Frontaal
DRIEMAANDELIJKS MAGAZINE VAN HET GENTS MILIEUFRONT – JAARGANG 20 - WINTER - 2017 – NR. 4
Adopteer een kamerplant
Betonstop in Gent of toch niet?
Evaluatie
Stedelijk ecosysteem
bestuursakkoord
aan de dokken
Frontaal is het driemaandelijks tijdschrift van het GentsMilieuFront vzw (GMF). Jaargang 20 – winter 2017 – nr. 4 GMF is een politiek onafhankelijke milieuvereniging die actief is in Gent en omgeving. GMF wil mee vorm geven aan een stedelijke samenleving waar ‘duurzaam’ de logische, natuurlijke keuze is op alle niveaus. Om dit te bereiken richt GMF zich in de eerste plaats tot de lokale overheden, de inwoners en het bedrijfsleven uit de regio via sensibilisering, kritische analyse, adviesverlening, beleidswerk en actievoeren. Het Gents MilieuFront concentreert zich op stedelijke thema’s zoals afval, energie, mobiliteit en klimaat. GMF is lid van de Bond Beter Leefmilieu. Lidmaatschap GMF Lid word je door overschrijving van 5 euro (of liefst meer) of 12,50 euro (gezinslidmaatschap) op BE93 0011 4993 2067 van GMF vzw. We rekenen per kalenderjaar. Voor vragen over je lidmaatschap, adreswijziging, domiciliëringen, permanente opdrachten of fiscale attesten: phc9000@gmail.com Verantwoordelijke uitgever Sam Van den plas, Maria Hendrikplein 5/201, 9000 Gent Redactie Adelheid Vanhille, Amélie Rocquet, An Van Hemeldonck, Britta Bolte, Dennis Licht, Edwin Verschelde, Erik Grietens, Gert Arijs, Gwen Bouchier, Iris Verschaeve, Karel Lauwers, Leen Vermeire, Linde Jacobs, Lisa Marechal, Pieter Van den Brande, Sabine Huyghe, Sanne Jans, Stefaan Claeys, Steven Geirnaert, Toby Lauwerier Ontwerp – Lay-out Sarah Dosogne - Adelheid Vanhille & Emma Vanhille Foto’s Vermeld bij artikel. Foto voorpagina: Dennis Licht Huisfotograaf: www.gertarijs.be en Dennis Licht Reacties op artikels info@gentsmilieufront.be Copyright Overname van artikels wordt aanbevolen, mits bronvermelding. Drukkerij Graphius, Gent Gedrukt op 100 % kringlooppapier met inkt op vegetale basis en solventvrij.
09 242 87 51 info@gentsmilieufront.be www.gentsmilieufront.be
Secretariaat GMF
09 242 87 54 info@milieuadvieswinkel.be www.milieuadvieswinkel.be Steven Geirnaert Iris Verschaeve Stefaan Claeys Ida Lievens Pieter Verstraete Cristina Mafteiu
OPENINGSUREN Permanent documentatiecentrum MilieuAdviesWinkel ma, di, woe: 9 > 12.30 uur 13 > 16.30 uur do en vrij : op afspraak Wil je bouwadvies? Maak dan eerst een afspraak.
Koningin Maria Hendrikaplein 5/201 – 9000 Gent
2
Frontaal // winter 2017
Edito Cijfers zijn (niet) genoeg?
G
MF kan op 2017 terugkijken als een bijzonder succesvol jaar. We vierden onze 20ste verjaardag met 100den sympathisanten, haalden voor het eerst de kaap van 1700 leden en hielden na 4 jaar strijd het Outletcentrum The Loop tegen. Ook haalden we met de Geveltuinbrigade een project binnen die de stad echt gaat vergroenen. Meer en meer mensen willen samen met ons van Gent een meer duurzame stad maken voor iedereen. En toch… tegelijkertijd waarschuwen 15.000 wetenschappers van over de hele wereld dat het vijf na twaalf is en het binnenkort te laat zal zijn om nog succesvol van koers te veranderen. Het eerste gezin dat erkend werd als klimaatvluchtelingen is een feit. Eén van de machtigste presidenten ter wereld vindt klimaatverandering geen prioriteit. Laat ons van 2018 dus meer dan ooit het jaar van de actie maken! Haal je geld weg bij banken die investeren in fossiele brandstoffen, investeer in duurzame coöperatieves, wordt flexitariër of vegetariër, consuminder, verplaats je minder met auto en vliegtuig, deel, maak en maak solidaire keuzes onderweg naar die duurzame samenleving! Want wat we zelf doen, doen we beter! Met onze Gent 2025 campagne waarbij we we politieke partijen vragen om in hun programma ambitie te tonen en met onze Geveltuinbrigade geven we alvast het goede voorbeeld. We smeden graag samen met jou die plannen op onze AV en Nieuwjaarsreceptie op 9 maart 2018. Tot dan!
Het volledige GMF-team
Inhoud
Driemaandelijks magazine van het Gents MilieuFront – jaargang 20 – winter– nr. 4
2 4 5 6 8 10 12 14
Edito Een betonstop voor Gent of toch niet helemaal Genoeg gepland! Planten nu! MAW-vraag Hoe isoleer je een hellend dak Denen houden van voedselverspilling Nieuwe Gentenaar aan het woord
16 18 20 23 24 26 28
30
Fietsen in Utrecht Lidkaart
32
Bonnenblad Tijd voor iets nieuws Geen outletcenter aan The Loop Wijs met weesfietsen Stedelijk ecosysteem aan de dokken Ducoop À la saison: Zure kool
34 35 36 37 38
Evaluatie van bestuursakkoord na 5 jaar
GMF 20 jaar Het feest Met vallen en opstaan naar een leven zonder afval Column Het groen achter de oren De vrijwilliger De wondere wereld van divestment Vergeten groene plekjes Potuitpark Activiteiten
Adopteer eens een kamerplant
26
6
32
12 3
Hoera, een betonstop voor Gent! Of toch niet helemaal? Verkaveling van open ruimte in Drongen
Het stadsbestuur van Gent wil groene plekken in de stad vrijwaren en nieuwe natuur een plaats geven. Dankzij het RUP Groen wordt meer dan 250 ha bestaand groen beschermd en komt er 140 ha nieuwe natuur- en boszone bij. Een prima initiatief! Maar een aantal groene stukjes worden vergeten. En in Drongen kan alsnog een grote open ruimte verkaveld worden. Tekst: Erik Grietens
O
p het gewestplan uit de jaren ’70 werd kwistig rondgestrooid met harde bestemmingen, zoals zones voor wonen of openbaar nut. Daardoor moeten waardevolle open ruimtes nog steeds plaats maken voor woningen of parkings. Meestal is dat onomkeerbaar. Het RUP Groen wil meer dan 100 deelgebieden in de stad beschermen, die vandaag nog bebouwd kunnen worden. Zowel kleinere stukken in de woonwij-
4
Frontaal // winter 2017
ken, het woongroen, als grotere open ruimtes aan de rand. Afhankelijk van hun biologische waarde krijgen ze een herbestemming als park, natuur of bos.
Vergeten groen
Toch werden enkele groene stukjes in de stad over het hoofd gezien. Deze parkjes maken deel uit van een netwerk van groen door de stad, een netwerk dat mensen samen brengt,
een netwerk dat mensen weer met de natuur verbindt. Het gaat onder meer om het Reigersparkje in de stationsbuurt, het Boerenhof in de wijk Rabot, het Driemasterpark in Wondelgem, het Sleutelbloempark in de Sint-Bernadettewijk, het buurtpark aan de kerk aan de Blaisantvest, de groenzone aan de Pinguinstraat in Gentbrugge, de zone achter het Kollekasteel in Mariakerke,‌ Ongetwijfeld vergeten we er zelf ook nog.
Noordhoutkouter
Een ander belangrijk groengebied voor Gent is de Noordhoutkouter in Baarle (Drongen). Terwijl het groen RUP deze kouter zou moeten beschermen, zet het stadsbestuur de deur open om in dit woonuitbreidingsgebied sociale woningen te bouwen, gecombineerd met stadslandbouw. Nochtans is in de bindende bepalingen van het Structuur-
plan Gent voorzien dat dit woonuitbreidingsgebied niet bebouwd kan worden. Het is ook niet logisch om hier sociale woningen te bouwen. Dit gebied ligt ver weg, is slecht bereikbaar met openbaar vervoer, de fietsafstand naar de stad is groot. Voor bewoners van sociale woningen – die vaak geen financiële middelen hebben voor een (deel)auto – is dit een slechte locatie. Stadslandbouw is hier wel op zijn plaats.
Ontharding
Dit RUP past ook in de klimaatdoelstellingen van de stad. Inzetten op ontharding en vergroening van versteende ruimte is een belangrijke doelstelling uit het klimaatadaptatieplan van de stad. Zo wordt werk gemaakt van het milderen van het hitte-eiland effect, is er meer ruimte om overtollig regenwater op te vangen, droge periodes te overbruggen en koolstof op te slaan. Dit RUP Groen biedt de mogelijkheid om deze doelstelling ook waar te maken op het terrein.
Een goed voorbeeld hiervan is het ontharden en vergroenen van speelplaatsen van scholen, zoals de speelplaats van de school KTA Mobi aan de Wispelbergstraat. Deze vergroende speelplaats wordt na de schooluren en in het weekend opengesteld voor buurtbewoners. GMF vraagt om in het vervolgtraject van het RUP Groen op te zoek te gaan naar dergelijke mogelijkheden voor vergroening en het publiek maken van versteende ruimtes.
.
Genoeg gepland! Planten nu! And the winner is... Geveltuinbrigade van Gents MilieuFront!
Al 20 jaar is het grotere doel van het Gents Milieufront het groener maken van de stad Gent. Als er dan een kans passeert zoals het burgerbudget dan spring je op de kar. Dat hebben we dan ook gedaan. Vol goesting werkten we een project uit om fier op te zijn. Een project dat de eenvoudigheid maar ook de doeltreffendheid zelve is namelijk de belofte om 500 geveltuinen aan te leggen. Dat zijn 500 huizen met meer groen. 500 gezinnen die kiezen voor wat minder baksteen of beton in het straatbeeld.
W
e gaan de uitwerking van de geveltuinbrigade starten met geïnteresseerden te zoeken in onze focuswijken. Wijken die het meest te lijden hebben onder het hitte eiland effect, die het dichtst bebouwd zijn en waar weinig groen aanwezig is. Eenmaal de nodige research gedaan in die wijken kan het planten beginnen. Onze vrijwilligers gaan hierbij de hulp krijgen van Refu interim om alles vlot te laten verlopen.
We hopen stiekem dat dit nog maar een begin is, een aanzet om te laten zien dat, ook al leven we in een middelgrote stad, er met wat creativiteit en zin veel meer groen mogelijk is. Vandaar bij deze een hele dikke merci aan iedereen die op ons heeft gestemd en zo dit project mee mogelijk heeft gemaakt! Merci en op naar een groener Gent!
.
5
Hoe isoleer je een hellend dak? Veel gestelde vraag aan de MilieuAdviesWinkel
De adviseurs en medewerkers van de Milieuadvieswinkel zijn dagelijks op de baan om advies te geven aan mensen die hun woning energiezuiniger willen maken. Sommige vragen komen keer op keer terug, en sommige hardnekkige misverstanden moeten telkens opnieuw opgeruimd worden. In deze bijdrage bespreken we de correcte opbouw van isolatie in een hellend dak Tekst en foto: MAW
6
Frontaal // winter 2017
E
r zijn nog enorm veel woningen waar een degelijke dakisolatie ontbreekt. In Gent alleen al zijn het er tienduizenden. De meeste woningen waar we langsgaan, hebben helemaal geen of nauwelijks dakisolatie. Soms is er wel al isolatie, maar is ze slecht geplaatst. De beste oplossing is vaak om alles te verwijderen en opnieuw te beginnen. Laat ons van buiten naar binnen alle laagjes overlopen die we tegenkomen in een typisch dak dat correct geĂŻsoleerd is.
stad
g Ook voor de vraa
l, “Ramen of kete wat eerst?”
1
09 266 52 00
Banner_roze_40x150mm.indd 1
Om te beginnen hebben we de dakbedekking. Dat is de esthetische afwerking van een dak, maar het biedt meteen ook een eerste bescherming tegen neerslag en schadelijke UV-straling. Vaak bestaat de dakbedekking uit dakpannen die rusten op panlatten. Onder de panlatten zijn stoflatten bevestigd die van de nok naar de dakgoot lopen. De panlatten en stoflatten vormen de regelstructuur waarop de pannen rusten. Anders dan dakpannen komen we ook andere dakbedekkingen tegen zoals leien, zink, enz. met een eigen regelstructuur.
