ΤΕΥΧΟΣ 67 ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2007
ETOΣ ΙΔ΄ TEYXOΣ 67 ΜΑΪ. - ΙΟΥΝ. 2007
ΔΙMHNIAIO OPΘOΔOΞO ΠEPIOΔIKO
σελ 16 �
σελ 4
IEPAΣ MHTPOΠOΛEΩΣ BEPOIAΣ , NAOYΣHΣ KAI KAMΠANIAΣ
ΣΥΝΤΑΞΗ: Αρχιμ. π. Διονύσιος Ανθόπουλος, Ιεροδ. π. Αρσένιος Χαλδαιόπουλος, Αθανάσιος Βουδούρης, Εμμανουήλ Ξυνάδας. HΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΣEΛIΔOΠOIHΣH & KAΛΛITEXNIKH EΠIMEΛEIA: Mον. Γεράσιμος Mπεκές. ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ: Αρχιμ. π. Χρυσόστομος Ξενιτόπουλος ΑΠΟΧΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ: Νίκος Μεταξόπουλος. EKTYΠΩΣH TYΠOΓPAΦEIO: «TYPE PRESS» Nέα Nικομήδεια ΔΙΕΚΠΕΡΑΙΩΣΗ: Αρχιμ. π. Μητροφάνης Τουτζιαράκης
ΚΩΔΙΚΟΣ 2638 APΘPA MΠOPOYN NA AΠOΣTEΛ Λ O N TA I Σ T H Ν ΤΑ Χ ΥΔ Ρ Ο Μ Ι Κ Η ΔIEYΘYNΣH TOY ΠEPIOΔIKOY: ΠEPIOΔIKO «ΠAYΛEIOΣ ΛOΓOΣ» ΓPAΦEIO TYΠOY IEPAΣ MHTPO ΠOΛEΩΣ BEPOIAΣ, T.Θ. 241, 591 00 BEPOIA THΛ 23310 72317, ΦAΞ 23310 25275, E-mail: imveria@ otenet.gr X E I P O Γ PA Φ A AΣXETΩΣ ΔHM OΣIEYΣHΣ TOYΣ ΔEN EΠI ΣTPEΦONTAI TO ΠEPIOΔIKO AΠOΣTEΛΛETAI ΔΩPEAN ΕΝΤΟΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ME TO TAXYΔPOMEIO ΣE OΠOION TO ZHTHΣEI . ΠPOAIPETIKEΣ ΣYNΔPOMEΣ KAI EMBAΣMATA ΓINONTAI ΔEKTA ΣTH ΔIEYΘYNΣH TOY ΠEPIOΔIKOY
www.imverias.gr
ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΗΡΩΕΣ της Μοναχής Ολυμπιάδος Ντίτορα ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗ ΡΟΥΜΑΝΙΑ του Αρχιμ. Σωσίπατρου Πιτούλια
σελ 20
ΕΚΔΟΤΗΣ - ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ
Σεβασμιώτατος Mητροπολίτης Bεροίας κ. Παντελεήμων
“ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΙΡΗΝΗ ΕΝΤΟΣ ΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΙΡΗΝΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ”
σελ 8
ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΚΕΝΥΑ του Σεβ. Μητροπολίτου Κένυας κ. Μακαρίου
ΓΕΡΩΝ ΑΡΣΕΝΙΟΣ ΤΗΣ ΡΟΥΜΑΝΙΑΣ του Ιεροδ. π. Γρηγορίου Μάζα
σελ 23 σελ 10
ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΣ ΘΕΪΚΟΣ ΛΟΓΟΣ του Αρχιμ. π. Θεοφίλου Λεμοντζή
ΑΓΙΟΙ ΠΑΠΕΣ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ του Αρχιμ. π. Χρυσοστόμου Ξενιτόπουλου
σελ 24 σελ 12
Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΔΟΒΡΑ (β΄μέρος) του Αρχιμ. π. Διονυσίου Ανθόπουλου
σελ 30
σελ 26
MIKPEΣ EIΔHΣEIΣ
ΤΥΠΟΣ ΚΑΙ ΟΥΣΙΑ του π. Νεκταρίου Σαββίδη
EΞΩΦYΛΛO Ο Μακαριώτατος πλαισιωμένος από τους νέους και νέες της Μητροπόλεώς μας ελευθερώνει συμβολικά ένα περιστέρι για την “Ειρήνη του Κόσμου”. ΟΠΙΣΘΟΦYΛΛO Το πολυπληθές κοινό που παρηκολούθησε την εκδήλωση στο Άλσος της Βέροιας
Ἅγιοι Κύριλλος καί Μεθόδιος
Ο Ιερός Ναός Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου Αλεξανδρείας
Παύλειος Λόγος 3
Ποιοί εἶναι οἱ ἥ τῆς Μοναχῆς Ὀλυμπιάδος Ντίτορα Κοίμησις του Αγίου Κυρίλλου. Εικόνα από Λειψανοθήκη του Ι.Ν. Αγ. Κυρίλλου και Μεθοδίου Θεσσαλονίκης.
4 Παύλειος Λόγος
ἥρωες !!
Η
ταν παλληκάρι εἴκοσι ἐτῶν ὁ Μιχαήλ (Μεθόδιος), ὅταν δρασκέλισε τά αὐτοκρατορικά κράσπεδα τῆς Βασιλεύουσας. Εἶδαν τόν ὡραῖο καί εὐγενικό Θεσσαλονικέα οἱ αὐλικοί καί ὑποκλίθηκαν. Εἶδαν οἱ ἄρχοντες τόν Ἕλληνα ἀξιωματικό, καί τόν θαύμασαν. Εἶδε ὁ βασιλιάς Θεόφιλος τόν ἐξαίρετο νέο καί ἔνιωσε ὑπερηφάνεια, πού τόν διάλεξε μεταξύ πολλῶν ἄλλων καί τόν κάλεσε ἀπό τήν περιφανῆ Θεσσαλονίκη στή Βασιλεύουσα. Ὁ Μιχαήλ εἶχε γεννηθεῖ καί εἶχε ἀνατραφεῖ μέσα στήν ἑφταμελῆ οἰκογένεια τοῦ Λέοντος καί τῆς Μαρίας στή Θεσσαλονίκη. Ὁ Λέων ἦταν «δρουγγάριος» (χιλίαρχος) τοῦ «θέματος» τῆς Θεσσαλονίκης. Ἦταν εὐσεβεῖς καί δίκαιοι καί ὁ Λέων καί ἡ σύζυγός του Μαρία. Ἡ ἔξοχη σωματική διάπλαση συνδυασμένη μέ τήν ὡραιότητα τῆς ψυχῆς, τήν ἐξαιρετική μόρφωση κυρίως στά στρατιωτικά καί τήν ἀριστοκρατική καταγωγή του, κατέστησαν γνωστό τό Μιχαήλ ὄχι μόνο στή Θεσσαλονίκη ἀλλά καί στήν Κωνσταντινούπολη. Γιαυτό τόν κάλεσε ὁ βασιλιάς Θεόφιλος. -Ἐκτιμώντας τά ψυχικά καί σωματικά προσόντα σου, ΜιχαΠαύλειος Λόγος 5
ήλ, τοῦ εἶπε ὁ βασιλιάς, σέ διορίζω στρατιωτικό διοικητή «τῶν πρός τό Βουλγαρικόν Ἔθνος συνορευουσῶν περιοχῶν», δηλαδή στόν Ἄνω Στρυμόνα. Ὁ εἰκοσάχρονος ἀξιωματικός μέ ὠριμότητα, δυναμισμό καί σεμνότητα ἀνέλαβε τά καθήκοντά του στήν περιοχή, ὅπου Ἕλληνες μαζί καί Σλάβοι ζοῦσαν εἰρηνικά. Ἐδῶ τελειοποίησε τή σλαβική γλώσσα, πού εἶχε ξεκινήσει νά μαθαίνει ἀπό τή Θεσσαλονίκη, ἔμαθε τά ἤθη καί τά ἔθιμα τῶν Σλάβων καί ρύθμισε ὡς πατέρας στοργικός ὅλα τά προβλήματα τοῦ ἁπλοῦ λαοῦ καί τῶν στρατιωτῶν μέ τόν «Κώδικα». Λίγα χρόνια ἀργότερα ἄλλος ἀδελφός τοῦ Μιχαήλ ὁ Κωνσταντῖνος (Κύριλλος) ἔρχεται στήν Κωνσταντινούπολη. Τόν προσκάλεσε ὁ Θεόκτιστος ὁ «Λογοθέτης» πού ἦταν φίλος ἤ συγγενής ἴσως τοῦ πατέρα του, γιά νά σπουδάσει στή Βασιλεύουσα. Ὁ Κωνσταντίνος ἀπό μικρό παιδί διακρινόταν γιά τήν ὀξύνοια, τή φιλομάθεια καί τήν ἀγάπη τῆς μελέτης. Μέ ζῆλο μελετοῦσε τούς κλασσικούς Ἕλληνες, τήν Ἁγία Γραφή καί τούς μεγάλους Πατέρες κυρίως τόν Ἅγιο Γρηγόριο τό Θεολόγο.
Κοίμησις του Αγ. Κυρίλλου, έργο Καγιά.
Ὅταν ἔφθασε στήν Κωνσταντινούπολη ὡς σπουδαστής στό περίφημο Πανεπιστήμιο τῆς Μαγναύρας βυθίστηκε στήν ἐπιστήμη. Διευθυντής καί καθηγητής του ἦταν ὁ Μέγας Φώτιος καί ὁ Λέων ὁ μαθηματικός. Τί δέν ἔμαθε σ’ αὐτό τό Πανεπιστήμιο ὁ Κωνσταντῖνος! Σπούδασε σέ τέλειο βαθμό σάν νά ἦταν μία αὐτές τίς ἐπιστῆμες: θεολογία, φιλολογία, διαλεκτική, ρητορική, λογική, μαθηματικά καί ἀστρονομία. Ὄντας εὐφυέστατος καί ὀξυνούστατος ξεχώρισε ἀπό ὅλους τούς συμφοιτητές του. Γρηγόριο Θεολόγο τόν ἀποκαλοῦσαν. Ὁ Λογοθέτης Θεόκτιστος περιχαρής γιά τήν πρόοδό του ἔφερε τόν εἰκοσάχρονο μόλις πανεπιστήμονα στό βασιλιά Μιχαήλ Γ΄. Οἱ προτάσεις τοῦ αὐτοκράτορα εἶναι δελεαστικές. -Θά ἔχεις στή διάθεσή σου πολύ χρυσάφι, πλούσια καί εὐγενικῆς καταγωγῆς σύντροφο, μία ἕδρα στό Πανεπιστήμιο τῆς Μαγναύρας καί τό ἀξίωμα τοῦ «ἄρχοντος» καί τοῦ «στρατηγοῦ» στή συνέχεια, τοῦ εἶπε. Ὁ Κωνσταντῖνος τά ἀπορρίπτει ὅλα μέ ἡρωισμό. Προτίμησε τό ταπεινό ράσο τοῦ κληρικοῦ.
Ο Αγ. Κύριλλος διδάσκων, έργο Καγιά
6 Παύλειος Λόγος
Δέκα χρόνια ὁ Μιχαήλ
(Μεθόδιος) διοικεῖ τήν ἐπαρχία τοῦ Ἄνω Στρυμόνα δίκαια καί πατρικά. Ὅταν ἄκουσε ὅμως πώς ὁ βασιλιάς Θεόφιλος ὄντας εἰκονομάχος ἔκανε φοβερούς διωγμούς ἐναντίον τῶν πιστῶν, παρουσιάστηκε μπροστά του καί ὑπέβαλε τήν παραίτησή του. Ἔμεινε ἐμβρόντητος ὁ Θεόφιλος. Δέν πρόλαβε νά ἀπολογηθεῖ. Ὁ γενναῖος Θεσσαλονικεύς μέ ἡρωισμό ἀποφάσισε. -Διαφωνῶ μέ τήν τακτική σας, βασιλεῦ, καί τά εἰκονομαχικά σας φρονήματα. Δέν μπορῶ νά παραμείνω στό ἀξίωμα, πού μοῦ προσφέρατε ἐσεῖς, ἐφόσον εἶμαι ἀντίθετος μέ τήν πολιτική σας. Ἄφησε στά πόδια τοῦ Θεοφίλου τή ζώνη καί τή στρατιωτική στολή καί ἔφυγε ἡρωικός καί ἀσυμβίβαστος. Ἄφησε τή Βασιλεύουσα καί μαζί ὅλη τήν «πραμάτεια» τῆς κοσμικῆς ἐξουσίας καί μετέβη στό ἱερό ὄρος, στόν Ὄλυμπο τῆς Βιθυνίας, ὅπου ἀσκοῦνταν ἑκατοντάδες μοναχοί. Ἐκεῖ ἔγινε μοναχός καί μετονομάστηκε ἀπό Μιχαήλ Μεθόδιος. Δέν ἔχομε τήν πρόθεση νά γράψομε γιά τήν ἀνεπανάληπτη καί μοναδική πορεία τῶν δύο ἁγίων ἀδελφῶν Μεθοδίου καί Κυρίλλου, οἱ ὁποῖοι ἄστραψαν ὡς ἀστέρες στό Βυζάντιο καί φώτισαν ὡς ἥλιοι τήν Εὐρώπη, τήν Ἀσία, τή Ρωσία καί τούς Σλαβικούς λαούς. Θέλομε νά μείνομε σέ δύο ἡρωικές ἀποφάσεις τους, μέ τίς ὁποῖες διακόπτουν τή φωτεινή πορεία τους, γιά νά
εἰσέλθουν στό φῶς τῆς ταπεινώσεως καί τῆς ἀσκήσεως. Ὁ Μιχαήλ Μεθόδιος βγάζει τήν τιμητική ζώνη τοῦ στρατιωτικοῦ, ἀρνεῖται τά ἀξιώματα, τή δόξα καί τόν κόσμο καί φοράει τό ταπεινό ράσο τοῦ μοναχοῦ. Ὁ Κωνσταντίνος Κύριλλος κλείνει τ’ αὐτιά του στίς σειρῆνες τῶν ἀξιωμάτων, τῶν πανεπιστημιακῶν ἑδρῶν καί ἄλλων κοσμικῶν ἀπολαύσεων καί φοράει τό ταπεινό ράσο τοῦ κληρικοῦ. Οἱ προσοντοῦχοι αὐτάδελφοι διακόπτουν τήν κατά κόσμο λαμπρή πορεία τους καί πορεύονται τόν ἀπόκοσμο ἀνήφορο τῆς ἀσκήσεως μέ ἡρωισμό, ἀποφασιστικότητα καί σύνεση. Ἴσως οἱ περισσότεροι νά ἀμφιβάλλουν γιά τήν ὕπαρξη αὐτῶν τῶν τριῶν ἰδιωμάτων τους. Γιατί σήμερα ἡρωισμός εἶναι νά κυνηγάει κάποιος τά ἀξιώματα, τή δόξα, τά πλούτη καί τίς ἀπολαύσεις μέ κάθε τρόπο καί μέσο, θεμιτό ἤ ἀθέμιτο, δίκαιο ἤ ἄδικο, τίμιο ἤ ἄτιμο. Ἀπαιτεῖται ἡρωισμός γι’ αυτό! Ἀποφασιστικότητα ἀπαιτεῖ ἡ ὑφαρπαγή τῶν ἀξιωμάτων καί ἡ πραγμάτωση φιλοδόξων ἐπιδιώξεων. Σύνεση χρειάζεται ὁπωσδήποτε γιά νά παραμείνουν στήν κατοχή μας, ὅσα κερδίσαμε. Ἄν αὐτά ἔτσι ἔχουν σήμερα, τότε ὅσοι ἔχουν στά χέρια τους τήν ἐξουσία, τό χρῆμα, τήν τιμή καί τή δόξα ἀντάξια καί τά «φτύνουν» εἶναι δειλοί, ἀσύνετοι καί ριψάσπιδες. Ἔτσι μικρόψυχα θά προτιμούσαμε νά παραμείνει ὁ Μεθόδιος στήν ἐξουσία γιά νά προαγάγει τόν τόπο, πού τοῦ ἀνατέθηκε. Ὁ Κύριλλος θά μποροῦσε νά προσφέρει στήν ἐπιστημονική ἔρευνα ἀκόμα καί στήν ἐξουσία μέ τήν εὐφυία καί τή γνώση πού κατεῖχε. Ἑπομένως ἡ ἐπιλογή τους ἦταν λάθος, γιατί τάχα τούς ἔλειπε ὁ ἡρωισμός, ἡ ἀποφασιστικότητα καί ἡ σύνεση. Δέ θά ἐπιχειρηματολογήσομε γιά νά ἀποδείξομε τό ἀντίθετο. Εἶναι ἀρκετό νά φωτίσομε καί μιά ἄλλη μεγαλειώδη ἀπόφασή τους, πού ἀποδεικνύει πώς ἦταν πραγματικοί ἥρωες. Ὅταν ὁ αὐτοκράτορας Μιχαήλ καί
ὁ Πατριάρχης Μέγας Φώτιος κάλεσε τούς δύο ἀδελφούς, Μεθόδιο καί Κύριλλο νά ἀφήσουν τήν ἡσυχία καί τήν ἄσκηση καί νά πορευτοῦν τό μαρτυρικό δρόμο τῆς ἱεραποστολῆς στά Ἔθνη, εἶπαν ναί. Ἄφησαν τό λιμάνι τῆς ἀσκήσεως καί ἀνοίχτηκαν στό ἀφρισμένο πέλαγος τῆς ἱεραποστολῆς γιά χάρη ξένων λαῶν, Σλάβων, Ρώσων, Χαζάρων καί Εὐρωπαίων. Ποιός μπορεῖ νά ἀμφισβητήσει τό δεύτερο ἡρωισμό τους, ἔστω καί ἄν ἔχει τίς ἐνστάσεις του γιά τόν πρῶτο; Πρέπει νά ὁμολογήσομε, ἔστω καί ἄν δέ μᾶς ἀρέσει, πώς ὅποιοι ἄνθρωποι ἔχουν στόχο τόν οὐρανό καί ὄχι τή γῆ πολύ ἁπλά ἀπορρίπτουν τά γήινα καί ἀκόμα πιό εὔκολα θυσιάζονται ἐπάνω στή γῆ γιά νά κερδίσουν τόν οὐρανό. Γιατί οἱ ἅγιοί μας Κύριλλος καί Μεθόδιος δέν εἶναι ἥρωες τόσο, γιατί κατέκτησαν τή γνώση καί τήν
ἐξουσία, ὅσο γιατί τά ἀπέρριψαν γιά χάρη τῆς ἀθανάτου ψυχῆς τους τήν πρώτη φορά μπαίνοντας στό δρόμο τῆς ἀσκήσεως καί γιά δεύτερη φορά ἐγκαταλείποντας τήν ἡσυχία τῆς ἀσκήσεως γιά χάρη τῆς σωτηρίας ἀγνώστων καί ἀλλογενῶν συνανθρώπων τους. Ἄν μπορούσαμε μέ τέτοια μάτια νά βλέπαμε καί σήμερα τούς ἁγίους μας, τούς ἱεράρχες μας, τούς κληρικούς μας καί τούς μοναχούς μας θά τούς σεβόμασταν καί θά συμπορευόμασταν πρός τόν οὐρανό, ἀντί νά τούς ποδοπατοῦμε στή λάσπη. Ἡρωισμός λοιπόν δέν εἶναι νά ἐπιδιώκεις μέ μανία τά ἐφήμερα καί φθαρτά, πού ἔχουν τέλος. Ἡρωισμός εἶναι νά ἀρνεῖσαι τά πρόσκαιρα καί θνητά, γιά νά κερδίσεις τά αἰώνια καί ἀθάνατα.
