Totaal gk4 web by Gelderse Klasse!

GELDERSE

VOOR MENSEN MET SMAAK

JACOB JAN BOERMA EN KIM VELDMAN: DRIE MICHELINSTERREN VOOR DE LEEST IN VAASSEN

EXCLUSIEF INTERVIEW MET PROF.DR. MICHEL FERRARI: “HOOFDPIJN DOOR STRESS BESTAAT NIET!” DE BUCKETLIST VOOR 2014: HEBBEN EN DOEN DIT JAAR! VAN GOOGLE GLASS TOT EEN WEEKJE RETRAITE BUSINESS KLASSE: BESTUURDERSAANSPRAKELIJKHEID BLIJFT U (NOG) BUITEN SCHOT? 6 e j a a r g a n g | n r. 2 1

Januari 2014

UW TUIN IS HOUT WAARD

klasse! INHOUD 3

Colofon

Plat slaan

Uitgever: Marion Andriessen marion@gelderseklasse.nl

Uitgever: Robert Masselink robert@gelderseklasse.nl

Officemanager Wendy Zweers wendy@gelderseklasse.nl

Redactie Marcia Leijen marcia@gelderseklasse.nl

Redactie Mayke Snippe mayke@gelderseklasse.nl

Redactie Ann Kathrin Froling annkathrin@gelderseklasse.nl

Redactie Waldemar Ysebaert waldemar@gelderseklasse.nl

Redactie Helen Zwiers

Redactie Wendy Venhorst

Columnist Toine Smulders

Columnist Joep Scholten

Columnist mr. Pieter Reijenga

Columnist Nico Wissing

Columnist Joost Versteeg

Columnist Tony Bosma

Columnist Hessel Lubbers

Fotograaf Jessica de Lepper

Fotograaf Carlo Stevering

Fotograaf Bart van Dieken

Fotograaf Jeanette Hekman

Fotograaf Jan Adelaar

Redactie: Postbus 500. 7000 AM Doetinchem

Plat slaan. Dat zou het nieuwe motto voor 2014 moeten worden. En dan plat slaan in de breedste zin des woords en zowel letterlijk als figuurlijk. Om maar te beginnen met de letterlijke variant: sla uw spaarvarken plat. We zitten op een euroberg van ruim 130 miljard (!) aan spaargeld. Als we daar dit jaar 10% van uitgeven wordt de binnenstad een stuk leuker, heeft uw buurman/ buurvrouw weer een baan en rijdt uzelf weer in een fatsoenlijke auto. Klinkt dat risicovol? Bedenk dan eens dat door te blijven zitten waar u zit, veiligheid ook niet gegarandeerd is. Wat te denken van het idee van een groep mallotige IMF economen die een eenmalige superbelasting van 10 procent op uw spaargeld overweegt zodat in de eurozone het enorme schuldenprobleem van de meeste eurolanden kan worden opgelost. De brave burger wordt bedonderd waar hij bij staat…. Ook een leuke is de vraag van de belastingdienst naar uw contanten. Die moet u namelijk ook melden. Ja, beste mensen, ontsnappen via de oude sok of het matras is ook niet meer mogelijk. Dus lekker (deels) opmaken of schenken (zie pagina 10 e.v.) en plat slaan dat varken. Ook op andere vlakken schept plat slaan helderheid. Zo wordt het de hoogste tijd om internet plat te slaan. Want zeg nu zelf, wat brengt internet ons nu precies? Niet alleen treft u er bergen nutteloze en onjuiste informatie (over bijvoorbeeld hoofdpijn, zie het interview op pagina 49). U wordt ook ongevraagd bestookt met (seks) advertenties en daarbij maakt het ook nog eens dom (uw hersenen krimpen er zelfs van bij veel gebruik) en asociaal. Op zoek naar bruikbare info bent u namelijk zo een paar uur verder, terwijl u die tijd ook aan uw gezin of vrienden had kunnen besteden. Bovendien holt internet uw buurt uit. Niet alleen sociaal gezien (u hoeft tenslotte nergens de deur meer voor uit en spreekt niemand meer spontaan), maar ook fysiek. De win-

Jacob Jan Boerma en Kim Veldman van De Leest in Vaassen Vormgeving: Goedkoopstevormgevers, Groningen

Niets uit deze uitgave mag geheel of gedeeltelijk zonder uitdrukkelijke, schriftelijke toestemming van de uitgevers worden openbaar gemaakt, verveelvoudigd of opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand De informatie in deze uitgave is met de grootst mogelijke zorg samengesteld en mede gebaseerd op door participanten verstrekte gegevens. Uitgevers en auteurs zijn niet aansprakelijk voor mogelijke handelingen en of beslissingen gebaseerd op bedoelde informatie.

Wij wensen u een mooi plat jaar toe met veel aangename hoogtepunten! Het team van Gelderse Klasse!

in deze editie Interview:

‘beestachtige’ leven van Alex van 5 het Hooff (Burgers’ Zoo) bucketlist voor 2014: 10 De doen en hebben dit jaar!

Tel. (0314) 333453 Email: redactie@gelderseklasse.nl

kels om de hoek hebben geen bestaansrecht meer, de deur gaat dicht, het licht uit en de eens zo levendige winkelstraat wordt een troosteloze bedoening. Als we het even platslaan: dat is toch niet wat we willen? Vooruit we slaan er nog eentje plat: goede doelen. We hebben er zo’n 30.000 in Nederland. Allemaal goedbedoeld. Maar in de loop der tijden wordt een goed doel vaak bevolkt door een top die vooral zichzelf als goed doel lijkt te hebben. Niets mis mee tenzij je het – misleidend - onder een ander z’n paraplu doet. Die moeten we dus ook plat slaan. Vraag u af waar het goede doel voor staat, wie er vooral van profiteert, maar ook wat u en uw eigen omgeving er aan hebben. Want ook dat is van belang. Als er voor u en de uwen niet goed wordt gezorgd, kunt u ook niet goed voor een ander zorgen. Dus: kijk ook eens bij directe, regionale hulp, waarbij u transparantie krijgt in hoeveel het eigenlijke doel er van profiteert en waarbij u direct de resultaten ziet. Dat hoeft niet eens altijd in financiële zin te zijn. Een middagje wandelen met een bejaarde medemens in de geest van Geer en Goor zet ook al zoden aan de dijk. U ziet het. Plat slaan van ingewikkelde zaken levert een heldere blik op. Het maakt de wereld er een stuk duidelijker en daardoor makkelijker op. En u kunt het overal en altijd toepassen, mits het levende wezens betreft natuurlijk. Ook dat onderwerp kunnen we plat slaan in het kader van de rechtspraak in Nederland, maar dat laten we graag over aan ‘Den Haag’. Daar hebben ze tenslotte nog heel wat plat te slaan…

Chocoladefeiten en de lekkerste recepten van Het Koetshuis in Bennekom

Chef Raymond Prinsen en zijn De Stenen Tafel zijn weer helemaal terug

En verder: 26 Testrit: de Porsche Cayenne laat weinig te wensen over 33 Buitenleven en wonen: de houtbare tuin. Gebruik ‘m! 44 Reizen: slapen en eten bij Librijes Zusje 49 Dossier: hoofdpijn. De migraine-expert van Nederland, professor Michel Ferrari, helpt de mythes de wereld uit 71 Business Klasse over bestuurdersaansprakelijkheid. Blijft u buiten schot? 78 Veel society op de rand van 2013

Druk: Senefelder Doetinchem

Klasse! online: www.gelderseklasse.nl

10 S chenk een ton dit jaar!

29 J onge topmerken auto’s met veel korting dankzij import

43 N ieuwe columnist slaapexpert Hessel Lubbers: “eet als een zwerver”

78 E ven checken wie waar was op de Society pagina’s

Hét juweliershuis van Gelderland.

Volg ons ook op Twitter en Facebook:

“Timeless 2014” - ons nieuwe

twitter.com/juwelieraalbers

magazine - ligt gratis voor u klaar

facebook.com/juweliershuisaalbers

in onze filialen in Velp en Zwolle!

Chopard_220x270_Aalbers.indd 3

Exclusiviteit heeft een naam Hoofdstraat 206, Velp | Luttekestraat 40, Zwolle www.juweliershuisaalbers.nl

28.10.13 12:0

k l a s s e ! inter v iew 5

Alex van Hooff:

‘’ZONDER WINST, GEEN BURGERS’ ZOO’’

Gefundeerd in de traditie van het familiebedrijf is hij wars van ellebogenwerk en dikdoenerij. Directeur Alex van Hooff (41) heeft Burgers’ Zoo stevig in de klauw. Denken vanuit dieren, innoveren en kosten bewaken zijn de pijlers onder de Arnhemse dierentuin, afgelopen jaar een eeuw jong. Tekst: Waldemar Ysebaert l Foto’s: Jessica de Lepper

k l a s s e ! inter v iew 6

”Burgers’Zoo heeft nooit een cent subsidie gekregen, terwijl de Europese dierentuinstichtingen van subsidie aan elkaar hangen.”

Hij gebruikte 2013 om trots te zijn op Burgers’ Zoo. De dierentuin was afgelopen jaar 100 jaar jong en nu Koninklijk. Directeur Alex van Hooff, de vierde generatie in rechte lijn, gaat voor nog eens 100 jaar Burgers’ als familiebedrijf, of na zijn verscheiden mogelijk anderszins, want zijn vader, de charismatische architect van het revolutionaire dierenpark in Arnhem, heeft hem ‘nooit gedwongen’. Hij zal dus ook zíjn kinderen de menagerie niet opdringen. Alex ging uit vrije wil in de zaak. Hij voelde aan dat hij nodig was. Hard nodig zelfs toen zijn vader ernstig ziek werd en in 2004 overleed. Groot geworden met de geur van olifantenmest en de lokroep van de kalkoengier, was hij natuurlijk al lang besmet met het dierentuinvirus. Alex van Hooff herinnert zich de zomervakanties die volledig opgeslokt werden door buitenlands dierentuinbezoek. Zestien stuks in twee weken. Een Tour de Zoo. En zat hij achter de buis, dan zag hij daar zijn vader bevlogen betogen over het wonder van de dierenwereld. L’histoire se répète. Alex’ kinderen, respectievelijk acht, negen en elf jaar, maakten deze zomer ook hun kilometers. In twee weken ‘deden’ ze zeven dierenparken in Duitsland en Zwitserland en zochten naar gieren in het wild. Van Hooff: ,,Ze vonden het leuk.’’. Geen kennis, geen kunde, geen geld ,,We zijn exotische boeren, we wonen op het erf van de dierentuin’’, zegt de directeur in de bescheiden boardroom van de zoo die uitkijkt op de pinguïns. Van Hooff verkleint met zijn opmerking zichzelf en de hightech megaoperatie aan het Antoon van Hooffplein in Arnhem (met 3500 dieren, verdeeld over 350 soorten en jaarlijks 1,5 miljoen bezoekers) tot het niveau van dorpse kneuterigheid. Zo is de stap naar het begin 20ste eeuwse ’sHeerenberg in de Achterhoek gemakkelijk gemaakt. Overgrootvader Johan Burgers opende er, tegen alle negatieve adviezen in (“Je hebt de kennis, de kunde en het geld niet.”) zijn vogelpark Faisanterie Buitenlust. Hij deed dat volgens de nieuwste inzichten van zijn tijd: de dieren niet langer als levende postzegelverzameling presenteren, maar ze de ruimte geven. Negatief advies kreeg de zoo vaker. Zeker toen Antoon van Hooff begin jaren zeventig de chimpanseekolonie (“Die apen maken elkaar af”) introduceerde. Maar de critici zwegen snel. De internationaal befaamde bioloog Frans de Waal stelde in deze kolonie wetenschappelijk vast dat chimpansees in staat zijn zich te verzoenen na een fikse ruzie. Antoon van Hooff was een pionier. Hij trakteerde het publiek op het ecosysteem Burgers’ Bush met de klamme hitte van het tropische regenwoud. In de tijd dat je een tijger in je tank stopte, zorgde híj voor een leeuw op je motorkap in het Safaripark. Na de Bush kwam Burgers’ Desert en Burgers’ Mangrove en de dierentuin nam een duik in de 21ste eeuw met Burgers’ Ocean. De geheimen van 20.000 mijlen onder zee ontrafeld achter een glazen wand van 5 bij 20 meter die een druk weerstaat van 300 ton. Alex van Hooff zette de traditie voort met Burgers’ Rimba voor ZuidoostAziatische dieren, geopend in 2008. En er is een plan voor weer een nieuw ecosysteem. ,,We zitten in de bedenkfase.’’

k l a s s e ! inter v iew 7

Boodschappenlijst Hij studeerde economie. Innoveren en op de kosten letten, is de kordate bedrijfsfilosofie van Alex van Hooff. Burgers’ Zoo is een particuliere onderneming. Nooit een cent subsidie gekregen, terwijl de dierentuinstichtingen in Europa van subsidies aan elkaar hangen. In dat klimaat lukt het Burgers’ Zoo niet alleen te overleven, maar ook nog eens een innovatieve gangmaker te zijn. Hulde aan het familiebedrijf. Volgens Van Hooff is die oorsprong debet aan het succes. ,,Het gaat niet om de grootst mogelijke omzet, ook niet om de grootst mogelijke winst en al zeker niet om verkoop van de onderneming’’, zegt de directeur. Zo heeft de dierentuin veel weg van een ideële organisatie, zij het wel mét winstoogmerk. ,,Zonder winst, geen Burgers’ Zoo.’’ Alle inkomsten komen uit entreegelden, horecaverteer, shopaankopen en verhuur van zalen. Van Hooff steunt in zijn beleid op een onafhankelijke Raad van Advies die hem regelmatig weegt, bijvoedert en soms zelfs knijpt. ,,En dat is goed’’, aldus de directeur. In de goede traditie van het klassieke familiebedrijf verstrekt hij geen cijfers. Bij zijn aantreden, acht jaar geleden, ging hij er nog prat op dat de onderneming zelfs geen begroting had. Die is er inmiddels wel, maar er zijn géén budgetten voor de verschillende onderdelen van het park. Het enige cijfermatige dat Van Hooff desgevraagd oplepelt, is de hilarische wekelijkse boodschappenlijst: ,,128 oude broden, 2500 kilo hooi, 170 kilo stro, 1000 kilo luzerne, 2000 kilo brokken, 165 kilo zaden en granen, 110 kilo haring, 18 kilo garnalen, 85 kilo zoetwatervis, 100 kilo paard, 200 kilo rund, 3 kilo buffalowormen, 25 kilo meelwormen, 2,5 kilo reuzenmeelwormen, 50 kilo spiering, 170 kilo capelin (een vissoort), 600 huiskrekels, 700 krulvliegen, 420 sprinkhanen, 40 konijnen, 140 kuikens, 150 ratten, en 300 kilo appels en 750 kilo wortelen op een totaal van 2500 kilo groenten en fruit.’’ Ouwe koeien Vroeger, in de jaren zestig en zeventig werd er flink geld verdiend met de leeuwenfok. Tegenwoordig zijn de fokprogramma’s in de Europese dierentuinen, tot grote opluchting trouwens van Van Hooff, vrij van commercie. De dierentuinen zijn stamboekhouders van soorten en ruilen dieren uit om mee te fokken. Burgers’ Zoo fokt onder meer de antilopensoorten grote koedoe en blauwe duiker, de koningsgier en de vogelsoort pinta. In Nederland fokt De Apenheul gorilla’s en Blijdorp olifanten. Door deze praktijk, zo zegt Van Hooff, bestaat de olifantenpopulatie van Burgers’ Zoo uitsluitend uit ‘ouwe koeien’. Een Jeugdjournaalitem als de geboorte van een olifantje in Burgers’ Zoo, zit er niet in. Maar hij is blij met het systeem van samenwerking en informatie-uitwisseling tussen de 350 Europese dierentuinen, onder toezicht van de EAZA (European Association of Zoos and Aquaria. Hoofdkantoor in Amsterdam). Het heeft een enorm positief effect op de groei van populaties van bedreigde diersoorten. In Europese dierentuinen rollen jaarlijks 30 tot 40 pasgeboren olifantjes hun slurfje uit, tegen 2 tot 5 in De Verenigde Staten en Canada, waar veel minder samenwerking is. Van Hooff: ,,En zo zijn we van dierenconsument naar dierenbeschermer geëvolueerd.’’

“De wekelijkse boodschappenlijst is hilarisch: van 110 kilo haring tot 2500 kilo groenten en fruit.”

k l a s s e ! inter v iew 8

“Dankzij Europese samenwerking rollen jaarlijks 30 tot 40 pasgeboren olifantjes hun slurfje uit.”

Mond-op-bekbeademing Ouwe koeien bevallen niet, maar de directeur mag niet mopperen. Dit jubileumjaar kreeg hij mooie cadeautjes van de dieren: een gorillatweeling en een tijgertweeling. En, misschien minder spectaculair, maar apart door zijn bijzondere entree: een tapirjong. ,,Het jong kwam dood ter wereld. Een verzorgster paste mond-op-bekbeademing toe en het dier begon te ademen.’’ Denken vanuit het dier is de essentie. In Burgers’ Zoo geen shows en kunstjes met dieren. Privacy staat voorop. ,,Toen mijn vader de Bush opende, klaagden de mensen dat ze de dieren niet zagen. Hij heeft toen rode ibissen losgelaten.’’ Hoewel de natuurlijke omgeving van de dieren in de vorm van ecodisplays wordt nagebootst, ontbreken bewust twee natuurlijke elementen: voedselschaarste en directe aanwezigheid van natuurlijke vijanden. Dat betekent mínder stress en een hogere leeftijd. Een oud zwak dier krijgt in het oerwoud geen kans om een natuurlijke dood te sterven of onderwerp te zijn van het ethische dilemma: wel of geen spuitje. Vroeg of laat staat het op het fastfoodmenu van een predator met knorrende maag. Van Hooff weet overigens dat er in sommige Chinese dierentuinen bezoekers een levende koe of kip kunnen kopen, die vervolgens in hun aanwezigheid letterlijk voor de leeuwen wordt geworpen. Het is niet zijn cup of tea.

k l a s s e ! inter v iew 9

,,Ik vind mijn váder wereldwijd één van de belangrijkste dierentuinmensen’’

Schieten met scherp De comfortabele omstandigheden in een dierentuin als Burgers’ Zoo betekenen actieve bejaardenzorg. Oudere dieren hebben extra aandacht en verzorging nodig, medicatie in sommige gevallen. Er is een wildlife-arts op afroep beschikbaar. Ach, dieren achter de geraniums, dat geeft een veilig gevoel. Van Hooffs worst nightmare is een uitbraak zoals die van gorilla Bokito in Diergaarde Blijdorp in Rotterdam. Hoe uitgebreid het aantal voorzorgsmaatregelen ook, het is niet uitgesloten dat zo’n dier de kolder in de kop krijgt. Toch heeft de uitbreker weinig kans, een op de vier verzorgers schiet met scherp (Van Hooff: ,,Alleen een dierenarts mag verdovingspatronen afschieten.’’). Ze hebben schiettraining op de schietbaan van de Luchtmobiele Brigade. In ruil traint de eenheid ’s avonds in de Bush om zich voor te bereiden op exotische missies. Voorbij God Noem geen namen van hotemetoten uit de dierentuinwereld waar Alex van Hooff bij is. Van Hooff, tot nu toe volstrekt aaibaar, zet acuut zijn stekels op als de naam Heini Hediger voorbijkomt, de bij leven gelauwerde Zwitserse bioloog en directeur van onder meer Zürich Zoo. Het is niets persoonlijks, maar Van Hooff is allergisch voor de mannetjesmakerij en de hijgerige competitie in de branche. ,,Soms lees ik artikelen over mensen in onze wereld die heilig zijn verklaard.’’ Schouderophalend: ,,Ik vind het prima. Bronkx Zoo noemt zich de beste dierentuin ter wereld. 40 jaar geleden was London Zoo voorbij God. Als mijn ouders daar kwamen, hadden ze nooit tijd voor hen. Nou, London Zoo is zo knoeperthard van z’n koningszetel afgeflikkerd. Niet innovatief en zelfgenoegzaam, trends gemist.’’ Na een moment stilte: ,, Ik vind mijn váder wereldwijd een van de belangrijkste dierentuinmensen.‘’ Maar Antoon van Hooff had geen sterallures, het BN’erschap overkwam hem min of meer. Hij verdrong zich niet voor de schijnwerpers. Misschien pakte hij daarom naast internationale prijzen. Zoon Alex wil niet klagen. Nationaal is zijn vader erkend, inclusief koninklijke onderscheidingen en in het buitenland hebben deskundigen hem hoog zitten. Maar toch knaagt het. Een pijnlijke herinnering: ,,Een buitenlandse dierentuin kopieerde de Bush, kwam daarvoor een keer of 30 naar Arnhem. De museumdirecteur bedankte bij de openingstoespraak iedereen, behalve mijn ouders. Medewerkers excuseerden zich bij mijn vader voor hun directeur. Ik kan er niet bij dat je mensen niet de credits geeft die ze verdienen. Natuurlijk, het is een wereld van competitie. Maar, met je ellebogen werken en roepen: ik ben zo fantastisch, in de hoop dat je komt bovendrijven, dat is het niet. We moeten het mét elkaar doen.’’ Samenwerken, kijken of je iets voor een ander kunt betekenen, vindt Van Hooff belangrijk. Vorig jaar sprong hij in de bres voor het IVN (Instituut Voor Natuureducatie en duurzaamheid) die z’n provinciale subsidie dreigde te verliezen. Het IVN verzorgt educatieve rondleidingen in onder meer Burgers’ Zoo. Van Hooff: ,,Educatie is keihard nodig. Mensen weten steeds minder hoe de natuur in elkaar steekt. Er zijn volwassenen die hier met verbazing naar de pinguïns kijken en dan zeggen: hé, ze kunnen niet vliegen.’’

k l a s s e ! D e bucketlist 10

HEBBEN

EN DOEN

IN 2014! 2014 Is het jaar van megalomaan spenden, maar ook van de retraite en de pelgrimstocht. Met het hoofd in de wolken, maar

met de benen op de grond. Gelderse Klasse! zette een aantal smaakmakers op een rij: afzien, maar ook genieten, of genieten van het afzien tijdens de Camino de Santiago bijvoorbeeld.

k l a s s e ! D e bucketlist 11

01 Eet driesterren U hoeft de provincie niet meer uit om in de driesterren-Michelin-watten te liggen. Gelderland heeft z’n eigen Jonnie en Thérèse, namelijk Jacob Jan en Kim. In 2002 startten Jacob Jan Boerma en Kim Veldman restaurant De Leest in een oude schoenmakerij in Vaassen, aan de rand van de Veluwe. Binnen een mum van tijd groeide De Leest uit tot een tweesterrenrestaurant waar gastronomen uit binnen- en buitenland graag frequenteren. Michelin plakte er eind vorig jaar nog een ster bij. De Leest is nu ‘de reis waard’, maar voor Gelderse fijnproevers is een culinaire topavond alleen maar dichterbij gekomen. www.restaurantdeleest.nl

02 Zoek rust U hoeft niet de halve wereld over te jakkeren om een plek te vinden om uw hoofd leeg te maken. Het kan gewoon in kasteel Slangenburg in Doetinchem. Slangenburg is het gastenhuis van de Benedictijner Abdij St. Willibrord. “Het kasteel staat open voor mensen van alle gezindten. De gasten selecteren zichzelf. Wat ze willen is rust en stilte”, zo meldt de Slangenburg. De leiding is in handen van vrijwilligers die er voor zorgen dat de gasten zich senang voelen. Ontbijt en souper zijn eenvoudig en degelijk, maar voor het diner worden alle registers opengetrokken, zo belooft het kasteel. Afhankelijk van het type kamer betaalt de rustzoeker voor volledig pension een bedrag vanaf € 55,- per dag. Mooie prijs om af te kicken van de ratrace. www.kasteelslangenburg.nl

03 Kruistocht op de motor Ga de midlifecrisis te lijf dwars door het hart van Europa. Doe de kruistocht naar Jeruzalem die godsvruchtige Godfried van Bouillon in 1096 ondernam, niet te voet of te paard, maar met een adrenalinespurt op de motor. De Belgische journalist Jan Leyers deed het tien jaar geleden al en maakte er de imposante en spannende documentaireserie In de Schaduw van het kruis over. De tocht staat garant voor avontuur, ook in de 21ste eeuw. Google op kruistocht Godfried van Bouillon en u heeft de route. De redactie van Gelderse Klasse! aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid…

04 Weg met zoete rimpels Stop met suiker, suiker maakt niet alleen dik, u krijgt er ook nog rimpels van. Volgens wetenschappers hechten suikers zich aan collageen, waardoor de huid stug wordt. Na een tijdje zou het verlies aan elasticiteit van de huid, rimpels accentueren en het gezicht een ouder aanzien geven. Ook veel brood eten is passé in 2014. Door snelle suikers is brood verslavend en kan het vage klachten veroorzaken.

k l a s s e ! D e bucketlist 12

05 Koop een eiland Brad Pitt heeft er een als aanlegsteiger voor z’n jacht. Alle beroemdheden hebben er een, dus wat let u? Koop een eiland, bij voorkeur in Canada, want daar zijn eilanden nog betaalbaar. Bijvoorbeeld Blueberry Island (foto). Blueberry Island is 3 hectare groot en kost nog geen 625.000 euro. Het is nog hartvormig ook, mooi kadootje voor uw eega met Valentijnsdag. Spannende impulsaankoop als u even in de manische fase van een depressie zit, maar even nadenken kan geen kwaad. Het vanuit Duitsland opererende Vladi Private Islands heeft een aantal tips voor potentiële eilandbezitters. Het credo is: eerst huren en als het bevalt, dan pas kopen. www.vladi-private-islands.de Foto: Private Vladi Islands.

