Frontaal winter 2016

Frontaal

DRIEMAANDELIJKS MAGAZINE VAN HET GENTS MILIEUFRONT – JAARGANG 19 - WINTER - 2016 – NR. 4

Waterzooifeest Ruimte voor Zooi Binnenshuis composteren

Ongeadresseerd

Aanpak Wijkwerf

reclamedrukwerk

werpt vruchten af

Frontaal is het driemaandelijks tijdschrift van het GentsMilieuFront vzw (GMF).

Jaargang 19 – winter 2016 – nr. 4 GMF is een politiek onafhankelijke milieuvereniging die actief is in Gent en omgeving. GMF wil mee vorm geven aan een stedelijke samenleving waar ‘duurzaam’ de logische, natuurlijke keuze is op alle niveaus.

Om dit te bereiken richt GMF zich in de eerste plaats tot de lokale overheden, de inwoners en het bedrijfsleven uit de regio via sensibilisering, kritische analyse, adviesverlening, beleidswerk en actievoeren.

Het Gents MilieuFront concentreert zich op stedelijke thema’s zoals afval, energie, mobiliteit en klimaat.

GMF is lid van de Bond Beter Leefmilieu.

Lidmaatschap GMF Lid word je door overschrijving van 5 euro (of liefst meer) of 12,50 euro (gezinslidmaatschap) op BE93 0011 4993 2067 van GMF vzw.

We rekenen per kalenderjaar.

Voor vragen over je lidmaatschap, adreswijziging, domiciliëringen, permanente opdrachten of fiscale attesten: phc9000@gmail.com Verantwoordelijke uitgever Stefaan Claeys, Stoppelstraat 46, 9000 Gent Redactie Adelheid Vanhille, Bea Merckx, David De Pue, Elina Bennetsen, Erik Grietens, Gert Arijs, Iris Verschaeve, Katrien De Bel, Leen Vermeire, Lisa Marechal, Ruben Voets, Sanne Jans, Stefaan Claeys, Steven Geirnaert Ontwerp – Lay-out Sarah Dosogne - Adelheid Vanhille & Emma Vanhille Foto’s Vermeld bij artikel.

Foto voorpagina: Dennis Licht Huisfotograaf: www.gertarijs.be Reacties op artikels info@gentsmilieufront.be Copyright Overname van artikels wordt aan­bevolen, mits bronvermelding.

Drukkerij Graphius, Gent Gedrukt op 100 % kringloop­papier met inkt op vegetale basis en solvent­vrij.

Edito Call to action

D

e verkiezing van klimaatscepticus Trump is geen goed nieuws voor het klimaat. Het internationale klimaatakkoord van Parijs dreigt gedwarsboomd of zelfs opgezegd te worden. We mogen ons in de nabije toekomst verwachten aan opruiende taal, genre ‘klimaatverandering is bullshit’ of een hoax van de Chinezen.

Maar de verkiezing van Trump is ook geen reden tot paniek, wel integendeel. Het is een call to action! De echte transitie naar een klimaatvriendelijke samenleving komt van onderuit. Progressieve steden spelen daar een belangrijke rol in. Dat is zo in de Verenigde Staten, waar vooruitlopende steden zoals New York, Boston of San Fransisco vaak al veel verder staan in de strijd tegen klimaatverandering dan steden in Europa.

Voor een progressieve stad als Gent is de boodschap duidelijk. Het is nu nog meer dan ooit nodig om te blijven inzetten op een stad met minder autoverkeer, waar de switch gemaakt wordt van fossiel naar volledig hernieuwbaar, waar volop ingezet wordt op energiebesparing en korte keten landbouw. Allemaal zaken waar een stad als Gent een early adoptor kan worden en het goede voorbeeld kan geven voor een klimaatvriendelijke toekomst.

Erik Grietens

09 242 87 51 info@gentsmilieufront.be www.gentsmilieufront.be

Secretariaat GMF

09 242 87 54 info@milieuadvieswinkel.be www.milieuadvieswinkel.be Steven Geirnaert Stefaan Claeys Ida Lievens Cristina Mafteiu Iris Verschaeve

OPENINGSUREN Permanent documentatiecentrum MilieuAdviesWinkel ma, di, woe: 9 > 12.30 uur

13 > 16.30 uur do en vrij : op afspraak Wil je bouwadvies?

Maak dan eerst een afspraak.

Koningin Maria Hendrikaplein 5/201 – 9000 Gent

2

Frontaal // winter 2016

Inhoud

Driemaandelijks magazine van het Gents MilieuFront – jaargang 19 – winter – nr. 4

2 4 6 8 10 12 13 16 17

Edito Participatie en transparantie bij grote bouwprojecten Fietsen is mijn werk GMF bruist van de plannen voor 2017 Houtverbranding: gezelligheid met een gezondheidskost Zuu Gentsch was waterzooi nog nooit

18 20 21 23 25 26 28

Binnenshuis composteren Music For Life 2016 Vrijwilliger die repareert Thymeline: 100 procent natuurlijk en Gents

30 33 34 36

In Memoriam Frans Snacken Opleiden tot actieve burgers en change makers?

Elektrische verwarming kapot, wat nu?

37 39

Aanpak Wijkwerf werpt vruchten af Column Het groen achter de oren Ongeadresseerd reclamedrukwerk Partago Gentse vereniging stelt zich voor De Vrijwilliger Activiteiten

9 maatregelen met 9 inspirerende cases voor het beleid in Gent Vergeten groene plekjes Sint-Antoniushof Column Drive-in of schoolstraat

8

26

30

4 3

Participatie en transparantie bij In de slipstream van het failliet van de Gentse Optima bank, kwamen ook geruchten naar boven over dubieuze vastgoeddeals en de verstrengeling van de vastgoedsector en de stad. We willen in dit artikel niet dieper ingaan op die geruchten, wel op de oplossing: meer participatie en transparantie bij grote bouwprojecten.

Tekst: Erik Grietens Foto: Simon Van Puyvelde

PPS

De publieke en de private sector die de handen in mekaar slaan om samen een stedenbouwkundig project te realiseren, dat is de PPS-formule: publiek-private samenwerking. De private partijen brengen hun expertise in en dragen het ondernemingsrisico voor de bouwwerken, waarbij de overheid de opdrachtgever is. Via PPS kunnen bouwprojecten worden gerealiseerd waarvoor de overheid niet de middelen of de expertise heeft.

Er is niet één standaardvorm van PPS, het is een overkoepelende term voor een breed scala aan mogelijkheden. Een eerste voorbeeld: de gemeente heeft al een volledig uitgewerkt project en kiest voor PPS om de meest gunstige realisatie en financiering te vinden. Een tweede mogelijkheid: een ‘design, build and finance’-formule, waarbij de ontwikkelaar het project zelf ontwerpt en bouwt, op basis van criteria van de lokale overheid. Dat kan ook in combinatie met het onderhoud en de exploitatie nadien. In dat geval spreekt men van ‘design, build, finance and maintain’, de zogenaamde DBFM-formule.

Er is een belangrijk verschil tussen contractuele publiek-private samenwerkingen, die onderworpen zijn aan de reglementering voor overheidsopdrachten, en de institutionele publiek4

Frontaal // winter 2016

private samenwerkingen, waarvoor een aparte vennootschap speciaal voor het project wordt opgericht. Het begrip PPS dekt dus vele ladingen. Er is niet één wetgeving van toepassing, doorgaans moet rekening gehouden worden met verschillende wettelijke bepalingen.

Win-win?

De uiteindelijke bedoeling van PPS is om winsten te boeken op verschillende terreinen: ruimtelijk, ecologisch en economisch. Bij een goed PPS-project hebben zowel de gemeente als de private ontwikkelaar voordeel. De ontwikkelaar maakt winst met een bouwproject. De overheid en de burgers krijgen in ruil maatschappelijke meerwaarden, zoals betaalbare woningen, een publiek toegankelijke groenzone of extra fiets- en voetgangersverbindingen.

Maar: zo’n win-win situatie is geen automatisme bij PPS-projecten. Een vaak gehoorde kritiek is dat de overheid nagenoeg alle niet-winstgevende onderdelen van een project moet betalen, terwijl de private partner enkel uit is op de winstgevende delen. Daarom is het van belang om vooraf duidelijkheid te krijgen over de financiële winsten die geboekt zullen worden en goede afspraken te maken over de financiering van de niet-winstgevende onderdelen van een stedenbouwkundig project.

Gebrek aan transparantie bij PPS-projecten

Transparantie is vaak ver te zoeken bij dergelijke PPS-projecten. De PPSovereenkomsten bevatten meestal vertrouwelijkheidsclausules, financiële informatie over kosten en winsten wordt niet vrijgegeven. De wetgeving laat dat ook toe. Het decreet over openbaarheid van bestuur maakt een uitzondering voor commerciële bedrijfsinformatie.

GMF probeerde in het verleden al eens om deze informatie via openbaarheid van bestuur op te vragen, meerbepaald voor het outletcenter The Loop. Maar we vingen bot. De beroepsinstantie inzake openbaarheid van bestuursdocumenten wees onze vraag tot openbaarmaking van het PPS-contract af. Het publiek maken van die informatie zou immers voorkennis kunnen verschaffen aan derden, wat het risico inhoudt op concurrentiële voordelen voor en speculatieve daden vanwege derden die op één of andere manier willen deelnemen aan de ontwikkeling van het projectgebied.

Nochtans is dergelijke informatie belangrijk om een project ten gronde te kunnen beoordelen. Het kan bv. best mogelijk zijn dat door hoge grondsaneringskosten, een rendabel project enkel mogelijk is als er hoogbouw toegelaten wordt. Maar dat kan je als burger of buurtcomité niet beoordelen als er geen openheid is over kosten en winsten. Die gebrekkige transparantie maakt burgers argwanend. Hoogbouw wordt dan al snel aanzien als het maximaliseren van de winsten voor projectontwikkelaars.

Het hoeft dan ook niet te verbazen dat in zo’n geval geruchten over belangenvermenging tussen projectontwikkelaars en stadsbestuur de kop opsteken.

grote bouwprojecten kan beter Van PPS naar PPPS

Om het draagvlak voor nieuwe bouwprojecten te vergroten, is het belangrijk om omwonenden vanaf het prille begin te betrekken. Als je als bestuur achter de schermen onderhandelt over een PPS-project en pas naar buiten komt als het contract getekend is, kunnen nadien enkel nog details gewijzigd worden. Zo zet je de bevolking buitenspel, want ten gronde kan er niets meer veranderen. Daarom stelt GMF voor om vanaf het begin in te zetten op PPPS: publiek publieke private samenwerking. Dit is een samenwerking tussen overheid (eerste publiek), burgers of bewoners (tweede publiek) en bedrijven (privaat). Dat kan bv. door een vertegenwoordiger van een buurtcomitĂŠ mee aan tafel te laten aanschuiven bij de onderhandeling over een PPS-contract.

Of mee in de jury op te nemen als er een wedstrijd wordt georganiseerd.

Ook Gecoro vraagt betere betrokkenheid

De Gemeentelijke Commissie Ruimtelijke Ordening (Gecoro) advisert het stadsbestuur over het ruimtelijk beleid van de stad. Zo wordt advies uitgebracht over nieuwe ruimtelijke uitvoeringsplannen. De Gecoro bestaat uit een tiental leden van verenigingen vakbonden, werkgevers, Natuurpunt en GMF, de jeugdraad,...- aangevuld met experten. De Gecoro vertegenwoordigt daardoor heel wat meningen die leven bij de Gentenaars. In een recente brief aan het stadsbestuur vraagt de Gecoro een betere betrokkenheid bij het stedenbouwkundig beleid van de stad. Zo krijgt de Gecoro maar occasioneel feedback over de uitgebrachte adviezen.

Dat kan beter.

Ook de leden van de Gecoro krijgen geen inzage in commerciĂŤle informatie

van PPS-projecten. Dat zou een goede tussenoplossing kunnen zijn, indien die informatie niet algemeen openbaar gemaakt kan worden. Aan de leden kan gevraagd worden om een vertrouwelijkheidsvoorwaarde te ondertekenen, vooraleer ze informatie over kosten en winsten voor grote bouwprojecten kan

inzien. Zo kan alvast deze commissie, die een goed spiegelbeeld is van de bevolking, met kennis van zaken advies uitbrengen over grote stedenbouwkundige projecten in onze stad. Ook dat zou een vorm van PPPS kunnen zijn.

.

5

Fietsen is mijn werk Gentenaren op de fiets tijdens de werkuren

Steeds meer auto’s slibben onze wegen toe en drukken op de leefbaarheid van de steden.

Bedrijfswagens zijn uiteraard geen onbelangrijke factor in dit verhaal. Ondernemers geven echter steeds vaker positieve signalen, zoals de fietsende koeriers van Deliveroo en Bubble Post. We interviewen enkele Gentenaren die met de fiets professioneel onderweg zijn naar hun bevindingen.

Tekst: Leen Vermeire Foto’s: Kjell Vanderhaeghen (boven) en Stien Schrijvers (rechts)

Z

o is er bijvoorbeeld de Poetsfiets.

