ΤΕΥΧΟΣ 83 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010
σελ 3 ETOΣ ΙΖ΄ TEYXOΣ 83 ΙΑΝ. - ΦΕΒ. 2010
σελ 4
ΠΟΙΜΑΝΤΟΡΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ
IEPAΣ MHTPOΠOΛEΩΣ BEPOIAΣ , NAOYΣHΣ KAI KAMΠANIAΣ ΕΚΔΟΤΗΣ - ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ
Σεβασμιώτατος Mητροπολίτης Bεροίας κ. Παντελεήμων
ΣΥΝΤΑΞΗ: Αρχιμ. Διονύσιος Ανθόπουλος, Αρχιμ. Αρσένιος Χαλδαιόπουλος, Αθανάσιος Βουδούρης, Εμμανουήλ Ξυνάδας. HΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΣEΛIΔOΠOIHΣH & KAΛΛITEXNIKH EΠIMEΛEIA: Mον. Γεράσιμος Mπεκές. ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ: Αρχιμ. Χρυσόστομος Ξενιτόπουλος ΑΠΟΧΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ: Νίκος Μεταξόπουλος. EKTYΠΩΣH TYΠOΓPAΦEIO: «TYPE PRESS» Nέα Nικομήδεια ΔΙΕΚΠΕΡΑΙΩΣΗ: Μον. Αντώνιος Σισμανίδης
σελ 6
σελ 8
σελ 10
ΚΩΔΙΚΟΣ 2638
APΘPA MΠOPOYN NA AΠOΣTEΛ Λ O N TA I Σ T H Ν Τ Α Χ Υ Δ Ρ Ο Μ Ι Κ Η ΔIEYΘYNΣH TOY ΠEPIOΔIKOY: ΠEPIOΔIKO «ΠAYΛEIOΣ ΛOΓOΣ» ΓPAΦEIO TYΠOY IEPAΣ MHTPO ΠOΛEΩΣ BEPOIAΣ, T.Θ. 241, 591 00 BEPOIA THΛ 23310 72317, ΦAΞ 23310 25275, E-mail: imveria@ otenet.gr XEIPOΓPAΦA AΣXETΩΣ ΔHMOΣIEYΣHΣ TOYΣ ΔEN EΠIΣTPE ΦONTAI ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ. ΟΣΟΙ ΕΠΙΘΥΜΟΥΝ ΝΑ ΤΟ ΛΑΜΒΑΝΟΥΝ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΑ ΝΑ ΑΠΟΣΤΕΛΛΟΥΝ ΤΑ ΕΞΟΔΑ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟΥ: 20ΕΥΡΩ ΕΤΗΣΙΩΣ ΓΙΑ ΕΛΛΑΔΑ & ΚΥΠΡΟ, 40ΕΥΡΩ ΕΤΗΣΙΩΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΣYNΔPOMEΣ KAI EMBAΣMATA ΔIEYΘYNΣH TOY ΠEPIOΔIKOY
ΣTH
web:
www.imverias.gr
AUDITORIUM ΠΑΥΛΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ του Θωμά Γαβριηλίδη
σελ 16
�
ΔΙMHNIAIO OPΘOΔOΞO ΠEPIOΔIKO
ΠΟΙΜΑΝΤΟΡΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ
σελ 12
ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΩΤΗΡΙΑ του Αρχιμ. Αμβροσίου Κυρατζή
ΠΡΟΣΚΥΝΗΣΗ ΚΑΙ ΤΙΜΗ ΣΤΙΣ ΙΕΡΕΣ ΚΑΙ ΑΓΙΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ του Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή
σελ 22
ΠΟΙΜΑΝΤΟΡΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΤΡΙΩΝ ΙΕΡΑΡΧΩΝ
ΛΟΓΟΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΑ ΑΓ. ΓΕΩΡΓΙΟ του Εμμ. Ξυνάδα
σελ 24
ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΤΗΣ του Αρχιμ. Γεωργίου Χρυσοστόμου
σελ 26
MIKPEΣ EIΔHΣEIΣ
ΙΔΟΥ ΝΥΝ ΚΑΙΡΟΣ ΕΥΠΡΟΣΔΕΚΤΟΣ του Αρχιμ. Ιερεμίου Γεωργαλή
σελ 30
ΤΥΠΟΣ ΚΑΙ ΟΥΣΙΑ του π. Νεκταρίου Σαββίδη
EΞΩΦYΛΛO Η αναστήλωση των Εικόνων, σύγχρονη φορητή εικόνα ρωσικής τεχνοτροπίας ΟΠΙΣΘΟΦYΛΛO Ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος και τα μέλη της ΔΙΣ σε αναμνηστική φωτογραφία στην Αρχιεπισκοπή την Κυριακή της Οροδοξίας.
ΠΟΙΜΑΝΤΟΡΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ «Tήν ἐνιαύσιον εὐλόγησον περίοδον, σῴζων τῷ ἐλέει σου τῷ ἀπείρῳ, Οἰκτίρμον, πάντας τούς λατρεύοντάς σοι τῷ μόνῳ Δεσπότῃ».
Α
ρχή τοῦ νέου ἔτους
σήμερα καί ἡ Ἐκκλησία μας στρέφεται πρός τόν «χρόνους καί καιρούς ἐν τῇ ἰδίᾳ αὐτοῦ ἐξουσίᾳ» ἔχοντα Θεό καί ἐπικαλεῖται τήν εὐλογία καί τό ἔλεός του. Στρέφεται πρός τόν Θεό καί τοῦ ζητᾶ νά εὐλογήσει τό ἔτος γιά ὅλο τόν κόσμο, ἐπικαλεῖται ὅμως τό ἔλεός του ἰδιαιτέρως γιά ὅσους τόν πιστεύουν καί τόν λατρεύουν προκειμένου νά ἐπιτύχουν δι᾽ αὐτοῦ τή σωτηρία τους. Ἡ διαφοροποίηση αὐτή πού ἐκφράζεται ἀπό τόν ἱερό ὑμνογράφο δέν ὀφείλεται σέ ἄλλους λόγους παρά στό γεγονός ὅτι, γιά ὅσους πιστεύουμε στόν Θεό, ἡ ζωή μας ἔχει ἕναν βασικό καί σημαντικό σκοπό, τή σωτηρία μας, δηλαδή τήν προετοιμασία μας γιά νά ἐπιστρέψουμε μετά τό τέλος τῆς ἐπιγείου διαδρομῆς μας ἐκεῖ, ἀπό ὅπου προερχόμαστε, δηλαδή στό Θεό. Ἡ προετοιμασία αὐτή δέν εἶναι μία ἁπλή ὑπόθεση, ἀλλά εἶναι μία μακροχρόνια προσπάθεια καί ἕνας διαρκής ἀγώνας, τόν ὁποῖο καλούμεθα ὅλοι νά ἀγωνισθοῦμε, ὁ καθένας μέσα στίς συνθῆκες καί τίς ἰδιαιτερότητες τῆς δικῆς του ζωῆς, μέ τούς τρόπους καί τά μέσα πού τοῦ προσφέρει γι᾽ αὐτό τόν σκοπό ἡ Ἐκκλησία μας.
Γιά τήν ἐπιτυχία ὅμως τοῦ στόχου μας δέν ἀρκεῖ μόνο ἡ δική μας συμβολή, μέ τήν ὁποία πιστοποιεῖται καί ἡ ἐλεύθερη ἀποδοχή ἀπό μέρους μας τῆς προσκλήσεως τοῦ Θεοῦ νά μετάσχουμε στή σωτηρία πού μᾶς προσέφερε μέ τήν ἐνανθρώπιση καί τή θυσία τοῦ Υἱοῦ του, δέν ἀρκοῦν μόνο οἱ δικές μας δυνάμεις πού εἶναι ἀτελεῖς καί πεπερασμένες, χρειάζεται καί τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, τό ὁποῖο ἀναπληρώνει τά ἐλλείποντα καί διαγράφει τά ἡμαρτημένα τῆς ζωῆς μας. Γι᾽ αὐτό, ἀδελφοί μου, καί ζητοῦμε πάντοτε, ἰδιαιτέρως ὅμως στήν ἀρχή τοῦ νέου χρόνου, ἡ ἀλλαγή τοῦ ὁποίου μᾶς βοηθᾶ νά συνειδητοποιοῦμε ὅτι ὁ Θεός μᾶς χαρίζει καί νέα πίστωση χρόνου προκειμένου νά ἐπιτύχουμε τόν σκοπό τῆς ζωῆς μας, τό ἔλεός του καί δι᾽ αὐτοῦ τή σωτηρία μας. Ζητοῦμε ὅμως καί τήν εὐλογία του γιά τό νέο ἔτος, διότι τή χρειαζόμαστε σέ κάθε δραστηριότητά μας. Χρειαζόμαστε τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ γιά τόν κόσμο στόν ὁποῖο ζοῦμε, γιά τή φύση πού μᾶς περιβάλλει, γιά τούς συνανθρώπους μας μέ τούς ὁποίους συμπορευόμαστε στή ζωή καί ἀποτελοῦμε μία κοινωνία. Χρειαζόμαστε τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ γιά τά ἔργα μας, γιά τόν ἀέρα καί τό νερό, γιά τούς καρπούς καί τά ἔμβια ὄντα. Χρεια-
ζόμαστε τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ γιά νά ἐπικρατεῖ ἡ εἰρήνη στόν κόσμο, γιά νά παύσουν οἱ πόλεμοι καί οἱ διχόνoιες μεταξύ τῶν ἐθνῶν, γιά νά ἐκλείψουν οἱ διακρίσεις μεταξύ τῶν ἀνθρώπων, γιά νά γίνονται σεβαστά τά δικαιώματα ὅλων. Χρειαζόμαστε τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ γιά νά πορευόμαστε στή ζωή μας σύμφωνα μέ τό θέλημά του. Γι᾽ αὐτό καί τήν ζητοῦμε· γι᾽ αὐτό καί ἐπικαλούμεθα τίς πρεσβεῖες τῶν ἁγίων μας, τῶν ἁγίων 1200 νεομαρτύρων τῶν ἐν Ναούσῃ μαρτυρησάντων κατά τό ἔτος 1822, τούς ὁποίους θά τιμοῦμε εἰς τό ἑξῆς κατά τήν Κυριακή τοῦ Θωμᾶ καί στούς ὁποίους ἀφιερώνουμε εὐλαβῶς τό νέο ἔτος 2010. Ἀπευθύνοντας πρός ὅλους σας ὁλοκάρδιες πατρικές εὐχές, ἐπικαλοῦμαι τήν πρεσβεία τους, ὥστε ὁ Θεός νά εὐλογεῖ τή ζωή καί τίς δραστηριότητές σας καί νά σκέπει ὅλους μας διά τοῦ ἐλέους του.
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ †Ὁ Βεροίας, Ναούσης καὶ Καμπανίας Παντελεήμων
Παύλειος Λόγος
3
Ποιμαντορική Εγκύκλιος ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ «Σήμερον ἡ ἀχλύς τοῦ κόσμου καθαίρεται τῇ ἐπιφανείᾳ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν».
Π
ρίν ἀπό λίγες ἡμέρες ἑορτάσαμε τή γέννηση τοῦ Θεανθρώπου. Πρίν ἀπό λίγες ἡμέρες τό ἄστρο τῆς Βηθλεέμ «ἔστη ἐπάνω τοῦ σπηλαίου, οὗ ἦν τό παιδίον» γιά νά δείξει στούς ποιμένες καί τούς μάγους τόν δρόμο πρός τόν νοητό ἥλιο τῆς δικαιοσύνης, ὁ ὁποῖος εἶχε ἔρθει στή γῆ γιά νά φέρει τό φῶς «τοῖς ἐν σκότει καί σκιᾷ θανάτου καθημένοις». Τά μάτια ὅμως τῶν ἀνθρώπων ἦταν τόσο πολύ σκοτισμένα ἀπό τήν ἁμαρτία καί οἱ ψυχές τους εἶχαν συνηθίσει τόσο πολύ νά κινοῦνται στό σκοτάδι, ὥστε ἀδυνατοῦσαν νά διακρίνουν τό φῶς. Ἀδυνατοῦσαν νά ἀντιληφθοῦν τί ἦταν αὐτό πού ξαφνικά ἄλλαζε τή ζωή τους· τί ἦταν αὐτό πού ἔλαμπε γύρω τους καί πού τούς ἔκανε νά αἰσθάνονται διαφορετικά. Δέν μποροῦσαν νά συνειδητοποιήσουν τί σήμαινε αὐτό τό οὐράνιο καί θεῖο φῶς πού καταύγαζε τόν κόσμο καί τούς ἔκανε νά ἐλέγχονται γιά τή ζωή καί τίς πράξεις τους· τί ἦταν αὐτό πού τούς ἔκανε νά θέλουν νά τό ἐξαφανίσουν καί νά τό ἐξοντώσουν, ὅπως ὁ Ἡρώδης. «Σήμερον ἡ ἀχλύς τοῦ κόσμου καθαίρεται τῇ ἐπιφανείᾳ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν». Ἄν τό φῶς τοῦ ἄστρου πού ἔλαμψε στή Βηθλεέμ δέν ὑπῆρξε ἀρκετό γιά νά διαλύσει τά σκότη τῆς εἰδωλολατρείας, τῆς ἁμαρτίας, τῆς ἀμφιβολίας στίς ψυχές τῶν ἀνθρώπων καί τόν κόσμο· ἄν δέν ὑπῆρξε ἀρκετό γιά νά φωτίσει τό πρόσωπο τοῦ Υἱοῦ καί Λό-
4
Παύλειος Λόγος
γου τοῦ Θεοῦ πού ἐνανθρώπησε γιά χάρη τῶν ἀνθρώπων, πού χωρίσθηκε ἀπό τόν Πατέρα του, γιά νά ἀποκαταστήσει τή σχέση τοῦ ἐκπεπτωκότος ἀνθρώπου μέ αὐτόν καί νά τόν ἀναδείξει καί πάλι υἱό τοῦ Θεοῦ, σήμερα ἐπιφαίνεται στά ρεῖθρα τοῦ Ἰορδάνου ἡ Παναγία Τριάς· σήμερα καταυγάζει τό φῶς τῆς τριαδικῆς Θεότητος τόν κόσμο ὅλο καί διαλύει τήν ἀχλύ τῆς ἁμαρτίας, τήν ἀχλύ πού ἐμποδίζει τό πλάσμα νά δεῖ τόν πλάστη του, τόν ἄνθρωπο νά δεῖ τόν δημιουργό του, τό τέκνο νά δεῖ τόν πατέρα του. Καί ἄν ὁ Χριστός δέν ἔχει ἀνάγκη τήν κάθαρση, ὡς πάσης ἐπέκεινα καθαρότητος καθαρός, γι᾽ αὐτό καί ἀνέρχεται ἀμέσως ἀπό τοῦ ὕδατος, ἡ βάπτισή του ἀρκεῖ γιά νά καθάρει τήν ἀχλύ τοῦ κόσμου, ἀρκεῖ γιά νά καθαρίσει τίς ἁμαρτίες ὅλων τῶν ἀνθρώπων κάθε ἐποχῆς· ἀρκεῖ γιά νά ἀπαλλάξει τόν ἄνθρωπο ὄχι μόνο ἀπό τό προπατορικό ἁμάρτημα ἀλλά καί ἀπό κάθε ρύπο πού τόν ἀπομακρύνει ἀπό τόν Θεό. Ἐπιφαίνεται ὁ Θεός καί διαλύεται τό σκότος. Ἐπιφαίνεται ὁ Θεός καί φωτίζεται ἡ γῆ. Ἐπιφαίνεται ὁ Θεός, καί ὅσοι θέλουν μποροῦν τόν δοῦν. Ὅσοι θέλουν ἔχουν τή δυνατότητα νά καθαρθοῦν καί νά ἀνακαινισθοῦν. Ἔχουν τή δυνατότητα νά ἀναδειχθοῦν υἱοί Ὑψίστου. Ἀδελφοί μου, ἡ ἑορτή τῶν Θεοφανείων, δέν ἀποτελεῖ ἁπλῶς τήν ἀνάμνηση ἑνός ἱστορικοῦ γεγονότος πού συνέβη κάποτε στά ρεῖθρα τοῦ Ἰορδάνου. Ἀποτελεῖ διαρκῆ ὑπενθύμιση πρός ὅλους μας ὅτι ὁ Θεός δέν ἀφήνει ποτέ τήν ἀχλύ τῆς ἀπιστίας, τῆς
ἀθεΐας, τῆς ὑλοφροσύνης, τῆς ἁμαρτίας νά στερήσει τόν ἄνθρωπο ἀπό τή δυνατότητα νά τόν βλέπει καί νά τόν ἀκούει. Ἀποτελεῖ παρήγορο μήνυμα γιά τόν ἄνθρωπο τῆς ἐποχῆς μας, γιά τόν ἄνθρωπο τοῦ 21ου αἰώνα, ὁ ὁποῖος ζεῖ μέσα στήν ἀχλύ τῶν ψεύτικων φώτων τῆς ἐκκοσμικεύσεως, τῆς δόξης, τῆς εὐμάρειας καί τῆς ἀδιαφορίας γιά ὅ,τι πνευματικό· ὁ ὁποῖος τυφλώνεται ἀπό τούς προβολεῖς τῶν ἐπιτευγμάτων τῆς ἐπιστήμης καί τῆς τεχνολογίας, τῶν δυνατοτήτων τῆς ἀνθρωπίνης σκέψεως καί γνώσεων, καί ξεχνᾶ ὅτι ὅλα αὐτά συχνά συσκοτίζουν τό πραγματικό φῶς, συσκοτίζουν τό φῶς τῆς ψυχῆς του καί τόν ἐμποδίζουν νά διακρίνει τόν Θεό. Ἡ σημερινή ἑορτή τῶν Φώτων μᾶς ὑπενθυμίζει ὅτι ὁ Θεός μπορεῖ νά καθαρίσει τά μάτια τῆς ψυχῆς μας ἀπό τήν ἀχλύ τοῦ κόσμου καί νά μᾶς ἀξιώσει νά τόν δοῦμε καί νά τόν αἰσθανθοῦμε, ἐφόσον τό θελήσουμε, ἐφόσον τοῦ τό ζητήσουμε, ἐφόσον τόν παρακαλέσουμε, γιά νά αἰσθανθοῦμε καί ἐμεῖς τή δόξα του, τήν ὁποία γιά χάρη μας σήμερα ἀποκάλυψε στά ρεῖθρα τοῦ Ἰορδάνου. Διάπυρος πρός τόν δι᾽ ἡμᾶς ἐν τοῖς ρείθροις τοῦ Ἰορδάνου βαπτισθέντα Κύριον εὐχέτης Ὁ Μητροπολίτης Βεροίας, Ναούσης καί Καμπανίας † Παντελεήμων
Παύλειος Λόγος
5
Προϋποθέσεις γιά τή σωτηρία του Αρχιμ. Αμβροσίου Κυρατζή
Λ
έγει ὁ Ἀπ. Παῦλος (Ἑβρ. 12:14 -17) «εἰρήνην διώκετε μετά πάντων καί τόν ἁγιασμόν οὗ χωρίς οὐδείς ὄψεται τόν Κύριον».