2
De dakbedekking en haar regelstructuur rusten op het onderdak. Het onderdak zorgt ervoor dat regen, stof of stuifsneeuw dat onder de dakbedekking terecht komt, naar beneden kan lopen of schuiven. Het onderdak beschermt de woning dus tegen neerslag, maar ook tegen wind. Daartoe moet het luchtdicht gemaakt zijn. Bij isolatie van het dak bevelen we aan om, als er een onderdak aanwezig is, dat van binnenuit luchtdicht te maken met tape en kit. Als er geen onderdak aanwezig is, moeten de pannen eraf en moet er een onderdak geplaatst worden vooraleer we kunnen isoleren. We bevelen aan om een tand-en-groef onderdak uit geperste houtwol te plaatsen, omdat dit uit hernieuwbare grondstoffen bestaat en tegelijk ook al wat akoestisch en energetisch isoleert.
3
energiecentrale.gent
Onder het onderdak komt dan de dakisolatie. We bevelen in eerste instantie isolatiemateriaal van organische oorsprong aan, zoals houtwol of cellulosevlokken, omdat het een hernieuwbare grondstof is én omdat ze een grotere warmteopslagcapaciteit hebben dan andere materialen. Dat
28/11/17 09:57
helpt om de warmtedoorslag zo veel mogelijk uren uit te stellen op zeer warme dagen. Cellulose heeft als extra voordeel dat het zelfs de kleinste holtes opvult, beter dan je andere isolatiematerialen ooit kan snijden, omdat het onder druk ingeblazen wordt. Als dikte van het isolatiepakket nemen we, voor het gemak van de afwerking, de dikte van de dakconstructie. Een typisch Gentse dakconstructie bestaat uit kepers en gordingen. De kepers lopen van de nok naar de dakgoot en dragen het onderdak en de stof- en panlatten. De gordingen lopen horizontaal en dragen de kepers. Keper en gording hebben in het algemeen een gezamenlijke dikte van 24 cm. Die dikte volstaat om met organische isolatiematerialen een warmteweerstand van 6,3 m²K/W te halen, wat een goede isolatiewaarde is èn precies de drempel is voor een aantrekkelijke premie van de stad Gent. De kepers en gordingen verdwijnen dus helemaal in het isolatiepakket. In vele gevallen dient de gordingenstructuur opgedeeld te worden door middel van extra houten balken om praktisch te kunnen isoleren.
4
Een laatste, cruciale laag is het dampscherm. In bijna alle woningen waar we oude isolatie aantreffen, ontbreekt deze laag of is ze fout (en dus nutteloos) aangebracht. Hoe moet het dan wel? Het dampscherm heeft als doel om het isolatiepakket vrij te houden van vocht. We hebben het niet over regen, want daar zorgt het onderdak voor. Wel hebben we het over vocht dat aanwezig is in de binnenlucht. Het is zo dat (warme) binnenlucht die via kieren doorheen het isolatiepakket naar (de koude) buiten ontsnapt, onderweg zodanig afkoelt dat die het vocht niet meer kan ophouden. Koude lucht kan immers maar een fractie vocht opnemen dan
warme lucht. Het overtollige vocht condenseert dan, net zoals dat ‘s zomers op een terrasje gebeurt tegen de koude wand van je frisse pint. Wanneer er veel lucht op die manier passeert (wat al bij een klein spleetje het geval kan zijn), dan gaat het om grote hoeveelheden vocht dat afgezet wordt op de grens van warm en koud, in de isolatie dus en/of op de dakstructuur. Op de duur krijg je schimmelvorming en kan de dakconstructie beginnen wegrotten. Het dampscherm is een scherm dat dampremmend is én dat volledig luchtdicht moet worden aangebracht. Het moet dus met de grootste zorg afgetaped worden aan alle mogelijke aansluitingen langs dakramen, aangrenzende muren, de zoldervloer, zodat er geen lucht kan passeren. Hier wordt nog al te vaak tegen gezondigd, zelfs bij nieuw geplaatste isolatie. Wanneer lucht kan circuleren rondom de isolatie dan verdwijnt immers de isolerende werking.
!
Wanneer de ruimte onder het dak gebruikt wordt als leefruimte, volgt na het dampscherm nog een afwerking, veelal bestaande uit een latwerk waarop gipsvezel- of gipskartonplaten worden bevestigd. Het is daarbij van belang dat eventuele vijzen of nagels waarmee de platen bevestigd worden, het onderliggend dampscherm niet doorboren.
.
7
GMF-reporter vanuit Kopenhagen
Denen houden van voedselverspilling Denen zijn er zich van bewust
Of liever: ze omarmen het onderwerp, zijn er zich van bewust en doen er echt iets aan. Of toch zeker de voorbije acht jaar. Zo daalde de hoeveelheid verspild voedsel op vijf jaar tijd met maar liefst 25%, wat gelijk staat aan meer dan 590 miljoen euro (cijfers van 2015). De wereld kijkt er naar en vraagt zich af hoe dat kan. Wel, aan de basis van die ommekeer staat één vastberaden persoon met een missie: Selina Juul van de organisatie Stop Spild Af Mad, of Stop Voedselverspilling. Tekst: Linde Jacobs Foto: Mikkel Oestergaard
I
n 2008 startte Selina een Facebookpagina waarmee ze tips de wereld instuurde om minder voedsel te verspillen. Haar argumenten zijn zo simpel en duidelijk, dat het haast absurd is om er niet achter te gaan staan. Ze zegt: “Iedereen wil graag een betere wereld, maar vaak weten we niet waar te beginnen of denken we dat we het niet kunnen. Wel, hier is een goede manier om een betere, groenere wereld te realiseren: stop met het verspillen van voedsel.” Want het gaat natuurlijk verder dan louter het weggooien van voedsel. Het gaat om de toekomst van onze samenleving. Met steeds meer mensen op
8
Frontaal // winter 2017
dezelfde oppervlakte zullen we creatief moeten zijn en oplossingen moeten zoeken om iedereen te blijven voeden. Momenteel belandt één derde van het geproduceerde voedsel in de vuilnisbak, en dat is ongelooflijk zonde. Juul voegt er nog aan toe: “Het goede nieuws is dat je niet alleen de wereld beter en groener maakt, je bespaart ook een heleboel tijd en geld. Het is een win-win!”
Single bananen
Drie maanden nadat ze de Facebookpagina lanceerde, zat Selina Juul aan tafel met de bonzen van REMA1000, één van de grootste retailers van Denemarken. Hun supermarkten kan
je vergelijken met een kruising tussen Colruyt en Lidl. Die hadden wel oren naar de argumenten van Juul. Want ja, if money talks… Intussen heeft elke supermarkt in Denemarken een actieplan rond voedselverspilling. REMA1000 stopte bijvoorbeeld met het aanbieden van massakorting (méér stuks kosten minder) en ruilde die voor andere maatregelen, zoals bananen die af hun tros vielen niet meer weggooien, maar aan spotprijzen verkopen onder de ludieke slogan ‘kies mij, ik ben single’. Resultaat: REMA gooit 90% minder bananen weg.
Europese gezinnen gooien geld bij het afval
Selina Juul overtuigde met haar organisatie Stop Spild Af Mad de één na de ander: gewone burgers, supermarktbazen, overheden. Ze zegt: “we zitten allemaal in hetzelfde schuitje: de industrie, bakkers, restaurants, de overheid en de consument. En toch heb je als consument in de westerse wereld de grootste impact.” De cijfers liegen niet: een gemiddeld gezin in Europa gooit €900 per jaar aan voedsel in de vuilnisbak. Daarbovenop spenderen we vijf uren per maand aan het shoppen van eten dat uiteindelijk bij het afval belandt. Wat een verspilling van geld, tijd en ja… goed voedsel!
Heb je restjes lief
Juuls inspanningen en tips zorgden bij Denen heel snel voor een mentaliteitswijziging. “Onze aanpak sloeg aan, omdat we oplossingen aanreikten in de plaats van problemen. Etensrestjes zijn hier plots geen afval meer, maar geschenkjes waar je iets creatiefs mee kan doen in de keuken.” De campagnes van Stop Spild Af Mad sloegen zo goed aan bij particulieren en industrie, dat het onderwerp al snel op de politieke agenda belandde. Er werd bijna 650.000 euro budget vrijgemaakt om nog meer te doen, om apps te ontwikkelen en een nog bredere bewustwordingscampagne te voeren.
Afvalsupermarkt en verspillings-apps
Een NGO opende in 2016 in Kopenhagen de eerste supermarkt ter wereld die alleen voedseloverschotten verkoopt: WeFood. De producten worden door vrijwilligers opgehaald bij supermarkten waar WeFood samenwerkingen mee afsloot en vervolgens 30 tot 50% goedkoper aan de man gebracht. Intussen opende er een tweede WeFood in een andere wijk in de stad. Hun klanten zijn
niet alleen mensen die de marktprijzen niet kunnen betalen, maar ook een heel aantal burgers die bezorgd zijn om de enorme berg voedsel die dagelijks verspild wordt. Via de TooGoodToGo of TGTG-app bieden restaurants, bakkers, saladebars en broodjeszaken vlak voor sluitingstijd hun overgebleven gerechten aan voor een fractie van de normale prijs. Je betaalt via de app en gaat je bestelling vervolgens ophalen. En zo popten er de voorbije acht jaar in Denemarken tal van grote en kleine initiatieven uit de grond, geïnspireerd door de bewustmaking via sociale media, via lezingen en via een indrukwekkend aantal persartikels en mediaverschijningen.
Ja, maar hoe? 7 simpele tips
Met deze zeven tips van Selina Juul geraak je zelf al een heel eind: 1. ‘Tenminste houdbaar tot’ betekent niet ‘giftig na’. Datumlabels zijn relatief, zeker bij droge voeding. Wees dus niet bang om koekjes een paar maand na de ‘tenminste houdbaar tot’ nog op te eten. 2. Organiseer je ijskast anders en zet zaken die open zijn en etensrestjes op
ooghoogte vooraan, in plaats van ze achteraan een schimmeldood te laten sterven. 3. Vermijd UFO’s in je diepvries (Unidentified Frozen Objects). Vries kleine porties in en label ze goed. 4. Verander je supermarktgedrag. Winkelkarren en -mandjes worden met de jaren groter omdat mensen nu eenmaal de neiging hebben ze helemaal te vullen. Draag net als vroeger zelf je mandje aan je arm, zodat je voelt hoeveel je al hebt meegenomen. Koop ook volop imperfect fruit en groenten. Ze smaken even lekker, worden niet weggegooid en sturen een boodschap naar de supermarktbaas: mensen kopen imperfect fruit, dus niet preventief weggooien. 5. Overdenk voor je kookt goed je porties. En wist je dat kleinere borden ervoor zorgen dat er heel wat minder voedsel weggegooid wordt? 6. Restjes zijn geschenken met een eindeloze reeks mogelijkheden. 7. Deel je eten! Klop aan bij de buurvrouw met die ene kom te veel soep. Want delen is beter dan weggooien en je maakt mensen blij.
.
9
Nieuwe Gentenaar aan het woord Ik vind energiebesparen belangrijk, dat kreeg ik mee van thuis uit In deze rubriek laten we ‘Nieuwe Gentenaars’ hun licht schijnen op het milieu. Welke boodschappen en ideeën met betrekking tot het milieu brengen zij uit hun thuisland mee naar Gent? Wat kunnen we van elkaar leren? Frontaal hoort het graag! Tekst: H. V. Foto: Jaweed Yaqoubi
E
en dikke vijf jaar geleden vluchtte Jaweed op 21-jarige leeftijd noodgedwongen vanuit zijn thuisland Afghanistan naar België. Hij belandde eerst tijdelijk in een asielcentrum in de buurt van Spa. In 2013 verhuisde hij naar Gent, waar hij aan de slag ging met het Nederlands en zijn leven uitbouwde. Een glooiend, groene omgeving met helblauwe rivieren achterlaten om terecht te komen in een land zoals het onze, was voor Jaweed niet zo evident. Het liefst van al zou hij hier ook een stukje grond hebben, waarop hij wat paarden, koeien, ... zou kunnen houden en zijn tijd vullen met tuinieren en buiten zijn. Iets wat ginder een evidentie was, maar hier vaak niet betaalbaar.
10
Frontaal // winter 2017
Dorpsleven
Ik kom uit Laghbad, een dorp in de buurt van Ghazni. In mijn omgeving waren er geen merkbare milieuproblemen. Er zijn bijvoorbeeld wel fabrieken, maar die bevinden zich ver van de leefomgeving van de mensen. Auto’s rijden er ook vooral buiten de dorpen. Er is nog ongelofelijk veel natuur bij ons. Je kan het niet vergelijken met Gent. Zo kunnen we bij ons gewoon water van de rivieren drinken. Natuurlijk water, afkomstig van de bergen. Vroeger werd de kwaliteit niet gecontroleerd, maar zelfs nu labo’s de waterkwaliteit testen, blijkt dat het prima drinkbaar is. Zo zal er niemand water in flessen kopen in de winkel, dat product verkoopt gewoon niet. Dat is meer iets voor in de steden zoals Kabul. Vroeger was het water daar ook zuiver, maar nu geraken de rivieren langzaamaan vervuild. Door de oorlog is er veel meer vervuiling. De bommen vervuilen de omgeving. Mensen worden ziek na een explosie, tot een paar dagen erna, dan voelen ze zich weer beter. We hebben geen idee of ze er op langere termijn iets aan overhouden.
