ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑΣ Α’ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΑΤΣΙΚΗΣ ΛΗΜΝΟΥ Όταν τα κλασικά συναντούν τα ανατρεπτικά παραμύθια…!
Υπεύθυνη Εκπαιδευτικός: Μουτζούρη Γεωργία
Σχολικό Έτος: 2015-2016
Εισαγωγή Φέτος στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης αποφασίσαμε να τρέξουμε ένα πρόγραμμα «Φιλαναγνωσίας». Η συνήθεια μας μετά από μια κουραστική μέρα να χαλαρώνουμε στη αγαπημένη γωνία της τάξης μας διαβάζοντας τα αγαπημένα παραμύθια των παιδιών, αποτέλεσε την αφορμή για να ασχοληθούμε με το συγκεκριμένο θέμα. Η ανάγνωση αρκετών κλασικών παραμυθιών μου έδωσε την ευκαιρία να δείξω στους μικρούς μου μαθητές τα ανατρεπτικά παραμύθια, δηλαδή παραλλαγές των κλασικών παραμυθιών στη σύγχρονη εποχή. Έτσι το πρόγραμμα μας πήρε τον τίτλο:
Ως γενικότεροι στόχοι του προγράμματος φιλαναγνωσίας ορίστηκαν οι παρακάτω: -
Καλλιέργεια φιλαναγνωσίας και φαντασίας. Καλλιέργεια του ενδιαφέροντος για το βιβλίο. Επαφή των παιδιών με διαφορετικά είδη κειμένων. Ανάπτυξη και βελτίωση του προφορικού και του γραπτού λόγου. Ανάπτυξη κριτικής σκέψης και νοηματικής επεξεργασίας κειμένου. Χαρακτηρισμός και κριτική προσώπων και καταστάσεων. Καλλιέργεια αφηγηματικής ικανότητας. Διάκριση πραγματικού από το φανταστικό. Δημιουργία κλίματος συνεργασίας, εμπιστοσύνης και σεβασμού στην άποψη του άλλου. Ανάπτυξη δεξιοτήτων συνεργασίας και καταμερισμού εργασιών.
Ενώ ως ειδικότεροι στόχοι της ενασχόλησης με τα ανατρεπτικά παραμύθια τέθηκε η ικανότητα των μαθητών να μπορούν: - Να κατανοήσουν ότι τα βασικά στοιχεία του παραμυθιού είναι η πλοκή, τα πρόσωπα, οι λειτουργίες και το μαγικό ή φαντασιακό στοιχείο. - Να αντιλαμβάνονται ότι μια ιστορία προφορική, γραπτή ή εικονική είναι ένα σύνολο με αλληλουχία γεγονότων. - Να κατανοήσουν ότι τα ανατρεπτικά παραμύθια αποκτούν σημασία κατά κανόνα μέσα από τις διακειμενικές σχέσεις που αναπτύσσουν με άλλα κλασικά κείμενα και παραμύθια. - Να κατανοήσουν ότι, ενώ τα κλασικά παραμύθια αποτελούσαν (τουλάχιστον στην αρχική τους σύνθεση) προφορικό είδος, τα ανατρεπτικά παραμύθια αποτελούν γραπτό είδος που ανήκει στη σύγχρονη εποχή με σκοπό την υπέρβαση της παραδοσιακής ηθικής σύγκρουσης καλού–κακού, η οποία χαρακτηρίζει τα κλασικά λαϊκά παραμύθια, ανανεώνοντας ταυτόχρονα θεματολογικά το κειμενικό περιβάλλον του αναγνώστη.
- Να κατανοήσουν ότι τα ανατρεπτικά παραμύθια εκφράζουν συχνά τη χιουμοριστική τάση και το γλωσσικό παιχνίδισμα των συγγραφέων. - Να διακρίνουν ένα παραμύθι από άλλα είδη αφήγησης. - Να μπορούν να αφηγηθούν μια ιστορία μόνο από μια εικόνα ή μια σειρά εικόνων. - Να αναπαριστούν ένα προφορικό ή γραπτό κείμενο σε εικόνες. - Να αναδιηγούνται μια ιστορία ή ένα παραμύθι παίρνοντας τον ρόλο ενός προσώπου της ιστορίας. - Να μπορούν να βρούνε τα βασικά πρόσωπα του παραμυθιού. - Να συνδέουν τα ανατρεπτικά παραμύθια με κλασικά παραμύθια τα οποία μεταγράφουν. - Να εντοπίζουν τις αλλαγές στα στερεότυπα και τις συμβάσεις των παραμυθιών. Το παρόν σχέδιο μαθήματος αξιοποίησε τη μέθοδο σχεδίου εργασίας project και βασίστηκε στις παιδαγωγικές αρχές της ομαδοσυνεργατικής μάθησης αλλά και της διαθεματικότητας. Τα διδακτικά αντικείμενα που εμπλέκονται στο συγκεκριμένο πρόγραμμα είναι η Γλώσσα, τα Μαθηματικά, η Πληροφορική, η Αισθητική Αγωγή, η Μουσική και η Θεατρική Αγωγή. Αναλυτικότερα, χρησιμοποιήθηκαν οι παρακάτω διδακτικές στρατηγικές: -
Βιωματική προσέγγιση (μέθοδος project). Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία Καταιγισμός ιδεών Χρήση οπτικοακουστικών μέσων & ΤΠΕ Συλλογή υλικού, ταξινόμηση Διαλογική συζήτηση Παιχνίδια ρόλων Ζωγραφική, Κολλάζ, Κατασκευές
Παραμύθια Κεντρικό παραμύθι: Το κεντρικό παραμύθι με το οποίο αποφασίσαμε να ασχοληθούμε τη φετινή χρονιά είναι η Κοκκινοσκουφίτσα.