Δέν φτάνουν λοιπόν, τό ὄνομα χριστιανός καί ἡ βάπτιση. Χρειάζεται καί ὁ ἁγιασμός. Ἀλλά ἀς δοῦμε ἀπό πότε λάβαμε τό ὄνομα χριστιανός. Λέγουν οἱ Πράξεις τῶν Ἀποστόλων ὅτι ὅταν ὁ Ἀπόστολος Βαρνάβας βρῆκε τόν Ἀπ. Παῦλο στήν Ταρσό, τόν ἔφερε στήν Ἀντιόχεια. Καί ἐκεῖ συμμετεῖχαν στίς συνάξεις τῆς Ἐκκλησίας γιά ἕναν ὁλόκληρο χρόνο καί δίδαξαν πολύ κόσμο (Πράξ. 11:26). Ἐπίσης στήν Ἀντιόχεια γιά πρώτη φορά ὀνομάστηκαν οἱ μαθητές τοῦ Ἰησοῦ «χριστιανοί». Τό ὄνομα, ὅμως, αὐτό μόνο, χωρίς ἔργα, εἶναι ἀνεπαρκές. Αὐτό θέλει νά πεῖ ὁ Ἀπ. Παῦλος (Α´Κορ. 4:20) «οὐ γάρ ἐν λόγῳ ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἀλλ᾽ ἐν δυνάμει». Ἦτοι ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ δέν φαίνεται στά λόγια ἀλλά στή δύναμη. Ἐπίσης, στήν Β´Τιμ. (2:19) λέγει: «γνωρίζει αὐτούς ὁ Κύριος πού Τοῦ ἀνήκουν καί ὅποιος λέγει ὅτι ἀνήκει στόν Κύριο, νά φεύγει μακριά ἀπό τήν ἁμαρτία. Ἀλλοῦ πάλι λέγει (Τίτ. 1:16) «διακηρύττουν ὅτι γνωρίζουν τόν Θεό, μέ τά ἔργα τους ὅμως τόν ἀρνοῦνται». Στήν πρός Ρωμ. 2:24 (πρβλ. Ἡσ. 52:5) ἐπίσης λέγει: «τό ὄνομα τοῦ Θεοῦ ἐξαιτίας σας διασύρεται ἀπό τούς εἰδωλολάτρες». Πράγματι πῶς θά μᾶς δεχθεῖ ὁ Κύριος ὅταν ζοῦμε ἀκόμη μέσα στήν ἁμαρτία; Πολλοί θά ἀπορριφθοῦν ὄχι μόνο ἁπλοί χριστιανοί, ἀλλά καί ὅσοι κηρύτουν καί θαυματουργοῦν καί θά ἀπορριφθοῦν ὡς ἐργάτες τῆς ἀνομίας. Λέγει ὁ Κύριος (Ματθ. 7:22-23) «τήν ἡμέρα τῆς κρίσεως πολλοί θά μοῦ ποῦν: Κύριε, κύριε, δέν προφητέψαμε στό ὄνομά σου; Δέν διώξαμε δαιμόνια στό ὄνομά σου; Δέν κάναμε τόσα θαύματα στό ὄνομά σου; Καί τότε θά τους πῶ καί ἐγώ: «Ποτέ δέν σᾶς ἤξερα. Φύγετε μακριά μου ἐσεῖς πού ἀντιστρατεύεστε τό ὄνομα τοῦ Θεοῦ». Πάνω στό θέμα αὐτό ὁ Ἀπ. Πέτρος λέγει (Α´Πετρ. 4:12 16) «προσέχετε νά μή φανεῖ κανένας ἀπό ἐσᾶς νά ὑποφέρει τιμωρίες ἐπειδή σκότωσε ἤ ἔκανε κακό ἤ ἀναμίχθηκε σέ ξένες ὑποθέσεις. Ἄν ὅμως ὑποφέρει κανείς γιατί εἶναι
6
Παύλειος Λόγος
χριστιανός, νά μήν ντρέπεται, ἀλλά νά δοξάζει τό Θεό γι᾽ αὐτό». Τό βάπτισμα εἶναι βέβαια μεγάλο μυστήριο. Εἶναι τό πρῶτο μυστήριο πού μᾶς καθιστᾶ μέλη τῆς Ἐκκλησίας «ὁ πιστεύσας καί βαπτισθείς, σωθήσεται», λέγει ὁ Κύριος (Ματθ. 16:16). Τό βάπτισμα εἶναι λουτρό τῆς ψυχῆς. Μᾶς καθαίρει ἀπό τό προπατορικό ἁμἀρτημα καί εἶναι μυστήριο ἀναγκαῖο. Ἄν δέν ἦταν ἀλλωστε ἀναγκαῖο δέν θά βάπτιζε ὁ Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος, δέν θά βαπτίζονταν ὁ Χριστός, οἱ Ἀπόστολοι κατά τήν Πεντηκοστή, ὁ Ἀπ. Παῦλος, ὅλοι οἱ πιστοί ἀπό τῆς ἀποστολικῆς ἐποχῆς μέχρι σήμερα. Τό ἐρὠτημα εἶναι: φτάνει τό βάπτισμα γιά τήν σωτηρία μας; Ἀπαντοῦμε ὅτι δέν φτάνει. Ὁ Ἀνανίας, ἡ Σαπφείρα, εἶχαν βαπτισθεῖ, ὁ Σίμων ὁ μάγος εἶχε βαπτισθεῖ, καθώς καί ἄλλοι πολλοί. Πολλοί, ὅμως, φαντάζονται ὅτι ἐπειδή βαπτίστηκαν θά... σωθοῦν, χωρίς νά ἔχουν πλέον ἀνάγκη ἄλλου ἔργου νά ἐπιτελέσουν. Ἀλλά, ἄν αὐτό ἔχει ἔτσι, τότε ὅλοι ὅσοι βαπτίστηκαν θά πρέπει κατ᾽ἀνάγκη νά... σωθοῦν! Τότε οἱ ἀποθνήσκοντες θά ἔκαναν φρόνημα νά φέρουν πιστοποιητικό βάπτισης γιά τήν εἴσοδό τους στόν οὐρανό. Τότε θά λέγαμε «ὄχι στενή, ἀλλά ἡ πλατεία πύλη, ἡ εὐρύχωρη ὀδός εἶναι ἐκείνη πού μᾶς ὁφηγεῖ στήν αἰώνιο ζωή καί ὄχι στήν ἀπώλεια» (Ματθ. 7:13-14). Τότε δέν θά ἴσχυε τοῦ Ἀπ. Πέτρου ὁ λόγος ὅτι «ἐάν ὁ δίκαιος δύσκολα καί διά μέσου τόσων θλίψεων σώζεται, ὁ ἀσεβής καί ἁμαρτωλός ποῦ θά φανεῖ; Αὐτός θά χαθεῖ ὁλοτελῶς». Τότε δέν θά ἔλεγε ὁ Κύριος ἐκεῖνο τό «πολλοί γάρ εἰσί οἱ κλητοί, ὁλίγοι δε ἐκλεκτοί» (Ματθ. 22:14). Τότε ἀφοῦ μόνον μέ τό βάπτισμα κανείς σώζεται, ἄρα μπορεῖ να γίνει κληρονόμος τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Άλλά ὄχι λέγει ὁ Ἀπ. Παῦλος (Α´Κορ. 6:9) «ἄδικοι...... βασιλείαν Θεοῦ οὐ κληρονομήσουσι» (πρβλ. 5:11). Ἀπό τήν ἄλλη πάλι, οἱ ἠθικές πράξεις τῶν ἀβαπτίστων δέν δέν ἐξασφαλίζουν κατ᾽ἀνάγκη τήν σωτηρία. Ἔχουμε στό σημεῖο αὐτό τό παράδειγμα τοῦ Κορνηλίου τοῦ Ἐκατόνταρχου. Διότι ὅπως εἴπαμε τό βάπτισμα εἶναι τό πρῶτο καί ἀπαραίτητο στάδιο γιά τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Οὔτε βέβαια ἡ ἐξωτερική (ὑποκριτική) εὐσέβεια ἐξασφαλίζει τή σωτηρία. Ἡ καύχηση τοῦ Φαρισαίου γιά τίς ἀρετές του καί γιά τήν εὐσέβεια καί μάλιστα ἐν ὥρᾳ προσευχῆς, δέν τόν ὡφέλησε (Λουκ. 18:11), ὅσο κι ἄν ὁ ἴδιος δικαίωσε τόν ἑαυτό του (πρβλ. Ματθ. 6:5 - 8 καί 23:13). Ἡ ζωή τοῦ Φαρισαίου εἶχε
μορφή εὐσέβειας, ὅμως χωρίς δύναμη σωτηρίας, ὅπως λέγει ὁ Ἀπ. Παῦλος (Β´Τιμ. 3:5 καί 1:9) « ἔχοντες μόρφωσιν εὐσεβείας, τήν δέ δύναμιν αὐτῆς ἠρνημένοι καί τούτοις ἀποτρέπου» Ἦτοι (θά) ἔχουν μέν τό ἐξωτερικό σχῆμα τῆς εὐσεβείας, (θά) ἔχουν (ὅμως) ἀρνηθεῖ τή δύναμή της. Ἀλλά καί ἡ ἀναγκαστική ἀγωγή ἤ ἀνατροφή, ἐάν ἀρκοῦσε, δέν θά ὑπῆρχε ἄλλος καλύτερος καί ἀξιότερος γιά τήν αἰώνιο βασιλεία ἀπό τόν Ἰωά (Β´Βασιλ. 12:27). Ἀντίστοιχα βέβαια δέν ὁδηγεῖ στή σωτηρία οὔτε ὁ ἐπιπόλαιος φωτισμός τοῦ ἀνθρώπου (βλ. Ἑβρ. 6: 1-12). Δέν μποροῦμε βέβαια νά ποῦμε ὅτι οἱ ἀνθρὠπινοι νόμοι συντελοῦν στή σωτηρία τῆς ψυχῆς. Ἀλλά οὔτε καί ἡ προσωρινή μετάνοια καί ἡ διακοπή κάποιας ἁμαρτίας μεμονωμένα. Ἀπό τήν ἄλλη πάλι οὔτε οἱ θλίψεις καί οἱ στεναχώριες μποροῦν νά βοηθήσουν τόν ἄνθρωπο νά βρεῖ τό δρόμο τοῦ Θεοῦ. Ἄς θυμηθοῦμε τίς πληγές των Φαραώ. Εὐλαβέστεροι ἀπό τούς Ἰουδαίους δέν ὑπῆρχαν. Καί ὅμως μετά ἀπό τίς θλίψεις λησμονοῦσαν τόν Θεό (Ψλ. 78:11-23). Διότι ὁ ἴδιος ὁ ἔλεγχος τῆς συνείδησης δέν μπορεῖ εὔκολα νά φέρει τόν ἄνθρωπο σέ συναίσθηση. Ἄς θυμηθοῦμε τόν Κάιν. Γύριζε βασανισμένος ἀπό τίς τύψεις, ἀλλά ἔμεινε στή θλίψη τῶν τύψεων καί δέν μπόρεσε νά βρεῖ τό φῶς τῆς μετάνοιας καί τῆς σωτηρίας. Τό ἴδιο θά λέγαμε καί γιά τόν Ἰούδα, ὁ ὁποῖος μετά τήν προδοσία μετεμελήθη, ἀλλά δέν ἐπέστρεψε στόν Κύριο. Ὁ Φῆλιξ ἔτρεμε συναισθανόμενος τίς ἁμαρτίες του, ἔπειτα ἀπό τό κήρυγμα τοῦ Ἀπ. Παύλου, ἀλλά δέν μετανόησε (Πράξ. 24:25). Γι᾽ αὐτό λοιπόν, ὁ συγκλονισμός τῆς συνείδησης δέν σημαίνει καί ἐπιστροφή. Ἐπιρρεπής ὁ ἄνθρωπος καί πάλι πέφτει στήν ἁμαρτία. Σωτηρία ὁ ἄνθρωπος δέν μπορεῖ νά βρεῖ ἀκόμη καί «ἐάν ταῖς γλώσσαις τῶν ἀνθρώπων λαλεῖ καί τῶν ἀγγέλων... καί ἐάν προφητείαν ἔχει...» (Α´Κορ. 13:1-3). Διότι ἡ σωτηρία συνίσταται στήν ἐπιστροφή στό Χριστό, στόν ἁγιασμό τοῦ ἀνθρώπου, στήν καθολοκληρία μεταβολή καί ὄχι στήν ἐπιδιόρθωση τοῦ παλαιοῦ οἰκοδομήματος τῆς ζωῆς μας. Εἶναι ἀπαραἰτητη κατεδάφιση καί ἀνέγερση στή θέση της μιᾶς νέας οἰκοδομῆς (Α´Πέτρ. 1:3\ Ἰω. 1:13\ Α´Πετρ. 1:2\Τίτ. 3:5\Ἐφεσ. 1:19 καί 2:10). Ἁγιότης σημαίνει ἀνάσταση ἠθική ἐκ νεκρῶν (Ἐφεσ. 2:1), νέα κτίση (Γαλ. 6:15) καί εἶναι ἔργο τοῦ ἐν Τριάδι Θεοῦ (Τίτ. 3:5\Ἐφεσ. 2:10\ Ἡσ.1:36\Α´Κορ. 1:36\ Ἰω. 1:13). Ἄς εὐγνωμονοῦμε τό Θεό γι᾽ αὐτό(Α´Πέτρ. 1:3\Ἐφεσ. 2:4-5) διότι συντελεῖ μέ τό λόγο του στή σωτηρία μας καί φωτίζει τίς ψυχές μας (Ψλ. 19:7-8). Εἶναι ὁ ἄφθαρτος σπόρος γιά ἀναγέννηση (Α´Πέτρ. 1:23) πού καθαρίζει (Ἐφεσ. 5:26) καί ἁγιάζει διά τῆς ἀληθείας (Ἰω. 17:12, 1:18\Ψλ. 119 (8):93). Παύλειος Λόγος
7
Η προσκύνηση και η τιμή στ
H
Ὑπό Ἀρχιμανδρίτου Θεοφίλου Λεμοντζῆ, Ἀρχιερατικοῦ Ἐπιτρόπου Καμπανίας
προσκύνηση των αγίων εικόνων, ο σεβασμός προς αυτές είναι μία μακραίωνη παράδοση που μας δόθηκε από τους αγίους Αποστόλους, και κατά συνέπεια από τον ίδιο τον Κύριο. Ο Απόστολος Παύλος μάς αναφέρει ότι πρέπει να εμμένουμε στις παραδόσεις και να είμαστε πιστοί, σ’ αυτά που μας διδάχθηκαν είτε προφορικώς είτε γραπτώς. ( Α΄ Κορ. 11,2). Οι Άγιοι είναι εικόνες του ζώντος Θεού και με τη χάρη Του πέτυχαν την αρετή και το καθ’ ομοίωσιν με αποτέλεσμα ν’ αντικατοπτρίζουν τη δόξα του Κυρίου ( Β΄Κορ. 3,18) και ν’ ακτινοβολούν το άκτιστο Φώς της θεότητας ( Ματθ. 5,14 και Εφ.5,8). Οι Άγιοι ανήκουν στο σώμα Χριστού ( Εφ.1,23), είναι οι φίλοι του Θεού ( Ιω. 15,14). αδελφοί του Χριστού ( Ματθ. 12,50), κληρονόμοι της Βασιλείας του Θεού. ( Ρωμ. 8,17). Βασική αντίληψη της Ορθοδόξου Εκκλησίας η οποία στηρίζεται και στην Αγία Γραφή, είναι ότι στο Θεό υπάρχει διάκριση ουσίας και ενέργειας. Η ουσία του Θεού είναι άρρητη, ανέκφραστη, απερινόητη, ακατάληπτη, απροσπέλαστη. Κανένα κτιστό όν δεν μπορεί να γνωρίσει την ουσία του Θεού, διότι βρίσκεται πέρα από τις γνωστικές και νοητικές δυνατότητες των κτιστών όντων, υλικών και νοερών. Η ουσία του Θεού είναι και θα παραμείνει ακατάληπτος. Όλα τα κτιστά όντα όμως μετέχουν στις θείες ενέργειες του Θεού. Η θεότητα είναι η συνεκτική δύναμη του σύμπαντος κόσμου.΄Όλα τα όντα μετέχουν στην
8
Παύλειος Λόγος