Οι Άγιοι διδάσκουν τους Σλάβους, έργο Καγιά Παύλειος Λόγος 7
Ἀπό τήν καθημερινή ζωή τῶν ὀρθοδόξων τῆς Κένυας Ἡ φιλανθρωπία μιᾶς ἀνάπηρης γυναίκας
Ο
ἱ ἀποστάσεις στήν Ἀφρική εἶναι κάτι τό ξεχωριστό. Δέν εἶναι μόνο τό πῶς θά φτάσεις ἐκεῖ πού θέλεις, ἀλλά μέ ποιό μέσον. Δέν εἶναι μόνο οἱ ἀποστάσεις ἀπό τή μία περιοχή στήν ἄλλη, ἀλλά μέσα στήν ἴδια τήν περιοχή πού βρίσκεσαι δυσκολεύεσαι νά πᾶς, λόγῳ ἀκόμα τῶν μακρυνῶν ἀποστάσεων, ἀλλά καί τῶν ἐπικίνδυνων καταστάσεων, πού δέν γνωρίζεις τί μπορεῖ νά συναντήσεις καθ’ ὁδόν. Ἔτσι κάπου στή Δυτική Κένυα, μιά εὐσεβής κυριά πού ἀγαποῦσε πολύ τήν ἐνορία της, γιά πολλά χρόνια προσέφερε τίς ὑπηρεσίες της στούς ἐνορίτες. Δέν ἦταν κτισμένη ἡ Ἐκκλλησία, ἦταν ἀπό χόρτο καί λάσπη. Κι ὅμως αὐτή ἡ κυρία τήν κρατοῦσε καθαρή καί μπαίνοντας μέσα κανείς δέν κοίταζε τήν φτώχεια, ἀλλά τήν ἰδιαίτερη φροντίδα τῆς κυρίας αὐτῆς, γιά τό σπίτι τοῦ Θεοῦ. Ἦταν δύσκολες μέρες τότε, γιατί ἔπρεπε νά σηκώνεται τό πρωΐ, νά ἀφήνει τό δικό της σπίτι καί νά τρέχει μέ τά πόδια στήν ἐκκλησία τήν τόσο μικρή πού ἔμοιαζε σά νά ἦταν ὁ μεγαλύτερος καθεδρικός Ναός μέσα στήν καρδιά τῆς Μαύρης Ἠπείρου, σ’ αὐτήν τήν ἀπομακρυσμένη περιοχή μέσα σέ λάσπες καί σκόνη. Οἱ ἀκολουθίες πάντα τίς Κυριακές καί τίς μεγάλες γιορτές γέμιζαν ἀπό τούς εὐσεβεῖς τῆς γύρω περιοχῆς. Ὅλοι, μά ἰδιαίτερα ἡ κυρία αὐτή, ἦταν χαρούμενοι πού ὁ Θεός τούς χάριζε τόση εὐλογία, ὥστε 8 Παύλειος Λόγος
τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Κένυας κ. Μακαρίου νά μποροῦν νά ξεκουράζουν τίς ταλαιπωρημένες ψυχές τους μέσα στή μυσταγωγία πού τούς χάριζε ὁ Θεός μέ τίς ἱερές ἀκολουθίες. Κάποτε ὅμως τά πράγματα ἄλλαξαν. Ἕνα δυστύχημα παρ’ ὀλίγο νά στοίχιζε τή ζωή τῆς κυρίας. Προσπάθησαν οἱ γιατροί ἐκεῖ στήν περιοχή μέ τά λίγα μέσα πού διέθεταν, νά τή βοηθήσουν νά συνέλθει κάπως. Δυστυχῶς δέν τά κατάφεραν. Ἦταν ἀδύνατον. Ἔτσι στό τέλος ἡ κυριά αὐτή ἔμεινε ἀνάπηρη. Δέν μποροῦσε πιά νά περπατήσει. Λόγῳ τῆς θλιβερῆς καταστάσεως τώρα ἦταν ὑποχρεωμένη νά περιορισθεῖ μόνο στή φτωχή της κατοικία, δηλαδή τί κατοικία, μιά χορτοκαλύβα... Ἐκεῖ θά περνοῦσε τό ὑπόλοιπο τῆς ζωῆς της. Μέσα σέ μία καλύβη. Θά μποροῦσε φυσικά συρτή, νά βγαίνει ἔξω καί νά κάθεται κάτω ἀπό τή σκιά ἑνός τροπικοῦ δέντρου. Αὐτό ἦταν ὅλο. Δυστυχία λοιπόν, στήν φτωχή κυρία μας, πού ἦταν τόσο δραστήρια στήν ἐνορία της καί ἔτρεχε πάντα νά βοηθήσει τούς πάντες. Αὐτή πού ἦταν ἡ κινητήρια δύναμη σ’ ὅλη τήν περιοχή, ἔπρεπε τώρα νά περιοριστεῖ στό φτωχικό της καί ἀπό ἐκεῖ νά παρακολουθεῖ ὅλη τήν κίνηση καί ζωή τῆς ἐνορίας της πού τόσο ἀγαποῦσε καί γιά τήν ὁποία ἔκανε τόσα πολλά. Ἡ ταλαιπωρημένη, ἀλλά γεμάτη πίστη κυρία μας δέν ἀπελπίστηκε. Εἶχε πάντα μέσα της τή βεβαιότητα ὅτι ὁ Θεός θά τή βοηθοῦσε, νά βρεῖ μία σωστή καί ἱκανοποιητική λύση. Ἔτσι ἀποφασίζει νά δωρήσει στήν Ἐκκλησία τό οἰκόπεδό της,
ὅπου ἦταν κτισμένη ἡ φτωχική της καλύβα. Χαρίζοντας τό οἱκόπεδο, σκέφτηκε, γιά νά μή χάνει τίς ἱερές ἀκολουθίες, νά χτίσει ἕνα Ναό, ἕνα σπίτι τοῦ Θεοῦ μέσα στό δικό της. Χαρακτηριστικά ἔλεγε ἡ σοφή καί συνετή, εὐσεβεστάτη κυρία πού ἦταν ἀγράμματη: «Ἐφ’ ὅσον ὁ Θεός ἐπέτρεψε νά μείνω παράλυτη σ’ ὅλη μου τή ζωή κι ἐγώ, πρέπει νά βρῶ τρόπο νά Τόν εὐχαριστήσω γιά ὅλα τ’ ἀγαθά πού μοῦ χάρισε ὡς τώρα...» Ἡ παράλυτη λοιπόν, εὐχαριστοῦσε τό Θεό γιά ὅ,τι τῆς χάρισε... Καί τώρα σέ πολύ σύντομο χρονικό διάστημα ὑψώθηκε τό έκκλησάκι μέσα στό οἰκόπεδό της, κι ἔτσι μποροῦσε ἄνετα νά παρακολουθεῖ τίς ἱερές ἀκολουθίες. Φτωχικό τό ἐκκλησάκι καμωμένο μέ λάσπη καί χόρτα, εἶχε μέσα μία ἀνεξήγητη ζεστασιά. Ἐκεῖ γιά τήν κυρία αὐτήν φανερωνόταν ὅλο τό μεγαλεῖο καί ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ. Μέσα στό Ναό αὐτό θά ἀκουγόταν ἡ ἱκεσία τόσων ψυχῶν ὀρθοδόξων χριστιανῶν καί ἰδιαίτερα οἱ δικές της προσευχές, πού θά εἴχαν εἰλικρινή καί ἀληθινή προσφορά, μιά καί τόν Θεό θεωροῦσε Πατέρα της, Προστάτη καί Σωτῆρα της. Τά χρόνια περνοῦσαν καί ἡ κυρία μας συνέχισε ἔστω καί ἀνάπηρη νά σέρνεται καί νά πηγαίνει στήν ἐκκλησία, νά οἰκοδομεῖ πνευματικά τόν κόσμο μέ τήν πίστη καί τήν ἑλπίδα της στό Θεό. Τώρα γερνοῦσε πιά, τοῦτο ὅμως δέν τήν ἐμπόδισε νά συνεχίσει νά ἐκφράζει τά αἰσθήματά της πρός τόν Θεό καί τήν Ἐκκλησία Του. Ἔλεγε ἀργότερα χαρακτηριστικά: «...Ὅ,τι μοῦ ἔδωσε
ὁ Θεός καί ὅ,τι ἔχω τώρα μαζί μου, Τοῦ ἀνήκουν. Τί νά τά κάνω! Τά παιδιά κι αὐτά εἶναι φτωχά, ἔχουν ὅμως ἕνα κομμάτι γῆ καί μποροῦν νά ζήσουν μία ζωή ἀγροτική ἄνετη μέ τόν ἰδρῶτα τους. Μποροῦν νά ἔχουν ὅ,τι χρειάζεται γιά νά ἐπιβιώσουν. Σημασία ἔχει νά ἀγαπήσουν τό Θεό μέ ὅλη τους τήν καρδιά καί τήν ψυχή καί πρό παντός νά Τόν φοβοῦνται. Πάντα ὁ Θεός μεριμνᾶ γιά ὅλους μας καί γιά ὅλα, ἀλλά δέν τό καταλαβαίνουμε, ἐπειδή ἀκριβῶς μᾶς λείπει ἡ πίστη σ’ Αὐτόν...». Κάποτε βρέθηκε ὁ Ἐπίσκοπος στήν περιοχή αὐτή ὕστερα ἀπό πολύωρο καί κοπιαστικό ταξίδι. Ὅπως ἦταν πολύ φυσικό, ὅταν ἐπεσκέφθη τήν κυρία, ἐκείνη τόν πληροφόρησε γιά τήν πορεία τῆς ὑγείας της, γιά τά σχέδιά της, γιά τήν ἐκκλησία καί πῶς θά μποροῦσε περισσότερο νά βοηθήσει τήν ἀνάπτυξη τῆς ἐνορίας. Ὁ Ἐπίσκοπος στήν ἀρχή τά ἔχασε. Δέν ἤξερε πῶς νά ἀντιδράσει, ἀλλά κατάλαβε τόν πόθο καί τό ζῆλο πού εἴχε ἡ κυρία αὐτή κι ἄς ἦταν παράλυτη ἀκινητοποιημένη... Ὅλα τά ἐνοοῦσε κι ὁ Ἐπίσκοπος τήν εὐχαρίστησε γιά τήν ἀγάπη της προς τήν Ἐκκλησία καί τήν ἔμπρακτη συμμετοχή της πρός κάθε κα-
λύτερο γιά τήν ἐνορία αὐτή καί τούς πιστούς. Πρίν φύγει ὁ Ἐπίσκοπος ζήτησε νά τόν δεῖ ἰδιαιτέρως. Ἐκεῖ τοῦ ἀπεκάλυψε μία μεγάλη ἐσωτερική της ἐπιθυμία πού γιά χρόνια προσευχόταν στό Θεό νά γίνει πραγματικότητα. Ὁ ἐγγονός της πού ἡ ἴδια τόν μεγάλωσε καί τοῦ ἔδωσε χριστιανική ἀνατροφή, τελείωνε τό Γυμνάσιο καί τώρα ἦταν ἕτοιμος γιά ὁποιεσδήποτε ἄλλες σπουδές. Παράκληση λοιπόν, τῆς κυρίας αὐτῆς πρός τόν Ἐπίσκοπο ἦταν νά γίνει ὁ ἐγγονός της δεκτός στήν Πατριαρχική Σχολή τῆς Ναϊρόμπης, ὥστε τελειώνοντας νά ἐπιστρέψει γιά νά ἐξυπηρετήσει τίς λατρευτικές καί λειτουργικές καί συνάμα τίς ποιμαντικές ἀνάγκες τῆς περιοχῆς. Ὁ Ἐπίσκοπος πού γνώριζε τόν ἐγγονό της, μέ πολλή εὐχαρίστηση δέχθηκε τήν πρότασή της, μιά καί ἦταν δρατήριος στή ζωή τῆς Ἐκκλησίας καί εἶχε τά ἀπαιτούμενα τυπικά προσόντα ἀλλά καί τήν εὐσέβεια. Ἀπό μικρός ἀκολουθοῦσε τή γιαγιά του στή ἐκκλησία καί ἔτσι μέσα του δημιουργήθηκε βαθιά θρησκευτική πίστη πού τήν κράτησε καί στή συνέχεια τῆς ζωῆς του. Δραστήριος πάντα βοηθοῦσε τόν
ἱερέα στό ἱερό καί στήν κατάλληλη στιγμή λάμβανε ἐνεργό μέρος στή χορωδία τοῦ Ναοῦ καί σ’ ὅλα τά ὀρθόδοξα νεανικά σωματεῖα. Ἦταν παράδειγμα ὁ ἐγγονός τῆς γιαγιᾶς. Καί φυσικά, ἦρθε καί φοίτησε στό Πατριαρχικό μας Σεμινάριο καί ἀρίστευσε, τόσο στις γνώσεις ὅσο καί στό χαρακτήρα. Διεκρίθη σέ ὅλα. Παντρεύτηκε μία ἐξίσου καλή κοπέλα τῆς ἐνορίας ἐκείνης καί στό τέλος μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ χειροτονήθηκε ἱερέας κι ἔτσι ἡ ἐπιθυμία τῆς γιαγιᾶς του – τῆς ἀνάπηρης - ἐκπληρώθηκε. Τόν εἶδε νά στέκει μπροστά στό Ἅγιο Θυσιαστήριο, λειτουργό τοῦ Ὑψίστου καί νά ἁγιάζει τούς γύρω του καί τήν ἴδια. Δέν εἶναι ἄραγε ἀπό τίς προσευχές αὐτῆς τῆς ἀνάπηρης, πού εἰσακούσθηκαν ἀπό τό Θεό κι ἔτσι μπόρεσε νά ἐκπληρώσει ὅ,τι καλύτερο ἤθελε στήν ἐνορία της, παρά τήν ἀδυναμία της νά κινεῖται ὅπως κάθε φυσιολογικός ἄνθρωπος; Τώρα ὁ ἐγγονός της θά εἶναι ἐκεῖ, γιά νά θυμίζει τό πέρασμά της, ἀλλά καί τήν προσφορά της πρός τήν Ἐκκλησία καί τόν πιστό λαό τοῦ Θεοῦ.