Sorteren avant la lettre
In mijn dorp sorteren we afval alsof het de normaalste zaak van de wereld is. Afval van fruit en groenten gaat logischerwijs naar de dieren. Plastic, metaal en blik wordt opgekocht door mensen. Die gaan er mee
naar de stad en maken er winst op. Afval heeft bij ons echt een waarde, is een bron van inkomsten. Ik herinner me een grappig voorval waarbij ik als kleine jongen heel graag op de kermismolen wou die tijdelijk bij ons in het dorp stond opgesteld. Vanop ons plat dak zag ik hoe er in de tuin van onze buren veel oud ijzer lag. Ik nam wat stukken mee, en betaalde drie ritjes op de molen met het ijzer van onze buurman. Tot hij erachter kwam en ik moest gaan lopen (lacht).
Circulatieplan
Ik hoorde er dingen over, maar niet zo heel veel. Een volledige beperking van auto’s zou ik niet goed vinden, maar ik vind het wel leuk nu het rustiger is in de stad. Er is minder lawaai van auto’s, je kan –ook met kinderen- rustiger wandelen op straat, de luchtkwaliteit zal er beter door worden. Dus ik vind het positief, zolang alles nog voor iedereen bereikbaar blijft.
Zorg voor het milieu
Op het kot waar ik woon, vergeten de studenten altijd het licht uit te doen in gang, wc, keuken,… Ik doe dit hele tijd voor hen. Ik vind energiebesparen belangrijk. Dat kreeg ik mee van thuis uit. Wij verwarmen in Afghanistan onze huizen in de winter met kolenkachels. We hebben grote kamers, waar veel mensen samen zitten. We letten goed
// Veel natuur in Afghanistan heeft hulp nodig, maar de regering is bezig met conflicten en oorlog. // op wanneer we de deur open doen, en doen hem direct terug dicht om energie te sparen. Het is er héél koud in de winter. Hier doe ik zelden mijn verwarming aan. De buizen van de verwarming van de andere kamers lopen warm door mijn kamer. Het systeem van afval sorteren hier vind ik prima. Alles krijgt zijn plaats. Het was wel even wennen. Ik wist het eerst niet en deed alles in 1 zak. Wanneer ze het me uitlegden, vond ik het super. Het is me soms wel nog niet altijd heel duidelijk welk soort plastic nu PMD is en wat niet.
zeehaven om 3u30. 40 minuten fietsen in het midden van de nacht. Ook in de winter, door kou, regen, sneeuw,… Het is goed om op die manier je beweging te hebben. Ik weet niet wat ik ga doen eens ik mijn rijbewijs heb. Thuis in mijn dorp deed ik alles te voet, of te paard. Ik gebruikte enkel de auto wanneer ik naar een stad moest gaan.
Klimaatverandering
Ik hoorde van de grote conferenties zoals in Parijs. In Afghanistan is niemand daar mee bezig nu. Veel natuur in Afghanistan heeft hulp nodig, maar de regering is bezig met de conflicten en de oorlog. Niemand ligt wakker van het milieu. Een boomplantactie zoals hier in het geboortebos, daar zouden de burgemeesters bij ons nu niet aan denken. De mensen doen het wel zelf, maar het komt niet van de overheid. De seizoenen zijn voorlopig nog niet veranderd bij ons. De winters blijven even hard als vroeger, maar vorig jaar was er weer een enorme sneeuwval, er lag meer dan drie meter sneeuw en er vielen veel doden. Dat was bijna 30 jaar geleden.
.
Te voet of te paard
Ik doe in Gent zoveel mogelijk te voet. Je hebt tijd om rustig rond te kijken, wat te wandelen, een beetje te gaan zitten op een mooie plek. Ook de tram vind ik leuk, als je tijd hebt. Een vrije dag. Als ik ergens sneller heen moet gaan en weinig tijd heb, gebruik ik de fiets. Om naar het werk te gaan bv. Maar ik wandel vooral. Sinds 4 maanden ben ik aan het leren rijden en gebruik ik vaak de auto. Om naar het werk te gaan, maar ook om naar andere steden te gaan. De trein is op vele vlakken wel positiever: het is relaxter, je hebt geen parkeerstress, het is beter voor het milieu. Voorheen deed ik werkelijk alles met de fiets. Ik vertrok naar mijn werk in de 11
Evaluatie van het bestuursakkoord na vijf jaar Hoe presteert het stadsbestuur op milieu en mobiliteit?
Kort na de gemeenteraadsverkiezingen in 2012 werkte de Gentse coalitie een lijst van 800 actiepunten uit in haar bestuursakkoord ‘om verder door te groeien naar een creatieve, aangename en leefbare stad’. In 2014, één jaar na het bestuursakkoord, maakte GMF al een eerste evaluatie (Frontaal - zomer 2014). Nu - ongeveer een jaar voor het het einde van de legislatuur - checken we de 259 milieugerelateerde actiepunten opnieuw. Tekst: WG Beleid
Methode
We deelden deze actiepunten op in drie categorieën: (1) ‘Klimaat en duurzaamheid’, (2) ‘Mobiliteit’ en (3) ‘Groen en Ruimte’. Elke actie kreeg eenzelfde gewicht ongeacht de voorziene investerings- en exploitatiemiddelen tot realisatie van het actiepunt, de impact ervan, het maatschappelijk draagvlak ervoor, de door het stadsbestuur zelf vooropgestelde prioriteiten ... Zo weegt het actiepunt om 29 buurtparken aan te leggen, heraan te leggen en op te frissen, door als één actie, net zoals bijvoorbeeld het voornemen om veggiedag verder in de aandacht te houden. Per milieucategorie onderscheiden we enerzijds acties die vaag geformuleerd en weinig meetbaar zijn en anderzijds acties die duidelijk meetbaar en concreet zijn. Over sommige acties hebben we geen informatie. Met deze acties ‘zonder info’, hielden we verder geen rekening.
259 actiepunten
Het immens aantal actiepunten betekent uiteraard dat de ambities van het stadsbestuur voor milieu hoog waren. Na een vrij goede start (zie onze eerste 12
Frontaal // winter 2017
evaluatie in 2014), geven we een score van ‘voorzichtig positief’. Aan de hand van de cijfers wagen we ons aan een aantal uitspraken over dit bestuur. Het valt op dat iets meer dan 75 % van de ‘Mobiliteitsacties’ en actiepunten rond het thema ‘Groen en ruimte’ duidelijk meetbaar en concreet zijn. Bij ‘Klimaat en duurzaamheid’ zijn daarentegen 44% van de acties vaag en weinig meetbaar.
Klimaat en duurzaamheid scoren slecht
Een stad heeft op lokaal bestuursniveau minder bevoegdheden over en impact op het klimaatprobleem. Energiebeleid, productnormering, klimaat- en milieubeleid zijn grotendeels bevoegdheden van de hogere overheden. De stadsacties ‘Klimaat en duurzaamheid’ die we zien, zijn eerder ‘vaag’. Bovendien zijn de helft van deze vage acties nog niet opgestart (42%). Laat ons dat met enkele voorbeelden illustreren. Actiepunt 2.34 bijvoorbeeld beoogt het verder sterk terugdringen van de milieuvervuiling door het ontwikkelen van extra ‘programma’s’ (een actie bij klimaat en duurzaamheid) en dit
in samenspraak met de Gentenaars en Gentse bedrijven. Een fantastisch idee maar daar blijft het dan ook bij. Lucht-, bodem- en watervervuiling hangen heel veel af van het hogere bestuursniveau. Je kan uiteraard wel als stad kleine milieubijdragen doen en concrete acties uitwerken, maar in het bestuursakkoord vinden we vrij veel acties die weinig daadkrachtig zijn. Het zou bijvoorbeeld in sommige gevallen daadkrachtiger te zijn te verbieden in plaats van te ontmoedigen. Concreet spreken we onder meer over het verbieden van het gebruik van dieselgeneratoren (en natuurlijk het stimuleren van het gebruiken van alternatieven). Hetzelfde gaat op voor de terrasverwarmers. Op de hoeveelheid van de totale uitstoot zijn het misschien peanuts, maar als je stelt dat milieu en klimaat menens zijn, dan moet je toch bepaalde hypes die net slechter zijn voor milieu en klimaat direct afblokken als je er de bevoegdheid toe hebt. Bij de cluster ‘Groen en ruimte’ en ‘Mobiliteit’ zijn de resultaten beter. Daar zijn nu bijna alle vooropgestelde actiepunten opgestart.
Meetbare, concrete acties ongeveer voor één derde afgerond
Bij de duidelijk meetbare concrete acties stellen we vast dat voor de thema’s mobiliteit en groen/ruimte respectievelijk 34% , 34 % en 26 % volledig uitgevoerd zijn. Dit zijn aanzienlijke cijfers, want als je daar ook de acties bijtelt waar de stad minstens goed mee bezig is (of bijna af), dan bekom je respectievelijk 74%, 80% en 77%. Een deel acties zijn echter nog niet gestart. Voorbeelden hiervan zijn acties waar andere sectoren
(horeca, ziekenhuizen, scholen) mee op de kar moeten springen om bijv. convenanten af te sluiten om het energiebeleid te verduurzamen. Het blijft blijkbaar een grote inspanning om in andere beleidsdomeinen dan specifiek milieu, milieuaspecten mee op te nemen. De geringe inspanningen tegen het sluikstorten illustreren dit, meer specifiek wordt er enorm ingezet op preventie en personeel maar missen we een kordate aanpak. De stad zou volgens ons iets daadkrachtiger moeten optreden door verbaliseren en ontraden (bijv. door hogere pakkans). Als bepaalde zaken verboden worden, moet er niet meer
gesensibiliseerd worden en kan je inzetten op andere duurzame acties die nog niet opgestart zijn. Daarvoor is er natuurlijk draagvlak nodig en acties die dat draagvlak vergroten. Het is onbegrijpelijk waarom bijvoorbeeld de aangekondigde informatieborden waar luchtkwaliteit zou worden gemeten en getoond niet worden geplaatst (een concrete actie).
Conclusie is positief
Algemeen is er dus wel een tendens waar aangekondigde actiepunten opgevolgd en uitgevoerd worden. Tegelijkertijd zijn er natuurlijk een
aantal vooropgestelde acties die niet aangepakt of uitgevoerd zullen worden, dit is niet onlogisch. Sommige acties passen niet meer in het bijgestuurde beleid of worden nu als minder prioritair beschouwd. Wat duidelijk en opvallend is: voor het eerst wordt ‘milieu’ doorheen alle facetten van het beleid van de stad serieus genomen. Dit is een belangrijke eerste stap. Wil Stad Gent echt werken maken van een klimaatneutrale stad, dan moet milieu moet nog meer verankerd worden in alle diensten van de stad en bij de burgers. Dit kan enkel met blijvende inspanningen en de hiervoor noodzakelijke middelen.
.
Tabel: Overzicht van de 259 acties opgedeeld in drie thema’s, soort actie en een stand van zaken na 1 jaar en na 5 jaar
soort actie meetbare acties
vage acties
Klimaat en duurzaamheid
Mobiliteit
Groen en ruimte
Afgewerkt – uitgevoerd – in orde
2014: 4 of 8 % 2017: 19 of 34 %
2014: 5 of 7 % 2017: 26 of 34 %
2014: 3 of 6 % 2017: 12 of 26 %
Goed mee bezig – bijna af
2014: 17 of 33 % 2017: 22 of 40 %
2014: 36 of 49 % 2017: 35 of 46 %
2014: 14 of 30 % 2017: 24 of 51 %
Niet begonnen – of pas opgestart
2014: 30 of 59 % 2017: 14 of 25 %
2014: 32 of 44 % 2017: 15 of 20 %
2014: 29 of 63 % 2017: 11 of 23 %
Mee begonnen – duidelijk mee bezig
2014: 7 of 15 % 2017: 19 of 42 %
2014: 10 of 59 % 2017: 14 of 88 %
2014: 6 of 50 % 2017: 10 of 83 %
Niet opgestart – of pas opgestart
2014: 40 of 85 % 2017: 26 of 58 %
2014: 7 of 41 % 2017: 2 of 12 %
2014: 6 of 59 % 2017: 2 of 17 % 13
Adopteer eens een kamerplantt Er groeit heel wat in de oude stadsbibliotheek!