ουσιοποιό ενέργεια του Θεού και λαμβάνουν από το Θεό το “είναι”. Η ευλάβεια και η τιμή που αποδίδουμε στα ιερά κείμενα μέσα στο λειτουργικό χώρο, στηρίζεται στην Αγία Γραφή. Ο ίδιος ο Θεός τιμά τα αντικείμενα αυτά, αφού δίνει εντολή να θυμιάζονται ( Εξ. 30, 6-8. Λευϊτ.16, 12-14. Εβρ. 9, 21). Όλα τα αντικείμενα τα οποία συνδέονται με τη λατρεία του Θεού είναι άξια σεβασμού και τιμής όπως ο τόπος πλησίον της Βάτου ( Εξ. 3,5), η Κιβωτός της Διαθήκης ( Βασ. 6, 1-5), ο ναός του Θεού ( Ψαλμ. 5,8), η ράβδος του Ιωσήφ ( Γεν. 47,31). Ο Θεός με τη Θεία Χάρη Του, ενεργεί θαύματα μέσω υλικών αντικειμένων όπως η ράβδος του Μωϋσή ( Εξ.4, 2-3), το χάλκινο φίδι ( Αριθμ.21, 8-9), τη μηλωτή του προφήτου Ηλία ( Δ΄ Βασ. 2, 8-14). Προσκυνώντας τις ιερές εικόνες, κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, η προσκύνησή μας δεν απευθύνεται στην ύλη και τα χρώματα που τις συνθέτουν, αλλά προς το πρόσωπο που εικονίζεται. Ακόμη τόνισε ο ίδιος Πατήρ ότι προσκυνούμε τις άγιες εικόνες, διότι το εικονιζόμενο στην εικόνα πρόσωπο είναι υπαρκτό και όχι ανύπαρκτο, όπως στα είδωλα, αλλά η τιμή προς αυτές ανάγεται προς το πρωτότυπο. Με την έννοια αυτή κάθε υπαρκτό ή ορατό είναι δυνατόν να παρασταθεί και εικονικά, γι’ αυτό και ο Ιησούς Χριστός ο οποίος έγινε ορατός κατά την ενανθρώπισή Του, είναι δυνατόν να περιγραφεί όπως οράθηκε, δηλαδή κατά την ενσώματη θέα Του και όχι κατά την αόρατη ουσία Του, κατά την υπόσταση του ενανθρωπήσαντος Λόγου και όχι κατά την θεία φύση Του. Υπό την έννοια αυτή δεν πα-
ραβλαπτόταν το δόγμα της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου περί της ενώσεως των δύο εν Χριστώ φύσεων ασυγχύτως, ατρέπτως, αχωρίστως, και αδιαιρέτως. Η λατρευτική προσκύνηση δεν επιτρέπεται ν’ αποδίδεται σε κανέναν άλλον, εκτός από το Θεό ( Εξ. 20, 4-5. Δευτ. 6, 8-13. Ματθ. 4, 10). Όταν προσκυνούμε τις άγιες εικόνες, δεν τις αποδίδουμε λατρεία, αυτή ανήκει μόνο στο Θεό, αλλά τιμητική προσκύνηση. Τιμούμε και προσκυνούμε τις άγιες εικόνες όπου εικονίζονται τα γεγονότα της ιστορίας της σωτηρίας μας και τα πρόσωπα που έπαιξαν ενεργό ρόλο σ’ αυτό το μυστήριο της σωτηρίας μας. Όσοι κατηγορούν τους χριστιανούς διότι αποδίδουν τιμητική προσκύνηση στις άγιες εικόνες, στα άλλα σύμβολα της σωτηρίας μας και στα άγια λείψανα, είναι όμοιοι με τους αρχαίους αιρετικούς Μανιχαίους, οι οποίοι θεωρούσαν την ύλη, κάθε υλικό πράγμα ως κάτι το κακό και απόβλητο. Όμως οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί σέβονται την ύλη διότι αυτήν προσέλαβε ο Θεός Λόγος και έγινε άνθρωπος και διενήργησε την σωτηρία μας. Η σωτηρία προσφέρεται στον όλο άνθρωπο ως ψυχοσωματική ενότητα. Δεν είναι προορισμένη μόνο για τη σωτηρία η ψυχή του ανθρώπου, αλλά και το σώμα του. Τόσο η ψυχή του, όσο και το σώμα του, γίνονται φορείς της θείας Χάριτος. Τιμούμε και σεβόμαστε τα ιερά σώματα των αγίων ως φορείς της Θείας Χάριτος και ως προάγγελους της ανάστασής τους.
τ ις Ιερές και Άγιες Εικόνες
Παύλειος Λόγος
9
Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΣΚΗΣΗ καί οἱ παρερμηνείες της
τοῦ Ἀρχιμ. Γεωργίου Χρυσοστόμου
Σ
τόχος τῆς σωματικῆς ὀρθόδοξης ἄσκησης δὲν εἶναι ἡ ἐξουθένωση τοῦ σώματος, ἀλλὰ ἡ ἐξουδετέρωση τῶν παθῶν, ἡ προετοιμασία τοῦ σώματος, γιὰ νὰ δεχθεῖ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ. Ὡστόσο πολλοὶ ὀρθόδοξοι χριστιανοὶ ἔχουν πάρει στραβὰ τὸ νόημά της. Γιατί εἶναι κρίμα, κάποιοι καλοπροαίρετοι νὰ κάνουν ἄσκηση καὶ πολλὲς φορές σκληρή, χωρὶς νὰ ξέρουν ἀκριβῶς γιατί τὸ κάνουν. Ἢ νὰ κάνουν τὸ ἴδιο πράγμα μὲ διαφορετικὴ αἰτία καὶ διαφορετικὸ κίνητρο. Πρῶτον: Ἡ ὀρθόδοξη ἄσκηση δὲν γίνεται ἀπὸ ἀδυναμία. Τί σημαίνει αὐτό; Σημαίνει ὅτι ἂν ἐμένα δὲν μοῦ ἀρέσει τὸ κρέας, ἂν τὸ σιχαίνομαι, δὲν μπορῶ νὰ πῶ ὅτι κάνω ἄσκηση ὅταν δὲν τρώω κρέας. Ἀσκοῦμαι ὅταν θυσιάζω κάτι τὸ ὁποῖο μοῦ ἀρέσει. Αὐτὸ ἔχει τεράστια σημασία γιὰ τὴν πνευματικὴ ζωή. Γιατί τὸ νὰ μὴν κάνω κάτι ἐπειδὴ δὲν μοῦ ἀρέσει εἶναι ἕνα εἶδος ἀδυναμίας. Ἕνα ἄλλο παράδειγμα: ἂν κάποιος μὲ βρίσει, καὶ δὲν ἀντιδράσω διότι εἶμαι δειλὸς ἢ ἔτσι ἔμαθα νὰ μὴν ἀντιμιλῶ, αὐτὸ δὲν μπορῶ νὰ τὸ παρουσιάσω γιὰ ἄσκηση. Ἐννοῶ ὅτι ὅταν εἶναι κάποιος σὲ θέση ἀντί νὰ θυμώσει καί νὰ κάνει «σκόνη» αὐτόν πού τόν πρόσβαλε, καταφέρνει νὰ τὸν συγχωρε, αὐτό εἶναι ἄσκηση. Αὐτὸ ἔχει μισθό. Νὰ μὴν ζητᾶμε ἀπὸ τὸ Θεὸ 10
Παύλειος Λόγος
τὰ ἐλαττώματά μας νὰ μᾶς τὰ πληρώσει σὰν νὰ εἶναι ἀρετές. Δεύτερον: Ἡ ὀρθόδοξη ἄσκηση δὲν εἶναι ἄσκηση ἐνάντια σὲ ἀντικείμενα ἢ πρόσωπα. Ὅταν δὲν τρῶμε κρέας δὲν ἔχουμε τίποτα ἐναντίον τοῦ κρέατος. Ὁ Ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητὴς θὰ πεῖ ὅτι τὸ πρόβλημα δὲν εἶναι τὰ πράγματα καθαυτά, εἶναι ἡ σχέση ποὺ ἀναπτύσσουμε μὲ τὰ πράγματα. Τὸ χρῆμα δὲν εἶναι κακό, ἀλλὰ ἡ σχέση ποὺ ἀναπτύσσω ἐγὼ μὲ τὸ χρῆμα εἶναι κακή, γιατί αὐτὴ μὲ σκλαβώνει. Ἡ περιφρόνηση τοῦ σώματος δὲν εἶναι χριστιανική. Ὅταν αἰσθανόμαστε ἔτσι, γινόμαστε ἀπόγονοι τῶν ἀρχαίων φιλοσόφων. Ὁ Πλάτωνας λέγει ὅτι τὸ σῶμα εἶναι τάφος τῆς ψυχῆς, ἕνα δεσμωτήριο. Ἐνῶ ξέρουμε ὅτι ψυχή καὶ σῶμα δημιουργοῦνται ταυτόχρονα στὸν ἄνθρωπο μὲ τὴ σύλληψη. Ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ, ὁ Θεὸς ὁ ἴδιος, δὲν ἔλαβε μόνο ἀνθρώπινη ψυχή, ἔλαβε καὶ ἀνθρώπινο σῶμα. Πολλοὶ χριστιανοὶ πιστεύουν ὅτι ἡ ψυχὴ εἶναι αὐτὴ ποὺ θέλει νὰ πάει πιὸ κοντὰ στὸν Θεό, καὶ τὸ σῶμα τὸ ὁποῖο ἔχει τὶς ἀπαιτήσεις του πεινάει, κουράζεται, ἔχει ὁρμὲς, δὲν ἀφήνει τὴν ψυχὴ νὰ πάει μπροστά, τὴ φρενάρει. Αὐτὴ ἡ νοοτροπία εἶναι ἀντίθετη μὲ τοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ πρώτη ἁμαρτία ποὺ ἔγινε ποτὲ στὸν κόσμο, ἔγινε ἀπὸ κάποιον ποὺ δὲν εἶχε σῶμα, τὸν διάβολο, ὁ ὁποῖος ὅταν πῆγε νὰ μεταδώσει τὴν ἁμαρτία στοὺς πρωτόπλαστους, ἡ πρώτη φράση ποὺ εἶπε γιὰ νὰ τοὺς ρίξει στὴν ἁμαρτία δὲν ἦταν: «Τί
ὡραῖο ποὺ εἶναι τὸ φροῦτο! Νὰ τὸ φᾶτε », «ἔχει ὡραία γεύση!», δὲν τοὺς εἶπε κάτι γιὰ τὸ σῶμα. Τοὺς εἶπε «ἂν τὸ φᾶτε θὰ γίνετε σὰν τὸν Θεὸ ». Στὸν ἐγωισμὸ πόνταρε, ὅπως ὁ ἴδιος ἀπὸ ἐγωισμὸ ἔπεσε. Γι’ αὐτὸ πρώτη καὶ βασικὴ ἁμαρτία εἶναι ἡ φιλαυτία, εἶναι ὁ ἐγωισμός, ἀπὸ κεῖ πηγάζουν ὅλες οἱ ἄλλες. Τὸ σῶμα εἶναι θῦμα τῆς ἁμαρτίας, γιατί τὸ χρησιμοποιοῦμε ἐμεῖς, ὁ ἐγωισμός μας, σὰν ὄργανο τῆς ἁμαρτίας. Τὸ σῶμα εἶναι τὸ θῦμα, δὲν εἶναι ὁ δράστης ποὺ κάνει τὴν ἁμαρτία, τὴν πληρώνει αὐτό. Ἡ ἄσκηση στὴν Ἐκκλησία μας δὲν σκοπεύει ἁπλῶς στὸ νὰ ἀσκήσουμε μία αὐτοπειθαρχία πάνω μας. Ἡ αὐτοπειθαρχία χρειάζεται, ἀλλὰ εἶναι ἕνα μέσο γιὰ νὰ μπορέσουμε κάποτε μὲ τὴν πνευματικὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας νὰ φτάσουμε στὸν πραγματικὸ σκοπὸ τῆς ἀσκήσεως, ποὺ εἶναι ἡ νέκρωση τοῦ ἐγωισμοῦ. Ἡ ἄσκηση εἶναι σταυρὸς καὶ ὁ ἄνθρωπος σταυρώνεται. Ὁ Χριστὸς ἀνέβηκε πάνω στὸν σταυρὸ ὁλόκληρος, δὲν τοῦ ἔλειπε κανένα μέλος τοῦ σώματος, οὔτε ἔλειπε κάποια λειτουργία τῆς ψυχῆς. Ἔτσι καὶ ὁ ἄνθρωπος πρέπει νὰ εἶναι σὲ θέση ἐπιθυμίας νὰ κάνει ἄσκηση. Ὄχι νὰ τοῦ νεκρωθεῖ ἡ ἐπιθυμία, νὰ μὴν μπορεῖ νὰ θέλει ἢ νὰ μὴν αἰσθάνεται. Ἂν διακρινόμαστε γιὰ τὴν λανθασμένη στάση μας θὰ μεταδοθεῖ καὶ στὰ παιδιά μας λάθος. Ἔστω καὶ χωρὶς νὰ κάνουμε θεωρία, καὶ χωρὶς νὰ τὰ μάθουμε θεολογία. Ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο ζοῦμε, κινούμαστε,
μιλᾶμε, σκεπτόμαστε, ὁ τρόπος αὐτὸς μεταδίδεται στὰ παιδιά μας. Τρίτον: Ἡ ὀρθόδοξη ἄσκηση γίνεται μὲ χαρὰ καὶ ταπείνωση. Πολὺ νομίζουν ὅτι ἡ ἄσκηση εἶναι κατήφεια, σημαίνει ὅτι ἔχω τὴν ἐμφάνιση μάρτυρα, δὲν εἶναι ἔτσι γιατί οἱ μάρτυρες δὲν ἦταν ἔτσι. Ταυτόχρονα πολλὲς φορὲς περηφανευόμαστε γιὰ τὴν ἄσκησή μας. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι θεωροῦμε τὸν ἑαυτό μας ἀνώτερο ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ δὲν κάνουν αὐτὴν τὴν ἄσκηση. Καὶ αὐτὸ τὸ κάνουμε γιατί εἴμαστε πολὺ μακριὰ ἀπὸ τὴν ἔννοια τῆς ἄσκησης. Γιατί πραγματικὴ ἄσκηση εἶναι, ἀφοῦ κάνεις ὅλα ὅσα σου ζητᾶ ὁ Χριστός, νὰ θεωρεῖς τὸν ἑαυτό σου τελευταῖο ἀπὸ ὅλους. Στὸ εὐαγγέλιο βλέπουμε ἀπὸ τὰ λόγια του Χριστοῦ νὰ καταδικάζεται κάποιος, ὁ ὁποῖος τηροῦσε τὶς νηστεῖες μὲ ἀκρίβεια καὶ ἔβγαζε τὸ ἕνα δέκατο τῶν χρημάτων του κάθε μήνα γιὰ τοὺς φτωχούς. Ὁ φαρισαῖος κατακρίθηκε γιατί αἰσθανόταν ἀνώτερος ἀπὸ τὸν τελώνη. Πάλι τὸ βασικὸ πρόβλημα εἶναι ὁ
