваарийг багтаана. Франчайз авагчийн нээж буй ийм төрлийн хувийн нэгж нь тусдаа бие даасан хуулийн этгээд болохгүй, харин франчайз авагчийн аж ахуйн нэгжийн салбар, хэлтэс байж болно. Ерөнхий франчайзинг Ерөнхий франчайзингийн гэрээнд франчайз өгөгч нь гол төлөв "ерөнхий франчайз авагч" гэгддэг нөгөө талдаа тодорхой газар нутгийн хүрээнд эрх ( энэ нь онцгой эрх байж болно) олгодог. Ерөнхий франчайз авагч нь франчайз өгөгчийн олгосон эрхийг гол төлөв "дэд франчайзинг авагч" гэгддэг гуравдагч талуудад илүү өргөн газар нутгийг хамаарч бизнесийн нөөц бололцоогоо ашиглах боломжтойгоор олгож болно. Дэд франчайз авагчид нь "олон нэгжит франчайз" гэж нэрлэгддэг. Ерөнхий

франчайзингийн

гэрээгээр

франчайз

өгөгч

нь

өөрөөсөө

алслагдсан олон бага мэдэх газар нутгийг хамруулахаар ерөнхий франчайз авагч нөгөө талдаа тодорхой зааж өгснөөр өөрийн бизнесийн стратегид тааламжтайгаар ашиглах боломжтой болно. 62

Б.Эрдэнэцэцэг

Франчайзингт ингэж хандах нь олон улсын франчайзингийн хувьд чухал ач

холбогдолтой

бөгөөд

франчайз

өгөгч

нь

тухайн

оронд

бизнесийн

туршлагагүй хэдий ч зүгээр л бизнесийн стратеги талаасаа франчайзийн үйл ажиллагаа явуулах сонирхолтой байдаг байна. Ерөнхий

франчайзинг

авагчийн

өөрийн

орон

дахь

франчайзийн

хэрэгжилтэд франчайз өгөгчийн зүгээс тавих хяналтын түвшинг тухайн орон нутгийн шаардлагад зохицуулан франчайз авагч ямар өөрчлөлт хийхийг нь ерөнхий франчайзийн гэрээний нөхцлөөр зааж өгснөөр тогтооно. Хосолмол бүтэц Франчайзингийн гэрээ нь мөн дээр дурьдсан бүтцүүдийн хосолсон бүтэцтэй байж болно. Жишээ нь: бие даасан хэд хэдэн дэд франчайз авагчдыг бий болгох боломжтой ерөнхий франчайзийг энэхүү ерөнхий франчайз авагч юм уу дэд франчайзинг авагчид нь мөн тэр нутаг дэвсгэртээ өөрийн салбар нэгжүүдийг

нээн

ажиллуулах

боломжтой

франчайз

хөгжүүлэх

гэрээтэй

хослуулж болох юм. Түүнчлэн Ерөнхий франчайзинг өгөгч нь нэг юм уу хэд хэдэн бие даасан франчайзинг авагчтай франчайз хөгжүүлэх гэрээ байгуулах эрхтэй байна. Франчайзийн гэрээний ерөнхий нөхцлүүд Франчайзингийн гэрээний нэр томьёонууд нь үндэсний холбогдох хууль тогтоомжтой нийцсэн, франчайз өгөгч болон франчайз авагчийн эрх үүргийг багтаасан байна. Франчайзинг

өгөгчийн

үүргийг

заасан

нөхцөлд

үйл

ажиллагааны

зааварчилгаа, сургалт, франчайзингаар байгуулсан нэгжийг эзэн ажиллуулахад үзүүлэх туслалцаа болон цаашид дэмжих заалтууд орно. Франчайзинг авагчийн үүрэгт нь төлбөр тооцоо. чанарын хяналтын шаардлагыг хангах, харилцан тохиролцсон онцгой болон нууцлалын зэргийг чанд баримтлах, цаашид магадлатгай байж болох франчайз хөгжүүлэх шат дараалсан арга хэмжээг заасан нөхцлүүд орно. Өөр төрлийн гэрээнүүдэд гэрэзг зөрчих, гэрээг шилжүүлэх, хүчингүй болгох гэх мэт илүү ерөнхий нзр томьёонууд байх бөгөөд

Б.Эрдэнэцэцэг

эдгээр нь мөн франчайз өгөгч болон франчайз авагчийн хооронд тусдаа хэрэглэгдэнэ. Талуудын