Beeld je even een kamerplant in, die langzaam in een hoekje staat te verkommeren. Dit vinden we als GMF natuurlijk triest, maar ook niet helemaal onherkenbaar. We gingen daarom kijken in de oude stadsbibliotheek, waar zich onder de noemer Nest allerlei initiatieven tijdelijk gegroepeerd hebben. Een ervan heet Dé-Kache-Pot en wil zo’n verwaarloosde planten een tweede leven geven. Tekst & Foto’s: An Van Hemeldonck
Meer groen in Nest
‘Oorspronkelijk wilden we enkel wat meer groen brengen in Nest’, licht Saar De Buysere toe. Samen met Sofie Vosk richtte ze het Depot voor Gearchiveerde Kamerplanten en Potten op, kortweg Dé-Kache-Pot. ‘De planten uit de oude bibliotheek waren wel blijven staan, maar dat was niet voldoende om Nest te vergroenen. Voor nieuwe planten was er helaas geen budget. We begonnen dan maar zelf met een inzameling van verwaarloosde en overbodige planten.’ Dit was meteen een groot succes! Zelfs de stadsdiensten brachten een hele hoop kantoorplanten binnen. Intussen is het moeilijk in te schatten hoeveel planten Dé-Kache-Pot al mocht ontvangen en elke dag komen er nog bij.
Goede zorgen
Hoewel de planten twee à drie keer per week nauwgezet verzorgd worden, zijn er al enkele ten grave gedragen. ‘Het gebeurt soms dat een gedoneerd plantje bij het aanraken gewoon afbreekt. Dan is het echt niet meer te redden.’ Hierbij horen Saar en Sofie verhalen over te veel en te weinig water, een nieuw interieur en zelfs ziekenhuisopnames. ‘Sommige mensen hebben oprecht spijt, wanneer ze hun plant komen afgeven. Hoe kleiner de plant, hoe groter het 14
Frontaal // winter 2017
schuldgevoel van de eigenaar lijkt.’ Omdat de planten niet achter slot en grendel staan, verdwijnen ze ook af en toe. ‘Als we planten kwijt zijn, doen we altijd een oproep via onze facebookpagina. Vorige week nog bracht iemand uit berouw een plantje terug. Zo worden zelfs dieven sympathiek’, lacht Saar.
Adoptieplanten
Toen bleek dat Dé-Kache-Pot meer planten ontving dan verwacht, leek het een leuk idee om deze opnieuw door te geven. Bijgevolg kan je nu een geredde kamerplant letterlijk ‘adopteren’ tegen een vrije bijdrage volgens grootte. Daarnaast werden sommige planten uit de oude bibliotheek gestekt en zo kunnen nostalgici met een echte ‘bib-stek-plant’ het verleden in huis halen. Omwille van het succes hopen Saar en Sofie hun plantenasiel alleszins nog verder te zetten, maar net zoals de werking van
Dé-Kache-Pot heel organisch gegroeid is, zal het vervolg dat ook zijn.
GroeiNEST
Beland je toevallig op de zesde verdieping van Nest, dan zie je eveneens heel wat groen. Hier groeien echter niet alleen kamerplanten, maar ook allerhande (micro)groenten en zelfs zwammen. De organisatie GroeiNEST experimenteert er immers met het opzetten van samenwerkingen tussen kwekers van lokale ecologische voeding – o.a. Pacha Greens en GandaZwam – en
chef-koks die op maandelijkse basis het pop-up restaurant bevolken. De chefs kunnen de groenten en zwammen die als het ware voor hun neus opschieten, gebruiken in hun bereidingen. Zo wordt de voedselketen ultra-kort gehouden.
.
Meer info facebookpagina’s @DepotvoorGearchiveerdeKamerplantenenPotten @GroeiNEST @Indekeukenvannest
GROENDAKEN NATUURDAKEN DAKMOESTUINEN
OHNE NATUURLIJK ONVERPAKT
www.canopy-greenroofs.be info@canopy-greenroofs.be
09/247 48 49 9000 Gent
15 15
Het gras aan de overkant:
B
rainstorm op de redactieraad van Frontaal. - Wat hebben we nog? - Iets over fietsen in Utrecht, een stad die zwaar inzet op de fiets in één van de meest fietsvriendelijke landen ter wereld. Zelfs de New York Times besteedde er artikel aan. Daar kan Gent misschien nog iets van leren? - Aha, over fietsen? Geeft dat maar aan Toby, die jongen is nogal een fervent fietser. Zó moet het ongeveer gegaan zijn bij de verdeling van de artikels over de verschillende Frontaalschrijvers. Dat denk ik toch, ik was er zelf niet bij. Het was een zonnige nazomerweek, en ik had nog een week vakantie: ik was aan het fietsen van Gent naar Kopenhagen en dan nog een stukje in Zweden. Jammer, Utrecht lag niet op mijn route!
Tekst: Toby Lauwerier Foto: www.fietsflo.nl, www.fietsberaad.nl
M
ens erger je niet (in België), verwonder je slechts (in Nederland). Ontelbare kilometers fietste ik al in Nederland en de verwondering over de fietsvriendelijkheid went nooit. Jullie hebben hier ook een Fietsersbond, maar wat doet die eigenlijk?, vroeg ik ’s avonds half schertsend aan mijn warmshowers-host. Nederlandse fietspaden zijn zo heerlijk logisch, had ik die dag vaak bedacht. Zowel in wereldstad Rot-
16
Frontaal // winter 2017
terdam als in kleine dorpjes in het landelijke Drenthe: geen bocht is te haaks, geen doorgang te smal, het asfalt is glad als een biljartlaken. Nederlandse fietsinfrastructuur doét fietsen.
Fietsurbanisme
En dan ben ik nog niet in Utrecht geweest! De stad staat in 2017 op de tweede plaats in de Copenhagenizeindex. Het gelijknamige Deense stu-
diebureau, stelt de bekende ranking op van de beste 20 fietssteden ter wereld waarbij meer dan 130 steden op basis van 14 (1) criteria worden doorgelicht – Gent viel die eer nog niet te beurt (2). Copenhagenize prijst Utrecht onder andere om de aanzienlijke investeringen in bicycle-urbanism. Veel andere Nederlandse steden tonen zich zelfgenoegzaam en zijn tevreden met de status quo, stellen de Deense experts. Een Nederlandse fietsersbond is zeker even hard nodig als haar Vlaamse tegenhanger, leer ik hieruit. Utrecht toont een veel grotere vastberadenheid en kijkt ook naar de toekomst. Er wordt geïnvesteerd in voor de hand liggende infrastructuur, zoals ontelbare fietsparkeerplaatsen en verschillende fietsstraten. Kleine kanttekening: die fietsstraten worden zelfs niet door alle fietsers positief onthaald: ze zouden de veiligheid niet altijd ten goede komen. Ambitieuze, vooruitstrevende landmarks, zoals de Dafne Schippersfietsbrug pal op het dak van een school, zorgen voor de kers op de infrastructuur-taart.
fietsen in Utrecht // Utrecht doet aanzienlijke investeringen in bicycleurbanism // De fietsinvesteringen in Utrecht – met 350.000 inwoners - bedragen jaarlijks 55 miljoen euro. In Gent – met 100.000 inwoners minder - is dat 21 miljoen euro verspreid over een periode van drie jaar (2017 – 2019) en 65 projecten. Ook op het vlak van fietsenstallingen aan het station wint Utrecht glansrijk: in 2020 zullen het er 33.000 zijn. In Gent worden er op termijn 13.500 fietsparkeerplaatsen aan Gent Sint-Pieters voorzien.
Pimp je fietservaring
Anderzijds is er in Utrecht ook ruimte voor de ontwikkeling van meer futuristische ideeën. Fietsers wachten niet graag voor een rood stoplicht. In april 2017 werd in Utrecht de eerste ‘Flo’ in gebruik genomen: een zuil met ledscherm die fietsers persoonlijk advies geeft. Een haas betekent sneller fietsen om het groene licht te halen, bij een duim fiets je de goede snelheid en een schildpad moet je attenderen op een langzamer tempo. Zie je de koe, dan heb je pech en ga je het groene licht helaas niet halen. Communicatie op kleuterniveau in een volwassen, hip jasje!
Utrecht heeft ook als eerste stad ter wereld een P-route voor fietsers in gebruik genomen. Digitale wegwijzers laten zien waar en hoeveel vrije plaatsen er nog zijn in de diverse stallingen.
Fietsprofessor
De Amsterdamse professor stedelijke planning Marco Te Brömmelstroet, bijgenaamd de Fietsprofessor, is kritisch voor het veelgeprezen Nederlandse fietsbeleid (3). ‘Als fietsen hier succesrijk is, dan is dat vaak ondanks het beleid. Het beleid is een reactie op maatschappelijke ontwikkelingen en niet omgekeerd’. De nieuwe fietsenparking aan het Utrechtse station vindt hij een mooi voorbeeld: ‘het is uiteindelijk een laat antwoord op een jarenlang aanslepend probleem, namelijk dat de treinpendelaars hun fiets nergens kwijt konden’. Het is maar hoe je het bekijkt!
En in Gent…
De Nederlandse professor heeft wel een goed woord over voor Gent: ‘De stad kiest ervoor de auto niet meer door het centrum te laten rijden. In steden met een middeleeuws stratenpatroon is dat
de beste optie’. Onlangs nog aan de Coupure geweest? Die onafgebroken stroom fietsers: ik word daar blijgezind van. Op vijf jaar tijd passeren er aan de telpaal de helft meer fietsers en na de invoering van het circulatieplan gaan de cijfers nog sneller de hoogte in! Fietsfiles: nog even en ze bestaan ook in Gent! Voorlopig verkies ik zachtjes te glimlachen bij die gedachte. Gent wordt het nieuwe Utrecht! Streefdoel: een plaatsje in de hoogste regionen van de Copenhagenizeindex, een lijvig artikel in de New York Times én bewonderende vermeldingen in de magazines van stedelijke milieuen fietsverenigingen in Utrecht en ver daarbuiten, toch?
.
Voetnoten (1) http://www.copenhagenize.eu/index/ criteria.html (2) Antwerpen wel, en zij staan dit jaar zevende. Voer voor discussie? (3) ‘Een zone-30 doet meer dan goede fietspaden’, artikel in De Standaard 23/9/2017
17
O
ok dit jaar is Gents MilieuFront één van de meer dan 1000 goede doelen van de Warmste Week van Studio Brussel. Heb je zin om een actie op te zetten voor GMF? Een koekenbak? Een huiskamerconcert? Hou je niet in! We ondersteunen je met promo en waar nodig. Geef een seintje aan Iris op iris@gentsmilieufront.be of op 09 242 87 51.
Loop mee met GMF op de Warmathon Gent!
Op 18.12.2017 gaat de Warmathon in Gent door, opnieuw in de Blaarmeersen. We lopen met een ploeg van GMF vanaf 16u - ieder op zijn eigen tempo. Zin om aan te sluiten bij GMF? Schrijf je dan als de bliksem in met groepscode DEGM18681. We sluiten de inschrijvingen af op 14 december (of vroeger als de warmathon al volzet is). Je krijgt dan nog een e-mail voor de betaling (€15 per deelnemer).
Gepersonaliseerde lidkaart 2018
N
a het succes van vorig jaar, krijg je deze keer terug je gepersonaliseerde lidkaart via deze weg. Met deze kaart en je unieke lidnummer krijg je in 17 Gentse handelszaken met duurzame inslag een fijne korting. Je vindt de bonnen terug pagina’s 20 en 21.
Vergeet je lidmaatschap niet te vernieuwen! Alvast bedankt! Het GMF-team
18
Frontaal // winter 2017
Maak je lidkaart los en steek ze in je portefeuille!
19
THYMELINE
- 5%
Thymeline helpt jou het verschil te maken voor je gezondheid en voor het milieu met een breed aanbod aan kwaliteitsvolle verzorgingsproducten zonder chemische of schadelijke stoffen.
5% korting op verzorgingspakketjes, producten waarvoor je zelf je eigen Gents verpakking bezorgt en workshopsMilieu F ront op vertoon GMF lidkaart www.thyme-line.com
Gents Milieu F ront
31/12/18
CASA DES CICLISTAS Op fietsvakantie of vlot naar het werk? We helpen je graag op weg
- 5%
5% korting op onderdelen en Gaccesents soires op vertoon GMF lidkaartMilieu F ront
www.lekkergec.be
OHNE
31/12/18
MOOR & MOOR Moor&Moor vertrekt vanuit vijf kernwaarden: P(ure)-Love #Puur #Lokaal #Organisch #Vleesvrij #Ecologisch.
- 5% +
5% korting op vertoon van GMF lidkaart + bij aankoop van 1 koffie Gents een 2de gratis bij afgifte bon Milieu F ront
www.moormoor.be
KIDDYBIPS
OHNE
Ohne biedt de mogelijkheid om verpakkingsvrij, biologisch en zo lokaal mogelijk te kopen in Gent. Je vindt er zowel algemene voeding als drank, wasmiddel en verzorgingsproducten. Je bent er welkom met je eigen verpakking!