06 Beleg in kunst Het drieluik waarop de Britse schilder Francis Bacon zijn collega Lucian Freud in 1969 in de verf zette, is eind vorig jaar bij Christie’s in New York geveild voor 142,4 miljoen dollar (106,2 miljoen euro). Duidelijke boodschap. Zeker nu ook goud geen goudmijn meer is, is beleggen in kunst dat wél. Is het voor u weggelegd? Ja hoor. U koopt voor een prikkie een werkje van een jonge ‘veelbelovende’ kunstenaar en wacht tot hij is gearriveerd en als u dan het werk bij Christie’s of Sotheby’s aanbiedt, bent u dat ook. Grote kans echter dat die kunstenaar als alcoholist vroegtijdig afhaakt, in het gekkenhuis belandt en een eind aan z’n leven maakt, zonder ooit nog een ander schilderij te hebben verkocht. Maar dan nóg bestaat de kans dat uw achterkleinkind over 100 jaar binnenloopt. Gaat het niet om Bacon of Van Gogh, of om een andere reputatie, dan is kunst als belegging maar een duister gebied. Uit studies blijkt dat, over een periode van vijftig jaar, kunstwerken vijftig procent minder rendement opleveren dan aandelen. Dus wie denkt meer geld te verdienen aan kunst

dan aan aandelen moet helderziende zijn en kunnen voorspellen welke werken binnen niet al te lange tijd meer waard worden. Wel is het zo dat u met goedkoop aangeschafte kunst nooit veel geld verliest. Aan serieus beleggen in kunst zitten twee vooraarden: u houdt van kunst en voor advies schakelt u een art consultant in. Beleggen doe je met je hoofd en kunst kopen met je hart. Zo is het. Een goede belegger weet dat de perceptie van een kunstwerk zeer snel kan veranderen. Kunst staat erg onder invloed van smaken, stijlen en modes. Dat u met oude schilderijen zonder meer goed zit, is een fabeltje. Een illustre, onbekende kunstenaar, actief aan het eind van de middeleeuwen of renaissance, gaat nu echt geen faam meer verwerven. Bij aanschaf van oud werk moet u trouwens letten op de conditie ervan. Restauratie kan flink in de papieren lopen. Kunst kopen kan gewoon in Gelderland: www.simonis-buunk.nl (dat overigens recent nog een Mesdag op de kop wist te tikken).

07 Doe de camino Verzadigd door een luxe en druk leven? Doe de camino. Dat is een voettocht in het spoor van religieuze pelgrims naar Santiago de Compostella in noordwest Spanje. Het is slow travel. Gadgets, bolide en creditcard thuislaten. Zweet, zie af en onderga het genot van de totale zelfkastijding. Ontdek uzelf broeder! Er zijn verschillende routes. De populairste zijn de Camino francés (vanaf Saint-Jean-Pied-de-Port, 800 kilometer) en de Vía de la plata (vanaf Sevilla, 1000 kilometer). De routes zijn gemarkeerd met een gele pijl op bomen, wegen en gebouwen. Pelgrimeren is in Spanje dus simpel. Wilt u comfort, dan bieden gespecialiseerde reisorganisaties de tochten aan met slaapplaatsen, eetgelegenheden én met Ebikes, als u uw tere voetjes wilt sparen. www.pelgrimroutes.nl/www.pelgrimeren.nl Foto: www.pelgrimroutes.nl

k l a s s e ! D e bucketlist 13

08 Shop Small Vroeger had je de kreet: Koopt Nederlandsche Waar! Een gezamenlijke poging van fabrikanten om het hoofd te bieden aan de overvloed van buitenlandse importproducten. We zouden die kreet nu kunnen oppimpen tot Koopt om de hoek. De kleine zelfstandige winkeliers, de speciaalzaakjes, de laatst overgebleven ambachtslieden, steun ze, door bij ze te kopen. Ga niet voor elk wissewasje naar een mega-aanbieder op internet, maar proef de liefde van de kleine middenstander voor z’n vak en product. Hij heeft u nodig en de buurt wordt zo niet ‘uitgehold’. In de Verenigde Staten is het concept Shop Small al een enorm succes.

09 Plug-in hybride Ben u een enthusiastic working male die van auto’s houdt? Nou, dan bent u meer dan welkom op de Geneva International Motor Show die van 6 tot 16 maart wordt gehouden. Het is alweer de 84ste editie, goed voorzien van plug-ins hybrides en met, als vanouds, schaars geklede dame op de motorkap. Ga het zien in Genève. U bent er tussen gelijkgestemden. Vorig jaar bezochten bijna 700.000 autofanaten de Geneefse beurs. En ja, dat waren bijna allemaal enthusiastic working males, zo blijkt uit een enquête van de organisatie.

10 Print 4d Het is niet te hopen, maar als u nog in het 3d-tijdperk zit, loopt u hopeloos achter. 4d-printing is op dit moment namelijk helemaal je-van-het. Nog niet echt een consumentendingetje - wetenschappers zijn nog aan het ontwikkelen- maar toch iets om in de gaten te houden, want wat de 4dprinter verlaat, komt (in aanraking met water) vanzelf tot leven. Self-assembly technologies heet deze techniek. Een 4D-printer produceert materiaal dat vervolgens elke gewenste vorm kan krijgen. Het is te vergelijken met de speelgoedspinnen die in een glas water vele malen groter worden.

11 Terug naar de schepping Toen God de aarde schiep heeft hij alles wat hij niet kon gebruiken op een hoop gegooid en dat werd IJsland. IJsland is nog steeds niet af en piept, kraakt, stoomt en spuit in en uit al z’n voegen. Kortom, geen veilig land om onder de aswolk van een actieve vulkaan uw spaarcenten te parkeren, maar een des te betere bestemming om flink uit te waaien. Het is een nummer één vakantiebestemming als u van de gebaande paden wilt afwijken. Heeft u last van een wat megalomane aanleg? Getergd door de grillige en overweldigende natuur van IJsland ziet u zichzelf weer in de juiste proporties en uw leven in het juiste perspectief. Mocht uw nieuw verworven nietigheid u te veel worden, hef dan het glas met de IJslanders in het hippe nachtleven van Reykjavik tot de zon opkomt, of ondergaat, want ook dat is daar anders geregeld dan bij ons.

k l a s s e ! D e bucketlist 14

12 Tien oppeppers voor 2014 1 Af en toe een puinhoop hoort bij het leven. Is er een fout of iets waar

6 S preek met vrienden af voor de lunch, ga met ze uit, vraag ze thuis.

u spijt van heeft dat aan u vreet? Laat het los. Heeft u iets te vieren? Doet het! Geef uzelf een schouderklopje. Wees uzelf niet alleen bewust van mislukkingen, maar ook van de successen. Wees matig en voorzichtig met alcohol en drugs en rook niet te veel. Eet gezond, beweeg en slaap voldoende. Het is goed voor uw eigenwaarde en zelfvertrouwen om energie in anderen te stoppen. Zet u in als vrijwilliger. Geniet van kunst. Aandacht voor kunst vergroot de creativiteit en houdt de geest soepel. U kijkt ineens heel anders tegen uw situatie aan.

Goede vriendschappen geven u het gevoel dat u er toe doet. 7 Piekeren en boos worden vreet energie. Train uzelf in een leven zonder angst en zorgen. 8 Maak tijd om helemaal niets te doen. Tijd om niet te werken en geen geld uit te geven. Tijd voor meditatie, of gewoon om te lummelen. 9 S top met nog laat op de avond achter de computer te zitten of televisie te kijken. Het kan lijden tot depressie. 10 Geef en ontvang complimenten. Zoek naar gelegenheden om mensen in het zonnetje te zetten en sta ook open voor waardering van anderen.

2 3 4 5

13 Ride the hose Komt u acrobatisch onvoldoende aan uw trekken? Stap op de Jetovator. Het gelijknamige Amerikaanse bedrijf prijst deze jet-bike aan met de slogan: Ride the Hose. De Jetovator spuit onder hoge druk water neerwaarts en gaat samen met zijn berijder de lucht in. De machine wordt aangedreven via een waterscooter (een high-output van Sea Doo, Kawasaki of Yamaha). Waterscooter en Jetovator zijn met elkaar verbonden door een brandslang. De prijs bedraagt een kleine 10.000 euro. www.jetovator.com. Op o.a. Aruba (Palm Beach) kunt u deze tak van sport – daar flyboarden genoemd - ook voor eventjes uitproberen. Erg cool!

14 Koop een nieuwe boot Toe aan een nieuwe boot? Bezoek de HISWA 2014 van 5 tot en met 9 maart in Amsterdam RAI. Op de openingsdag van de beurs worden de winnaars van de Motor- en zeilboot 2014 bekend gemaakt. De genomineerde motorboten zijn: Interboat NEO 7.0, Vri-Jon 29 OK en Contest 52 MC (foto). In de race voor de titel Zeilboot van 2014 zijn: Winner 9.00 (foto), Essence 33 en Contest 42. www.hiswarai.nl

15 Leef vanaf je pols 2014 Wordt het jaar van de smartwatch. De gadget als accessoire. Alle grote merken hebben er zich op gestort. Samsung kwam kortgeleden al met de Galaxy Gear. Met het horloge, gekoppeld aan de Galaxy Smartphone, kunt u onder meer handsfree bellen, previews van berichten ontvangen, foto’s maken, gesprekken opnemen, stappen tellen en op tien manieren zien hoe laat het is. De prijs is nog geen 300 euro. Producent Apple komt in de loop van het jaar met z’n langverwachte iWatch.

k l a s s e ! D e bucketlist 15

16 Krullen of knotje? Dames u boft, het is wat kapseltrends betreft eenvoud troef in het nieuwe jaar: knotjes en snelle opsteekkapsels, een bobkapsel of nonchalante krullen. Hoe nonchalanter en natuurlijker, hoe beter. Kleur: ombré. Of laat u inspireren door de foto’s die Lanza Benelux ons stuurde. Voor de mannen: de baard zet door. Start growing. Foto’s: L’ANZA Benelux

17 Get some satisfaction Hoewel Nederland niet op hun toerlijst staat, probeer dit jaar dan toch een concert van The Rolling Stones mee te pakken, reis ze achterna in Japan, China, Australië of Nieuw Zeeland. Get some satisfaction, nu kan het nog, wacht niet tot het te laat is. Zo dat u kunt zeggen: ,,Ik heb ze nog gezien.’’ Hetzelfde geldt natuurlijk ook voor iconen als Bob Dylan, Leonard Cohen, Paul McCartney, Charles Aznavour, Cliff Richard, Johnny Hallyday en al die anderen die yesterday young waren, maar nog altijd niet zijn uitgeblust.

18 Google Glass Dit jaar komt Google met de consumentenversie van Google Glass, een gadget in de vorm van een modieuze bril waarvan prototypes al geruime tijd worden uitgetest; een bril, gekoppeld aan uw smartphone om in te praten, foto’s en video’s mee te maken, uw weg mee te vinden, uw krant en e-mail door te laten voorlezen, enzovoort. Het nog onduidelijk of Google Glass ook meteen in Europa te koop zal zijn. Gewoon in de VS bestellen dus. Volgens trendwatchers is de prijs rond de 500 dollar. Profiteert u gelijk van de goedkope dollar.

19 Schenk een ton Ruim in de slappe was? Schenk een ton. Tot 1 januari 2015 kunt u iemand 100.000 euro belastingvrij schenken voor de aankoop van een huis, verbouwing of aflossing van een hypotheek. Aanvankelijk was de regeling beperkt voor ouders met kinderen onder de 40 en ging het om een halve ton. Het kabinet heeft de grens (tijdelijk) naar een ton verhoogd en stelt geen leeftijdsgrens meer. Ook anderen dan ouders mogen schenken. Vooruit, geef gul.

k l a s s e ! D e bucketlist 16

20 (F)ly KLM Een stoel die helemaal plat kan en tot eind september dit jaar gerechten van niemand minder dan topchef Sergio Herman. KLM doet het op haar intercontinentale vluchten met haar World Business Class niet voor minder. Dus u ook niet. De slaappil om de vlucht door te komen, behoort hiermee definitief tot de verleden tijd, want dit wilt u echt niet missen. Dat geldt ook voor het comfortpakketje van Viktor & Rolf. Een leuk collectorsitem.

21 Lees een boek De eerste spijtoptanten zijn er al: scholen die de i-pad van hun studenten toch weer inruilen voor het eeuwenoude papier. Beter voor de gezondheid en betrouwbaarder informatie, zo luiden de eerste conclusies. Het papier in ere hersteld. En zeg nu zelf, wat past niet in het plaatje ‘hangmat, zand, i-pad….’.

23 Kijk eens terug Bezoek dit jaar weer eens minimaal één museum. Bijvoorbeeld het Museum voor Moderne Kunst in Arnhem (MMKA) dat exposeert tot en met 23 februari De Melancholieke Metropool. Het gaat om schilderijen, films en foto’s van stadsgezichten uit de jaren twintig, dertig en veertig van de vorige eeuw. Het museum mengt de magisch-realistische schilderkunst uit deze periode, een belangrijke pijler in de collectie van het museum, met fotografie en film uit diezelfde tijd. Stadsgezichten van Nederlandse magisch-realisten als Carel Willink, Joop Moesman en Pyke Koch staan in relatie tot stadsbeelden van verwante schilders als Mario Sironi en Paul Delvaux. www.mmkarnhem.nl

k l a s s e ! C ulinair kort 17

Sterrenregen in Gelderland Voor topkoks is het altijd weer een spannend moment: het ogenblik dat Michelin z’n sterren uitdeelt. Gelderland vergaarde er dit jaar een paar bij. Zo kreeg De Leest in Vaassen (van Jacob Jan Boerma en Kim Veldman) er nog eentje bij en is De Leest daarmee het beste restaurant in Gelderland. Ook een verrassing in Duiven, waar ’t Raedhuys met een Michelinster werd bekroond. Nederland telt nu 105 sterrenrestaurants, negen meer dan het afgelopen jaar. Daarvan vindt u er tien in Gelderland, te weten: De Leest in Vaassen (3), De Kromme Dissel (1), Basiliek en ’t Nonnetje in Harderwijk (1), Het Koetshuis in Bennekom (1), De Echoput in Hoog Soeren (1), O Mundo in Wageningen (1), t Schulten Hues in Zutphen (1). Eigenaren Jacob Jan Boerma en Kim Veldman van De Leest in Vaassen vergaarden hun derde Michelinster en zijn naast De Librije het tweede driesterrenrestaurant in Nederland.

Trouwlocatie van het jaar

Beste Bock uit Rha Het lekkerste bockbier van Nederland. Die titel in de categorie Standaard Bock is dit najaar voor Rodenburg Bronckhorster IJsselbock. Een herfstbock die uit 28 soorten als beste naar voren kwam en die nog makkelijk tot kerst te drinken is. Vorige maand wist deze brouwerij uit Rha (nabij Bronckhorst) opnieuw in de prijzen te vallen met de Night Porter in de categorie Export Stout tijdens het prestigieuze internationale event Brussels Beer Challenge. Dit bier kreeg een gouden medaille.Brouwmeester en eigenaar Steve Gommage is terecht trots: “Mijn vrouw en ik zijn 3,5 jaar geleden uit passie hiermee begonnen. Nu vallen we al in de prijzen en loopt het allemaal boven verwachting.”

Algemeen Manager Johan Huisman ontvangt de prijs uit handen van presentator Jeroen Smits (fotocredit La Luz Fotografie).

Voor het tweede achtereenvolgende jaar ging Kasteel Wijenburg uit Echteld onlangs strijken met de prestigieuze onderscheiding ‘Trouwlocatie van het jaar’. Kasteel Wijenburg versloeg o.a. mede genomineerden De Koepelkerk van het Renaissance Hotel Amsterdam en Buitenplaats Amerongen. De jury roemde het unieke karakter van het kasteel, waar gastvrijheid, professionaliteit en kwaliteit hand in hand gaan. De Dutch Wedding Awards werden dit jaar voor de tweede maal georganiseerd door de NTBO (Nederlandse TrouwBranche Organisatie). Kasteel Wijenburg is een officiële trouwlocatie, waar slechts één huwelijk per dag plaatsvindt. www.kasteelwijenburg.nl

De tien lekkerste

Blikvangers

Stadsbrouwerij

Onlangs verscheen de nieuwe Lekker voor 2014. Met nieuwe namen, wisselingen van de wacht en nog veel meer lekkers, waaronder de nieuwe Top tien, die er als volgt uitziet (met tussen haakjes de notering van vorig jaar):

Wie heeft niet ergens van oma nog zo’n nostalgisch koekblik staan? Ultiem nostalgisch misschien zelfs met klosjes garen, band en knopen. Mooie koekblikken zijn om te bewaren. En om lekkere koekjes uit te serveren. Een mooi koekblik is een leuk cadeau en past helemaal in de retrotrend. Bijvoorbeeld een koekjesblik van Jules Destrooper. Een origineel en duurzaam cadeau en vooral lekker als deze gevuld is met heerlijke koekjes.

In Doetinchem zag onlangs

1. Inter Scaldes (2) 2. Boreas (8) 3. De Leest (6) 4. De Librije (3) 5. De Zwethheul (4) 6. Da Vinci (10) 7. FG (voorheen Ivy) (7) 8. De Lindenhof (12) 9. La Rive (9) 10. Pure C (23)

grandcafé brouwerij

annex Hendrixen

het

levenslicht in het voormalige Staring instituut aan de Grutstraat. Een initiatief van horeca-ondernemer

Verkrijgbaar bij delicatessenzaken, koffie- en theewinkels door heel Nederland, bijvoorbeeld bij De Pelikaan in Zutphen en Van Hilst in Nijmegen.

Stads-

Walter

Hendrixen. Het nieuwe café, met een oppervlakte van 400 vierkante meter, heeft achterin een brouwerij ingericht waar het eigen bier ‘Walters’ wordt gebrouwen.

k l a s s e ! C ulinair C hocolade 18

Feiten en cijfers

chocolate Wat is dat toch met chocolade dat we er massaal zo van houden? Gelderse Klasse! zet een aantal aardige wetenswaardigheden op een rij en sterrenrestaurant Het Koetshuis in Bennekom fêteert op recepten voor een hemels chocoladedessert.

Aan kop:

Een lijst met de duurste chocola ter wereld. een doosje bonbons van €1,15 (een combinatie van chocolade en juwelen met diamanten, saffieren en smaragden.

miljoen: Le Chocolate Box

Ook een leuke: het Frrrozen Haute Chocolate dessert bij Serendipity 3 in New York.

Een koud chocoladepuddinkje voor een luttele

16.500 euro.

U peuzelt uw chocolade liever thuis op in besloten kring? Dan is er een mooie chocolade truffel van Knipschildt voor zo’n € 180. Een (h)eerlijk ‘cocholaadje’ van 70% Valrhona cacao en een echte Franse zwarte truffel erin: www.knipschildt.com.

Wist u dat chocolade in de toptien van impulsinkopen de tweede plaats inneemt? Wie zijn chocoladeverslaving de baas wil worden moet bij de volgende middagdip niet naar dit goedje grijpen maar gaan wandelen: een kwartier bewegen kan de hoeveelheid chocola die werknemers eten halveren,

zelfs in stressvolle situaties. Dit blijkt uit onderzoek van de University of Exeter.

Het Amerikaanse medisch-wetenschappelijke tijdschrift Archives of Internal Medicine publiceerde in 2006 dat chocolade gunstig uitwerkt op de bloeddruk en de bloedvaten dankzij de antioxidanten (flavonoïden) in cacao. Het bleek ook een gunstige uitwerking te hebben op hart- en vaatziekten. Hiervoor dient men dagelijks 4 gram cacao binnen te krijgen. Dit kan worden verkregen door dagelijks 10 gram pure of 13 gram melkchocolade te nuttigen.[bron?] Daar staat tegenover dat chocolade veel verzadigd vet bevat, dat ongezond is. Hoe hoger het cacaogehalte hoe gunstiger de verhouding tussen het gunstige en ongunstige effect van chocolade (bij de genoemde kleine hoeveelheid per dag). Chocolade met een cacaopercentage van meer dan 70% wordt als ‘meest gezond’ gezien.

Chocolade hebben we in Nederland te danken aan hertog Alva. De Spaanse generaal nam het goedje in de 16de eeuw mee vanuit Spanje naar ons land. In België staat de grootste chocoladefabriek ter wereld: van Barry Callebaut te Wieze. En de eerste van de 8 Chocolate Academy's verspreid over heel de wereld met vestigingen in Frankrijk, Zwitserland, en de VS.

Zwitsers eten de meeste choloca.

Zij verorberen jaarlijks gemiddeld ruim 12 kilo per inwoner. Dat blijkt uit een studie van chocoladeproducent Barry Callebaut (2008). De Nederlander komt op een elfde plaats met nog geen vijf kilo gemiddeld per inwoner.

k l a s s e ! C ulinair C hocolade 19

Tongstrelend dessert Zes heerlijke chocoladerecepten van Het Koetshuis in Bennekom

Chocolade mousse stevig

Paddenstoel merinque

• 250 gr room • 225 gr pure chocolade • 45 gr suiker • 40 gr eigeel • 300 gr room (geklopt tot yoghurt dikte)

• 50 gr eiwit • 50 gr suiker • 50 gr poedersuiker

1 ) Breng de 250 gr room aan de kook en haal de pan van het vuur, spatel dan de pure chocolade er door. Laat dit afkoelen tot kamertemperatuur 2) Klop het eigeel met de suiker au bain marie op tot 65 graden klop dan de massa koud 3) Klop de 300 gr room op tot yoghurt dikte 4) Meng dan de afgekoelde chocolade met het koud geklopte eigeel. Spatel dan de lobbige room erdoor. Laat het geheel 24 uur opstijven in de koeling.

Chocolade tuille • 50 gr bruine basterd • 50 gr eiwit • 50 gr gesmolten boter • 35 gr bloem • 15 gr cacao

1) Eiwit met de suiker opkloppen tot het stijf is. Dan de poedersuiker erdoor spatelen 2) Dan in een spuitzak hoedjes en steeltjes spuiten. Bestuif de hoedjes met cacaopoeder. Laat het schuim op 90 graden 4 uur drogen in een hete lucht oven.

Kastanje ganache • 125 gr ammaretto • 125 gr koffiesiroop • 2 eetlepels oploskoffie 1) Inkoken tot 2/3 • 250 gr. witte chocolade • 100 gr. koude roomboterblokjes • 50 gr. gesmolten pure chocolade

1) Meng alle droge stoffen spatel dan het eiwit erdoor en dan de gesmolten boter 2) Flinterdun uit strijken op vetvrij papier.(eventueel in de vorm van een blaadje) Afbakken in hete lucht oven van 180 graden ongeveer 10 minuten

2) Voeg dan 250 gr witte chocolade toe en meng het tot een glad geheel voeg dan 100 gr koude boterblokjes toe en roer deze er door tot het een geheel is 3) Laat de massa af koelen in de koeling en knijp er dan met een ijs lepel balletjes van haal deze balletjes half door de gesmolten pure chocolade en laat het af koelen.