‘Het woord zegt het zelf, we gaan langs met de fiets bij kantoren en handelszaken om te poetsen’, aldus zaakvoerder Kjell Vanderhaeghen.

Andere voorbeelden zijn Tuub, waarbij fietshersteller Dries Van Gils met een bakfiets tot bij de klanten thuis komt. Of Cargo Vélo van Sander Vandenberghe, dat transport en leveringen binnen Gent aanbiedt dankzij verschillende bakfietskoeriers. Dokter Hanna Kevers van het Wijkgezondheidscentrum van de Brugse

6

Frontaal // winter 2016

Poort doet huisbezoeken met de fiets.

‘De andere dokters en verpleegkundigen doen dit ook. We hebben daarvoor heel handige dokterstassen die we snel aan de fiets kunnen klikken. Wie niet met de fiets kwam, kan zelfs een fiets van het werk gebruiken.’

Frontaal: Wat zijn de voor- en nadelen van professionele verplaatsingen met de fiets?

Dries (Tuub): ‘Ik zie alleen maar voordelen. Je bent vooral heel snel bij de

mensen, je hebt geen file. Ik heb het ook altijd al een evidentie gevonden om alle verplaatsingen met de fiets te doen, zeker in een stad als Gent. Ik zou het me niet anders kunnen voorstellen.

Het is leuker voor uzelf en beter voor de leefbaarheid van de stad.’

Sander (Cargo Vélo): ‘Het is de snelste en meest flexibele manier om iets binnen de stad te vervoeren. Geen last van files, wegenwerken, parkeerproblemen, autovrije zones,... Onze klanten besparen tijd en geld doordat ze zelf de deur niet uit moeten en het milieu vaart er nog goed bij ook.’

Hanna (WGC Brugse Poort): ‘Je bent veel sneller met de fiets en je moet geen parkeerplaats zoeken. Je krijgt wat frisse lucht, wat echt wel deugd doet om even het hoofd leeg te maken na op kantoor te zitten. De patiënten vinden het ook positief, en het is voor hen meteen een motiverend voorbeeld.’

Kjell (Poetsfiets): ‘In Gent is alles vlot bereikbaar. Er zijn veel fietssnelwegen en vlotte verbindingen, waardoor onze verplaatsingen maximum 5 à 10 minuten duren. Met de auto kan dit een half uur tot drie kwartier zijn. Het is ook

handig dat we geen parkeerplaats nodig hebben. En we nemen met de bakfiets al ons kuismateriaal mee, er moet niets bij de klant blijven staan.’

Frontaal: Dat is allemaal heel positief, alleen maar voordelen.

Maar zijn er ook geen nadelen?

Hanna Kevers (WGC Brugse Poort): ‘Harde regen misschien. Ik heb een regenbroek, maar dan moet je die in de gang uitdoen bij de patiënt, dat is niet ideaal. In de Brugse Poort zijn er ook twee drukke verkeersaders, er is veel autoverkeer en weinig plaats voor fietsers. Maar voor de rest kan ik heel vlot fietsen.’

Kjell (Poetsfiets): ‘Veel nadelen zijn er niet echt. Soms is er een stortbui, maar daarvoor dragen we een regenpak en de verplaatsing is niet ver. Ook proberen we de tramsporen te vermijden, en we kunnen niet langs alle wegenwerken zoals een gewone fiets, maar dit is ook eerder uitzonderlijk.’

Dries (Tuub): ‘Tramsporen of wegenwerken kunnen wel hinderlijk zijn, maar dan rij ik even om. En soms zijn

er autochauffeurs met weinig respect of geduld. Maar echte nadelen zie ik niet.’

Sander (Cargo Vélo): ‘We hebben wel wat meer risico’s, zoals tramsporen of onvoorzichtige weggebruikers. Ook bereidwillige verzekeraars vinden is niet altijd even evident. Het grootste nadeel is vooral de perceptie die veel mensen nog hebben: het kan niet met de fiets vervoerd worden, het is te groot, te zwaar, niet waterdicht, niet veilig,... Er zijn uiteraard limieten aan fietstransport, maar onze ervaring toont dat bijna alles wat heen en weer gaat binnen een stad met de fiets kan getransporteerd worden, van bloedstalen tot appelbomen.’

Frontaal: Wat zijn jullie tips voor gelijkaardige beginnende fietsers tijdens de werkuren?

Dries (Tuub): ‘Gewoon doen! Niet aarzelen. Investeren in een goede bakfiets zoals een Bullitt is ook belangrijk voor wie dingen moet transporteren.’

Sander (Cargo Vélo): ‘Informeer je zeker voldoende en onderschat de financiële kant niet. Besef dat je snel aan de limieten zit van wat je alleen zelf

met de fiets kan doen, probeer samen te werken indien mogelijk. En investeer zeker in degelijk materiaal!’

Kjell (Poetsfiets): ‘Doen, met de fiets gaat het heel vlot. Stilstaan in verkeer is stress, maar met de fiets is er geen tijdsdruk. Het traject is steeds even lang, of er nu veel of weinig verkeer op de baan is. Hierdoor heb je een betere planning.’

Hanna (WGC Brugse Poort): ‘Vroeger, een paar jaar geleden, zou ik het ook niet geloofd hebben dat ik overal met de fiets naartoe zou gaan. Maar nu heb ik de handige doktersfietstas en zie ik alle voordelen, zeker in een stad als Gent. Voor en na het werk is het ook leuk: het helpt om wakker te worden, en na het werk krijg je frisse lucht binnen en kan je vlot langs de auto’s voorbij die in de file staan.’

.

Meer info www.cargovelo.be www.tuub.be www.depoetsfiets.be 7

GMF bruist van de Het jaarplan van GMF voor het werkjaar 2017

GMF gaat er in 2017 een lap op geven. We schreven een nieuw jaarplan 2017 met daarin tal van prikkelende ideeën en uitdagende acties. We hebben geprobeerd om in dit jaarplan vast te houden aan wat goed gaat en daarnaast ook nieuwe wegen in te slaan.

Om jullie warm te maken voor een spetterend GMFjaar, presenteren we je hieronder een bloemlezing van onze plannen voor 2017. Uiteraard zijn nieuwe ideeën meer dan welkom.

Tekst: Steven Geirnaert Foto: Geert Lenssens

V

ier grote strategische doelstellingen staan centraal in ons jaarplan en onze meerjarennota: 1. GMF brengt milieu in de kern van het maatschappelijk debat; 2. GMF stimuleert de Gentse bevolking bedrijven en organisaties om hun milieu-impact voortdurend te verkleinen; 3. GMF mobiliseert een beweging van voorvechters voor een duurzame toekomstgerichte stad; 4. GMF is een kwaliteitsvolle organisatie.

Fiësta

In 2017 bestaat GMF 20 jaar. Dat vieren we met een groot feest in het najaar, gecombineerd met de uitreiking van de gouden en kartonnen draak aan

verdienstelijke en minder verdienstelijke Gentse organisaties.

Tel mee

GMF zet verder in op tellingen. GMF gaat in 2017 fietsen en fietsenstallingen tellen aan het station. Hiermee klagen we het structurele gebrek aan plaats voor fietsen in de stationsbuurt aan. Ook tellen we in mei de fietsers die Gent binnen fietsen via de R40, om onze eis voor betere fietsinfrastructuur kracht bij te zetten.

Beleid

Het Gents MilieuFront wil zijn raad van bestuur continu vernieuwen en verder uitbouwen. Wil je mee aan het roer staan van een vereniging die vol gaat voor een duurzaam Gent? Laat je dan horen op info@gentsmilieufront.be

Frontaal // winter 2016

Vrijwilligers boven

Om als vereniging nog sterker te worden investeren we vanzelfsprekend in opleiding voor en het aantrekken van vrijwilligers. We voorzien ook financiële ondersteuning voor vrijwilligers die een goed projectidee hebben.

Milieuadvies

Naast het blijven geven van bouwadvies maken we in 2017 ook werk van een nieuwe huisstijl en een nieuwe website voor de MilieuAdviesWinkel.

Het Gents MilieuFront wil nog meer dan vroeger inzetten op rechtstreekse beleidsbeïnvloeding. Hiervoor zetten we regelmatig (in)formeel overleg op met

Gezocht = bestuurders voor GMF

8

politici, organisaties, opiniemakers, ... over waar we met Gent naar toe willen.

Dit overleg plannen we te intensifiëren in de aanloop van de gemeenteraadsverkiezingen. We maken ook een evaluatie op over de huidige coalitie en geven partijen munitie voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2018. Want we willen dat Gent resoluut de weg inslaat van een duurzame stad.

Naast rechtstreekse beleidsbeïnvloeding blijven we campagnematig werken rond relevante beleidsthema’s zoals het mobiliteitsplan, The Loop, het nieuwe ruimtelijk structuurplan, ...

We plannen ook een evaluatie van het mobiliteitsplan dat in april 2017 ingevoerd wordt.

Wil je meedoen?

Gents MilieuFront bestaat door en dankzij inzet van vrijwilligers. Voor alle activiteiten uit het jaarplan zoeken we mensen die mee aan de kar willen trekken en duwen.

Meld je aan op iris@gentsmilieufront.be

plannen voor 2017 Doelgroepverbreding

We willen ook proberen om nieuwe doelgroepen te betrekken. Elke activiteit en project zullen we onderwerpen aan een doelgroepentoets. In de Frontaals van 2017 laten we ook een aantal nieuwe Gentenaars aan het woord.

Samenwerken

In 2017 willen we van start gaan met een project om plastic zakken bij handelaars te bannen en om grote werkgevers in Gent aan te sporen kleine milieusparende maatregelen in te voeren in hun bedrijf.

Meer info Onze volledige meerjarennota en jaarplan vind je op gentsmilieufront.be/beleidsplan.

Meerjarennota GMF Het Gents MilieuFront is al sinds 2006 erkend als regionale milieuvereniging door de Vlaamse Overheid. GMF ontvangt daardoor jaarlijks ongeveer â‚Ź50.000 om haar werking te organiseren. Vanaf 2017 wordt de subsidiĂŤring en erkenning van milieuverenigingen over een heel nieuwe boeg gegooid.

Regionale milieuverenigingen moeten een meerjarennota (voor 5 jaar) en een jaarplan opmaken. Onze meerjarennota en ons jaarplan, waar we een jaar intensief aan hebben gewerkt, worden in december 2016 (hopelijk) goedgekeurd.

Maar we maken ons sterk dat onze plannen goed zijn voor GMF en Gent en dat de Vlaamse Overheid dit ook weet te waarderen.

MilieuAdviesWinkel heeft nieuwe opdracht voor de Stad Gent De MilieuAdiesWinkel, het servicepunt van het Gents MilieuFront, geeft sinds 2003 bouwadvies. We begonnen in Gent en stapsgewijs is onze dienstverlening uitgebreid naar de hele provincie Oost-Vlaanderen. We geven onze adviezen in opdracht voor de provincie Oost-Vlaanderen en de stad Gent. Sinds maart 2016 hebben we een nieuwe overeenkomst met de provincie Oost-Vlaanderen voor het geven van bouwadvies (voor een periode van 3 jaar). Ook voor de stad Gent haalde Gents MilieuFront/MilieuAdviesWinkel een opdracht voor energierenovatiebegeleiding binnen voor 2,5 jaar. Gents MilieuFront gaat dus verder Oost-Vlamingen adviseren!

9

Houtverbranding gezelligheid met een gezondheidskost Belangrijke bron van luchtverontreiniging

Nu de winter in het land is, blijven we wat vaker binnenshuis in onze verwarmde huizen. Van alle verwarmingsbronnen is een open haard of een houtkachel misschien wel de gezelligste. Maar wist je dat hout verbranden meer fijn stof uitstoot dan wegverkeer?

een gezondheidskost. Dat proberen we met ons stookadvies duidelijk te maken.

Als mensen toch hout willen stoken, dan vragen we ze om dat zo goed mogelijk te doen. Bij voorkeur gebruik je enkel droog en onbehandeld hout. Ook het aansteken van het hout kan vaak beter.

Meer tips vind je op www.stookslim.be.’

Tekst: David De Pue Foto: Gert Arijs

En Gent?

E

en nieuwe infografiek van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) windt er geen doekjes om: houtverbranding is verantwoordelijk voor 49 procent van de Vlaamse PM2.5-uitstoot (de fractie van het fijn stof kleiner dan 2,5 micrometer - een miljoenste van een meter). Het aandeel van houtverbranding in de uitstoot van schadelijke dioxines en PAK’s (polycyclische aromatische koolwaterstoffen) is met respectievelijk 40 procent en 87 procent nog een stuk groter.

Stookadvies

Bij wijze van bewustmaking geeft de VMM sinds deze winter stookadvies.