Παύλειος Λόγος 9
ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΣ Θεϊκός Λόγος
Ε
Ὑπό Ἀρχιμανδρίτου Θεοφίλου Λεμοντζῆ, Ἀρχιερατικοῦ Ἐπιτρόπου Καμπανίας
ἶναι γεγονὸς ὅτι πολλοὶ κληρικοὶ καὶ κυρίως οἱ Πνευματικοὶ δὲν ἔχουν ἐπίγνωση τοῦ πόσο καθοριστικὰ εἶναι τὰ βιώματα τῶν ἀνθρώπων-πνευματικῶν μας παιδιῶν, σὲ σχέση μὲ τὴν πίστη. Ἔτσι ὑπάρχει κίνδυνος νὰ ἀλλοιωθεῖ ἡ πραγματικὴ διδασκαλία τῆς θρησκείας μας. Ὑπάρχουν φορὲς ποὺ ὁ πιστὸς δὲν ἀναζητᾶ στὸ πρόσωπο τοῦ ἐκπροσώπου τοῦ Θεοῦ ἐπὶ τῆς Γῆς ἕνα συνοδοιπόρο ὁ ὁποῖος νὰ εἶναι εὐαισθητοποιημένος στὸ νὰ ἀκούσει μὲ σεβασμὸ καὶ διακριτικότητα τὴν ψυχή, ἀλλὰ αὐτὸν ποὺ θὰ τοῦ ἐπιβάλλει κανόνες καὶ τιμωρίες γιὰ νὰ ἐξιλεωθεῖ ὅπως πιστεύει ὅτι ἔτσι θὰ λυτρωθεῖ. Ἀπὸ τὴν ἄλλη, εἶναι φορὲς ποὺ ὁ ἱερέας-πνευματικὸς ἔχει ἀνάγκη τὸν καθοδηγούμενο, διότι ὑφίσταται μόνο μέσα ἀπὸ αὐτὴν τὴν σχέση, προκειμένου νὰ ἱκανοποιήσει τὶς βαθύτερες ἐσωτερικὲς ἀνάγκες του γιὰ ἀναγνώριση. Δὲν γίνεται, λοιπόν, κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπο τὸ δοχεῖο, μέσα ἀπὸ τὸ ὁποῖο ὁ Θεὸς θεραπεύει, ἀλλὰ γίνεται ὁ ἴδιος « Θεός». Θέλουμε νὰ ποῦμε τοῦτο. Ὁ Θεὸς ἔτσι προσωποποιεῖται καὶ ἀποκτᾶ συγκεκριμένα χαρακτηριστικὰ ποὺ σχετίζονται μὲ τὴν προσωπικὴ ἱστορία τοῦ διδάσκοντα καὶ τοῦ διδασκομένου. Κατὰ συνέπεια ἀλλοιώνεται σὲ Θεὸ ποὺ μόνο τιμωρεῖ καὶ ἐλέγχει τοὺς ἀνθρώπους ἂν ὑποπίπτουν σὲ διάφορα παραπτώματα. Ὁ Θεϊκὸς λόγος διαστρέφεται καὶ δὲν γίνεται θεραπευτικός, ἀλλὰ ἐνοχοποιητικός, ἀφοῦ τὰ πάντα ἀντιμετωπίζονται ὡς ἁμαρτίες. Ὁ,τιδήποτε ἐπιθυμήσει γιὰ νὰ βελτιώσει τὴν ζωὴ του ὁ ἄνθρωπος, ἐὰν ἀντιμετωπισθεῖ ὡς σημάδι ἁμαρτωλοῦ ἐγωϊσμοῦ, εἶναι ἑπόμενο νὰ ἔχουμε
δημιουργία στερημένων ἀνθρώπων ποὺ δὲν πρέπει νὰ χαίρονται τὴ ζωή τους, καὶ κατὰ συνέπεια αὐτοὶ ποὺ κάνουν ὑπακοὴ σὲ τέτοιες κατευθύνσεις τῶν πνευματικῶν τους, νὰ βρίσκονται σὲ μία διαρκῆ ἄμυνα. Σαφῶς ὅ,τι θάβεται καὶ δὲν λύνεται δὲν σβήνει, ἀλλὰ μπλοκάρει κάθε προσπάθεια γιὰ πνευματικὴ ἐξέλιξη. Ὁ γνήσιος Θεϊκὸς λόγος εἶναι βάλσαμο γιὰ τὴν ψυχὴ τῶν ἀνθρώπων. Ἀποκαλύπτεται σταδιακά, ἀνάλογα μὲ τὴν πνευματικὴ ὡριμότητα τοῦ προσώπου. Κατακτιέται ἀπὸ τὸν ἐνεργητικὸ πιστὸ ποὺ εἶναι ἐνήμερος γιὰ τὴν πνευματική του ἀσθένεια καὶ βρίσκεται σὲ συνεχῆ ἐγρήγορση γιὰ νὰ μὴν καταλήξει σὲ διαστρεβλώσεις μὲ βάση τὰ προσωπικὰ του βιώματα, ἀναρωτιέται διαρκῶς γιὰ τὸ ποῦ ἐπικεντρώνει στὴ θρησκεία, προσπαθεῖ νὰ ἀνακαλύψει ποιὰ δικά του μπερδεμένα κομμάτια τὸν κάνουν νὰ μὴν ἀκούει καθαρὰ τὸ λόγο τοῦ Θεοῦ. Τότε εἶναι σὲ θέση νὰ συνειδητοποιήσει τὴν ἐπικαιρότητα τοῦ θεϊκοῦ λόγου, τὸ ἀπόσταγμα γνώσης ἀπελευθερωμένο ἀπὸ κοινωνικὲς καὶ χρονικὲς συμβατικότητες. Τότε βρίσκει τὶς ἀλήθειες ποὺ εἰπώθηκαν ἀπὸ παλιὰ καὶ μιλοῦν γιὰ τὸ σήμερα καὶ τὸ αὔριο, χωρὶς νὰ χάνουν τὴν αὐθεντικότητά τους, ὅταν προσαρμόζονται στὶς προσωπικὲς ἀνάγκες. Ὁ εὐσεβὴς καὶ ὑγιὴς πιστός, σέβεται τοὺς κανόνες καὶ ἀκολουθεῖ τὸ δόγμα ὄχι ἐπειδὴ πρέπει νὰ φοβᾶται μόνο τὴν κόλαση, ἀλλὰ ἐπειδὴ σέβεται τὴ ζωὴ ποὺ τοῦ ἔχει ὡς δῶρο Θεοῦ δοθεῖ. Συνειδητοποιεῖ ὅτι στόχος δὲν εἶναι ἡ τήρηση κάποιων κανόνων καὶ ἐντολῶν, ἀλλὰ τὸ πῶς κανεὶς θὰ ἀνακαλύψει τὸ σκύψιμο τοῦ Θεοῦ πάνω στὸν θνητό, ὄχι γιὰ νὰ τὸν ἐλέγξει, ἀλλὰ γιὰ νὰ θεραπεύσει τὸ λαβωμένο
δημιούργημά Του, γιὰ νὰ ἰδεῖ τὸ ἔργο τῶν χαρισμάτων ποὺ παράγεται ἀπὸ ἀνθρώπους ποὺ κάνουν καὶ λάθη. Ὡστόσο αὐτὸ ποὺ μετράει εἶναι νὰ φωτίζονται οἱ ὄμορφες στιγμές, οἱ συμπεριφορὲς ποὺ ἐξυψώνουν τὸν ἄνθρωπο καὶ τὸν κάνουν κατὰ χάρη Θεό. Τότε τὸ πρόσωπο γίνεται μέτοχός του παρηγορητικοῦ λόγου στὸν πόνο, μέσα ἀπὸ τὰ λόγια ἐνὸς ἐμπνευσμένου πνευματικοῦ. Καὶ παρηγοριὰ ἐδῶ δὲν σημαίνει φιλικὸ χτύπημα στὴν πλάτη, οὔτε ψεύτικη ἀφαίρεση τοῦ πόνου. Ἀντιθέτως, ἡ παρηγοριὰ δίνει τὴ δυνατότητα στὸν ἄνθρωπο νὰ κουβαλήσει τὸ σταυρό του, δηλαδὴ νὰ ἀναλάβει τὶς εὐθύνες του. Κι αὐτὸ πάλι δὲν σημαίνει ἀτέρμονη συνομιλία μὲ τύψεις καὶ ἐνοχές, ἀλλὰ ἐξομολόγηση, δηλαδὴ συνειδητὴ στάση ζωῆς γιὰ τὸ παρὸν καὶ τὸ μέλλον. Ἔτσι ὁ πόνος μετασχηματίζεται σὲ σοφία καὶ ἀξιοποιεῖται ἀπὸ τὸν πιστό, προκειμένου νὰ ὡριμάσει. Αὐτὸ δὲν σημαίνει συνειδητὴ ἐπιλογὴ τοῦ πόνου, ἀλλὰ ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ εἶναι δοσμένος στὴ ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου, τουλάχιστον ἄς τὸν ἀξιοποιήσει. Ἔτσι ὁ Ὀρθόδοξος Χριστιανισμὸς προσφέρει τὸ πλαίσιο ἀπὸ τὸ ὁποῖο μπορεῖ νὰ λάβει κανεὶς σταθερές, νὰ ἀναρωτηθεῖ γιὰ τὴ διαχρονικὴ ἠθική, νὰ ἀναζητήσει τὸ αὐθεντικό, αὐτὸ δηλαδὴ ποὺ ἀντέχει στὸ χρόνο καὶ δὲν ἐξαντλεῖται στὴν καιρικότητα. Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο ἐλευθερώνεται ἡ ἀνθρώπινη ὕπαρξη ἀπὸ πόνους, ἐνοχὲς καὶ λάθη, στὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ ποὺ συγχωρεῖ καὶ καθαίρει τὶς ἁμαρτίες, μέσα ἀπὸ τὴν προσευχή, τὴν μετάνοια, τὴν ἐξομολόγηση.
μικρές καί μεγάλες στιγμές πού ἄλλαξαν τήν ἱστορία μας
Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΔΟΒΡΑ «ΜΕ ΤΙ ΝΑ ΠΑΡΑΒΑΛΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΑΥΤΗ ΤΗ ΜΑΧΗ;
ΜΕ ΤΟ ΧΑΝΙ ΤΗΣ ΓΡΑΒΙΑΣ Η ΜΕ ΤΙΣ ΕΦΟΔΟΥΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ;» Β΄ ΜΕΡΟΣ
Ι. ΒΑΣΔΡΑΒΕΛΛΗΣ
τοῦ Ἀρχιμ. π. Διονυσίου Ἀνθόπουλου
Σ
τις 7π.μ. οι προφυλακές του Κεχαγιάμπεη πλησίασαν στην περιοχή με κατεύθυνση τον λιθόστρωτο δρόμο της νότιας ρεματιάς, που οδηγούσε στο μοναστήρι. Φτάνοντας όμως εκεί βρέθηκαν σε απόσταση βολής από τους άνδρες του Σιούγκαρα, που στάθμευαν στον Κρεβατά και ήταν κρυμμένοι στους θάμνους, έτσι ώστε να είναι αθέατοι, οι οποίοι τους υποδέχθηκαν με σφοδρό πυρ σκοτώνοντας πολλούς και τραυματίζοντας ακόμη περισσότερους. Η υπόλοιπη εμπροσθοφυλακή υποχώρησε προς μεγάλη έκπληξη του Μεχμέτ αγά, ο οποίος πλησίασε στην περιοχή, ώστε να κατοπτεύσει το χώρο και να εντοπίσει τις ακριβείς θέσεις των εκεί επαναστατών. Ο Σιούγκαρας διέταξε τους άνδρες του να μην πυροβολήσουν, ώστε να αναγκαστεί να πλησιάσει αρκετά ο Κεχαγιάμπεης. Εκείνος απορώντας για την σιωπή πλησίασε ακόμη περισσότερο και τότε οι Έλληνες πυροβόλησαν σκοτώνοντας αρκετούς από την συνοδεία του και παρά λίγο και τον ίδιο. Ο Μεχμέτ αγάς ταραγμένος επέστρεψε στο κύριο σώμα του στρατού του, όπου προσπάθησε να καταστρώσει το λεπτομερές σχέδιο της επίθεσης, νομίζοντας πως οι επαναστάτες βρίσκονταν μόνο εντός της μονής και στους γύρω λόφους, χωρίς όμως να γνωρίζει με ακρίβεια πού. Διαίρεσε λοιπόν το στρατό του σε πέντε τμήματα και διέταξε το πρώτο να καταδιώξει τους επαναστάτες που
12 Παύλειος Λόγος
βρίσκονταν στον Κρεβατά και ήλεγχαν τις εισόδους των ρεματιών, το δεύτερο και το τρίτο να καταλάβουν τους λόφους που βρίσκονταν γύρω και πάνω από τη μονή και από εκεί να στραφούν προς αυτήν, το τέταρτο να ανέβει στον μικρό ανεξάρτητο λόφο που βρίσκεται απέναντι από τη μονή και από εκεί να επιτεθεί και να την καταλάβει, ενώ το πέμπτο να χωριστεί σε δύο άλλα τμήματα και να αναρριχηθεί προς τη μονή από δύο ρεματιές. Έτσι οι επαναστάτες που βρίσκονταν στην μονή θα ήσαν από παντού κυκλωμένοι χωρίς δυνατότητα επικοινωνίας με τους υπολοίπους, τους οποίους θα κατεδίωκαν στην συνέχεια αφού πρώτα εξασφαλιζόταν η κυριαρχία τους γύρω από την μονή. Δυστυχώς όμως τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν βάσει του σχεδίου. Α) Πρώτη ημέρα – 1η επίθεση. Έτσι το πρώτο τμήμα προχώρησε υπερβολικά κοντά στις ελληνικές θέσεις και ο Σιούγκαρας διέταξε πάλι να μην πυροβολήσει κανείς έως ότου οι Τούρκοι φτάσουν ως τα όρια του χωριού. Οι Τούρκοι βλέποντας πως δεν υπάρχει αντίσταση πίστεψαν πως οι επαναστάτες είχαν τραπεί σε φυγή βλέποντας τον όγκο του τουρκικού τμήματος που τους πλησίαζε, έτσι πλησίασαν ακόμη περισσότερο και τότε οι Έλληνες ξέσπασαν σε πυκνό πυρ με αποτέλεσμα να φονευθούν επιτόπου πολλοί Τούρκοι. Τα υπολείμματα του πρώτου τμήματος πανικόβλητα τράπηκαν σε άτακτη φυγή και τότε ο Σιούγκαρας διέταξε
καταδίωξη των υποχωρούντων με τα γιαταγάνια γεγονός που προκάλεσε ακόμη μεγαλύτερη σύγχυση στους διωκόμενους. Τέλος και μετά από λυσσώδη σώμα με σώμα σύγκρουση οι ελάχιστοι που απέμειναν από το πρώτο τμήμα επέστρεψαν τρέχοντας στο τουρκικό στρατόπεδο. Το δεύτερο και το τρίτο τμήμα αντί να χωριστούν όπως το σχέδιο όριζε, άρχισαν να αναρριχώνται μαζί στις πλαγιές του λόφου. Εκεί τους περίμενε το ένα τμήμα των ανδρών του Καρατάσου. Ο καταιγισμός των πυρών που δέχθηκαν αλλά και το δύσβατο της πλαγιάς του λόφου ανάγκασαν τους Τούρκους να υποχωρήσουν και να στραφούν προς την νότια ρεματιά για προστασία. Από εκεί όμως βάσει του σχεδίου, αναριχόταν προς τη μονή με πολλή προφύλαξη και δισταγμό η πρώτη ομάδα του πέμπτου τμήματος. Όταν οι τελευταίοι διαπίστωσαν πως κάποιοι τρέχουν προς τη θέση τους και μη μπορώντας εξ’ αιτίας των υψηλών θάμνων να καταλάβουν αν είναι δικοί τους ή όχι, θεώρησαν πως επρόκειτο για επαναστάτες οι οποίοι εφορμούσαν εναντίον τους. Τότε άνοιξαν πυρ εναντίον των κατερχομένων, στο οποίο απάντησαν και οι άνδρες του δεύτερου και του τρίτου τουρκικού τμήματος νομίζοντας κι αυτοί με τη σειρά τους πως τους είχε επιτεθεί σώμα επαναστατών που ήταν κρυμμένο στη ρεματιά. Περιττό ίσως είναι να πούμε πως η αλληλοεξόντωση των Τούρκων ευχαρίστησε ιδιαιτέρως τους Έλληνες, που παρακολουθούσαν τα τεκταινό-
Η παλαιά Γέφυρα του Χατζηκάβουρα ή του Σταυρού στη Βέροια
μενα από τα υψώματα. Μόνο το τέταρτο τουρκικό τμήμα κατόρθωσε να κινηθεί γρήγορα και να καταλάβει τον λόφο δίπλα από τη μονή. Από εκεί επιτέθηκε αμέσως, αλλά το δεύτερο σώμα του Καρατάσου, που ήταν οχυρωμένο εντός της μονής μαζί με τους άνδρες του Σιούγκαρα, που βρισκόταν παραπλεύρως σχεδόν των Τούρκων στον διπλανό απ’ αυτούς λόφο, ανταπέδωσαν με μεγαλύτερη σφοδρότητα τα πυρά και μετά από δίωρη μάχη το τουρκικό τμήμα αναγκάστηκε να υποχωρήσει εγκαταλείποντας τον λόφο που είχαν προ ολίγου καταλάβει. Η πρώτη επίθεση διήρκεσε περίπου δύο ώρες (από τις 7π.μ. έως τις 9π.μ.) και έληξε με υποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων μακριά από τα υψώματα κοντά στο τουρκικό στρατόπεδο. Β) Η δεύτερη επίθεση. Στις 11π.μ. οι Τούρκοι ανασυνταγμένοι επανέλαβαν την επίθεσή τους χρησιμοποιώντας το ίδιο σχέδιο με περισσότερη αυτή τη φορά αρχική επιτυχία. Αλλά τόσο ισχυρή ήταν η αντίσταση που προέβαλλε ο ηρωικός Καρατάσος μέσα από την μονή και τέτοια η δυναμική αντεπίθεση των ανδρών που κατείχαν τους γύρω λόφους ώστε οι Τούρκοι καθηλώθηκαν στις θέσεις τους χωρίς να μπορούν
να επιτύχουν τίποτε το θετικό γεμίζοντας με τα πτώματά τους την περιοχή γύρω από το μοναστήρι. Ο Σιούγκαρας δε, με το τμήμα του Κρεβατά, αφού κατόρθωσε για τρίτη φορά από την έναρξη της επίθεσης να τρέψει το αντίπαλο τμήμα σε φυγή, στράφηκε προς την περιοχή του μοναστηριού. Η έφοδος του Σιούγκαρα επέφερε τον πανικό στα τουρκικά τμήματα, τα οποία βρέθηκαν μεταξύ δύο (και αλλού μεταξύ τριών) πυρών. Οι Τούρκοι έως τότε πίστευαν, πως δεν διέτρεχαν κανένα κίνδυνο από τα μετόπισθεν νομίζοντας πως το πρώτο τμήμα τους είχε τελικά κατορθώσει να νικήσει τους επαναστάτες του Κρεβατά. Τότε τα υπολείμματα του τετάρτου και πέμπτου τμήματος τράπηκαν σε φυγή συμπαρασύροντας μαζί τους το δεύτερο και τρίτο τμήμα, που παρόλη τη θέση που είχαν καταλάβει πολύ κοντά στη μονή είχαν τρομερές απώλειες. Η δεύτερη επίθεση και τελευταία της ημέρας κράτησε ως τις 4μ.μ. (6 ώρες μάχης) και έληξε με νέα υποχώρηση των Τούρκων προς το στρατόπεδό τους. Ο Μεχμέτ αγάς απογοητευμένος επέστρεψε στην Βέροια όπου στις 8μ.μ. υποδέχθηκε τον Μεχμέτ Εμίν πασά, που έφτασε στην πόλη επικεφαλής 6.000 ανδρών του τακτικού στρατού.
