Erfgoed
De Zwarte Dood in Kontich en Waarloos Als we het hier en nu niet zien zitten, willen we weg. We kunnen wegvluchten naar een afgelegen plek waar we weer rustig kunnen ademen. Of we vluchten naar vroeger, toen het zo veel beter was. Denken we. We zullen zien: ga je mee, vijfhonderd jaar terug in de tijd? Kontich - in 1500 nog zonder Waarloos maar met het gehucht Lint - heeft een bevolking van ongeveer 800 inwoners. Antwerpen is een havenstad in volle groei en telt 40 000 burgers binnen de stadsmuren. In 1568 zal Groot-Antwerpen met zijn 114 000 inwoners hoog genoteerd staan in de toptien van de dichtst bevolkte steden in Europa! Tussen de stad en Kontich liggen landelijke dorpjes met veel boerderijen, boomgaarden, akkers en weilanden, hier en daar een stenen woning. Stilaan beginnen er ook lusthoven opgetrokken te worden, waar de rijk geworden
burgers van de stad hun zomers komen doorbrengen. Groene oases in een open landschap, want de bossen worden stelselmatig gerooid: de hutten en meeste huizen zijn van hout, en het overschot wordt gebruikt om te verbranden: om te koken of te verwarmen. Er hangt overal een geur van rook, die - vermengd met mist - de smog vaak adembenemend maakt. Maar tegen het einde van de vijftiende eeuw barst Antwerpen stilaan uit haar voegen. De omzet van de haven is vier maal groter dan die van Londen. De sinjoren ervaren ook de lasten van deze expansieve economische conjunctuur. Drinkwater wordt schaars. Vuilnis wordt gedumpt in de grachten en op straat, de goten voor afvalwater raken verstopt. Sommige industrieën zorgen voor vervuiling: extra rook- en stankoverlast. Lakenververs, linnenblekers en leerlooiers vergiftigen het kostbare water…
En een slechte hygiëne leidt tot ziektes en besmettingen. Naast ratten en andere knaagdieren zorgen ook honden en katten voor de verspreiding, en uiteraard vlooien en andere insecten. Antwerpen wordt een broeihaard. Niet het minst door de scheepvaart: die zorgt voor het ongebreideld maar ongewenst vervoer van deze besmettelijke dieren en diertjes. Zo krijgt de stad soms al eens af te rekenen met vervelende epidemieën, met vaak dodelijke afloop voor velen. En als het in Antwerpen regent, druppelt het in Kontich. De stad kan immers niet zonder het platteland en het goederenverkeer, van laken tot groenten, fruit en melkproducten. Of bier, want daar is in de stad niet voldoende water voor. Helaas bestaat er geen anderhalvemeterregel zodat de besmettingen ook onze rurale voorouders bereiken. Er zijn veel soorten besmetting, die zich vooral manifesteren als huidziekten. Zoals de verschillende soorten pest en lepra. Volgens sommige bronnen beschouwt de kerk lepra als een straf van God voor zondig gedrag van de lepralijder zelf of van zijn ouders. De “zonden van het vlees” worden namelijk beschouwd als de allerergste. Zo wordt lepra een ziekte van de ziel en moet de zieke lepralijder van het gezonde lichaam van de kerk worden verwijderd. Via een lepramis, een dodenmis die het Informatieblad Kontich | 21