Ανατρεπτικά παραμύθια: Αφού κάναμε αρκετές δραστηριότητες πάνω στο κλασικό παραμύθι του Περό στη συνέχεια αποφασίσαμε να ανατρέψουμε την εικόνα του κακού λύκου με τα εξής ανατρεπτικά παραμύθια:
Ο Χορτοφάγος Λύκος
Τα τρία μικρά λυκάκια
Ο λύκος ξαναγύρισε
Δραστηριότητα 1
η
Χωριστήκαμε σε ομάδες και ορίσαμε τους κανόνες της ομάδας. Υπήρχαν και δραστηριότητες που τα παιδιά εκτελούσαν ατομικά, αλλά ως επί το πλείστον τα παιδιά δούλεψαν ομαδικά. Οι ομάδες ανά δραστηριότητα μπορεί να διέφεραν σε αριθμό και σύνθεση.
Δραστηριότητα 2
η
Πραγματοποιήθηκε καταιγισμός ιδεών στο άκουσμα της λέξης «παραμύθι». Ο εννοιολογικός χάρτης δημιουργήθηκε με τη βοήθεια του ψηφιακού εργαλείου Popplet.
Δραστηριότητα 3
η
Κάθε παιδί ζωγράφισε ατομικά το δικό του αγαπημένο παραμύθι. Ακολουθούν παραδείγματα.
Δραστηριότητα 4
η
Ακούσαμε και είδαμε το παραμύθι της Κοκκινοσκουφίτσας από το λογισμικό της Γλώσσας Α’ - Β’ Δημοτικού του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. http://ts.sch.gr/repo/online-packages/dim-glossa-a-b/start.html
Δραστηριότητα 5
η
Στο λογισμικό της Γλώσσας Α’ - Β’ Δημοτικού του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου πραγματοποιήσαμε τη δραστηριότητα «Φτιάξε την Ιστορία». Οι μαθητές της κάθε ομάδας έπρεπε να θυμηθούν την αφήγηση του παραμυθιού και στη συνέχεια να βάλουν τις εικόνες της ιστορίας στη σωστή σειρά προκειμένου να αναδιηγηθούν το παραμύθι.
Δραστηριότητα 6
η
Η συγκεκριμένη δραστηριότητα έγινε από το σύνολο των μαθητών της τάξης. Αφού καθίσαμε σε κύκλο, διαβάσαμε το παραμύθι σε έντυπη μορφή και στη συνέχεια αφηγηθήκαμε ομαδικά το παραμύθι της Κοκκινοσκουφίτσας. Κάθε παιδί ήταν υποχρεωμένο να συνεχίσει την αφήγηση της ιστορίας από το σημείο που σταμάτησε το προηγούμενο. Τέλος, ηχογραφήσαμε την αφήγηση της ιστορίας.
Ηχογράφηση κυκλικής αφήγησηςΚοκκινοσκουφίτσα
Δραστηριότητα 7 Κάθε παιδί ζωγράφισε τη σκηνή του παραμυθιού που του έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση. Ακολουθούν παραδείγματα.
η
Δραστηριότητα 8
η
Στη δραστηριότητα αυτή οι μαθητές χωρίστηκαν σε τέσσερις ομάδες. Η πρώτη ομάδα ανέλαβε να ζωγραφίσει τις σκηνές του παραμυθιού που αποτελούσαν την αρχή της ιστορίας, η δεύτερη ομάδα τις σκηνές του παραμυθιού που αποτελούσαν τη συνέχεια της ιστορίας, η τρίτη ομάδα απεικόνισε το πρόβλημα της ηρωίδας και η τέταρτη ομάδα ζωγράφισε τις σκηνές του παραμυθιού που αποτελούσαν το τέλος – λύση της ιστορίας. Ακολουθούν χαρακτηριστικά παραδείγματα.