Op dagen met hoge fijnstofconcentraties raadt de VMM aan geen hout te verbranden voor de gezelligheid of als bijverwarming. Katrien Smet, woordvoerder van de VMM, verduidelijkt: ‘Hout stoken zorgt inderdaad voor veel fijn stof. Omdat hout een natuurproduct is, onderschatten heel wat mensen 10

Frontaal // winter 2016

de impact van houtverbranding. Voor Vlaanderen berekenden we op basis van emissiecijfers dat houtverbranding zelfs meer bijdraagt aan de fijnstofuitstoot dan wegverkeer. Wetenschappelijk onderzoek en meetcampagnes, zowel bij ons als in het buitenland, bevestigen dit keer op keer.’ Niet enkel de hoeveelheid fijn stof, maar ook de samenstelling is belangrijk. Smet: ‘Bij houtverbranding is het verbrandingsproces relatief onvolledig, waardoor er erg veel kankerverwekkende stoffen zoals PAK’s en dioxines vrijkomen.’

Bovendien gebeurt houtverbranding op plaatsen waar veel mensen wonen: ‘De lokale blootstelling is soms erg hoog. We krijgen ook regelmatig vragen van ongeruste burgers die geconfronteerd worden met houtrook’. Om het probleem ten gronde aan te pakken is een mentaliteitsomslag nodig: ‘Het probleem is dat veel mensen houtverbranding associëren met gezelligheid, maar aan die gezelligheid hangt nu eenmaal

Je kan je de vraag stellen of zo’n Je kan je de vraag stellen of zo’n stookadvies wel ver genoeg gaat. We vroegen het aan Tine Heyse, schepen van Leefmilieu van de Stad Gent.

Heyse: ‘Het advies van de VMM zal er voor zorgen dat de burgers zich veel bewuster zullen worden van de problematiek van houtstook in openhaarden en houtkachels. Vooral openhaarden en oudere houtkachels zorgen immers voor uitstoot van veel schadelijke deeltjes.

Stad Gent zal dit stookadvies daarom ook mee communiceren. Daarbij zullen we het sensibiliseren niet beperken tot de periodes met slechte luchtkwaliteit, omdat het ook buiten de periodes van stookalarm van belang is om slim te stoken.’ Het stadsbestuur is begaan met de luchtkwaliteit. Dat blijkt onder andere uit de lancering van een Lage Emissiezone voor wagens in 2020. Er lijkt wel meer aandacht te gaan naar verkeersemissies dan naar emissies door houtverbranding. Nochtans heeft houtverbranding een groter aandeel in de fijnstofconcentraties, in het bijzonder in de winter. Tine Heyse: ‘Verkeersemissies hebben wel

// Houtverbranding heeft een groter aandeel in de fijnstofconcentratries dan verkeer, in het bijzonder in de winter // degelijk een belangrijk aandeel in de uitstoot van schadelijke deeltjes, zoals roet. Door de instelling van een lage emissiezone kunnen de concentraties van de kankerverwekkende roetdeeltjes fors afnemen. Uiteraard willen we ook aandacht besteden aan de schadelijke emissies afkomstig van houtstook.

We hebben als stad echter niet zoveel beleidsinstrumenten in handen voor de aanpak van de emissies door houtverbranding. Er bestaan bijvoorbeeld federale productnormen voor houtkachels, maar daar hebben we als stad niets over te zeggen.’

Actieplan fijn stof

De Stad Gent stelde samen met de Vlaamse Overheid een actieplan op om de uitstoot van fijn stof en stikstofdioxide te verminderen tussen 2016 en 2020. In dat plan staan er ook een aantal operationele doelstellingen en acties opgesomd met betrekking tot houtverbranding. Het gaat hierbij echter over acties ter optimalisatie van houtverbranding, zoals de vernieuwing van het kachelpark, betere installatie en beter gebruik. Moet men mensen niet aanmoedigen van brandstof te veranderen?

Heyse: ‘Het gebruik van open haarden en houtkachels wordt afgeraden door de Energiecentrale omwille van de

fijnstofproblematiek. Houtpelletkachels worden om dezelfde reden ook niet gepromoot. Samen met de bewoners wordt gezocht naar alternatieve verwarmingsbronnen die milieuvriendelijker en betaalbaar zijn. We moeten er ons van bewust zijn dat sommige mensen in energiearmoede zelfs met een energielening niet de mogelijkheid hebben om van brandstof te veranderen. De aanpak van energiearmoede is vooral een zaak van een sterk woonbeleid en sociale stadsvernieuwingsprojecten.’ Om een beter zicht te krijgen op de problematiek plant het stadsbestuur bijkomend onderzoek: ‘Er bestaan op dit ogenblik geen adequate cijfers over hoe Gentse gezinnen hun woning verwarmen. Hoewel we weten dat houtstook een reëel probleem is in de Gent, weten we niet hoe groot dit probleem precies is. Momenteel wordt een screening uitgevoerd over

de energetische staat van woningen.

Daarbij zal er voor het eerst ook gepeild worden naar de manier waarop mensen hun woning verwarmen. Dat zal ons dus een beter beeld geven. Daarnaast wordt er door de Dienst Toezicht ook gecontroleerd op een correcte rookgasafvoering, volgens de regels opgenomen in het Stedelijk Bouwreglement.’

.

Meer info De infografiek van de VMM over houtverbranding vind je via www.vmm.be/lucht/ infografieken/houtverbranding/ Hoeveel de verschillende sectoren (bv. industrie, verkeer, huishoudens, …) bijdragen aan de uitstoot van fijn stof lees je op deze pagina: www.vmm.be/lucht/fijn-stof/emissiesfijn-stof 11

Zuu Gentsch was waterzooi nog nooit Op 6 november 2016 smulden meer dan 100 mensen van onze Gentsche waterzooi waarvoor we alle ingrediënten teelden op een stuk grond in Gentbrugge. We bereidden die samen met Pieter en Sylvie van de Goede Zaak en serveerden die op zondag in het Kask Café. Geniet van het fotografisch verslag.

Foto’s: Dennis Licht

12

Frontaal // winter 2016

9 maatregelen met 9 inspirerende cases voor het beleid in Gent Het waterzooifeest was het hoogtepunt van ons project Ruimte Voor Zooi, waarover we in eerdere Frontaals al schreven. Op het feest overhandigden we aan de aanwezige schepenen een bundel met negen inspirerende voorstellen voor een duurzame en stadsgerichte landbouw. Die zijn het resultaat van boeiende gesprekken met betrokkenen enerzijds en anderzijds van onze ervaring in de waterzooituin Gentbrugge. Hieronder een korte weergave van deze 9 actiegerichte maatregelen. De volledige visiebundel mét cases vind je terug op onze website.

Tekst: Beleidswerkgroep Gents MilieuFront en Werkgroep Stadslandbouw Gent Foto’s: Dennis Licht

1.

Start pilootprojecten en testcases die natuur en professionele landbouw met elkaar verbinden

Een gezond evenwicht tussen landbouw en natuur is noodzakelijk in de open ruimte rond de stad. Om dat evenwicht te stimuleren, kunnen landbouwers en natuurorganisaties samenwerken.

Hieraan kunnen financiële testcases gekoppeld worden, waarbij je de kostenflow vergelijkt van een aantal traditionele landbouwers, landbouwers in transitie, bio-landbouwers en agroecologische landbouwers. Aan deze rekenmodellen koppel je de maatschappelijke meerwaarden om zo inzichtelijk te maken welke systemen welke voordelen opleveren.

2.

Overheidsopdrachten uitschrijven op de gronden van de stad Stad Gent en andere overheidsdiensten bezitten heel wat gronden. Vaak zijn die als landbouwgebied bestemd en kunnen ze een rol spelen in de korte-ketenlandbouw. De moeilijkheid zit in de pachtwetgeving en hogere overheidsregels, die het niet eenvoudig maakt voor de stad om haar gronden in te zetten voor landbouw. Maar ze kan wel op een eenvoudige manier een overheidsopdracht uitschrijven die dan geleverd wordt op de landbouwgronden van de stad. De producten die daarop geteeld worden, komen op de reguliere markt in omloop (of worden door de stadsdiensten verwerkt), waardoor deze maatregel niet veel kost.

3.

Een slim landbouwplan om de open ruimte te sturen

De open ruimte in Vlaanderen staat onder druk. Dat heeft een aantal oorzaken. Jaarlijks verdwijnt meer dan 2.000 hectare open ruimte - dat zijn 12 voetbalvelden per dag - ten voordele van nieuwe woningen en de bijbehorende tuinen. Daarnaast worden heel wat boerderijen opgekocht om er een woning of een bedrijf van te maken. Verder bestaat ongeveer een derde van alle weilanden uit hobbyweiden voor paarden. Gevolgen: er is steeds minder open ruimte te koop en de prijzen stijgen.

Vlakbij steden is dit effect nog groter, waardoor de landbouwgronden extra onder druk staan. Rond Gent kost een hectare landbouwgrond al gauw 80.000 euro. Onbetaalbaar voor een startende landbouwer. Daardoor worden natuur, bos en landbouw steeds meer concurrenten van elkaar, in de schaarse open ruimte.

13

Het is belangrijk om alle partijen samen rond de tafel te krijgen, zodat samen uitgemaakt kan worden wie welke rol krijgt en zodat iedereen voordeel ondervindt. Binnen de stad Gent zijn er thematisch ruimtelijk uitvoeringsplannen (RUP) ‘Wonen’ en ‘Groen’ in opmaak.

Zo zoekt de stad op het hele grondgebied naar extra woonmogelijkheden of extra groen in de buurt. Een RUP ‘Landbouw’ kan soelaas bieden om te zorgen voor betaalbare gronden voor stadslandbouw of kan percelen reserveren voor stadslandbouw.

4.

Maak de distributie van lokale voeding zichtbaar

Maak bewoners, winkeliers en horecauitbaters van de stad Gent nieuwsgierig naar waar hun eten vandaan komt.

Door de afkomst van producten op ludieke en informele wijze zichtbaar te maken wordt een bewustzijn gecreëerd.

Dat zichtbaar maken kan op verschillende manieren gebeuren. Restaurants kunnen op hun menukaart tonen van waar de aangeboden ingrediënten afkomstig zijn. Dit brengt nog niet de letterlijke distributie in kaart maar is een eerste stap. Informeer de klant door op alle ingrediënten en gerechten de afge14

Frontaal // winter 2016

legde voedselkilometers te plakken.

Hierbij aansluitend is het interessant om mensen dichter in contact te brengen met lokaal voedsel. Initiatieven zoals ‘ruimte voor zooi’, ‘het spilvarken’ en de wekelijkse groentepakketten hebben misschien geen gigantische rechtstreekse impact op het lokaal produceren of consumeren, maar maken mensen wel bewuster van voedsel.

5.

Breng mensen en sectoren (producenten en consumenten) samen

Er zijn nog veel mogelijkheden om de consumenten en de producten dichter bij elkaar te brengen. De wil is er ook, maar mensen blijven vaak met praktische vragen zitten. Wie verkoopt dit? Hoeveel kan er geleverd worden?

Geraak ik mijn producten kwijt? Welke producten verwacht de klant? Deze vragen in kaart brengen, kan producenten en consumenten over de brug trekken.

In Rotterdam heeft het stadsbestuur, in samenwerking met een aantal organisaties van het omliggende open ruimte landschap, het initiatief genomen om handelsexpedities te organiseren.

Verschillende potentiële afnemers (horeca) gingen samen met de verschil-

lende besturen op pad bij landbouwers in de regio. Dit directe contact tussen producent en productverwerker/verkoper leverde nieuwe initiatieven op. Een aantal landbouwers paste hun productie-aanbod aan en een aantal restaurants gingen (meer) met lokale en seizoensgebonden producten werken.

De stad/overheid moet goed weten welke partijen potentieel geïnteresseerd zijn en vervolgens het initiatief te nemen om verschillende partijen samen te brengen.

6.

Reserveer ruimte voor voedselverdeelcentra en distributie

Niet alleen de productie maar ook de distributie van voedsel vraagt ruimte.

Strategisch gelegen verdeelcentra kunnen hier een oplossing bieden. Daar kunnen producten van verschillende landbouwers verzameld worden en in pakketten herverdeeld worden naar bedrijven in de stad. Ook het verwerken van voedsel kan hier gebeuren. Veel laaggeschoolden vinden in de stad nog weinig werkgelegenheid om met hun handen te werken. Een voedselverdeelcentrum zou dat probleem ook aanpakken.

7.

Spread the word!

Make it easy

Iedereen eet. Iedereen is dus per definitie een consument. Er zijn verschillende manieren om consumenten te inspireren om lokaler, seizoensgebonden en agro-biologisch te eten. Eén mogelijkheid is om mensen dichter in contact te brengen met lokaal voedsel. Maak het tegelijk voor de consument eerst en vooral leuk en interessant. Als mensen de plek of het systeem van kopen gemakkelijk en leuk vinden, wordt het lokaal kopen soms een ‘bijproduct’. Als lokaal en seizoensgebonden consumeren daarentegen een opgave wordt, zal het geen duurzame manier van consumeren zijn.

Een goed voorbeeld zien we in Deerlijk, waar lokale boeren hun producten verkopen op een wekelijkse overdekte markt, die functioneert als een echte ontmoetingsplek in het dorp. In Gent kan dit toegepast worden in de verschillende deelwijken.

8.

Consumentenaanbod helpen vergroten

Als we nadenken over de stads- en korte-ketenlandbouw, mogen we de kansarmen en nieuwe Gentenaren niet vergeten. Voor hen kan gezonde en lokale voeding een belangrijke stap zijn om kansarmoede en ongezonde voeding tegen te gaan. De stad kan hier rekening mee houden in haar beleid.