- 5%
5% korting op vertoon van GMF lidkaart
Gents Milieu F ront
www.ohne.be
-10%
31/12/18
Klein Spook: wasbare luiers en toebehoren Tante Rosa: wasbaar maandverband en menstruatiecups
-10%
10% korting op hele assortiment herbruikbare luiers, bio-kledij & Gents Milieu fair-trade producten bij afgifte bon F ront www.kiddybips.be
Eurabo biedt kwalitatieve bio-ecologische isolatiematerialen en FSC-gelabelde houtproducten aan, voor energiezuinige renovatie- en houtbouw.
-10%
31/12/18
31/12/18
KOMKOMMERTIJD
Yak&Yeti staat voor etnisch geïnspireerde eerlijke kledij voor bewuste consumenten. De kledingstukken worden eigenhandig ontworpen waarna we de collecties realiseren in ons fair trade atelier in Kathmandu, Nepal.
- 5%
www.yak-yeti.be
F ront
www.eurabo.be
YAK & YETI
5% korting op kleren op vertoon van GMF lidkaart 20 Frontaal // winter 2017
31/12/18
10% korting op Steico flex FSC houtwolisolatie en Pro Clima luchtdichtingsGents materialen op vertoon GMF lidkaart Milieu
Gents Milieu F ront
www.tanterosa.be & kleinspook.be
Ecologische geboortewinkel met een ruim assortiment van verschillende luiersystemen tot draagdoeken, natuurlijke verzorgingsproducten, etc.
EURABO
KLEIN SPOOK & TANTE ROSA
10% korting bij vermelden van GMF lidnummer
31/12/18
Gents Milieu F ront
31/12/18
- €1
Komkommertijd is een cooperatieve vennootschap en biedt een heerlijk veganistisch allyou-can-eat buffet aan in Gent. We gebruiken zoveel mogelijk biologische en eerlijke handelsprodukten.
-€1 korting op maaltijd op vertoon GMF lidkaart www.komkommertijd.be
Gents Milieu F ront
31/12/18
kortingsbonnen KUZDU
ETHNIQUE Stijlvolle kledij en accessoires met een ethnisch tintje.Eigen ontwerp, geproduceerd in ons fair trade atelier in Kathmandu, Nepal.
- 5%
5% korting op kleren op vertoon van GMF lidkaart
éénmalig 5% korting bij afgite bon
Gents Milieu F ront
www.ethnique.be
- 5%
Kudzu.be is een webwinkel met milieuvriendelijke producten. We versturen onze pakketten ook in hergebruikte dozen en gebruiken oude kranten als opvulmateriaal
31/12/18
www.kudzu.be
31/12/18
LAB 15
1m3
TINTELIJN
Lab15 is een aannemingsbedrijf dat zich toelegt op de bouw van passiefhuizen in houtskelet. Behalve nieuwbouwwoningen in passiefhuisstandaard, doen we ook bijbouwen & daktimmerwerken voor Gents energiesparende renovaties. Milieu F ront
één gratis kubieke meter ingeblazen cellulose isolatie, voor elke bestelling vanaf 10m3 www.lab15.be
- 5%
31/12/18
BIOSHOP PIMPERNEL In hun twee winkels bieden ze een ruim assortiment van verswaren, brood, voeding, supplementen en cosmetica aan.
éénmalig 10% korting bij afgifte bon
- 5%
5% korting bij aankoop van natuurGents Milieu verf, op vertoon van GMF lidkaart F ront www.tintelijn.be
-10%
DE GROENE WAAIER
éénmalig 10% korting op restaurantbezoek, catering of massage bij afgifte bon
Gents Milieu F ront
31/12/18
www.degroenewaaier.be
31/12/18
LEKKER GEC
Jouw bioverswinkel met mensen milieuvriendelijke producten.
www.blauwkasteel.be
31/12/18
De Groene Waaier is een vegetarisch-biologisch restaurant. Men biedt ook catering en ayurvedische massage aan.
TAVONTUUR
éénmalig 10% korting bij afgifte bon
Tintelijn verkoopt ecologische verf, natuurlijke pleister, parket, linoleum en onderhoudsproducten. Steeds aangelengd met het juiste advies! Daarnaast voeren we ook al deze werken uit als aannemer.
Gents Milieu F ront
www.pimpernel.be
-10%
Gents Milieu F ront
- 5%
Lekker Gec is een biologisch vegetarisch restaurant én een sociaal-ecologische werkplaats. Je proeft er het enthousiasme en de verscheidenheid bij elke hap van het Weeg-watje-eet-buffet!
5% korting (vanaf €10) op vertoon van GMF lidkaart
Gents Milieu F ront
31/12/18
www.lekkergec.be
Gents Milieu F ront
21
31/12/18
www.eurabo.be
***
2012 bio-ecologische bouwpartner
www.eurabo.be - info@eurabo.be - tel +32 (0)55 23 51 40
Tijd voor iets nieuws GMF haalt slag thuis, er komt geen outletcenter aan The Loop
Op 13 oktober verkondigde Sven Taeldeman, voorzitter van SOGent en schepen van stadsontwikkeling, dat de opschortende voorwaarden voor het ontwikkelen van veld 12 (waarop onder andere het outletcenter zou worden gebouwd) niet vervuld zijn. In mensentaal: het outletcenter van The Loop is dood. En zo viel na jaren van strijd het doek over dit omstreden project. Tekst: Steven Geirnaert
C
oncreet betekent dit dat de Grondbank The Loop en Artexis (die gronden bezitten die essentieel zijn voor het ontwikkelen van veld 12) er niet in geslaagd zijn om een overeenkomst te vinden voor de verkoop van deze gronden. Het outletcenter aan the Loop was al jaren een doorn in het oog van Gents MilieuFront en Unizo. Onder de naam ‘Rip the loop’ voerden beide organisaties samen campagne en zetten ze gerechtelijke procedures in om te voorkomen dat het outletcenter er zou komen. Beide organisaties waren vooral bezorgd over het te verwachten verkeersinfarct dat het outletcenter met zich zou meebrengen en de nefaste invloed die het complex zou hebben op de bestaande kleinhandel van Gent en gemeenten errond.
schop gaan. De toekomstige ontwikkeling van de site moet minder verkeer aantrekken en mag geen concurrentie vormen voor de middenstand van Gent en omstreken.
Nieuwe en andere visie voor The Loop
Gents MilieuFront start in het najaar met het uitwerken van een nieuwe totaalvisie. Dit gebeurt samen met Unizo en EVR architecten. Deze visie gaat uit van een duurzamer model. Eind juni 2018 willen we met onze conclusies naar buiten komen. We hopen dat de stad en alle betrokken stakeholders bereid zijn om mee na te denken over een nieuwe toekomstgerichte invulling van de site.Het maatschappelijk debat en onze insteken voor een nieuwe invulling verdienen alle kansen.
Geen outlet
Gents MilieuFront is verheugd dat het outletcenter er nu niet meer komt. Wij willen dat de site en de visie op de ontwikkeling van de site en veld 12 volledig worden herbekeken. Zo willen we dat de principes uit het bestaande Ruimtelijk Uitvoeringsplan, die vooral shopping op deze site toelaten, op de
Meer info www.gentsmilieufront.be.
23
Wijs met weesfietsen Wat gebeurt er met de fietsen die worden weggehaald?
Het is een bekend beeld: je komt aan het Sint-Pietersstation aan, zoekt een plaats om je fiets op slot te zetten, loopt rond tussen de overvolle fietsenrekken en slalomt tussen de verkeerd geparkeerde stalen rossen. De stress verhoogt, je wilt je trein absoluut niet missen. Af en toe zie je wel een bord naast een fietsenrek waarop staat : ‘Deze fietsen worden op dd/mm/jjjj verwijderd’. “Leuk!”, denk jij, “eindelijk wordt er plaats gemaakt voor mijn fiets”. Maar weet jij hoeveel fietsen er worden weggehaald? Hoe vaak een weghaalactie wordt uitgevoerd? En door wie? En vooral, heb je je al afgevraagd wat er gebeurt met de fietsen die worden verwijderd? GMF ging op zoek naar antwoorden. Tekst en foto: Amélie Rocquet
D
e stationsbuurt telt momenteel 10 500 fietsplaatsen. Tegen het einde van de werkzaamheden aan het station komen er nog enkele duizenden bij. Ondanks deze zee aan stallingscapaciteit zijn ontruimacties broodnodig: anders raken de fietsenrekken weer snel volledig bezet door de jaarlijks honderden achtergelaten fietsen, ook “weesfietsen” genoemd.
Weg met de weesfietsen
Aangezien de fietsenstallingen in de eerste plaats bedoeld zijn voor de pendelaars, hebben fietsen die niet regelmatig worden gebruikt daar niets te zoeken. “De regel is dat fietsen maximum drie weken geparkeerd mogen blijven”, aldus Gisele Rogiest, communicatiecoördinator voor het Project Gent Sint-Pieters. Sinds eind mei 2017, beheert de firma Apcoa, in opdracht van de NMBS, de fietsenstallingen aan het 24
Frontaal // winter 2017
Sint-Pietersstation. Ze verwijdert er de achtergelaten fietsen regelmatig. Apcoa heeft hier de taak van de Gentse vzw Max Mobiel overgenomen.
Vier zones
De stationsbuurt is verdeeld in vier zones: het Koningin Maria Hendrikaplein aan de voorkant van het station, de fietsenstallingen onder het Info-Punt op de Prinses Clementinalaan, het Koningin Mathildeplein aan de achterkant van het station en de overdekte fietsenstalling onder de bushaltes. In elke zone voert Apcoa minstens drie keer per jaar een ontruimactie uit.
Ontruimen
Een ontruimactie gebeurt op de volgende manier: eerst wordt een gekleurd bandje vastgemaakt op het achterwiel van alle fietsen die in de gekozen zone staan. Bijvoorbeeld, als je fiets eind augustus geparkeerd stond onder het
Info-Punt of op het Koningin Maria Hendrikaplein, werd het zeker met een blauw lint versierd. Na drie weken worden alle fietsen waaraan het bandje nog vasthangt, beschouwd als achtergelaten en bijgevolg verwijderd. Zo werden op 14 september een honderdtal fietsen verwijderd uit de twee bovengenoemde zones.
Drie maanden bewaren
De fietsen die worden verwijderd uit de ondergrondse parking, worden naar het fietsendepot gebracht aan de oude tramtunnel nabij het station. Daar worden ze drie maanden bewaard en vervolgens door Apcoa naar het centraal depot van de stad Gent gebracht, bij de Fietsambassade in de Maaltebruggestraat. De fietsen die worden verwijderd uit de drie andere zones worden onmiddellijk afgegeven aan de Fietsambassade. Gedurende drie maanden na een ontruimactie, kunnen de eigenaars van weggehaalde fietsen terecht in de respectievelijke fietsendepots om hun fiets te recupereren. Door een bewijs van eigendom voor te leggen, zoals een foto of een aankoopfactuur, krijgen ze hun fiets terug.
Het systeem staat nog niet helemaal op punt
Volgens Jan Vanhee, coördinator van het Fietsendepot bij de Fietsambassade, moet er nog gewerkt worden aan het systeem: “Apcoa verwijdert alle fietsen waaraan het gekleurde lint na drie weken nog vasthangt. De fietsambassade heeft onlangs ongeveer 300 fietsen van Apcoa gekregen, waaronder veel fietsen die je echter niet “weesfietsen” kan noemen: ze zagen er goed uit, de ketting was gesmeerd en de banden
// Per jaar gaan ongeveer 300 van de door Trans-fair herstelde fietsen naar de Kringwinkels voor verkoop // nog mooi opgepompt”. Bovendien worden er nog veel te weinig fietsen teruggehaald door hun eigenaars. “Fietsen worden vaak beschouwd als wegwerpproducten. Als hun fiets verdwijnt, veronderstellen veel eigenaars dat die gestolen werd en kopen zij gewoon een nieuwe. Te weinig mensen doen de moeite om op zoek te gaan naar hun fiets in de depots of online, op gevondenfietsen.be bijvoorbeeld”. Jan Vanhee wenst een systeem zoals in Denemarken, waar elke verkoop van een fiets systematisch wordt onderworpen aan de registratie van de fiets en zijn nieuwe eigenaar.
Herstellen
Na een wettelijke termijn van drie maanden worden alle fietsen die hun eigenaar niet teruggevonden hebben eigendom van de stad Gent. De vzw Ateljee komt dan de fietsen ophalen bij de Fietsambassade. “Met zijn fietsproject Trans-fair herstelt Ateljee 2 à 3000 fietsen die zij jaarlijks krijgt van overal
in de stad. De fietsen die van het SintPietersstation komen zijn slechts een klein deel ervan”, legt Francis Mertens, financieel directeur van vzw Ateljee, uit. De herstelling gebeurt in de fietswerkplaats van Ateljee op de Meulestedekaai. Daar werken voltijds 25 mensen die het moeilijk hebben op de gewone jobmarkt. “Een groot deel van de fietsen worden hersteld tot veilige fietsen. Er zijn echter fietsen die niet herstelbaar zijn. Dan worden nog bruikbare onderdelen losgehaald en vervolgens hergebruikt om andere fietsen te herstellen. Wat niet kan worden gebruikt is dan metaalafval”, voegt Francis Mertens toe.
