your company
Finansal Kurumların Kredi Riski Ölçümünde Kullandıkları Yöntemler, Risk Azaltmada Alınan Aksiyonlar ve Kredilendirme Sürecindeki Etkileri Murat Gençer
Gündem 1
2
3
4 5
6
7
your company
Çeşitli Bankacılık Verileri Sermaye Yeterlilik Kavramı Basel 2’de Kredi Riski Ölçüm Yöntemleri Firma Derecelendirme ve Kredi Riski İçsel Değerlendirme Yöntemi Kredi Risk Azaltım Teknikleri Risk Ayarlı Sermaye Getirisi (RAROC)
Murat Gençer 2
Gündem 1 2
3
4 5
6
7
your company
Çeşitli Bankacılık Verileri Sermaye Yeterlilik Kavramı Basel 2’de Kredi Riski Ölçüm Yöntemleri Firma Derecelendirme ve Kredi Riski İçsel Değerlendirme Yöntemi Kredi Risk Azaltım Teknikleri Risk Ayarlı Sermaye Getirisi (RAROC)
Murat Gençer 3
Bankacılık Sektörü Verileri
your company
Murat Gençer 4
Bankacılık Sektörü Verileri
your company
Murat Gençer 5
Bankacılık Sektörü Verileri
your company
Murat Gençer 6
Gündem 1
2 3
4 5
6
7
your company
Çeşitli Bankacılık Verileri Sermaye Yeterlilik Kavramı Basel 2’de Kredi Riski Ölçüm Yöntemleri Firma Derecelendirme ve Kredi Riski İçsel Değerlendirme Yöntemi Kredi Risk Azaltım Teknikleri Risk Ayarlı Sermaye Getirisi (RAROC)
Murat Gençer 7
Sermaye Yeterliliği Kavramı
your company
Mevduat
Dış Finansman
Banka
Yatırım Portföyü
Operasyonel Harcamalar
Kredi
Piyasa Riski Sermaye
Sermaye Yeterliliği
∑
Operasyonel Risk
Kredi Riski
Murat Gençer 8
Sermaye Yeterliliği Kavramı Sermaye
Piyasa
Kredi
your company
≥ 8% Operasyonel
Riske Esas Tutar
Sermayenin 12.5 katı kadar risk alınabilir!
Murat Gençer 9
your Sermayenin 12.5 kat覺ndan daha fazla risk company al覺n覺rsa?
Murat Gen癟er 10
yourve Bankacılık sektörü Sermaye Yeterliliği company Riske Esas Tutarlar
Murat Gençer 11
Gündem 1
2
3 4 5
6
7
your company
Çeşitli Bankacılık Verileri Sermaye Yeterlilik Kavramı Basel 2’de Kredi Riski Ölçüm Yöntemleri Firma Derecelendirme ve Kredi Riski İçsel Değerlendirme Yöntemi Kredi Risk Azaltım Teknikleri Risk Ayarlı Sermaye Getirisi (RAROC)
Murat Gençer 12
Basel 2’de Kredi Riski Ölçüm
your Yöntemleri company
Geliştirilmiş İçsel Değerlendirme
Temel İçsel Değerlendirme Standart Yaklaşım Murat Gençer
13
Standart Yaklaşım ve İçsel Değerlendirme Yöntemleri Farkı
your company
Kredilerin temerrüde düşme ihtimali Temerrüde düşülme durumunda teminatların kayıp miktarının ne kadarını karşılayacağı
Kredi Derecesi Notu Bağımsız derecelendirme kuruluşları
Standart Yaklaşım
Banka deneyimi
İçsel Değerlendirme
Murat Gençer 14
Kredi Risk Ölçümü : Standart Kredi Tutarı
=
your Yöntem company
Teminat Tutarı
Net Kredi Tutarı
x Risk Ağırlığı
@ Kredi Derecesi Notu
= Kredi Riski
+ Piyasa Riski + Operasyonel Risk
/
Sermaye
≥8%
Murat Gençer 15
yourKredi Risk Ölçümü : Standart Yöntem company Örnek Kredi Tutarı 10.000
=
Teminat Tutarı 2.000
Net Kredi Tutarı 8.000
x Risk Ağırlığı 100%
@ Kredi Derecesi Notu
= Kredi Riski 8.000
x 8%
Sermaye 640
Murat Gençer 16
yourKredi Risk Ölçümü : Standart Yöntem company Örnek Kredi Tutarı 10.000
=
Teminat Tutarı 2.000
Net Kredi Tutarı 8.000
x Risk Ağırlığı 75%
@ Kredi Derecesi Notu
= Kredi Riski 6.000
x 8%
Sermaye 480
Murat Gençer 17
Gündem 1
2
3
4 5
6
7
your company