Zo worden twee doelstellingen van de stad aan elkaar gekoppeld en worden ze allebei op een duurzame manier geïmplementeerd. Ook lokale voedseloverschotten kunnen hiertoe worden ingezet. Zowel voedseloverschotten verdelen (of verwerken in een economisch model) als kansarmen en nieuwe Gentenaren op het land laten helpen op piekmomenten kunnen hierbij interessante projecten zijn.

9.

Interne en institutionele doelstellingen hardmaken

Op een gevoelig thema als voedsel kunnen verplichtingen of opgelegde regels een averechts effect hebben als de mensen het gevoel krijgen dat ze niet mogen kiezen wat en hoe ze consumeren. Door lokaal voedsel aantrekkelijker en laagdrempeliger te maken, kan een bredere laag van de bevolking sneller de overstap maken.

De stad kan intern echter wel een aantal zaken opleggen. Scholen, OCMW’s, interne keukens enz. kunnen verplicht worden om lokale producten af te nemen. Dit verhoogt de vraag op een duurzame manier, waardoor het aanbod op een natuurlijke manier kan mee-evolueren. Natuurlijk zijn er nog struikelblokken. Een initiatief dat deze moeilijkheden al testend wil aanpakken, is Lunch met Lef.

.

Interessante links Volledige visiebundel ‘Ruimte voor Zooi’ - www.gentsmilieufront.be/ruimtevoorzooi Lokale markt en ontmoetingsplaats in Deerlijk - www.lokaalmarkt.be Lunch met Lef (lokale, gezonde schoolmaaltijden) - www.lunchmetlef.be 15

Vergeten groene plek jes Sint-Antoniushof

In deze reeks verkennen we groene pareltjes in en rond Gent die maar al te vaak over het oog worden gezien. Voor het tweede plekje kijken we in het centrum: Sint-Antoniusparkje.

Tekst: Leen Vermeire Foto: Peter Geysemans

W

ie in het Prinsenhof woont, zit niet verlegen om rustieke plekjes: de Lievekaai, het Prinsenhofplein, de vele kleine straatjes,‌ Nochtans tonen deze middeleeuwse zichten dat we nog steeds binnen de stadsmuren zijn, schijnbaar ver weg van het echte groen.

Voor wie het gras onder de voeten niet te ver wil zoeken, zijn er wel een paar opties: het moderne Rabotpark aan het nieuwe justitiepaleis, of het oudere Begijnhofdriespark in het voormalig begijnhof. Er is echter nog een derde veel minder bekende parkje in de buurt: het Sint-Antoniushof.

16

Frontaal // winter 2016

Het Sint-Antoniushof is een verborgen parkje in de Rabotwijk dat ontstond als het oefenterrein van de boogschutters van de Sint-Antoniusgilde in de 16de eeuw. Na de afschaffing van de gilde kregen het terrein en de gildegebouwen verschillende functies. Vandaag heeft het OCMW er assistentieflats en een kunst- en cultuurruimte in de oude Sint-Vincentiuskapel. Omgeven door deze bebouwing en met bijna geheime ingangen via de Sint-Antoniuskaai en de Meelstraat is het binnenterrein een rustig stukje groen.

In het parkje verwijzen de boogvormige taxushaag en het pijlvormige waterstroompje naar het schuttersverleden.

Daarnaast vind je er een stukje oude kloostertuin, een boomgaard, kruidenborders, een wilde bloementuin en grasperken. Er zijn ook enkele petanquebanen en, voor de sportievelingen onder ons, een openlucht fitness.

Tenslotte kan je er een moestuintje met vergeten groenten bewonderen, een project van de bewoners en een schooltje uit de buurt.

.

Drive-in of schoolstraat

COLUMN David De Pue

T

ussen mijn Gentbrugse huis en mijn Ekkergemse werkplek ligt een fietstraject van vijf kilometer, dwars door het stadscentrum. Geen verkeerslichten onderweg, maar wel een aantal kruispunten waar ik moet opletten niet van de straat te worden gemaaid door zwaardere jongens op de weg. Het Sint-Annaplein is zo’n plaats. Gelukkig hebben fietsende forensen het voor het zeggen in andere straten, zoals aan de Visserij, waar de rode loper voor hen is uitgerold. Daar blijven de wagens netjes achter de rijwielen.

Onderweg naar het werk kom ik voorbij een aantal scholen. De basisschool van Nieuwen Bosch, in de Tweebruggenstraat, is er één van. De school waar niet alleen de Gentse Nobelprijswinnaar Literatuur Maurice Maeterlinck, maar ook ondergetekende, hun eerste jaren onderwijs genoten. Een respectabele instelling die teruggaat op een nonnenklooster, waar de barokke kapel met haar sierlijk torentje nog van getuigt. Toen ik er in mijn grijs uniformpje rondliep stonden de laatste stokoude nonnetjes op het punt met Onze-LieveHeer te worden verenigd. Het was rond die tijd, midden jaren negentig, dat het schoolbestuur de onbezonnen beslissing nam een ‘drive-in’ aan te leggen.

Sindsdien rijden auto’s af en aan op het schoolterrein, waarbij de mooie abdijtuin steevast wordt ontwijd. Het zorgt voor wat extra fijn stof in kinderlongetjes.

Verrassend veel ouders komen er hun kroost met een luxewagen afzetten.

Sommigen zelfs met een 4x4, alsof het Gentse stratennet er zo slecht aan toe is dat er rally’s op georganiseerd kunnen worden. Elke auto die van de drive-in gebruik maakt, kruist het tweevaksfietspad van de Tweebruggenstraat tweemaal. Aangezien dit één van de drukste fietsassen van de stad is laat het gevolg zich raden: pure verkeerschaos. De website van de school vermeldt het volgende: ‘Voor de veiligheid en om alle parkeerproblemen te vermijden beschikt de school over een uniek drive-in systeem voor het afzetten en ophalen van de kinderen’. Uniek in zijn stupiditeit.

Dat er anno 2016 wijzer over mobiliteit wordt gedacht bewijst de Montesorrischool Klimop in de Theresianenstraat, waar ik langskom net voor ik de steilste fietsersbrug van Gent, over de Coupure, moet bedwingen. De Theresianenstraat is een zogenaamde schoolstraat: rond het begin en het einde van elke schooldag wordt de straat afgesloten voor gemotoriseerd verkeer. Een vrijwillige ouder of leerkracht van dienst houdt het verkeer op de Coupure Rechts tegen als er fietsers of voetgangers de straat kruisen en de schoolstraat inslaan. Het is er niet enkel veiliger, maar ook beduidend gezelliger dan aan de schoolpoort van Nieuwen Bosch. Nadat de kindjes uitbundig de speelplaats zijn opgerend kunnen de ouders er gezellig bijpraten.

Ik kijk uit naar het moment dat ook Nieuwen Bosch voor een ambitieus en bijdetijds mobiliteitsplan kiest.

.

17

Binnenshuis composteren Sluit de cyclus van je huishouden en maak aarde van je organisch afval

Vind je het ook zonde als je je fruitschillen, pompoenpitten, koffiegruis en ander organisch afval met het GFT moet buitenzetten? Het is vruchtbaar materiaal dat compost kan worden, maar in een rijwoning of appartement is dit niet vanzelfsprekend. De vuilniswagen haalt het op en het is weg, gemakkelijk. Toch is er dat lichte gevoel van spijt.

Tekst: Ruben Voets Foto: Peter Geysemans

H

et afval verlaat de geborgen cyclus van je huishouden. Er komt transport en dus CO2-uitstoot aan te pas. Je appelschillen vol liefde en huisvlijt liggen ergens op een grote berg in een industriegebied.

De volgende dag hangen je kamerplantjes slap, rijd je naar een doe-hetzelfwinkel voor wat compost in een plastic zak. Je denkt aan je appelschillen en aan al de gemiste kansen.

Met deze levensvraagstukken worstelden mijn vriendin en ik, hangend aan de rand van een gapende depressie. We werden cynisch als we onszelf als Amerikaanse consumenten zakken compost in de auto zagen laden, met de kaart betaalden en snel de parking af reden.

Een eerste overweging was de wormenbak. Er waren echter enkele beperkingen. We wilden dit liever niet in huis, maar wat als het dan vriest op het terras? Niet al het afval kan erin en best niet te veel tegelijkertijd. Wormen

18

Frontaal // winter 2016

zijn levende wezens en dus gevoelig voor overdaad of tekorten van bepaalde resten. Toen vonden we de redding in een Gentse natuurwinkel. Bokashi, his name is EM-Bokashi.

Bo-wadde?!

Bokashi is een toepassing van EM. EM staat voor effectieve micro-organismen, een uitvinding van de Japanse professor Higa. Bij een tevergeefse poging meloenplanten van een ernstige ziekte te genezen, gooide hij de ten dode opgeschreven planten in een sloot waar het keukenafvalwater van de nabije huizen op uitkwam. Na een paar dagen kregen de planten terug knoppen en worteluitlopers. Higa voelde aan dat de oorzaak hiervan lag aan de micro-organismen in het water.

Het werd hem duidelijk dat er in de natuur twee richtingen bestaan. De ene leidt naar regeneratie, gezondheid, groei en vitaliteit. De andere beweging leidt tot degeneratie, ziekte, verval en

dood. Uit verder onderzoek bleek dat de hoeveelheid dominante micro-organismen die deze richting bepalen beperkt is. Het grootste deel van de micro-organismen is neutraal en volgt de richting van de dominante micro-organismen.

Jarenlang isoleerde hij verschillende micro-organismen die behoren tot de regeneratieve groep zoals de melkzuurbacteriën die bij het maken van zuurkool worden gebruikt, de gist die voor wijn en bier wordt gebruikt en de stikstofbindende bacteriën op de wortels van bomen en planten.

Higa ontwikkelde een zeer sterke cultuur, deze bestonden uit fotosynthetiserende bacteriën die zuurstof als afval uitscheiden en bacteriën die zuurstof nodig hebben. Deze twee vormden een heel sterke symbiose. Deze cultuur domineert op verrottingsprocessen en verrijkt de bodem met vitamines, organische zuren, mineralen en antioxidanten.

De max voor de bodem dus!

Bokashi is een Japans begrip voor gefermenteerd organisch afval. Dit is zeker even waardevol als rijpe compost maar het kost minder arbeid. Compost wordt met gebruik van zuurstof gemaakt en is een warm natuurlijk verbrandingsproces. Een composthoop kan van binnen temperaturen krijgen tot boven 70° Celsius. Het resultaat is zwarte humus.

Bij Bokashi wordt het organisch afval met Effectieve Micro-organismen geënt en luchtdicht afgesloten. Dit afval is na tien tot veertien dagen volledig gefermenteerd. Dit koud proces gebeurt zonder gebruik van zuurstof . Het is

// Behalve het gewone organische afval vewerken we ook gekookt voedsel, vlees, brood en zuivel //

2

vergelijkbaar met het fermentatieproces van witte kool naar zuurkool, waarbij de voedingsbestanddelen behouden blijven.

Bokashi in je huishouden toepassen

In een Bokashi kan behalve het gewone organische afval ook gekookt voedsel, vlees, brood, zuivel en in beperkte mate citrusfruit. Wij werken thuis met twee vaatjes in kunststof. Zo’n vaatje heeft een deksel dat de lucht afsluit. Onderaan zit een zeef met een klein reservoir waarin het overtollig vocht terechtkomt.

Het sap kan je aftappen met een klein kraantje. Het sap kan je aanlengen met water (1/200) en gebruiken om je planten water te geven, dit is zeer voedend voor de planten. De twee vaatjes kosten een kleine 70 euro. We verzamelen elke dag ons organisch afval in een oude kookpot met deksel (handig tegen fruitvliegjes). Pas als de pot vol is, doen we de restjes in het vaatje om het luchtdichte proces zo weinig mogelijk te verstoren. We drukken het goed aan en voegen een laagje EM-bokashi-starter toe. Deze starter bevat de nuttige micro organismen en kost tien euro waar wij ruim een half jaar mee toekomen. Als dit vat vol is, starten we het tweede vat.

Na twee weken is het fermentatieproces van het eerste vat voltooid. Het resultaat

blijft in zijn hoedanige toestand zeker een half jaar stabiel en bewaart zijn micro-bacteriĂŤle rijkdom.

Wij wonen in een rijhuis en hebben slechts een klein terrasje en een geveltuin. Toch hebben we al een jaar geen organisch afval moeten afvoeren. Op het terras staan twee curverboxen waarin we de Bokashi mengen met schrale grond. Het gefermenteerde afval wordt in een zestal weken humus. De grond ruikt dan fruitig, heeft een gezonde vochtigheid en zit vol met pissebedden, regenwormen, kleine kevertjes en ander friemelend gespuis. Ze zit in feite zo vol van leven dat ze lijkt te bewegen. Er zijn

dan nog nauwelijks sporen van het oorspronkelijke organisch afval. Het resultaat verwerken we in de bloempotten, binnen, op het terras, op de vensterbanken en tegen de gevel. Deze groene bonte verzameling groeit gestaag. Dit is mooi en rustgevend maar ook goed voor het vasthouden van temperatuur en het reinigen van de lucht. Hoe meer afval we hebben verwerkt hoe groener ons huis wordt.