Ο Στρατάρχης ζήτησε να πληροφορηθεί για την πορεία της κατάστασης και εξεπλάγη όταν άκουσε τον Μεχμέτ αγά να του αναφέρει τις αποτυχίες του αυτοκρατορικού στρατού και την σημερινή ήττα. Δεν δέχθηκε καμία δικαιολογία και με απειλές και ύβρεις διέταξε τον Κεχαγιάμπεη να επιτεθεί την επομένη πάλι στην περιοχή της Δοβράς και να την καταλάβει με κάθε τίμημα. Του παρεχώρησε επίσης άλλους 2.000 άνδρες από το δικό του σώμα ως ενίσχυση και ο Μεχμέτ αγάς επέστρεψε στο στρατόπεδό του. Γ) Δεύτερη ημέρα μαχών. Ο Κεχαγιάμπεης με την επικουρία των 2.000 ανδρών που έλαβε ξεκίνησε μαζί με τα υπολείμματα του δικού του σώματος και στις 5 π.μ. επιτέθηκε πάλι εναντίον των επαναστατών σύμφωνα με το σχέδιο της προηγούμενης ημέρας. Ο τουρκικός στρατός με μανία άρχισε να ανεβαίνει τις ρεματιές και τους λόφους όμως για μια ακόμη φορά η αντίσταση των Ελλήνων ήταν τέτοια, που δεν τους επέτρεψε να καταλάβουν καμία σημαντική θέση. Τρεις φορές επιτέθηκαν κατά τον ίδιο τρόπο αλλά οι απώλειές τους ήταν τέτοιες που αναγκάζονταν μετά από κάθε μάταια επίθεση να οπισθοχωρούν. Ο Μεχμέτ αγάς όμως δεν Παύλειος Λόγος 13
φαίνονταν διατεθειμένος να παύσει την προσπάθεια μια που τώρα τον πίεζε η παρουσία του Μεχμέτ Εμίν πασά. Έτσι παρά τις τρεις προηγούμενες άτυχες επιθέσεις διέταξε γενική έφοδο. Στην διάρκεια της σφοδρότατης εκείνης επίθεσης το τρίτο τμήμα του τουρκικού στρατού κατόρθωσε να ξεπεράσει τα εμπόδια και να καταλάβει τον νότιο και δυτικό υπερκείμενο της μονής λόφο. Στη συνέχεια ακολούθησε και το δεύτερο τμήμα. Έτσι οι υπερασπιστές του μοναστηριού ήρθαν σε πολύ δύσκολη θέση καθώς βρέθηκαν κυκλωμένοι σχεδόν από παντού. Το δεύτερο τμήμα του Καρατάσου και το δεύτερο του Σιούγκαρα που υπεράσπιζαν την γύρω από την μονή περιοχή, δεν κατόρθωσαν παρά τις αλλεπάλληλες προσπάθειές τους να λύσουν την πολιορκία του μοναστηριού. Εν τω μεταξύ ο Σιούγκαρας με τους άνδρες του, που κατείχε και τις θέσεις του Κρεβατά κατόρθωσε να τρέψει σε νέα φυγή το πρώτο τουρκικό τμήμα και στη συνέχεια στράφηκε μαχόμενος προς την περιοχή του μοναστηριού εκδιώκοντας το τέταρτο τμήμα των Τούρκων που είχε καταλάβει τον ανατολικό λόφο απέναντι της μονής. Από την θέση αυτή οι Έλληνες μπορούσαν να βάλουν τόσο εναντίον του πέμπτου τμήματος που ανέρχονταν από τις ρεματιές, όσο και εναντίον του δευτέρου τμήματος που αναρριχώνταν ήδη στο νότιο λόφο και να τους τρέψουν σε φυγή προκαλώντας τους βαρύτατες απώλειες. Ο Ζαφειράκης που έως τώρα δεν είχε έρθει σε επαφή με τον εχθρό και που με το σώμα του κατείχε τις προς Διαβόρνιτσα θέσεις ακούγοντας την μανία του πυρός ανησύχησε για την τύχη του Καρατάσου και των εντός της μονής ανδρών του και μαζί με το σώμα του Γάτσου από την θέση της Κωτίχας έσπευσαν προς βοήθεια των πολιορκημένων. Φθάνοντας στον χώρο της σύγκρουσης από την πλευρά του βόρειου λόφου ο Ζαφειράκης με τους άνδρες του αντίκρυσαν ένα φοβερό θέαμα. Εκατοντάδες πτωμάτων κείτονταν γύρω από τα τείχη της μονής. Ο Καρατάσος και οι άνδρες του οχυρωμένοι πίσω από τους χονδρούς τοίχους και τις πολεμίστρες είχαν κατορθώσει να σπείρουν τον όλεθρο στα τουρκικά τμήματα, τα οποία εφορμούσαν συνεχώς εναντίον του μοναστηριού. Βλέποντας αυτά έπεσαν με ορμή επάνω στους Τούρκους,
14 Παύλειος Λόγος
οι οποίοι βλέποντας τις νέες επαναστατικές δυνάμεις κατελήφθησαν από μεγάλο φόβο και αμέσως ο Μεχμέτ αγάς διέταξε παύση του πυρός και ανασύνταξη. Κατά την διάρκεια αυτής της διακοπής τα σώματα του Ζαφειράκη και του Γάτσου ενώθηκαν με τα άλλα τμήματα των επαναστατών και όλοι μαζί επιτέθηκαν εναντίον των Τούρκων. Ο στρατός του Μεχμέτ αγά
Το παλαιό Ρολόι της Βέροιας
βρέθηκε σε δεινή θέση. Ο Κεχαγιάμπεης όμως ήταν αποφασισμένος να μην εγκαταλείψει τις γύρω από την μονή θέσεις του με οποιοδήποτε τίμημα. Δυστυχώς γι’ αυτόν οι ελπίδες του διαψεύσθηκαν και οι Τούρκοι στρατιώτες άρχισαν να υποχωρούν άτακτα. Ήταν πλέον 4μ.μ. και η μάχη ήταν ακόμη στην ακμή της, όταν ο Καρατάσος αντιλαμβανόμενος πως η παραμονή του στη μονή ήταν επιζήμια και μπορούσε να αποβεί μοιραία, προσπάθησε να κάμει έξοδο. Δεν το κατόρθωσε όμως και ο Μεχμέτ αγάς νομίζοντας ότι οι Έλληνες άρχισαν να κάμπτονται, με υπερβάλλοντα ενθουσιασμό διέταξε να επιτεθεί το ιππικό του εναντίον του νοτίου λόφου και των Σιουγκαραίων, που βρισκόταν εκεί και ήλεγχαν τις ανατολικές προσβάσεις προς την μονή και δημιουργούσαν έντονο πρόβλημα στα τμήματα που προσπαθούσαν να προωθηθούν στο κύριο χώρο της μάχης γύρω από τη μονή. Σε ένα τέτοιο όμως δύσβατο ημιορεινό χώρο το ιππικό αποδείχθηκε
εντελώς ανίκανο να προσφέρει οποιαδήποτε υπηρεσία. Αντίθετα μάλιστα η καταστροφή του ίδιου ήταν σχεδόν ολοκληρωτική, καθώς ο καλπασμός στην θαμνώδη πλαγιά του λόφου ήταν αδύνατος και οι Έλληνες κρυμμένοι μέσα στις συστάδες των φυτών έριχναν με τα χέρια τους αναβάτες των αλόγων και τους σκότωναν. Τέτοιος δε ήταν ο ενθουσιασμός που προκάλεσε στους επαναστάτες αυτή η αδέξια επίθεση, που με περισσότερο θάρρος και δύναμη συνέχισαν να πιέζουν τους Τούρκους σε όλα τα σημεία προκαλώντας τους ακόμη μεγαλύτερες απώλειες. Η σύγκρουση διήρκησε μέχρι την νύχτα. Τότε μόνο ο Μεχμέτ αγάς απελπισμένος διέταξε παύση του πυρός και υποχώρηση, αφήνοντας όμως γύρω από την μονή ικανού αριθμού φρουρές για να την επιτηρούν. Οι ελληνικές εκτός της μονής δυνάμεις συγκεντρώθηκαν στην πλαγιά του βόρειου λόφου μένοντας σε ετοιμότητα για να σπεύσουν σε βοήθεια του Καρατάσου και των ανδρών του. Δεν χρειάστηκε όμως. Κατά τη διάρκεια της νύχτας ο Καρατάσος με το σώμα του, εκμεταλλευόμενος την σωματική και ηθική κατάρρευση των Τούρκων, βγήκαν από την μονή με όλο τους τον οπλισμό, τους τραυματίες και τους νεκρούς τους. Ο Καρατάσος κατευθύνθηκε μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες προς την Ροδιά εγκαταλείποντας στο πεδίο της μάχης τα κουφάρια των Τούρκων. Οι συγκρούσεις της ημέρας διήρκησαν 13 συνεχείς ώρες και αποτέλεσαν μία από τις ηρωικότερες πράξεις των Μακεδόνων επαναστατών. Η δε απόφαση του Καρατάσου να αποχωρήσει από την μονή δεν σήμαινε υποχώρηση. Ο Καρατάσος φοβήθηκε μήπως ο Μεχμέτ Εμίν πασάς απασχολώντας και την επόμενη μέρα τους επαναστάτες στη Δοβρά με τις συνεχείς επιθέσεις του Κεχαγιάμπεη, βρει την ευκαιρία να επιτεθεί εναντίον της Ναούσης απουσιάζοντος απ’ αυτής όχι μόνο της ηγεσίας της (Ζαφειράκης – Καρατάσος - Γάτσος) αλλά και ενός πολύτιμου για την περίσταση αριθμού εμπειρότατων μαχητών. Δ) Η επόμενη ημέρα. Τόσος ήταν ο φόβος που προξένησε στους Τούρκους η διήμερη αυτή σύγκρουση, που την επόμενη ημέρα παρόλο που τόσο το μοναστήρι όσο και η γύρω περιοχή ήταν
έρημη από επαναστάτες, ο Μεχμέτ αγάς πιστεύοντας πως η σιωπή των Ελλήνων ήταν παγίδα δίσταζε επί ώρες να διατάξει επίθεση. Μόνο όταν έφθασε το μεσημέρι ο Κεχαγιάμπεης κατάλαβε πως οι Έλληνες είχαν φύγει αφήνοντάς τους να φυλάνε επί ώρες την άδεια μονή. Τότε διέταξε την κατάληψη της μονής από το στρατό του που προέβη σε ωμότητες, λεηλασίες και φρικαλεότητες εναντίον των μοναχών (τον δε ηγούμενο Γεράσιμο τον κρεμάσανε στην πλατεία Ωρολογίου στην Βέροια) και των αμάχων κατοίκων του παρακείμενου χωριού Δοβρά. Στη συνέχεια πυρπόλησαν το μοναστήρι και το χωριό και πούλησαν σκλάβους στα παζάρια της Θεσσαλονίκης όσους γλίτωσαν την αρχική θηριωδία τους. ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ ΣΗΜΑΣΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΝΙΚΗΣ Όταν μετά από όλα αυτά ο Μεχμέτ αγάς περιήλθε το πεδίο της μάχης ωχρίασε αντικρίζοντας τις τρομακτικές του απώλειες. Οι τουρκικές πηγές αναφέρουν την ύπαρξη χιλίων και πλέον νεκρών και πολλών περισσοτέρων τραυματιών, ενώ είχε χαθεί πλούσιο πολεμικό υλικό και δύο σημαίες του τουρκικού στρατού. Άλλες πηγές ανεβάζουν τους νεκρούς στους δύο χιλιάδες με ανάλογο αριθμό τραυματιών. Από τον περήφανο αυτοκρατορικό στρατό των 6.500 συνολικά ανδρών που έλαβαν μέρος στην διήμερη αυτή σύγκρουση, είχαν βγει εκτός μάχης περίπου οι 4.000 (ποσοστό 61% επί της αρχικής δύναμης). Από την πλευρά των Ελλήνων ο αριθμός των ανδρών που είχαν λάβει μέρος στις δύο ημέρες των συγκρούσεων ήταν μόλις 700 (είχαν πολεμήσει ένας προς εννέα). Από αυτούς μόνο δεκατρείς ήταν οι νεκροί και περίπου σαράντα οι τραυματίες (ποσοστό 7%). Αναμφισβήτητα θρια μβευτές της διήμερης σύγκρουσης ήταν οι Έλληνες. Η σημασία αυτής της νίκης ήταν τεράστια. Κατ’ αρχάς από ελληνικής πλευράς οι επαναστάτες αποδείχθηκαν αξιομαχότεροι του τουρκικού τακτικού στρατού. Οι ικανότητες της ηγεσίας και των ανδρών των επαναστατών ήταν κατά πολύ ανώτερες από αυτές των Τούρκων. Αλλά το σημαντικότερο για την επανάσταση ήταν το γεγονός της αναπτέρωσης του ηθικού των εξεγερμένων. Μαζί μ’ αυτούς και όλοι οι άλλοι χριστιανι-
κοί πληθυσμοί των πόλεων και της υπαίθρου της Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας άρχισαν να πιστεύουν πως θα μπορούσαν τελικά, ακόμα και χωρίς εξωτερική βοήθεια, να αντιμετωπίσουν με επιτυχία τον τουρκικό στρατό και έτσι να εδραιώσουν την επανάσταση στην περιοχή και να ανατρέψουν τον βαρβαρικό ζυγό. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Τελικά μας είναι γνωστό από την ιστορία, πως η επανάσταση της Νάουσας πνίγηκε στο αίμα. Στις 13 Απριλίου ένας νέος Εφιάλτης οδήγησε τον ταπεινωμένο τουρκικό στρατό στην πύλη του Αγίου Γεωργίου την οποία είχαν αφήσει ανοικτή οι αντιπολιτευόμενοι του Ζαφειράκη. Τα πάθη των Ελλήνων επέφεραν για ακόμη μια φορά την καταστροφή και το κακό είναι πως δεν θα ήταν η τελευταία. Ο χαλασμός της Νάουσας οδήγησε μια ομάδα διωκομένων επαναστατών στην καμένη μονή της Παναγίας του Δοβρά, με την ελπίδα πως εκεί θα έβρισκαν καταφύγιο. Η τουρκική θηριωδία ακολούθησε τους δύστυχους αγωνιστές, κι εκεί, στον τόπο όπου πριν λίγες ημέρες είχε επιτευχθεί η λαμπρότερη νίκη των Μακεδόνων επαναστατών, εκεί γράφτηκε ο τραγικός επίλογος της επανάστασης. Μερικές δεκάδες ματωμένων, μισόγυμνων αλλά περήφανων ραγιάδων
έσυραν για τελευταία φορά τα γιαταγάνια από τις θήκες και ρίχτηκαν στους μεθυσμένους από την ηδονή του αίματος Τούρκους. Κράτησαν λίγες ώρες κι όταν κι ο τελευταίος άνδρας έπεσε οι μακελάρηδες αφέντες τους κατέσφαξαν τους αμάχους και γκρέμισαν το μοναστήρι, για να μην το βλέπουν οι ραγιάδες και ελπίζουν, για να μην το βλέπουν αυτοί και θυμούνται με ντροπή. Το μοναστήρι της Παναγίας του Δοβρά αναδείχθηκε νέο «χάνι της Γραβιάς», έγινε τραγούδι, έγινε θρύλος, έγινε το σύμβολο της αδάμαστης ελληνικής ψυχής, της ψυχής που δεν έπαψε να αντιστέκεται με πείσμα αιώνες τώρα στις βαρβαρικές ορδές, που δεν έσκυψε το κεφάλι ακόμα και σ’ αυτούς που νόμιζαν πως την είχαν κατακτήσει. Το μοναστήρι της Παναγίας του Δοβρά έγινε το αιώνιο μνημείο αυτών των εθνομαρτύρων, των ηρώων προγόνων μας, που με αγνότητα στην ψυχή και φλόγα στην καρδιά πολέμησαν «για του Χριστού την πίστη την αγία και της γλυκιάς πατρίδος την ελευθερία».
Παλαιά φωτογραφία που εικονίζει σπίτια και σοκάκια της Βέροιας
Παύλειος Λόγος 15
«ἀπό τήν Εἰρήνη ἐντός μου.... στήν Εἰρήνη τοῦ κόσμου»!
Απο το πανηγυρικό φινάλε της εκδήλωσης με δεκάδες περιστέρια να πετούν στον μακεδονικό ουρανό
16 Παύλειος Λόγος
.
Ε
πεσε η αυλαία του «Παύλειου» Μαθητικού Διαγωνισμού «από την ειρήνη εντός μου στην ειρήνη του κόσμου» και του Τουρνουά Ποδοσφαίρου 5Χ5 «Δημήτριος Βικέλας» με την λαμπρή τελετή απονομής των βραβείων το βράδυ της Δευτέρας 4 Ιουνίου 2007, στο ανοικτό θέατρο Μελίνα Μερκούρη στο άλσος Βέροιας. Σε μια πανηγυρική εκδήλωση και με ένα κοινό άνω των δύο χιλιάδων «μικρών και μεγάλων» παιδιών, έγινε η τελετή απονομής των βραβείων . Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους πλήθος κόσμου, πολλοί επίσημοι μεταξύ των οποίων ο βουλευτής Ημαθίας κ. Ηλίας Φωτιάδης, ο Στρατηγός Διοικητής του Β΄ Σ.Σ. κ. Φρ. Φραγκούλης, ο Νομάρχης Ημαθίας κ. Κώστας Καραπαναγιωτίδης, η Δήμαρχος Βέροιας, ο Δήμαρχος Βεργίνας, ο Δήμαρχος Αποστόλου Παύλου, Νομαρχιακοί και Δημοτικοί Σύμβουλοι, ο Διευθυντής της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης του Νομού Ημαθίας κ. Ντάμτσιος Κωνσταντίνος, οι καθηγητές του Α.Π.Θ. Ιωάννης Καραβιδόπουλος και Ιωάννης Γαλάνης καθώς και εκπρόσωποι πολιτιστικών φορέων. Ιδιαίτερη λαμπρότητα προσέδωσε η παρουσία του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. Χριστοδούλου επικεφαλής χορείας ιεραρχών (οι Μητροπολίτες Λεμεσού κ. Αθανάσιος, Εδέσσης κ. Ιωήλ, Ελευθερουπόλεως κ. Χρυσόστομος, Φλωρίνης κ. Θεόκλητος, Σταυροπηγίου κ. Αλέξανδρος, Ναζιανζού κ. Θεοδώρητος και φυσικά ο Μητροπολίτης μας κ. Παντελεήμων) και κληρικών. Την εκδήλωση πλαισίωσαν με μοναδικό τρόπο η παιδική χορωδία «Μελισάνθη» του Δήμου Αλεξάνδρειας, το χορωδιακό εργαστήρι «Αλεξανδρινές Φωνές» του Δήμου Αλεξάνδρειας και το παράρτημα Βέροιας Λυκείου Ελληνίδων. Ιδιαίτερη αίσθηση προκάλεσε η συμμετοχή του γνωστού τραγουδιστή Κώστα Σμοκοβίτη ο οποίος ερμήνευσε σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση το τραγούδι «Για την ειρήνη του κόσμου» σε στίχους και μουσική του ποιητή και στιχουργού Δημήτρη Μπρούχου. Η παρουσίαση της εκδήλωσης έγινε από το γνωστό δημοσιογράφο και συγγραφέα Στέλιο Λουκά.