Δραστηριότητα 9
η
Οι μαθητές στη δραστηριότητα αυτή έπρεπε συγκριτικά να ζωγραφίσουν έναν καλό και έναν κακό ήρωα του παραμυθιού. Καλός ήρωας στις απεικονίσεις των παιδιών αποτέλεσαν: η Κοκκινοσκουφίτσα, η γιαγιά, η μαμά και ο ξυλοκόπος. Ως κακός ήρωας επιλέχθηκε από τα παιδιά μόνο ο λύκος. Ακολουθούν χαρακτηριστικά παραδείγματα.
Δραστηριότητα 10
η
Οι μαθητές χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες. Κάθε ομάδα ανέλαβε να χαρακτηρίσει έναν ήρωα του παραμυθιού (Κοκκινοσκουφίτσα, λύκος, ξυλοκόπος).
Δραστηριότητα 11
η
Οι μαθητές δουλεύοντας ομαδικά έδωσαν ένα διαφορετικό τέλος στο παραμύθι της Κοκκινοσκουφίτσας.
Δραστηριότητα 12
η
Τα παιδιά έδωσαν διαφορετικούς τίτλους στο παραμύθι της Κοκκινοσκουφίτσας.
Δραστηριότητα 13
η
Στη συγκεκριμένη δραστηριότητα οι μαθητές κατάφεραν να απομονώσουν τα φανταστικά στοιχεία του παραμυθιού.
Δραστηριότητα 14
η
Κατά την περίοδο των Απόκρεων οι μαθητές κατασκεύασαν μάσκες με θέμα το λύκο και την Κοκκινοσκουφίτσα.
Δραστηριότητα 15 Τα παιδιά ζωγράφισαν ομαδικά την αφίσα του παραμυθιού της Κοκκινοσκουφίτσας.
η
Δραστηριότητα 16 Αφού ολοκληρώσαμε τις δραστηριότητες του κεντρικού παραμυθιού, προχωρήσαμε στην συγκριτική ανάγνωση άλλων παραμυθιών. Το πρώτο βιβλίο το οποίο κάναμε ανάγνωση και επεξεργαστήκαμε νοηματικά ήταν «Ο Χορτοφάγος Λύκος» της Δήμητρας Μήττα.
η
Δραστηριότητα 17 Στη δραστηριότητα αυτή οι μαθητές ζωγράφισαν τον καλό και τον κακό ήρωα του παραμυθιού του Χορτοφάγου Λύκου. Στη συνέχεια, συγκρίναμε το αντίστοιχο φύλλο εργασίας με αυτό του παραμυθιού της Κοκκινοσκουφίτσας. Διαπιστώσαμε ότι ο λύκος μπορεί να μην είναι μόνο κακός ήρωας αλλά και καλός.
η
Δραστηριότητα 18 Κατασκευάσαμε ομαδικά την αφίσα του παραμυθιού «Ο Χορτοφάγος Λύκος». .
η
Δραστηριότητα 19 Με αφορμή το παραμύθι γράψαμε ένα δικό μας θεατρικό κείμενο και το δραματοποιήσαμε.
η
Ο Χορτοφάγος Λύκος – Δραματοποίηση (Βίντεο)
Δραστηριότητα 20 Στη συνέχεια προχωρήσαμε στην ανάγνωση και στη νοηματική επεξεργασία ενός άλλου ανατρεπτικού παραμυθιού με τίτλο «Τα τρία μικρά λυκάκια» του Ευγένιου Τριβιζά, παραλλαγή του κλασικού παραμυθιού «Τα τρία γουρουνάκια» του οποίου είχε προηγηθεί η ανάγνωση.
η
Δραστηριότητα 21 Σε μια προσπάθεια σύγκρισης και των τριών παραμυθιών (Κοκκινοσκουφίτσα, Ο Χορτοφάγος Λύκος και Τα τρία μικρά λυκάκια) επαναλάβαμε την ίδια δραστηριότητα με τον καλό και τον κακό ήρωα. Και πάλι διαπιστώσαμε ότι ο λύκος ενδέχεται να είναι και ο καλός ήρωας του παραμυθιού.
η
Δραστηριότητα 22 Ζωγραφίσαμε ομαδικά την αφίσα του παραμυθιού «Τα τρία μικρά λυκάκια».
η
Δραστηριότητα 23 Με αφορμή το παραμύθι «Τα τρία μικρά λυκάκια» προχωρήσαμε στην παρακάτω κατασκευή.
η
Δραστηριότητα 24 Τέλος, επεξεργαστήκαμε (ανάγνωση, νοηματική επεξεργασία) το βιβλίο του Geoffroy De Pennart «Ο Λύκος ξαναγύρισε». Το συγκεκριμένο βιβλίο είναι μια φανταστική συνάντηση πολλών ηρώων κλασικών παραμυθιών με κεντρικό όμως ήρωα και πάλι τον λύκο.
