Erfgoed
Willy Katzenstein,
Op Sinterklaas - kan het mooier? kreeg ik een mail van Janet Dean, de kleindochter van Margriet Ballegeer, onze Kontichse spionne tijdens de Eerste Wereldoorlog. De mail begon met de volgende zin: I had an email a couple of days ago out of the blue from a woman who had found me through the publisher of my book about Margriet. Je zou denken niks speciaals, een mail van een fan, totdat je het vervolg leest. De schrijfster was Susan Hamlyn. Haar naam doet bij ons geen belletje rinkelen. Dat zou pas ongelofelijk zijn. Neen, een Engelse naam zoals een andere, tot we de geschiedenis achter de naam hoorden na intussen druk mailverkeer en zoomgesprekken. Op vraag van haar oude moeder ruimt Susan de kasten op en ontdekt er de oorlogsdagboeken van haar grootvader Willy Katzenstein. Uiteraard een boeiende ontdekking. Maar het wordt nog interessanter, want wat blijkt: grootvader Willy heeft tijdens de Eerste Wereldoorlog een jaar als Ortskommandant in Kontich verbleven. En hij heeft er uitgebreid over geschreven in zijn bijna 300 bladzijden tellende dagboek. En wat het verhaal helemaal sterk maakt: toen hij tijdens de Grote Oorlog in Kontich was
26 | Informatieblad Kontich
gestationeerd, heeft hij Margriet Ballegeer tijdens haar proces als raadsman bijgestaan. Plots komen veel verhaallijnen samen. De kleindochter van Margriet Ballegeer uit Sandwich (Kent), staat plots oog in oog met de kleindochter van Willy Katzenstein uit Londen. Hun grootouders stonden in 19141918 tegenover elkaar, met andere woorden het waren in principe vijanden van elkaar. Maar hoe komt Susan Hamlyn dan in Engeland terecht. Om dat te verklaren moeten we het levensverhaal van Willy Katzenstein vertellen. Willy wordt op 12 september 1874 in het Duitse Bielefeld geboren. Als zoon van joodse ouders en als vaderlandslievende Duitser. Hij studeert rechten en promoveert in 1897 tot doctor in de rechten. Hij werkt als advocaat en notaris en engageert zich na 1918 politiek als provinciaal voorzitter voor de Deutsche Demokratische Partei, een links-liberale partij die tot vlak voor de machtsovername door Hitler aan alle regeringen van het Duitse rijk deelneemt. In 1933 wordt de partij
© Susan Hamlyn
Ik wil me niet uitspreken of toeval al dan niet bestaat. Daar zijn veel uiteenlopende meningen over. Maar verrassingen bestaan wel. Grote en kleine. En zaken die plots uit de lucht vallen. Iets waar je nooit aan gedacht had omdat je het niet wist, maar dat wel plots voor een andere kijk op bepaalde dingen kan zorgen. Zoals het volgende verhaal.
© Susan Hamlyn
Ortskommandant in Kontich tijdens de Eerste Wereldoorlog
verboden, maar ze herrijst na de Tweede Wereldoorlog als de FDP (Freie Demokratische Partei). Hij sterft in Londen op 8 april 1951. Maar niet alvorens een bewogen leven te hebben geleefd. In 1908 volgt hij zijn ondertussen gestorven oom op in de leiding van het verbond van synagogen in Westfalen en op 17 januari 1933 wordt hij hoofd van de joodse gemeenschap in Bielefeld. En het vervolg laat zich wel een beetje raden. Het moge duidelijk zijn dat Willy Katzenstein een belangrijke figuur in Bielefeld was, toen een niet onbelangrijke stad van 90.000 inwoners (333.000 in 2020). Vervolging moest en zou er komen, maar volgens getuigenissen van zijn dochter, de moeder van Susan