Witte chocolade crème

Moelleux

• 125 gr room • 90 gr witte chocolade

• 240 gr boter • 240 gr chocolade • 80 gr eidooier • 4 st eieren • 100 gr suiker • 100 gr bloem

1) Breng de room aan de kook en haal de pan van het vuur. Spatel dan de chocolade erdoor. Laat het geheel afkoelen in de koeling. Als het geheel is afgekoeld op slaan als slagroom

(lopend chocolade taartje)

1) C hocolade en de boter smelten dan alles samen mengen 2) In siliconen matjes spuiten en afbakken op 180 graden ongeveer 6 minuten 3) Let op de binnenkant moet vloeibaar zijn dus niet langer afbakken Plaats alle items speels gewijs op de boomstam en stuif het geheel af met poedersuiker.

k l a s s e ! C ulinair M aster K lasse 20

2.0 Versie is veelbelovend

Rijzende ster

In de eeuwenoude watermolen aan de Oude Berkel bestaat al sinds 1971 restaurant De Stenen Tafel. In 1995 namen Raymond Prinsen en Gea Meppelink het beheer van de molens en het restaurant over. Enkele jaren later werd hun inzet bekroond met een Michelinster. De Stenen Tafel is sindsdien een begrip. In 2011 sloot het restaurant haar deuren, gelukkig was dat van korte duurâ&#x20AC;Ś..De Stenen Tafel 2.0 is inmiddels een feit. Weliswaar (nog) zonder ster, maar desalniettemin zeer veelbelovend. Tekst: Robert Masselink l fotografie: De Stenen Tafel

k l a s s e ! C ulinair M aster K lasse 21

De Stenen Tafel in Borculo

Het restaurant is werkelijk prachtig gelegen in het mooie stadje Borculo in de Achterhoek, dat ook wel liefkozend wordt betiteld als ‘Het Venetië van de Achterhoek’. Het pand dat qua historie teruggaat tot de veertiende eeuw ligt aan de Oude Berkel. Een smal romantisch paadje leidt naar de ingang van het restaurant waar historie en comfort prachtig zijn geïntegreerd. Als de watermolen in werking wordt gezet, kunnen gasten hier niet alleen van het prachtige schouwspel genieten van de draaiende raderen, maar ook van het noeste geknars van het hout dat volgens Gea Meppelink af en toe wordt gesmeerd met onvervalste reuzel…. In de zomer is het bij De Stenen Tafel heerlijk vertoeven op het terras, wat overigens behoort tot de mooiste terrassen van Gelderland. Binnen worden wij ontvangen door Raymond en starten wij onze avond met een heerlijk glas champagne. Even later krijgen wij een “Wake Up Call”. Zo noemt Raymond Prinsen zijn bombardement aan smakelijke amuses. Wat te denken van gerookte forel met biet en crème fraîche? Of kaas, kummel, mosterd en ui? Erg leuk gevonden is de kip, friet, appelmoes en mayonaise. Allemaal mondvermaakjes die onze papillen even flink wakker schudden. Zo, we kunnen nu echt beginnen. En dat doen we een niveau hoger, letterlijk in dit geval. We nemen plaats in het restaurant op de eerste verdieping, waar de molensteen operationeel is. Opnieuw een extra dimensie. Voor deze avond is er gekozen voor het “Menu van Raymond”. 5 Gangen met bijpassende wijnen deskundig uitgekozen door Gea Meppelink. We trappen af met zeebaars, noordzeekrab en advocado. Heerlijk, mooi begin. Zeker met de begeleidende Riesling Trocken 2010. Na een heerlijk gerecht met Langoustine staan we even stil bij een topgerecht wat ons betreft; Dikke schol met eekhoorntjesbrood, eendenlever en gebrande boter. Geniaal! De Meursalt 2006 uit de Bourgonje tilt het gerecht naar een nog hoger niveau. Een fantastische combinatie. Het Hertenkalfrug met jeneverbes en gemarineerde rode kool is ook niet bepaald vervelend. Allerminst met een Oostenrijkse schone rode gemaakt van de Blaufränkischdruif uit 2005. Als afsluiter bittere chocoladetaart met framboos en vanille-ijs. Hierbij een persoonlijke favoriet van ons; Pedro Ximenez. Deze dessert sherry past zeer goed bij chocolade dus wij zijn helemaal content met deze keuze, alhoewel de schol nog steeds door onze gedachten zwemt… De Stenen Tafel in Borculo Het Eiland 1 7271 BK Borculo RESERVEREN (0545) 27203 reservering@destenentafel.nl

OPENINGSTIJDEN Do. t/m za. vanaf 18.00 Vr. en za. van 12.00 - 14.00 Lunch (2 gangen) € 35,00 Diner vanaf € 65,00

H e t m o g e d u i d e l i j k z i j n : D e S t e n e n Ta f e l i s t e r u g , e n h o e .

k l a s s e ! party rent 22

Live communicatie “Delen en beleven is de sleutel tot succes” U heeft iets nieuws te melden. Al dan niet zakelijk. Reden voor een mooi evenement, waarop u live met uw werknemers, relaties of vrienden en familie uw boodschap kunt delen en samen dat bijzonders kunt beleven. Bij voorkeur in een verrassend en inspirerend decor. En natuurlijk met de uitstraling zoals u die wenst. Het specialisme van Party Rent in Bocholt. Tim Ebbers van de Party Rent Group: “het is een prachtig vak om telkens weer de gewenste uitwerking van een event vorm te kunnen geven met de juiste inrichting, aankleding en decoratie”. Tekst: Marion Andriessen

k l a s s e ! party rent 23

De sfeer bepaalt Een goed en succesvol event is het resultaat van de juiste inzet van de verschillende onderdelen. Dat begint meestal met het kiezen van de juiste locatie meent Ebbers. “Maar natuurlijk kan het ook zo zijn dat een passende locatie gezocht wordt nadat het doel of het thema van het event is bepaald. Daarnaast zijn zaken als entertainment, catering, technische ondersteuning en de inrichting en aankleding van belang. Dit laatste is ons werkgebied. Wij zijn al ruim twintig jaar actief in de wereld van live communicatie en zijn internationaal betrokken bij de inrichting en aankleding van bedrijfsfeesten, public events, gala’s, jubilea, beurzen en congressen. Maar, ook bij particuliere evenementen.” Live communicatie steeds belangrijker Het belang en het effect van live communicatie wordt de laatste jaren steeds meer onderkend en dat is precies de markt waarop Party Rent zich begeeft. “In het huidige informatietijdperk is het de kunst je doelgroepen zo effectief en verrassend mogelijk te bereiken en events zijn daarin steeds succesvoller gebleken. Live in contact komen met je doelgroep, dat is waar het om gaat. Bedrijven organiseren events voor o.a. klanten, medewerkers en publieke groepen en willen dat zij onderdeel zijn van de boodschap die ze willen uitdragen. ‘Willen delen’ is misschien een betere omschrijving. Met alle belanghebbenden hetzelfde doel nastreven en daarvoor een ambiance creëren waarin je elkaar inspireert, samen beleeft en samen succesvol wilt zijn. Party Rent denkt mee in het ontwikkelen van die ambiance, adviseert, ontwerpt en creëert ruimteconcepten

“Ik zie je aan de bar is een veelgehoorde uitspraak. Een mooie en goede bar is een blikvanger en een ontmoetingspunt.” waarin dat allemaal gebeurt. Met innovatief design, verrassende decoratie en doordachte service onderscheiden wij ons in deze branche.” Blikvangers In het kader van blikvangers moeten deze drie productgroepen zeker genoemd te worden. Bars en buffetten “Op een feest mag natuurlijk de bar niet ontbreken. ‘Ik zie je aan de bar’ is niet voor niets een veelgehoord citaat. Hapjes en drankjes zijn vaak een bindende factor en dan is het zaak dat deze op een smaakvolle manier gepresenteerd en geserveerd kunnen worden. Strakke buffetsystemen, die ‘op maat gemaakt’ overal toegepast kunnen worden, zijn door fraaie vormgeving en uitstraling echte blikvangers.” Zeg het met… “‘Bloemen houden van mensen’ is een bekende reclameslogan en al wordt die tegenwoordig niet meer gebruikt, hij klopt nog steeds. Ook op evenementen zijn planten bloemdecoraties niet meer weg te denken en zorgen ze voor smaakvolle geuren en kleuren. Mensen raken erdoor geïntrigeerd en geïnspireerd. Deco-schalen, vazen en pedestals worden klaargezet op de eventlocatie en vervolgens kunnen getalenteer-

de bloemdecorateurs zich uitleven en de meest fraaie creaties tevoorschijn toveren.” Loungen van chique tot hip “Ieder event stelt natuurlijk andere eisen aan het in te zetten meubilair. Bij een deftig gala staan tafels en stoelen in een diner setting en bij een congres in rijen achter elkaar. Echter, bij bijna ieder evenement moet er plek zijn voor ontspanning. Ruimtes of hoeken waar in een informele sfeer met elkaar kan worden gesproken of kan worden genoten van een hapje en een drankje.” De volgende keer nemen we u in Gelderse Klasse! graag wat verder mee in de wereld van de ‘live communicatie’; volgens het centrum voor Live Communication als volgt gedefinieerd: ‘Onder Live Communication wordt verstaan de business to business (B2B) en business to consumer (B2C) evenementen, waar personen of groepen van personen elkaar (fysiek) ontmoeten, die georganiseerd worden met het doel te informeren, kennis te verkrijgen of over te dragen, dan wel transacties voor te bereiden en/ of te verrichten. Aan de hand van een stuk theorie, maar vooral ook van praktijkvoorbeelden zal een aantal mensen achter Party Rent dit levendige instrument binnen de marketing verder uitdiepen.

Over Party Rent Group De Party Rent Group bestaat sinds 1992 en telt inmiddels 19 vestigingen in Nederland, Duitsland, Oostenrijk, Luxemburg, Frankrijk en Scandinavië met in totaal ruim 450 medewerkers.

Op www.partyrent.com en https://www.facebook.com/partyrentNL krijgt u een goed beeld van de onderneming, het aanbod en de mogelijkheden. Meer weten? Mail dan naar: arnhem@partyrent.com

CARCONCEPT DOETINCHEM VOOR: > Jonge, bijzondere auto’s > Gebruikte topmerken op maat > Importauto’s > Lease

Meer informatie bij Carconcept Carconcept vindt u aan: Grutbroek 18, 7008 AM Doetinchem, tel. (0314) 360 020. Email: info@carconceptdoetinchem.nl.

Openingstijden: maandag t/m vrijdag van 9-17 uur, op zaterdag van 10-16 uur. Of bel met Rudie Verhey: (06) 53216491

Rudie Verhey

k l a s s e ! K euze 25

De beste locaties van Gelderland voor u geselecteerd

Nieuw: De Vergaderie Een verborgen parel in Arnhem centrum. Een besloten vergaderen trainingslocatie voor 12 personen in een rijksmonument uit 1865 met een rijk gedecoreerd interieur waarin veel historische elementen uit de Art Nouveau bewaard zijn gebleven. Een plek waar u tot nieuwe ideeën en oplossingen komt. Vorstelijk vergaderen De passie van de welgestelden van toen voor weelderige decoratie van hun pronkverblijf spat van de plafonds en wanden van De Vergaderie af. De prachtige kamer en suite heeft comfortabele stoelen waar u de gehele dag ontspannen op kunt zitten. Proef de passie De echte koffieliefhebber maakt zijn eigen cappuccino, espresso of latte macchiato, de fervente theedrinker heeft keuze uit een variëteit aan theesmaken. Er zijn traditioneel Italiaanse lekkernijen en vers fruit. De koks die wij inschakelen koken met liefde. En dat proeft u. Perfect geoutilleerd Alle faciliteiten die u ondersteunen bij het geven van een wervelende presentatie of het leiden van een belangrijke vergadering zijn aanwezig: laptop, flipover, presentatiescherm en gratis wi-fi. Goed bereikbaar in groene omgeving De Vergaderie is gehuisvest aan de rand van het

Klasse! Keuzes Aga en La Cornue Auping plaza Doetinchem & Arnhem Bodyline Lingerie Brasserie De Boerderij Carpe Diem Dining 56 Hotel Doesburg Fantastiz Get Spoiled

centrum tegenover het rustieke Musispark. Par-

Gaabs Taarten & Decoratie

keren op 2 minuten loopafstand.

Heezen Mode Van Hell Juweliers

Contactgegevens: Velperbuitensingel 20 6828 CV Arnhem 026 – 844 66 34 06 – 212 466 62

Iris en de Mol Jozenzo Mood Concepts B.V. Landgoed Hotel Montferland

info@devergaderie.nl

Nori Sushi-Sashimi

www.devergaderie.nl

Van Ommen Mannenmode Hoveniersbedrijf Oscar's Groen

Openingstijden

Oxener schoenen

De Vergaderie is een besloten locatie en hanteert

Portugal Villas

flexibele boekingstijden op basis van dagdelen

Pellikaan Timing

van 4 uur. Vanaf 7.00 uur in de ochtend tot laat in de avond. Ook boekingen in het weekend zijn mogelijk.

De Peerdestal Pavino Italiaanse Delicatesse Rituals Arnhem Centrum

Facebook: www.facebook.com/devergaderie

Villa Velperweg

Twitter: www.twitter.com/devergaderie

Wil Klaassen mode Arnhem &

Linkedin: www.linkedin.com/xandraderks

Doetinchem

k l a s s e ! automoti v e T est 26

Porsche

Cayenne Diesel S:

De Porsche Cayenne Diesel was al een tijdje de best verkochte variant uit de Porsche familie. Echter was dit niet het meest â&#x20AC;&#x153;rappeâ&#x20AC;? zusje. Met de komst van de Diesel S ziet het er wat anders uit. En dit is een understatement!

Tekst en fotografie: Robert Masselilnk

k l a s s e ! automoti v e T est 27

SUV met messcherpe rijeigenschappen Een V8 diesel met 382pk en 850nm koppel. Voor veel mensen zegt dit niet zoveel. Voor een aantal zegt dit een hoop. Zoals dat je te maken hebt met één van de sterkste motoren die in een moderne auto te vinden is. Uiteraard wordt deze kracht via alle 4 de wielen overgebracht. Bij het starten van de auto valt op dat het geluid verrassend genoeg niet als een diesel klinkt. De klankmeesters van Porsche hebben het uitlaatsysteem een beetje aangepast zodat er een sportieve “sound” vrijkomt. Bij het indrukken van het gaspedaal brult de Cayenne en middels een flinke duw in de rug weet je ineens met welke krachten je te maken hebt. Koppie erbij. Ondanks het vermogen en het gewicht van zo`n 2.2 ton is de Cayenne niet extreem dorstig. Met een tank van 100 liter zou een kleine 1200km haalbaar zijn. Helaas werkt de acceleratie nogal verslavend dus dat zit er vandaag niet in. De luchtvering is ronduit fantastisch. Comfortabel en in tegenstelling tot andere Duitse concurrenten prima in staat om off road te gaan. Echter op de sportstand wordt het een strak sturende wendbare sportauto, ondanks zijn grootte. De Cayenne is uitgerust met alle denkbare opties. Dit is de perfecte reisauto voor alle situaties. Te grote wielen beïnvloeden het gedrag echter wel. De wegligging wordt hierdoor wat zenuwachtiger. Het interieur heeft veel weg van de Panamera. Uitzonderlijk goed afgewerkt en ergonomisch prima in orde. Van buiten oogt de auto dynamisch en niet eens erg groot. Van binnen valt de ruimte pas goed op. 5 Personen met bagage richting de piste? Geen probleem! Onze conclusie is: deze Cayenne is de beste uit de reeks qua prijs, vermogen, comfort en verbruik. Voor zo`n € 117.500,- is de Cayenne van u. Porsche Centrum Gelderland, die ons deze auto beschikbaar heeft gesteld, heeft er diverse op voorraad staan dus lang wachten hoeft niet.

Het moge duidelijk zijn: Porsche schiet weer raak! Ondanks het vermogen en het gewicht van zo`n 2.2 ton is de Cayenne niet extreem dorstig.

THE NEW JAGUAR F-TYPE.

YOUR TURN.

Nu bij uw Regionaal Jaguar Center

HOW ALIVE ARE YOU?

Min./max. gecombineerd verbruik: 9,0-11,1 l/100km, CO2-uitstoot resp. 209-259 g/km. Consumentenprijs vanaf € 89.900,- prijs is incl. BPM en BTW en excl. kosten rijklaarmaken. Zie voor kosten en voorwaarden www.jaguar.nl. Leverbaar met 3.0 V6 Supercharged en 5.0 V8 Supercharged motoren.

Ontdek de nieuwe Jaguar F-TYPE bij De Koning B.V. De Overmaat 80 – 6831 AJ Arnhem – T. +31 (0) 26 323 4567 – F. +31 (0) 26 323 2222 www.dekoning-jaguar.com

k l a s s e ! automoti v e 29

Bijzondere autoâ&#x20AC;&#x2122;s op maat geleverd Nieuwe en gebruikte topmerken uit binnen- en buitenland Een occasion uit het topsegment die aan uw wensen voldoet. Dat lijkt een lastig verhaal te worden. Niet bij Carconcept in Doetinchem. Daar zoeken ze op basis van uw eisen een passende, jonge auto. In binnen- of buitenland. Dat geldt trouwens ook voor nieuwe modellen, die dankzij de importkennis van eigenaar Rudie Verhey aanzienlijke besparingen kan opleveren.

k l a s s e ! automoti v e 30

“Carconcept staat voor bijzondere a u t o ’s u i t h e t topsegment die aantrekkelijk zijn geprijsd. Zowel nieuw als gebruikt.”

Rudie Verhey is geen onbekende in de autobranche. Zijn loopbaan in automotive gaat ruim 30 jaar terug. Een tijdsbestek waarin hij veel ervaring opdeed op zowel de binnen- als buitenlandse automarkt. Inmiddels kent deze auto-ondernemer de wegen naar de mooiste auto’s uit het topsegment voor de beste prijzen. Zowel nieuw als gebruikt. En zelfs leasen behoort tot de mogelijkheden bij Carconcept. Wie bij Carconcept in Doetinchem binnenstapt, wordt aangenaam verrast door het strakke design (waarvoor Verhey zelf voor het ontwerp tekende) van dit oorspronkelijke kledingwarenhuis. Net als door de collectie blinkend gepoetste auto’s, variërend van Porsches en BMW’s tot Mercedessen en Range Rovers. Een kleine greep uit het aanbod dat veelal uit zo’n dertig jonge occasions en nieuwe auto’s bestaat, maar waarvan de vele bordjes gereserveerd en verkocht getuigen van de gewildheid van het aanbod.

Occasions op maat Verhey: “We verkopen hier in Doetinchem zo’n 150 auto’s per jaar. De klanten komen vanuit het hele land. Waarom? Omdat wij ze hier de mogelijkheid bieden om een occasion te kopen, waarbij ze geen genoegen hoeven te nemen met de smaak van de vorige eigenaar. Nee, wij zoeken op basis van het wensenlijstje van onze klant naar een bij hem of haar passende auto. Niet andersom. De klant wil een executive uitvoering met beige leerpakket en sportstoelen? Wij vinden de passende auto. Daarvoor gaan we op zoek in Nederland, maar ook in het buitenland.” Buitenlandse auto’s: lastig traject Is dat geen lastig traject een auto uit het buitenland? “Ja, voor de klant is dat een lastig traject, maar niet voor ons. Wij kennen de importregels. Zowel voor jonge occasions als nieuwe auto’s. Omdat we zowel nationaal als internationaal ope-

k l a s s e ! automoti v e 31

“Een topmerk auto uit het buitenland importeren kan u enkele duizenden e u r o ’s s c h e l e n . ”

“Een jonge occasion met executive pakket, beige lederen bekleding en een open dak? Wij gaan voor u op zoek!”

reren kunnen we vaak niet alleen een passende occasion voor iemand vinden, maar kunnen we klanten ook ettelijke duizenden euro’s voordeel bieden op een nieuwe auto.” Leasen Ook leasen kan via Carconcept. Zowel nieuw als gebruikt. En zowel operationeel als financial. Voor wie op zoek is naar een aantrekkelijk geprijsde (lease)auto doet er goed aan eens binnen te stappen bij Carconcept voor een oriënterend en – minstens zo belangrijk objectief gesprek. U kunt ook via de website een offerte op maat aanvragen. Op www.carconceptdoetinchem.nl vindt u tevens de actuele voorraad.

Alle topmerken Carconcept is niet gebonden aan een merk en kan daardoor niet alleen meerdere merken aanbieden, maar is ook objectief in haar advies.

Contact Carconcept vindt u aan: Grutbroek 18, 7008 AM Doetinchem, tel. (0314) 360 020. Email: info@ carconceptdoetinchem.nl. Openingstijden: maandag t/m vrijdag van 9-17 uur, op zaterdag van 10-16 uur. Of bel met Rudie Verhey: (06) 53216491.

Comfortabel buiten leven 速

500 M 2

Binnen en buiten showroom

ALTRADI Comfort Wilhelminastraat 116 a Didam C omfortabel binnen leven Tel: 0316 - 29 72 00 | WWW.ALTRADI.NL

速

ALTRADI Comfort Wilhelminastraat 116 a Didam Tel: 0316 - 29 72 00 | WWW.ALTRADI.NL

Laat het voorjaar maar komen

k l a s s e ! B uitenle v en & W onen special 33

Eigen tuin is

hout waard

Hergebruiken. Het toverwoord van het laatste decennium. Maar hoe hergebruikt u uw tuin het best? Hovenier Heidi Gronert van Oscars Groen uit Gaanderen heeft een aantal bijzondere tips. Hout is een belangrijk product. Er kunnen prachtige meubels en schuttingen uit gemaakt worden, maar hout doet ook dienst als brandstof: bijvoorbeeld in de open haard of onder de hot tub in uw tuin. Hout is veelzijdig en mooi en biedt soms verrassende mogelijkheden. Heidi: “met hout kun je heel veel doen. Zo bieden fruitbomen je in de seizoenen heerlijk fruit, maar kun je ze ook uitstekend gebruiken als brandhout. Net als eiken, beuken, esdoorn en kastanjes. Die doen het ook prima in de haard. Let wel op: niet al het hout is geschikt voor in uw open haard. Harsbomen als dennen en coniferen kunnen alleen in de allesbrander.” Resthout kan volgens Heidi versnipperd worden, waarna de houtsnippers als natuurlijke ‘vloerbedekking’

kunnen dienen. “Maar, stukken van de boomstammen kunnen ook makkelijk tot zitjes worden omgetoverd. Ronde stoeltjes met een kussen erop om de vuurkorf bijvoorbeeld of met een plank tussen twee stammen zodat een bank wordt gecreëerd. Zo krijgt u een prachtig natuurlijk terras.” Snoeihout kan dienen als een schuil- en bergplaats voor vogels en egels. “Vlecht het tot een singel en plaats het op een berg zand. Kleine dieren zijn er gek op. Maar mooie takken kunnen ook gebruikt worden als decoratie op tafel. Leuk te versieren met o.a. kunstbloemen, pompoenen of kerstballen.” Afvalhout laat zich ook prima gebruiken als afscheiding: “Gevlochten wilgentenen zijn prachtig als schutting. Maar ook heidematten – ja, heide is ook een houtsoort - lenen zich daarvoor bij uitstek. Ander afvalhout als afscheiding kan verfraaid worden door er bijvoorbeeld klimop of een andere mooie klimplant als clematis of hop tegenop te laten groeien.”

Kappen! U mag niet zomaar elke boom kappen. Heeft u plannen? Dan doet u er goed aan de gemeente waar u woont vooraf te raadplegen. Zo dient u zeker te weten dat de boom niet op de bomenlijst van de gemeente voorkomt of bijvoorbeeld als beeldbepalend wordt gezien. Verder mag de boom niet meer dan 1,5 meter boven het maaiveld uitsteken en meer dan 120 centimeter omvang hebben. Is dat wel het geval? Dan heeft u ook een kapvergunning nodig.

Meer informatie Oscar's Groen Slakweg 97, 7011 EW Gaanderen, tel. (0315) 330332 www.oscarsgroen.nl

k l a s s e ! buitenle v en & wonen special 34

de ‘houtbare’ tuin van buitenhaard tot wijnkelder

In het kader ‘de houtbare tuin’ speurde Gelderse Klasse! naar bijzondere toepassing van hout uit uw tuin. Het resultaat is soms buitengewoon verrassend. Tekst: Wendy Venhorst, fotografie: aanbieders e.a.

k l a s s e ! buitenle v en & wonen special 35

Foto Faber

Vuurschaal; een praktische sfeerbrenger Een tuinhaard geeft niet alleen veel warmte af, maar zorgt ook voor sfeer in de tuin. Het is vooral de geur van brandend hout dat net dat extra’s geeft. Voor kleine tuinen, patio’s of terrassen is de vuurschaal een praktische uitkomst. De deksel voorkomt dat er regen inkomt en via de zijkant kan extra hout worden toegevoegd. Met de juiste tuinmeubelen rondom de warmtebron wordt een ontspannen plek gecreëerd, waar u kunt genieten van de geuren, kleuren en warmte van de winter. Voor buitenhaarden en vuurschalen kunt u onder meer terecht bij Fonteyn Outdoor Living in Uddel.