ἐγωισμὸς καὶ ἡ φιλαυτία. Τὸ πρόβλημα οὐσιαστικὰ εἶναι ὅτι αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι εἶναι ἀλλοίθωροι πνευματικά, μὲ τὸ ἕνα μάτι κοιτοῦν τὸν κόσμο καὶ μὲ τὸ ἄλλο τὸν Θεό. Εἶναι ἄσκηση ποὺ γίνεται χωρὶς χαρὰ καὶ ταπείνωση. Τέταρτο: Μία παρερμηνεία εἶναι ὅτι πολλοὶ ἀδελφοί μας νομίζουν ὅτι κάνουν κάτι πολὺ σπουδαῖο μὲ τὴν ἄσκηση, ὅτι εἶναι τὸ περισσότερο ποὺ ἔχει νὰ προσφέρει κανείς στὸν Θεό. Καὶ ὅμως ἄσκηση εἶναι μία «προπόνηση». Ὅπως οἱ ἀθλητὲς ἂν τοὺς ἐπισκεφτεῖς τὴν ὥρα ποὺ ἀσκοῦνται, θὰ διαπιστώσεις ὅτι τὸν περισσότερο χρόνο τὸν ἀφιερώνουν στὸ ἄθλημα τὸ ὁποῖο ἀσχολοῦνται. Ἡ περισσότερη προπόνησή τους δαπανᾶται σὲ ἀσκήσεις φαινομενικὰ ἄσχετες, ποὺ ὅμως δυναμώνουν τὰ χέρια, τὰ πόδια. Πρόκειται γιὰ ἀσκήσεις ποὺ θὰ ἀποδειχτοῦν πολύτιμες τὴ στιγμὴ ποὺ ὁ ἀθλητὴς θὰ ἐπιδοθεῖ στὸ κύριο ἄθλημά του. Τὸ ἴδιο συμβαίνει γιὰ τὸν ἀθλητὴ τοῦ Χριστοῦ. Τὸ κύριο ἄθλημα στὸ
ὁποῖο τὸν ἔχει καλέσει ὁ Χριστὸς εἶναι ἡ ἀγάπη καὶ ἄσκηση, δὲν εἶναι παρὰ ἡ προπόνηση γιὰ νὰ καταστεῖ ἱκανὸς νὰ ἀγαπᾶ. Σὲ ἕναν ὕμνο τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς ποὺ γράφτηκε ἀπὸ μοναχούς, οἱ ὁποῖοι τηροῦν τὸ «τριήμερο», ὁ ὑμνογράφος ἀντὶ νὰ τοὺς στηρίξει σὲ αὐτὸ τὸ ὁποῖο κάνουν, λέει: «Ἐλᾶτε ἀδελφοί, νὰ σταματήσουμε κάθε ἀδικία, νὰ θρέψουμε πεινασμένους καὶ νὰ στεγάσουμε ἄστεγους»! Ἂν διατηρήσουμε αὐτὸ τὸ φρόνημα, δὲν θὰ ὑπερηφανευτοῦμε ὅτι δῆθεν κάνουμε κάτι σπουδαῖο μὲ τὴν ἄσκησή μας. Καὶ ἡ ἀσκητικοί μας κόποι θὰ μετατραποῦν σὲ προσφορὰ ἀγάπης πρὸς τὸν διπλανό μας καταξιώνοντας τὴν ἄσκηση στὴ συνείδησή του. Ἔτσι ἡ ὀρθόδοξη ἄσκηση παύει νὰ εἶναι αὐτοσκοπὸς καὶ γίνεται ἱεραποστολή. Δηλαδὴ μαρτυρία γιὰ τὴν ἀλήθεια.
Παύλειος Λόγος
11
«Ἰδού νῦν καιρός εὐπρόσδεκτος»
Ε
κάθισεν Ἀδάμ, ἀπέναντι τοῦ Παραδείσου καί τήν ἰδίαν γύμνωσιν θρηνῶν ὠδύρετο…». Τό συγκλονιστικό τοῦτο δοξαστικό ψάλλεται στόν ἑσπερινό τῆς Κυριακῆς τῆς Τυρινῆς καί μᾶς εἰσάγει μέ τρόπο μοναδικό στό μέγα πέλαγος τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Ἡ πλέον πένθιμη ἡμέρα τοῦ ἔτους εἶναι ἡ Καθαρά Δευτέρα καί ὄχι βεβαίως ἡ Μεγάλη Παρασκευή πού εἶναι ἡ ἀπαρχή τῆς ἀναστάσεώς μας. Τήν Καθαρά Δευτέρα μνείαν ποιούμεθα τῆς ἐξόδου μας ἀπό τόν Παράδεισο. Καί ὁ ὀξύς κάλαμος τοῦ πνευματοφόρου ὑμνωδοῦ τῆς Ἐκκλησίας μας ἐναργῶς ἀποτυπώνει τό φρικτό γεγονός λέγοντας: «Ἥλιος ἀκτῖνας ἔκρυψεν, ἡ σελήνη σύν τοῖς ἄστροις εἰς αἷμα μετετράπῃ· ὄρη ἔφριξαν, βουνοί ἐτρόμαξαν, ὅτε Παράδεισος ἐκλείσθη. Ἐκβαίνων ὁ Ἀδάμ, χερσί τύπτων τάς ὄψεις, ἔλεγεν: Ἐλεῆμον, ἐλέησόν με τόν παραπεσόντα». Ὁ πρῶτος ἄνθρωπος χρησιμοποιώντας, συνεργείᾳ τοῦ διαβόλου, λανθασμένα τό αὐτεξούσιο πού τοῦ χάρισε ὁ Ζωοδότης Δημιουργός Θεός ἀρνήθηκε τήν κοινωνία μετά τοῦ Θεοῦ καί καταβυθίστηκε στό σκότος τῆς μοναξιᾶς. Εὑρέθη πλέον ὑπό τό κράτος καί τήν ἐξουσία τῆς φθορᾶς, τῆς ἁμαρτίας καί τοῦ θανάτου. Ἡ ἀπώλεια τῆς κοινωνίας τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό, ὀνομάζεται ἀπό τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας πνευματικός θάνατος. Ὅμως ὁ Ἀδάμ
12
Παύλειος Λόγος
τοῦ Ἀρχιμ. Ἱερεμίου Γεωργαλῆ ἐξερχόμενος ἀπό τόν Παράδεισο δέν ἔπαψε νά κραυγάζει πρός Κύριον τόν Θεόν του, λέγοντας: «Ἐλεῆμον, ἐλέησόν με τόν παραπεσόντα». Γνώριζε ἐμπειρικά ὁ αὐτοεξόριστος Ἀδάμ ὅτι ὁ Δημιουργός εἶναι Θεός ἐλέους καί οἰκτιρμῶν. Ἄλλωστε, διαβεβαίωσε τούς πρωτοπλάστους ὅτι θά ἔρθει Ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος θά τηρήσει, θά συντρίψει δηλαδή, τήν κεφαλή τοῦ
ὄφεως τοῦ ἀρχαίου, τοῦ σατανᾶ, πού τούς ἐξαπάτησε. Ἡ ἐλπίδα δέν ἔλειψε, λοιπόν, ποτέ ἀπό τόν κόσμο τῆς πτώσεως. Κύλησαν οἱ αἰῶνες καί ἡ ἱστορία τοῦ πεπτωκότος ἀνθρώπου πορεύθηκε στίς ρύμες τῶν βασάνων καί
καταγράφθηκε ὄχι ἁπλῶς ἐπί χάρτου, ἀλλά ἐπί τιμῇ αἵματος, πόνου, παθῶν, φθορᾶς, φόβου, τρόμου καί ὅλων τούτων μεμιγμένων μετά θανάτου, ἀκαριαίου καί ἀργοῦ. Ὅμως ὁ περικρατῶν δρακί τήν πᾶσαν κτίσιν δέν ἔπαψε διά στόματος τῶν ἁγίων Αὐτοῦ Προφητῶν νά προκαταγγέλει τήν ἐπερχομένη σωτηρία τοῦ γένους τῶν βροτῶν. Ρήσεις Προφητῶν καί αἰνίγματα εὑρῆκαν τήν ἐκπλήρωσή τους στήν «ἐκ Πνεύματος Ἁγίου καί Μαρίας τῆς Παρθένου» ἐνανθρώπιση τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ. Ὁ ὑπέρ ἡμῶν σταυρωθείς καί ἀναστάς Κύριος, ὁ Θεάνθρωπος Ἰησοῦς Χριστός, ἄνοιξε τήν κεκλεισμένη πύλη τοῦ Παραδείσου. Ἔτσι τήν γκρίζα σιωπή τῶν αἰώνων διαδέχθηκε ὁ ἐπινίκιος ὕμνος τῶν μέχρι πρό τινος μελλοθανάτων καί τῶν νεκραναστημένων, οἱ ὁποῖοι καταυγάσθηκαν ἀπό τό ζωοποιό φῶς τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου: « Χριστός γάρ ἐγερθείς ἐκ νεκρῶν ἀπαρχή τῶν κεκοιμημένων ἐγένετο» ἐκραύγασαν καί ἡ ἰαχή αὐτῶν διέτρεξε πανυγηρικά οὐρανόν καί γῆν μά καί τά τοῦ Ἅδου βασίλεια. Τούτη ἡ γλυκυτάτη προσδοκία, τούτη ἡ ἀληθεστάτη βεβαιότητα ὁδήγησε μυρίους χριστιανούς τῶν πρώτων χριστιανικῶν αἰώνων στίς ἐρήμους τῆς Αἰγύπτου καί τῆς Παλαιστίνης. Ἐνεδύθηκαν μετά χαρᾶς μεγάλης τό μοναχικό τριβώνιο καί προχώρησαν μετανοοῦντες σέ ἀγῶνες πνευματικούς καί σέ παλαίσματα ἀσκητικά, καθαίροντας τά ἕλκη τῶν παθῶν, φωτιζόμενοι καί ἁγιαζόμενοι. Τούτη εἶναι ἡ πρακτική ἔκφραση καί ἐφαρμογή τοῦ Προδρομικοῦ καί Κυριακοῦ λόγου: «Μετανοεῖτε, ἤγγικε γάρ ἡ
Βασιλεία τοῦ Θεοῦ». Οἱ ἀσκητές καί ἀναχωρητές μιμήθηκαν στό ἔπακρο τόν ἀσκητικό βίο τοῦ Τιμίου Προδρόμου, τήν ἀποστολική ἁπλότητα καί μαρτυρία τῶν τοῦ Κυρίου Μαθητῶν, ἀλλά καί τήν μαρτυρική ἄθληση τῶν ἀναριθμήτων Μαρτύρων τῶν πρωτοχριστιανικῶν αἰώνων ὡς μαρτύριο συνειδήσεως. Ἔτσι οἱ πρώην κοσμοπολίτες μεταμορφώθηκαν μετανοοῦντες σέ ἐρημοπολίτες καί ἡ Χάρις τοῦ Παναγίου Πνεύματος τούς ἀνέδειξε οὐρανοπολίτες, ἄν καί τόν κόσμο τοῦτο οἰκοῦσαν καί σάρκα φοροῦσαν. Συνήθεια εὐλογημένη καί ἁγία τῶν ἀρχαίων ἀσκητῶν ἦταν ἡ ἀναχώρησή τους κατά τήν Καθαρά Δευτέρα ἀπό τά Μοναστήρια καί τά ἀσκηταριά καί ἡ ἐγκαταβίωσή τους, καθ’ ὅλη τήν Ἁγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή, στήν βαθυτέρα ἔρημο πρός ἐντονότερη ἄσκηση καί πνευματική περισυλλογή. Στά μοναστικά τους καθιδρύματα ἐπέστρεφαν τήν Παρασκευή τοῦ Λαζάρου προκειμένου νά ἑορτάσουν ἀπό κοινοῦ τά Ἄχραντα Πάθη καί τήν ζωηφόρο Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου. Ἐνδεικτικό εἶναι τό Δοξαστικό τῶν ἀποστίχων τῶν αἴνων
τῆς ἀκολουθίας τοῦ ὄρθρου τῆς ἡμέρας αὐτῆς, τό ὁποῖο λέγει: «Τήν ψυχωφελῆ πληρώσαντες Τεσσαρακοστήν, βοήσωμεν· καί τήν ἁγίαν Ἑβδομάδα τοῦ Πάθους σου, αἰτοῦμεν κατιδεῖν Φιλάνθρωπε, τοῦ δοξάσαι ἐν αὐτῇ τά μεγαλεῖα σου, καί τήν ἄφατον δι’ ἡμᾶς οἰκονομίαν σου, ὁμοφρόνως μελῳδοῦντες· Κύριε δόξα σοι». Τί μποροῦν ὅμως ἄραγε νά μᾶς ποῦν οἱ ἀρχαῖοι καί νέοι ἀσκητές τῆς Ἐκκλησίας μας ὅταν ὁ σημερινός κόσμος ἔχει μεταποιηθεῖ σέ μιά ἀπέραντη ἔρημο, ἄνευ ἀρετῆς καί ἀγάπης, ἄνευ ἐλπίδος καί παρηγοριᾶς; Οἱ ἄνθρωποι ἐνεδύθηκαν στολή φθορᾶς και ἐμπαθείας καί ἔγιναν θηρία. Στήν κοσμοπολίτικη αὐτή ἔρημο ἄνοιξαν καί πάλι τά πηγάδια τῆς ἀβύσσου καί ἐπληρώθη ὁ ἀέρας ἀπό τήν δυσοσμία τοῦ θανάτου. Τώρα εἶναι πού οἱ ἄνευ Θεοῦ ζωντανοί περιπατοῦν στά ὑγρά λιθόστρωτα τοῦ κόσμου ὡς νεκροί, ἄχαροι μοναχικοί. Τώρα εἶναι πού σκοτείνιασε ὁ οὐρανός ἀπό τό νέφος τῆς σαρκός καί ὁ ἀσύνετος λέγει τόν συνετό τρελό. Ἡ σημερινή παγκόσμια πολύμορφη κρίση εἶναι ἡ αὐτοκατάκριση τοῦ κατάκριτου σύγχρονου ἀνθρώπου πού λατρεύει καί πάλι τήν
κτίση παρά τόν Κτίσαντα. Ἡ κρίση δέν προέρχεται ἁπλῶς ἀπό τά ἀξιοκατάκριτα παγκόσμια χρηματηστήρια καί τά κατακρεουργημένα ἀπό τούς ἐμπόρους τῶν ἐθνῶν ἄδεια ταμεῖα, ἀλλά ἀπό τά συλλημένα ταμεῖα τῶν ἀνθρωπίνων καρδιῶν, ὅπου κατέχωσαν καί δέν αὔξησαν τά τάλαντα τοῦ Θεοῦ. Εἶναι μιά νέα, φρικτή μίμηση τῆς πτώσεως τοῦ παλαιοῦ Ἀδάμ καί δαιμονική ἄρνηση τῆς σωτηρίας πού προέρχεται ἀπό τόν νέον Ἀδάμ, τόν Θεάνθρωπο Ἰησοῦ Χριστό, τόν μοναδικό Σωτῆρα τοῦ κόσμου. Ὅμως, «ἰδού νῦν καιρός εὐπρόσδεκτος, ἰδού νῦν ἡμέρα σωτηρίας». Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, εἰδικά αὐτή τήν περίοδο τῶν ἁγίων νηστειῶν, βοᾶ ἐντονότερα πρός τόν ἀπέραντο, τετραπέρατο καί τεταραγμένο κόσμο, κηρύττουσα καί λέγουσα: «ἐπακούσατε ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς, ὅτι μεθ’ ἡμῶν ὁ Θεός». Καί πρός ὅλους ἐκείνους πού νομίζουν ὅτι κατακυριεύουν τῶν λαῶν πάλι λέγει: «ἐάν γάρ πάλιν ἰσχύσητε, καί πάλιν ἡττηθήσεσθε, ὅτι μεθ’ ἡμῶν ὁ Θεός». Καί πρός τήν διαβολική ἀρμάδα πού κύκλωσε ἀσφυκτικά τήν γῆ πάλι λέγει: «τόν δέ φόβον ὑμῶν Παύλειος Λόγος
13