Çeşitli Bankacılık Verileri Sermaye Yeterlilik Kavramı Basel 2’de Kredi Riski Ölçüm Yöntemleri Firma Derecelendirme ve Kredi Riski İçsel Değerlendirme Yöntemi Kredi Risk Azaltım Teknikleri Risk Ayarlı Sermaye Getirisi (RAROC)
Murat Gençer 18
Kredi Derecesi Notu – Risk Ağırlığı your company İlişkisi (Standart Yaklaşım) Risk Ağırlığı
150%
100%
100% 75%
50%
20% AAA → AA
Kobi Perakende Portföyü
A+ → A-
BBB+ → BB-
BB-
Notu Yok
Kobi (Perakende)
:Yıllık Ciro < 50m€ :Bir bankadaki toplam kredi miktarı < 1m€
!!!Türkiye’nin kredi notu B seviyelerinde olduğu için, “A” nota sahip firmaların aldığı kredilerin risk ağırlığı Türkiye’nin kredi notundan fazla olamayacağı için 100% alınır. Murat Gençer 19
Kredi Derecesi Notu – Risk Ağırlığı your company İlişkisi (İçsel Değerlendirme) Risk Ağırlığı
150% Bankalar firmaları kendi
100%
100%
deneyimlerine göre notlandırır 75% ve 50%
20%
risk ağırlıklarını ve ne kadar
A+ → ABBB+ → BBBBNotu Yok Kobi sermaye ayırmaları gerektiğini (Perakende)
AAA → AA
Kobi Perakende Portföyü
ona:Yıllık göreCiro belirler. < 50m€
:Bir bankadaki toplam kredi miktarı < 1m€
!!!Türkiye’nin kredi notu B seviyelerinde olduğu için, “A” nota sahip firmaların aldığı kredilerin risk ağırlığı Türkiye’nin kredi notundan fazla olamayacağı için 100% alınır. Murat Gençer 20
your company
Derecelendirme Nasıl Yapılır? Gelir Tablosu
Bilanço
Validasyon Kalibrasyon
Finansal Rasyolar
+ Niteliksel Kriterler
Temerrüt Olasılıkları
Firma Derecesi A+ A AB+ ..
1.1% 2.3% 3.2% 4.1% ..
Murat Gençer 21
Niteliksel Kriterler
your company
Müşterinin sektördeki durumu Müşterinin kaynakları kullanabilme yeteneği Piyasa ve banka istihbaratı Yönetim yetkinliği Müşterinin faaliyet gösterdiği sektöre ve ekonomiye ilişkin durum Müşterinin bilgilerinin düzeni Bilanço dışı riskler Grup ilişkileri İş yapabilme ve tamamlayabilme becerisi Teknolojisi ve benzeri niteliksel değerler Murat Gençer 22
your Derecelendirmenin Kredi Fiyatlamasına company Olan Etkisi Banka İçin Risk ↑
Kredi Notu
↓
Kredi Maliyeti ve Teminat ↑
Sermaye İhtiyacı ↑
12.20% 12.00% 11.80% 11.60% 11.40% 11.20% 11.00%
Risk Bazlı Faiz
10.80%
Normal Faiz
10.60% 10.40% 10.20% AAA
AA
A
BBB
BB
B
CCC
CC
C
D
Geleneksel Kredi Fiyatlaması = Fonlama Maliyeti + Müşteri Risk Primi + Kar Payı Basel II Kredi Fiyatlaması = Fonlama Maliyeti + Beklenen Kayıp Oranı + İlave Sermayenin Maliyeti + Kar Payı Murat Gençer 23
Gündem 1
2
3
4
5 6
7
your company
Çeşitli Bankacılık Verileri Sermaye Yeterlilik Kavramı Basel 2’de Kredi Riski Ölçüm Yöntemleri Firma Derecelendirme ve Kredi Riski İçsel Değerlendirme Yöntemi Kredi Risk Azaltım Teknikleri Risk Ayarlı Sermaye Getirisi (RAROC)
Murat Gençer 24
İçsel Değerlendirme Yöntemi – Temel Kavramlar • PD •
your company
Temerrüt Olasılığı / Probability of Default
• Temerrüt Halinde Kayıp LGD • / Loss Given Default • Temerrüt Halinde Risk Tutarı EAD • / Exposure at Default • M •
Vade / Maturity
Murat Gençer 25
İçsel Değerlendirme Yönteminde Beklenen Kaybın Hesaplanması Ürün
Geri Kazanım
Müşteri Segmenti
Kullanım
Teminat Değeri
Derece
Limit
Teminat Tipi
PD
Karşı tarafın temerrüde düşme ihtimali nedir?