Παύλειος Λόγος 17
Την εκδήλωση άνοιξε με το χαιρετισμό της η Δήμαρχος Βεροίας κα Χαρούλα Ουσουλτζόγλου και στη συνέχεια το λόγο πήρε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Παντελεήμων. Έπειτα ακολούθησε το πλούσιο καλλιτεχνικό πρόγραμμα και μετά από αυτό το λόγο πήρε ο υπεύθυνος του Γραφείου Νεότητος της Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας Αρχιμ. Διονύσιος Ανθόπουλος ο οποίος αφού αναφέρθηκε στο ιστορικό του Μαθητικού Διαγωνισμού και του Τουρνουά 5Χ5 στο τέλος παρέδωσε τη λίστα με τα ονόματα των παιδιών που επρόκειτο να βραβευθούν. Ακολούθησαν οι απονομές των βραβείων και των τιμητικών διακρίσεων και την εκδήλωση έκλεισε ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. Χριστόδουλος ο οποίος αναφέρθηκε με επαινετικά λόγια στα παιδιά και τους νέους. Τα ονόματα το παιδιών που βραβεύθηκαν έχουν είναι τα εξής: Έπαινοι Δημοτικού: 1.Πιτσιάβας Βασίλειος από το 1ο Δημοτικό Σχολείο Αλεξάνδρειας (έκθεση ιδεών) 2.Τσακίδου Αικατερίνη από το Δημοτικό Σχολείο Κοπανού (έκθεση ιδεών) 3.Παπχιάνου Μαρία από το Δημοτικό Σχολείο Βεργίνας (πεζογράφημα - θεατρικό) 4.Τσουκαλά Ευδοξία από το 7ο Δημοτικό Σχολείο Νάουσας (πεζογράφημα) 5.Τουτουντζίδου Κωνσταντίνα από το 6ο Δημοτικό Σχολείο Βέροιας (ποίημα)
Η Χορωδία της Αλεξάνδρειας και ο Τραγουδιστής Κώστας Σμοκοβίτης
6.Πολίτη Κυριακή από το 11ο Δημοτικό Σχολείο Βεροίας (ποίημα) 7.Πλιάτσικα Ειρήνη (ζωγραφιά) 8.Παράσχου Ελένη από το 5ο Δημοτικό Σχολείο Αλεξάνδρειας (κολάζ) 9.Τσιόγκα Τριανταφυλλένια από 16ο Δημοτικό Σχολείο Βέροιας (κατασκευή) 10.Βασιλείου Αντώνιος από το 1ο Δημοτικό Σχολείο Αλεξάνδρειας (κατασκευή) Έπαινοι Γυμνασίου: 1.Γκόλια Γεωργία από το Γυμνάσιο Μελίκης (έκθεση ιδεών) 2.Γκόγκου Ελένη από το Γυμνάσιο Βεργίνας (έκθεση ιδεών) 3.Βουρλιώτη Αντωνία από το Γυμνάσιο Μελίκης (πεζογράφημα) 4.Παυλίδης Αναστάσιος από το 4ο Γυμνάσιο Βέροιας (πεζογράφημα) 5.Ρούκας Νικόλαος από το 4ο Γυμνάσιο Βέροιας (ποίημα) 6.Παπαδόπουλος Ιωάννης από το 4ο Γυμνάσιο Βέροιας (ποίημα) 7.Πατρίκα Ελένη από το 1ο Γυμνάσιο Αλεξάνδρειας (ζωγραφιά) 8.Φιλιππίδου Καλλιόπη από το 3ο Γυμνάσιο Νάουσας (ζωγραφιά) 9.Μπιζέκη Στέλλα από το 2ο Γυμνάσιο Νάουσας (κατασκευή) 10.Παπαδοπούλου Συμέλα από το 5ο Γυμνάσιο Βέροιας (κατασκευή)
Ο Μακαριώτατος ομιλεί προς τους νέους
18 Παύλειος Λόγος
Έπαινοι Λυκείου: 1.Τσουκαλάς Δημήτριος από το 1ο Γενικό Λύκειο Νάουσας (πεζογράφημα) 2.Κουλέεβα Νίνα από το 1ο Γενικό Λύκειο Νάουσας
(ποίημα) 3.Ευσταθιάδου Ευδοξία από το 1ο Γενικό Λύκειο Βέροιας (έκθεση ιδεών) 4.Κουκάρα Μαρία από το Γενικό Λύκειο Μελίκης (έκθεση ιδεών) 5.Στεφανίδου Δωροθέα από το 4ο Γενικό Λύκειο Βέροιας (έκθεση ιδεών) 6.Λαζαρίδου Ολυμπία από το 4ο Γενικό Λύκειο Βέροιας (έκθεση ιδεών) 7.Παπαδοπούλου Παναγιώτα από το 5ο Γυμνάσιο Βέροιας (κολάζ) 8.Κωνσταντόπουλος Γεώργιος από το 2ο Γενικό Λύκειο (κολάζ) 9.Κολοκοτρώνη Ελισάβετ-Κελεσίδου Ουρανία από το Γενικό Λύκειο Ειρηνούπολης (κολάζ) 10.Παππά Ευθαλία από το 1ο Γενικό Λύκειο Μακροχωρίου (κατασκευή) Ειδικοί έπαινοι: 1.Γρηγοριάδης Κωνσταντίνος 12ο Δημοτικό Σχολείο Βέροιας (κατασκευή) 2.Κεφάλας Βασίλειος από το Δημοτικό Σχολείο Βεργίνας (ζωγραφιά) 3.Δεληγιάννη Παρασκευή από το Δημοτικό Σχολείο Μέσσης (ζωγραφιά) 4.Αντωνιάδου Ελένη από το 1ο Δημοτικό Σχολείο Μακροχωρίου (ζωγραφιά) 5.Κιουλπεκίδου Γλυκερία από το Γυμνάσιο Πλατέος (κατασκευή) 6.Μιχαηλίδου Θεοδοσία από το 4ο Γυμνάσιο Βέροιας (ζωγραφιά) 7.Στεφανή Ιωάννα από το 3ο Γυμνάσιο Νάουσας (ζωγραφιά) 8.Καραφυλλίδου Κυριακή από το Γενικό Λύκειο Μακροχωρίου (ζωγραφική) 9.Δημολιάρα Γεωργία από το 3ο Γενικό Λύκειο Βέροιας (ζωγραφιά) 10.Ταχματζίδου Δήμητρα από το Γενικό Λύκειο των Ιδιωτικών Εκπαιδευτηρίων Βέροιας (ζωγραφιά) Όλοι οι έπαινοι κερδίζουν ένα φορητό προσωπικό ηχοσύστημα (discman) Τρίτα Βραβεία
Δημοτικό: -Κατηγορία Γραπτός Λόγος: Σπαθάκη Μαρία Σουλτάνα από το 8ο Δημοτικό Σχολείο Νάουσας (ποίημα) -Κατηγορία Χειροτεχνία: Χατζημιχαήλ Χριστίνα από το 5ο Δημοτικό Σχολείο Αλεξάνδρειας (ζωγραφιά) Κερδίζουν από ένα φορητό προσωπικό ηχοσύστημα (mp3) Γυμνάσιο: -Κατηγορία Γραπτός Λόγος: Στυλιανίδη Σοφία από το Γυμνάσιο Πλατέος (έκθεση ιδεών) -Κατηγορία Εικόνα: το τμήμα Α5 της πρώτης τάξης του 2ου Γυμνασίου Αλεξάνδρειας (φωτογραφία) -Κατηγορία Χειροτεχνία: Μαρκοβίτη Αντωνία από το 1ο Γυμνάσιο Νάουσας (κατασκευή) Κερδίζουν από ένα έγχρωμο εκτυπωτή Λύκειο: -Κατηγορία Γραπτός Λόγος: Πολίτη Βαλεντίνη από το 5ο Γενικό Λύκειο Βέροιας (ποίημα) -Κατηγορία Εικόνα: Καλιάνδρας Ιωάννης-Καρπούζη Μαρία-Καραχάλιου Ευτυχία από το 1ο Γενικό Λύκειο Βέροιας (φωτογραφία) -Κατηγορία Χειροτεχνία: Τροχοπούλου Ελπίδα από το Γενικό Λύκειο των Ιδιωτικών Σχολείων Βέροιας (ζωγραφιά) Κερδίζουν από ένα πολυμηχάνημα και μία δωροεπιταγή από το κατάστημα Ink center
Δεύτερα Βραβεία Δημοτικό: -Κατηγορία Γραπτός Λόγος: Ανδρεανίδου Σοφία από το 1ο Δημοτικό Σχολείο Αλεξάνδρειας (έκθεση ιδεών) -Κατηγορία Εικόνα: Μάρας Χρήστος-Μπίντας Δημήτριος-Κώνα Δέσποινα-Μάρα Κατερίνα-Λογδανίδου Ελένη από το 7ο Δημοτικό Σχολείο Νάουσας (φωτογραφία) -Κατηγορία Χειροτεχνία: Ζησιόγλου Ελένη από το 12ο Δημοτικό Σχολείο Βέροιας (ζωγραφιά) Κερδίζουν από ένα παιδικό ρολόι Swatch Γυμνάσιο: -Κατηγορία Γραπτός Λόγος: Κανατίδου Ευτέρπη από το 5ο Γυμνάσιο Βέροιας (ποίηση) -Κατηγορία Εικόνα: Μπέκα Αθηνά από το 5ο Γυμνάσιο Βέροια (βίντεο) -Κατηγορία Χειροτεχνία: Μπόφτσης Πέτρος από το Γυμνάσιο Μαρίνας (ζωγραφιά) Κερδίζουν από μία ψηφιακή φωτογραφική μηχανή και φωτογραφικό εκτυπωτή Λύκειο: -Κατηγορία Γραπτός Λόγος: Νίκου Γεώ ργιος από το 2ο Γενικό Λύκειο Νάουσας (έκθεση) -Κατηγορία Εικόνα: Ελένη Τσαλκιτζή-Δήμητρα Τσαλκιτζή από το 1ο Γενικό Λύκειο Αλεξάνδρειας (βίντεο) -Κατηγορία Χειροτεχνία: Ζημαντάκος
Σάββας από το 4ο Γενικό Λύκειο Βέροιας (ζωγραφιά) Κερδίζουν από έναν προσωπικό ηλεκτρονικό υπολογιστή και μία δωροεπιταγή από το κατάστημα Ink center Πρώτα Βραβεία Δημοτικό: -Κατηγορία Γραπτός Λόγος: Νικολαΐδης Ιωάννης από το Δημοτικό Σχολείο Πατρίδας (πεζογράφημα) -Κατηγορία Χειροτεχνία: Φλώρου Ελένη από το 5ο Δημοτικό Σχολείο Αλεξάνδρειας (κατασκευή) Κερδίζουν από ένα ποδήλατο Γυμνάσιο: -Κατηγορία Γραπτός Λόγος: Τσιώμου Ξανθίππη από το Γυμνάσιο Μελίκης (πεζογράφημα) + ειδικό τιμητικό έπαινο -Κατηγορία Χειροτεχνία: Βενιοπούλου Όλγα από το 5ο Γυμνάσιο Βέροιας (ζωγραφιά) Κερδίζουν από ένα προσωπικό ηλεκτρονικό υπολογιστή Λύκειο: -Κατηγορία Γραπτός Λόγος: Διπτένης Μιχαήλ από το 1ο Γενικό Λύκειο Βέροιας (ποίημα) -Κατηγορία Χειροτεχνία: Τσιάρτα Ελένη από το 1ο Γενικό Λύκειο Αλεξάνδρειας (ζωγραφιά) Κερδίζουν από ένα φορητό ηλεκτρονικό υπολογιστή και μία δωροεπιταγή από το κατάστημα Ink center
Το Λύκειο Ελληνίδων Βεροίας χόρεψε τοπικούς χορούς Παύλειος Λόγος 19
ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ στή Ρουμανία
M
τοῦ Ἀρχιμ. Σωσιπάτρου Πιτούλια
έσα στὴν ποιμαντικὴ μέριμνα καὶ φροντίδα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας, ἐντάσσονται καὶ οἱ κατὰ καιροὺς προσκυνηματικὲς ἐκδρομὲς καὶ ἱερὲς ἀποδημίες, ποὺ τελοῦν ὑπὸ τὴν αἰγίδα καὶ εὐλογία τοῦ Σεβ. Ποιμενάρχου μας κ. Παντελεήμονος. Οἱ ἱερὲς αὐτὲς ἀποδημίες προσφέρουν στοὺς εὐλαβεῖς προσκυνητὲς εὐκαιρίες πνευματικοῦ ἀνεφοδιασμοῦ, γνωριμίας κι ἄλλων ὀρθοδόξων λαῶν μὲ ποικίλα ἤθη καὶ ἔθιμα, ἐπικοινωνίας μὲ ἀνθρώπους διαφορετικῶν μὲν ἐθνοτήτων,
20 Παύλειος Λόγος
ἀδελφοὺς δὲ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, ποὺ διαθέτουν περισσὴ εὐλαβεια, καὶ πνευματικὴ καλλιέργεια. Προσφέρουν ἀκόμη εὐκαιρίες ἐπισκέψεως καὶ προσκυνήσεως ἱερῶν εἰκόνων, θαυματουργῶν λειψάνων, ἱερῶν ναῶν καὶ μονῶν ποὺ στελεχώνονται ἀπὸ νέους καὶ μορφωμένους ἀνθρώπους, ποὺ πιστεύουν στὸν Θεὸ καὶ ἀγαποῦν τὸν ἄνθρωπο. Ἔτσι διοργανώθηκε 10ήμερη προσκυνηματικὴ ἐκδρομὴ ἀπὸ 2-11 Μαΐου στὴν Ρουμανία, μία ὀρθόδοξη χώρα μὲ ἔνδοξο παρελθὸν, ἀναπτυξιακὸ παρὸν καὶ διαγραφόμενο λαμπρὸ μέλλον. Ἄς συνοδοιπορήσουμε καὶ πάλι
νοερῶς, ἄλλοι μὲν νοσταλγικῶς ἐνθυμούμενοι τὶς ὄμορφες κι εὺλογημένες στιγμὲς τῆς ἱερᾶς ἀποδημίας μας, ἄλλοι δὲ πληροφορούμενοι αὐτές. Ξεκινήσαμε τὴν Τετάρτη 2 Μαΐου ἀπὸ Βέροια. Μετὰ τὴν διέλευση τῶν συνόρων τοῦ Προμαχῶνα καὶ μέσω τῆς γειτονικῆς Βουλγαρίας, καταλήξαμε μετὰ ἀπὸ 10ωρη περίπου ὁδοιπορία στὴν πρωτεύουσα τῆς Ρουμανίας, τὸ Βουκουρέστιον. Καταλύσαμε στὸ ξενοδοχεῖο καὶ τὴν ἑπομένη τὸ πρωΐ κατευθυνθήκαμε στὸ Ὀρθόδοξο Ρουμανικὸ Πατριαρχεῖο. Προσκυνήσαμε κατ’ἀρχὴν στὸν Ἱερὸ Ναὸ Ἁγ. Κωνσταντίνου
Με τον Μακαριώτατο Πατριάρχη Ρουμανίας κ. Θεόκτιστο έξω από το Πατριαρχείο στο Βουκουρέστι
καὶ Ἑλένης, τὸ παρεκκλήσιον τοῦ Ν. Μαυροκορδάτου μὲ ἀξιόλογες τοιχογραφίες καὶ ἑλληνικὲς ἐπιγραφὲς. Ἐντὸς τοῦ Ἱ.Ν. φυλάσσεται τὸ ἱερὸ λείψανο τοῦ Ὁσίου Δημητρίου τοῦ Νέου πολιούχου τοῦ Βουκουρεστίου. Ἐν συνεχείᾳ γίναμε δεκτοὶ ἀπὸ τὸν Μακαριώτατον Πατριάρχην Ρουμανίας κ. Θεόκτιστον, γέροντα βέβαια στὴν ἡλικία, ποὺ διαθέτει ὅμως νεανικὸ ζῆλο καὶ σπάνια ὀξυδέρκεια πνεύματος. Ἐκεῖ ἀντηλλάγησαν φιλόφρονες καὶ ἔνθερμοι λόγοι χριστιανικῆς ἀγάπης μεταξὺ τοῦ Μακαριωτάτου καὶ τοῦ Σεβασμιωτάτου Ποιμενάρχου μας. Ἀφοῦ ἀσπασθήκαμε τὸ χέρι τοῦ Πατριάρχου, μᾶς προέπεμψε μὲ πολλὴ πατρικὴ ἀγάπη. Κατόπιν ξεναγηθήκαμε στοὺς ἐσωτερικοὺς χώρους τοῦ Πατριαρχείου ἀπὸ τὸν Θεοφ. Ἐπίσκοπο κ. Κυπριανό. Μετὰ τὴν ξενάγηση περιηγηθήκαμε στὰ ἀξιοθέατα τοῦ Βουκουρεστίου.( Μουσεῖο τοῦ χωριοῦ, Ἀψίδα θριάμβου, παλάτι τοῦ Λαοῦ κλπ.) Τὴν ἑπομένη, Παρασκευὴ 4 Μαΐου, ἀφήσαμε τὴν Χαρούμενη Πόλη (ἔτσι μεταφράζεται τὸ Βουκουρέστι), ἐπισκεφθήκαμε τὴν Ἱ.Μ. Τσερνίκα καὶ ὁδεύσαμε γιὰ τὴν ὄμορφη καὶ παραθαλάσσια πόλη τῆς Κωνστάντζας, μιᾶς πόλης στὴν ὁποία κατοικοῦν πολλοὶ ἑλληνόφωνοι βλάχοι ἀπὸ τὴν περιοχὴ τῆς Βεροίας. Ἐπισκεφθήκαμε τὴν Μητρόπολη καὶ συναντηθήκαμε μὲ τὸν Σεβ. Ἀρχιεπίσκοπο κ. Θεοδόσιο. Μεταβήκαμε στὴν πόλη Τέκιργκιολ καὶ στὴν Ἱ.Μ. Ἁγ. Ἄννης, ὅπου κατ’εὐδοκίαν Θεοῦ γνωρίσαμε τὸν π. Ἀρσένιο ἕναν ἅγιο καὶ φημισμένο πνευματικὸ τῆς Ρουμανίας. Ἐκεῖ, κατὰ παρά-