хооронд

хамгийн

тохиромжтой,

тэнцвэртэй

харилцааг

тогтоохын үүднээс тухайн франчайзийн гэрээний тодорхой нөхцөл, зорилгын хүрээнд мэргэжлийн шаардлага хангасан зөвлөгөө авах нь зүйтэй. Тулгамдаж буй асуудал Монгол улсын барааны тэмдгийн талаарх эрх зүйн зохицуулалтыг олон улсын гэрээ, хэлэлцээрт нийцүүлээгүй нь шударга бусаар давуу эрх олж авах тохиолдол гаргах болсон байна. Аж үйлдвэрийг хамгаалах Присын конвенцийн 8 дугаар зүйлд Аж ахуй нэгжийн нэрийн талаарх дараах зохицуулалт хийсэн байна. Үүнд: холбооны гишүүн бүх оронд аж ахуйн нэгжийн нэрийг барааны тэмдгийн бүрдэлд орсон эсэхээх үл хамааран түүнийг мэдүүлэг гаргахыг шаардахгүйгээр эсхүл бүртгэлгүйгээр

хамгаална хэмээн заасан байдаг. Уг

заалт нь улсын бүртгэлд хуулийн этгээдийн нэрийг бүртгүүлсэнээр эрхийн хамгаалалт хийлгэх шаардлаггүйгээр хамгаалалт үүсэж байгаа нь нэрийн давхцал маш ихээр гарах шалтгаан нь болж байна. Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын нэр хайх шүүх систем бол тухайн аж ахуй нэгж байгууллагын үйл ажиллагаа явуулах төрөл, ангилалыг Олон улсын Ниццийн ангилалын дагуу бүртгэх үйл ажиллагааг хууль, эрх зүйн орчинд тутмаг ойлгох, заалт бүрийг нэг бүрчлэн тодорхойлж оруулаагүй байна. Мөн тусгай зөвшөөрөл өгч буй аж ахуй нэгжүүд нь Барааны тэмдгийн талаархи хууль зүйн зохицуулалтыг орхигдуулан оруулсан нь маргаан гарах шалтгаан нөхцөл нь болж байна. Жишээ 1.ТВ-10 гэх уг дүрс хосолсон барааны тэмдгийн нэг аж ахуй нэгж л эзэмших ёстой гэтэл уг нэрээр хэд хэдэн компанид Харилцаа холбооны зохицуулах газар тусгай зөвшөөрөл өгсөнөөр тухайн ТВ холбоотой асуудал л үзэгч хэрэглэгчдийг төөрөгдөлд оруулах барааны тэмдэгтийг хууль бусаар ашиглахд хүрч байна. Дээрх байдал нь хууль эрх зүйн орчинг нарийвчлан зохицуулах шаардлага байгааг харуулж байна. Жишээ 2. Хаан банк нь 2014 онд ирүүлсэн гомдолдоо Хаан даатгал компани нь манай барааны тэмдгийн ашиглан үйл 64

Б.Эрдэнэцэцэг

ажиллагаа явуулж буй талаарх гомдлын дагуу хяналт шалгалтын үйл ажиллагаа явуулахад Хаан банк нь олон улсын Ниццийн ангилалын дагуу банк санхүү, даатгалын үйл ажиллагаа гэсэн ангилалын дагуу эрхийг хамгаалалт хийлгэж авсан боловч Хаан даатгалын нэр дээр Санхүүгийн зохицуулах хороо тусгай зөвшөөрөл өгч ижил төрлийн байгууллагад ХААН хэмээх нэрийг төсөөтэй байдлаар ашиглуулах боломжийг бүдүүлсэн төдийгүй шударга бус давуу эрхийг олгосон гэх хууль зүйн үндэслэл үүссэн байна. Хуулийн нэрнээс авахуулаад тухайн Бараааны тэмдэг газар зүйн заалтын хуулийн агуулга үйлчилэх хүрээ зэрэг нь хязгаарлагдмал болсон нь аж ахуй нэгжийн

нэр

барааны

тэмдгийн

нэртэй

давхцах

байдлыг

улам

бүр

нэмэгдүүлсээр байна. Манай улс 1990 онд зах зээлийн харилцаанд анхла орж байхдаа тус нэршлүүдийг зөв зохистой нэрлэсэн Барааны тэмдэг, аж ахуйн нэгжийн нэрийн тухай хууль эрх зүйн орчин бүрэлдсэн байсныг 2003 оны хуулиар өөрчлөн Барааны тэмдэг, газар зүйн заалтын тухай хууль болгон өөрчилсөн нь аж ахуйн нэрийг өмчлөх ашиглах талаар маргаан гарах болсон байна. Уг маргаануудын дийлэнх хэсэг нь аж ахуй нэгжийн үйл ажиллагаа олон нийтэд тухайн барааны тэмдэгтээр нэрлэгдэж олны танил болсон барааны тэмдгийг бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг анхлан хэрэгжүүлсэн байгууллага бус бусад этгээд эрхийн хамгаалалт хийлгэн авсан байгаа нь манай улсын түрүүлж мэдүүлэг өгөх зарчимын нэгэн сул тал болж байгаа юм. Оюуны өмчийн газрын дэргэдэх маргаан шийдвэрлэх комисс нь 2012 оноос эхлэн үйл ажиллагаагаа явуулж эхэлсэн бөгөөд маргааны ихэнх хувь нь барааны тэмдгийн мэдүүлгийн талаарх маргаан ирсэн нь доор хүснэгтээс харагдаж байна.