X
EAD
Temerrüt anında risk tutarı ne kadardır?
X
LGD
=
your company
Beklenen Kayıp
Riskin ne kadarı telafi edilemez?
Murat Gençer 26
İçsel Değerlendirme Yöntemi Rating PD EAD LGD
Teminat Tipi LGD
AAA 0.03% 1.00% 21.00%
Nakit 5.00%
AA 1.00% 3.00% 25.00%
A 3.00% 5.00% 28.00%
BBB 4.00% 7.00% 35.00%
BB 5.00% 9.00% 38.00%
Menkul Kıymet 29.00%
Gayri Menkul (Konut) 38.00%
Gayri Menkul (Ticari) 42.00%
Çek Senet 40.00%
Rating Kredi Kullanımı İpotek
B 6.00% 11.00% 40.00%
CCC 7.00% 13.00% 45.00%
your Örnek company CC 9.00% 15.00% 50.00%
C 13.00% 17.00% 55.00%
D 100.00% 30.00% 65.00%
:AA :80.000TL :Gayrimenkul İpoteği Konut
EAD = 80.000 TL X 1.03 = 82.400 TL Beklenen Kayıp = PD x EAD x LGD = 1% x 82.400 TL x 38% = 313 TL Murat Gençer 27
İçsel Değerlendirme Yönteminde your company Kullanılan Tescilli Kredi Risk Modelleri Amaç Sermaye Yeterliliği
Kredi Fiyatlama
Ekonomik Sermaye
Credit Metrics
Kredi Limiti Performans Belirleme Değerleme
KMV Yöntemler
Credit Risk +
Credit Portfolio View
Murat Gençer 28
İçsel Değerlendirme Yönteminde your company Kullanılan Tescilli Kredi Risk Modelleri Credit Risk : Kredilerin temerrüt olasılıkları, bu olasılıkların değişkenliği, müşterilerin iş alanlarının sektörel olarak ağırlıkları ve kayıp yüzdelerinden analitik olarak kredi zarar dağılımını çıkarır. Credit Metrics : Kredilerin derece kayması matrisleri ve kayıp yüzdeleri istatistiklerinden ve müşterilerin iş alanlarının sektörel dağılımları ve Monte Carlo simulasyonu ile kredi portföyü değer dağılımını bulur. KMV : Kredi kullandırılan halka açık müşterilerin pazarda oluşan sermaye değerleri ve bu değerlerin değişkenliği üzerinden temerrüt olasılıklarını ve firmaların sektörel ağırlıklarından Monte Carlo simulasyonu ile kredi portföy değer dağılımını bulur. Credit Portolio View Genel ekonomik duruma bağlı olarak kredi verilen firmaların Monte Carlo simulasyonu ile değer dağılımı bulur. Murat Gençer 29
Gündem 1
2
3
4 5
6 7
your company
Çeşitli Bankacılık Verileri Sermaye Yeterlilik Kavramı Basel 2’de Kredi Riski Ölçüm Yöntemleri Firma Derecelendirme ve Kredi Riski İçsel Değerlendirme Yöntemi Kredi Risk Azaltım Teknikleri Risk Ayarlı Sermaye Getirisi (RAROC)
Murat Gençer 30
Kredi Riskini Azaltım Teknikleri
your company
AMAÇ
Diğer riskleri kontrol altında tutarken, kredi riskini ve bu riske karşı ayrılacak olan yasal sermaye yükümlülüğünü azaltmak.