Genieten bij de buitenhaard De buitenhaard is populair in Nederland. En terecht, de buitenhaard brengt sfeer en warmte. Zelfs in de winter kunt u met een buitenhaard prima buiten vertoeven en genieten van de tuin. Buitenhaarden zijn er in veel verschillende soorten en maten en worden steeds vaker geïntegreerd in een tafel of het terras. Wie het maximale uit zijn tuinhaard wil halen, kiest voor een haard waar je ook op kunt barbecueën. Kijk voor meer informatie en inspiratie op www.uw-haard.nl.

Ruimtegebrek? Kies voor een tuinhuisje! Heeft u vaak het gevoel ruimte te kort te komen in huis? Dan kan een tuinhuisje of blokhut in de tuin uitkomst bieden. Wat dacht u bijvoorbeeld van een hobbyruimte, garage, atelier, sauna, kantoor of gastenverblijf? Welke toepassing u ook wilt, er is veel mogelijk. Zelfs een bad- of slaapkamer is mogelijk. Wel is het dan van belang goed te letten op lichtval, elektriciteit, verwarming en isolatie. Breng voor meer informatie en inspiratie een bezoek aan de Apeldoornse Tuinhuis Specialist in Zutphen of Jan de Boer Tuinhuizen in Wijchen.

Foto Faber

In ‘the mood’ Met The Mood buitenhaard haakt Faber in op de trend om het comfort van de woonkamer naar buiten te verplaatsen. The Mood is een robuuste buitenhaard van cortenstaal. De gashaard kan vrijstaand worden gebruikt, maar ook ingebouwd worden. De buitenhaard is 126 cm breed en 73,8 cm hoog en het vuur is realistisch met decoratief hout of decoratieve kiezels. The Mood is onder meer verkrijgbaar bij De Heide Smid, met vestigingen in Halle en Duiven, ’t Kachelhuus in Ede en Kachelspeciaalzaak Bruggeman in Apeldoorn.

k l a s s e ! buitenle v en & wonen special 36

Multifunctionele overkapping Een overkapping in de tuin kan heel handig zijn. Wat te denken van een beschutte zithoek in het voor- en najaar, een schaduwrijke plek in de zomer of een handige winteropslag? Met het multifunctionele systeem van Hillhout heeft u het hele jaar door plezier van uw overkapping. Het systeem bestaat uit een vast dak met verwisselbare wandpanelen. De panelen zijn er in vier verschillende uitvoeringen en hebben allemaal dezelfde maatvoering. Aanpassen aan de seizoenen is dus heel goed mogelijk: www.hillhout.nl. Nog meer verrassende inspiratie vindt u in de showroom van Altradi in Didam. Of neem alvast een kijkje op: www.altradi.nl.

Wijnkelder in eigen tuin Heeft u een passie voor wijn? Dan is een wijnkelder wellicht iets voor u. Van Dijk Maasland maakt niet alleen wijnkelders onder woningen, maar heeft zich ook toegelegd op de aanleg van een onderkelderd proefpaviljoen in de tuin: de Helicave & Living. De constructie is van eikenhout en de wijnkelder is in twee typen en in verschillende formaten verkrijgbaar (10 tot 30 m2). De opslagcapaciteit varieert van 650 tot 3.000 flessen. Doordat de kelder onder de grond is gebouwd, heeft deze een ideale temperatuur voor het rijpen van de wijn. De bovenbouw, classic of modern, kan compleet worden ingericht als proeflokaal met alle benodigde accessoires. Kijk voor meer informatie op: www.wijnkelder.nl.

Steigerhouten tuinmeubels: stoer en duurzaam Steigerhouten tuinmeubels zijn door de robuuste en authentieke uitstraling geliefde meubels in de tuin. Doordat de planken jarenlang in de bouw zijn gebruikt, kunnen ze tegen een stootje. U kunt steigerhouten meubels dus het hele jaar door buiten laten staan. Een sopje in het voorjaar is voldoende om de meubels weer stralend het zomerseizoen in te laten gaan. Voor een uitgebreide keuze aan steigerhouten tuinmeubels kunt u onder meer terecht bij Jaspers Vloeren in Doetinchem en Global Furniture in Elst.

Vuurtje stoken Een vuurtje stoken is van alle seizoenen. Maar welk hout stookt het best? Gebruik bij voorkeur hout van loofbomen als essen, eiken, beuken, elzen en fruitbomen. Deze houtsoorten spatten weinig en geven een mooi vlammenspel. Het hout van naaldbomen als dennen, sparren en coniferen is vanwege de hars niet geschikt. Het brandt snel en spettert en knapt. Gooi verder nooit behandeld hout in het vuur; hierdoor kunnen schadelijke stoffen vrijkomen. Voor hout van Nederlandse bodem kunt u onder meer terecht bij Golden Flame. Alle houtproducten van Golden Flame zijn FSC-gecertificeerd en afkomstig van terreinen van Staatsbosbeheer.

k l a s s e ! buitenle v en & wonen special 37

Verleng het buitenleven Steeds meer Nederlanders ontdekken het gemak en plezier van een veranda: het binnenleven wordt naar buiten verplaatst. Veranda’s zijn er in diverse soorten en maten. Omdat de meeste veranda’s overdekt zijn, kun je er het hele jaar plezier van hebben. De inrichting van een veranda mag best met wat luxe gepaard gaan. Denk aan een heerlijke loungebank, kussens, kaarsen, mooie verlichting, een buitenkeuken of een sfeervolle open haard. Breng ieder seizoen opnieuw sfeer aan. Ga in de herfst en winter voor warme tinten en zorg voor extra elementen als warme dekens, een vuurkorf en hout. Laat u inspireren bij Brandola exclusieve houtbouw in Lunteren of Fonteyn Outdoor Living in Uddel.

‘Wijnvat’ als sauna In de Scandinavische landen weten ze niet beter en ook in ons land is een bezoek aan de sauna enorm in opkomst. Daarbij zoeken we steeds vaker de luxe op in ons eigen huis of onze eigen tuin. Dat een sauna niet meer standaard vierkant hoeft te zijn, bewijst de elegante Barrel Buitensauna. Deze sauna heeft de vorm van een wijnvat en is gemaakt van Canadees Red Cedar Hout. Een ongekende luxe en bijzonder sfeervol in de tuin. De ronde vorm heeft als voordeel dat de sauna sneller warm is; er hoeft immers minder ruimte te worden verwarmd. Breng voor deze of andere sauna’s eens een bezoek aan Fonteyn Outdoor Living in Uddel.

Onderhoud houten tuinmeubels Houten tuinmeubels hebben in vergelijking met andere tuinmeubels vaker onderhoud nodig. Hout kan namelijk verkleuren of zelfs gaan rotten. De meubels kunnen het best worden gereinigd met een zachte borstel. Gebruik hiervoor vloeibare zeep of een speciale tuinmeubelreiniger. Laat de meubels na de schoonmaak 24 uur drogen. Belangrijk is dat het hout niet wordt beschadigd. Gebruik bij nieuwe houten tuinmeubels daarom nooit een hogedrukreiniger! Als de schoongemaakte meubels goed zijn opgedroogd, kunnen ze behandeld worden met olie (teakhout), beits of lak. Hierdoor wordt voorkomen dat vocht in het hout dringt en de meubels verkleuren. Onderhoudtips houten tuinmeubels: * Zorg voor een overdekte en goed geventileerde opslagplaats tijdens de herfst en winter. * Plaats houten tuinmeubels niet onder plastic; dit veroorzaakt vocht. * Voorkom losse schroeven en bouten. Deze kunnen namelijk leiden tot houtrot. * Bescherm de poten van houten tuinmeubels met doppen van kunststof of rubber tegen vocht. * Zet houten tuinmeubels niet op een (vochtig) gazon.

Wellness in de achtertuin Al eeuwen gaan mensen naar kuuroorden om de heilzame werking van natuurlijke warmwaterbronnen te ervaren. Met de Cerdic Tobbe beleeft u deze heilzame ervaring in eigen tuin. De tobbe is gemaakt van Western Red Cedar; een houtsoort die een etherische olie afgeeft met een ontspannend effect op lichaam en geest. Ook de huid wordt heerlijk zacht. Omdat Western Red Cedar een zeer duurzame houtsoort is, is de tobbe tientallen jaren bestand tegen weer en wind. Het water wordt verwarmd door een houtkachel. De Cerdic Tobbe is onder meer verkrijgbaar bij Wellness Sales in Wageningen.

k l a s s e ! buitenle v en en wonen

Column

Hout ‘Hout is het voornaamste bestanddeel van bomen en struiken. Botanisch gezien is hout de door groeiweefsel geproduceerde houtvaten van zaadplanten. Een kenmerk is verder de afzetting van houtstof in de celwanden. De zogenoemde verhouting van plantenweefsel.’ De bovenstaande omschrijving geeft beknopt het ontstaan van hout weer. Hout is een natuurproduct dat overvloedig voorradig en makkelijk te bewerken is. Daarom wordt hout al sinds het bestaan van de mens voor vele verschillende doeleinden toegepast. Na gebruik door de mens wordt hout opgenomen in de natuur en kan het als voedingsstof dienen voor de groei van planten. Hout past dus in het circulaire proces van de aarde. Voordat hout voor gebruiksdoeleinden toegepast wordt, heeft het zijn/haar belangrijkste functie al vervuld. Namelijk het laten groeien van bomen en struiken die CO2 omzetten in O2. Hout is voor de mens dus onmisbaar om te overleven. Het door ons toegepaste hout is een duurzaam (rest)product dat verschillende eigenschappen en kwaliteiten kent die voor iedere houtsoort anders zijn. De vele verschillende houtsoorten laten ons de keus de juiste houtsoort voor de juiste toepassing te kiezen. Maar maken wij wel altijd de juiste keuze? Of zijn er andere houtsoorten die duurzamer zijn, waarvan wij de toepassingsmogelijkheden en eigenschappen niet goed in beeld hebben? Ecocide; Er wordt al jaren veel tropisch hardhout of chemisch verduurzaamd hout toegepast. Door tropisch hardhout en chemisch behandeld hout toe te passen, zijn wij collectief bezig de longen van de aarde te verkleinen en tegelijkertijd middels het gebruik van de chemische stoffen t.b.v. het verduurzamen van het hout de aarde zeer ernstige schade toe te brengen. De zogenoemde Ecocide.

‘Duurzaam’ hout zegt zoveel meer dan ‘legaal’ hout. Duurzaam, volgens het Van Dale woordenboek ‘het milieu weinig belastend’, moet eigenlijk al genoeg zeggen. Behoud van het bos,de ecologische functie, de leefomgeving en het sociale aspect staan hoog in het vaandel.’

De bovenstaande omschrijving leert ons dat er met hout verstandig omgegaan dient te worden. Vanaf de eerste groeifase tot de toepassing ervan voor gebruiksdoeleinden. Wij moeten de schoonheid, kracht en hoofdfunctie van hout (CO2 omzetten in O2) op deze wereld respecteren en versterken. Dit kan op verschillende manieren b.v. door te kiezen voor meer lokaal/ regionaal hout. Er zijn houtsoorten die dichter bij huis groeien die toegepast kunnen worden. Zo hebben bijvoorbeeld Eiken, Kastanje, Acacia, Larix, Douglas, etc. overeenkomstige hardheidseigenschappen met tropisch hardhout. Deze houtsoorten zijn binnen Europa volop voorradig en hebben nagenoeg dezelfde levensduur als tropisch hardhout.

“Eiken, Kastanje en Acacia zijn houtsoorten die dezelfde hardheidseigenschappen als tropisch hardhout hebben.” Toepassing; Het toepassen van “lokale” (hard)houtsoorten past geheel in deze tijd van het bewust, eerlijk en verantwoord omgaan met de aarde en haar bronnen. De natuur als basis. In deze nieuwe tijd dienen zich ook kansen aan om anders te kijken naar gebruik en vormgeving van hout als materiaal. Zo zijn er kansen voor nieuwe vormgeving, kwaliteit en uitstraling om tot andere toepassingen te komen die uniek zijn en de duurzaamheidgedachte ondersteunen. Te denken valt bv. aan de sociale schutting, robuuste natuurlijke tuinmeubelen, etc. “Hout is, wanneer er op een verantwoorde manier mee om wordt gegaan, een prachtig materiaal dat door haar diversiteit aan functies en eigenschappen goed is voor de mens en het milieu”

Nico Wissing

Nieuw:

De Auping onder de boxsprings; Auping Criade

Uw dromen komen uit bij Auping Plaza 8 redenen om naar Auping Plaza te gaan: • Het complete Auping assortiment onder één dak. • Professioneel slaapadvies op maat. • Exclusieve bedmodellen die u alléén hier vindt. • Uitstekende garantievoorwaarden. • Veel testbedden voor uitgebreid proefliggen. • Vakkundige bezorging en montage. • 30 dagen omruilgarantie op matrassen. • Ook afspraak buiten openingstijden mogelijk.

Wat je niet ziet

125 jaar innovatie en passie voor slapen

Individueel slaapcomfort

Persoonlijk samenstellen

De Criade combineert vormgeving met techniek. Persoonlijke smaak én comfort staan centraal. Je kunt de Criade samenstellen zoals jij dat wilt, niet alleen van buiten maar ook van binnen. Dat maakt de Criade de Auping onder de boxsprings. Ga nu naar www.auping.nl/criade en laat je inspireren.

Auping Plaza Doetinchem Woonboulevard Doetinchem 0314 - 325 092 www.aupingplaza-doetinchem.nl Vrijdag koopavond

Het complete Auping assortiment onder één dak!

k l a s s e ! B uitenle v en & W onen 41

Niets mooier dan vuur

De herontdekking van de haard

Steeds vaker verdrijft de haard de tv van zijn centrale plek in de woonkamer. En zeg nu zelf: wat is er gezelliger en ontspannender dan sfeervolle vlammen. Van hout of van gas. Aan u de keuze. In de donkere maanden komt u misschien weer tot de ontdekking dat u iets in uw huiskamer mist: een haard. Wellicht een goed voornemen voor 2014: verrijk uw huis met deze heerlijke en soms zelfs financieel aantrekkelijke investering, waarvoor lang niet altijd ingrijpende verbouwingen noodzakelijk zijn. Zelfs niet eens een schoorsteen…. Het beeld van een enorme verbouwing weerhoudt u misschien van het aanschaffen van een haard. Maar dat is niet meer nodig. Dankzij de opkomst van bijvoorbeeld gashaarden zijn zelfs geen grote ingrepen meer nodig. Bij de keuze voor een passende haard is een goede haardspecialist

met een breed assortiment haarden van groot belang. Hij brengt uw wensen en eisen in kaart: wilt u het natuurlijk effect van een houthaard, wilt u daar ook rendement van in de rest van uw huis (cv haard), wilt u het gemak van een gashaard en wat zijn uw esthetische wensen. Inventarisatie van deze en andere vragen door een specialist zijn van groot van belang om zowel letterlijk als figuurlijk een zo groot mogelijk rendement uit uw nieuwe haard te halen. Koop dus niet overhaast, maar laat u goed voorlichten door een specialist. En vergeet ook bijkomende zaken als onderhoud en een (aangepaste) verzekering niet!

Tachtig jaar vakmanschap

Kachelspecialist Van Walsem brengt warmte en sfeer in uw woning

Wat is er fijner dan wegkruipen op de bank met op de achtergrond een sfeervol haardvuur? Bij Kachelspecialist Van Walsem in Rhenen bent u aan het juiste adres voor een haard naar uw wens. Of u nu een houtkachel, open haard, gashaard, houtgestookte cv-haard of elektrische haard zoekt, alles is mogelijk. Van eigentijdse ontwerpen tot klassieke sfeerhaarden, het assortiment is zeer divers met uitsluitend A-merken. Hoge kwaliteit en goede service zijn bij Van Walsem vanzelfsprekend dankzij meer dan 80 jaar vakmanschap. Generatie op generatie adviseren en monteren ze warmtebronnen op het hoogste niveau en zijn uitgegroeid tot een bekende naam in Midden Nederland. Bij Kachelspecialist Van Walsem kunt u een betrouwbaar en technisch onderbouwd advies verwachten. Zo luisteren ze naar uw wensen, de warmtecapaciteit, het design en de montagemogelijkheden. Voor een ontwerp op maat krijgt u desgewenst advies bij u thuis en is er de mogelijkheid tot het maken van een volledig 3-d ontwerp. Vakkundige monteurs zorgen voor een perfecte montage van uw kachel of haard, alsmede het

onderhoud en service. Speciale sfeermakers Op zoek naar een speciaal ontwerp? De boekenkast geïntegreerd in uw haardpartij? Een natuursteen plateau of exclusieve mantelbekleding? Het is mogelijk!

“80 jaar vakmanschap, dat zegt voldoende” Kachelspecialist van Walsem b.v. Groeneweg 15b 3911 PD Rhenen Tel. 0317 - 612 528 info@kachelspecialist.nl www.kachelspecialist.nl

Ruil nu uw oude televisie in en bespaar tot € 1.500* op een BeoVision 11.

HOE WILT U LEVEN? LUXUEUZE EENVOUD MET DE BEOVISION 11 Geniet van een duidelijke en ongecompliceerde levensstijl met dit meesterwerk van beeld en geluid. De volledig actieve op maak gemaakte luidsprekers vullen de ruimte met verbluffend geluid, of u nu naar uw favoriete film kijkt via Apple TV, van muziek geniet via de geïntegreerde Spotify-speler of door uw Smart TV bladert. De prestaties zijn altijd even verbazingwekkend en worden bediend via één stijlvolle afstandsbediening.

Vrijheid heeft nog nooit zo weinig gekost.

BANG & OLUFSEN NIJMEGEN St. Annastraat 52-54 6524 GE Nijmegen

Ervaar de BeoVision11 Neem een kijkje op www.beonijmegen.nl

*Aanbod geldt tot 14/2/2014. Aanbod geldig op de BeoVision 11-40 en BeoVision 11-55. Inruilwaarde afhankelijk van de gekochte BeoVision11. € 1.000 voor de BeoVision 11-40 en € 1.500 voor de BeoVision 11-46 en BeoVision 11-55. Enkel in deelnemende winkels. Aanbevolen prijzen voor de BeoVision 11 beginnen vanaf € 5.999

Telefoon 0243222849 Email

info@beonijmegen.nl

Website

www.beonijmegen.nl

k l a s s e ! B & H K ort nieuws 43

Langer leven door

seks

E-reader

Te veel slikken

Sommige dyslectische mensen kunnen beter lezen op een klein scherm van bijvoorbeeld een iPod of e-reader. Zij blijken sneller en nauwkeuriger te lezen en de inhoud van de tekst beter te begrijpen, mits de tekst op het scherm bestaat uit enkele woorden. Vooral de groep die verdwaalt in de brei van woorden in een normaal boek blijkt hier baat bij te hebben, zo komt uit Amerikaans onderzoek naar voren.

We zijn slordig met medicijnen. Zo blijkt dat de helft van alle vergiftigingen waarmee mensen vorig jaar bij hun arts of in het ziekenhuis terecht kwamen, werd veroorzaakt door het (opzettelijk) innemen van te veel geneesmiddelen.

Dyslectisch?

Seksuele frustratie kan het leven met maar liefst 40% verkorten. Dat blijkt volgens onderzoek van de universiteit van Michigan onder mannelijke fruitvliegen. De onderzoekers brachten de fruitvliegen in staat van opwinding maar lieten ze geen seks hebben. De daardoor ontstane stress kan leiden tot een vervroegde dood, zo constateerden de onderzoekers.

Thuishelper

voor ouderen

Het zojuist gestarte BeterThuis biedt via een online platform vraag en aanbod van hulp en zorg voor ouderen samen. Het initiatief richt zich zowel op medische als niet medische zorgverlening en wordt in heel Nederland geboden. Doel is dat mensen langer en prettiger thuis kunnen wonen. Inschrijven is gratis en als een geschikte thuishelper gevonden is, rekent BeterThuis 10 euro voor de administratiekosten. De thuishelper en de aanvrager bepalen onderling zaken als werktijden en uurtarief. Meer informatie en inschrijven op www.beterthuis.nl

ERVAAR HE T VERSCHIL NU ZELF!

k l a s s e ! reizen 44

Zo’n Zusje willen we allemaal

Net niet Gelders, maar wel een fantastische buur: Librije’s Hotel in Zwolle. Met één van de twee wereldberoemde restaurants van Jonnie en Thérèse Boer: Librije’s Zusje. Met twee Michelinsterren bekroond en uniek gehuisvest in een voormalige vrouwengevangenis. Alle reden om de grens over te steken voor een nachtje vrijwillige ‘hechtenis’.

Tekst: Marion Andriessen l Fotografie: Librije’s Hotel/Librije’s Zusje

k l a s s e ! reizen 45

Librije’s ‘gevangenis’: “levenslang graag!” In het mooiste stukje Zwolle, net buiten de restanten van de metersdikke stadsmuur ligt Librije’s Hotel. Een begrip in Nederland dankzij de kookkunsten van sterrenkok Jonnie, die met zijn restaurants De Librije en Librije’s Zusje maar liefst vijf Michelinsterren heeft te verdedigen. Een monumentaal pand dat tot 2004 nog dienst deed als gevangenis. Waar tot voor kort de cipiers de deur bewaakten, staan nu butlers Hans en Arno klaar om u welkom te heten en u gedurende uw verblijf van alle benodigde informatie en diensten te voorzien. Zoeken naar een parkeerplaats is hier niet aan de orde. Butler Hans zorgt voor een veilige plek voor onze auto en brengt niet alleen de sleutels weer keurig retour, maar neemt – zeer attent- ook het doosje Monte Cristo’s uit de auto mee. Voor het geval meneer die nog nodig heeft… Na een glaasje bubbels en een amuse op de met een flexibele overkapping overdekte binnenplaats (de vroegere ‘luchtplaats’ waar de gevangenisbel nog hangt) wijst Hans ons onze kamer: in de voormalige, belendende woning van de gevangenisdirecteur, waar het kijkluikje in de muur nog altijd aan deze historie herinnert. De 61vierkante meter tellende hoekkamer met de klinkende naam Magnolia biedt aangenaam uitzicht op de fraaie herenmodezaak Old Vic (o.a. Canali, Santoni) en heeft maar liefst twee flinke Bang & Olufsen flatscreens, een gevulde minibar met culinaire verrassing van Jonnie, een verstelbaar Auping bed en naast een stoomdouche een heerlijk groot rond bad. Hier kunnen we ons wel even vermaken. Alvorens op culinaire expeditie te gaan in Librije’s Zusje, doen we eerst een rondje hotel. Een gebouw met een verhaal als dit vraagt om verkenning. Het is leuk om door de gangen langs de (19) royale kamers en suites met de oorspronkelijke celdeuren ervoor te lopen. Overal herinneren ook de tralies voor de ramen aan de voormalige functie van dit gebouw. Ook de kunst (op onze kamers hangen maar liefst twee ‘Broodjes’) die hier rijkelijk hangt en staat en te koop is, is het bewonderen waard. In de eigen winkel is een aantal Jonnie ‘souvenirs’te koop zoals zijn bekroonde kookboeken en felgekleurde specerijenrekken. Elke gang een feestje Librije’s Zusje is zoals gezegd het tweede restaurant van Jonnie en Thérèse Boer, eigenaren van het drie Michelinsterren De Librije, In mei 2008 werd Librije’s Zusje geopend en al zes maanden daarna werd het restaurant bekroond met de eerste Michelinster. In november 2011 volgde al de tweede ster. Het kleine zusje van Restaurant De Librije is gesitueerd in de ruimte die voorheen dienst deed als regentenkamer. In Librije’s Zusje worden de echte klassiekers uit De Librije geserveerd, maar ook spraakmakende gerechten van nu én vegetarische gerechten. Het interieur is hip, met gekleurde banken en stoelen van Dolce & Gabbana met luipaardprint.