Б.Эрдэнэцэцэг

Оюуны өмчийн хяналт шалгалтын зөрчлийн мэдээлэл

Б.Эрдэнэцэцэг

Дүгнэлт Барааны тэмдэг гэдэг нь аж ахуй эрхлэгч тухайн этгээдийн үйлдвэрлэж байгаа бараа бүтээгдэхүүнийг тодотгож бусад өрсөлдөгчийн бараанаас ялгах чадвартай аливаа тэмдэгийг хэлнэ. Барааны тэмдэг нь үйлдвэрлэл үйлчилгээ эрхэлдэг хуулийн этгээд, иргэн өөрийн бараа үйлчилгээг бусдынхаас ялгах зорилгоор хэрэглэх тодорхой агуулга бүхий үсэг, тоо, дүрс буюу эдгээрийг хосолсон дүрсэн илэрхийллийг агуулсан байна. Монголчуудын мал имнэх, тамаглах нь уламжлалт зан заншил нь орчин үеийн барааны тэмдгийн эрх зүйн харилцааг үүсэх түүхэн эх сурвалж болсон байна. Дэлхийн оюуны өмчийг байгууллага байгуулсан нь ДОӨБ-ийн үндсэн зорилтыг хангах хүрээнд оюуны өмчийг хамгаалах хэргэжилтэнд нь хяналт тавих үүрэг бүхий олон улсын оюуны өмчийг хамгаалах байгуулагдаж оюуны өмчийг зөрчигч субьектэд хариуцлага ноогдуулах болсон байна. Ийнхүү оюуны өмчийн

олон

улсын

баримт

бичгүүдийг

батлан

гаргаж

оюуны

өмчийг

хамгаалахтай холбоотой бүх л конвенц, хэлэлцээр, гэрээ боловсруулан гарган 67

Б.Эрдэнэцэцэг

түүнийг нь хянах олон улсын байгууллага байгуулагдсан улмаар улс орон бүрт үндэсний хэмжээний дагнасан байгууллага байгуулагдсан нь ухамсарт, соёлт хүн бие биенийхээ оюуны өмчийг хамгаалах тухайд улс орон бүрийн иргэдийнхээ оюуны бүтээлийг үнэлсэн төдийгүй өв соёлыг нь хамгаалж өгч байна. Монгол улс оюуны өмчийг хамгаалах, оюуны бүтээл туурвигчдийг хамгаалах чиглэлээр олон улсын гэрээ хэлэлцээрүүдэд нэгдсэн орсон бөгөөд барааны тэмдгийг олон улсын хэлэлцээрийн дагуу бүртгэх болсоноор иргэдийн оюуны бүтээлийг хамгаалах идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж байгаа бөгөөд уг харилцааг зохицуулж буй хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг хянах, зөрчигдсөн тохиолдолд уг эрхийг сэргээх, хохирлыг нөхөн төлүүлэх улмаар салбарын хууль тогтоомжийг нэг мөр ойлгож хэрэглэх талаар дагнасан чиг үүрэг бүхий төрийн байгууллага байх нь ач холбогдолтой байдаг ба Монгол улсын хувьд энэ үүргийг Монгол улсын хэрэгжүүлэгч агентлаг Оюуны өмчийн газар хариуцан хэрэгжүүлж байна. Үүнээс дүгнэхэд Оюуны өмчийн газар, улсын Бүртгэлийн газар уялдаа холбоо муу ажилладаг, үйл ажиллагаандаа баримталдаг хууль эрх зүйн доголдолтой байна. Сэдвийн хүрээнд дэвшүүлэх санал: Аж үйлдвэрийг хамгаалах Парисийн конвецийн 8-р зүйлийн шаардлагийг хангуулах зорилгоор хуулийн нэр болон агуулгын нь өөрчилөн зохицуулах нэн чухал шаардлага байгаа нь судалгааны явцад ажиглагдсан. Жишээ нь: Барааны тэмдэг, газар зүйн заалт, аж ахуй нэгжийн нэрийн тухай хууль гэх мэтээр өөрчлөх эсхүл Аж ахуй нэгжийн нэрийн тухай хуулийг санаачлан боловсруулах Оюуны өмчийн газраар хайлт шүүлт хийлэгдэх байх, мөн Улсын бүртгэлийн ерөнхий газар болон Оюуны өмчийн газар хоорондын мэдээллийн баазыг нэгтгэх, солилцож байх боломжтой гэж үзэж байна. Франчайзийн тухай бие даасан хууль батлан гарах шаардлага бий болж байна. Уг хуулийг батлан гаргасанаар Манай улсад бол үйлчилгээний Франчайз хөгжих боломж их байна. Жишээ нь: түргэн хоолны газар, гоо сайханы, сүлжээ дэлгүүрүүд гэх мэт. Үйлдвэрлэл үйлчилгээг зэрэг хослуулсан хүнсний салбар 68