οὐ μή φοβηθῶμεν, οὐδ’ οὐ μή ταραχθῶμεν, ὅτι μεθ’ ἡμῶν ὁ Θεός». Καί πρός τούς ἀνασφαλεῖς ἀνθρώπους λέγει: «καί πεποιθώς ἔσομαι ἐπ’ αὐτῷ καί σωθήσομαι δι’ αὐτοῦ, ὅτι μεθ’ ἡμῶν ὁ Θεός». Αὐτή εἶναι ἡ φωνή τῶν ἁγίων ἀσκητῶν μας πού ἔρχεται ὡς γλυκασμός εἰρήνης ἀπό τά παλαιά, ἁγιάζει καί νοηματοδοτεῖ τά σημερινά καί μᾶς βεβαιώνει γιά τά μέλλοντα, τά ἄφθαρτα καί ἀληθινά. Εἰσερχόμεθα στήν Ἁγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Δέν χρειάζεται νά ἀλλάξουμε τόπο ἀφοῦ ἤδη βρισκόμαστε στήν ἔρημο τοῦ κόσμου. Τρόπο χρειάζεται νά ἀλλάξουμε. Ὁ ἱερός ὑμνογράφος τῆς Ἐκκλησίας μας μελωδικῶς, γίνεται ὁ διδάσκαλος καί καθοδηγητής μας τίς ἡμέρες αὐτές τῶν νηστειῶν ὅταν ἄδει σεμνοπρεπῶς: «Τήν πάνσεπτον ἐγκράτειαν, ἐναρξώμεθα φαιδρῶς, ἀκτῖνας ἀπολάμποντες, τῶν ἁγίων ἐντολῶν, Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· ἀγάπης τήν λαμπρότητα, προσευχῆς τήν ἀστραπήν, ἁγνείας καθαρότητα, εὐανδρείας τήν ἰσχύν· ὅπως λαμπροφόροι προφθάσωμεν, εἰς τήν ἁγίαν καί τριήμερον Ἀνάστασιν, τήν καταλάμπουσαν ἀφθαρσίαν τῷ κόσμῳ». Σάλπισμα νικητικό μετανοίας, συγχωρητικότητος καί μεταμορφώσεως τοῦ σύμπαντος κόσμου εἶναι ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Προσκλητήριο ἀναβαπτισμοῦ στήν λειτουργική καί ἀσκητική ζωή τῆς Ἐκκλησίας λογίζεται. Περίοδος καθαρμῶν τῶν ἀτόπων λογισμῶν, τῶν ἐμπαθῶν πράξεων, τῶν ἀπρεπῶν λόγων καταδεικνύεται. Καιρός φωτισμοῦ τοῦ σκοτεισμένου νοῦ, καθαρμοῦ τῆς ἐμπαθοῦς καρδίας καί σωφροσύνης τοῦ ἐσπιλωμένου σώματός μας ἀναδεικνύεται. Καί πάλι ὁ πνευματοκίνητος ὑμνωδός μᾶς προφυλάσσει ἀπό τήν νομική καί δαιμονική διαστροφή τῆς νηστείας ὅταν διδακτικῶς μελωδεῖ:«Νηστεύσωμεν νηστείαν δεκτήν, εὐάρεστον τῷ Κυρίῳ· ἀληθής νηστεία, ἡ τῶν κακῶν ἀλλοτρίωσις, ἐγκράτεια γλώσσης, θυμοῦ ἀποχή, ἐπιθυμιῶν χωρισμός, καταλαλιᾶς, ψεύδους καί ἐπιορκίας· ἡ τούτων ἔνδεια, νηστεία ἀληθής καί εὐπρόσδεκτος». Ὁ ἀνεκτίμητος θησαυρός τῆς Ὀρθοδοξίας περικρατεῖται στό πολύτιμο ἀλάβαστρο τῆς μετανοίας πού διασφαλίζεται τίς ἡμέρες αὐτές στό πλουσιότατο λειτουργικό καί ἀσκητικό θησαυροφυλάκιο τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Ἡ φιλοτιμία, ἀπαραίτητη προϋπόθεση γιά τήν ἐλπιδοφόρα ἐκκίνηση τοῦ πνευματικοῦ ἀγῶνος, κατά τόν ὅσιο γέροντα Παΐσιο τόν Ἁγιορείτη, εἶναι τό κλειδί πού θά μᾶς ἀνοίξει τό πολύτιμο αὐτό θησαυροφυλάκιο τῶν ἀθανάτων καί αἰωνίων ἀγαθῶν «ἅ ἡτοίμασαι ὁ Θεός τοῖς ἀγαπῶσιν Αὐτόν». Ἡ φιλοτιμία θά μᾶς ὁδηγήσει στήν μετάνοια. Ἡ μετάνοια θά μᾶς καθοδηγήσει στήν ἐξομολόγηση ἐνώπιον ἐμπείρου πνευματικοῦ πατρός τῆς Ἐκκλησίας μας. Ὁ πνευματικός πατήρ θά μᾶς συστήσει τήν θεραπεία τῆς λειτουργικῆς καί ἀσκητικῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας μας καί κυρίως τό μέγα Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας, ὅπου κοινωνοῦντες τοῦ Ἀχράντου Σώματος και τοῦ Τιμίου Αἵματος τοῦ Κυρίου γινώμεθα σύσσωμοι καί σύναιμοι Χριστοῦ. Ὁ γλυκασμός αὐτός θά μᾶς εἰρηνεύσει τήν ψυχή καί τότε μετά προθυμίας πολλῆς θά κάνουμε τήν νηστεία, τήν ἀκολουθία καί τήν προσευχή τρόπο καθημερινῆς ζωῆς. Τούτη εἶναι ἡ θεραπεία ἀπό τήν ἁμαρτία, τόν διάβολο καί τήν πνοή τοῦ θανάτου πού στοιχειώνει τήν ἐπί γῆς πορεία μας. «Ἰδού λοιπόν νῦν καιρός εὐπρόσδεκτος, ἰδού νῦν ἡμέρα σωτηρίας».
14
Παύλειος Λόγος
Π
ενήντα χρόνια ζωῆς καί πολύπλευρης προσφορᾶς συμπληρώνει φέτος ἡ Ὀρθόδοξη Χριστιανική Ἀδελφότητα «ΠΕΛΕΚΑΝ» πού βρίσκεται στό Κομνήνιο τῆς Βέροιας. Μέ τήν εὐκαιρία αὐτή τυπώθηκε καί κυκλοφόρησε ἕνα ἀξιόλογο λεύκωμα στό ὁποῖο ξετυλίγεται ὅλη ἡ ζωή τῆς ἀδελφότητας ἀπό τήν ἴδρυσή της μέχρι σήμερα. Μελετώντας τίς σελίδες τοῦ λευκώματος, ἐκτός ἀπό τίς πληροφορίες πού μπορεῖ κάποιος νά ἀντλήσει, μπορεῖ νά μάθει ἤ νά θυμηθεῖ καί ἀπό τήν πλούσια φωτογραφική τεκμηρίωση. Στήν ἀρχή γίνεται ἀναφορά στά πρῶτα χρόνια καί τήν ὀργάνωση τῆς ἀδελφότητας. Στή συνέχεια ἡ ἱστορία χωρίζεται σέ περιόδους πού ἀναφέρονται στό οἰκοτροφεῖο τό ὁποῖο λειτούργησε μέχρι τό ἔτος 1972, ὁπότε καί διεκόπη ἡ λειτουργία του λόγω ἑνός ἄδικου
νόμου, στά παιδιά - οἰκοτρόφους, στούς άρωγούς τοῦ Ἰδρύματος, στήν ἔκδοση τοῦ περιοδικοῦ. Ἡ δεύτερη περίοδος ἀναφέρεται στά χρόνια πού ἀκολούθησαν τή διάλυση τῶν οἰκοτροφείων, στήν ὀργάνωση καί λειτουργία χορωδίας καί κατηχητικῶν. Ἡ τρίτη περίοδος ἀναφέρεται στήν ὀργάνωση καί λειτουργία τῶν ἐγκαταστάσεων στό Κομνήνιο καθώς καί στίς δραστηριότητες τοῦ Ἱ. Ναοῦ τῆς Ἁγίας Τριάδος. Τέλος γίνεται ἀναφορά στό σημερινό πνευματικό καί λειτουργικό ἔργο τῆς ἀδελφότητας ὑπό τήν ἐμπνευσμένη καθοδήγηση τοῦ Ἀρχιμ. π. Ἀμβροσίου Κυρατζῆ, πού εἶναι ὁ πνευματικός πατέρας καί ἡ πνευματική κεφαλή τῆς ἀδελφότητας. Τό περιοδικό «Παύλειος Λόγος» εὔχεται ἐπί πολλά ἀκόμη ἔτη νά συνεχίζεται ἡ προσφορά ἀγάπης τῆς ἀδελφότητας «ΠΕΛΕΚΑΝ» ἐπ᾽ἀγαθῷ τοῦ πιστοῦ λαοῦ μας. Παύλειος Λόγος
15
AUDI
Παύλειο Πολιτιστι
16
Παύλειος Λόγος
Τ ITORIUM
ικό Κέντρο τοῦ Θωμᾶ Γαβριηλίδη
ο «Auditorium (auditorium=τόπος ακροάσεως και μαθήσεως) ή Παύλειο Πολιτιστικό Κέντρο» της Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας μπήκε για τα καλά στη ζωή μας, πριν ακόμα γίνουν τα επίσημα εγκαίνιά του. Πριν από μια εβδομάδα περίπου, την περασμένη Τετάρτη (3-6-2009), παρακολουθήσαμε εδώ την πρώτη εκδήλωση στα πλαίσια των Παυλείων 2009 με τη συμμετοχή πάλι της Εταιρείας Μελετών Ιστορίας και Πολιτισμού Ν. Ημαθίας. Στα πλαίσια της σημερινής, δεύτερης εκδήλωσης στην ίδια αίθουσα ανέλαβα να σας πω λίγα λόγια για την αρκετά ενδιαφέρουσα, όπως νομίζω, ιστορία του κτιρίου που μας φιλοξενεί και των κτισμάτων που υπήρξαν πριν από αυτό στον ίδιο χώρο, χώρο του οποίου επίσης η ιστορία δε στερείται ενδιαφέροντος. Η ομιλία μου αποτελείται από τις εξής ενότητες: Α) Πρόλογος Β) Το τέμενος του Ιεροδιδασκαλείου (ίδρυση- ανακαίνιση) Γ) Η μαρτυρία του Εβλιγιά Τσελεμπή για χριστιανικό ναό που μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος και για τη μεγαλοπρέπεια και την ιερότητα του χώρου, στον οποίο βρισκόταν Δ) Η μαρτυρία του μιναρέ για την ύπαρξη στον ίδιο χώρο, κατά την αρχαιότητα, Βωμού προς τιμή της Ευνομίας Ε) Επίλογος Β’ ΤΟ ΤΕΜΕΝΟΣ ΤΟΥ ΙΕΡΟΔΙΔΑΣΚΑΛΕΙΟΥ Το κτίριο του «Auditorium: Παύλειου Πολιτιστικού Κέντρου» ιδρύθηκε το 1850, για να εξυπηρετήσει ως τέμενος τις λειτουργικές ανάγκες του παρακείμενου τότε μουσουλμανικού Ιεροδιδασκαλείου (Μενδρεσέ), γι’ αυτό και ήταν γνωστό ως τέμενος του Ιεροδιδασκαλείου (Μενδρεσέ). Από αρχιτεκτονική άποψη είναι ένα απέριττο οικοδόμημα χτισμένο με Παύλειος Λόγος
17
πωρόλιθους (πουρόπετρες) και διάφορα μάρμαρα σε δεύτερη χρήση. Αποτελείται από το κυρίως τέμενος, έναν τετράγωνο χώρο σκεπασμένο με τρούλο και από ορθογώνιο νάρθηκα στη βόρεια πλευρά, με έναν αρκετά ψηλό μιναρέ στη βορειοανατολική του γωνία. Η κύρια είσοδος του τεμένους βρισκόταν στη βόρεια πλευρά του, όπου υπήρχε και μαρμάρινη κρήνη, πριν περάσει από εκεί ο δρόμος που άλλαξε τα πράγματα. Απόμειναν οι δύο πλάγιες είσοδοι, στην ανατολική και δυτική πλευρά και προστέθηκαν και άλλες δύο, πλάγιες επίσης, στον ανακαινισμένο - αναπαλαιωμένο ως ένα σημείο νάρθηκα. Ο χώρος φωτίζεται από 14 αρκετά μεγάλα πλευρικά παράθυρα και από τα τέσσερα παράθυρα του τρούλου. Η εσωτερική του διακόσμηση είναι λιτή, αποτελούμενη από αραβουργήματα και επιγραφές με ρητά από το Κοράνι και από τέσσερις παραστάσεις τοπίων, που βρίσκονται στο ύψος των παραθύρων του τρούλου. Για το κτίριο αυτό ο Γ. Χ. Χιονίδης στο δεύτερο τόμο της Ιστορίας της Βέροιας, της πόλεως και της περιοχής, «Βυζαντινοί Χρόνοι», Θεσσαλονίκη 1970, στην ενότητα «Βυζαντιναί μοναί και εκκλησίαι της Βέροιας καταστραφείσαι κυρίως εκ πυρκαϊών», γράφει τα εξής: «Κατά την γραπτήν ήδη παράδοσιν, εις την θέσιν του σημερινού τεμένους, το οποίον κείται νοτίως του 3ου- 4ου δημοτικού σχολείου Βεροίας, εις απόστασιν 60-80 μέτρων εκ της πλατείας Δικαστηρίων - Ωρολογίου, υπήρχε προχριστιανικός βωμός και εν συνεχεία κατά τους βυζαντινούς χρόνους ναός των Αγίων Αποστόλων Παύλου και Πέτρου ή Παύλου, ο οποίος μετετράπη εις τέμενος από τους Τούρκους, ονομασθέν «Τσιάι-Λάικ» και ήτο μενδρεσές». Το τέμενος του Ιεροδιδασκαλείου, μετά την απελευθέρωση της Βέροιας, με πρόταση του Μητροπολίτη Πολύκαρπου(1928-1942±), 18
Παύλειος Λόγος
Το εσωτερικό του Παύλειου Πολιτιστικού Κέντρου
ενδιαφέρθηκε να το αγοράσει, για να το μετατρέψει σε ναό,η επιτροπή του Μητροπολιτικού ναού της Βέροιας των Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Το συμβόλαιο της αγοραπωλησίας έγινε στις 22 Φεβρουαρίου του 1936 στο συμβολαιογραφείο του Αντωνίου Σαρηκωστή (αριθμ. συμβ. 31,14). Πωλητής η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος ως διαχειρίστρια της ανταλλαξίμου περιουσίας του Δημοσίου. Αγοραστής ο Ιερός ναός των Αγίων Αποστόλων Βεροίας. Το τίμημα 150.000δρχ. Ποσό καθόλου ευκαταφρόνητο για την εποχή εκείνη. Απαγορευτικές υποδείξεις από την Αθήνα δεν επέτρεψαν, δυστυχώς, τη μετατροπή του τεμένους