“Butler Hans parkeert niet alleen onze auto, maar neemt heel a t t e n t o o k h e t d o o s j e M o n t e C r i s t o ’s u i t d e c o n s o l e m e e . Vo o r het geval meneer wil roken…”

k l a s s e ! reizen 46

“Jonnie Boer heeft maar liefst vijf Michelinsterren onder zijn hoede”

De keuken is gestoeld op dezelfde principes als De Librije: alles dagvers, veel streekproducten en -gerechten. We laten ons verrassen met het (Me) nu en toen. Drie uur later en zes hemelse gangen variërend van ganzenlever met moerasspirea, ananas en hazelnoot tot tamme boerenduif met gebruinde boter en piccalilly en fraaie begeleidende wijnen verder komen we unaniem tot één conclusie: Jonnie is the best. Met die wetenschap dalen we voor ons digestief af naar de sfeervolle wijnkelder, voor we op ons zachte Aupingbed verder gaan met dromen…

“ Wa a r n u d e b u t l e r s u w e l k o m heten, stond enkele jaren g e l e d e n d e c i p i e r. ” Origineel ontbijten Een tip: dineer niet te laat bij Librije’s Zusje als u de volgende dag van het originele en vooral copieuze ontbijt wilt genieten en geloof ons: dat is ook de moeite meer dan waard. Heerlijke broodjes met – eigengemaakt- beleg, een eigerecht naar keuze en verse sapjes, maar ook verrassingen als het Briochebolletje met oude kaas, de mini Hollandse pizza (in een klein pizzadoosje geserveerd) en de beroemde Belle burger, een mini hamburger vernoemd naar de dochter van Jonnie en Thérèse. Een feest der zintuigen. Wat ons betreft luidt het vonnis hier ‘levenslang’.

Ook naar Zusje? Librije’s Zusje is wat informeler dan haar oudere ‘broer’. Ook de kaart is speelser. Wilt u zelf eens kennismaken met Zusje? Of reserveren voor een van de bijzondere arrangementen. Neem dan contact op met (038) 853 0001 of stuur een e-mail aan info@librijeszusje.nl. En laat – indien u de mogelijkheid heeft – vooral de kans niet onbenut om te overnachten in Librije’s Hotel en een kijkje te nemen in de delicatessenzaak Librije’s Winkel (www.librijeswinkel.nl). Zie voor reserveren en meer informatie ook: www.librije.com en www.relaischateaux.com.

k l a s s e ! B eauty & H ealth

Column

Eten als een zwerver voor een goede nachtrust Als eigenaar van meerdere beddenzaken durf ik te beweren dat ik over redelijk wat kennis beschik op slaapgebied. Zo kan ik mijn klanten precies vertellen waarom iemand op een pocketveermatras beter slaapt dan op een latex matras of juist andersom. Dit kan samenhangen met het lichaamsgewicht, de slaaphouding, maar ook het type bedbodem speelt hierin een rol. In de winkel kan ik mensen zelfs een digitale Slaaptest afnemen. Al met al genoeg verstand van slapen om ervoor te zorgen dat ik zelf in ieder geval goed slaap. Tenminste dat zou je denken…. Zo kunnen slaapspecalisten, zoals ik, ook met slaapproblemen kampen. Deze zomer kwam ik maar niet in slaap. Op de zwoele zomeravonden

snapte ik nog waarom ik niet in slaap kon komen. Maar ook de koelere avonden lag ik maar rusteloos in bed te draaien. Ondanks ontspanningsoefeningen, kruidenthee of warme melk kon ik nog steeds de slaap niet vatten, terwijl ik toch echt ontzettend moe was. Juist deze zomer, omdat ik hele lange werkdagen maakte en soms pas tegen negen uur thuis was. Toen ik mijn slaapprobleem met een vriendin besprak, stelde ze me een simpele vraag: ‘Eet je soms vlak voordat je gaat slapen?’ Tja, als ik thuis kom, heb ik niet altijd zin om te koken. Ik ga eerst eventjes bankhangen en daarna douchen. Vaak is het al tien uur voor ik eindelijk aan tafel ga en is het

half elf tegen de tijd dat ik het op heb. Om elf uur ga ik dan meestal slapen. “Eet ‘s morgens als een koning, ‘s middags als een prins en ’s avonds als een zwerver,” was haar antwoord. En natuurlijk had ik wel eens gehoord dat je twee uur voor het slapengaan beter niet meer kunt eten. Ik heb dat echter nooit zo serieus genomen. Omdat ik een beetje oververmoeid begon te raken, ben ik toch maar wat eerder gaan eten. En wat blijkt. Het is geen broodje aap-verhaal! Eten kort voor het slapengaan is (voor mij in ieder geval) onverteerbaar! Met uitgeslapen groet! Hessel Lubbers Ondernemer in nachtrust

Bakker in de ban Gezonde apps Wat is er lekkerder dan een nog warm meergranenbroodje? Helaas voor u: steeds meer voedingsdeskundigen raken ervan overtuigd dat koolhydraten niet goed voor ons zijn. De dagelijkse boterham, zelfs als die uit volkorengranen bestaat, maakt ons dik en ongezond menen zij. Ook de aardappel, de pasta en de rijst moeten in de ban en mogen slechts een enkele keer worden gegeten, aldus de deskundigen. Waarom? Omdat koolhydraten (vooral de ‘snelle’) de vervelende neiging hebben onsze bloedsuikerspiegel te snel te doen stijgen. En dat is voor veel zaken in ons lichaam niet al te best. Dat suiker in dit verband helemaal uit den boze is volgens deze onderzoekers zal u niet verbazen. Het goede nieuws: wijn (max twee glazen) is volgens deze deskundigen wel dagelijks toegestaan.

Doorbraken bij borstkanker Met een nieuwe techniek, waarmee de melkgangen van de borst via de tepel met een minuscuul cameraatje kunnen worden geïnspecteerd is het sinds kort mogelijk om voorloperstadia van borstkanker op te sporen. Met behulp van deze zogenaamde ductoscoop wordt niet alleen opgespoord, maar kan ook de laserbehandeling plaatsvinden waarmee de slechte cellen worden weggebrand. Het Universitair Medisch Centrum Utrecht heeft met deze techniek succesvolle experimenten gedaan en gaat deze binnenkort op patiënten toepassen. Ook de nieuwe procedure waarbij bestralen met een hoge dosis tijdens de borstoperatie wordt toegepast (de zogenaamde intra operatieve radiotherapie) geeft hoopgevende resultaten ten aanzien van belasting en herstel.

Steeds vaker is uw smartphone uw (gezonde) raadgever. Zorgverzekeraar Promovendum stelde een top 5 gezondheids-apps op een rij. 1. De hardloop-app Runkeeper. Met deze hardloop-app wordt u gecoached om uw sportdoelen te bereiken. Runkeeper toont niet alleen de afgelegde afstand, maar ook het aantal calorieën dat u verbrand heeft. Handig: met de geïntegreerde GPS-navigatie kunt u niet verdwalen. 2. Afvallen met de Lose it app. Met deze smart phone app kunt u bijhouden hoeveel u dagelijks eet en beweegt. Zijn de verhoudingen niet goed? Dan wordt u vriendelijk ‘op de vingers getikt.’ U krijgt meteen advies hoe het beter kan. Doet u het goed? Dan krijgt u complimenten 3. Met de WebMD symptom checker heeft u de dokter op zak. Stel dat u de laatste tijd vaak last heeft van hoofdpijn en keelpijn. De WebMD symptom checker kan u dan helpen. U kunt de symptomen heel eenvoudig invoeren in deze gezondheid-app. WebMD symptom checker toont u direct de mogelijke oorzaken van uw kwaal. Nog niet gerustgesteld? Ga dan naar uw huisarts. 4. Help anderen met de EHBO-app. De meeste mensen hebben geen idee wat ze moeten doen als iemand bijvoorbeeld bewusteloos raakt of stikt. De EHBO-app biedt u de medische instructies en laat u zien naar welke dichtstbijzijnde EHBO-post, ziekenhuis of huisartsenpost u het beste kunt gaan. Een mooi initiatief van het Rode Kruis. 5. Informeer uzelf over vaccinaties met de GGD op reis app. Goed beschermd op vakantie kan veel leed voorkomen. Op de app ‘GGD op Reis’ kunt u alle benodigde informatie vinden. Ook kunt u via de app direct contact opnemen met de dichtstbijzijnde GGD-locatie en binnenkort zelfs via de GGD op Reis app online een afspraak maken.

Van dun haar kun je heel onzeker worden

Het komt vaker voor dan je denkt dat vrouwen met dun haar niet meer naar een feestje durven gaan. “Wat zou ik die vrouwen graag helpen. Veel vrouwen dromen van een vollere haardos. Soms duurt het jaren voordat vrouwen de stap durven te zetten om een afspraak te maken. Hun omgeving bagataliseert het probleem. Maar je wilt niet weten welke gevolgen onzekerheid over je uiterlijk kan hebben.”

Vóór

Medische indicatie

Zelfvertrouwen

Waar het tegenwoordig heel normaal is om je

Elk haarstuk is maatwerk. Er zijn permanent en

gebit te laten corrigeren, zitten haarproblemen

semi- permanente bevestigingen. Daarbij plaatst

nog steeds in de taboesfeer. Onterecht en jammer,

Ria of een van haar medewerkers het haarstuk met

vindt Ria Dierking, je draagt immers totaal geen

een speciale techniek. Belangrijk is dat het geheel

schuld aan dun haar. Een aantal jaren geleden

er natuurlijk uitziet. Ria’ s jarenlange ervaring staat

begon Ria Dierking een Haarinstituut voor vrouwen

daar garant voor. “Niemand hoeft dun haar te heb-

met haarproblemen. “In mijn praktijk bedien ik de

ben, met een haaraanvulling kunnen wij vrouwen

medische kant. Ik ben haarwerkspecialist en zorgver-

zó blij maken. Het doet echt wat met je als je je

lener. Ik heb contracten met alle zorgverzekeraars

weer goed voelt over je uiterlijk. Het geeft zelfver-

en deze vergoeden veelal de haarwerken.

trouwen en maakt mensen echt gelukkiger.”

Op medische indicatie door de huisarts betaal je zelf nog een bescheiden deel. Tijdens het intakeNa

• • • • • • • •

Persoonlijk betrokken. Discreet. Alleen op afspraak. Gratis parkeergelegenheid. Contracten met verzekeraars. Levering binnen 24 uur. Lid van NVHO. SEMH gecertificeerd.

gesprek wordt bekeken welke methoden het beste toegepast kan worden”.

Hollandweg 54 Arnhem-Zuid Tel. 026 - 38 90 153 www.haarinstituutriadierking.nl

k l a s s e ! dossier hoofdpijn 49

Ruim 2 miljoen Nederlanders lijden aan een vorm van hoofdpijn

Kopzorgen over hoofdpijn Slechts een enkele gelukkige ontsnapt eraan: hoofdpijn. Een storende factor in het dagelijkse leven. Voor één op de vijf Nederlanders vergalt hoofdpijn elke week minstens één dag. Er zijn uiteenlopende, vermeende oorzaken, variërend van teveel koffie tot neurologische aandoeningen. Niet wetenschappelijk bewezen maar onder het motto ‘baat het niet, schaadt het niet’ wellicht het proberen waard. Gelderse Klasse! zet ze voor u op een rij in dit hoofdpijndossier en laat de migraine-expert van Nederland, Prof dr. Michel Ferrari, in een exclusief interview aan het woord over hoofdpijn.

k l a s s e ! dossier hoofdpijn 50

“ Tw e e p r o c e n t v a n a l l e N e d e r l a n d e r s , d a t z i j n e r o n g e v e e r 320.000, heeft hoofdpijn als gevolg van te veel pijnstillers.”

Er zijn diverse soorten hoofdpijn, maar de meest voorkomende zijn: • Migraine • Spanningshoofdpijn • Clusterhoofdpijn

maanden tot jaren wegblijven. Andere klachten die op kunnen treden bij een aanval zijn: een rood of tranend oog, een verstopte neus, een loopneus, zweten in het gezicht en voorhoofd, een vernauwde pupil en een hangend of opgezet ooglid. Tijdens een aanval bestaat vaak de drang om te bewegen.

Hoofdpijn en hoofdpijn

Spanningshoofdpijn

Bijna iedereen heeft wel eens hoofdpijn. Soms duurt het heel kort, soms enkele dagen en er zijn mensen die bijna altijd hoofdpijn hebben. Hoofdpijn is een verzamelnaam voor pijnklachten die zich in het hoofd afspelen. Dit kan variëren van pijn die door het hele hoofd heen gaat tot pijn op één specifieke plek. De meest voorkomende vormen zijn: migraine, spanningshoofdpijn en clusterhoofdpijn. Meestal is hoofdpijn onschuldig, maar in een enkel geval kan hoofdpijn ook duiden op een ander probleem.

Bij spanningshoofdpijn zijn de spieren van schedel, nek en schouders vaak gespannen. Soms komt dat door spanningen thuis, op school of op het werk. Spanningshoofdpijn kan ook komen door een verkeerde houding of door te weinig wisselen van houding. Als u bijvoorbeeld de hele dag in één houding achter uw beeldscherm zit, kan dat druk op de bovenste nekwervels geven. Door te lang en eenzijdig aanspannen door bijvoorbeeld te lang in dezelfde houding achter uw pc zitten, leidt tot spierspanning in uw nek en schouders. Ook een in elkaar gezakte houding of slapen op een slecht kussen kunnen spierspanning en hoofdpijn geven.

Spanningshoofdpijn is eigenlijk een verzamelnaam van hoofdpijnen waarvoor de oorzaak niet bekend is. Het geeft meestal een gevoel alsof er een strakke band om het (voor-)hoofd zit. Het begint geleidelijk en gaat ook geleidelijk weer weg. Het kan heel kort duren, maar ook dagen, soms weken, aanhouden. Nek en schouders zijn vaak ook pijnlijk en gespannen. Migraine is een matige of heftige, bonzende hoofdpijn die bijna altijd samengaat met andere symptomen als lichtflitsen en misselijkheid of braken. De pijn zit meestal maar aan één kant van het hoofd. Vaak kondigt een migraineaanval zich kort van tevoren aan. U ziet dan bijvoorbeeld schitteringen of bepaalde lichtflitsen. Sommige mensen ruiken typische geuren vlak voor een aanval. Tijdens de aanval worden licht en geluid vaak slecht verdragen. Een migraineaanval duurt niet bij iedereen even lang en kan variëren van een halve dag tot drie dagen. Daarna is er vaak nog sprake van een hersteltijd van de patiënt. Clusterhoofdpijn is misschien wel de pijnlijkste en meest onvoorspelbare hoofdpijn die er is. Clusterhoofdpijnpatienten krijgen de aanvallen in groepen, de zogenaamde clusters. In een clusterhoofdpijn periode kunnen per dag wel acht hoofdpijnaanvallen voorkomen, maar daarna kunnen ze soms

Doordat de nek zo’n complex neurologisch geheel is, valt de oorzaak van de hoofdpijn niet altijd even snel te achterhalen. Bovendien is vaak niet alleen de nek bij deze hoofdpijn betrokken, maar speelt ook het kaakgewricht een rol. De spieren van het kaakgewricht liggen hoog aan de zijkant van ons hoofd en als deze onder spanning komt te staan kan dat ook weer tot hoofdpijn leiden.Het is dus zaak om bij hoofdpijn de juiste oorzaak op te sporen. Een pijnstiller nemen, terwijl de hoofdpijn veroorzaakt wordt door spierspanning heeft geen effect. Sterker nog: door regelmatig gebruik van pijnstillers kan zogenaamde ‘rebound-hoofdpijn’ ontstaan. Zo wordt het probleem dus alleen maar groter.

Migraine Migraine is hoofdpijn die in aanvallen komt. Het betreft matig tot heftig bonzende hoofdpijn die vaak gepaard gaat met misselijkheid en erger wordt bij lichamelijke inspanning. De pijn is hevig of bonzend en wordt erger bij inspanning. Meestal bent u ook misselijk, soms moet u zelfs overgeven. Fel licht en hard geluid worden slecht verdragen. Het liefst wilt u gewoon op bed liggen. De oorzaak van migraine is niet bekend. Het lijkt dat sommige

k l a s s e ! dossier hoofdpijn 51

mensen genetisch aanleg hebben voor migraine. En ook hormonen lijken een rol te spelen. Zo lijden veel meer vrouwen dan mannen aan deze hersenziekte.

Clusterhoofdpijn Mensen die lijden aan clusterhoofdpijn ervaren extreme hoofdpijnen in de omgeving van één van de ogen en/of de slaap. De pijn kent vrijwel geen gradaties en is nagenoeg onhoudbaar. Niet voor niets wordt clusterhoofdpijn ook wel door de lijders aangeduid als ‘suicide-headache’ en wordt door de medische wereld gecatechoriseerd als een van de meest pijnlijke kwalen. Reguliere pijnstillers die oraal worden ingenomen hebben weinig effect op het tijdstip als de triptanen in dit geval gaan werken is de aanval al bijna voorbij. Vandaar dat veelal wordt gekozen voor injecties met sumatriptan of preventief voor verapamil.Tijdens een aanval kan de clusterhoofdpijn ook worden behandeld met toedienen van zuivere zuurstof. Mensen die clusterhoofdpijn hebben en ook de pijn van migraine kennen, melden dat de pijn van clusterhoofdpijn vele malen erger is. In medische rapporten wordt clusterhoofdpijn aangemerkt als een van de meest pijnlijke syndromen waar een mens aan kan lijden. Aanvallen kunnen meerdere keren per etmaal voorkomen en duren gemiddeld 1 uur, maar kunnen variëren van 15 minuten tot wel drie uur. Nare bijkomstigheid is dat ze onverwacht opkomen en vaak ‘s nachts optreden, zodat mensen met clusterhoofdpijn al snel oververmoeid raken door slaapgebrek. Overigens lijden meer mannen dan vrouwen aan dit type hoofdpijn. Zaken die invloed lijken te hebben (tijdens de clusterhoofdpijnperiode) zijn lange vliegreizen, grote hoogtes en alcohol.

Nog meer hoofdpijn Soms lijkt er een verband tussen hoofdpijn en werk- of leefomstandigheden. Zo bestaat er hoofdpijn die ontstaat tijdens ontspanning; u krijgt bijvoorbeeld na een drukke werkweek in het weekend opeens hoofdpijn of tijdens de eerste dagen van uw vakantie. Maar dat kan ook door andere zaken komen. Zo melden sommige patiënten hoofdpijn omdat ze ineens geen koffie meer drinken of ervaren mensen hoofdpijn ten gevolge van slecht zicht en gebitsproblemen. Ook verkoudheid, griep of een slechte nachtrust kunnen tot hoofdpijn leiden. Kan hoofdpijn kwaad? Hoofdpijn kan zeer hinderlijk zijn en het dagelijkse en sociale leven ernstig beïnvloeden. Bij hoofdpijn zijn mensen nogal eens bang voor een hoge bloed-

“Lange vliegreizen, grote hoogtes en alcohol lijken invloed te hebben op clusterhoofdpijn tijdens de clusterhoofdpijn periode.” druk, een beroerte of een zeldzame aandoening zoals een hersengezwel. Maar het komt slechts zeer zelden voor dat een van deze aandoeningen de oorzaak is van hoofdpijn. Redenen om in elk geval direct contact met uw huisarts op te nemen bij hoofdpijn zijn als: • de hoofdpijn ondanks genomen maatregelen niet verdwijnt; • u een zware hoofdpijn krijgt die u niet eerder heeft gehad; • u zonder aanleiding een snel opkomende, heftige hoofdpijn krijgt, waarbij u zich erg ziek voelt; • u heftige hoofdpijn krijgt na een ongeval; • u informatie over het hoofdpijndagboek wilt of als u uw dagboek wilt bespreken; • uw mond scheef staat of een mondhoek naar beneden hangt; • uw arm of been verlamd is; • u onduidelijk spreekt of niet meer uit uw woorden komt; • of als er andere verschijnselen zijn waarover u zich echt zorgen maakt. Hoe hoofdpijn te voorkomen? Er valt geen eensluidend advies te geven voor hoofdpijn. Het verschilt namelijk per type. Wel geldt in het algemeen dat frisse lucht, een goede nachtrust en voldoende ontspanning belangrijk zijn. Hoofdpijn kan ook door medicijngebruik komen. Het is dan ook van belang om de mogelijke oorzaak van (het gevoel van) hoofdpijn te achterhalen. Hoewel hier het gevaar bestaat dat al snel de verkeerde conclusies worden getrokken. Er is er een aantal minder voor de hand liggende zaken zijn die van invloed kunnen zijn (bijvoorbeeld het gebit of slecht zien) op hoofdpijn, of liever gezegd het gevoel van hoofdpijn, net als een aantal minder voor de hand liggende behandelmethodes (o.a. botox en chiropractie). Deze zijn echter niet wetenschappelijk bewezen. Desondanks claimt een aantal patiënten er baat bij te hebben. Een aantal specialisten op hun eigen vakgebied geven ten aanzien van hoofdpijn hier hun bevindingen.

k l a s s e ! dossier hoofdpijn 52

Tips

uit de ‘hoofdpijn’praktijk

Van goede kussens tot een gezond gebit Gelderse Klasse! vraagt een aantal experts naar tips op hun specifieke vakgebied

k l a s s e ! dossier hoofdpijn 53

“Bij de Slaaptest van Morgana wordt een digitale profielmeting gedaan en het persoonlijke Slaap DNA bepaald voor een passend advies voor bed, matras en kussen.”

Hessel Lubbers van Auping en Morgana Hoofdpijn in relatie tot slapen Het hoofdkussen is een essentieel onderdeel van het slaapsysteem bestaande uit: bedbodem, matras en hoofdkussen. In principe is een goed passend neksteunkussen (vormvast) altijd beter dan een losse vulling kussen vanwege het bieden van een meer gelijkmatige ondersteuning.

Bij de Slaaptest van Morgana doen we een digitale profielmeting. Hiermee wordt in combinatie met lengte, gewicht en persoonlijke voorkeuren en / of aandoeningen een objectief advies gegenereerd voor bedbodem, matras en hoofdkussen. Wij noemen dit het Slaap-DNA.

Het kiezen van het juiste hoofdkussen is erg afhankelijk van uw bedbodem en matras maar ook uw voorkeur qua lighouding speelt een belangrijke rol. Het hoofdkussen moet de holte opvangen die ontstaat tussen hoofd/nek en matras. Optimaal is als de schouder voldoende kan wegzakken in het matras,u heeft dan automatisch ook een dunner kussen nodig. Hierdoor kunt u makkelijker een goede steun bereiken, zowel liggen op uw zij als liggend op uw rug.

Ook een juist slaapklimaat is van belang voor een goede nachtrust. Zorg voor een temperatuur van 16- 18 graden Celsius, een goede luchtvochtigheid van ca. 60%, een donkere ruimte en zo weinig mogelijk geluid.

Een goed bed geeft optimale ondersteuning. De ondersteuning die het lichaam verlangd is afhankelijk van lichaamslengte, gewicht, lichaamsprofiel en eventuele aandoeningen.Bij een optimale ondersteuning zal er drukverlaging zijn bij schouders en heupen waardoor de wervelkolom meer gelijkmatig wordt ondersteund. Dit zorgt voor een betere doorbloeding van de spieren en de huid waardoor u rustiger slaapt en minder draait.

BELANGRIJKE TIP: Laat u goed voorlichten en investeer in uw nek! Dit is een halszaak…..een kussen uit de aanbieding waar u geen (of kort) plezier van hebt is altijd te duur!

k l a s s e ! dossier hoofdpijn 54

Babak Varzideh van Kleinsman Dental Center Een stralende lach zonder hoofdpijn Mensen zijn zich heel bewust van puntgave tanden en het effect van een mooi lach. Een mooie lach wordt ook bepaald hoe iemand zich voelt. Vaak wordt vergeten dat er een relatie is van tanden en het kaakgewricht met hoofdpijn en rugpijn. Wanneer door slijtage aan tanden door bijvoorbeeld tandenknarsen of te hoge tanden door kronen en knakkend kaakgewricht kan dit zeurende hoofdpijn geven. “Bij Kleinsman Dental Center ontvangen wij cliënten met hoofdpijnklachten die het hele medische circuit al doorlopen hebben.” vertelt Babak Varzideh van het tandartsenteam Kleinsman. “In de kliniek wordt gebruik gemaakt van de meest innovatieve mogelijkheden op het gebied van tandheelkunde. Zo hebben zij ook zeer geavanceerde meetapparatuur waarmee pijnloos en snel beoordeeld kan worden of de hoofdpijn veroorzaakt wordt door de verhouding van kaakgewricht en tanden. Op basis van de meting wordt beoordeeld hoe een verkeerde stand van tanden of kaakgewricht gecorrigeerd kan worden. Samen met

de patiënt wordt een therapie voorgesteld. Een minimale correctie met het stabiliseren van de kaak kan hoofdpijn voorgoed laten verdwijnen. Babak Varzideh: “De resultaten zijn verrassend. Doordat wij de mogelijkheid hebben met deze exclusieve meting geven wij onze cliënten een stralende lach zonder bijeffecten zoals hoofdpijn en dat gunnen wij iedereen.”