.

Meer info Mau, F.-P. (2008). EM in de praktijk.

Utrecht: Uitgeverij Jan van Arkel.

Music For Life 2016 Zet een warme actie op voor GMF voor de Repair Koffer

StuBru organiseert naar traditie terug de Warmste Week voor Kerstmis. Geen Warmste Week zonder warme acties. Daarvoor rekenen we op jullie!

Tekst: Iris Verschaeve Illustraties: StuBru

G

Warme actie

ents MilieuFront is één van de meer dan 1000 vzw’s waarvoor je geld kan inzamelen.

Repair Koffer

Wij roepen dit jaar op om geld in te zamen voor onze eigenste Repair Koffer.

Gents MilieuFront organiseert jaarlijks een viertal Repair Cafés waar we zoveel mogelijk spullen proberen repareren.

Er worden de dag van vandaag immers veel te veel spullen weggegooid, of nog erger, gemaakt om (snel) kapot te gaan.

Het ontbreekt ons hiervoor vaak aan voldoende en degelijk materiaal.

Repair Café

Het allereerste Repair Café werd op 18 oktober 2009 gehouden in Amsterdam.

Sindsdien heeft het concept zich via het Repair Café-startpakket over de hele wereld verspreid. Op dit moment zijn er meer dan 1.150 Repair Cafés verspreid over 29 landen.

In het Repair Café leren mensen op een andere manier naar hun spullen te kijken. En er opnieuw de waarde van in te zien. Het Repair Café draagt bij aan een mentaliteitsverandering. Die is noodzakelijk om mensen enthousiast te maken voor een duurzame samenleving.

Zet je warme actie op voor Gents MilieuFront en/of Loop mee met de Warmathon in Gent op 23 december! De opbrengsten van de Warmathons worden verdeeld over alle goede doelen.

Meedoen met GMF?

Heb je zin om in een GMF groep mee te lopen? Schrijf je dan online in voor de warmathon bij onze groep, met code GENT14443. We sturen je erna een mail om te betalen. Vanaf 10 personen zijn we een groep, we zijn al met 4!

Meer info https://dewarmsteweek.stubru.be

De vrijwilliger die repareert op Repair Cafès

! n a a e j t lS ui Het kloppend hart van GMF zijn onze vrijwilligers. Een diverse bende met grote en kleine engagementen. Deze Frontaal in de kijker: de vrijwilliger die repareert op onze Repair Cafés!

Tekst: Iris Verschaeve Foto: Dennis Licht

H

et allereerste Repair Café ontstond in Amsterdam-West in 2009. De Repair Cafés vormen intussen een wereldwijde beweging die zich inzet voor het behoud van reparatiekennis in de samenleving en voor beter repareerbare producten. Netwerk Bewust Verbruiken startte de beweging op in België. Gents Milieufront is al enkele jaren vaste organisator van een viertal Repair Cafés per jaar. Als milieuvereniging lijkt het ons evident dat wij meewerken aan een beweging waarbij we meer producten proberen herstellen en minder weggooien. Onze vrijwillige reparateurs focussen zich op het herstellen van elektronische producten, textiel en fietsen. Een combinatie van

talent en ervaring. Een deel van het nodige materiaal om de herstellingen mogelijk te maken, brengen ze zelf mee. We maken dit jaar ook werk van een eigen GMF Repair Koffer, zodat de herstellers extra materiaal voorhanden hebben. Hoe langer hoe meer producten blijken echter enkel ‘vastgelijmd’ te zijn. Misschien moeten we dus ook lijmende reparateurs zoeken?

Meehelpen?

Sleutel je graag aan elektro of fietsen?

Kent een kledingstuk herstellen geen geheimen meer voor jou? Heb je zin om af en toe eens je talenten als reparateur of hersteller vrijwillig in te zetten voor Gents MilieuFront en de gentenaren?

Laat Rosalie iets weten op rosalieheens@gmx.net.

Zin om GMF beter te leren kennen en je af en toe vrijwillig in te zetten?

Neem contact op met Iris Verschaeve (iris@gentsmilieufront.be) voor meer informatie.

.

21

Thymeline: 100 procent natuurlijk en Gents Thymeline, een lijn van 100 procent natuurlijke verzorgingsproducten met een natuurlijke deodorant als stokpaardje, is deze zomer gelanceerd in Gent. Op een koude novembermorgen sprak ik Sara Lembrechts over Thymeline. Al snel is het mij duidelijk dat Sara, een 29-jarige jonge vrouw, dit met hart en ziel doet. Thymeline is voor haar de ideale creatieve uitlaatklep naast een job als onderzoekster. Een mooie hoofd-hand combo. Als tevreden klant ben ik benieuwd naar haar verhaal.

Tekst: Iris Verschaeve Foto’s: Pic’d by Sofie & Thymeline

Nieuwsgierigheid & interesse

Het zaadje van Thymeline kiemde enkele jaren geleden, als antwoord op een persoonlijke zoektocht. Een zoektocht naar een natuurlijke, biologische deodorant die ook nog eens goed werkte. ‘Ik stelde altijd opnieuw vast dat ik moeilijk vond wat ik zocht en altijd wel op minstens één vlak een compromis moest maken. Via een vriendin in Amerika kreeg ik enkele potjes in handen die voor een echte aha-erlebnis zorgden. Het werkte, was natuurlijk én zelfgemaakt.’ Omdat telkens opnieuw bestellen uit Amerika toch niet echt een duurzame oplossing was en uit nieuws22

Frontaal // winter 2016

gierigheid en interesse, begonnen Sara en een vriendin te experimenteren.

De ingrediënten waren er, de moeilijkheid was om de juiste combinatie te vinden.’Er is een hele tijd overgegaan om de stap te zetten van privégebruik naar een product dat ik “op de markt” durfde te brengen. Het was telkens opnieuw bijschaven en verbeteren.’

Thymeline was geboren

Sara’s eerste proefconsumenten waren vrienden en familie. Naast deodorant maakte Sara ook een eigen natuurlijk scrub, een lippenbalsem met onder andere zelfgekweekte goudsbloemen, een verzorgende zalf, een dagcrème en een

gezichtsreiniger voor onder de douche.

De producten kregen veel goede respons. ‘Op die manier kreeg ik praktische feedback over geuren en verpakking die ik kon aanpassen in mijn aanbod.’ De stap naar zelfstandige in bijberoep was gezet. Gezien de opstartkosten zo goed als nihil waren, was de investering klein en haalbaar. Alles wordt immers thuis en handgemaakt. Een eigen website liet niet lang op zich wachten. De naam Thymeline is een referentie naar de eerste prototypes die toen met tijm werden gemaakt, terwijl er nu veel meer verschillende etherische oliën gebruikt worden.

Natuurlijke deodorant als stokpaardje

Naast de scrub, de lippenbalsem, de verzorgende zalf, de dagcrème en de gezichtsreiniger wil Thymeline toch vooral uitpakken met de natuurlijke deodorant. Ondanks het feit dat er al meer bewustzijn is dan vroeger over de aanwezigheid van bijvoorbeeld het schadelijke aluminium in courante deodorants, blijven ze vaak verre van natuurlijk. De ingrediënten zijn zorgvuldig gekozen en samengebracht. Als er een biologische versie van de ingrediënten op de markt is, krijgen die de voorkeur. De deodorant(crème) bestaat uit kokosolie, karitéboter, natriumbicarbonaat, bijenwas en pijlwortelmeel. De kokosolie en karitéboter zorgen ervoor dat de crème smeerbaar is. De bijenwas zorgt voor een fijne substantie en dat het geheel bij elkaar wordt gehouden.

Specifiek voor de deo zijn zowel natriumbicarbonaat en pijlwortelmeel heel belangrijk als werkende stoffen. ‘Wist je dat natriumbicarbonaat een lichaamseigen stof is die zuur neutraliseert?

Verwerkt in deodorant zorgt dat ervoor dat de zweetgeur die bacteriën onder je armen produceren, geneutraliseerd wordt.’ Het pijlwortelmeel is niet alleen een plantaardig bindmiddel, ook neemt het vocht op. Het laat je nog steeds toe te zweten, maar dit wordt opgevangen.

De etherische oliën die op vraag al dan niet toegevoegd worden, zorgen voor een persoonlijke toets. Sommigen hebben een specifieke werking, zoals Tea Tree die echt ontsmettend werkt. Geuren zoals citrus, rozen, lavendel, tijm, pepermunt kiezen mensen zelf. ‘Mijn persoonlijke favoriet is een combinatie van pepermunt, lavendel en tijm.’

Eigen of hervulbare verpakking

Alle producten worden vers en op bestelling gemaakt. Je kan ofwel je eigen (liefst glazen) potje laten vullen, of een gevuld potje kopen. Met plezier worden de potjes door Sara hervuld. De prijs wordt bepaald per 10 ml en per potje.

Op dit moment worden de producten persoonlijk of via via afgeleverd. Als je

écht ver woont kan het met de post, maar de verzendingskosten zijn vaak hoger dan het product zelf. Bestellen kan gemakkelijk via het bestelformulier op www.thyme-line.com.

Ook voor mannen?

Ondanks het feit dat er ook in de mainstream producten al veel verzorgingsproducten voor mannen bestaan, merkt Sara dat het eerder vrouwen zijn die interesse hebben. Zijn er dan ook specifieke producten voor mannen? Werkt deze deocrème ook op harige mannenoksels? ‘Absoluut. Ik heb ondertussen enkele geuren geselecteerd eerder voor mannen, waaronder sandelhout.

Mijn vriend gebruikt de deocrème ook en is heel tevreden. Ik merk wel dat de drempel hoger ligt bij mannen om deze te gebruiken. Het gebruik van een deocrème hangt ook af van persoon tot persoon, niet iedereen “smeert” graag onder zijn of haar oksels. De geur blijft niet lang hangen, die is er eerder voor de beleving op het moment zelf.

Niettemin: het gaat snel en efficiënt en laat je niet achter met vettige vingers.

Ook maakt de deo geen vlekken op je kleren.’

.

Speciaal voor Frontaal-lezers

Bij aankoop van 100% natuurlijke deo (40 ml) met geur naar keuze 1 euro korting: €4,5 i.p.v. €5,5.

Heb je nog een eindejaarscadeau nodig? Zie pagina 37.

Win een proefpakketje Thymeline geeft een proefpakketje weg aan één van onze lezers. Stuur een e-mailtje naar sara@thyme-line.com en vertel wat jij het belangrijkst vindt wanneer je verzorgingsproducten koopt: je gezondheid, het milieu, je uitstraling, je gevoel van eigenwaarde, de effectiviteit van het product, de verpakking, de gebruikte ingrediënten, de prijs, ...

De winnaar wordt eruit geloot en krijgt een nieuwjaarscadeautje in januari.

23

www.eurabo.be

***

2012 bio-ecologische bouwpartner

www.eurabo.be - info@eurabo.be - tel +32 (0)55 23 51 40

In Memoriam

Frans Snacken Een leven vol engagement 1920-2016

O

p 20 september 2016 overleed Frans Snacken, een man aan wie het Gents MilieuFront veel te danken heeft. Ons medeleven gaat uit naar zijn familie en vrienden. Frans was een bijzonder man. Hij was emeritus gewoon hoogleraar geografie, werkte tot in 1985 aan de UGent en stond aan de basis van heel wat organisaties in het Gentse en daarbuiten. De Gentse zeescouts ‘De Wilde Eend’ werd onder andere door hem opgericht, en hij was medestichter van de FOS Open Scouting vzw.

Leefbaar Gent

Frans Snacken stond mee aan de wieg van de voorloper van onze eigen vereniging. In 1973 nam hij samen met gelijkgestemde zielen het initiatief tot het oprichten van de Federatie van Groen- en Leefmilieucomités van het Gewest Gent. Dat was toen een regionale koepel van actiegroepen uit Gent, Heusden, Drongen en Merelbeke. Al snel werd besloten om over te gaan tot de benaming Federatie voor Milieubescherming, Gewest Gent (FMG). Professor Snacken was de eerste voorzitter van deze vereniging en dat bleef hij tot in 1983. De vereniging had als doelstellingen het optreden in verband met milieubescherming en het stimuleren en

coördineren van activiteiten van aangesloten milieuverenigingen.

In de jaren ’90 werd de behoefte aan een koepel kleiner en in 1997 werd de federatie dan ook omgevormd tot een Gentse ledenvereniging, het huidige Gents MilieuFront. Gents MilieuFront zou niet zijn wat het is, zonder mensen zoals Frans.

Hij zette zich enorm in voor een leefbaar Gent en stond in de jaren ’70 met ‘Metro Neen’ mee op de barricaden tegen het idee van een Gentse metro.

Hij richtte ook mee de actiegroep Bourgoyen Ossemeersen op, die nu verder leeft als Natuurpunt Gent.

Merci Frans! R.I.P.

25

Opleiden tot actieve burgers en change makers?