κλησιν τοῦ Σεβασμιωτάτου, ὁ π. Ἀρσένιος μᾶς ὁμίλησε γιὰ διάφορα πνευματικὰ θέματα.(Ὑπάρχει στὸ παρὸν τεῦχος σχετικὸν ἄρθρον). Τὸ Σάββατον 5 Μαΐου, ἀναχωρήσαμε γιὰ τὴν πόλη Μπραΐλα, ὅπου προσκυνήσαμε τὸν Ἱερὸ Ναὸ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου, χτισμένο ἀπὸ Ἕλληνες τὸ 1872, καὶ τὸν νεόκτιστο ναὸ τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ. Ἐκεῖ μᾶς ἀνέμενε ὁ ποιμενάρχης τῆς περιοχῆς Σεβ. Ἐπίσκοπος Κάτω Δουνάβεως κ. Κασσιανὸς, ὁ ὁποῖος εἶναι προσωπικὸς φίλος καὶ ἐν Χριστῶ ἀδελφὸς τοῦ Σεβ. Ποιμενάρχου μας. Μὲ τὴν ἀριστοκρατικὴν εὐγένειά του, τὴν πηγαίαν φιλοξενίαν του, τὸ αὐθόρμητον τοῦ χαρακτῆρος του, κέρδισε ἀπὸ τὴν πρώτην στιγμὴν τὶς καρδιὲς τῶν ἐκδρομέων. Μᾶς ξενάγησε στὰ πολλὰ φιλανθρωπικὰ ἱδρύματα τῆς ἐπισκοπῆς, ποὺ εἶναι ζωντανὴ μαρτυρία τῆς ἀγάπης τῆς Ἐκκλησίας γιὰ τὸν πάσχοντα ἄνθρωπο. Ἡ Κυριακὴ 6 Μαΐου, ἦταν γιὰ ὅλους τοὺς ἐκδρομεῖς μιὰ ἡμέρα πνευματικῆς εὐφροσύνης καὶ πανηγύρεως. Συνέπεσε ἐκείνη τὴν ἡμέρα ὁ Σεβ. Ποιμενάρχης μας, νὰ ἄγει τὴν ἐπέτειο τῆς εἰς ἐπίσκοπον χειροτονίας του. (Κυριακὴ τῆς Σαμαρείτιδος). Τὸ πρωΐ στὸν κατάμεστο Καθεδρικὸ Ναὸ τοῦ Γαλατσίου, τελέσθηκε ἀρχιερατικὸ συλλείτουργο, μὲ τὴν συμμετοχὴ τῶν ἐκδρομέων ἑλλήνων κληρικῶν καὶ τῶν φιλοξενούντων Ρουμάνων. Ἔψαλλαν κατὰ τὴν διάρκεια τῆς Θείας Λειτουργίας τρεῖς χορωδίες. Μία τῆς Ἱερᾶς Ἐπισκοπῆς, μία τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Σεμιναρίου καὶ ἡ τρίτη ἦταν μιὰ βυ-
Με τον Σεβ. Μητροπολίτη Κάτω Δουνάβεως κ. Κασσιανό μετά τη Θεία Λειτουργία στον καθεδρικό Ι. Ναό στο Γαλάτσι
Παύλειος Λόγος 21
ζαντινὴ χορωδία ἀπὸ τὴν Λάρισα. Θαυμάσαμε τὴν εὐλάβεια τοῦ λαοῦ καὶ τὴν ἐνεργὸ συμμετοχὴ του στὴν θεία λατρεία. Στὸ τέλος τῆς Θείας Λειτουργίας οἱ δύο ἀρχιερεῖς ἀντάλλαξαν λόγους καὶ δῶρα ἀδελφικῆς ἀγάπης καὶ τιμῆς καὶ οἱ χορωδίες πολυχρόνισαν τὸν Σεβ. Ποιμενάρχη μας λόγῳ τῆς ἐπετείου. Τὸ μεσημέρι ὅλοι οἱ ἐκδρομεῖς γευθήκαμε καὶ τῆς ὑλικῆς τραπέζης, ποὺ παρέθεσε ἀβραμιαῖα ἡ πλούσια καρδιὰ τοῦ Σεβ. Κασσιανοῦ. Ἐκεῖ καὶ πάλιν οἱ δύο ἀρχιερεῖς ἐπιβεβαίωσαν μὲ καρδιακοὺς λόγους τὴν προσωπικὴ τους φιλία καὶ τὴν χριστιανικὴ ἀγάπη ποὺ ἑνώνει τοὺς δύο λαοὺς μας. Ἀφοῦ ψάλλαμε ἀναστάσιμα τροπάρια καὶ τραγουδήσαμε παραδοσιακὰ τραγούδια, ἀναχωρήσαμε γιὰ τὴν περίφημη καὶ ἱστορικὴ πόλη τοῦ Ἰασίου, πρωτεύουσας τῆς Μολδαβίας. Ἐκεῖ τὶς ἀπογευματινὲς ὧρες ἐπισκεφθήκαμε τὸν Σεβ. Μητροπολίτη Μολδαβίας κ. Δανιὴλ, ἕναν χαρισματικὸ Ἱεράρχη. Τὸν προσεφώνησε ὁ Σεβ. Μητροπολίτης μας καὶ ἀντιφώνησε ὁ Σεβ.
22 Παύλειος Λόγος
Μολδαβίας. Στὴ συνέχεια προσκυνήσαμε τὸ θαυματουργὸ καὶ μυροβλῦζον λείψανο τῆς Ἁγ. Παρασκευῆς τῆς Ἐπιβατινῆς. Τὴν Τρίτη 8 Μαΐου, προσκυνήσαμε τὰ περίφημα μοναστήρια, Πιάτρα-Νεάμτς,ὅπου ὁ τάφος καὶ τὸ ἱερὸ λείψανο τοὺ Ὁσίου Παϊσίου Velicikovski, Βαρατὲκ, Σέκου, ὅπου ὁ τάφος τοῦ ἥρωος Γ. Ὀλυμπίου, Σιχαστρίας, ὅπου ὁ τάφος τοῦ ἁγίου γέροντος Κλεόπα Ἠλίε καὶ τὴν Μονὴ Ἀγάπια. Τὴν Τετάρτη 9 Μαΐου ἀφήνοντας τὸ Ἰάσιο πορευθήκαμε στὴν πόλη Μπρασὸβ, ἐπισκεφθήκαμε τὸν Καθεδρικὸ Ναὸ, τὴν γνωστὴ ὡς «Μαύρη Ἐκκλησία», ἐξ αἰτίας τῆς πυρκαγιᾶς τοῦ 1689. Τὸ ἀπόγευμα ξεναγηθήκαμε στὸν θρυλικὸ Πύργο τοῦ Μπρὰν ἤ ἀλλιῶς τὸ «Κάστρο τοῦ Δράκουλα», δεῖγμα περίφημης ἀρχιτεκτονικῆς τοῦ 14ου αἰῶνα, ὅπου ἔζησε ὁ ἡγεμόνας τῆς Ρουμανίας Βλὰντ Τέπες. Τὴν Πέμπτη 10 Μαΐου, ξεκινήσαμε γιὰ τὴν ἐπιστροφή. Ἀφιχθήκαμε στὴ Σόφια ἀργὰ τὸ βράδυ καὶ καταλύσαμε ἐκεῖ.
Τὴν Παρασκευὴ 11 Μαΐου, ἀνηφορήσαμε στὸ βουνὸ Ρίλα καὶ προσκυνήσαμε τὸ χιλιόχρονο μοναστήρι τῆς Ρίλα. Ἀργὰ τὸ βράδυ καταλήξαμε στὴν πόλη μας, τὴν Βέροια. Ὁμολογουμένως τὸ ἱερὸ προσκύνημα στέφθηκε ἀπὸ ἐπιτυχία καὶ σ’αὐτὸ τὸ σημεῖο θὰ ἤθελα νὰ ὑπογραμμίσω καὶ τὴν συμβολὴ τοῦ Ἱερολ. Διακόνου π. Γρηγορίου Maja, ἑνὸς Ρουμάνου κληρικοῦ, ποὺ χειροτονήθηκε στὴν Βέροια, ἀπὸ τὸν Σεβ. Μητροπολίτη μας κ. Παντελεήμονα καὶ διακονεῖ στὴν Ἀποστολικὴ Μητρόπολή μας. Γνωρίζοντας ἄπταιστα ἑλληνικὰ μετέφραζε ἀπὸ τὴν μητρώα γλῶσσα του εὐστοχώτατα διευκολύνοντας τὶς συννενοήσεις. Τέλος δοξάζουμε τὸν Ἅγιον Θεὸν καὶ τοὺς ἁγίους Του. Εὺχαριστοῦμε τὸν Σεβ. Ποιμενάρχην μας κ Παντελεήμονα καὶ τοὺς διοργανωτὲς τοῦ προσκυνήματος γιὰ τὴν πνευματικὴν ἀναψυχὴν καὶ ὠφέλειαν ποὺ μᾶς ἐχάρισαν.
Με τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Μολδαβίας κ. Δανιήλ στην έδρα της Μητροπόλεως στο Ιάσιο
γερων αρσενιοσ ΕΝΑΣ ΣΥΓχΡΟΝΟΣ ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΤΗΣ ΡΟΥΜΑΝΙΑΣ
τοῦ Ἱεροδ. π. Γρηγορίου Μάζα
Τ
ὸ ἀπόγευμα τῆς Παρασκευῆς τῆς 4ης Μαΐου 2007 ἀξιωθήκαμε μίας ἰδιαίτερης συναντήσεως μὲ πολὺ πνευματικὸ ὄφελος στὸ Μοναστήρι τῆς Ἁγίας Ἄννης-Τέκιργκιολ, ὅπου γνωρίσαμε τὸν Γέροντα Ἀρσένιο Papacioc, τὸν μεγαλύτερο ἐν ζωῇ πνευματικὸ πατέρα τῆς Ρουμανίας. Ὁ ἀρχιμανδρίτης π. Ἀρσένιος Papacioc γεννήθηκε τὸ 1914 στὸ χωριὸ Περιέτσι τοῦ νομοῦ Ἰάλομιτσα. Ὅπως ὁ ἴδιος ὁμολογεῖ, εἷναι βλαχικῆς καταγωγῆς. Ὁ πατέρας τοῦ παπποῦ του ἧταν ἱερέας στὴν Μακεδονία. Ὁ παππούς του, ἦλθε μὲ τὰ πρόβατά του ἀπὸ ἐκεῖ, στὴν περιοχὴ τοῦ ποταμοῦ Ἰάλομιτσα τῆς Ρουμανίας, στὰ μέρη ποὺ γεννήθηκε ὁ Γέρων Ἀρσένιος. Τὸ 1949 ὁ π. Ἀρσένιος ἔγινε μοναχὸς στὴν μονὴ Σιχάστρια τῆς Μολδαβίας καὶ τὸ 1950 χειροτονήθηκε πρεσβύτερος. Ἀπὸ τὸ 1976 ἕως καὶ σήμερα ὑπηρετεῖ στὴν Μονὴ τῆς Ἁγίας Ἄννης ὅπου τὸν συναντήσαμε καὶ ἐμεῖς. Στὸ μοναστήρι τῆς Ἁγίας Ἄννης γίναμε δεκτοὶ μὲ πολλή ἀγάπη καὶ χαρὰ ἀπὸ τὶς ἀδελφές τοῦ ἱεροῦ προσκυνήματος καὶ ὁδηγηθήκαμε στὸ κελλὶ τοῦ π. Ἀρσενίου. Ἐκείνη τὴν ὥρα ἐξομολογοῦσε. Ἀπαντώντας στὸ αἴτημα τοῦ Σεβασμιωτάτου ποιμενάρχου μας ὁ πατὴρ Ἀρσένιος μᾶς μίλησε ὑπογραμμίζοντας τέσσερα θέματα πνευματικοῦ ἐνδιαφέροντος: Ὁ Θεὸς εἶναι ὁ δημιουργός τοῦ κόσμου καὶ ὁ κυβερνήτης του. Ἔλεγε ὁ π. Ἀρσένιος, ὅτι ὁ Θεὸς δημιούργησε τὸν κόσμο καὶ τὸν ἄνθρωπο μόνο καὶ μόνο γιὰ τὸν ἑαυτό του, καὶ ὄχι γιὰ τὰ πάθη ἢ γιὰ τὸν διάβολο. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι δημιουργία τῆς τριαδικῆς ἀγάπης καὶ εἶναι ὑποχρεωμένος ἐκ φύσεως νὰ ἀκολουθήσει τὴν πορεία πρὸς τὴν θεϊκὴ ἀγάπη καὶ τὴν ἁγιότητα. Μάλιστα ὁ Θεὸς «ζηλεύει» βλέποντας τὴν δημιουργία
του στὰ χέρια τοῦ πονηροῦ ἐχθροῦ του, ὁ ὁποῖος δὲν ἔχει καμμία δύναμη, ἐὰν ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι δὲν τὸν ἀφήσουμε νὰ μπεῖ στὴν ζωή μας. Ἂς προσέξουμε σὲ ποιὸν ἀφιερώνουμε τὴν ζωὴ καὶ τὴν ψυχή μας. Ὅλοι μας ζοῦμε καιροὺς ἀποκαλύψεως, γιὰ ὅλους μας ἡ ζωὴ εἶναι προετοιμασία τῆς αἰωνιότητας. Σὲ σύγκριση μὲ τὴν αἰωνιότητα οἱ ἡμέρες τῆς ζωῆς μας εἶναι ἐλάχιστες. Ὁ καιρὸς τῆς προετοιμασίας γιὰ τὴν αἰώνια καὶ μακάρια ζωὴ εἶναι πολὺ λίγος. Γι’ αὐτὸ πρέπει, νὰ εἴμαστε προσεκτικοὶ καὶ νὰ ἔχουμε πάντοτε τὸν νοῦ μας στὸ τέλος τῶν ἐπιγείων ἡμερῶν μας. Κανένας ἀπὸ ἐμᾶς δὲν γνωρίζει πὼς καὶ πότε θὰ κληθεῖ ἀπὸ τὸν Θεό. Τί ἀπάντηση θὰ δώσει τότε; Καὶ τί ἀνταμοιβὴ θὰ λάβει ἀπὸ τὸν κριτὴ τῆς οἰκουμένης. «Ὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτω…»(Λκ. 14,35). Γιὰ τὸν ὀρθόδοξο χριστιανὸ τοῦ 21ου αἰώνα συνιστᾶται ἡ λατρευτικὴ ζωὴ καὶ ὄχι ἡ ἄσκηση. Ἡ ἄσκηση εἶναι ἕνα προνόμιο πνευματικῶν ἀνθρώπων. Καὶ γιὰ τοὺς ἔμπειρους πνευματικοὺς ἀνθρώπους ἡ ἄσκηση εἶναι δύσκολη. Ἡ ἄσκηση προϋποθέτει προσοχὴ καὶ διάκριση. Καὶ πάνω ἀπὸ ὅλα προϋποθέτει τὴν εὐλογία τοῦ πνευματικοῦ πατέρα. Ὁ ἁπλὸς ἄνθρωπος τῆς σύγχρονης κοινωνίας βρίσκεται τὶς πιὸ πολλὲς φορὲς ἔξω ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς ὅρους. Καὶ ἐπειδὴ ἡ βάση κάθε ἄσκησης εἶναι ἡ λατρευτικὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας, τὰ μυστήριά της καὶ οἱ ἀκολουθίες της, συνιστᾶται γιὰ ὅλους μας, πέρα ἀπὸ τὸ πνευματικὸ ἐπίπεδο στὸ ὁποῖο ἔχει φθάσει ὁ καθένας ἀπό μᾶς, μία ζωντανὴ λατρευτικὴ ζωὴ καὶ ἡ ἐφαρμογὴ τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ. Ὁ Θεὸς δὲν ζητᾶ ἀπὸ ἐμᾶς οὔτε ἄσκηση, οὔτε θαύματα, οὔτε ὑπερβολές. Θέλει μόνο μία γνήσια καὶ καθαρὴ καρδιὰ ἐμπλουτισμένη ἀπὸ τὶς πηγὲς τῆς χάριτος. Θέλει τὴν ζωντανὴ παρουσία μας
στὴν λατρεία τῆς Ἐκκλησίας. Τὸ μεγαλεῖο τῆς Ἱερωσύνης: ὁ ἱερεὺς φέρνει τὸν Θεὸ μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων, ὅπως καὶ ἡ Παναγία γέννησε τὸν Χριστό. Δυὸ πράγματα εἶναι ἀνεπανάληπτα καὶ ξεχωριστὰ στὴν ἱστορία τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου: Ἡ Παναγία καὶ ἡ Ἱερωσύνη. Ἡ Παρθένος τῆς Βηθλεέμ, ἡ Παναγία μας, ἀξιώθηκε ἀπὸ τὸν Θεό, τὸν δημιουργὸ ὅλης τῆς φύσεως, νὰ γεννήσει τὸν Χριστό. Ὁ Θεὸς δέχθηκε καὶ ἔλαβε τὸ ἀνθρώπινο σῶμα ἀπὸ τὰ σπλάχνα της. Ἡ Παναγία εἶναι ὁ πρῶτος ἄνθρωπος ποὺ κατέβασε τὸν Θεὸ στὴ γῆ γιὰ τὴν σωτηρία τοῦ ἀνθρωπίνου γένους. Ἀπὸ τοὺς Ἁγίους Ἀποστόλους καὶ ὕστερα οἱ ἐπίσκοποι καὶ οἱ βοηθοί τους, οἱ ἱερεῖς, σὲ κάθε Θεία Λειτουργία, φέρουν ἐπάνω στὸ θυσιαστήριο τὸν Χριστὸ καὶ τὸν προσφέρουν «παντὶ τῷ λαῷ» γιὰ τὴν σωτηρία ὅλων τῶν χριστιανῶν. Αὐτὸ εἶναι τὸ μεγαλεῖο τῆς ἱερωσύνης. Ὁ Χριστός, ἀγαπώντας τὸν ἄνθρωπο ἔγινε ἄνθρωπος καὶ ἀρχιερεύς, ὥστε τὴν ἀνθρώπινη φύση τὴν ὁποία τὴν ἔλαβε ἀπὸ τὴν Παναγία Μητέρα Του, νὰ τὴν ὑψώσει στὸ οὐράνιο θυσιαστήριο. Στὸ τέλος τῆς συναντήσεώς μας ὁ π. Ἀρσένιος μᾶς ἔκανε μία ἐξομολόγηση. Μᾶς εἶπε, ὅτι ἀγαπάει ἰδιαιτέρως τὸν Ἑλληνικὸ λαό, τὸν θαυμάζει καὶ παρακαλεῖ νὰ μένει σταθερὸς στὴν ὀρθόδοξη πίστη του καὶ στὴν πατρίδα του, τὴν ὄμορφη καὶ εὐλογημένη Ἑλλάδα. Ἡ ἔνθερμη παράκλησή του πρὸς ὅλους μας ἦταν νὰ τὸν μνημονεύουμε στὴν προσευχή μας. Τὸν παρακαλοῦμε καὶ ἐμεῖς νὰ μᾶς μνημονεύει στὴ Θεία Λειτουργία καὶ λέμε ταπεινά: «Μνήσθητι, Δέσποτα φιλάνθρωπε τοῦ δούλου σου Ἀρσενίου ἱερομονάχου»…
Παύλειος Λόγος 23
ΑΓΙΟΙ ΠΑΠΕΣ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ
Π