Б.Эрдэнэцэцэг

маш хурдан энэ системд орж ажилвал илүү их үр дүн гарна. Франчайз бол менежментийн нэг томоохон систем болж байдаг. Баялаг бүтээгч иргэн юмуу аль нэг аж ахуй эрхлэгч өөрсдийн үйлдвэрлэл, үйлчилгээнд хэрэглэж бай арга техникээ бусдад франчайзийн гэрээний нөхцөлтэйгээр ашиглуулах энэ өөрт нь олон хүн удирдахаас авахуулаад эдийн засгийн хэмнэлт нөгөө талаар маш хурдан өөрсдийн нэр хүндийг бий болгож байна. Иргэд бидэнд болон төрийн хяналт талаасаа бол ач холбогдолтой байх боломжтой гэрээний нөхцөл шаардлагын дагуу ариун цэвэр, орц технологи гээд л нийгэмд сайнаар нөлөөлөх олон эерэг үр дагварууд бий болох боломж байна. Франчайз өгөгч тал буюу /Франчайзор/ нь гэрээний нөхцөл шаардлагын дагуу

Франчайз

авагч

буюу

/Франчайзиат/

хянадаг.

Өөрөөр

хэлбэл

франчайзийн эрх шилжүүлэгч нь эрх хүлээн авсан талаа хянах юм. Ингэхдээ өөрсдийн заасан гэрээ, стандартын дагуу үйл ажиллагаа явуулж байгаа эсэхийг шалгадаг. Тахианы түргэн хоолны газар л гэхэд эрх шилжүүлэгчээс заасан стандартын дагуу тахианы мах хэрэглэж байгаа эсэх, гэрээ байгуулсан брэндийн ундаа хэрэглэж байгаа эсэх зэрэг үйлчилгээний соёл, орц технологи, ширээ сандал, үйлчилгээний заалны зохион байгуулалт, үйлдвэр үйлчилгээний нууц гэх мэт гэрээнд тусгасан бүхий л нөхцөл шаардлагын дагуу шалгаж буй нь төрийн болон аж ахуй эрхлэгчийн хооронд үүссэх харилцаа нь илүү боловсронгуй болно гэж үзэж байна.

Б.Эрдэнэцэцэг

Ашигласан материал Нэг: Хууль, эрх зүйн акт 1.

Аж үйлдвэрийг хамгааалах өмчийг хамгаалах тухай Парисийн конвенци

Барааны тэмдгийн олон улсын бүртгэлийн тухай Мадридын хэлэлцээр

Барааны тэмдгийн олон улсын бүртгэлийн тухай Мадридын хэлэлцээрийн

протокол 4.

Барааны тэмдгий бүртгэх зорилгоор бараа, үйлчилгээний олон улсын

ангилал тогтоох Ниццийн ангилал 5.

Барааны тэмдэг, газар зүйн заалтын тухай хууль-2010 он Хоёр: Ном сурах бичиг

З.Намжил, “Дэлхийн Оюуны өмчийн байгууллага лавлах”, УБ.., 2008 он

Н.Чинбат “Иргэний эрх зүйн лекцийн товчоон”, 2014 он

Э.Мягмардорж “Оюуны өмчийн эрх зүй”, УБ..,2006 он

“Оюуны өмч- Хөгжлийн ундарга, хүний үл зувчигдах эрх”

эрдэм

шинжилгээний багах хурлын эмхтгэл, УБ.., 2013 он 70

Б.Эрдэнэцэцэг

Н.Учирал “Франчайзинг”, УБ.., 2011 он Гурав: Цахим мэдээлэл 1. www.wipo.int 2. www.kipo.co 3. www.ipom.mn