Educatie voor duurzame ontwikkeling vraagt een ‘whole school’-benadering

Educatie voor Duurzame Ontwikkeling (EDO) wil leerlingen opleiden tot creatieve, kritische en actieve burgers die in staat zijn bewuste keuzes te maken vanuit empathie en verbondenheid met de ander en de wereld waardoor ze de wereld van morgen mee vormgeven (zie het vorige nummer van Frontaal). Iedere leerkracht of begeleider van kinderen kan aan de slag gaan met EDO. Toch is er meer nodig dan één geëngageerde leerkracht om tot een diepgaande implementatie te komen van EDO op school. Er is nood aan een ‘whole school’benadering!

Tekst: Bea Merckx, Eef Thoen, Thomas Remerie Foto’s: Véronique Janssens

Wat is een ‘whole school’-benadering?

‘Whole school’ omvat het schoolbeleid, de schoolinrichting, de gemeenschapsbanden maar ook het curriculum en het onderwijs. Een ‘whole school’-benade-

26

Frontaal // winter 2016

ring van EDO gaat verder dan alleen lesgeven over duurzaamheid in de school. Het betekent dat je de verschillende facetten van de schoolwerking met elkaar verbindt vanuit een visie op duurzaamheid.

Waaraan kan je een ‘whole school’-benadering herkennen?

De samenwerking tussen de school en de gemeenschap (ouders, de buurt, maar ook met andere landen en instituten) is sterk waardoor leer- & doe-gemeenschappen ontstaan die zorgen voor meer sociale cohesie en verbondenheid in de school, de buurt, de gemeenschap. De omgeving van de school wordt gebruikt als educatieve en pedagogische tool om ervaringsgericht en actief te leren. Daarbij worden er kansen gecreëerd voor participatie van leerlingen, ouders en de buurt in duurzaamheidsactiviteiten, zowel op school als thuis en in de gemeenschap (bv. Welke planten kopen we aan voor de speelplaats? Wie onderhoudt de tuin? Is de tuin toegankelijk voor de buurt?). Deze samenwerking creëert sterke leerkansen voor de leerlingen die aansluiten bij het curriculum.

Het curriculum van de school omvat kennis, vaardigheden, attitudes en waarden in verband met duurzame

ontwikkeling. Er is een geïntegreerde aanpak waarbij duurzame ontwikkeling in de scholen aan bod komt in brede jaarprojecten en in de pedagogische visie van de school. Er is zowel een horizontale (in verschillende domeinen) als een verticale samenhang (een EDO-leerlijn of groeiwijzer). Het leren omvat reële duurzaamheidskwesties die leerlingen raken en interesseren (bv. de vluchtelingen op de school, bedreigde diersoorten door klimaatverandering,…).

Acties en buitenschoolse activiteiten zetten aan tot leren over duurzaamheid.

Groepswerk staat centraal en leren is interactief en dynamisch. De nadruk ligt op sociale en communicatieve vaardigheden en op het uitwisselen van ideeën en standpunten met elkaar, leerkrachten, ouders en de buurt (bv. Hoe zorgen we er samen voor dat we veilig en gezond naar school kunnen komen?

Hoe zouden we het anders kunnen organiseren?).

Het schoolbeleid is duurzaam op milieu, sociaal en economisch vlak. Er is een sterk beleidsvoerend vermogen met gedeeld leiderschap. Transparante communicatie is hierbij een must! Daarnaast

moet er ruimte zijn voor experiment.

Niets hoeft voor altijd te veranderen (Doen we dit nu niet te veel?). Het ‘uitproberen’, daarover reflecteren om dan terug aan te passen, sluit aan bij wat we verstaan onder een ‘duurzame oriënterende houding’.

Leerlingen leren door te participeren.

Dit uit zich in: mogelijkheden onderzoeken, keuzes maken, uitproberen, evalueren en argumenteren, verantwoordelijkheden opnemen, communiceren en ondernemen,… . Leerlingen worden betrokken bij de besluitvorming op school (niet alleen bij acties, maar ook bij het onderwijs en de pedagogische aanpak) en nemen een actieve rol op (bv. de leerlingen stellen zelf voor hoe het pesten op school aangepakt wordt, de ouder- en leerlingenraad krijgen medezeggenschap bij de middagmalen op school,…). Dit heeft tot doel meer verdraagzaamheid te creëren, de ecologische voetafdruk te reduceren en niet te vergeten kwalitatief onderwijs te verzekeren!

Kortom, een school die de ‘whole school’-benadering omarmt, is een school die in de wereld staat, betrokken

reageert op actuele duurzaamheidsvraagstukken, samenwerkingsverbanden aangaat met lokale en wereldwijde partners en waarbij via een open communicatie een sterke participatie van alle betrokkenen in en rondom de school gefaciliteerd wordt. De ‘whole school’-benadering biedt scholen een kompas om hun werking te onderzoeken en mee vorm te geven.

Uit onderzoek blijkt dat het implementeren van een ‘whole school’-benadering een continu en langzaam proces is.

Echter zien de leerlingen, leerkrachten en ouders zelf het best de kansen om hier een positief verhaal van te maken om stapsgewijs in de richting van een duurzame school te evolueren.

De algemene principes van de ‘whole school’ benadering hoeven niet beperkt te blijven tot een schoolomgeving, deze zijn evengoed toepasbaar op bedrijven, instituten, campussen,……

.

Meer info Op de website http://projecten.arteveldehogeschool.be/edo lees je hoe je hiermee concreet aan de slag kan.

27

Vraag aan de renovatieadviseur Elektrische verwarming kapot, wat nu?

Vernieuwen, centrale verwarming op gas, warmtepomp

De adviseurs van de MilieuAdviesWinkel beantwoorden allerlei vragen. Vandaag bekijken we de vraag van wat je best doet als de elektrische verwarming aan vervanging toe is. Vervangen we de radiatoren of de accumulatoren door nieuwe, kiezen we voor een centrale verwarming met een gascondensatieketel, of gaan we toch maar voor die warmtepomp? We vroegen het aan Geert Devos, onze energiedeskundige en adviseur bij de MilieuAdviesWinkel.

Tekst: Adelheid Vanhille Foto: Nadia Marin

A

ls je wat zoekt op internet, vind je heel wat voordelen van elektrische verwarmen: niet alleen is de ruimte snel opgewarmd, ook is elektrisch verwarmen milieuvriendelijk, want je gebruikt geen fossiele brandstoffen. Als je je elektrische verwarming combineert met zonnepanelen, heb je geen gasleidingen nodig, is het extra zuinig en heb je lage installatiekosten. Je verbruikskosten zijn wel hoger. Geert Devos is geen voorstander van elektrische verwarming. Hij legt uit waarom.

Wat geschiedenis

In België zijn er nog steeds zeven kerncentrales. Deze centrales produceren dag en nacht elektriciteit. Overdag werd er genoeg energie geconsumeerd, maar om de productie ’s nachts een toepassing te geven, werd in de jaren ’70 de elektrische verwarming en het ’s nachts 28

Frontaal // winter 2016

opladen gepromoot. Huizen gebouwd in die jaren, de jaren van de oliecrisis en de daarbij horende autoloze zondagen, kregen daarom verwarming op elektriciteit.

Het zijn die huizen waarin nu de oude elektrische verwarmingssystemen aan vernieuwing toe zijn. ‘De elektrische vloerverwarming geeft kortsluiting en ook de accumulatoren zijn na 20 à 30 jaar kapot. Bovendien zien veel bewoners hun elektriciteitsfactuur gigantisch stijgen, zeker wie elektrisch verwarmt,’ situeert Geert de problematiek.

Hoogwaardig en laagwaardig

Het produceren van elektriciteit is niet zo’n optimaal proces. Een efficiënte elektriciteitscentrale op gas heeft een rendement van zo’n 65 procent. Tijdens het transport is er nog een bijkomend

verlies. Zo is er maar een rendement van zo’n 25 procent. De elektriciteit thuis moeten we dus enkele voor hoogwaardige toepassingen gebruiken, voorbeelden zijn computer, verlichting, …

Je woning verwarmen met elektriciteit is sowieso drie tot vier keer duurder dan dezelfde hoeveelheid energie opwekken met bijvoorbeeld een gascondensatieketel, want het is de energie die nodig was om de elektriciteit op te wekken (dit noemen we primaire energie) die je betaalt. ‘Het is zonde om deze elektriciteit weer om te zetten in warmte’, argumenteert Geert zijn pleidooi.

Milieuvriendelijk en zuinig?

Als je zelf je elektriciteit produceert, bijvoorbeeld met zonnepanelen, is er toch geen probleem om elektrisch te verwarmen? Jawel. ‘In de winter hebben we extra energie nodig om ons huis te verwarmen, maar produceren de zonnepanelen minder doordat er niet genoeg zonuren zijn.’ Hiermee haalt Geert dit argument van tafel.

Elektrisch verwarmen is toch zuinig?

‘Zuinig is het verkeerde woord. De vooroorlogse straalkacheltjes hadden al een rendement van 100 procent,’ gaat Geert verder. ‘Een gascondensatieketel heeft een volledige verbranding en daarnaast wordt nog extra warmte gerecupereerd. Zo wordt daar een rendement op geplakt van zo’n 109 procent. Een warmtepomp kan zelfs een rendement halen van zo’n 300 à 400 procent.’

Kostenplaatje

Geert wijst erop dat je steeds een volledig overzicht van de kosten moet maken vooraleer je beslist. Naast de investering moet je ook rekening houden met de kosten voor het onderhoud en het verbruik. De meeste vragen over het vervangen van de bestaande elektrische verwarming krijgen we hier bij de MilieuAdviesWinkel over matig geïsoleerde woningen.

Het plaatsen van een gascondensatieketel en enkele radiatoren, inclusief de plaatsing, kost daar zo’n 10.000 euro. De onderhoudskosten zijn laag: om de twee jaar een onderhoud van de ketel. Een accumulatiekachel vervangen is ook niet goedkoop. Een enkele accumulatiekachel kost zo’n 1.000 euro.

In je woning heb je er toch wel enkele nodig en reken daar nog de installatiekosten bij.

Verwarm je met elektriciteit, dan zal je factuur heel wat hoger liggen dan met een gascondensatieketel. Gas is ook nog steeds relatief goedkoop. De prijs van elektriciteit blijft maar stijgen.

In een matig geïsoleerde woning kies je ook best niet voor een warmtepomp.

Die moet zoveel warmte pompen dat je elektriciteitsrekening ook hoog oploopt.

Een warmtepomp is wel een goede keuze als je woning goed geïsoleerd is.

Kappen en breken

Wat veel eigenaars tegenhoudt om de stap te zetten van elektrische verwarming naar een verwarming met een gascondensatieketel en enkele radiatoren, is het breekwerk. Geert vertelt dat dit wel meevalt: ‘Op zo’n twee dagen is dit wel klaar. De wandketel kan in principe in bijna elk lokaal in de woning geplaatst worden, want het is een gesloten model. De buizen kun je laten aanleggen in opbouw. De smalle kunststof buizen kun je inwerken in de plinten. Dus er is niet zoveel kapwerk.’

Energieprestatiecertificaat veel lager

Een energieprestatiecertificaat of EPC toont een berekende energiescore. Een EPC heb je nodig als je een woning

verhuurt of verkoopt. De score hangt af van de isolatie van het dak, de vloer, de muren, deuren en ramen. Daarnaast houdt de score ook rekening met de installatie om de woning en het sanitair water te verwarmen. De energiescore komt op een kleurenbalk. Een score in de groene zone wijst op een energiezuinige woning, de rode zone staat gelijk aan energieverslindend. Op de balk staan waarden van 0 tot 700. Voor oudere woningen kan het kengetal boven 700 uitkomen. Voor een woning die elektrisch verwarmd wordt, kan dit zelfs oplopen tot boven de 1000. ‘De elektrische verwarming vervangen zorgt ervoor dat je EPC uit de rode zone komt’, adviseert Geert. ‘Als je de omschakeling naar een “gewoon” centraal verwarmingssysteem op tijd doet, zal dit waardeverhogend zijn voor de woning.’

Vraag voor adviseur

Heb je zelf een vraag voor de renovatieadviseur? Stuur ze door naar vraag@ milieuadvieswinkel.be

Advies op maat

Wil je graag op maat gemaakt advies voor je renovatie?

Je woont in Gent: Contacteer de Energiecentrale: energiecentrale@stad.gent of 09 266 52 00 Je woont elders in Oost-Vlaanderen: schrijf je in op www.bouwwijs.be 29

Aanpak Wijkwerf werpt vruchten af Al 63 werven op stapel

Collectief renoveren biedt heel wat voordelen.

Daar moet je de bewoners van de cité in de Ekkergemstraat niet meer van overtuigen.

De voorbije maanden deden ze in groep mee aan het project ‘Wijkwerf’ van de Gentse energiecoöperatie Energent. Het resultaat: 19 citéhuisjes zijn in één beweging van een geïsoleerd dak voorzien! Het succesvolle project maakt meteen een doorstart naar een tweede en wellicht ook derde editie.