άπας σημαίνει πατέρας. Εἶναι λέξη πού βρίσκεται σε διάφορες παραλλαγές σέ γλώσσες τοῦ κόσμου. Στο χριστιανισμό ἀποτελεῖ τίτλο γιά τούς ἐπισκόπους Ρώμης και Ἀλεξανδρείας. Και ὁ μέν πατριάρχης τῆς παλαιᾶς Ρώμης τιτλοφορεῖται ἀρχαιόθεν μόνο Πάπας (καί Παντίφηξ ἀπό τό λατινικό Pontifex = Ἀρχιερέας), ὁ δεύτερος δέ, Πάπας καί Πατριάρχης τῆς Μεγάλης πόλεως Ἀλεξανδρείας. Εἰδικά στήν Αἴγυπτο ἐδίδετο ὁ τίτλος και στούς ἐπισκόπους καί πρεσβυτέρους ὡς προσφώνηση. Ὁ Ρώμης καλεῖται ἀκόμη ἀπό τους ἀνατολικούς μέχρι τοῦ Σχίσματος, «ἀγιώτατος». Ὁ Ἰουστινιανός γράφει περί τοῦ «ἀγιωτάτου πάπα Βιγιλίου». Στούς δέκα πρώτους αἰῶνες τῆς ἐνωμένης Μιᾶς, Ἁγίας, Καθολικῆς καί Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας, ἡ Ρώμη προσέφερε μιά εἰκάδα καί πλέον ἁγίων παπῶν (16 εἶναι γραμμένοι στο Βυζαντινό Ἁγιολόγιο, καί 6 ἀκόμα θα ἀναφερθοῦν), οἱ μή ἀναγραφόμενοι Ἀνάκλητος, Ἀνίκητος, Μιλτιάδης, Ἐλεύθερος καί Δάμασος σύν ἕνας λανθασμένα ἐπιγραφόμενος ὡς ἐπίσκοπος Ρώμης Ἀπολλώνιος. Στό Δυτικό δέν ἀναφέρονται ὡς ἅγιοι ὁ Λιβέριος καί ὁ Θεόδωρος ὁ Α΄ ἴσως γιατί ἀσχολήθηκαν μέ τίς ὑποθέσεις τῆς Ἀνατολῆς. Οἱ βίοι τῶν ἁγίων παπῶν Σιλβέστρου Α΄, Κλήμεντος Α΄ και Γρηγορίου Α΄ Διαλόγου εἶναι ἐκτεταμένοι καί χρήζουν ἰδιαίτερης ἀναφοράς. Ἐδῶ παρατίθενται λίγα μόνο στοιχεῖα. Γιά τόν κάθε ἕνα χρειάζεται εἰδικό ἄρθρο. Μέχρι το 230 μ. Χ. δέν ἔχουμε πλήρεις χρονολογίες καί ἡμερομηνίες ἀναρρήσεως καί παραμονῆς στό θρόνο. Ἀπό τοῦ Ποντιανοῦ καί μετά (230 – 235), ναί. Χάριν συντομίας θά παραληφθοῦν. Ὁρισμένοι πάπες πέθαναν σέ ἄλλη ἡμερομηνία ἀπό αὐτήν πού ἑορτάζουν. Ὁ Σίλβεστρος στίς 31 / 12 καί ἑορτάζει
24 Παύλειος Λόγος
τοῦ Ἀρχιμ. π. Χρυσοστόμου Ξενιτόπουλου
2 /1 μετά τόν ἅγιο Βασίλειο. Στήν Ἀνατολή ἔριξαν τό βάρος στόν φωστῆρα τῆς Καισαρείας. Ἀλλοῦ ὑπάρχουν καί δύο μνῆμες, ἡ κανονική καί ἡ ἄλλη πού μᾶλλον εἶναι ἀνακομιδή ἤ κάποιο ἄλλο γεγονός. Ἔτσι ἡ 13η / 4 εἶναι ἡ μή κανονική τοῦ Ἁγ. Μαρτίνου καί ἡ κανονική τήν 20η / 9 (Συμβαίνει καί μέ τούς ἁγίους Ἀθανάσιο καί Κύριλλο, πάπες Ἀλεξανδρείας, νά ἔχουν δύο μνῆμες, μία κοινή 18 / 1 καί τήν κανονική τους 2 / 5 καί 9 / 6). Ἀλλοῦ τυχαίνει τήν ἴδια μέρα νά ἑορρτάζει ἡ Δύση κάποιον πάπα καί ἡ Ἀνατολή ἄλλον (π.χ. 17 / 4 τόν Ἀνίκητο ἡ Δύση, κανονική μνήμη, τόν Ἀγαπητό Α΄ ἡ Ἀνατολή, μή κανονική μνήμη. Ἀφήνοντας τά αἴτια τοῦ Σχίσματος καί τούς ἀποσκιρτήσαντες τῆς ὀρθοδοξίας πάπες, ἄς δοῦμε τούς ἁγίους ἐξ αὐτῶν κατά χρονολογική σειρά. ΛΙΝΟΣ 64 ἥ 67 – 76 ἥ 79. Πρῶτος ἐπίσκοπος Ρώμης. Σύμφωνα μέ τίς «Ἀποστολικές Διαταγές» χειροτονήθηκε ἀπό τον Παῦλο καί ὁ Πέτρος χειροτόνησε τόν Κλήμη. Οἱ Ἀπόστολοι ὡς ἀντεπίσκοποι τῆς οἰκουμενικῆς Ἐκκλησίας λειτουργοῦσαν καί χειροτονοῦσαν παντοῦ. Δέν ἔγιναν πουθενά, κανείς τους, ἐπίσκοποι πόλεων και περιοχῶν. Ἔτσι, ὁ Πέτρος και ὁ Παῦλος βρίσκονταν μαζί στή Ρώμη ἄν δέ μαρτύρησαν καί μαζί ἥ μέ διαφορά τριῶν ἐτῶν. Ὁ Παῦλος δέν ἦταν στήν ἐπισκοπή τοῦ Πέτρου οὔτε ὑποτασσόταν στόν Πέτρο. Ἐνεργοῦσαν ἀπό κοινοῦ. Αὐτό τό ἐπισκοπικό σύστημα ἀλληλοβοηθείας ἐφαρμόστηκε καί μέ τούς τρεῖς πρώτους πάπες (οἱ δύο ὑπήρξαν βοηθοί τοῦ πρώτου καί διαδέχτηκαν ὁ ἕνας τόν ἄλλον). Ὁ Κλήμης παραιτήθηκε τῆς προεδρίας ὅσο ζοῦσαν ὁ Λίνος καί ὁ Ἀνάκλητος. Ὁ Παῦλος ἀναφέρει τό Λίνο στήν Β΄ πρός Τιμόθεον ἐπιστολή (δ΄, 21), «Ἀσπάζεταί σε Λίνος καί Κλαυδία». Ἐπισκόπευσε δώδεκα ἔτη. Ἡ παράδοση τόν θέλει μάρτυρα πιθανόν μέ ἀποκεφαλισμό.
«Λίνον τυφόμενον (καπνιζόμενο) οὐ σβέσει (ὁ Θεός)», λέγει ὁ προφήτης Ἡσαΐας (42, 3) καί ἀναφέρει τά λόγια του καί ὁ Ματθαῖος (12, 20). Λυχνάρι πού πάει να σβήσει, δέ θά τό σβήσει. Ἔτσι εἶναι καί ὁ κάθε ἄνθρωπος. Στή Ρώμη μπῆκε ὁ πρῶτος λίνος (λῦχνος) γιά νά φωτίζει τά Ἐσπέρια ὅπως στήν Ἀνατολή μπῆκε πρώτος ὁ Στάχυς γιά νά ἑκατοστεύσει. Στό Λίνο ἐφαρμόστηκαν οἱ ἐντολές τοῦ Θεοῦ «ἐνδύσεται ὁ ἱερεύς χιτῶνα λινοῦν» (Λευϊτ. 6, 10), «Χιτῶνα λινοῦν ἡγιασμένον ἐνδύσεται, ζώνῃ λινῇ ζώσεται καί περιθήσεται κίδαριν λινῆν» (16, 4), καί «ἔλαβε στολήν λινήν» (Ἰουδίθ 16, 8). Ὁ πρώτος πατήρ τῆς Δύσεως μέ τό θάνατό του πῆγε ἐκεῖ πού εἶναι «ἐνδεδυμένοι λινόν καθαρόν λαμπρόν καί περιζωσμένοι περί τά στήθη ζώνας χρυσᾶς» (Ἀποκ. 15, 6). Λαμπερά λινά φορέματα φοροῦν οἱ ἄγγελοι καί οἱ σεσωσμένοι στή Θεία Βασιλεία. Ἑορτάζει στίς 5 Νοεμβρίου, καί μαζί μέ ἄλλους ἀποστόλους, στή Σύναξη τῶν 70 ἀποστόλων (4/1). «Καθείς Ἰησοῦς γνώσεως θείας λίνον Ζωγρεῖ σε, Λίνε, καί μεθιστᾶ τοῦ βίου». ΑΝΑΚΛΗΤΟΣ (76 ἥ 79 – 88 ἥ 91). Τ’ ὄνομά του φέρεται καί ὡς Ἀνέγκλητος (ἀνεπίληπτος) καί Κλεῖ(ῆ)τος (κλητός). Ἐφαρμόζονται σ’ αὐτόν τά λόγια τοῦ Παύλου : «δεῖ τόν ἐπίσκοπον ἀνεπίληπτον εἶναι ... ταῦτα παράγγελε ἵνα ἀνεπίληπτοι ὦσιν ... τηρῆσαι σε τήν ἐντολήν ἄσπιλον, ἀνεπίληπτον μέχρι τῆς ἐπιφανείας τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ» (Β΄ Τιμ. 3, 2 & 5, 7 & 6, 14) καί «κλητός ἀπόστολος» (Ρωμ. 1, 1). Γιά τή σειρά ἐπισκοπῆς του οἱ γνῶμες διίστανται. Ἄλλοι τόν λέγουν δεύτερο κι ἄλλοι τρίτο πάπα Ρώμης. Δηλαδή : Λίνος, Ἀνάκλητος, Κλήμης καί ἀντιστρόφως : Λίνος, Κλήμης, Ἀνάκλητος. Οἱ γνῶμες διαφέρουν καί στίς χρονολογίες, μεταξύ 77 – 88 καί 78 – 91 μ. Χ. Φέρονται στ’ ὄνομά του (ἴσως ὄχι ὀρθῶς) τρεῖς ἐπιστολές. Κατά παράδο-
ση ἦταν Ἀθηναῖος. Ὀναμάζεται καί Ἀνίκητος (διάφορος του Ἀνικήτου του Α΄) καί αὐτός πρέπει νά εἶναι ὁ πνευματικός πατέρας τοῦ Ἁγ. Ἐλευθερίου ἐπισκόπου Αὐλῶνος καί Ἰλλυρικοῦ πού ἐμαρτύρησε ἐπί Ἀδριανοῦ (μεταξύ 117 – 138). Ὁ Ἐλευθέριος λέγεται «τοῦ Ἀνικήτου τοῦ ἱεροῦ φυτεία». Ἐπειδή ὁ Ἀνίκητος Α΄ ἔγινε πάπας ἀργότερα, τό 155 μ. Χ., συνάγεται πώς χειροτονήθηκε ἀπό αὐτόν τόν Ἀνίκητο, τόν καί Ἀνάκλητο γνωριζόμενο. Ἡ Δύση τόν ἑορτάζει στίς 13 Ιουλίου. ΚΛΗΜΗΣ Α΄ (88 ἤ 91 – 97 ἤ 100 μ. Χ.) Ἕνας ἀπό τους πρώτους ἀποστολικούς πατέρες (ἄμεσοι διάδοχοι τῶν ἀποστόλων, χειροτονήθηκαν ἀπ’ αὐτούς). Ὁρισμένοι τόν θεωροῦν Ρωμαῖο ἀριστοκράτη καί μάλιστα ἀπό βασιλικό γένος, πράγμα ἀμφίβολο. Γιός τοῦ Φαύστου καί τῆς Ματθιδίας, πεπαιδευμένος στή θύραθεν σοφία. Ἔγραψε στά ἑλληνικά καί τ’ ὄνομά του εἶναι ἑλληνικό (= κλῆμα), τέτοιο δέν εἶχαν οἱ Ρωμαῖοι. Ἄρα ἦταν Ἕλληνας κι ὄχι Ρωμαῖος. Αὐτά φέρει ὡς ἀποδείξεις ὁ Νικηφόρος Θεοτόκης. Κατά τόν Εὐσέβιο διετέλεσε πάπας τά ἔτη 99 – 101. Ἴσως εἶναι ὁ ὑπό τοῦ Παύλου ἀναφερόμενος «ἐν τῷ εὐαγγελίῳ συνήθλησάν μοι μετά καί Κλήμεντος» (Φιλ. δ΄, 3) (ὡς λέγουν Εὐσέβιος, Ἐπιφάνιος καί Ἱερώνυμος). Ἄλλοι τόν ταυτίζουν μέ τόν ἐξάδερφό τοῦ Δομιτιανοῦ Φλάβιο Κλήμη πού φονεύθηκε τό 95 μέ διαταγή του «γιά ἔγκλημα ἀθεότητος» (γιά τήν χριστιανική του πίστη. Ἔτσι ἔλεγαν οἱ ἐθνικοί τούς Χριστιανούς, ἀθέους, γιατί δέν προσκυνοῦσαν τούς ψευδοθεούς). Ἀλλά ὁ πάπας Κλήμης ἐπέζησε ἀπό τό διωγμό τοῦ Δομιτιανοῦ. Δέν ἦταν λοιπόν συγγενής του. Τά Κλημέντεια, κείμενα περί τῆς ζωῆς τοῦ ἁγίου, τόν θέλουν πρῶτο πάπα Ρώμης, ἀλλά μᾶλλον εἶναι ὁ τρίτος. Ὁ Εἰρηναῖος καί ὁ Εὐσέβιος δέν τόν ἀναφέρουν σάν μάρτυρα. Εἶναι ὅμως καταγεγραμμέ-
νος ὡς ἱερομάρτυς. Ἐξορίστηκε στή Χερσῶνα τῆς Κριμαίας. Ρίχτηκε ἀπό τόν ἔπαρχο στή θάλασσα ἀφοῦ τοῦ ἔδεσαν ἄγκυρα στό λαιμό. Κάθε χρόνο ἐπακολουθοῦσε θαῦμα στό σημεῖο τοῦ μαρτυρίου του. Τά νερά τραβιοῦνταν τήν ἡμέρα τῆς μνήμης του καί ἀποκαλυπτόταν θαυμαστός ἀχειροποίητος ναός ὅπου βρισκόταν τό λείψανο τοῦ ἁγίου καί οἱ πιστοί πήγαιναν καί τελοῦσαν τήν πανήγυρη. Τά νερά κάλυπταν τό χῶρο ἀμέσως μετά τήν ἀποχώρηση τῶν τελευταίων. Κάποτε κάποιοι γονεῖς φεύγοντας βιαστικά ξέχασαν τό μικρό παιδί τους ἐκεῖ. Θρηνώντας τό παιδί γιά ἕνα χρόνο ὡς πνιγμένο, πῆγαν τό ἐπόμενο ἔτος ἐλπίζοντας νά βροῦν ἴσως κάτι ἀπό τό λείψανό του. Καί τό βρήκαν σῶο. Στήν ἔκπληξή τους πῶς ἐπέζησε
ἐκεῖ μέσ’ στά νερά, ὁ μικρός ἔλεγε πώς ὁ ἅγιος τόν ἔτρεφε καί τόν φύλαγε ἀπό τά θηρία τῆς θαλάσσης. Τί ἀκριβῶς ἔγινε ἀργότερα μ’ αὐτό τό ναό δέν γνωρίζουμε καί μέχρι πότε γινόταν τό θαῦμα. Ἀργότερα οἱ ἅγιοι ἀδελφοί Κύριλλος καί Μεθόδιος ἐρχόμενοι στή Χερσώνα βρίσκουν τό λείψανο τοῦ ἁγίου (τό οποίο βρίσκεται σήμερα στήν ἱερά μονή του στό Ἴγκερμαν τῆς Ταυρικῆς καί μέρος αὐτοῦ μετέφεραν στή Ρώμη γενόμενοι δεκτοί μέ πολλή εὐμένεια ἀπό τόν πάπα Ἀδριανό Β΄ τό 867). Ὁ Κλήμης ἔγραψε ἐπιστολή πρός Κορινθίους. Στήν ἐπιστολή δέν ἀναφέρεται ὁ συντάκτης, ἀλλά ἰσχυρή παράδοση στήν Ἀνατολή δέχεται ὡς συγραφέα τόν Κλήμεντα (Διονύσιος Ἀλεξανδρείας, Ἡγήσιππος, Εὐσέβιος). Ἀκολουθεῖ τά βήματα τοῦ Παύλου ζητώντας απ’
αὐτούς νά εἰρηνεύσουν ἀπό ἔριδες. Ἡ ἑλληνική καί συριακή παράδοση δέχεται καί δεύτερη ἐπιστολή τοῦ Κλήμη πρός Κορινθίους. Τά ἐν αὐτοῖς χρήζουν ἰδιαιτέρας ἀναφορᾶς καί ἄρθρων ξεχωριστῶν. Ἀναφέρουμε κάτι γιά τήν ἀγάπη : «Ἀγάπη κολλᾷ ἡμᾶς τῷ Θεῷ, ἀγάπη σχῖσμα οὐκ ἔχει. (Πολύ χαρακτηριστικό. Τό γενόμενο Σχῖσμα τῶν Ἐκκλησιῶν γέγονε ἐπειδή ἀγάπη γιά τήν ἀλήθεια δέν ὑπῆρχε). Ἀγάπη οὐ στασιάζει, ἀγάπη πάντα ποιεῖ ἐν ὁμονοίᾳ. Ἐν τῇ ἀγάπῃ ἐτελειώθησαν πάντες οἱ ἐκλεκτοί τοῦ Θεοῦ, δίχα ἀγάπης οὐδέν εὐάρεστον τῷ Θεῷ (49, 2 – 5). Ἡ μνήμη του στίς 24 Νοεμβρίου ὁμοῦ μεθ’ ἑτέρου ἱερομάρτυρος, τοῦ πάπα καί πατριάρχου Ἀλεξανδρείας Πέτρου Α΄. Το δίστιχό του λέγει «Βληθείς ὁ Κλήμης εἰς βυθόν σύν ἀγκύρᾳ, πρός Χριστόν ἥκει ἄγκυραν τήν ἐσχάτην». ΤΕΛΕΣΦΟΡΟΣ (125 – 136) Τ’ ὄνομά του σημαίνει «αὐτός πού φέρει εἰς τέλος (τήν ἀποστολή του)», «Ἴσχυσεν ἐκτελέσαι», καθώς λέγει ὁ Κύριος (Λουκ. 14, 30). Καταγόταν ἀπό τήν Ἑλλάδα. Διαδέχτηκε τόν Σίξτο Α΄. Καταπολέμησε τίς ποικίλες αἱρέσεις τῶν Γνωστικῶν καί εἰσήγαγε πολλές λειτουργικές διατάξεις τῆς Ἀνατολῆς στή Δύση. Εἶναι ἱερομάρτυς δι’ ἀποκεφαλισμοῦ «ὅς καί ἐνδόξως ἐμαρτύρησεν», ὡς γράφει ὁ Εἰρηναῖος Λουγδούνου «τό πρῶτο ἔτος τῆς βασιλείας τοῦ Ἀντωνίου Πίου» (Αὐτό εἶναι τό 138, δύο χρόνια μετά τήν ἀνάρρηση τοῦ Ὑγίνου . Ποιό εἶναι τό σωστό, 136 ἥ 138, ἄγνωστο. Ἡ Δύση τόν ἑορτάζει στίς 5 Ἰανουαρίου καί ἡ Ἀνατολή στίς 22 Φεβρουαρίου. «Ἤνεγκε καρπόν τῇ τομῇ Τελεσφόρος, τελεσφορήσας εὐγενής οἷα σπόρος».