σε ναό, για να μη δημιουργηθεί διπλωματικό πρόβλημα, με συνέπεια το οικοδόμημα τα επόμενα χρόνια να ταλαιπωρηθεί από τη φθορά του πανδαμάτορα χρόνου και παρά τις κάποιες συντηρητικές εργασίες που έγιναν στο παρελθόν, να καταντήσει όνειδος για τη Βέροια, ώσπου, χάρη στις άοκνες προσπάθειες του Μητροπολίτη μας κ. Παντελεήμονος και των δραστήριων συνεργατών του, συμπεριλήφθηκε στα περιφερειακά προγράμματα και με χρηματοδότηση της Ε.Ο.Κ. και του ελληνικού Δημοσίου από όνειδος έγινε κόσμημα της Βέροιας και ολόκληρης της Ημαθίας. Γ’ Η ΜΑΡΤΥΡΙΑ
ΤΟΥ ΕΒΛΙΓΙΑ ΤΣΕΛΕΜΠΗ 1668 Η παράδοση είναι η ιστορία η καταγραμμένη στη μνήμη του λαού. Συχνά στους δύσπιστους φαίνεται σαν παραμύθι, ώσπου κάποτε κάποιες ανέλπιστες γραπτές μαρτυρίες τους κάνουν να τρίβουν τα μάτια τους! Αυτό έγινε και με την παράδοση που έλεγε ότι στη θέση του τεμένους «Του Μενδρεσέ» ή «Τσιάι-Λάικ» υπήρχε παλιότερα χριστιανική εκκλησία. Ο περίφημος μωαμεθανός περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή κατά τις περιηγήσεις του στις διάφορες περιοχές της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, πέρασε στα 1668 και από τη Βέροια και στο ταξιδιωτικό του σύγγραμμα περιέλαβε και αρκετές ενδιαφέρουσες πληροφορίες και γι’ αυτήν. Σχετικά λοιπόν με τα τζαμιά που υπήρχαν τότε στη Βέροια, γράφει τα εξής: «Συνολικά υπάρχουν δεκαέξι παλαιά τζαμιά σουλτάνων. Απ’ όλα, το τζαμί του Γαζή Μουράτ Χαν Α’ μέσα στην αγορά, το τζαμί του Μουσά Τσελεμπή, γιου του Κε-
ραυνού Χαν, ο τόπος προσευχής, και το τζαμί του Φραντζή (Franci), αυτά είναι τζαμιά που έχουν ακμάσει [μετά τη μετατροπή τους] από εκκλησίες». (Β. Δημητριάδη, Η Κεντρική και Δυτική Μακεδονία κατά τον Εβλιγιά Τσελεμπή (εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια), Θεσσαλονίκη 1973, Μ.Β., δημοσιεύματα της Ε.Μ.Σ., σελ. 254, 255)». Από τα τρία τζαμιά - πρώην βυζαντινές εκκλησίες, που προαναφέρθηκαν, το πρώτο ταυτίζεται με το ναό της Παλιάς Μητρόπολης της Βέροιας και το τρίτο με το ναό της Αγίας Παρασκευής, ο οποίος κατεδαφίστηκε μετά την απελευθέρωση (1920), αφού προηγουμένως είχε ερειπωθεί από πυρκαγιά. (Γ. Χ. Χιονίδη, Ιστορία της Βέροιας Τ-Β’, Βυζ. Χρόνοι, σελίδες 68, 172, 181, 182). Ο ναός της Αγίας Παρασκευής ήταν γνωστός στη Βέροια ως «Firinci» ή «Kazanci» τζαμί ή ως «Τζαμί της αρκούδας» ή «Τζαμί της Μελίκης» και βρισκόταν στην περιοχή της πλατείας Πλατάνων. (Θ. Γαβριηλίδη, Η Βέροια στους
αιώνες, Βεργιώτικα σημειώματα, Βέροια 1999, σελ. 24-28). Το δεύτερο, το τζαμί του Μουσά Τσελεμπή, γιου του Κεραυνού Χαν, το οποίο προσδιορίζεται από τον Εβλιγιά Τσελεμπή και με τη φράση «ο τόπος προσευχής», είναι αυτό που αντιστοιχεί στο βυζαντινό ναό των Αγίων Αποστόλων ή του Αποστόλου Παύλου, που φαίνεται ότι υπήρχε ως τζαμί εν λειτουργία ή βρισκόταν σε ερειπιώδη κατάσταση, ώσπου έδωσε το 1850, όπως προαναφέρθηκε, τη θέση του στο κτίριο του υπάρχοντος τεμένους- auditoriumΠαύλειου Πολιτιστικού Κέντρου. Στα κτηματολογικά τεφτέρια της Βέροιας, τα οποία καταρτίσθηκαν στα τελευταία χρόνια του 19ου αιώνα και περιλαμβάνουν τις μουσουλμανικές συνοικίες, η δεύτερη σε σειρά συνοικία μετά από εκείνην του «Κεμάλ Μπέη», είναι η ονομαζόμενη «Τσαγλαγίκ», η οποία, σύμφωνα με σχόλιο του μεταφραστή και σχολιαστή του Ταξιδιωτικού του Εβλιγιά
Η μικτή Χορωδία της Ιεράς Μητροπόλεως δίδει συναυλία στο Παύλειο Πολιτιστικό Κέντρο Παύλειος Λόγος
19
Τσελεμπή, του Βασίλη Δημητριάδη, απλωνόταν από την πλατεία Ωρολογίου μέχρι Ιωσηφίδου προς τους στρατώνες και το Γυμνάσιο Αρρένων. Σε άλλο σημείο του έργου του Βασίλη Δημητριάδη «Η Κεντρική και Δυτική Μακεδονία κατά τον Εβλιγιά Τσελεμπή», σελ. 261, εκεί που αναφέρονται οι τόποι αναψυχής και ανέσεως των ανθρώπων των διασκεδάσεων της Βέροιας, λέγεται ότι «ο πιο περίφημος είναι ο τόπος περιπάτου Τζαγλαγίκ (που) είναι σαν περσικός δρόμος με δενδροστοιχίες». Σχολιάζοντας τη λέξη «Τζαγλαγίκ» ο Β. Δημητριάδης σημειώνει ότι η σημασία της είναι «Τόπος που αναβλύζει νερό κελαρύζοντας» και ότι «εκεί βρισκόταν παλαιότερα ο ναός των Αγίων Αποστόλων και ακόμα παλαιότερα αρχαίος βωμός». Ο ΤΟΠΟΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ Για την περιοχή στην οποία βρισκόταν ο χριστιανικός ναός των Αγίων Αποστόλων, ο οποίος είχε μετατραπεί σε τζαμί του Μουσά Τσελεμπή, αλλά και το Βήμα του Αποστόλου Παύλου και παλαιότερα αρχαίος βωμός, ο Εβλιγιά Τσελεμπή, ο οποίος στο «Ταξιδιωτικό» του την αποκαλεί «ο τόπος προσευχής», γράφει μεταξύ άλλων και τα εξής: «Έπειτα ο τόπος των συζητήσεων (sohbetgah), ο τόπος λατρείας (ibadetgah), ο τόπος προσευχής (namazgah) βρίσκεται σε μια ανοιχτωσιά. Είναι ένας τόπος λατρείας, που όμοιός του δε βρίσκεται άλλος στην οθωμανική αυτοκρατορία (Rum), την Αραβία ή την Περσία· χωράει πενήντα χιλιάδες ανθρώπους. Είναι μια κοιλάδα γεμάτη γρασίδι και τουλίπες· γύρω της έχει τοίχους και, όπως τα τετράγωνα αμπέλια της Περσίας, έχει τέσσερις πόρτες. Στο εσωτερικό του ευχάριστου αυτού τόπου οι ευσεβείς πρόγονοι κτήτορες φύτεψαν σύμφωνα με την επιστήμη της γεωμετρίας σε ευθείες σειρές 20
Παύλειος Λόγος
χιλιάδες πανύψηλα δέντρα. ¨Όλα τα τεράστια δέντρα υψώνουν την κορυφή τους ως την άκρη του ουρανού. Από τα φύλλα και τα φρούτα όλων των φουντωμένων κλαδιών των υψηλών δέντρων η σκιά του φωτοδότη ήλιου δεν πέφτει επάνω στο έδαφος. Είναι μια υποδειγματική κοιλάδα, καθώς επάνω στην επιφάνεια της γης τα διάφορα χρώματα της πρασινάδας συνεχώς μεταβάλλονται σαν πρασινόχρωμο βελούδο της
Λεπτομέρεια του ζωγραφικού διάκοσμου του μνημείου
Έδεσσας. Τα πλάσματα του Θεού, που βρίσκονται εδώ, έχουν γίνει πανύψηλα. Η μαγευτική ευωδιά των βαθυπράσινων κυπαρισσιών ευφραίνει την όσφρηση των ανθρώπων. Το καθένα τους, σαν ένας νέος με πράσινο σαν σάπφειρο μανδύα, στέκεται όρθιο ενώνοντας τα χέρια του σε υπακοή προς τον δημιουργό του κόσμου, έτσι καθώς το ένα είναι υψηλότερο από το άλλο. Επάνω στα κυπαρίσσια και τα άλλα πανύψηλα δέντρα εκατοντάδες χιλιάδες γλυκόλαλα πουλιά και χιλιάδες χιλιάδων αηδόνια γλυκόλαλα αρχίζουν τα έπη τους και τις κραυγές τους με τα μελωδικά μουσικά τους όργανα κι ευφραίνοντας αναζωογονούν την ψυχή
των ανθρώπων. Με λίγα λόγια ο φτωχός δούλος εγώ σε ταξίδια 51 χρόνων δεν έχω δει άλλον τέτοιο τόπο προσευχής και λατρείας. Μόνο στο σαντζάκι Sirm μέσα στην πόλη Ozicse είδα έναν τόπο προσευχής, που και αυτός ήταν υποδειγματικός. Αλλά αυτός ο τόπος λατρείας της Βέροιας είναι ένας μεγάλος ανοιχτός και αξιοθέατος μεντρεσές. Γιατί όλοι οι ουλεμάδες της πόλης, οι ευσεβείς, οι γέροντες και οι σπουδαστές των επιστημών, έπειτα από την απογευματινή προσευχή, συγκεντρώνονται σ’ αυτόν το σκιερό περίπατο· στις γωνιές ομάδες συζητούν γύρω από την επιστήμη του ιερού δικαίου και άλλες γνώσεις αξιοπερίεργες και παράξενες και συνομιλούν φιλικά. Είναι ένας τόπος συγκεντρώσεως επιστημόνων, πηγή μορφωμένων, κατοικία ποιητών και συγγραφέων και μεταλλείο ιστορικών. ¨Όταν χρειάζεται, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώνονται στη βασιλική αυτή αυλή και προσεύχονται ζητώντας βροχή· και οι ταπεινές τους προσευχές και οι ικεσίες τους ασφαλώς γίνονται δεκτές. Είναι τόπος προσευχής, που δεν έχει όμοιό του, όπου οι προσευχές γίνονται αποδεκτές. Βλέποντάς τον οι άνθρωποι βάζουν το δάχτυλο στο στόμα και φτάνουν σε βαθμό να ζαλίζεται το μυαλό τους· τόσο ψηλά δέντρα υπάρχουν, περίεργα και παράξενα, θεϊκά πλάσματα (ας παραμείνουν ως το τέλος των καιρών). Πραγματικά είναι ανάγκη να δουν οι ταξιδιώτες την υποδειγματική αυτή πόλη κατά την άνοιξη, που υπάρχουν θαυμαστά πράγματα». Σχετικά με τα λεγόμενα από τον Εβλιγιά Τσελεμπή για τον τόπο λατρείας και προσευχής της Βέροιας ο Β. Δημητριάδης κάνει το εξής σχόλιο: «Πιθανόν (να είναι) η περιοχή όπου βρίσκεται σήμερα το «Βήμα του Αποστόλου Παύλου» γνωστή ως «τα πολλά κυπαρίσσια». Η περιοχή λεγόταν (στη Βέροια) επίσης «Μασάλ» (ιστορίες,