Verkoop en giften
Per jaar gaan ongeveer 300 van de door Trans-fair herstelde fietsen naar de Kringwinkels voor verkoop. “Onze fietsen worden nergens anders verkocht”, benadrukt Francis Mertens. De andere, opnieuw bruikbare fietsen worden geschonken aan goede doelen, zoals
onlangs de gevangenis van Gent of de vzw Vrienden van Cuba. Soms worden ook te herstellen fietsen doorgegeven aan andere initiatieven die opleidingen tot fietsenmaker aanbieden.
.
Handige links www.apcoa.be/locaties/parking/gent.html www.ateljeevzw.be www.fietsambassade.gent.be www.gevondenfietsen.be www.projectgentsintpieters.be www.trans-fair.be
Stedelijk ecosysteem aan de dokken DuCoop
Tussen het Handelsdok en de Koopvaardijlaan – daar waar nu nog DOK resideert – verrijst binnenkort een nieuwe wijk. Er zal plaats zijn voor een school, een crèche, een sporthal en 400 woningen, waarvan de eerste in 2019 bewoonbaar zullen zijn. Een grootschalig project dus, waar verschillende projectontwikkelaars samen aan werken. De wijk, die als roepnaam ‘de Nieuwe Dokken’ meekreeg, zal op een zo ecologisch mogelijke manier omspringen met water, afval en energie. En daarvoor zorgt DuCoop, kort voor duurzaamheidscoöperatieve. Tekst: Pieter Van den Brande Foto’s: DuCoop
T
raditioneel leggen nutsvoorzieningen een lange keten af. Het water dat bij jou uit de douche komt, wordt wellicht verwarmd met aardgas dat opgepompt is uit de Noordzee of nog veel verder. Na gebruik loopt het via de riolering naar een waterzuiveringsinstallatie en vervolgt na behandeling zijn weg via een rivier naar zee. Bij voedsel en elektriciteit is het meestal niet anders. Die lange ketens zorgen echter voor heel wat verlies van energie en grondstoffen. Dit wil DuCoop radicaal anders aanpakken – vandaar dat ze laureaat waren bij de Radicale Vernieuwers van Bond Beter Leefmilieu.
26
Frontaal // winter 2017
Kringloopwater
Duurzame nutsvoorzieningen zijn niet lang en lineair, maar lokaal en circulair. De aanleg van een volledige nieuwe wijk is een unieke kans om vernieuwende concepten in de praktijk te brengen. Beginnen we met het afvalwater. In de Nieuwe Dokken wordt dat in verschillende circuits behandeld. Zwart water (afkomstig uit de toiletten) gaat samen met keukenafval naar een vergistingsinstallatie op de site. Die produceert biogas en struviet, een meststof die gebruikt kan worden in de plantsoenen van de wijk. De toiletten zijn trouwens vacuümtoiletten; die verbruiken veel minder
water dan een gewoon toilet. Grijs water (uit bad, douche en wasmachine) komt terecht in de waterzuiveringsinstallatie in de kelder. Na zuivering stroomt het via een leiding naar de overkant van de Koopvaardijlaan, waar het bedrijf Christeyns het gebruikt als proceswater.
Warmte uit de zeepfabriek
Deze slimme wisselwerking tussen woonwijk en industrie gaat nog verder. De productieprocessen bij zeepmakerij Christeyns veroorzaken immers heel wat warmte. Warmte die nu nog grotendeels verloren gaat. Binnenkort zal ze echter via een warmtenet verdeeld worden in de wijk, zodat de bewoners ervan kunnen profiteren voor verwarming en warm water. Christeyns spaart er bovendien meteen dure koelenergie mee uit. De rest van de warmte komt van het biogas uit de afvalwatervergister, dat in een warmtekrachtkoppeling (WKK)-centrale verbrand wordt. Ten slotte is er in de energiezuinige woningen ook minder warmteverlies, onder andere doordat de warmte van het grijswater gerecupereerd kan worden.
Slimme stroom
Het is niet de bedoeling om alle elektriciteit voor de wijk lokaal op te wekken. Zonnepanelen zullen de daken sieren, maar kunnen samen met de WKK-centrale allicht maar een beperkt deel van de benodigde stroom voorzien. Die gebruikt men voornamelijk voor gemeenschappelijke installaties, zoals de warmtepomp, laadpalen voor elektrische voertuigen, openbare verlichting, enzovoort. Verder wil DuCoop onderzoeken hoe een smartgrid het energieverbruik kan optimaliseren. Wanneer de zonnepanelen bijvoorbeeld veel energie produceren, kan die opgeslagen worden in batterijen of toestellen doen draaien. Zo kan men pieken en dalen beter opvangen.
Coöp
Nutsvoorzieningen zijn traditioneel het terrein van intercommunales. DuCoop begeeft zich hier als nieuwe speler in
een strak afgebakend juridisch kader. Ook op dat vlak is het een interessant testproject. De samenwerking met Farys verloopt alvast prima: de som die klanten aan de watervoorzieningsmaatschappij betalen voor de zuivering van hun afvalwater, stort Farys rechtstreeks door naar DuCoop. Het water wordt immers ter plekke al gezuiverd en enkel in noodgevallen op de riolering geloosd. Doordat DuCoop een coöperatieve is, kan elke bewoner mede-eigenaar worden. Op die manier wil DuCoop de betrokkenheid van de bewoners vergroten. Die hebben weliswaar weinig inspraak vooraf (heel het netwerk van water-, warmte- en energievoorzieningen zal er al liggen vooraleer ze in hun nieuwe woning trekken), maar ze beslissen wel mee over hun nutsvoorzieningen. Omdat ze als aandeelhouders delen in de winst van de coöperatie, zullen ze ook meer moeite doen om alles goed te doen werken en te onderhouden.
Voorbeeldwijk
De technologieën voor waterzuivering en warmte- en energievoorziening van De Nieuwe Dokken zijn niet nieuw. Het innovatieve zit hem vooral in het sluiten en op elkaar aansluiten van de kringlopen. Behalve de innovatieve nutsvoorzieningen zal DuCoop ook duurzame mobiliteitsopties aanbieden, en is er plaats voor veel gemeenschappelijk groen, een stadslandbouwproject, groendaken, … Hoewel er natuurlijk al heel wat studiewerk verricht is, zijn er nog veel dingen die pas duidelijk zullen worden wanneer de wijk er staat. Zullen vraag en aanbod van warmte goed op elkaar afgestemd zijn? Hoeveel CO2 bespaart een bewoner tegenover een gemiddelde Gentenaar? Als die resultaten meevallen, kan Gent binnenkort pronken met een eigen ecologische voorbeeldwijk.
.
27
À la saison: Zure kool Lokale groenten in de kijker
Elk jaar rond deze periode overvalt me een groot verlangen naar zuurkool. Ik eet hem gekookt in alle mogelijke gerechten en rauw bij mijn eten of op mijn boterham. Ik maak zuurkool ook graag zelf: gezond en lekker! Tekst en foto’s: Britta Bolte
Vele namen
Zuurkool wordt gemaakt van klein gesneden witte kool of spitskool die door fermentatie langer kan bewaren. Deze traditionele bewaarmethode is gebaseerd op de werking van natuurlijk voorkomende melkzuurbacteriën. Choucroute, zoals het in mooi Vlaams wordt genoemd, is de Franse versie van het originele Middelhoogduitse sūrkrūt. De moderne Duitse naam is Sauerkraut.
Wondermiddel
Zuurkool heeft een hoog gehalte aan vitamine C en werd daarom vroeger in de winter gebruikt om een tekort hiervan te voorkomen. Ook zeelui namen hele vaten zuurkool mee op hun tochten om zich tegen scheurbuik te beschermen (veroorzaakt door tekort aan vitamine C). Naast vitamine C en andere minerale stoffen heeft ook het aanwezige melkzuur een zeer positief effect op de gezondheid. Melkzuur geeft niet alleen de typisch zure smaak en lange houdbaarheid, maar is ook zeer goed voor de darmen. 28
Frontaal // winter 2017
In de keuken
Fermentatie is een conserveermethode die al in het oude Griekenland gebruikt werd om groenten houdbaar te maken. Tot het ontstaan van andere conserveringsmiddelen behoorde zuurkool tijdens de winter tot de meest gebruikte ingrediënten in Europa. Vandaag is het nog steeds een belangrijk ingrediënt in de Oost Europese en Aziatische keuken - een bekend Koreaanse variant is Kimchi, gemaakt van Chinese kool. Zuurkool blijft als je het op de juiste manier bewaart (luchtdicht en op een koel plekje) zeer lang goed. Op de volgende pagina vind je twee heerlijke veganistische recepten én een gemakkelijk recept om zelf kool (of andere groenten) te fermenteren.
(Inspiratie)bronnen Mijn grootmoeders recepten De Standaard Magazine (13/12/2014) Groenten fermenteren: basisrecept
Middernachtsoep
(10-15 porties) 500 gr sojagehakt óf 150 gr droge sojabrokken die je best eerst 15 min marineert (per 100 gr sojabrokken 250ml kokend water, 1 kleine fijngesneden ajuin, 3 eL sojasaus, 2 tl bouillon, ½ tl pikante paprikapoeder, 2 klein gesneden teentjes look, peper) (1 kleingesneden ajuin) (2 teentjes knoflook) 2 el zonnebloemolie 250 gr zuurkool 2 kleine blikjes tomatenconcentraat 4 middelgrote zure augurken 3 liter water 2 el groentebouillon 1 doosje plantaardige room Cayennepeper en zout na smaak Bak het sojagehakt met 1 kleingesneden ajuin en 2 tentjes knoflook óf de gemarineerde sojabrokken in de olie aan en voeg de kleingesneden zuurkool en klein gesneden augurken erbij. Giet het water erover en voeg het tomatenconcentraat en het groentebouillon toe. Breng aan de kook en laat nog 30 min sudderen. Breng op smaak met cayennepeper en zout. Voor het opdienen garneer je elk bord met een klein scheutje room. De soep smaakt nóg beter als je hem een (halve) dag laat staan voor het opdienen.
Zuurkool ovenschotel
(4-6 porties) 300 gr sojagehakt of 100 gr droge sojabrokken (bereiding zie recept hiernaast) 250 gr zuurkool 1 tl groentebouillon 750 gr aardappelen 300 ml plantaardige melk Zout Margarine 2 ajuinen Schil en kook de aardappelen en pureer ze met de melk, een snufje zout en een klein klontje margarine tot een smeuïge brei.
Snijd de zuurkool in kleine stukken en doe hem samen met een klein beetje water en 1 tl groentebouillon in een pot. Breng aan de kook en laat dan nog op een klein vlammetje 10 minuten sudderen. Bak het sojagehakt met een beetje olie in de pan tot het licht gebruind is. Snij de ajuinen in dunne ringen en bak deze in een pan tot ze bruin zijn. Vul een ingevette ovenschotel in lagen met het sojagehakt, de zuurkool en de aardappelpuree en zet dit 15 minuten bij 150°C in de oven. Werk bovenop af met de ajuinringen en eventueel enkele klontjes margarine en zet nog 10 minuten in de oven.
Kool (of andere groenten) zelf fermenteren (voor 1-2 bokalen) 1-2 weckpotten (of andere inmaakbokalen) Zorg dat deze proper zijn - steriliseer de bokalen indien nodig vooraf, zie Frontaal herfst 2017 Voor de zuurkool (of andere gefermenteerde groenten) 1 kg witte of rode kool (of andere groenten, bv wortelen, radijsjes, koolrabi) 1,5 el zout Kruiden naar smaak, bv. look, mosterdzaad, jeneverbes, komijn, chilipeper en gember Maak de kool schoon en snij of rasp hem klein, bestrooi met zout en kruiden en masseer het in de kool tot vocht ontstaat. Vul de kool in een glazen inmaakpot en zorg ervoor dat hij onderstaat in zijn eigen zoute sap - goed aanduwen. Als er te weinig sap is kun je
water toevoegen waar ongeveer 2% zout in is opgelost (2 gr zout op 100 ml lauw water). Zorg ook dat er weinig ruimte is voor lucht in de pot om de groei van vijandige micro-organismen te voorkomen. Sluit de pot en zet hem bij kamertemperatuur (18-21°) gedurende een week of langer. Gebruik best een diep bord of schaal want er zal vocht ontsnappen uit de pot. Tijdens de eerste dagen zal je kunnen zien hoe de melkzuurbacteriën beginnen werken: er zullen meer en meer kleine luchtbelletjes hun weg naar buiten zoeken. Na enkele dagen gaat hun gasproductie afnemen en wordt de smaak zuurder. Na ongeveer een week is de kool al lekker, maar als je nog een week of twee langer wacht zal de smaak nog iets
zuurder worden tot hij uiteindelijk stabiliseert. Als je tevreden bent over de smaak kun je het fermentatieproces stilleggen door de pot in de koelkast te zetten. Daar loopt het fermentatieproces nog een beetje verder maar wel veel trager. Gefermenteerde groenten blijven lang goed in de koelkast, vooral als je erop let dat ze steeds goed onder hun sap staan. Ook in de kelder blijven nog volle bokalen lang goed. Helaas kan het soms ook misgaan - wanneer te veel schimmels of andere vijanden van de melkbacteriën opduiken kan het fermentatieproces fout lopen. Het groentemengsel zal dan bederven en slecht ruiken en gaat best in zijn geheel naar de composthoop.