Παύλειος Λόγος 25
Γ E Γ O N O TA Το Λείψανο του Αγίου Λουκά του Ιατρού στο Αγρίνιο
Σ
υνεχίζοντας την περιοδεία του ιερού και χαριτόβρυτου Λειψάνου του Αγίου Λουκά Επισκόπου Συμφερουπόλεως του Ιατρού και θαυματουργού σε Ιερές Μητροπόλεις της Ελλάδος και της Κύπρου, κατά το μήνα Μάιο πραγματοποιήθηκε επί μία εβδομάδα προσκύνημα στο Αγρίνιο, και συγκεκριμένα στον Ιερό Ναό Αγ. Κωνσταντίνου και
Ελένης . Το προσκύνημα διήρκεσε από 14 μέχρι και 22 Μαΐου και δόθηκε η ευκαιρία σε χιλιάδες πιστών να πάρουν την ευλογία του Αγίου Λουκά και να λάβουν μέρος στο πλούσιο λατρευτικό πρόγραμμα. Κατά το τριήμερο, μάλιστα, από 20 -22 Μαΐου μετέβη στο Αγρίνιο και ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Παντελεήμων, ο οποίος προέστη των ιερών Ακουλουθιών της πανηγύρεως τω Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Τον Σεβασμιώτατο φιλοξένισε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Αιτωλίας κ. Κοσμάς ο οποίος τον ξενάγησε σε διάφορα προσκυνήματα της Ιεράς Μητροπόλεώς του.
Από το αρχιερατικό συλλείτουργο της εορτής Αγ. Κωνσταντίνου και Ελένης στο Αγρίνιο
Από την Λιτανεία που πραγματοποιήθηκε στο Αγρίνιο
Απονομή Κυπέλου στην Ομάδα των «Ποντίων»
Π
ροσκεκλημένος του Προέδρου της Ομάδος των Ποντίων κ. Απόστολου Εμμανουηλίδη ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Παντελεήμων στις 12 Μαΐου μετέβη στη Ραχιά για να παρακολουθήσει τις εορταστικές εκδηλώσεις της Ομάδος Ποδοσφαίρου που κατέκτησε επάξια το φετινό Πρωτάθλημα και ανήλθε στην Γ΄ Εθνική Κατηγορία. Ο Σεβασμιώτατος ύστερα από παράκληση του Προέδρου επέδωσε στους Πρωταθλητές το κύπελο και ευχήθηκε κάθε επιτυχία στο δύσκολο αγωνιστικό πρόγραμμα της Εθνικής Κατηγορίας.
Ο Σεβασμιώτατος απονέμει μετάλλια και το κύπελο στην Ομάδα των «Ποντίων»
Εγκαίνια Ι.Ν. Αγ. Τριάδος Ναούσης
Σ
τις 14 Μαΐου ο Σεβασμιώταοτς Μητροπολίτης μας μετέβη στη Νάουσα όπου ετέλεσε τα Εγκαίνια του Ιερού Ναού Αγίας Τριάδος, που είναι παρεκκλήσιο του Μητροπολιτικού Ιερού Ναού Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Αμέσως μετά την τελετή των Εγκαινίων ο Σεβασμιώτατος τέλεσε Αρχιερατική θεία λειτουργία και εκήρυξε το θείο Λόγο, ενώ δεν παρέλειψε να συγχαρεί την επιτροπή του Ιερού Ναού για το έργο που επετέλεσε.
Ο
Από την τελετή των εγκαινίων του Ι. Ναού Αγίας Τριάδος στη Νάουσα
Αρχιερατική Θ. Λειτουργία για τους Υποψηφίους
πως κάθε χρόνο με την ευκαιρία ενάρξεως των γενικικών εξετάσεων και των εξετάσεων για την εισαγωγή στα Ανώτατα και Ανώτερα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της χώρας, ο Σεβασμιώτατος τέλεσε βραδυνή θεία Λειτουργία για τους υποψηφίους. Μετά το τέλος της θείας Λειτουργίας ο Σεβασμιώτατος απηύθηνε ενθαρρυντικούς λόγους για στηρίξει πνευματικά τους υποψηφίους, διάβασε τη σχετική ευχή και μοίρασε σε όλους συμβολικά από ένα στυλό.
Ο Σεβασμιώτατος μοιράζει συμβολικά από ένα στυλό στους υποψηφίους Παύλειος Λόγος 27
Η πρώτη θεία Λειτουργία στον υπό ανέγερση Ι. Ν. Αγίου Λουκά
Κ
ατά το διήμερο 10 και 11 Ιουνίου ἑορτάστηκε η μνήμη του Αγίου Λουκά Επισκόπου Συμφερουπόλεως του Ιατρού και Θαυματουργού στον υπό ανάγερση Ι. Ναό στην Ιερά Μονή Παναγίας Δοβρά. Το Εσπέρας τελέστηκε αρχιερατικός Εσπερινός χοροστατούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας κ. Παντελεήμονος και συγχοροστατούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Σταυροπηγίου κ. Αλεξάνδρου και του Θεοφιλεστάτου Επισκόπου Θερμών κ. Δημητρίου. Τον θείο Λόγο εκήρυξε ο Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης π. Σωσίπατρος Πιτούλιας ο οποίος αναφέρθηκε στο βίο του Αγίου Λουκά, αλλά και στο σημαντικό έργο που έχει αναλάβει η ερανική επιτροπή για την ανέγερση του Ιερού Ναού του. Την κυριώνυμο ημέρα τελέστηκε αρχιερατικό συλλείτουργο προεξάρχοντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας. Μετά το τέλος της θείας Λειτουργίας πραγματοποιήθηκε λιτανεία της Εικόνος και των Ιερών Λειψάνων του Αγίου Λουκά μέσα στον Ναό και εψάλησαν τα εγκώμια του Αγίου που αποτελούν ποίημα του Πρωτ/ρου π. Στυλιανού Μακρή ο οποίος έχει συγράψει τη νέα ασματική Ακολουθία και τον παρακλητικό Κανόνα. Το Εσπέρας της εορτής πραγματοποιήθηκε εσπερινός και Παράκλησις του Αγίου. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι στις ιερές Ακολουθίες παρέστη πολύ μεγάλος αριθμός πιστών από πολλά μέρη της πατρίδος μας.
Από τον Εσπερινό της εορτής του Αγίου Λουκά
Από τη θεία Λειτουργία της εορτής του Αγίου Λουκά
Από τα Εγκώμια προς τον Άγιο Λουκά
28 Παύλειος Λόγος
Υ
Θυρανοίξια παρεκκλησίου Νοσοκομείου Γιαννιτσών.
στερα από πρόσκληση του Σεβ. Μητροπολίτου Εδέσσης κ. Ιωήλ και του Διευθυντού του Νοσοκομείου Γιαννιτσών κ. Ντίνου Βλαχόπουλου, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Παντελεήμων τέλεσε στις 14 Ιουνίου, από κοινού με τον Σεβ. Μητροπολίτη Εδέσσης κ. Ιωήλ τον Αγιασμό των Θυρανοιξίων του παρεκκλησίου του Νοσοκομείου.
Επίσκεψη του Σεβασμιωτάτου στον Μακαριώτατο
Από τον Αγιασμό των Θυρανοιξίων του παρεκκλησίου Νοσοκομείου Γιαννιτσών
Ο
Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Παντελεήμων μετέβη στις 14 Ιουνίου στην Αθήνα και επεσκέφθη τον δοκιμαζόμενο από την υγεία του Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Χριστόδουλο και του μετέφερε εκτός από τις προσωπικές του και τις ευχές κλήρου και λαού για την ταχεία αποκατάσταση της υγείας του. Ο Σεβασμιώτατος προσεκόμισε στον Μακαριώτατο το Ιερό Λείψανο του Αγίου Λουκά του Ιατρού για να προσκυνήσει και να το έχει κοντά του τις δύσκολες ώρες που περνά.
Από την υποδοχή της Τιμίας Κάρας του Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου
Υποδοχή Τιμίας Κάρας του Αγ. Ιω. Χρυσοστόμου
Σ
τις 25 Ιουνίου πραγματοποιήθηκε έξω από τον Μητροπολιτικό Ι. Ναό Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου Βεροίας η υποδοχή της Τιμίας Κάρας του Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου που μετέφεραν Πατέρες της Ι.Μ. Μονής Βατοπαιδίου. Μετά την υποδοχή τελέστηκε Δοξολογία και το βράδυ Αγρυπνία κατά την οποία λειτούργησε ο Σεβασμιώτατος. Η Τιμία Κάρα παρέμεινε για προσκύνηση μέχρι τις 30 Ιουνίου.
Από τη Δοξολογία που ακολούθησε μετά την υποδοχή της Τιμίας Κάρας, χοροστατεί ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Νεαπόλεως κ. Αμβρόσιος Παύλειος Λόγος 29
τύπος & ουσία τοῦ Πρωτ/ρου π. Νεκταρίου Σαββίδη
M
εγάλη ευλογία για τον τόπο μας ήταν η έλευσις, από την Ι. Μονή Βατοπαιδίου του Αγίου Όρους, της σεβασμίας κάρας του Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Είχαμε την ευκαιρία να προσκυνήσουμε το ιερό λείψανο του «χρυσορήμονος» και να έχουμε αισθητή την χάρη της παρουσίας του. Είναι παράτολμο ακόμη και να προσπαθήσει να μιλήσει και να εγκωμιάσει έναν τόσο μεγάλο άγιο, ο οποίος δια των λόγων του επαιδαγώγησε και ενουθέτησε εν Χριστώ στρατιές πιστών ανά τους αιώνες. Πόση όμως χαρά μπορούμε να προσφέρουμε στον άγιο ταπεινά και εμείς, όταν όχι μόνο διαβάζουμε αλλά κυρίως εφαρμόζουμε στην ζωή μας με την χάρη του Θεού, όλα όσα εδίδαξε και έγραψε ο ιερός πατήρ και τα οποία αποτελούν την ουσία της πνευματικής
ζωής και της εν Χριστώ σωτηρίας μας. *** Πολύς λόγος έγινε στα Μ.Μ.Ε τις ημέρες αυτές για την τελική γνώμη που διατύπωσε η εθνική επιτροπή βιοηθικής για τον «προγεννητική και προεμφυτευτική διάγνωση και τη μεταχείριση του εμβρύου». Το κείμενο που κατέθεσε η επιτροπή προκάλεσε την άμεση αντίδραση της Ι.Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, διότι η εθνική επιτροπή βιοηθικής θεωρεί επιβεβλημένη(!) ηθικά την άμβλωση και μας λέει ότι είναι ανήθικο(!) να αρνηθούν οι γονείς την διακοπή της κύησης σε περίπτωση διάγνωσης παθολογικού εμβρύου. Αν δηλ. διαγνωστούν παιδιά με σύνδρομο Down , μεσογειακή αναιμία ή από άλλες παθήσεις πρέπει να γίνεται άμβλωση, δηλαδή φόνος. Η Εκκλησία αντέδρασε εντονότατα
και κατεδίκασε αυτόν τον κρυπτορατσισμό μια και βλέπει την ιερότητα της ζωής ως μυστήριο ακόμη και μέσα από σοβαρές ασθένειες. Μήπως τελικά πνευματικά ανάπηρη και άρρωστη είναι η ορθολογιστική κοινωνία μας όταν φτάνει σε τέτοιου είδους γνώμη, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από το λίαν απαράδεκτο κείμενο αυτής, της κατά άλλα, εθνικής επιτροπής βιοηθικής;…. *** «Σε πολλά περιοδικά και εφημερίδες, διακρίνει κανείς ένα πνεύμα κοσμικό και συχνά ασεβές. Ο χριστιανός όμως ελπίζει πως δεν είναι μόνο πολίτης του κόσμου, μα και του ουρανού. Επομένως πρέπει να στοχάζεται και τα ουράνια αγαθά. Ο Λόγος του Πατέρα, ο Κύριος Ιησούς Χριστός, προσβάλλεται πολύ και συνέχεια από χριστιανούς που έχουν το
χάρισμα του λόγου και αντί να είναι θεοειδείς, όπως θα έπρεπε, τόσο με το λόγο τους όσο και με τα κείμενά τους, χρησιμοποιούν τα λόγια τους μάταια ή και για να πειράζουν τους χριστιανούς που παρασύρονται από τα κείμενάτ τους και σταματούν τη μελέτη του Λόγου του Θεού και των έργων των αγίων πατέρων. Οι εκδότες των κοσμικών περιοδικών κι εφημερίδων παγιδεύουν και γοητεύουν το ποίμνιο του Χριστού με λόγια ωραιοποιημένα και κολακευτικά. Τι λόγο θα δώσουμε κατά τη φοβερή κρίση;» μας λέει ο Αγ. Ιωάννης της Κρονστάνδης. Οι λόγοι των αγίων διαπνέονται από Αγιοπνευματικό άρωμα και είναι πάντοτε επίκαιροι για όλους μας.
ΞΕΚΙΝΗΣΑΝ
στην Ι. Μονή Παναγίας Δοβρά οι εργασίες ανέγερσης του Ιερού Ναού
ΑΓΙΟΥ ΛΟΥΚΑ
ΕΠ. ΣΥΜΦΕΡΟΥΠΟΛΕΩΣ ΤΟΥ ΙΑΤΡΟΥ
ε τ σ ύ ά χ κ σ ι ι εν ονομ οικ έργο το
ΟΣΟΙ ΕΠΙΘΥΜΟΥΝ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΟΥΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΣ ΤΙΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΟΥΝ ΜΕ ΤΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ: 23310 20951, 6945384355 ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥ: ΑΣΠΙΣ BANK 731-05-000-3607
αριθµ. κωδ. αριθµ. κωδ. 2638 2638
Ταχ. Γραφείο Ταχ. Γραφείο ΒΕΡΟΙΑΣ ΒΕΡΟΙΑΣ
ΚΑ ∆ΙΑ ∆ΙΚ
ΕΦΗΜ ΕΦΗΜ
ΠΕΡΙΟ ΠΕΡΙΟ
ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ ΤΕΛΟΣ ΤΕΛΟΣ
Ι∆ΕΣ ΕΙΡ∆ΕΣ ΕΡ