Teminatlar
Bilanço İçi Netleştirme
Garanti ve Kefaletler
Kredi Türevleri
Murat Gençer 31
Kredi Riskini Azaltım Teknikleri Teminat
your company
Ülkemizde Yaygın Olarak Kullanılan Teminat Türleri
43% 22%
18%
16% 1%
İpotek
İmza karşılığı
Kefalet
Belge Karşılığı
KGF
Standart Yöntem İpotek Kefalet ve Rehin Risk Ağırlığı “A-” altı firmaların kefaleti kabul edilmiyor • Konut Amaçlı 35% Gerçek Müşteri Çek-Senet • Ticari Amaçlı 100% Teminat olarak kabul edilmiyor Alacak Temliki Basel II’de teminat olarak kabul edilmiyor Murat Gençer 32
Kredi Riskini Azaltım Teknikleri Teminat
your company
Ülkemizde Yaygın Olarak Kullanılan Teminat Türleri
43% 22%
18%
16% 1%
İpotek
İmza karşılığı
Kefalet
Belge Karşılığı
KGF
İçsel Değerlendirme İpotek Kefalet ve Rehin Bankanın geliştirdiği modelleme ile doğrulayabildiği her Risk Ağırlığı “A-” altı firmaların kefaleti kabul teminat risk azaltıcı bir unsur olarak kabul edilebilir. edilmiyor • Konut Amaçlı 35% Gerçek Müşteri Çek-Senet • Ticari Amaçlı 100% Teminat olarak kabul edilmiyor Alacak Temliki Basel II’de teminat olarak kabul edilmiyor Murat Gençer 33
Basel 2’de Kabul Edilen Mevcut Durum
your Teminatlarcompany
Basel II
Çek
Nakit
Senet
Altın
Kefalet
Hisse Senedi
İpotek
Tahvil
İşletme Rehini
Yatırım Fonu Banka Garantisi
Murat Gençer 34
Gündem 1
2
3
4 5
6
7
your company
Çeşitli Bankacılık Verileri Sermaye Yeterlilik Kavramı Basel 2’de Kredi Riski Ölçüm Yöntemleri Firma Derecelendirme ve Kredi Riski İçsel Değerlendirme Yöntemi Kredi Risk Azaltım Teknikleri Risk Ayarlı Sermaye Getirisi (RAROC)
Murat Gençer 35
Risk Ayarlı Sermaye Getirisi
your (RAROC) company
Normal getiri fonksiyonları yatırımlardaki risk etkenini dikkate almaz. RAROC ise getirileri alınan risklerle ilişkilendirilir. +Gelirler -Giderler +Ekonomik Sermayenin Getirisi +/- Transfer Ücretleri -Beklenen Zarar
Risk Ayarlı Gelir (Adjusted Income) RAROC = Riskde Olan Sermaye (Capital At Risk)
Kredi Riski + Piyasa Riski + Operasyonel Risk + Diğer Riskler İçin; Ayrılan Sermaye
Risk Ayarlı Gelir = Kredi Fiyatı - Masraf - Beklenen Zarar - Operasyonel Maliyet
Murat Gençer 36
Risk Ayarlı Sermaye Getirisi
your (RAROC) company
Müşteri X
Müşteri Y
Kredi Miktarı
$1,000,000
$1,000,000
Fiyat
LIBOR + 2 (4.5%)
LIBOR + 4 (6.5%)
Maliyet
1%
2%
Temerrüt Olasılığı
2%
4.5%
Temerrüt Halinde Kayıp Yüzdesi
40%
50%
Beklenen Zarar
0.8%
2.25%
Beklenmeyen Zarar
$56,000(5.6%)
$97,979(9.79%)
RAROC
(Libor+2%-1%-0.8%)/ 5.6%
(Libor+4%-2%-2.25%) / 9.79%
= 48.2%
= 43.4%
Y’den alınan prim fazla fakat Y’nin Risk Ayarlı Sermaye Getirisi daha düşüktür. Murat Gençer 37
your company
Teşekkürler
Murat Gençer RiskTürk Yazılım ve Danışmanlık muratg@riskturk.com
Murat Gençer 38