29 29
Bedankt om samen met ons 20 jaar GMF te vieren! Op naar de volgende 20, aja! Beelden zeggen meer dan woorden… Daarom houden we het kort. Het was hartverwarmend om met zoveel goedgezinde mensen het glas te mogen heffen op de 20ste verjaardag van GMF. Jan Leyssens verbaasde menig toeschouwer met zijn verhaal over de maker movement. Met meer dan 130 eters zat onze zaal gewoonweg vol, om te smullen van het heerlijke buffet van Soiree Congee. De enthousiaste tonen van de Vagabundos deed menig beentje bewegen en erna dansten we met diegenen die nog konden - de nacht in! Sante! Geniet van de sfeerbeelden… Fotos’: Dennis Licht
30
Frontaal // winter 2017
31
Met vallen en opstaan naar een leven zonder afval Zoveel tips om tot een lege vuilniszak te komen, dat past niet in één artikel. In de vorige Frontaal ging het over drank, schoonmaak en persoonlijke verzorging zonder afval. Dit keer werpen we een blik op onze keukentafel en boterhamdozen. Tekst: Vanessa Debruyne Foto’s: Dennis Licht
Afvalvrij ontbijten
Naar de bakker gaan we met linnen zakken voor broden en eigen potten voor koffiekoeken en gebak. Muesli en cornflakes scheppen we uit de bakken van Ohne of Be-O. Havermout en bloem kopen we in grote papieren zakken van Flourpower. Yoghurt, platte kaas, choco en rijstpap komt van De Zwaluw. Voor honing hebben we geluk met een goede vriend die imkert. Fruit kun je gemakkelijk onverpakt
Stevige boterhamdozen
Via mijn voedselteam bestel ik af en toe een volledige bol kaas, die we dan zelf in plakjes snijden of raspen. Voor andere kaasjes en veggiespreads trek ik naar de winkel met mijn eigen potten. Ik fabriceer ook af en toe een eigen hummus of eiersalade. Soep vind ik één van de gemakkelijkste dingen om zelf te maken, met bouillonpoeder dat we in bulk kopen en verse kruiden uit ons moestuintje. Heel vaak eten we over de middag ook nog de restjes van een slaatje, pasta of curry. Door onze lunch gewoon in stevige boterhamdozen of potjes te verpakken, kunnen we vershoudfolie vermijden.
Warme kost
Alles van granen, bonen, pasta en rijst kun je gemakkelijk uit bakken scheppen bij Ohne of Be-O. Verpakkingsvrije groenten zijn overal te vinden. Olie, sojasaus en azijn koop ik van ’t vat of in een grote verpakking. Bij Spice Bazaar vinden. Kleinfruit zijn we al 2 keer zelf gaan plukken in de Aveschoothoeve in Lembeke, een leuke uitstap met ons zoontje. Confituur maak ik zelf in de meest uiteenlopende smaken. De combinaties gember-sinaasappel en rabarber-framboos zijn hier alvast een hit. Zoete siropen koop ik van ’t vat bij Ohne. Eierdoosjes worden eindeloos opnieuw gevuld met nieuwe eitjes. Pannenkoeken bakken we zelf en van oud brood maken we wentelteefjes en croques.
kun je eigen kruidenpotjes laten bijvullen. Seitan, passata, chutney en pesto maak ik zelf. Voor veggieburgers en het weinige vlees dat we eten, nemen we onze eigen potten mee naar de winkel. Ik heb nu wel het geluk dat ik graag kook, maar dat is absoluut geen vereiste. Je kunt je potten ook over de toonbank van een traiteur, frituur of take-away schuiven.
Snacks & sweets
Dit was de moeilijkste categorie om aan te pakken. Chips werden verbannen. Mijn favoriete koekjes en chocoladesnoepjes kwamen er niet meer in. Roomijs bleek niet te vinden in herbruikbare verpakkingen en ijssalons zijn niet happig om je eigen pot te vullen. Wat kwam er in de plaats? Allerlei soorten noten en gedroogd fruit, chocoladedrops, zelfgemaakte yoghurtijsjes en snoep uit schepbakken. Het recept voor een simpele cake ken ik intussen al vanbuiten en op een kwartier draai
ik een mix voor havermoutkoekjes of mueslibars in elkaar. Andere taartjes halen we meestal bij de bakker.
Perfectie is de vijand van de vooruitgang. Ook wij zijn nog lang niet afvalvrij. Onze 2 katten krijgen naast hun droge korrels nog steeds nat voer uit blik. Bovendien mogen kattenbakkorrels niet op de composthoop. Dat gaat dus ook nog de vuilniszak in. Onze zoon komt regelmatig naar huis met prullen, traktaten van z’n klasgenoten en onrecycleerbare knutselwerkjes. Er is een printer stuk gegaan en wat speelgoed. Er zijn fietslichtjes en kleren gestorven. Er waren medicijnen, cadeaus, rietjes, ballonnen, ijsjes op een plastieken stokje en pintjes uit wegwerpbekers. Er waren zwakke momenten waarbij we niet konden weerstaan aan een snack, een
HOTA
cvba
Er is nog steeds afval
energiezuinig & bio-ecologisch
(ver)bouwen houtskeletbouw
www.hota.bE
filtersigaret of een koud blikje frisdrank. Er waren weekendjes weg met vrienden en een grote bestelling uit de supermarkt. Zelfs op vakantie met ons drietjes moeten we het loslaten om niet onnozel te worden. Maar dat is ok. Wees mild voor jezelf. Lach met je eigen ellende als je rond middernacht nog iets staat te bakken. Zeg af en toe eens foert. Ga dan langs bij een buurvrouw en eet al haar chips op.
PUUR • LOKAAL • ORGANISCH • VLEESVRIJ • ECOLOGISCH •
ALLE DAGEN OPEN
09U00 - 18U00
OP VRIJDAG TOT 19U00
Vragen? Stel ze aan de ‘Zero Waste Group Gent’ op Facebook! Het eerste deel nog eens herlezen? LINK
GMF-leden ontvangen 5% korting 33
Het groen achter de oren Over de veelzijdigheid van de aardappel
A
Tekst en foto: Lisa Marechal
34
Frontaal // winter 2017
ls er iets is waaraan ik moeilijk kan weerstaan, is het chips. Als er iets is waarvan ik vind dat ik er beter minder van zou eten, is het ook chips. Dubbel waren dan ook mijn gevoelens toen ik las over de nakende ‘patatocalyps’. Ik zie u uit de lucht vallen en licht u even in: Door een teveel aan neerslag deze winter is bijna een derde van de aardappeloogst in Nieuw-Zeeland dit jaar mislukt. Vooral een zeker ras waarvan meestal chips gemaakt wordt, werd getroffen door de ramp. Dit naderend onheil had al verstrekkende gevolgen, want velen gingen alvast chips hamsteren. Of het teveel aan nattigheid ook een aanleiding had, kwam ik niet te weten. In welke delen van de wereld het chipstekort zich zal laten voelen en wie er precies aan het verzamelen geslagen was evenmin. Ik kon dus niet afleiden in hoeverre we in Gent de gevolgen van de patatocalyps zouden voelen, maar ik twijfelde of ik zelf een voorraadje zou aanleggen. Helaas is het opstapelen van zakken chips niet alleen onpraktisch, maar ook redelijk gênant. Misschien was het een beter idee om van de nood een deugd maken en het moment aan te grijpen om van mijn chipsverslaving af te geraken? Ik las verder en werd gerustgesteld. De chipsfabrikanten garanderen dat er genoeg chips in de winkelrekken zal liggen. Een pak van mijn hart! Hoewel, hoe weten die fabrikanten nu hoeveel
chips ‘genoeg chips’ is? Ik denk vaak: “Ik heb genoeg,” als ik chips eet. Meestal eet ik dan toch nog verder. Ik geef toe dat dit probleem zich niet enkel bij het verorberen van chips voordoet, maar bij chips is het natuurlijk de schuld van mononatriumglutamaat. Dat weet iedereen. Bij chips kan ik er echt niks aan doen, maar wat er ook van zij, de vraag bleef door mijn hoofd blijft spoken: Hoeveel chips is genoeg chips? Ik heb er de laatste tijd lang en veel over nagedacht en ik ben er niet uit geraakt. Allerlei bijvragen dienden zich aan: Wat is chips? Kan je chips tellen? Wanneer is iets genoeg? Als iets niet genoeg is, is het dan per definitie te weinig? Wat voor mij genoeg is, is dat ook voor een ander genoeg? Als de fabrikanten zeggen dat er genoeg chips zal zijn, betekent dat dat er genoeg zal zijn voor iedereen? Als er genoeg aardappels zijn om chips te maken voor iedereen, zijn er dan ook genoeg aardappels om puree te maken voor iedereen?
.
De vrijwilliger Voor het organiseren van repair cafés kan GMF rekenen op vrijwilligers Rosalie Heens en Bart Vandermeersch. Frontaal vraagt zich af hoe ze dat telkens weer fiksen en ging het hen zelf vragen. Tekst: Karel Lauwers
Hoe zijn jullie gestart met de repair cafés?
Wij wilden iets concreets ondernemen rond duurzaamheid. GMF zocht nieuwe trekkers voor het Repair Café, dat leek ons wel iets. We zitten ook in de activiteitenwerkgroep van GMF, waar we andere leuke evenementen uitwerken en helpen met activiteiten zoals De Groene Loper of een lezing.
Hoe vinden jullie de vrijwilligers die nodig zijn om een repair café te doen slagen? Er bestaat een lijst met een dertigtal herstellers waar we op steunen. Soms bieden mensen zich spontaan aan, ook via het GMF. De reparateurs zien het als een uitdaging om iets aan de praat te krijgen en als een kans om zelf iets bij te leren. Belangrijk zijn ook de vrijwilligers die instaan voor de bar en de taartenbakkers. Een repair café is ook een gezellige ontmoetingsplaats.
Hoeveel kans is er dat jullie een toestel terug aan de praat krijgen?
Bij fietsen en textiel lukt het bijna altijd om te repareren. Bij electro is dat iets moeilijker. Als we het niet kunnen herstellen, proberen we door te verwijzen naar een plek waar dat wel kan. Of we vertellen je welk onderdeel je kan halen om je toestel wel te kunnen maken. Als je meevolgt kan je de volgende keer misschien je toestel zelf herstellen. Een repair café draait voor ons ook over bewustwording en zelf de handen uit de mouwen leren steken. Alles wat we kopen wordt ooit afval, maar we proberen die afvalberg te verminderen.
Hoe zit het met de levensduur van apparaten?
De oudste elektro is makkelijkst te repareren. Tegenwoordig worden er minder vijzen gebruikt, de elektronica wordt zodanig verwerkt dat je er moeilijker
Naam: Rosalie Heens en Bart Vandermeersch Hoe lang bij GMF: twee jaar
aan kan. Gelukkig kunnen we nog veel stofzuigers, DVD spelers, strijkijzers, broodroosters en dergelijke wel succesvol terugbezorgen. Ook een drone hebben we onlangs terug in de lucht gekregen.
Hoe kiezen jullie de locatie?
We worden vaak gecontacteerd om met het repair café ergens neer te strijken, bijvoorbeeld door de Kringwinkels of Stad Gent. We komen overal in Gent en het is boeiend om op nieuwe onverwachte locaties te komen.
Het dankbaarst is als we gevraagd worden door een organisatie met een eigen achterban waar we zelf weinig contact mee hebben. Zo bereiken we een publiek dat anders niet zou opdagen. Het feit dat iedereen eerst gewoon kan komen kijken en een taartje eten werkt drempelverlagend.
Een repair café is meer dan enkel repareren?
Inderdaad. Soms bieden we ook een workshop aan waarmee je oude of kapotte spullen een nieuw leven kunt geven.
Vrijwilliger bij GMF worden: laat het ons weten via iris@gentsmilieufront.be
35
De wondere wereld van divestment Je investeringen ergens weg halen
Divestment, wat is dat eigenlijk? Misschien geen modewoord, maar wel één dat leeft binnen de wereld van het milieuactivisme. Desinvesteren, in het Nederlands, is simpelweg jouw investeringen ‘ergens’ weg halen. En ‘ergens’, dat is natuurlijk bij fossiele brandstoffen. Tekst: Jonas Busseniers Illustratie: Britta Bolte
Waarom is het belangrijk?