διηγήσεις, κούφια λόγια) γιατί εκεί συγκεντρώνονταν και συζητούσαν οι Τούρκοι, όπως αναφέρει και ο Εβλιγιά (sohbetgah:τόπος για κουβέντα). Για το Μουσά Τσελεμπή, ο οποίος μετέτρεψε το ναό των Αγίων Αποστόλων σε τζαμί (1410-1413), ο Β. Δημητριάδης στην εισαγωγή του έργου, που προαναφέρθηκε, γράφει τα εξής: «Η ύπαρξη επίσης στην πόλη τζαμιού του Μουσά, γιου του Βαγιαζίτ Α’, δείχνει ότι η πόλη πρέπει να ξαναπάρθηκε την εποχή που αυτός βρισκόταν στη βαλκανική χερσόνησο διεκδικώντας τον οθωμανικό θρόνο από τους αδελφούς του, μετά την καταστροφή του οθωμανικού στρατού από τον ΤιμούρΛεγκ στη μάχη της Άγκυρας (1402). Είναι λοιπόν πιθανό ότι η πόλη ξαναβρήκε για λίγον καιρό την ελευθερία της στη συγκεχυμένη εποχή της Μεσοβασιλείας (Fetret zamani, 1402-1413) και χρειάστηκε να την καταλάβη και πάλι ο Μουσά ή ένας από τους απογόνους του Εβρενός, που είχαν ταχθή με το μέρος του. Ο Μουσά βρισκόταν στις ευρωπαϊκές κτήσεις της οθωμανικής αυτοκρατορίας πολεμώντας από το 1410 πρώτα εναντίον του αδερφού του Σουλεϊμάν και έπειτα εναντίον του Μεχμέτ ως τις 5 Ιουλίου 1413·τότε νικήθηκε από τον τελευταίο στο Camurlu-Ova της Βουλγαρίας και εκτελέσθηκε. Μέσα στις χρονολογίες αυτές πρέπει να τοποθετήσουμε και την κατάληψη της Βέροιας από τον Μουσά». Δ’ Η ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΟΥ ΜΙΝΑΡΕ Ανάμεσα στα μαρμάρινα αγκωνάρια της ανατολικής πλευράς της τρίπλευρης βάσης του μιναρέ του πρώην τεμένους του Μενδρεσέ και τώρα Auditorium-Παύλειου Πολιτιστικού Κέντρου ξεχωρίζει ένα βαλμένο από κάποιο ευλαβικό χέρι άριστου τεχνίτη (και πιθανόν
όχι άγευστου ελληνικής παιδείας) σε περίοπτη θέση, έτσι ώστε όποιος ψάχνει να βρει, να το βρει και όποιος έχει «πάντα ανοιχτά και πάντα άγρυπνα τα μάτια της ψυχής του», να το βλέπει και να διαβάζει άνετα τις δυο συλλαβές μιας μεγαλογράμματης αρχαίας ελληνικής επιγραφής, τη μια κάτω από την άλλη: ΒΩ...ΕΥΝ... Δε νομίζω ότι έχουμε την ανάγκη άλλων μαρτύρων, για να
καταλήξουμε στο συμπέρασμα, στο οποίο και άλλοι, παλιότεροι ερευνητές, Έλληνες και ξένοι, κατέληξαν βλέποντας τα λείψανα αυτής της επιγραφής. Ότι, δηλαδή, πριν από το χριστιανικό ναό των Αγίων Αποστόλων ή του Αποστόλου Παύλου, τον οποίο ο Μουσά Τσελεμπή μετέτρεψε στα 14101413 σε μουσουλμανικό τέμενος, υπήρχε στον τόπο αυτό αρχαίος ελληνικός βωμός αφιερωμένος στην Ευνομία, τον οποίο δεν αποκλείεται να είδε και ο Απόστολος Παύλος, όταν πέρασε από τα άγια αυτά μέρη. Ας σημειωθεί ότι σύμφωνα με κάποιους ερευνητές, πριν από το βυζαντινό ναό των Αγίων Αποστό-
λων, υπήρχε στην ίδια θέση παλαιοχριστιανική βασιλική αφιερωμένη στον Απόστολο Παύλο. ΕΥΝΟΜΙΑ-ΕΥΚΛΕΙΑ Σύμφωνα, λοιπόν, με τη «μαρτυρία του μιναρέ» του «Auditorium-Παύλειου Πολιτιστικού Κέντρου» στην αρχαία Βέροια λατρευόταν η Ευνομία - σ’ έναν τόπο που, όπως φαίνεται θεωρούνταν ιερός και πριν καθαγιαστεί από την παρουσία του Αποστόλου των Εθνών Παύλου - ενώ στις Αιγές (Βεργίνα), όπως έγινε γνωστό από την εύρεση του αγάλματος της γιαγιάς του Μ. Αλεξάνδρου, της Ευρυδίκης, στου οποίου το βάθρο υπάρχει η αφιερωματική επιγραφή «ΕΥΡΙΔΙΚΑ ΣΙΡΡΑ ΕΥΚΛΕΙΑΙ (Η Ευρυδίκη, η κόρη του Σίρα στην Εύκλεια) (4ος αιών π. Χ.)» υπήρχε ιερό λατρείας της Εύκλειας. Οι αρχαίοι μας πρόγονοι είχαν θεοποιήσει τις έννοιες Ευνομία και Εύκλεια - οι οποίες μάλιστα στην Αθήνα λατρεύονταν μαζί, σε κοινό ιερό - για να επισημάνουν τη σημασία τους για την προσωπική και κοινωνική ζωή των ανθρώπων. Ε’ ΕΠΙΛΟΓΟΣ Ενημερωτικές πινακίδες με παρουσίαση σε αδρές γραμμές της ιστορίας του κτιρίου και του περιβάλλοντος χώρου του, τοποθετημένες στις εισόδους του « Auditorium: Παύλειου Πολιτιστικού Κέντρου», έχω τη γνώμη ότι θα βοηθούσαν τους επισκέπτες, τους ξένους αλλά προπάντων τους Βεροιαίους, να το γνωρίσουν και να το βάλουν στην καρδιά τους και, όταν ακούν το όνομα «ΠΑΥΛΕΙΟ», να μη χρειάζονται καμιά άλλη πληροφορία, για να καταλαβαίνουν περί τίνος πρόκειται, όπως συμβαίνει στη Νάουσα με το όνομα «ΛΑΠΠΕΙΟ», το οποίο όχι μόνο δε χρειάζεται διευκρινίσεις, αλλά και αποτελεί σημείο προσανατολισμού για τους Ναουσαίους. Παύλειος Λόγος
21
22
Παύλειος Λόγος
Ποιμαντορική Ἐγκύκλιος Τριῶν Ἱεραρχῶν
Τ
ρεῖς μεγάλους ἁγίους, τρεῖς κορυφαίους διδασκάλους, τρεῖς φωστῆρες τῆς οἰκουμένης ἑορτάζει στίς 30 Ἰανουαρίου ἡ Ἐκκλησία μας. Καί αὐτοί οἱ τρεῖς μεγάλοι ἅγιοι, ὁ Μέγας Βασίλειος, ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος καί ὁ Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὁρίσθηκαν προστάτες τῶν γραμμάτων καί τῶν σχολείων, προστάτες τῶν μαθητῶν καί τῶν ἐκπαιδευτικῶν. Ὁ πιό προφανής λόγος αὐτῆς τῆς ἐπιλογῆς εἶναι ἡ σχέση τῶν τριῶν Ἱεραρχῶν μέ τήν παιδεία, τήν ἐπιστήμη, τά γράμματα. Εἶναι τρεῖς ἅγιοι πού διακρίθηκαν καί ὡς μαθητές καί φοιτητές καί ὡς διδάσκαλοι, γι᾽ αὐτό καί μποροῦν νά ἀποτελοῦν λαμπρά πρότυπα γιά μαθητές καί δασκάλους, γιά σπουδαστές καί καθηγητές καί μποροῦν νά σᾶς προσφέρουν σέ ὅλους ἕνα μήνυμα ζωῆς. Τό μήνυμα αὐτό τῶν τριῶν Ἱεραρχῶν δέν εἶναι ὅμως μονοσήμαντο οὔτε χάνει ποτέ τήν ἐπικαιρότητά του. Ἄν οἱ ἅγιοι τρεῖς ῾Ιεράρχες ἀναδείχθηκαν μεγάλοι, καί ὁ λόγος τους παραμένει ἐπίκαιρος μέχρι τίς ἡμέρες καί ὠφέλιμος γιά ὅλους μας, αὐτό ὀφείλεται σέ δύο βασικά συστατικά τῆς προσωπικότητος καί τῆς ζωῆς τους.
Τό ἕνα εἶναι ὁ ἐσωτερικός τους πλοῦτος καί τό δεύτερο εἶναι ἡ διάθεσή τους γιά προσφορά. Οἱ τρεῖς κορυφαῖοι πατέρες καί ἱεράρχες πού τιμοῦμε σήμερα, ἄν καί κατάγονταν ἀπό εὐκατάστατες οἰκογένειες, δέν ἦταν ὑπερήφανοι γιά τά ὑλικά ἀγαθά πού θά μποροῦσαν νά ἔχουν στή διάθεσή τους· ἄλλωστε αὐτά τά ἀπαρνήθηκαν σέ νεανική ἡλικία καί ἔζησαν, παρά τίς ὑψηλές θέσεις πού ἀπέκτησαν, μέ ἁπλότητα καί λιτότητα. Οἱ τρεῖς Ἱεράρχες ἐνδιαφέρονταν καί φρόντιζαν νά κατέχουν ἐσωτερικό πλοῦτο, πνευματικό πλοῦτο, πλοῦτο ἀρετῶν καί πλοῦτο αἰσθημάτων. Καί αὐτός ὁ ἐσωτερικός τους πλοῦτος, ὁ πλοῦτος τῆς ψυχῆς πού διέθεταν, ἦταν πού τούς ἔκανε νά ἀδιαφοροῦν γιά τά χρήματα, γιά τά ἀντικείμενα, γιά τά ἐπίγεια ἀγαθά, ἦταν αὐτός πού τούς ἔκανε νά προσφέρουν τά πάντα στούς πτωχούς, στούς ἀρρώστους, στούς ξένους, στούς καταφρονημένους, σέ ὅσους εἶχαν ἀνάγκη τῆς βοήθειάς τους, χωρίς νά κάνουν καμία διάκριση, χωρίς νά κάνουν καμία ἐξαίρεση. Καί αὐτό εἶναι τό μήνυμά τους καί γιά σᾶς, ἀγαπητά μου παιδιά, πού ξεκινᾶτε τή ζωή σέ μία ἐποχή πού ἡ παγκόσμια κρίση καί τό ἄγχος τῆς ὑπερκαταναλώσεως συγκρούονται. Ἀπευθύνεται καί σέ σᾶς, πού ξεκινᾶτε τή ζωή σας καί ἐπιθυμεῖτε νά
τήν κατακτήσετε· πού ἀναζητᾶτε τήν εὐτυχία καί εἶστε ἕτοιμοι νά κάνετε τό πᾶν γιά νά τήν ἀποκτήσετε. Καί τό μήνυμά τους εἶναι σαφές. Μή δαπανήσετε τίς δυνάμεις σας σέ ἀνώφελους ἀνταγωνισμούς καί φιλοδοξίες. Μήν ἐπενδύσετε τά ὄνειρά σας σέ ἐφήμερα ἀγαθά καί πρόσκαιρες εὐχαριστήσεις. Μήν ἀρκεσθεῖτε σέ ὅ,τι μπορεῖτε νά κατακτήσετε χωρίς κόπο καί προσπάθεια. Γιατί ὅλα αὐτά χάνονται εὔκολα καί γρήγορα, ἀφήνοντας πίσω τους ἀνικανοποίητους ἀνθρώπους. Ἀγωνισθεῖτε νά ἀποκτήσετε πλοῦτο ψυχῆς, νά ἀποκτήσετε πέρα ἀπό τή μόρφωση τοῦ νοῦ καί τήν παιδεία τῆς ψυχῆς καί τοῦ χαρακτῆρα. Καί ἀγωνισθεῖτε νά πολλαπλασιάσετε τόν πλοῦτο αὐτό, προσφέροντάς τον γενναιόδωρα στούς συμμαθητές σας, στούς συνανθρώπους σας, σέ ὅσους χρειάζονται τή βοήθειά σας. Στήν ἀπόκτηση αὐτοῦ τοῦ πλούτου, τοῦ πλούτου τῆς ψυχῆς καί τῆς καρδιᾶς θά ἔχετε, ἀσφαλῶς, μαζί μέ τή βοήθεια καί τή συμπαράσταση τῶν δασκάλων καί τῶν καθηγητῶν σας, τή χάρη καί τήν εὐλογία τῶν τριῶν μεγάλων φωστήρων πού τιμᾶτε ὡς προστάτες σας.
Παύλειος Λόγος
23
ΛΟΓΟΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΑ ΑΓΙΟΝ ΓΕΩΡΓΙΟΝ Εκφωνηθείς υπό του Μητροπολίτου Πενταπόλεως και Διευθυντού της Εκκλησιαστικής Ριζαρείου Σχολής κ. ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑ (ἅγιος Νεκτάριος) εν τω ναώ της Χρυσοσπηλαιοτίσσσης τη 17 Ιανουαρίου 1896
Ο
πως είναι γνωστό, ο Άγιος Νεκτάριος, Μητροπολίτης Πενταπόλεως και μετέπειτα Άγιος της Εκκλησίας μας, διετέλεσε και διευθυντής της Εκκλησιαστικής Ριζαρείου Σχολής των Αθηνών. Αυτό συνέβη από το έτος 1894 έως το 1908. Κατά την περίοδο αυτή, η οποία είναι μια δύσκολη περίοδος για τον Ελληνισμό, ο Άγιος Νεκτάριος κατόρθωσε με την ελεημοσύνη και την πνευματική υποστήριξη να τονώσει το πεσμένο ηθικό των Ελλήνων. Δεν ήταν λίγοι αυτοί οι οποίοι έτρεχαν να ακούσουν τον φωτισμένο άνθρωπο του Θεού να τους μιλάει και να τους ενισχύει πνευματικά. Οι ομιλίες του Αγίου Νεκταρίου, από τις οποίες πηγάζει το αστείρευτο ενδιαφέρον του ποιμένα προς τα πνευματικά του παιδιά, στάθηκαν φωτεινοί οδοδείκτες για τον συνάνθρωπο του Αγίου. Το συγγραφικό του έργο του, πολυποίκιλο και πολυδιάστατο, δημοσιεύτηκε σε εφημερίδες της εποχής καθώς και σε ξεχωριστές εκδόσεις μέχρι σήμερα. Στο παρόν δημοσίευμα, παρουσιάζουμε μια ομιλία του Αγίου Νεκταρίου, η οποία εκφωνήθηκε την 17η Ιανουαρίου 1896 με την ευκαιρία της γιορτής του Αγίου Νεομάρτυρος Γεωργίου του εν Ιωαννίνοις στο ναό της Παναγίας Χρυσοσπηλιώτισσας στην Αθήνα.. Η ομιλία εντοπίστηκε σε έρευνα στην εφημερίδα «Φωνή της Ηπείρου» φ.172 - 19/1/1896. Λόγω οικονομίας χώρου παρουσιάζουμε κάποια αποσπάσματα από την ομιλία του Αγίου, διατηρώντας τον τρόπο γραφής.