“Er is een relatie tussen de tanden en het kaakgewricht en hoofdpijn en rugpijn.”

k l a s s e ! dossier hoofdpijn 55

“Een bril die iets te sterk is of cilinders die niet in de juiste stand staan, kunnen ook tot hoofdpijn leiden.”

Harry Bekkering van Bril-In-Mode Hoofdpijn, we hebben er allemaal wel eens last van. De oorzaak is niet altijd duidelijk, maar gelukkig gaat het meestal vanzelf weer over. Er zijn veel oorzaken voor hoofdpijn zoals stress en medicijngebruik. Maar wist u dat er ook hoofdpijn met een "oogheelkundige" oorzaak bestaat? Zulke hoofdpijn ontstaat meestal in de loop van de dag, na lang lezen of bij werken met een beeldscherm. De oorzaak ligt bijna altijd in het doen van een te grote inspanning met de ogen. We noemen dit visuele vermoeidheid. Terwijl onze ogen 20 jaar geleden nog vaak veraf keken, hebben we in het huidige "digitale tijdperk" te maken met een steeds groter wordende informatiedruk. Smartphones, tablets, 3D-televisie, computers en allerhande andere beeldschermen zijn niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. We vragen ontzettend veel van onze ogen. Om alles goed te zien moeten we de hele dag scherpstellen voor dichtbij (accommoderen) en dat kost inspanning. Daarnaast moeten onze ogen zich bij het kijken tegelijkertijd op het zelfde punt richten (convergeren) en dat vraagt om een heel subtiele samenwerking tussen de beide ogen. Als één of beide ogen niet helemaal goed scherp ziet, of als er een hele lichte mate van scheelzien aanwezig is, wordt die samenwerking bemoeilijkt en kunnen er klachten optreden. Ergens tussen ons veertigste en vijftigste levensjaar wordt de inspanning om dichtbij te kijken zo groot dat we het niet meer volhouden. Dan is het tijd voor de leesbril. Maar de eerste klachten kunnen al lang voor ons veertigste jaar beginnen. Maar liefst 60% van alle mensen tussen de 20 en 45 jaar hebben wel eens last van visuele vermoeidheid en 70 tot 75% van de pc-werkers heeft last van gezichtsstoornissen. Onderzoek in de VS, Frankrijk en Japan toont aan dat zelfs 28% van de 20 tot 45 jarigen visuele vermoeidheid ervaart met bril. In zulke gevallen is er vaak sprake van een licht sterkte verschil tussen de huidige bril of lenzen (als die al gedragen worden) en de sterkte die eigenlijk nodig is. Een bril die iets te sterk is voor u, of cilinders die net niet in de juiste stand staan, kunnen tot chronische vermoeidheidsklachten en hoofdpijn leiden terwijl u niet het idee heeft onscherp te zien. Ook de lichte beeldvervorming die bijna alle brillenglazen aan de rand hebben kunnen leiden tot discomfort.

Inmiddels zijn ook de brillenglazen het "digitale tijdperk" in gegaan. De randvertekening kan worden geminimaliseerd en er kan zelfs rekening worden gehouden met de stand van het montuur voor uw oog. Er bestaan glazen met een zeer kleine leesondersteuning aan de onderkant van het glas, "Anti-Fatigue" geheten. Maarliefst 74% van de dragers ervaart met deze glazen duidelijk minder last van visuele vermoeidheid. En voor de pc-werkers zijn er speciale buro-glazen met een uitgekiend design zodat lees en pc-werk veel rustiger voor de ogen is. In de nieuwste varilux glazen wordt zelfs rekening gehouden met de verschillen tussen het linker en het rechter oog. Met SynchronEyes technologie wordt het beeld in het ene oog afgestemd op het beeld van het andere oog waardoor de samenwerking tussen de ogen nog soepeler verloopt. Moderne brillenglazen worden op maar liefst 9600 punten per brillenglas scherp geslepen! Maatwerk pur sang. Een gediplomeerd opticien of optometrist kan een nauwkeurige oogmeting doen en de samenwerking tussen uw ogen in kaart brengen. Hij of zij kan u adviseren over de juiste sterkte en de ideale glazen zodat u weer uitgerust uit uw ogen kunt kijken.

“Visuele vermoeidheid kan tot hoofdpijn leiden. Door veelvuldig gebruik o . a . p c ’s , s m a r t p h o n e s e n tablets vragen we steeds meer van onze ogen.”

k l a s s e ! dossier hoofdpijn 56

Gertine Kanis Chiropractie Doetinchem Chiropractie en hoofdpijn Er zijn verschillende vormen van hoofdpijn. Vaak wordt een onderscheid gemaakt tussen migraine, spanningshoofdpijn, clusterhoofdpijn, etc. Ook binnen deze vormen zijn talloze varianten en combinaties mogelijk. Meestal is hoofdpijn vervelend maar onschuldig; in sommige gevallen kan het een alarmbel zijn voor serieuze, onderliggende problematiek. Vaak zijn er aanwijsbare oorzaken te vinden en is daarom de oplossing relatief eenvoudig. Soms is het niet zo eenvoudig en ontstaat het geleidelijk waardoor de echte oorzaak niet meer achterhaald kan worden. Hoofdpijn is dan een optelsom geworden van allerlei factoren uit het dagelijkse leven. Ieder stukje levert hierin een bijdrage. Op het moment dat er een puzzelstukje bijkomt kan de hoofdpijn optreden of verergeren. Dit kan de druppel zijn. Om de emmer leeg te laten lopen, kunnen we dan beter niet alleen kijken naar deze laatste druppel. Door onze dagelijkse houding plaatsen we druk op de bovenste nekwervels. Tegelijkertijd worden onze nekspieren die het hoofd bewegen te lang en eenzijdig aangespannen. Nekgewrichten kunnen daardoor geblokkeerd raken en spieren overbelast. Doordat de nek een complex neurologisch gebied is, komt er vaak verwarring voor bij de interpretatie waar de pijn vandaan komt. We noemen dergelijke hoofdpijn cervicogene (“vanuit de nek”) hoofdpijn. Niet alleen de nek maar ook het kaakgewricht is hierbij betrokken. Een deel van de kaakspieren ligt hoog aan de zijkant van het hoofd, dat ook weer tot daadwerkelijke hoofdpijn kan leiden.

Pijnstillers zijn een mogelijke valkuil. Vaak neemt men even snel een tabletje om de pijn te verlichten, maar als het probleem vanuit een verkeerd gebruik van de nek veroorzaakt wordt dan blijft het probleem onopgelost. In het vraaggesprek bij de chiropractor zullen verschillende zaken naar voren komen om alle puzzelstukjes naast elkaar te kunnen leggen. Het hierop volgende lichamelijke onderzoek zal inzoomen op de klacht zelf. Er wordt onder meer gekeken naar beweeglijkheid van uw nek, spierspanning en houding. Daarnaast zullen er een aantal neurologische testen plaatsvinden. Mocht op basis van het onderzoek het vermoeden ontstaan dat er een ziekteproces verantwoordelijk is voor uw klachten, dan zal uw chiropractor u altijd verwijzen naar de huisarts voor verdere beoordeling. Gelukkig komen dergelijke situaties maar weinig voor en kan het merendeel van de hoofdpijnklachten succesvol door de chiropractor worden behandeld. Chiropractie wordt door bijna alle verzekeraars vergoed. Het valt niet onder het eigen risico en er is geen verwijzing nodig. Kijk voor meer informatie op www.chiropractie-doetinchem.nl of bel voor een afspraak op (0314) 323425.

“De nek is een complex neurologisch gebied. Daardoor ontstaat vaak verwarring bij de interpretatie waar de pijn vandaan komt.”

k l a s s e ! dossier hoofdpijn 57

Onderzoek nekbewegingen bij mensen met migraine Fysio/manueeltherapeuten van de Vrije Universiteit Brussel doen onderzoek naar de bewegingspatronen en bewegingsuitslagen van de nek bij mensen met migraine. Zij gaan deze uitslagen vergelijken met de metingen die zij doen bij proefpersonen zonder migraine. De uitkomsten van het onderzoek kunnen van belang zijn voor de behandeling van migraine in de dagelijkse praktijk van fysiotherapie en manuele therapie.

Hoofdpijncentra

Tot de VNHC (Vereniging van Nederlandse Hoofdpijn Centra) behoren momenteel 36 hoofdpijncentra, verdeeld over het hele land. In deze hoofdpijncentra zijn neurologen werkzaam met speciaal aandachtsgebied hoofdpijn. Naast het feit dat deze neurologen belangstelling hebben voor de behandeling van hoofdpijn, hebben ze bovendien in hun ziekenhuis een dusdanige multidisciplinaire zorgstructuur, dat zij het predicaat â&#x20AC;&#x2DC;hoofdpijncentrumâ&#x20AC;&#x2122; mogen voeren. In Gelderland zijn dat: Ziekenhuis Gelderse Vallei in Ede, Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis in Nijmegen, Rugpoli Veluwe in Velp en Gelre ziekenhuizen in Zutphen.

k l a s s e ! dossier hoofdpijn 58

k l a s s e ! dossier hoofdpijn 59

Prof. dr. Michel Ferrari:

één van de zes Headache Masters ter wereld Hij windt er geen doekjes om en begint het interview prompt met zijn irritatie kenbaar te maken: “Er zijn weinig onderwerpen waarover zoveel mythes bestaan als over hoofdpijn. Hoofdpijn komt niet uit de nek en heeft ook niets met zaken als eten of stress te maken!”. Een louterende conclusie van Professor Dokter Michel Ferrari, neuroloog aan het Leids Universitair Medisch Centrum, Spinozapremieprijswinnaar en dé migraine-expert van Nederland. Een exclusief interview over het meest ingewikkelde orgaan van de mens en de rare sprongen van dat orgaan. Tekst: Marion Andriessen, fotografie: o.a. NWO/Ivar Pel Het – medische- internet staat er bol van: oorzaken, raad, tips, adviezen over hoofdpijn. Geen wonder, want alleen in Nederland lopen al ruim 2 miljoen mensen met gediagnostiseerde migraine rond, tel daarbij de circa 16000 lijders aan clusterhoofdpijn op en de nog eens grote, onbekende groep spanningshoofdpijn patiënten en je hebt een groep van formaat. Die cijfers komen zo maar neer op een schokkend minimum van één op de acht Nederlanders die aan hoofdpijn lijden. Hoofdpijn is daarmee één van de grootste ziektes in ons land. Dat baart kopzorgen. Zowel voor de patiënt, zijn omgeving als voor werkgevend Nederland. Onderzoek naar oorzaken en mogelijke behandelingen en medicijnen zijn dan ook zeker geen overbodige luxe. Een missie die Michel Ferrari op het lijf geschreven lijkt.

“Nergens bestaan zoveel mythes over als over hoofdpijn”

Over Prof. Dr. Michel Ferrari Michel Ferrari (1954) is als hoogleraraar Neurologie verbonden aan het Leids Universitair Medisch Centrum. Hij is de migraine expert van Nederland en ontving in 2009 de prestigeuze Spinozapremie (de hoogste Nederlandse onderscheiding in de wetenschap) voor zijn baanbrekende ontdekking van migrainegenen. Ook speelde hij een cruciale rol in de ontwikkeling van triptanen, de medicijnen die migraine-aanvallen effectief onderdrukken. Naast wetenschapper en neuroloog schreef hij o.a. samen met dr. Joost de Haan voor patiënten en leken het boek ‘Alles over hoofdpijn en aangezichtspijn’.

Ambassadeur voor hoofdpijnpatiënten Na vijven ruimt een van ‘s werelds grootste experts op hoofdpijngebied nog graag tijd in om zijn verhaal te doen. Typerend voor de gedrevenheid van Prof. Dr. Michel Ferrari. Op zijn kamer vol foto’s van familieleden, samen met internationaal bekende personen en grappige maaksels van voormalige studenten prijkt ook de prestigieuze Spinoza-onderscheiding die hij in 2009 voor zijn baanbrekende migraine-onderzoek ontving. Een onderzoek waarbij hij al eerste migrainegenen identificeerde en daarvoor nieuwe medicijnen ontwikkelde om aanvallen te behandelen. Een onmiskenbare autoriteit op hoofdpijngebied, die ondanks al zijn indrukwekkende prijzen, predicaten en verdiensten nog het meest trots is op de hem spontaan toegedichte titel “ambassadeur voor hoofdpijnpatiënten.’

k l a s s e ! dossier hoofdpijn 60

“Nederland als geheel is het afgelopen jaar als beste beoordeeld op hoofdpijnzorg in Europa.” Hersenen in de war Voor Ferrari is het achterhalen van het antwoord op de vraag waarom het meest ingewikkelde orgaan van het lichaam af en toe volledig ontspoort om daarna vervolgens weer op normale wijze te gaan werken zijn adagium. “ Tijdens mijn studie heb ik veel onderzoek gedaan naar bloedvaten in de hersenen. Na mijn studie ben ik vervolgens naar de VS gegaan om verder onderzoek te doen naar afwijkingen van bloedvaten in de hersenen. Ik kwam terecht bij een hoogleraar die eigenlijk twee onderzoeksonderwerpen had. Een betrof bloedvaten en de ander migraine. Die combinatie intrigeerde me dusdanig dat ik mij daar verder in heb verdiept.” Resultaat is dat Ferrari inmiddels een grootheid op zijn vlak is en boude uitspraken durft en kan doen. Zoals zijn eerdere verwijzing naar het land der fabelen van veel goedbedoelde conclusies en adviezen. “Geloof me. Hoofdpijn komt niet vanuit de nek en komt ook niet door het eten van chocolade of kaas of te veel stress. Hoe dat soort zaken de wereld in komt? Bijvoorbeeld door onterechte conclusies. Zo wordt vaak bij migraine geconcludeerd dat de aanval is veroorzaakt door het eten van chocolade bijvoorbeeld. Waarom? Omdat de patiënt de dag ervoor enorm trek had in chocolade en dus de – onterechte – conclusie trekt daardoor migraine te hebben gekregen. Maar het werkt juist andersom. Voor een migraineaanval zijn er al waarschuwingssignalen. Zo is de patiënt vaak prikkelbaarder, onrustig, houdt vocht vast en heeft trek in bepaald voedsel. Als daarop de aanval volgt, denkt de patiënt dat de aanval waarschijnlijk door dat voedsel is veroorzaakt, maar dat is een verkeerde conclusie. Zie het als het premenstruele syndroom. De prikkelbaarheid ervoor veroorzaakt niet de menstruatie. Die was er toch wel gekomen, ook zonder die prikkelbaarheid.” Een migraineaanval is te veelal te herkennen aan voornoemde signalen, maar bij sommigen ook aan de zogenaamde ‘aura’s’(lichtflitsen), moeilijk spreken, hoofdpijn gepaard gaand met misselijkheid en braken en behoefte aan volledige rust. Een aanval kan 1 tot drie dagen duren en dan

is er nog vaak sprake van een hersteltijd erna voordat de patiënt weer ‘de oude’ is. 25% Van de migrainepatiënten (zo’n 500.000) heeft 1 of meer aanvallen per week. “Wie meer dan de helft van de tijd door migraine wordt geplaagd, bestempelen wij als chronisch migrainepatiënt.” Hiervan zijn er minstens 200.000 in Nederland. “Waar een migraineaanval dan wel door veroorzaakt wordt? Daar hebben we nog geen antwoord op. Wel zijn er sterke aanwijzingen dat migraine een genetische oorzaak heeft en hormonaal bepaald kan zijn. Eigenlijk komt het erop neer dat de prikkeldrempel bij mensen met migraine – tijdelijk - verlaagd is. Daardoor ontstaat dan een aanval. Zo’n verlaging kan komen door bijvoorbeeld vermoeidheid of menstruatie, maar deze veroorzaken zelf de migraine niet.” Zelfmoord hoofdpijn Bij clusterhoofdpijn, ook wel suicide headache genoemd, is het weer een ander verhaal. “Hoewel het hier om veel minder patiënten gaat, is deze aandoening buitengewoon pijnlijk. 80% Van deze groep patiënten heeft een paar weken tot maanden achter elkaar aanvallen en daarna bijvoorbeeld een jaar lang niet. Dat is ook waar deze hoofdpijn zijn naam aan dankt: het komt in clusters van aanvallen. Tijdens clusterperiode is patiënt gevoelig voor bijvoorbeeld alcohol, hoogte in de bergen en vliegreizen, maar buiten deze periodes niet. Clusterhoofdpijn kenmerkt zich voorts door extreme hoofdpijn, meestal rond het oog en in duur variërend van een half uur tot drie uur. En anders dan bij een migraineaanval waarbij de patiënt vooral rust, stilte en duisternis zoekt, heeft de cluster patiënt juist de neiging om veel te bewegen. Maar dat geldt voor de grote groep. Er zijn natuurlijk altijd uitzonderingen. Daarom is het van belang dat een arts goed naar de patiënt luistert, want er zijn altijd migrainepatiënten die ook willen bewegen en clusterhoofdpijnlijders die rust willen. Tijdens een opleiding zouden artsen en neurologen dan ook eigenlijk zoveel mogelijk ziektes en verschijnselen moeten zien. Want, eens gezien, betekent het dat je het nooit meer vergeet en ze dus beter herkent.”

k l a s s e ! dossier hoofdpijn 61

“Hoofdpijn wordt niet veroorzaakt door stress. Zelfs spanningshoofdpijn niet. Dat is allemaal geneuzel. Er is geen e n k e l w e t e n s c h a p p e l i j k b e w i j s v o o r. ” En dat herkennen is niet onbelangrijk. “Het duurt soms wel vijf jaar voordat de diagnose clusterhoofdpijn wordt gesteld. Zo wordt een aandoening van de nervus trigeminus (de vijfde hersenzenuw) nog wel eens verward met clusterhoofdpijn. Bij deze aandoening voelt de patiënt gedurende een paar minuten een heftig stekende pijn in of rondom het oog. Maar dat is dus nog altijd heel iets anders dan clusterhoofdpijn. Overigens is over clusterhoofdpijn de laatste maanden in de pers veel te doen geweest inzake de experimentele operatie die een Nederlandse patiënte in België onderging. Deze operatie is voor de zeldzame groep patiënten die niet met geneesmiddelen te behandelen is en waarbij een zenuw aan de buitenkant wordt gestimuleerd met een elektrische toepassing in de hersenstam zodat de pijnoverdracht wordt geremd. Die experimentele operatie voeren wij hier ook uit, als onderdeel van een groot internationaal onderzoek waarbij we wetenschappelijk willen bewijzen of het wel of niet werkt. Dat betekent dat de betreffende patiënten die hiervoor in aanmerking komen volgens een wetenschappelijk protocol worden gevolgd. De betreffende patiënte wilde dat niet en is naar België gegaan. De Belgische arts daar heeft de operatie uitgevoerd zonder uitgebreid vooronderzoek en de 30.000 euro in zijn zak gestoken. Door deze handelswijze zijn waardevolle wetenschappelijke cijfers teloor gegaan. Schandelijk gewoonweg.” Wat te doen? Wie regelmatig hoofdpijn heeft, doet er volgens Ferrari goed aan eerst eens langs de huisarts te gaan. Als daar geen bevredigende oplossing uitkomt volgt de stap naar een van de 36 hoofdpijncentra in Nederland of de gang naar de neuroloog. “Natuurlijk kunnen ze ook bij ons terecht, maar dan moet er wel plek zijn. Bovendien zijn er ook elders in het land zeer capabele in hoofdpijn gespecialiseerde neurologen. Zeker als ze hier in Leiden zijn afgestudeerd’, meldt Ferrari met enige – gepaste – trots. Spanningshoofdpijn niet door spanning Spanningshoofdpijn is volgens Professor Ferrari een verzamelnaam voor

een aantal vormen van hoofdpijn waarvan de oorzaak niet bekend is. “Wat we in elk geval wel zeker weten is dat spanningen er in elk geval niet mee te maken hebben! Al die mythes en fabels omtrent hoofdpijn, dat is misschien nog wel het lastigste in de wetenschap: iets ontkrachten dat niet klopt.”

Behandelingen Prof. Dr. Michel Ferrari is er kort over. Voorkomen van migraine, clusterhoofdpijn en spanningshoofdpijn kan (nog) niet. Wel is er een aantal medicijnen waarmee aanvallen voorkomen of behandeld kunnen worden. Zo wordt sumatriptan zowel voorgeschreven aan migraine- als aan clusterhoofdpijn patiënten. “Bij migraine veelal in pilvorm en bij clusterhoofdpijn als injectie, omdat bij laatstgenoemde aandoening een snellere werking vereist is vanwege de kortere duur van de aanval.” “Daarnaast bieden we hier de experimentele operatie voor de groep clusterhoofdpijn patiënten die niet op medicatie reageert. Uiteraard volgens het wetenschappelijke protocol, zodat we met alle uitkomsten en resultaten andere patiënten kunnen helpen. Onderzoekstechnisch hebben we hier alles in huis: de mensen, de mogelijkheden en de kennis. Het enige waar het ons aan ontbreekt zijn de financiën. De geldkraan wordt vanuit de overheid steeds verder dicht gedraaid. Als onderdeel van de Bontiusstichting hier ontvangen wij wel bijdragen. De stichting is echter weer afhankelijk van donaties van het bedrijfsleven en particulieren.” Meer weten over de Bonstiusstichting en (fiscaal aantrekkelijke) donaties ten behoeve van o.a. hoofdpijnonderzoek? Zie www.lumc.nl

k l a s s e ! mode 62

Op de catwalk is de crisis (ook) voorbij

Zomer 2014: een feestje Wat wordt het deze zomer? We willen altijd graag zo vroeg mogelijk weten wat we met onze zomergarderobe moeten gaan doen. Geen seizoen is immers hetzelfde, maar herhalingen zijn onvermijdelijk. Net als de terugkeer van klassiekers. Slimme designers weten er altijd weer een mooie twist aan toe te voegen waardoor het weer volledig vernieuwend is, maar wellicht ook mooi te combineren met de stukken die uw kledingkast al kleuren. Goed voorbereid op de zomer met de jongste catwalktrends!

Tekst: Joost Versteegh, fotografie: aanbieders

k l a s s e ! mode 63

Designers als Louis Vuitton laten vooral veel opgewerkte stukken zien: veel veren en krokodillen leder. Daarbij zie je ook wel de doorkijk tops maar daar weten ze een keurige mouw aan te passen. Alexander MC Queen toont veel leer, goud en mooi rood. Celine brengt veel mooie stukken met revers, ronde vormen en â&#x20AC;&#x201C; gelukkig - de klassieke trenchcoat. Je ziet eigenlijk nog steeds dat de zestiger jaren hippiestijl een welkome inspiratiebron zijn voor designers, die ze telkens weer op een verrassende wijze weten te showen. De catwalks tonen voor komende zomer toch wel veel uitgebalanceerde vormen, weliswaar oversized maar gelukkig toch lichaamsvormend en niet zo vormloos als in de jaren tachtig. Sport is ook een belangrijke inspiratiebron geweest voor de mode van komend zomerseizoen. Sportswear als twist is terug te zien en vele collecties. Als â&#x20AC;&#x201C; toepasselijke- rode draad lopen sleutelwoorden als plezier, vrolijkheid en rust door de nieuwe zomercollecties heen. Wellicht willen ook de grote ontwerpers op deze manier graag laten weten dat we de crisis voorbij zijn. Voor de dragers is er natuurlijk niets beter dan dit ook zo te voelen en uit te stralen en onze kledingkasten te voorzien van een kleurig feestje in 2014.

k l a s s e ! mode 64

Ravissant rood Het geweldige MOSCHINO, eigenlijk mijn favoriet vanwege hun eigenwijze stijl, doet weer wat ze zelf wil en kleurde de catwalk vooral rood. Daarnaast veel rozenprints en kant en parels bij dit modehuis. Kleuren die we verder deze zomer veel gaan zien zijn: koraal, tangelo (oranje/geel), rood, mint, royal blue en natuurlijk wit, afgeleid van de rust in je garderobe en jezelf.

k l a s s e ! mode 65

Een design(er)tas van eigen hand De unieke tassen van Miss Tulin Een exclusieve tas kan een dure aangelegenheid zijn. En dan nog hoeft deze niet uniek of handgemaakt te zijn. Een tas van Miss Tulin in Lunteren is dat wel. Sterker nog: die ‘maakt’ u er zelf. Van de mooiste materialen en met behulp van niemand minder dan tasdesigner Omar Munie himself. De Nederlandse Omar Munie, die een eigen winkel heeft op het Noordeinde in Den Haag, is een begrip in de wereld van tasontwerpers. Zijn designs zijn tot in New York te vinden. Handgemaakt en van hoogwaardige materialen. De perfecte afwerking en zijn schitterende binnenkanten zijn zijn handelsmerken. Ann Marie Elenbaas, oprichtster van Miss Tulin ging de exclusieve samenwerking met Munie aan en organiseert nu tassenclinics waarbij u uw eigen model kunt maken. Een uniek exemplaar voor het leven.