Investeren in fossiele brandstoffen is investeren in klimaatopwarming. Stormen, bosbranden en overstromingen, we konden er afgelopen zomer niet naast kijken. Divestment is net het signaal geven dat het ook anders kan. Er zijn ook economische redenen om te gaan voor divestment. In het klimaatakkoord van Parijs onderschreef het grootste deel van de wereldleiders de ambitie om klimaatopwarming te beperken tot 2°C. Om een redelijke kans (>66%) te hebben onder deze 2°C te blijven, mogen we nog slechts 470-1120 Gigaton CO2 de atmosfeer inpompen. Als alle fossiele brandstoffen die de bedrijven nu nog in hun reserves hebben, worden verbrand, zou dit resulteren in een uitstoot van 3670 à 7100 Gigaton CO2 – meer dan vijf keer de veilige hoeveelheid. Dit wordt ook wel de carbon bubble genoemd. Als deze bedrijven hun reserves niet kunnen exploiteren, verliezen ze dus potentiële inkomsten en zal hun beurswaarde kelderen. Iedereen die dan nog aandelen van deze bedrijven heeft, zal daar geld bij verliezen. Naast de enorme impact op het milieu, is het 36
Frontaal // winter 2017
dus ook onverantwoord voor ondernemingen met publiek geld (zoals steden en universiteiten) om hun investeringen in fossiele brandstoffen te houden.
Wat zijn de uitdagingen?
Desinvesteren is jammer genoeg gemakkelijker uit te leggen dan uit te voeren. Of je nu een stad, een universiteit of particulier bent: de kans is groot dat jouw geld door een bank beheerd wordt. Banken zijn weinig transparant en het is vaak onmogelijk te weten wat er met je geld gebeurt. De meeste banken liggen niet wakker van de mening van de gemiddelde Belg met een beperkte spaarrekening. Steden en universiteiten daarentegen hebben meer centen en dus meer invloed op de bankwereld. Daarom vragen we vooral aan hen om hun verantwoordelijkheid op te nemen en zo een verandering in gang te zetten. Naast desinvesteren in fossiele brandstofbedrijven is het ook nodig om te desinvesteren in bedrijven die sponsorrelaties hebben met de fossiele brandstofindustrie, want deze banden creëren een ‘social license to operate’. Investeren in deze bedrijven is dus onrechtstreeks investeren in fossiele
brandstofbedrijven. Het opstellen van een zwarte lijst is daarmee een andere belangrijke uitdaging voor de divestment beweging.
Wat in Gent?
Universiteit Gent maakt kans om koploper te worden op vlak van fossil free divestment en is op weg om binnenkort al hun investeringen in bedrijven die fossiele brandstoffen ophalen of verbranden weg te halen. Ze gaan zelf verder en zetten ook alle bedrijven in de wapen- en tabaksindustrie op hun zwarte lijst. Het Gentse stadsbestuur ontving in september een uitnodiging om samen rond de tafel te gaan zitten om te kijken hoe we van Gent de eerste fossielvrije gemeente kunnen maken. Deze brief werd verstuurd vanuit de coalitie ‘Gent Fossiel Vrij’ en werd ondertekend door 350.org Belgium, D’URGENT, Gents MilieuFront, Greenpeace Gent, Klimaatcoalitie en Links Ecologisch Forum, LABO vzw, Natuurpunt Gent, verschillende Oxfam wereldwinkels en Vlaams Netwerk Autodelen. Onze oproep is duidelijk: Gent moet tonen dat het, nationaal en internationaal, een voorloper is op vlak van milieubeleid en daar is desinvesteren en belangrijk onderdeel van.
.
Vergeten groene plek jes Potuitpark
Sint-Amandsberg staat niet bepaald bekend voor zijn grote groene parken, met het Rozebroekenpark als noemenswaardige uitzondering. Toch is verborgen groen er talrijk aanwezig. Het Campo Santo is al langer een publiek geheim, maar vlak daarbij bevindt zich het misschien meest verborgen park van Gent: het Potuitpark. Tekst: Leen Vermeire Foto: Peter Geysemans
W
ie van Dampoort de Antwerpsesteenweg afgaat, passeert aan de linkerkant het Campo Santo en verfwinkel Tintelijn, en ziet rechts een klein straatje, ook Antwerpse Steenweg genaamd. Te snel voorbij gegaan? Even verder aan de KBC krijg je nog een 2e herkansing, en wat verder aan de August van Geertstraat de laatste poging. Door deze verborgen locatie, zelfs op de meeste kaarten onbekend, is het park voorlopig enkel geliefd bij de directe buren. Het is echter een mooie plaats om even te vluchten van de drukke Antwerpsesteenweg. Het het park opent zich na enkele struiken en bochtige paden tot een kasteelpark dat groter is dan men op het eerste zicht zou denken. Er is een
speelpleintje, en een takkenwal voor kleine zoogdieren, maar de grootste troef zijn de grasvelden, statige bomen en bovenal de rust. Een heerlijk plekje om te picnicken, mediteren, wandelen,‌ en dat allemaal dicht bij een drukke verkeersadder. De wonderen zijn Sint-Amandsberg nog niet uit.
.
37
Cursus Onverwachte Natuur - Sleutel mee aan een biodivers Gent
W
ist je dat ook steden een onverwachte schat aan biodiversiteit bieden? In Vlaanderen vind je het hoogste aantal plant- en diersoorten in de stadsranden. Roofdieren zoals vossen of slechtvalken passen zich aan en komen in de stad leven. Oude muren vormen het onverwachte habitat van zeldzame varens. In natuurlijk ingerichte parken vind je een bijzondere diversiteit aan insecten. De stad Gent heeft de ambitie om tegen 2050 ‘klimaatneutraal’ te zijn. Maar wat houdt dit precies in? En hoe kan je als inwoner van Gent meewerken?
Tijdens deze laagdrempelige cursus maken we kennis met de invloed van de klimaatverandering op de stad, we leren kijken naar de onverwachte natuur in park, tuin, gebouw en op het water in Gent. Daarna ontwerpen we zelf een dierenhotel en installeren we enkele groene gevels met de geveltuinbrigade. De cursus bestaat uit 10 activiteiten waarvan 3 theorielessen, 5 excursies en 2 workshops. Het programma is samengesteld i.s.m. het Gents MilieuFront, Natuurpunt CVN Gent en Natuurpunt Gent.
Praktisch
Op zaterdagvoormiddag van 9u tot 12u. De theorielessen vinden plaats in het secretariaat van JNM (Kortrijksepoortstraat, Gent). Aantal plaatsen is beperkt tot 25 deelnemers. Inschrijvingsgeld - Standaardtarief: 110 euro Natuurpunt-leden en GMF leden: 99 euro Inschrijven via www.gentsmilieufront.be
Programma
03-03-2018: Inleiding + toelichting Gent Klimaatstad door stad Gent 10-03-2018: Belang van natuur in de stad 17-03-2018: Fauna en flora in de stad 24-03-2018: Fietsexcursie door de parken in Gent 31-03-2018: Excursie water in Gent 21-04-2018: Excursie: De natuur op je bord 28-04-2018: Excursie geveltuinen en dakgroen 05-05-2018: Workshop 1: Help mee met de aanleg van een geveltuin 12-05-2018: Excursie dieren in de stad 26-05-2018: Workshop 2: Een huis voor dieren
A ctiviteiten Meer info over de activiteiten en de meest recente lijst op www.gentsmilieufront.be/kalender
Zero Waste BikeTour
16.12.2017. Wil jij minder verpakkingen in je vuilniszak? In Gent zijn er heel wat winkels waar je afvalvrij kunt winkelen. Ontdek ze tijdens onze Zero Waste BikeTour. Tijdens deze fietstocht gidst Jo Creten van Zero Waste Vlaanderen je langs winkels waar je niet alleen bio, lokaal en fairtrade, maar ook afvalvrij kunt winkelen. We bezoeken een zestal handelszaken en sluiten af met een drink bij de Fietskeuken. Je vertrekt naar huis met handige adressen en tips voor je dagelijkse inkopen zoals voeding maar ook voor kledij, cosmetica, elektro-onderdelen en afvalarme eindejaarsinkopen! Wanneer? Zaterdag 16 december, vertrek om 13u, einde om 16u. Waar? Vertrekplaats krijg je nog toegestuurd. Kom met de fiets! Inschrijven? Er zijn slechts 15 plaatsen - graag inschrijven voor 13 december online (zie website GMF). De tour is gratis.
Loop mee met GMF op de Warmathon in Gent! 18.12.2017. Tijdens de Warmste week van Studio Brussel, wordt er terug in zes provinciehoofdsteden gelopen voor meer dan 1000 goede doelen. GMF was vorig jaar van de partij, en wil er dit jaar met een grotere groep terug een lap op geven! We willen graag samen starten, maar eenmaal gestart, loopt iedereen aan zijn eigen tempo natuurlijk. Je moet je online inschrijven en met deze groepscode DEGM18681 voeg je je bij de GMFploeg. We contacteren je in december voor de betaling. Want samen lopen, is toffer!
Wanneer? Maandag 18 december 2017, 16u (later kan ook) Waar? Sport- en Recreatiepark Blaarmeersen Gent Prijs? €15 Inschrijven? Online via website GMF
Info-avond zonnepanelen: ook bij jou thuis? 19.12.2017. Zonnepanelen zijn vandaag een rendabele investering, ook nu er geen subsidies meer zijn. Voor ongeveer 4.000 euro heb je een installatie op je dak die je volledige jaarverbruik opwekt en die bovendien tot gemiddeld 8% financieel rendement oplevert... Dat is beter dan een spaarrekening! De Gentse burgercoöperatie Energent organiseert met steun van GMF, Natuurpunt Gent en Beweging.net een groepsaankoop van zonnepanelen: Gent Zonnestad. Geïnteresseerd? Kom naar deze infoavond! Een specialist geeft uitleg en beantwoordt al je vragen. Je kan er ook een vrijblijvende offerte opvragen. Wanneer? Dinsdag 19 december 19.30u Waar? Bij Vannessa thuis, Meulestedekaai 8, 9000 Gent Inschrijven? Graag inschrijven via stefaan@gentsmilieufront.be
Algemene Vergadering en Nieuwjaarsreceptie 09.03.2017. Leer GMF beter kennen, kom kijken wat we in petto hebben of wat het voorbije jaar de revue heeft gepasseerd. Erna klinken we in stijl op 2018!
Wanneer? Vrijdag 9 maart - 19u Algeme vergadering - 21u Receptie Waar? Vredeshuis - Sint-Margrietstraat 9 - 9000 Gent Inschrijven? Voor de receptie graag vooraf inschrijven via inschrijven@ gentsmilieufront.be
Cursus Onverwachte Natuur Sleutel mee aan een biodivers Gent Start: 03.03.2018. - Einde: 26.05.2018. Wist je dat ook steden een onverwachte schat aan biodiversiteit bieden? In Vlaanderen vind je het hoogste aantal plant- en diersoorten in de stadsranden. De stad Gent heeft de ambitie om tegen 2050 ‘klimaatneutraal’ te zijn. Maar wat houdt dit precies in? En hoe kan je als inwoner van Gent meewerken? De cursus bestaat uit 10 activiteiten waarvan 3 theorielessen, 5 excursies en 2 workshops. Het programma is samengesteld i.s.m. het Gents MilieuFront, Natuurpunt CVN Gent en Natuurpunt Gent. Meer op pagina 38. Wanneer? De activiteiten gaan door op zaterdagvoormiddag van 9u tot 12u. Waar? Het secretariaat van JNM (Kortrijksepoortstraat, Gent) - Excursies op locatie Prijs? Standaardtarief: €110 Natuurpunt-leden en GMF leden: € 99 euro Inschrijven? Inschrijven via www.gentsmilieufront.be
Februari 2018 Fair Fashion Lab
39
Frontaal
DRIEMAANDELIJKS MAGAZINE VAN HET GENTS MILIEUFRONT – JAARGANG 20 – 4deTRIMESTER 2017 V.U.: Sam Van den plas, Maria Hendrikplein 5/201, 9000 Gent – Erkenningsnummer: p806132 – Afgiftekantoor: 9000 Gent 1
Algemene Vergadering en Nieuwjaarsreceptie 09.03.2017 Leer GMF beter kennen, kom kijken wat we in petto hebben of wat het voorbije jaar de revue heeft gepasseerd. Erna klinken we in stijl op 2018! Wanneer? Vrijdag 9 maart - 19 u AV - 21 u Receptie Waar? Vredeshuis - Sint-Margrietstraat 9 - 9000 Gent
Huiskamers gezocht! Heb je interesse in zonnepanelen of ben je gewoonweg fan van duurzame energie? Wij zijn op zoek naar huiskamers waar we gratis info-avonden willen organiseren over groepsaankoop zonnepanelen in samenwerking met de Gentse Coöperatie EnerGent.be. Heb je minum 5 stoelen ter beschikking en zie je dat zitten? Stuur een mail met je naam en adres naar stefaan@gentsmilieufront.be. Wij doen de rest!