Tekst en foto’s: Stefaan Claeys

30

Frontaal // winter 2016

B

uurtgenoten Els Coeckelbergh en Marijke Govaert zijn woningeigenaars in de cité van de Ekkergemstraat. Ze meldden zich begin dit jaar op een infoavond over het project wijkwerf meteen aan als deelnemer. Hoewel wijkwerf zich toespitst op de wijken Macharius-Heirnis, kan elke Gentenaar eraan deelnemen. Zoals elke andere wijkwerver kregen ze als eerste stap een bezoek van onze Milieuadvieswinkel, die partner is van Wijkwerf, waarop werd besproken wat er precies diende te gebeuren. De citéhuisjes waren in de jaren ’80 grondig gerenoveerd, maar het isolatieniveau liet te wensen over.

Daarom spraken we af om de woningen langs de bovenkant te voorzien van een nieuw, bijkomend isolatiepakket. Het

nadeel van techniek is dat je meteen ook het dak zelf moet vervangen, maar het doorslaggevende voordeel in dit geval is dat je geen ruimte in de woning verliest en de reeds ingerichte zolderverdieping ongemoeid kan laten.

Bijkomend - technisch - voordeel is dat je in één beweging kan doorwerken als alle woningen meedoen aan het project.

Adviseur Jenne Schraepen van de MilieuAdviesWinkel schreef een bestek uit waarin precies omschreven werd hoe de woningen geïsoleerd moesten worden.

Alle woningen meekrijgen in het verhaal was meteen een hele opgave voor Els en Marijke. Maar na enkele maanden gepalaver, waarin de vaste aannemer van Wijkwerf ook zijn prijs bepaalde en aanpaste, slaagden ze erin om alle eigenaars over de streep te trekken. Het koninginneproject van Wijkwerf was een feit! In september werd de cité gedurende enkele weken omgetoverd tot een bedrijvige werf, waarbij soms wel tien werkmannen tegelijk in de weer waren. Dankzij de goede opvolging van de wijkwerf-managers Ben en later Steven, konden alle akkefietjes en onvoorziene gebeurtenissen snel opgelost worden. Elke maandag was er een open werfvergadering op de koer, waarop alle problemen en oplossingen aan bod kwamen. Tegen begin oktober was alles achter de rug en kunnen de bewoners de winter met gerust hart tegemoet zien.

Op naar wijkwerf 2 en 3

Intussen is het project wijkwerf, een jaar na de start, vrijwel afgelopen.

Samen met Energent blikken we met tevredenheid terug op het resultaat. Iets minder dan 150 mensen meldden zich aan en kregen een voorstel op maat. Tot nu toe werden al 63 overeenkomsten afgesloten met de diverse aannemers waarmee Wijkwerf samenwerkt voor dakisolatie, gevelisolatie en glasvervanging. Een aantal zitten nog in de pijplijn, zodat het uiteindelijk resultaat zeker nog hoger zal liggen. Ruim de helft daarvan bevindt zich in de wijk zelf.

Energent wil graag verder gaan op dit elan en start daarom een tweede wijkwerf op. Ook de stad Gent, die een deel van de kosten draagt, stapt verder mee, en wij met GMF/Milieuadvieswinkel doen dat uiteraard ook met plezier.

Vanaf eind dit jaar strijkt de wijkwerf neer in de wijk Sluizeken-Tolhuis-Ham. Daar gaan we in het bijzonder samenwerken met verenigingen waarin de Turkse gemeenschap vertegenwoordigd is, zoals de Turkse Unie en de dekenij Sleepstraat. Nieuw aan de technische kant is dat we voortaan ook inzetten op zonnepanelen. Die zijn tegenwoordig zo goedkoop geworden dat ze ook zonder subsidie rendabel zijn. Energent zal hierover zelfs een aparte, stadsbrede campagne opzetten.

Maar we kijken meteen al een stap verder, en zijn al bezig met de voorbereiding van Wijkwerf 3, die zal doorgaan

in Wondelgem. In ‘Wondelgem swingt’ vonden we een zeer enthousiaste partner om de collectieve renovatie ook in de hele deelgemeente Wondelgem van de grond te krijgen. Naar verwachting start Wijkwerf Wondelgem in de tweede helft van 2017.

Wijkwerf voor iedereen

Ook zin gekregen om mee te doen met Wijkwerf? Je hoeft niet noodzakelijk in de deelnemende wijk te wonen, en je bent dus welkom, waar je ook woont in Gent. Bij Wijkwerf kan je terecht voor dakisolatie, gevelisolatie, glasvervanging en pv-panelen.

Help mee

Is je woning al helemaal geïsoleerd en wil je toch je steentje bijdragen? Meld je dan aan bij Wijkwerf als vrijwilliger, al is het maar voor drie uur, want er zijn vele helpende handen nodig om het project deur aan deur uit te leggen aan alle inwoners. Dat doen we in groep op enkele avonden of zaterdagen.

.

Contacteer Wijkwerf-manager Jeroen Baets via www.energent.be/wijkwerf of wijkwerf@ energent.be of 0468 28 61 23.

Infoavond Wanneer? 23 januari om 19.30 u Locatie? Turkse Unie - Godshuishammeke 25 - Gent 31

UW LOGISTIEKE STRESS IS ONS PLEZIER

UW FIETSKOERIERS #ALLESOPDEVELO 0479 33 68 99 foto: Stijn Tyteca

GROW – EAT - SHARE

RESTAURA NT OPE N VAN DI-Z A VAN 11U30 T OT 14U30 OOK CATE R ING, KOOKL E SSEN EN LEVERING EN W W W .R E S TAUR ANT AVALON.B E GE L DMUNT 3 2 , 9000 G ENT 32

Frontaal // winter 2016

Het groen achter de oren Vele kleintjes maken

M Tekst en foto: Lisa Marechal

ijn lichaam schreeuwt om kinderen. Mijn brein strijd vol verachting voor het tegendeel. Lijf en ratio gaan elk hun kant op. Ze roepen me en ik sta er tussen in, als een hondje dat niet kan kiezen welk baasje te gehoorzamen. Vrouwen die het kunnen weten, zeggen: ‘Als je twijfelt, wil je het niet écht. Als je het écht wil, dan voel je dat van binnen en dan kan je daar niet meer rationeel over nadenken. Kinderen krijgen is geen keuze. Je lichaam beslist voor jou.’ Ik heb al altijd moeite gehad met het uitschakelen van het denken en ik griezel van mensen die iets kunnen weten.

Kinderen krijg je niet voor die kinderen. Ze vragen niet om geboren te worden. Kinderen krijg je voor jezelf.

Heb ik het recht om een wezen op de wereld te zetten dat het waarschijnlijk niet altijd gemakkelijk zal hebben? Mag ik mijn eigen leven verrijken met het leven van een ander?

Vaak, als ik mijn tweestrijd op tafel gooi, gaan mensen die kinderen hebben onmiddellijk in de aanval. Soms heel erg hard, zonder dat ik over hun persoonlijke beslissing wil oordelen. Het lijkt op de verdediging waarin vleeseters kruipen als ze horen dat je vegetariër bent, ondanks dat je geen enkele intentie toonde hen hun stukje vlees af te nemen. Het is niet omdat ik twijfel, dat iedereen moet twijfelen, toch? Het gaat er in mijn leven om welke keuzes

ik maak, en of ik met die keuzes kan leven. De keuzes van een ander, daar probeer ik me niet mee te bemoeien.

Onderzoek wijst uit dat je niet gelukkiger wordt van het ouderschap.

Integendeel. Moeder worden zou mijn leven ingrijpend veranderen, en zelfs zonder kinderen blijkt mijn vork vaak te licht voor het hooi dat ik erop schep.

Bovendien is de kans groot dat ik over mezelf zal spreken in de derde persoon.

‘Mama houdt van je, maar heeft nu even geen tijd.’ Tenslotte is kinderen krijgen is zowat het slechtste wat je voor de aarde kan doen. Je zet er nog eens een mens bij. Een mens die zal consumeren, plastic zal kopen, fossiele brandstoffen zal verstoken en afval zal produceren. Nu ja, hypocriet was ik al, want ik leef, ik consumeer, ik koop plastic, ik adem.

Soms denk ik dat het wel zal voorbij gaan. Als ik maar lang genoeg wacht, mijn hormonen met iets anders bezig hou en het getiktak van mijn biologische klok overstem met druk doen, is de keuze straks voor mij gemaakt. Mijn lichaam zal stoppen met schreeuwen, dat staat vast, maar zal mijn hart dan rust kennen? Hoe lang duurt spijt gemiddeld? En hoe meet je gemis?

.

33

Ongeadresseerd reclamedrukwerk

een zot circus op de kap van het milieu GMF verspreidt weer - dankzij jullie - 40.000 antireclamestickers

In de Vlaamse brievenbussen wordt naar schatting jaarlijks meer dan 100.000 ton reclamedrukwerk gepropt. De overgrote meerderheid van dit papier belandt ongelezen in de papiermand. Zonde, niet alleen voor het geld maar ook voor het milieu. Want al dat papier moet geproduceerd, bedrukt, getransporteerd, terug ingezameld en tenslotte weer gerecycleerd worden. Al die handelingen kosten energie, water en grondstoffen en vervuilen het milieu. Voor niets.

Tekst: Steven Geirnaert Foto: Stefaan Claeys

GMF in de weer tegen papierverspilling

Enkele jaren geleden heeft GMF een antireclamesticker gemaakt en op grote schaal gebust in verschillende wijken in de stad. Met succes, want op talloze plaatsen zie je nu onze groene sticker op de brievenbussen prijken. Met deze actie bewezen we dat veel mensen graag zo’n sticker op hun brievenbus willen kleven, maar er niet toe komen om er zelf eentje te gaan afhalen bij Ivago of bij de stad. Elke sticker spaart jaarlijks 40 kg papierafval uit, dus kan je gemakkelijk uittellen dat deze actie honderden tonnen afval voorkomen heeft. Als er 10.000 stickers op de bussen zouden hangen dan spaart GMF 400.000 kg papierafval uit. Elk jaar opnieuw.

Doe mee aan onze stickernamiddag

GMF wil eind dit jaar en begin volgend jaar opnieuw en masse anti-reclamestickers gaan bussen. We maakten daarom een lading van 40.000 nieuwe anti-reclamestickers. Op zaterdagnamiddag 17 december gaan we op onze stickernamiddag met z’n allen anti-reclamestickers bedelen.

Wil je meehelpen?

Kom op 17 december om 13 uur naar de stadshal. We verspreiden een paar uur stickers en daarna trakteert GMF op een warme chocolademelk of een pint.

Kan je die namiddag niet maar wil je 34

Frontaal // winter 2016

bedelen in je buurt, dat kan ook.

Wil je meedoen: laat dat dan weten aan simon@gentsmilieufront.be

Nieuwe stickercampagne dankzij jullie gift De nieuwe antireclamesticker komt er dankzij de giften van leden. 55 leden gaven samen meer dan € 2000 voor deze campagne. Dankzij jullie wordt Gent dus opnieuw afvalarmer.

.

Geef een gift aan GMF en betaal minder belastingen

G

MF strijdt het hele jaar door voor een leefbaar en groen Gent. Dat doen we met de hulp van honderden leden en sympathisanten. GMF is onafhankelijk en staat los van alle politieke partijen. Dat willen we graag zo houden en daarom is jouw steun hierin zo belangrijk.

Steun ons en help zo mee onze campagnes en acties te realiseren. We willen het Gentse milieubeleid beïnvloeden in de juiste richting en dat is er maar één: een stad waar het gezond en aangenaam samenleven is voor iedereen!

Een gift van 40 euro of hoger is fiscaal aftrekbaar. Je stort een bedrag op rekening van GMF: BE93 0011 4993 2067. Dat bedrag mag ook hoger zijn en je mag het ook in meerdere schijven storten. Met elk bedrag steun je onze werking. Vermeld in de mededeling ook ‘gift’. Zo zijn we zeker dat het om een gift gaat.

Veel dank!

Hernieuw je lidmaatschap - Domicilieer nu

O

ok in 2017 blijft GMF ijveren voor een beter leefmilieu in Gent en omgeving. Zorg dragen voor een leefbare stad en opkomen voor schone lucht in de kanaalzone, proper water, meer bos rond Gent, duurzaam bouwen, … Het zal niet ontbreken aan plezante activiteiten en straffe campagnes. We geloven ook sterk in positieve, publieksgerichte acties.

Om onze werking ook in 2017 verder te zetten hebben we de steun van jullie, Gentenaars met een milieuhart, hard nodig. Daarom vragen we je om je lidmaatschap voor GMF te hernieuwen.

Dit kan op verschillende manieren.

Ofwel schrijf je minimum €5 over op BE93 0011 4993 2067 met de vermelding ‘lidmaatschap’, naam en adresgegevens’.

Je kan je natuurlijk ook domiciliëren. Zo hoef je niet jaarlijks te denken aan de hernieuwing van je lidmaatschap, en spaart het ons heel wat administratie uit. Dat kan in 1-2-3 via de knop ‘word vandaag lid’, rechts op onze website. www.gentsmilieufront.be We zijn je alvast zeer dankbaar.