“ Va n d e t a s d i e u z e l f m a a k t , is geen tweede….”

Ann Marie: “Een tassenclinic is niet alleen een leuke avond uit. Het is een belevenis, waar u ook nog eens een unieke tas aan overhoudt. Geheel naar eigen smaak en wens samengesteld. Van sjieke handtas, tot shopper en laptoptas. En altijd van mooie, duurzame materialen als leer en huid. Uiteraard in de meest uiteenlopende versies en kleuren en versierselen. Een tassenclinic bij ons is voor alles een belevenis. Er wordt gezorgd voor passende drankjes en hapjes of zelfs een diner of high tea en met dank aan Omar Munie kunt u ook exact die tas maken waar u uw hele leven al naar op zoek was…”

Cadeaubon bij tassenclinic Ook geïnteresseerd in een bijzonder avondje met vrienden en/of vriendinnen? Boek dan een tassenclinic in combinatie met een diner of een high tea. Op Landgoed Roodselaar. Een onvergetelijke belevenis, waarbij u uw eigen unieke tas maakt die door Omar Munie in elkaar wordt gezet. Een exclusief aandenken van een heerlijk – en vooral anders – avondje uit. Meer informatie bij Miss Tulin in Lunteren, Ann Marie Elenbaas, mob. (06) 43719880. Kijk ook eens op: www.misstulin.nl Speciaal voor lezers van Gelderse Klasse!: bij boeking van een tassenclinic krijgt u een cadeaubon twv 50 euro, te besteden bij het Miss Tulin atelier (met o.a. sieraden en vintage kleding).

arnhem@partyrent.com

Op een event heeft de gast altijd de hoofdrol! Een goed event is een bron

advies

van informatie, inspiratie en interactie, maar ook een plek waar je kunt

ontwerp

genieten en beleven. Wij zoeken steeds naar verrassende en creatieve

logistiek

ruimteconcepten waarin al die elementen samenvallen en elkaar ver-

inrichting

sterken. Decors waar iedere gast inderdaad die hoofdrol krijgt!

decoratie

k l a s s e ! netwerken 67

In de spotlights: netwerkclubs van Gelderland

Vicevoorzitter en aankomend voorzitter Henry van Hattem

Voorzitter Helen van den Oever

Business Circle Apeldoorn

De Gelderse Kring

Standplaats: het monumentale pand (1887) van De Sociëteit Apeldoorn. Wie: Business Circle Apeldoorn (BCA) is een moderne ontmoetingsplaats waar ondernemers, beslissers uit het bedrijfsleven en overheid uit Apeldoorn en omgeving elkaar ontmoeten. De Business Circle Apeldoorn bestaat ruim twintig jaar en is daarmee een van de oudste businessclubs in de stad Het unieke van de BCA is dat men ook lid is van de Sociëteit en dat biedt vele fantastische faciliteiten en een goede catering. Missie: De BCA staat voor verbinding. Elkaar beter leren kennen, met elkaar van gedachten wisselen en elkaars belangen behartigen. De BCA staat ook voor gezamenlijk. Genieten van een heerlijk diner en boeiende themaavonden. In een tijd waarin social media dreigen het persoonlijk contact te verdringen is de basis van de BCA juist die persoonlijk benadering. Activiteiten: Naast enkele vaste items, als een barbecue, diner pensant en een mosselavond organiseren we onder andere: • Bedrijfsbezoeken: een kijkje in de keuken van een ander. Een mooie mogelijkheid om eens te zien hoe anderen werken en te ervaren waarom zij bepaalde keuzes gemaakt hebben en hoe die er in de praktijk uitzien. • Sprekers: Deskundigen buiten de BCA belichten een politiek, economisch, sociaal maatschappelijk, financieel of juridisch onderwerp. Ook verzorgen de eigen leden een bedrijfspresentatie. • Borrelen, eten, praten, de BEP avonden: elkaar ontmoeten, zonder agenda, zonder programma. Dat zijn de BEP avonden. De Bep zijn hét moment om eens te horen wat de ander te vertellen heeft of een luisterend oor te vinden voor uw eigen verhaal. • OMB: iedere derde woensdag van de maand is er een gezellige inloop met de mogelijkheid om onder het genot van een hapje en drankje te netwerken. Tevens is er van 18-20 uur ruimte om te kegelen en daarna kan een eenvoudige maaltijd genuttigd worden. Aantal leden: 60 Toelating: In de BCA zijn de meeste sectoren van het bedrijfsleven en overheid vertegenwoordigd door ondernemers die in de gemeente Apeldoorn wonen of werken. De leden zijn ondernemer, eigenaar of heb een directiefunctie. De ondernemers kunnen zowel klein als groot zijn. Die brede vertegenwoordiging zorgt ook voor brede kijk op de omgeving waarin we wonen en werken. Kosten: Een lidmaatschap van de BCA kost € 699, dat is inclusief het lidmaatschap van de Sociëteit Apeldoorn.

Standplaats: Ede Wie: Businessclub de Gelderse Kring te Ede is opgericht op 16 februari 1995. 70% Van onze leden zijn Edese bedrijven. De resterende leden komen uit Wageningen, Veenendaal, Barneveld, Arnhem en omstreken. Onze leden zijn ondernemers en managers van bedrijven, overheden en non-profit organisaties. Missie: De Gelderse Kring verwezenlijkt haar doelstellingen door leden bij elkaar te brengen en hen op die manier de gelegenheid te geven om kennis en ervaringen uit te wisselen. De gelegenheid geven om zaken te doen staat voorop. Maar belangrijk is dat het op een originele en vooral ontspannen manier gebeurt. Mensen met uiteenlopende achtergronden maken optimaal gebruik van elkaars kennis, inzichten en ervaringen. Activiteiten: De Gelderse Kring houdt minimaal zes keer per jaar avondbijeenkomsten waar na een informatief gedeelte gezamenlijk wordt gegeten. Gastsprekers waren onder andere Hans Breukhoven (Free Record Shop), Prof. Smalhout en topmensen van Heineken en Randstad. Daarnaast organiseert de Businessclub één keer per jaar de Business dag, waarbij we al een bezoek hebben gebracht aan de effectenbeurs, Amsterdam Arena, het Europees parlement in Brussel en de Rotterdamse havens. Ons 15-jarig lustrum werd gevierd in Barcelona. Aantal leden: 150 Toelating: Het bedrijf moet afkomstig zijn uit de regio Ede. Per bedrijf kunnen twee personen worden afgevaardigd. De Gelderse Kring is niet verbonden aan een sportclub of vergelijkbaar, waardoor de contributie volledig besteedt wordt aan de leden. Kosten: Het lidmaatschap kost € 850.- per jaar (excl. BTW). Uiteraard zijn de kosten voor de bijeenkomsten hierbij inbegrepen.

www.businesscircleapeldoorn.nl

www.Geldersekring.nl

k l a s s e ! business klasse 68

Marriott Amsterdam als eerste met ‘Amerikaans’ vergaderconcept Ontmoeten en inspireren voor de volgende generatie Na de introductie van ‘Het nieuwe werken’ was het natuurlijk wachten op de volgende werkvorm, namelijk ‘Het nieuwe vergaderen’. Dit wil zeggen: werkplekken waarbij creativiteit, teamwork en doelgerichtheid centraal staat. Tekst: Mayke Snippe, fotografie: Marriott Amsterdam Het Marriott hotel in Amsterdam loopt graag voorop en lanceert als eerste hotel buiten Noord Amerika de toekomst van het vergaderen. Twaalf vernieuwde vergaderstudio’s in verschillende settings zijn het toneel van deze innovatieve manier van vergaderen. Alle vergaderruimtes zijn omgetoverd tot flexibele ontmoetingsplekken, waarbij het draait om comfort en de doelstellingen van de vergadering. Met het gemak van de meest moderne technologieën wil het Marriott Amsterdam zich onderscheiden van andere vergaderlocaties. “We spelen graag in op de wensen van onze klanten en hebben daarom nauw gekeken naar hun gedrag,” vertelt General Manager Rex Nijhof. “Bij de nieuwe manier van werken hoort ook een nieuwe manier van vergaderen, die niet meer alleen draait om zakelijk samenkomen, maar veel meer om elkaar ontmoeten en inspireren. Werk en privé zijn steeds meer geïntegreerd. Dus willen mensen op onze locatie niet alleen een bespreking houden om een grote tafel, maar ook rustig bijpraten. We dagen onze

bezoekers uit om op productieve en creatieve wijze samen te werken.” In de foyer zijn verschillende hoeken met banken gecreëerd en ook hogere tafels met barkrukken om op een informele manier meetings vorm te geven. De vergaderstudio’s hebben een moderne uitstraling en zijn van alle technische gemakken voorzien. Denk hierbij aan grote touchscreens, projectie muren en interactieve white boards. Voorop lopen in innovatie Samen met de Marriott vestiging in Istanbul is Amsterdam het eerste Marriott hotel buiten Noord-Amerika met dit vernieuwende concept. Waarom Amsterdam? “Deze vestiging was toe aan een compleet nieuw design, zodat we het aantrekkelijk kunnen houden voor bestaande klanten en om de nieuwe generatie professionals te bereiken. Amsterdam loopt voorop in innovatie en wij willen daarin niet achterblijven,” aldus Robert Juntke, directeur Evenementen Europa. Dus pakte de hotelketen deze renovatie direct goed aan en investeerde ruim 2 miljoen in de verbouwing van de vergaderzalen, breakout

ruimtes en de foyers met elk een andere belevenis. En dat heeft direct resultaat op de boekingen. Dankzij de nieuwe sfeervolle locaties met verschillende settings worden er naast meetings ook steeds meer evenementen in het Marriott hotel in Amsterdam georganiseerd. App als rode loper Niet alleen op de locatie zelf, maar ook erbuiten doet Marriott haar best het hun bezoekers zo gemakkelijk mogelijk te maken. Zo is er voor de organisatoren van een meeting het zogenoemde Red Coat Direct ontwikkeld, een app waarmee alle praktische zaken op afstand geregeld kunnen worden. Is er bijvoorbeeld een wijziging in het aantal gasten of de aankomsttijd, dan geeft de organisator dit gemakkelijk door via de mobiele app. Daarnaast communiceren de evenementen- en meetingplanners via de app ook intern op snelle en efficiënte wijze vanuit de vergaderstudio’s met andere teamleden. Alles om de meeting zo soepel mogelijk en op maat te laten verlopen, dat is de toekomst van vergaderen.

Het KennisBoek zorgt dat u het weet. Actief delen van kennis zit bij Dirkzwager in het DNA. Dat gebeurt via de Dirkzwager Academy, de kennisportal, KennisApp en de openbare juridische bibliotheek. Maar als je een innovatief kantoor bent dan wil je de cliënt blijven verrassen. Kennisdelen kan tenslotte altijd beter. Tijd om het delen van juridische kennis naar een nog hoger niveau te tillen. Met trots lanceren wij het KennisBoek. Onze nieuwe interactieve KennisApp met het antwoord op al uw juridische vragen en de mogelijkheid om deze af te stemmen op uw persoonlijke informatiewens. Daarnaast biedt het KennisBoek ruimte voor interactie. Zo kunt u o.a. reageren op artikelen, deelnemen aan groepsdiscussies en kunt u content eenvoudig delen via social media en dat allemaal in een fraaie app, waar u snel en simpel doorheen “bladert”.

Nieuwsgierig geworden naar de mogelijkheden? Download dan nu gratis het KennisBoek in de App store of kijk op www.kennisboek.nl

In deze advertentie wordt gebruik gemaakt van Layar, kijk op www.kennisboek.nl om te zien hoe dit werkt.

k l a s s e ! B usiness klasse : bestuurdersaansprakelijkheid 71

Blaffende honden

bijten soms Aansprakelijkheid van bestuurders en commissarissen groeit

Het faillissement van OAD kwam voor niet-insiders als een donderslag bij heldere hemel en heeft in de (social) media voor de nodige opschudding gezorgd. In eerste instantie werd aangegeven, dat het faillissement zou zijn veroorzaakt doordat de reizende consument in deze tijd de hand op de knip houdt. Niet veel later kwam naar buiten dat in de maanden voorafgaande aan het faillissement de commissarissen successievelijk zijn vertrokken. Hierdoor werd het vizier meer op de bestuurder gericht. Men is zich gaan afvragen of hier niet gewoon sprake zou kunnen zijn van onbehoorlijk bestuur. Tekst: Mr. S.W. (Sebastiaan) Vos en Mr. R. (Ruurd) van Eck

k l a s s e ! B usiness klasse : bestuurdersaansprakelijkheid 72

“De tijd dat betrokken bestuurder en commissaris zich achter de rechtsvorm van de BV kon verschuilen, ligt ver achter ons.” Als er in bedrijven iets mis gaat, wordt steeds vaker naar de mensen aan het roer gekeken. Niet alleen in morele zin maar ook om geld op tafel te krijgen en als het om afstraffen gaat. Dat vraagt van ondernemers, bestuurders, commissarissen maar ook leidinggevende werknemers, bijzondere oplettendheid ten opzichte van de nodige ‘blaffende honden’. Dat bij een faillissement vaker naar het handelen van bestuurders en commissarissen wordt gekeken, komt door de toename van de lege boedels in faillissementen. Doordat de positie van de banken in de afgelopen decennia aanzienlijk is versterkt, valt er voor de andere schuldeisers weinig meer te halen in een faillissement. De bakens worden dan sneller verlegd naar diegenen die verantwoordelijk zijn binnen een onderneming: de bestuurders en, als die er zijn, de commissarissen. Het aantal aansprakelijkheidsprocedures neemt zienderogen toe. Deze over het algemeen omvangrijke en complexe procedures, hoeven lang niet altijd te leiden tot aansprakelijkheid van de

betrokken verantwoordelijken. In ieder geval bij de uitoefening van een onderneming van een besloten vennootschap staat immers als regel nog steeds voorop, dat de betrokken bestuurder of commissaris in beginsel niet aansprakelijk is. De tijd dat de betrokken bestuurder en commissaris zich altijd achter de rechtsvorm van de besloten vennootschap kon verschuilen, ligt echter al even achter ons. Met welke aansprakelijkheid kunt u als ondernemer geconfronteerd raken? Er zijn grofweg drie varianten. In de eerste plaats de aansprakelijkheid bij faillissement. Een cu-

rator kan van mening zijn dat een bestuurder de rechtspersoon kennelijk onbehoorlijk heeft bestuurd. Daarvan is in de regel sprake indien de betrokken bestuurder een beslissing heeft genomen die een redelijk handelend bestuurder onder dezelfde omstandigheden nooit zou hebben genomen. Het kopen van een pand zonder financieringsvoorbehoud, terwijl voor de aankoop een financiering nodig is, is een goed voorbeeld. Er zijn overigens omstandigheden waarbij de wet aangeeft dat het onbehoorlijk bestuur vaststaat, zonder dat de curator dat verder nog hoeft te bewijzen. Dit is het geval als - kortgezegd - de boekhouding niet op orde is of de

“Indien de curator in zijn aansprakelijkheidsstelling slaagt, is de sanctie z w a a r. A l l e s w a t d e o n d e r n e m i n g z o u m o e t e n maar niet kan betalen, moet de bestuurder in beginsel in privé ophoesten.”

k l a s s e ! B usiness klasse : bestuurdersaansprakelijkheid 73

“Ook de commissarissen blijven niet zonder meer buiten schot: een commissariaat is een serieuze aangelegenheid en niet alleen een leuk baantje voor een vriendje.” jaarrekeningen niet tijdig zijn gepubliceerd. Dan is het onbehoorlijk bestuur een feit en wordt vermoed dat dit een belangrijke oorzaak is geweest van het faillissement. Het is dan aan de bestuurder om te proberen dat vermoeden te ontkrachten. Indien de curator in zijn aansprakelijkheidstelling slaagt, is de sanctie zwaar. Alles wat de onderneming zou moeten maar niet kan betalen, moet de bestuurder in beginsel in privé ophoesten. De eventuele commissarissen blijven niet zonder meer buiten schot. Zij hebben weliswaar ‘slechts’ een toezichthoudende en geen besturende taak, maar als zij deze niet naar behoren uitoefenen, kunnen ook zij voor het totale tekort door de curator worden aangesproken. Recent is dit gebeurd in het faillissement van Landis. De Rechtbank oordeelde jongstleden 19 juni onder meer dat de boekhoudplicht door het bestuur niet was nagekomen en dat de commissarissen hun toezichthoudende taak hebben verzaakt door zich onvoldoende actief jegens het bestuur op te stellen en zich zo onvoldoende te laten inlichten door het bestuur

over de nakoming van de boekhoudplicht. Het aanvaarden en uitoefenen van een commissariaat is een serieuze aangelegenheid, en niet alleen een leuk baantje voor een vriendje. Het risico van aansprakelijkstelling kan voor de meeste commissarissen bij OAD wellicht ook mede tot hun beslissing tot vertrek hebben geleid. Als immers een bestuurder of commissaris zich niet kan vinden in het te voeren beleid, moet hij in beginsel opstappen. Anders loopt hij of zij het risico verantwoordelijk te zijn voor een beleid waar hij of zij niet achterstaat. De curator kan zijn vordering ook baseren op het feit dat de betrokkenen onrechtmatig hebben gehandeld ten opzichte van de gezamenlijke schuldeisers. Dit zijn voor een curator over het algemeen lastige procedures, omdat vaak de betreffende gedragingen alleen tot schade bij enkele en niet bij alle schuldeisers hebben geleid. In dat geval is de curator nietontvankelijk, omdat hij enkel het belang van de gezamenlijke crediteuren heeft te beharti-

gen en niet dat van enkele. Een gewone actie uit onrechtmatige daad staat niet alleen de curator, maar ook de individuele crediteur ten dienst. Zowel in als buiten faillissement. Voor een dergelijke aansprakelijkheid is vereist dat de bestuurder persoonlijk ten opzichte van de schuldeiser een ernstig verwijt kan worden gemaakt. Dit moet beoordeeld worden aan de hand van alle omstandigheden van het geval. Wanneer is daarvan nu sprake? Onder meer is dat aan de orde indien de bestuurder namens de vennootschap verplichtingen is aangegaan, terwijl hij wist, althans behoorde te weten, dat de vennootschap niet of niet binnen een redelijke termijn in staat zou zijn om die verplichtingen na te komen en evenmin verhaal zou bieden voor de schade die de andere partij hierdoor lijdt. Simpel gezegd: iets bestellen terwijl je weet dat je het niet gaat betalen.

k l a s s e ! B usiness klasse : bestuurdersaansprakelijkheid 74

â&#x20AC;&#x153;Het komt er op neer dat, als een b e s t u u r d e r, t o e z i c h t h o u d e r o f z e l f s leidinggevend werknemer weet dat een wet of vergunning wordt overtreden maar daar niets tegen doet, hoewel hij intern daartoe bevoegd is, de overheid hem kan aanspreken.â&#x20AC;?

k l a s s e ! B usiness klasse : bestuurdersaansprakelijkheid 75

“Er is thans een wet in de maak die het voor de curator en het OM mogelijk moet maken om bij de rechter een civielrechtelijk bestuursverbod jegens de bestuurder van rechtspersonen te vorderen.”

Daarnaast zou een ernstig verwijt aan de orde kunnen zijn, als de bestuurder van een vennootschap heeft bewerkstelligd of toegelaten dat een door hem bestuurde vennootschap een eerder door haar aangegane overeenkomst niet nakomt en daardoor aan de wederpartij van de vennootschap schade berokkent. Denk daarbij aan een situatie waarin de bestuurder in een geleasede directiewagen blijft rondrijden, terwijl hij weet of behoort te weten dat de daartegenover staande leasefacturen niet meer kunnen worden betaald. Een correct handelend bestuurder behoort de auto dan in te leveren, bij gebreke waarvan de bestuurder de niet betaalde leasetermijnen in privé mag voldoen. Tot slot kunnen selectieve betalingen of winstuitkeringen in het zicht van faillissement leiden tot aansprakelijkheid. Met name als bestuurders aan hen gelieerde vennootschappen en personen in het zicht van het faillissement betalen, terwijl de overige crediteuren onbetaald worden gelaten, kan men zich voorstellen dat dit de nadrukkelijke aandacht van de curator of de individuele crediteuren zal hebben. In sommige gevallen is ook gewoon persoonlijk verwijtbaar handelen voldoende. Dat was het geval met een bestuurder van een Nederlands makelaarskantoor dat in Spanje (tweede) woningen verkocht aan Nederlanders. De betreffende BV verkocht een echtpaar een huis dat,

naar later bleek, illegaal was gebouwd en moest worden afgebroken. Het echtpaar heeft de bestuurder met succes aansprakelijk gehouden tot terugbetaling van de betaalde koopsom. Cruciaal was hier dat de makelaar wist dat er sprake was van mogelijk illegale bouw en dat niet aan het echtpaar had meegedeeld. Sterker nog, de makelaar adviseerde zelfs om geen hypothecaire geldlening af te sluiten, maar - kortgezegd opgebouwd pensioen voor de aankoop van de tweede woning te gebruiken. Met het noodzakelijk afbreken van de woning, verdampte daarmee een substantieel deel van het door het echtpaar opgebouwde pensioen. In deze casus sanctioneerde de rechter niet zozeer het handelen van de betrokkene als bestuurder, maar als makelaar. Met andere woorden, de functie die iemand binnen een vennootschap vervult en de verantwoordelijkheid die daaraan gekoppeld is, kan maken dat ook een werknemer bij handelen namens de vennootschap persoonlijk aansprakelijk kan zijn. En niet alleen civielrechtelijk, zoals hieronder nog zal blijken, maar ook op basis van het bestuursrecht of zelfs het strafrecht. Naast de aansprakelijkheid bij faillissement en de externe aansprakelijkheid ten opzichte van individuele schuldeisers, kunnen bestuurders en commissarissen in de derde plaats ook intern aansprakelijk worden gesteld door de vennootschap zelf. Dit kan door bestuurders en commissarissen worden ondervangen door de alge-

mene vergadering van aandeelhouders jaarlijks te verzoeken om decharge voor het gevoerde beleid. De aandeelhouders accorderen dan het gevoerde beleid en kunnen daar niet meer op terug komen. Wat niet altijd wordt onderkend, is dat een dergelijke decharge enkel geldt ten aanzien van die feiten en omstandigheden die uit de jaarrekening kenbaar zijn, dan wel anderszins aan de algemene vergadering van aandeelhouders bekend waren. Een bestuurder of een commissaris kan zich dus niet verschuilen achter het feit dat bepaalde aandeelhouders zouden hebben geweten hoe het zat. Voor de interne aansprakelijkheid van bestuurders en commissarissen geldt min of meer hetzelfde criterium als voor de externe aansprakelijkheid jegens crediteuren. Er moet sprake zijn van een voldoende ernstig verwijt dat aan hen persoonlijk kan worden gemaakt. Strafrechtelijk aansprakelijkheid Ook het plegen van schuldeisers benadelende rechtshandelingen in het zicht van het faillissement (zogenaamde paulianeuze rechtshandelingen) kan een bijdrage leveren aan het creëren van een ernstig verwijt aan het adres van de bestuurder en daarmee een succesvolle civiele aansprakelijkheidsprocedure voeden. Maar realiseert u zich dat feiten die tot civielrechtelijke aansprakelijkheid kunnen leiden, daarnaast ook strafrechtelijk verwijtbaar kunnen zijn?