η
Δραστηριότητα 25 Επαναλάβαμε για μια τελευταία φορά τη δραστηριότητα με τον καλό και κακό ήρωα και διαπιστώσαμε ότι ο λύκος δεν είναι τόσο κακός όσο φαίνεται.
η
Δραστηριότητα 26 Με αφορμή το παραμύθι «Ο Λύκος ξαναγύρισε» κάναμε μια μικρή ανασκόπηση σε όλα τα παραμύθια που αναφέρφονται στο βιβλίο.
η
Δραστηριότητα 27 Με αφορμή το παραμύθι «Ο Λύκος ξαναγύρισε» ακούσαμε το μουσικό παραμύθι του Sergei Prokofiev «Ο Πέτρος και ο Λύκος». https://www.youtube.com/watch?v=cYyxa5PMq1Y https://www.youtube.com/watch?v=6uzD8YdmdQQ https://www.youtube.com/watch?v=ab92YqPjt8A
η
Δραστηριότητα 28
η
Φτιάξαμε ομαδικά την αφίσα του παραμυθιού «Ο Λύκος ξαναγύρισε».
Δραστηριότητα 29 Σε μια προσπάθεια να συγκρίνουμε τις δραστηριότητες των τεσσάρων παραμυθιών με θέμα τους καλούς και κακούς ήρωες φτιάξαμε το παρακάτω κολλάζ με κεντρικό πρόσωπο το λύκο.
η
Δραστηριότητα 30 Στη δραστηριότητα αυτή συγκεντρώσαμε πληροφορίες για τους συγγραφείς των τεσσάρων παραμυθιών.
η
Δραστηριότητα 31 Στη συγκεκριμένη δραστηριότητα παντρέψαμε τα παραμύθια που επεξεργαστήκαμε και φτιάξαμε τη δική μας παραμυθοσαλάτα.
η
Δραστηριότητα 32 Τέλος, φτιάξαμε το δικό μας παραμύθι χρησιμοποιώντας την εφαρμογή Storybird.
https://storybird.com/books/2015-20164/?token=saux844hbd http://teachergeorgiasclass.weebly.com/alphataualphaxieta.html
η
Αξιολόγηση – Συμπεράσματα Η ανταπόκριση των μαθητών και ο ενθουσιασμός τους ήταν πολύ μεγάλος καθ’ όλη τη διάρκεια του προγράμματος. Οι μαθητές έμαθαν για πρώτη φορά να συνεργάζονται σε ομάδες και τα κατάφεραν εξαιρετικά καλά. Έμαθαν να εκφράζονται προφορικά, γραπτά, εικαστικά αλλά και θεατρικά μέσα από την αφήγηση παραμυθιών, τη δημιουργία και την εικονογράφηση των δικών τους παραμυθιών. Αυτό που νομίζω ότι έχει ιδιαίτερη σημασία να τονιστεί είναι ότι μέσα από τη συγκεκριμένη εργασία οι μαθητές φαίνεται να αγάπησαν το βιβλίο και ανακάλυψαν την μαγεία της ανάγνωσης. Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων του προγράμματος έγινε στην ολομέλεια της τάξης μας. Μπορείτε να βρείτε την εργασία μας αναρτημένη στην ιστοσελίδα της τάξης:
Βιβλιογραφία Λογισμικό Γλώσσας Α’ - Β’ Δημοτικού Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, Κοκκινοσκουφίτσα, http://ts.sch.gr/repo/online-packages/dim-glossa-ab/start.html Μήττα, Δ. (2000). Ο Χορτοφάγος λύκος. Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα Τριβιζάς, Ε. (1995). Τα τρία μικρά λυκάκια. Εκδόσεις Μίνωας Pennart, G. (1994). Ο λύκος ξαναγύρισε. Εκδόσεις Παπαδόπουλος Τσαρμποπούλου, Α. (2011). Ολοκληρωμένα παραδείγματα εκπαιδευτικών σεναρίων ανά γνωστικό αντικείμενο με εφαρμογή των αρχών σχεδίασης. Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Δημοτικού Θεματική ενότητα: Το ανατρεπτικό παραμύθι. Κέντρο ελληνικής Γλώσσας Υπουργείο Παιδείας, Δια βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων. Θεσσαλονίκη http://popplet.com/ https://storybird.com/ https://www.youtube.com/watch?v=cYyxa5PMq1Y https://www.youtube.com/watch?v=6uzD8YdmdQQ https://www.youtube.com/watch?v=ab92YqPjt8A http://www.sansimera.gr/biographies/1535#ixzz48vnvkz73 http://www.epbooks.gr/author/1288/de-pennart-geoffroy http://scienceemc2.blogspot.gr/2011/03/blog-post.html http://vismotrixdc.blogspot.gr/2010/06/blog-post_10.html