GMF

za 18 & zo 19 februari 2017

Flanders Expo Gent

met gratis toegang tot de Fiets en Wandelbeurs en Mount Expo

hét nieuwe indoor e-bike testevent

Bij inlevering van deze bon aan de kassa

2 EURO KORTING

Alternatief ? voor de auto kes, bi eze Test tallo bikes en high speed ekes op e-mountainbi de drie verschillen n! se ur o rc pa

Geldig voor één persoon en niet in combinatie met andere aanbiedingen.

za 18 & zo 19 februari 2017 Flanders Expo Gent

TOT 2,50 EURO ONLINE KORTING! VIA EBIKECHALLENGE.BE Alleen geldig bij aankoop van een e-ticket in voorverkoop. Aanbieding geldt niet voor kopers Jongerenkaart.

35

Partago Samen elektrisch rijden in Gent

In Frontaal krijgt een Gentse vereniging of initiatief met een sociaal-ecologisch doel ruimte om zich voor te stellen of een oproep te doen. We laten Partago op je los, een Gentse burgercoöperatie rond elektrisch autodelen.

Tekst en foto’s: Partago

E

lektrisch rijden is hot. Er is een kans dat er nu in jouw buurt een 100% elektrische wagen staat te wachten op jou, klaar om gebruikt te worden. Dat is het werk van Partago, een Gentse burgercoöperatie, in 2015 opgericht.

Partago wil elektrisch rijden voor iedereen in Gent bereikbaar maken.

36

Frontaal // winter 2016

Groeiend wagenpark

Partago deelt nu 9 elektrische auto’s in Gent. Wil je ze gebruiken, dan kan je lid worden van Partago. Via een smartphone app boek je ze en rij je elektrisch.

Alles wordt transparant afgerekend per minuut gebruik. ‘Minuten’ zijn ook hun interne munt. Je verdient ze door op evenementen te staan, mee te helpen met onderhoud,...

Coöperatie

Partago is dus ook een elektrisch autodelen coöperatie, een werking door en voor burgers. De werkingsmiddelen komen van bijdragen van burgers, zoals u en ik. Alle leden zijn dus mede-eigenaar van de coöperatie. Deze coöperatie beheert de auto’s. Inspraak zit in het DNA van Partago. Zowel online als offline zitten leden samen om de auto’s, de app

en de werking te bespreken. Eén keer per jaar komt iedereen officieel samen op de Algemene Vergadering, waarbij elk lid één stem heeft.

Elektrische auto’s maken ons onafhankelijk van fossiele brandstoffen en verbeteren de luchtkwaliteit. Door auto’s te delen nemen we minder ruimte in en delen we kosten.

Op weg naar een leefbaar Gent! Partago wil groeien en en staat te trappelen voor extra gebruikers.

Test en/of investeer

Vraag je testrit aan op www.partago.be.

Je vindt daar ook alle nodige informatie om coöperant te worden.

.

De vrijwilliger Hoe kwam je bij GMF terecht?

In de bibliotheek van Hamme vond ik een folder over de MilieuAdviesWinkel. En dat interesseerde me enorm. Ik heb dan contact opgenomen met GMF om eens langs te komen. Die hebben direct gekeken of er een mogelijkheid was om vrijwilligerswerk te doen op het secretariaat.

Het project renovatiebegeleiding vond ik boeiend om aan mee te werken.

Welke taken voer je uit?

De renovatiebegeleiding is erop gericht om mensen te helpen hun daken, gevels, CV en ramen te isoleren of te vervangen. Ik bekijk elke woensdag of de binnengekomen offertes van de aannemers overeenkomen met de vraag van de klant. Klopt de dikte van de isolatie met de aanvraag bijvoorbeeld wel?

Ik vergelijk en beoordeel de

offertes, en noteer telkens de min- en de pluspunten. Dan kijken de adviseurs dat na.

Er kan nog wat aan toegevoegd worden. Dan pas gaat de beoordeling naar de klant zelf en wordt ze besproken samen met de adviseur.

Soms help ik mee de Frontaal verzendingsklaar te maken.

Wat is je drijfveer?

Meewerken aan een project dat meteen leidt tot energiebesparing, vind ik geweldig.

Het is een heel concrete aanpak. Info avonden daar zie je minder snel of het een vermindering van de CO2uitstoot zal opbrengen. Ik hoop hier ook nog bij te leren over duurzaam en ecologisch (ver)bouwen.

Welke actie zou je GMF nog graag zien doen?

Inspelen op milieuproblemen en behoeften die echt leven

Naam: Jan Gysemans Leeftijd: 39 jaar Hoe lang bij GMF: sinds maa

rt 2016

bij de mensen. Daarom zouden we eerst een rondvraag moeten doen.

Fietsen, wandelen, lezen en muziek beluisteren… en die muziek mag stevig zijn!

En tenslotte... heb je nog andere hobby’s?

Katrien De Bel

Vrijwilliger bij GMF worden: laat het ons weten via iris@gentsmilieufront.be

Eindejaarspromo van 10% - bestellen voor 16 december 2016

- Basispakketje met 100% natuurlijke deo met geur naar keuze (40 ml), lippenbalsem met amandelolie (15 ml) en scrub (2x 60 ml, incl. honing- en kruimelschepje): €15,75 i.p.v. €17,5 - Douchepakketje met 100% natuurlijke gezichtsreiniger (250 ml) en scrub (2x 90 ml, incl. honing- en kruimelschepje en scrubschaaltje): €24,75 i.p.v. €27,5 - Deluxe verzorgingspakket met 100% natuurlijke gezichtsreiniger (250 ml), lippenbalsem met arganolie (15 ml), dagcrème met arganolie (30 ml) en scrub (2x 60 ml, incl. honing- en kruimelschepje en scrubschaaltje): €34,5 i.p.v. €38.

- Of stel zelf je eigen pakketje samen op www.thyme-line.com 37

NATUURPUNTFUIF 2016 VRIJDAG 16 DECEMBER 2016

- DANSEN VOOR AANKOOP VAN GENTSE NATUUR-

BALZAAL GENTSE VOORUIT DEUREN: 21U30 - 5U

DJ SHIZZLE LE SAUVAGE DJ ALL JAZZ ERA

KAARTEN: 7 EURO VVK 9 EURO ADD

INFO & ORGANISATIE:

TE KOOP: NMC / DE SPINNEKOP / JOKE @ NATUUR PUNTGENT.ORG VANGANSBEKE ZAKENKANTOOR BVBA VERZEKERINGEN BELEGGINGEN 08-059/A

KREDIETEN Vellare 9 - 9920 Lovendegem

Tel. 09 372 53 30

Raad op mensenmaat

e-mail: lieven.vangansbeke@dvv.be FSMA 60402

WWW.NATUUR PUNTGENT.BE 09/227.22.94

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: MAARTEN TRYBOU, NIJVERHEIDSTRAAT 59, 9040 SINT-AMANDSBERG

HAPPY HOUR: 21U30 - 22U30 3 PINTJES VOOR DE PRIJS VAN 2!

ONTWERP: JUDITH HERMAN

CROQUES & COCKTAILS

A ctiviteiten Meer info over de activiteiten en de meest recente lijst op www.gentsmilieufront.be/kalender

Workshop zelf (kerst)kaartjes maken

4.12.2016 Er zijn heel veel leuke kerstkaartjes te koop, maar tegelijkertijd gooien we heel wat bruikbaar materiaal weg! Laat je inspireren door Katrien en Sylvie om zelf met stempels, verf, papier en touw aan de slag te gaan. Wij zorgen voor materiaal.

Wanneer? Zaterdag 4 december 2016 Locatie? Zaaltje boven koffiehuis Trafiek vzw, Pierkenspark (Haspelstraat), Brugse Poort Prijs? €6 - inschrijven via de website.

Repair Café in Wondelgem: de poppendokter repareert

11.12.2016 In samenwerking met Buurtgroep ‘De Vrienden van het park Vyncke Bovyn’ en de bewoners van de voorziening De Wal organiseren we terug een Repair Café.

Geef je oude spullen een tweede leven of breng ze terug aan de praat met onze reparateurs van dienst. We voorzien reparateurs van textiel, klein elektro, fietsen en fietsjes, te lijmen stukken,...

En natuurlijk ook terug: taart!

Wanneer? Zondag 11 december 2016 14u - 17.30u Locatie? De polyvalente zaal van voorziening De Wal - Ingang langs Lusthoflaan 82 - Mariakerke (Gent) Prijs? Vrije bijdrage

Blitzpost! Antireclame-stickers bussen doorheen Gent 17.12.2016 De nieuwe anti-reclame stickers zijn er, en wel liefst 40.000! Op zaterdag 17 december willen we deze allemaal in 1 grote ‘Blitzpost’ doorheen de brievenbussen van het centrum van Gent verspreiden. We verzamelen onder de stadshal. Van daaruit splitsen we ons op in verschillende groepjes. Na afloop geeft GMF een tournée générale in een

horecazaak in de buurt.

Wanneer? Zaterdag 17 december - 13u tot ongeveer 17u Locatie? Vertrekpunt onder de stadshal (Poeljemarkt, Gent) rond 13u

Warmathon Gent

23.12.2016 Op 23 december lopen we minimum 1 rondje van 2,7 km rond de Watersportbaan. Trek je loopschoenen aan en loop mee met GMF. Sluit aan bij de GMF-groep - onze code is GENT14443.

Je krijgt erna van ons mailtje voor de betaling.

Wanneer? Vrijdag 23 december 14u-19u Locatie? Gent Prijs? €15 - Inschrijven via website StuBru of via link op onze online kalender.

Algemene vergadering en nieuwjaarsreceptie

24.02.2017 Leer GMF beter kennen, kom kijken wat we in petto hebben of wat het voorbije jaar de revue heeft gepasseerd. Erna klinken we feestelijk op 2017.

Wanneer? Vrijdag 24 februari - 19u AV - 21u Receptie Locatie? Vredeshuis - Sint-Margrietstraat 9 - 9000 Gent Inschrijven? Voor receptie vooraf via inschrijven@gentsmilieufront.be

Repair Café XXL - Belmundo

11.03.2017 Tijdens het Repair Café XXL staan de kringlopen van materialen in het Noorden en Zuiden in de kijker en de zoektocht naar een andere economie.

Verschillende organisaties werpen een nieuw licht. Volg bijvoorbeeld de lezing van Jhonny Terrazas, die via Catapa en Putumayo vzw een getuigenis brengt over de sociale en ecologische impact van goudontginning in zijn Bolivië. Of zoek het mooie in zwerfafval met Graffiti vzw en Videokontakt: het afval krijgt een gezicht en er worden de gekste projectjes mee gedaan. Leer bij over de ontwikkelingsprojecten en armoedesensibilisatie van Oxfam Solidariteit, en doe mee met hun gsm inzamelactie waarmee je de natuur beschermt en grondstoffen recupereert. Volg een rondleiding in de kringloopwinkel van de Brugse Poort en ontdek de goederenstroom voor én achter de schermen.

Ontmoet De Vrienden van Cuba Regio Gent: ontdek hun renovatieprojecten in Cuba met gerecupereerd ziekenhuismateriaal. Vergeet ten slotte je kapotte elektro, textiel en fietsen niet om deze te laten herstellen op het Repair Café van het Gents MilieuFront! Dit is een activiteit in het kader van Belmundo met als thema ‘Een andere economie’.

Wanneer? Zaterdag 11 maart 2017 13u-17u Locatie? Kringloopwinkel Brugse Poort, Haspelstraat 49, 9000 Gent Prijs? Vrije bijdrage

Feria del Café

25.03.2017 Honduraswerkgroep en Vredeseilanden Gent organiseren een “Feria del Café”: Een mix van doe-, proef-, beleef-, en leermomenten rond koffie, voor jong en oud.

Meer in de volgende Frontaal of op www.gentsmilieufront.be/kalender 39

Frontaal

DRIEMAANDELIJKS MAGAZINE VAN HET GENTS MILIEUFRONT – JAARGANG 19 – 4deTRIMESTER 2016 V.U.: Stefaan Claeys, Stoppelstraat 46, 9000 Gent – Erkenningsnummer: p806132 – Afgiftekantoor: 9000 Gent 1

Warmathon Gent

Foto: Dennis Licht

23.12.2016 In verschillende steden wordt een warmathon gelopen tijdens de Warmste Week van Studio Brussel. Trek je loopschoenen aan en loop mee met GMF. Onze code is GENT14443. Je krijgt erna van ons een e-mailtje voor de betaling.

Meer op pagina 20.

Wanneer? Vrijdag 23 december 14u-19u Locatie? Gent Prijs? €15 - - Inschrijven via website Studio Brussel of via de link op onze online kalender

Algemene vergadering en nieuwjaarsreceptie

24.02.2017 Leer GMF beter kennen, kom kijken wat we in petto hebben of wat het voorbije jaar de revue heeft gepasseerd. Erna klinken we feestelijk op 2017.

Een ideaal moment om medevrijwilligers en -leden te leren kennen en mee plannen te smeden.

Wanneer? Vrijdag 24 februari - 19u AV - 21u Receptie Locatie? Vredeshuis - Sint-Margrietstraat 9 - 9000 Gent Inschrijven? Inschrijven voor de receptie via inschrijven@gentsmilieufront.be