k l a s s e ! B usiness klasse : bestuurdersaansprakelijkheid 76

“Ook de functie die iemand binnen een vennootschap vervult en de verantwoordelijkheid die daaraan gekoppeld is, kan maken dat ook een werknemer bij handelen namens de vennootschap persoonlijk aansprakelijk kan zijn. En niet alleen civielrechtelijk.” Het niet voldoen aan de boekhoudplicht en het benadelen van schuldeisers in het zicht van en tijdens het faillissement, zijn in het Wetboek van Strafrecht strafbaar gesteld en zijn handelingen die vallen onder de meer omvattende term ‘faillissementsfraude’. Het gaat bij strafrechtelijke aansprakelijkheid uiteraard niet allen om faillissementsfraude. Reeds in de jaren tachtig is in de Slavenburg-affaire

strafrechtelijk opgetreden tegen bestuurders in persoon van de bank waar personeel strafbare handelingen verrichtte. Zij hadden moeten ingrijpen, maar hadden dat achterwege gelaten. Let wel, het bestuur had niet direct opdracht gegeven de wet te overtreden en dit zelf al helemaal niet rechtstreeks gedaan. De bestuurders sloten alleen de ogen. De Minister van Veiligheid en Justitie heeft ge-

meend dat faillissementsfraude effectiever moet worden bestreden. Er is thans een wet in de maak die het voor de curator en het Openbaar Ministerie mogelijk moet maken om bij de rechter een civielrechtelijk bestuursverbod jegens de bestuurder van rechtspersonen te vorderen. Toewijzing van een dergelijk verbod houdt in dat de betreffende bestuurder gedurende een termijn van vijf jaar niet als bestuurder van een rechtspersoon mag fungeren. Dat betekent niet alleen

k l a s s e ! B usiness klasse : bestuurdersaansprakelijkheid 77

dat de betrokkene in de toekomst bij nieuw op te richten rechtspersonen geen bestuurder of commissaris mag zijn, maar ook dat de betrokkene zijn andere bestuurdersposities en zijn commissariaten per direct zal moeten neerleggen. Wanneer dit voorstel kracht van wet krijgt, is uiteraard de volgende vraag hoe deze regel gehandhaafd kan worden. Een civielrechtelijk bestuursverbod en strafbaarstelling van bepaalde gedragingen hebben immers enkel zin, indien er voldoende capaciteit beschikbaar is om de regels daadwerkelijk te handhaven. Daarnaast zal het lastig zijn te bewijzen dat iemand, die niet formeel bestuurder is, praktisch gezien de baas is in een bedrijf. Fiscaalrechtelijke aansprakelijkheid De wet zegt dat een bestuurder aansprakelijk is voor een belastingschuld, als hij ten aanzien van die belastingschuld niet tijdig betalingsonmacht heeft gemeld, althans na een tijdige melding niet tijdig aanvullende gegevens aan de Belastingdienst heeft verstrekt. In beginsel dient een melding betalingsonmacht te gebeuren binnen 14 dagen nadat de betaling aan de Belastingdienst had moeten worden verricht. Het spreekt voor zich dat in geval van faillissement een melding betalingsonmacht niet meer noodzakelijk is. Bestuursrechtelijke aansprakelijkheid De overheid kijkt ook anderszins vaker door de vennootschappen heen. Sinds 2007 maakt de wet het mogelijk dat de Nederlandse Mededingingsautoriteit boetes oplegt aan bestuurders en toezichthouders. In 2009 is dit uitgebreid naar de hele overheid en naar alle soorten bedrijven. De overheid kan sindsdien voor veel overtredingen van regels een zogenaamde bestuurlijke boete opleggen. Ook daar waar het gewone strafrecht niet van toepassing is. De overheid kan overtreders ook persoonlijk bevelen op straffe van dwangsommen overtredingen voort te zetten en kan opdragen de gevolgen daarvan ongedaan te maken. Het gaat zelfs zo ver dat de overheid ervoor kan kiezen, dit laatste zelf te doen op kosten van de overtreder. De Algemene wet bestuursrecht definieert de overtreder als degene die de overtreding pleegt of medepleegt en verwijst naarÂ hetzelfde begrip in het Strafrecht. Een overtreding is volgens hetzelfde artikel een handelen of nalaten in strijd met een wettelijk voorschrift. Wanneer sprake is van plegen, spreekt eigenlijk voor zich. Van medeplegen is in geval van een samenwerking sprake. De medepleger hoeft dan niet de hele overtreding te plegen, maar voldoende is als hij daaraan meewerkt. Dit is al snel het geval omdat de relatie tussen bedrijf en bestuurder per definitie een bewuste samenwerkingÂ inhoudt. Als die samenwerking een overtreding betreft is de bestuurder vol aansprakelijk, ook zonder dat hij precies alle aspecten van de

overtreding kende of hierbij feitelijk betrokken was. Hetzelfde geldt als hij opdrachtgever voor de overtreding was. Spannender wordt het, waar een bestuurder (of zelfs een leidinggevend personeelslid) al aansprakelijk is als hij wist dat een overtreding in het bedrijf voorkwam, maar - hoewel hij daartoe de bevoegdheid en de mogelijkheid had en daartoe redelijkerwijs gehouden was - niet ingreep. Voldoende is het, als die kennis soortgelijke overtredingen betreft. De bestuurder of het personeelslid hoeft dus niet volledig op de hoogte te zijn.

Sebastiaan Vos

Als de directeur van een bedrijf weet dat het gebruikelijk is dat een bevroren ventiel van een leiding voor brandbare stoffen met een brander wordt ontdooid terwijl dit verboden is, maar niet ingrijpt, kan hij wel eens aansprakelijk zijn als bij het blussen van de vervolgens ontstane brand de sloten in de omgeving verontreinigd raken. De aansprakelijkheid vervalt als de betreffende persoon al het mogelijke heeft gedaan om de overtreding te voorkomen. Het komt er dus op neer dat, als een bestuurder, toezichthouder of zelfs leidinggevend werknemer weet dat een wet of vergunning wordt overtreden maar daar niets tegen doet, hoewel hij wel intern daartoe bevoegd is, de overheid hem kan aanspreken. Dat kan zijn in de vorm van een boete of een andere straf, maar dat kan ook zijn met een bevel de overtreding en de gevolgen daarvan ongedaan te maken. Als dat niet gebeurt, kan de overheid de kosten van dit laatste op de overtreder, dus de betreffende persoon, verhalen. Dat kan aardig in de papieren lopen. Denkt u maar eens aan de kosten van zoiets als de bodemsanering bij ChemiePack. Nog bestuurder of commissaris willen zijn? U zult zich wellicht na het lezen van het bovenstaande afvragen: moet ik wel bestuurder of commissaris willen zijn? Natuurlijk wel. Bij het aanvaarden van een bestuursfunctie of een commissariaat begint u aan een weliswaar prachtige, maar ook verantwoordelijke taak. U moet hier verstandig en fatsoenlijk mee omgaan, niet meer en niet minder. Ondernemen is een prachtige bezigheid, maar brengt verantwoordelijkheden met zich, waarvoor u niet moet weglopen. Gewoon uw gezond verstand volgen, helpt al veel. Let er ook op dat een bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering met voldoende dekking wordt afgesloten. Hierbij moet u opletten dat deze meestal eindigt bij het faillissement van de vennootschap, juist als het erop aankomt. U moet dan de uitloop verzekeren. Mocht u twijfelen, of onverhoopt toch worden aangesproken, schroom dan niet om contact op te nemen met een specialist om te voorkomen dat blaffende honden daadwerkelijk bijten.

Ruurd van Eck

Over de auteurs:

Mr. S.W. (Sebastiaan) Vos is partner in de sectie ondernemingsrecht, vakgroep insolventierecht bij JPR Advocaten. Hij is gespecialiseerd in civielrechtelijke bestuurdersaansprakelijkheid en staat met regelmaat bestuurders en commissarissen bij. E-mail: vos@jpr.nl Mr. R. (Ruurd) van Eck is partner in de sectie vastgoed bij JPR advocaten en gespecialiseerd in het bestuursrecht. E-mail: vaneck@jpr.nl JPR Advocaten is een gespecialiseerd advocatenkantoor met vestigingen in Deventer, Doetinchem en Enschede.

k l a s s e ! S ociety 78

Jean-‐François Ferret (CEO), Isabelle Durighello (Benelux Directeur), Anita Bos (General manager Amstel Hotel), Johan Agricola (Benelux Voorzitter)

Cila Van Der Endt, Philippe Gombert (Internationaal Voorzitter), Catherine Nolens

Paul Jeursen, Oscar Verest (eigenaar Camden Harbour Inn, USA), Gert Crum

Camille Oostwegel (eigenaar Château St. Gerlach), Henk Savelberg (eigenaar Hotel Restaurant Savelberg), Judith Oostwegel (eigenares Château St. Gerlach)

Willem Kool (Stan Huygens), Philippe Gombert (Internationaal Voorzitter), Isabelle Durighello (Benelux Directeur)

Mariëtte Niehe, Jaak Crasborn, Yvo Van Regteren Altena, Henk Savelberg (eigenaar Hotel Restaurant Savelberg)

Phillipe Gombert (President R&Ch), Rob van Duijn (De Librije - zwolle)

Mariëtte Niehe, Jaak Crasborn

Jon Ivar Sörensen (eigenaar Het Roode Koper), Yolanda Sörensen (eigenaar Het Roode Koper), Oscar Verest (eigenaar Camden Harbour Inn, USA)

Otto Nijenhuis (Chef Château St. Gerlach), Henk Savelberg (eigenaar Hotel Restaurant Savelberg), Rogér Rassin (Executive Chef restaurant La Rive)

Jean-F rançois Ferret (CEO), Yvo Van Regteren Altena, Camille Oostwegel (eigenaar Château St. Gerlach)

Nieuwe aanwinsten van Relais & Châteaux Wie: leden en relaties van Relais & Chateaux Wat: introductie nieuwe internationale president en nieuw Nederlands lid Waar: Amstel Hotel in Amsterdam Fotografie: Roland Smulders Alle foto’s zien? www.gelderseklasse.nl

Anita Bos (General manager Amstel hotel), Jan Sebastian van Lissum (Gault Millau Nederland)

Johan Agricola (Kasteel Engelenburg en voorzitter Relais & Chateaux Benelux), Judith Oostwegel (Chateau St. Gerlach – Valkenburg), Camille Oostwegel (Chateau St. Gerlach – Valkenburg), Phillipe Gombert (President relais & Chateaux), Jean Francois Ferret (CEO Relais & Chateaux)

klasse! SOCIETY 79

Jenny Plyner (Montferland Cultuurfonds)

Wim Hendriksen (Bergh in het Zadel) en Talitha Vermaas (secretariaat ambassadeurs)

Maaike Versgtraaten en Jet Geluk

MONTFERLAND KERSTCONCERT Wie: Stichting Berg in het Zadel en Montferland Cultuurfonds Wat: Montferland Kerstconcert Waar: Kasteel Huis Bergh ‘s-Heerenberg Fotografie: Jessica de Lepper Alle foto’s zien? www.gelderseklasse.nl Het van Wassenaer Consort o.l.v. dirigent Alexander Geluk

Rita de Ruiter en Ietje Becking (Huis Bergh)

Marianne van Ruler (van Anken & te Lindert notarissen) en Robert Peters (Propos software)

Celina & Martina

Barbara Jörissen

Marijke Peters en José Merks

Mies Winkelman en Karel Karssen

Willem Jansen van Velsen (Teamtva) en Simone Pastoors (Journalist)

Monique en Jörg Töpfer (Intervracht)

Anny Putman en Karin Rosendaal

k l a s s e ! S ociety 80

Maarten Telnekes, J.Wisselink en Alex Stel (ING)

Roy ter Heijden, Erwin Toet, Arie Hulsteijn, Michael Peffer en Edwin Kleefstra (Kab)

Wim Slijkhuis (Revelman Woonkunst), Monic Rootinck (Schoonheidstherapeut) en Rudie Verheij (Carconcept)

Riet en Toon Eymans

Marga en Arie Hulsteijn (ING)

AFSCHEID ING ARIE HULSTEIJN Wie: Arie Hulsteijn en genodigden Wat: Arie Hulsteijn gaat met pre pensioen Waar: Groeskamp Ondernemingscentrum Achterhoek Doetinchem Fotografie: Jessica de Lepper Alle fotoâ&#x20AC;&#x2122;s zien? www.gelderseklasse.nl

Karsten Gussinklo (NVM Makelaar), Ruud Veldkamp (ING) en Ronald ten Westeneind (ING)

Harald Kirkskothen (DOC diesel oil company), Henk Loor en Jaklien Loor (drukkerij Loor)

Guido Korthuis en Marion Hulsteijn

Marvel Gerritsen (BSS ICT Groep)

Jan en Joke Lenderink en Wietze Bosga (Kroese Wevers)

Lydia Fraaije en Esther Orriens

Evert van de Visch (ING) en Govert van de Visch (Deloitte) Accountants B.V.

Loes Nuy (Pedicure van Arie) en Emile van der Hout (Auto van der Hout)

Gert Jan Beukes en Patrick Orriens (ING)

klasse! SOCIETY 81

Yvonne & Herman de Boer

Dhr. Mulder en Dhr. Peters (Early Birds)

Porsche meisjes

50 jarig bestaan Porsche Wie: Genodigden van Porsche Centrum Gelderland Wat: 50 jarig bestaan Porsche Waar: Porsche Centrum Gelderland Heteren Fotografie: Bart van Dieken Alle fotoâ&#x20AC;&#x2122;s zien? www.gelderseklasse.nl Fons en Michelle

Charlotte Wegh, Jaap & Hetty Bruynzeel

Jos en Irma de Winter

DorothĂŠ Gerritsen en Janine

Porsche 911 Turbo S

Deliana van Dijk. Lorenzo Kraag, Fotobijschrift Piet Dekker, Paul Postma

Bob Treffers Fotobijschrift , Ennelien de Jong

Paul Engelen, Joost Krowinkel Fotobijschrift (en de dames van Porsche)

Renate en Eize Leertouwer

Fons, Robijn, Willem, Pascal, Michelle

Linda Woning, Jacqueline Wegh, Harry Achterberg

k l a s s e ! S ociety 82

JPR Advocaten op Boekelo Wie: Relaties van JPR Advocaten Wat: Bijeenkomst ‘Ondernemen binnen familiebedrijven’ Waar: Military Boekelo Fotografie: Bart van Dieken Alle foto’s zien? www.gelderseklasse.nl

Mevr. Hekman en dhr. Schut

Rik Jansen en Dhr. Koens

Janneke Kalk en Marthe Ceelen (beiden JPR Advocaten)

Dhr. Hemersma en Wendie Zwart (JPR Advocaten)

Dhr. Middelbos en mevr. Heemink

Vader en zoon Klein Beernink

Dhr. Mulder en dhr. Mulder

Dhr. van Ast en dhr. van ‘t Hooft

Dhr. Siertsema en dhr. Bolsius

Dhr. Nods

klasse! SOCIETY 83

Rolf Bruins (O2 Kwadraat) en Xandra Derks (De Vergaderie)

Galina en Frits Lahnstein

Sylvia Riper en Inneke Bakker

Modeshow bij Jaguar De Koning Wie: Genodigden van Jaguar De Koning Wat: Modeshow Ajnemra en Workshops Waar: Jaguar De Koning Arnhem Fotografie: Bart van Dieken Alle fotoâ&#x20AC;&#x2122;s zien? www.gelderseklasse.nl

Rinny en Leo Meijer

Familie de Koning

De dames van Milachocolata

Ruud en Elly Schoofs

Gorica en Kitty

Guus Lakeman en Dine van Dijk

Magreet en Henri Wessels

Artuur Babakhani en Ira Badaljan

Henk en Veronique Hesen

Jeff Verhees en Joep Broeksteeg

Colinda de Vries, Marcella van Werven, Kadem Yildiz, Brenda Brandsma

k l a s s e ! S ociety 84

Jacob Jan Boerma (driesterrenchef de Leest) en Sacha de Boer (fotografe)

Liane Lockhorn en Corinne Hamming (Beeldagent.nl), Sacha de Boer (fotografe), Jacob Jan Boerma (chefkok) en Rick Nieman (nieuwslezer)

LANCERING KOOKBOEK DOWN TO EARTH Wie: Tweesterrenchef Jacob-Jan Boersma en fotografe Sacha de Boer en genodigden Wat: Kookboek Down to Earth met eenvoudige recepten en bijzondere fotografie Waar: Restaurant de Leest Vaassen Fotografie: Jessica de Lepper Marian Jordan en Marit Hester (uitgeverij Uniekboek Het Spectrum)

Jeske Decock (uitgeverij Uniekboek Het Spectrum)

Julius Jaspers (organiseren-koken-schrijven) en Robert-Jan Nieland (directeur Nieland Beheer b.v.)

Gert Jan Slagter (vormgever) en Suzan Schapendonk (uitgever)

Jarno Eggen (de Groene Lantaarn), Marieke Dollekamp (ex-Voice of Holland) en Raymond Prinsen (de Stenen Tafel)

Liane Lockhorn (Beeldagent), Kim Boerma (restaurant de Leest) en Sander van Leeuwen

Mathijs Heesemans en Jan Versteegh (PowNews)

Joyce (toneofjoyce.nl tekst en advies)

Marieke Pohlman en Vivian Bruinsma

Iens Boswijk (iens.nl Weet wat je eet!) en Anouk Kwant

Janine Schuinder en Bas Visser (SBS Shownieuws)

Alle fotoâ&#x20AC;&#x2122;s zien? www.gelderseklasse.nl

klasse! SOCIETY 85

Annelies Prins-Vigeo,Yangkie Kwee. Alexander & Linda Bosgoed- Bosworx

Colinda & Jan Willem Brouwers

Bram Moskowicz Bij Marialust Wie: Leden van Parksociëteit Marialust Wat: Bram Moskowicz vertelt Waar: Parksociëteit Marialust Apeldoorn Fotografie: Mylène van de Kamp Alle foto’s zien? www.gelderseklasse.nl Bram Moskowicz en Peter van den Heuvel (Parksociëteit Marialust)

Eddy Kleinveldhuis (ABN Amro) en Stephan ten Holter (THRP)

Frits Germs (Blokhutten Apeldoorn) en Rong Jager (INGbank)

Greetje Mâhlmann, Halbo Bosker & Marian Zoet

Peter van Hunen (Meerwaarde Totaal) en Corn Wendt (VRMtrading)

Rob Gerritsen en Jan van de Kooij (Americahal), Martijn van Roon ( Omnisportcentrum)

Gastheren Michiel en Jan Willem Brouwers (Marialust)

Jack (Jack’s Art) en Sven van Ruit

Ronald van Weteringen & Henk Blom (Rabobank)

k l a s s e ! S ociety 86

Nick van de Graven, Rudolf en Victor Nijenhuis

Maud ter Horst en Valerie Taal

MILITARY BOEKELO Wie: JPR Advocaten en paardensportliefhebbers Wat: Military Waar: Boekelo Fotografie: Jessica de Lepper Alle fotoâ&#x20AC;&#x2122;s zien? www.gelderseklasse.nl

Koen Verstraeten

Roel, Freek en Robin

Ling, Yves en Lisette

Herma Bijvank (JPR Advocaten) en Nelleke de Jong

Marina de Boer en Jacqueline Kalma

Manon Egberink (JPR Advocaten) en Carolien Leverink (Green Orange)

Ine, Claudia en Annemarie

Tijn Leussink en Cees van Kreij (JPR Advocaten)

klasse! SOCIETY 87

Anne Gregoor

Matthieu Claassen, Mirjam Cox, Petra Lubbers

AUPING Criade Party Wie: Audi, Villa Ruimzicht, Wijnhandel Schoemaker, Vivaldi XL, Olthuis Takken, Lizzy Ossevoort (Voice of Holland), Bang&Olufsen Nijmegen. En Auping natuurlijk Wat: AUPING Criade Party Waar: AUPING Plaza Doetinchem Fotografie: Carlo Stevering Fotografie

Sabine Hulshorst, Richard Hulshorst, Tim Hulshorst

Richard Smees, Saskia Smees

Monica Jansen, Henny Hunting

Hessel lubbers & Petra Lubbers met kinderen.

Andre Hendriksen (wijnhandel Schoemaker), Anne Gregoor

Alle fotoâ&#x20AC;&#x2122;s zien? www.gelderseklasse.nl

Simone Eykelkamp, Jolanda Eykelkamp. Lizzy Ossevoort, Carine Eykelkamp

Dennis Meijer, Tim Heinst (Audi Centrum Dago)

Frederiek Lubbers, Ria Dierking (haarinstituut Ria Dierking)

Monic Rootinck, Wim Slijkhuis (Revelman Woonkunst) , Wim Eenink

k l a s s e ! S ociety 88

Bokbierdag voor relaties van BDO Wie: Wat: Waar:

Relaties van BDO accountants Bokbierdag Theater Amphion Doetinchem

Fotografie: Yvet Keijzer Alle fotoâ&#x20AC;&#x2122;s zien? www.gelderseklasse.nl

V.l.n.r. Kees van Yren (ING), Jort Kelder, Jan Nijendijk (BDO) & Henk Steven Kleinburink (Tap & Van Hoff)

klasse! SOCIETY 89

Joop Hekkelaan en Rachida Peerkhan (Sjheera_Solutions)

Vera Scheijgrond, Elisah Rasing, Demi Kamphuis

Geert van den Oever en Dhr. G. Floor

Wijnproeverij bij Bodyline Lingerie Wie: Genodigden van Bodyline,Daffy de Vyldre, Rolf Brillen, Wijnhandel Halve Morgen & Beni Durrer Wat: Wijnproeverij Waar: Bodyline Lingerie in Elst Fotografie: Bart van Dieken Alle fotoâ&#x20AC;&#x2122;s zien? www.gelderseklasse.nl

Belinda Boersma (Monique Nails Arnhem) en Dolfy de Vyldre (Millinery Couture)

Rita en Miriam

Geerten Peek en Natascha Weijs

Jacqueline Holleman (Bakkerij Holleman) en DesirĂŠ Kessels (De Verleiding en De Commanderie)

Kitty en Anja (Bodyline)

Geert, Cor, Inie en Laura van Beeldentuin De Buffel

Carla en Geert Peek

Caroliene en Leon van der Sluys

Familie van Lith

Annemarie Tienstra en Esther van Lith (Mannen en Vrouwen van Nu)

Danny van Leersum (register Vinoloog van Wijnhandel Halve Morgen in Elst)

k l a s s e ! S ociety 90

Chaim en Christa

Aart van Hell, Sander Franken (van der Klaauw horloges), Anton van Hell

Frank en Michel Logmans (broers)

Maurits, Erwin Sommeling

Iddo, Leon en Arjan van Hell

Sander Franken en Dhr. Stolk

Ole van Vliet en Davoud Mirbagheri

Rik Brinks en Jean-Paul Defesche

Dhr. Keultjes en Dhr. Maarsinh

Els Ponstijn, Aart van Hell, Hans Cramer

Stephan Bouwmans, Job Eertink, Arjo Sminth

Dennis Verzijl, Patricia Timmersmans, Nink Veltman

Damon Daleman (Daleman Bedrijfsadvies) en Remco Huisman (de Stentor)

Ab van Hell

Bijeenkomst genodigden van Hell Juweliers Wie: Wat: Waar:

Genodigden van Hell Juweliers Uitleg over van der Klaauw Horloges Volkssterrenwacht Bussloo

Fotografie: Bart van Dieken Alle fotoâ&#x20AC;&#x2122;s zien? www.gelderseklasse.nl

Altijd Blijven Communiceren Over Beveiliging Veiligheid is een absolute voorwaarde voor prettig leven, wonen en werken. ABCO Beveiliging minimaliseert de risico’s die kunnen ontstaan door brand en criminaliteit. Daardoor kunt u zich concentreren op de wezenlijke activiteiten van uw bedrijf en – in geval van een particuliere oplossing – vertrouwen op een veilige woonomgeving. U kunt dat gerust aan ons overlaten, want beveiliging is ons vak. Met onze jarenlange ervaring en onze kennis van de nieuwste ontwikkelingen ontwerpen wij een beveiligingsconcept dat bij u past en dat aansluit op de eisen van de verzekeraar. Dit maatwerk, dat uw dagelijkse leven en bedrijfsproces ongemoeid laat, krijgt u bovendien tegen een aantrekkelijk tarief.

Robert Jansen

Inbraakbeveiligingsystemen Camera-observatie systemen Branddetectiesystemen Ontruimingssystemen Toegangscontrolesystemen Kluizen / notebooksafes Mechanische systemen Cilinders en sluitplannen Hang – en sluitwerk Security- en risicomanagement Meldkamerdiensten Recherchediensten Training en opleiding

ABCO Beveiliging is lid van UnetoVNI sectie Beveiliging, ook is ABCO Beveiliging Borg gecertificeerd. Dit betekend dat ontwerp, montage, service en inspectie worden uitgevoerd volgens vaste procedures, met alle aandacht voor tussentijdse en eindcontroles. Onze beveiligingsadviseurs zijn opgeleid om u te adviseren volgens BORG regeling, en/of de Haagse Methodiek. Wilt u meer weten over onze visie op uw beveiliging? Bel dan met 026-8811144. Wij staan u graag persoonlijk te woord.

www.abcobeveiliging.nl info@abcobeveiliging.nl

Juridische klasse

toont zich niet in

dikke rapporten, maar in

praktische oplossingen

Deventer 0570 – 61 40 80 Ondernemingsrecht

Vastgoed

Doetinchem 0314 – 37 23 11 Verzekeringsrecht

Enschede 053 – 433 11 33 Arbeidsrecht

Familierecht