24
Παύλειος Λόγος
τοῦ Ἑμμανουήλ Ξυνάδα, ὑπ. Δρ Θεολογίας «Πίστει νοούμεν κατηρτίσθαι τους αιώνας, ρήματι Θεού, εις το μη εκ φαινομένων τα βλεπόμενα γεγονέναι» (προς Εβρ. Ι’ 3) «Πίστις, υπόληψις ορθή του ούτως έχειν ως αυτώ φαίνεται βεβαιότης ήθους» (Πλάτωνος όρος) «Εις οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί πάτρης» (Ομήρου Ιλιάς Μ. 243) ΠΕΡΙ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΔΟΣ Πίστις και Πατρίς. Ιδού η υπόθεσις της σημερινής χαρμοσύνου πανηγύρεως. Ιδού ο λόγος της τελούμενης σήμερον φαιδράς εορτής. Ιδού το αίτιον της κοινής ημών συναθροίσεως. Ιδού το θέμα του λόγου μου. Πίστις και Πατρίς. Αι δύο αυταί λέξεις εκφράζουσι τον τε φυσικό βίον και τον φυσικόν και μεταφυσικόν άνθρωπον, τον τε πνευματικόν βίον και τον φυσικόν. εικονίζουσι τον όλον άνθρωπον, την εικόνα του υλοπνευματικού όντος, του κατ’ εικόνα Θεού δημιουργηθέντος ανθρώπου. αι δύο αυταί λέξεις ηνωμέναι και αδιάσπαστοι εκφράζουσι τα δύο ισχυρώτατα συναισθήματα τα κυριεύοντα εν τη καρδιά του ανθρώπου. Η Πίστις και η Πατρίς εκφράζουν έμφυτα συναισθήματα. Διό την προς την πίστιν και πατρίδα αγάπην και αφοσίωσιν ευρίσκομεν κοινήν εις πάντα άνθρωπον, πάσης φυλής και παντός έθνους και παντός λαού. Αλλ’ εάν εις πάντα άνθρωπον εκφράζωσι τα πρώτιστα και κυριεύοντα συναισθήματα, εις τον Έλληνα αι λέξεις αυταί εκ-
φράζουσι συγχρόνως και το έργον και τον σκοπόν της μεγάλης, της υψηλής, και ιεράς αυτού αποστολής. Εις παν έτερον έθνος τα της πίστεως και της πατρίδος συναισθήματα δύνανται να χωρισθώσιν απ’ αλλήλων, το δε άτομον να καλλιεργήση μάλλον το εν εξ αυτών, ή και να αρνηθή την ανάπτυξιν ενός εξ’ αυτών ηττώμενον εκ της ειδικής αυτού ηθικής ελευθερίας, και πιθανόν τούτο αυτώ να επιτρέπηται, ή και να συγχωρήται, διότι ουδέν υπάρχει το συνδέον τα δύο του αισθήματα αίτιον. Αλλ’ εις τον Έλληνα εισί αρρήκτως συνδεδεμένα, διότι αμφότερα κοινήν έχουσιν την αποστολήν, κοινόν έργον, κοινόν τον σκοπόν. η πίστις και η πατρίς του Έλληνος δεν είσι τα αυτά προς τας πατρίδας και τας πίστεις των άλλων εθνών. Το όνομα του έλληνος δεν εκφράζει απλώς τον πολίτην έθνους τινός, αλλά εκφράζει συγχρόνως και τον εκπολιστήν της ανθρωπότητος. Η δε πίστις του έλληνος δεν εκφράζει απλώς το κυριεύον έμφυτον συναίσθημα του ανθρώπου το εκδηλούν στέρησιν και άγνοιαν αλλά εκφράζει συγχρόνως και την πλήρωσιν αυτού, και την πλήρη αυτού ικανοποίησιν. εκφράζει το μυστήριον της θείας εν τω κόσμω αποκαλύψεως, εκφράζει την γνώσιν της αποκαλυφθείσης αλήθειας, εκφράζει το μέσον της σωτηρίας και απολυτρώσεως της ανθρωπότητος, εκφράζει τον τρόπον της ηθικής διαπλάσεως του ανθρώπου και τον λόγον της αποστολής της ανθρωπότητος. Η Πίστις και Πατρίς του Έλληνος έχουσιν όλον ιδιάζοντα χαρακτήρα. Ο δε λόγος; διότι ο Θεός εκάλεσεν αυτόν, όπως εκπολιτίση τα έθνη, και διδάξη αυτά τα τε θεία, τα τε ανθρώπινα. Η
εμφάνισις του Ελληνικού Έθνους, η ενίσχυσις, η ανάπτυξη και η φιλοσοφική αυτού μόρφωσις ανάγονται εις τα έργα της θείας προνοίας. Η θεία πρόνοια εκάλεσε το Ελληνικόν Έθνος ινα εκπολιτίσει τα έθνη δια του ιδίου πολιτισμού και παρασκευάση το πλήρωμα του χρόνου όπως γίνη αποδεκτή η αποκαλυφθησομένη αλήθεια, όπως έλθει ο Σωτήρ του κόσμου. Διότι είναι πλέον ή αληθές ότι αι του χριστιανισμού αλήθειαι ήτο αδύνατον να γίνωσιν αποδεκταί παρά της ανθρωπότητος εάν μη ο Ελληνικός πολιτισμός και η Ελληνική φιλοσοφία και η Ελληνική παιδεία δεν προπαρεσκεύαζον τους λαούς και τα έθνη και εάν πρωτίστως δεν υπήρχεν Ελληνικόν Έθνος όπως υιοθετήση και ενστερνισθή τον χριστιανισμόν και ευθύς εξ’ αρχής αγωνισθή και υποστηρίξη την νέαν ταύτην πνευματικήν θρησκείαν, τας νέας αυτής υψηλάς, ηθικάς και δογματικάς αρχάς (…) (…) Η του Έλληνος αποστολή από του χρόνου της ελεύσεως του Σωτήρος εγένετο διπλή. ανέλαβε να εκπολιτίση τα έθνη, και συγχρόνως να διδάξη την αποκαλυφθείσαν αλήθειαν. Εκ φύσεως ευγενής, γεναιόφρων, αυταπάρνητος, φιλόσοφος, εραστής, μάλλον των πνευματικών ή των υλικών κτήσεων, αφοσιώθη όλος εις το μέγα της αποστολής του έργον και ειργάσθη μετά ζήλου και αυταπαρνήσεως. Προσήνεγκε μυριάδας μαρτύρων και εκατοντάδων μυριάδας θύματα επί του βωμού της αλήθειας όπως υποστηρίξη αυτήν πολεμουμένην υπό των εχθρών της αλήθειας. Ο Έλλην αγωνισθείς εκθύμως επι τέλους ενίκησεν. Αλλ’ ο Έλλην αγωνισθείς υπέρ πίστεως ηγωνίσθη υπέρ της πατρίδος. Διότι εάν υφίσταται Ελλάς υφίσταται διότι η Ελλάς εδέχθη τον Χριστιανισμόν και ηνώθη μετ’ αυτής ο Χριστιανισμός. Ο Χριστιανισμός περιέσωσεν αυτή εκ του κοινού ναυαγίου των εθνών, όσα επί της εποχής εκείνης έδρασαν επί της σκηνής του κόσμου. Όλα παρήλθον, μόνον ο ελληνισμός περιεσώθη, διότι ο Χριστιανισμός αναθείς αυτώ νέαν αποστολήν παρουσίασεν αύθις επί της παγκοσμίου σκηνής όπως δράση ως νέον πρόσωπον με νέαν αποστολήν συνδεδεμένην μετά της αρχαίας αυτού αποστολής (...) (…) Πίστις και Πατρίς, εν τη καρδία του Έλληνος, απετέλεσαν εν συναίσθη-
μα, απέβη εν δένρον ούτινος ο κορμός συνέστη εκ των δύο συμφυών φυτών της πίστεως και της πατρίδος. οι δύο αυτού κλάδοι από του αυτού χυμού αναπτύσσονται. Εντεύθεν αποβαίνει αδύνατον τω Έλληνι να αμελήση του ενός καλλιεργούντι το έτερον. Εντεύθεν ο θερμός της πατρίδος προστάτης αποβαίνει γενναίος της πίστεως πρόμαχος. αποβαίνει θερμός της πατρίδος προστάτης. διότι αι ενέργειαι αμφοτέρων μεταβιβάζονται αμοιβαίως. Εντεύθεν ο αποθνήσκων υπέρ πατρίδος αποθνήσκει
υπέρ πίστεως, και ο μαρτυρών υπέρ πίστεως πίπτει μάρτυς υπέρ της πατρίδος. Ο μεμαρτυρημένος του Έλληνος έρως υπέρ της εαυτού πατρίδος ενισχύεται από του έρωτος της εαυτού πίστεως. Αμφότεροι, ό τε προς την πατρίδα και προς τη πίστιν έρως, είσιν λίαν ισχυροί εν τω Έλληνι, διότι η δύναμις αμφοτέρων εκδηλούται συγχρόνως εν ενί εκάστω. Ο αποθνήσκων μάρτυς υπέρ του ενός καταφλέγεται εκ του διπλού συναισθήματος του προς την πίστιν και την πατρίδα. Μαρτυρία της αλήθειας των λόγων μας έχομεν να υποδείξομεν άπειρα εκ της ιστορίας του Ελληνικού Έθνους. αληθώς θέλει επιλείψει ημάς ο χρόνος
ιστορούντας εν έκαστον. Διο τον λόγον προς χρόνον συναρμώττων γενικά τινά, πλην λίαν ισχυρά, θέλω αναφέρει. Οι αγωνισθέντες υπέρ του χριστιανισμού Έλληνες, οι δεχθέντες τον Χριστιανισμόν και υποστηρίξαντες αυτόν δια της παιδείας και σοφίας και των μαρτυρικών αυτών αιμάτων, υπεστήριξαν τον Ελληνισμόν. Εάν υφίσταται Ελληνισμός υφίσταται διότι υιοθέτησε τον Χριστιανισμόν. Οι υπέρ του Χριστιανισμού αγώνες ήσαν αγώνες υπέρ του Ελληνισμού, αλλά και οι ήρωες και μάρτυρες της πατρίδος οι από αρχαιοτάτων χρόνων υπέρ πατρίδος πεσόντες υπηρέτησαν τον Χριστιανισμόν, και υπέρ του Χριστιανισμού έπεσον. Ο Έλλην ο αποθνήσκων υπέρ του ενός πίπτει υπέρ αμφοτέρων. Αλλ’ ίνα παραλίπωμεν τους πολλούς έλθωμεν εις τον ήρωα Νεομάρτυρα Άγιον Γεώργιον, όστις υπέρ αμφοτέρων εμαρτύρησε. Και μαρτυρήσας υπέρ της πίστεως μόνον, ως πέτρα στερρά εστήριξε την Εκκλησίαν του Χριστού αλλά και της πατρίδος εγένετο υπέρμαχος. Τίσι αληθώς λόγοις πολύαθλε μάρτυς του Χριστού Γεώργιε ή ποίοις εγκωμίων άσμασί σε καταστέψωμεν; Ποίαν πρώτην, ή ποίαν υστάτην των αρετών σου να επαινέσωμεν; την ευσέβειάν σου, δι’ ης τον βίον σου ελάμπρυνας; την πίστιν σου; ην εν τω σταδίω του μαρτυρίου ωμολόγησας; την γενναιότητά σου; ην επεδείξω κατά το πολυώδυνον σου μαρτύριον; το θάρρος σου δι’ ου τους αντιπάλους κατέπληξας; η την αγάπην σου προς τον Θεόν δι’ ην υπέστης τα πάντα ίνα μη χωρισθείς του Σωτήρος Χριστού; Το σθένος της ψυχής σου δι’ ου τας προσβολάς των εναντίων υπέμεινας και στερρώς τοις άθλοις ενεκαρτέρυσας; Πως εγκωμιάσω την τοιάυτην των αρετών σου πληθύν. Αλλά και τίς έπαινος ικανός προς ταύτα; τις λόγος άξιος όπως εγκωμιάση ον ο Θεός εδόξασεν; Ημείς, Άγιε Μάρτυς Γεώργιε, ομολογούμεν μόνον τας αρετάς σου και ταύτας θαυμάζομεν; Συ δε ως παρρησίαν έχων προς τον Κύριον πρέσβευε υπέρ ημών προς τον Σωτήρα όπως ενισχύσει ημάς εις το έργον της διπλής ημών αποστολής και αξιώσει και ημάς της Ουρανίου Αυτού Βασιλείας. Αμήν.
Παύλειος Λόγος
25
μικρές
ΕΙΔΗΣΕΙΣ
Συναντήσεις νέων στο Σέλι και την Ι. Μ. Παν. Δοβρά
Ο
πως κάθε χρόνο εορτάστηκε στο παρεκκλήσιο του χιονοδρομικού Κέντρου Σελίου η μνήμη του Αγίου Σεραφείμ Σαρώφ. Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Παντελεήμων τέλεσε τη θ. Λειτουργία και ακολούθησε η κοπή βασιλόπιτας για τα στελέχη των κατασκηνώσεων στις εγκαταστάσεις του Χιονοδρομικού Ομίλου Βέροιας και γεύμα που παρέθεσε το Γραφείο Νεότητας της Ιεράς Μητροπόλεώς μας. Την επομένη ημέρα (4/1) πραγματοποιήθηκε συνάντηση των ιεροπαίδων στις εγκαταστάσεις της Ι. Μονής Παναγίας Δοβρά και μετά τις σχετικές ομιλίες παρατέθηκε γεύμα.
Κοπή Βασιλόπιτας στο Γηροκομείο Βέροιας
Τ
ην Κυριακή 10 Ιανουαρίου ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Παντελεήμων μετέβη στις εγκαταστάσεις του Γηροκομείου Βεροίας και έκοψε τη βασιλόπιτα για τους τροφίμους, τα μέλη των Δ.Σ. και τους εργαζομένους. Στη συνέχεια παρέδωσε στη διευθύντρια του Γηροκομείου χρηματική ενίσχυση και επισκέφθηκε στα δωμάτιά τους όσους τροφίμους είναι κατάκοιτοι. Στην κοπή της βασιλόπιτας παραβρεύθηκαν οι τοπικοί άρχοντες της Βέροιας και συγγενείς των τροφίμων.
Από την πανήγυρη του Ι. Ν. Αγ. Σεραφείμ Σαρώφ Σελίου
Από την κοπή της βασιλόπιτας στο Γηροκομείο Βέροιας
Η Πανήγυρις του Πολιούχου Βεροίας Οσ. Αντωνίου
Τ
ο διήμερο 16 και 17 Ιανουαρίου εορτάστηκε η μνήμη του Πολιούχου Βεροίας Οσ. Αντωνίου του Νέου. Στον Εσπερινό χοροστάτησε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κερκύρας κ. Νεκτάριος ενώ στη θεία Λειτουργία προέστη ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σύρου κ. Δωρόθεος, ενώ έλαβαν ακόμη μέρος οι Σεβ. Μητροπολίτες Κερκύρας κ. Νεκτάριος, Γλυφάδος κ. Παύλος, Παροναξίας κ. Καλλίνικος, Βεροίας κ. Παντελεήμων και ο Θεοφ. Επίσκοπος Θερμών κ. Δημήτριος.
Βασιλόπιτες για τους Εκκλησιαστικούς Επιτρόπους
Από τη λιτανεία της πανηγύρεως του Αγ. Αντωνίου πολιούχου Βεροίας.
Σ
τις 28 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα «ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΜΕΛΑΘΡΟ» συνεστίαση και κοπή Βασιλόπιτας για τους εκκλησιαστικούς επιτρόπους και μέλη επιτροπών των ενοριών της Ι. Μητροπόλεώς μας. Στην εκδήλωση μίλησε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Παντελεήμων καθώς επίσης και ο Πανοσιολογιώτατος Ιερομόναχος π. Ιωακείμ Καρεώτης. Την εκδήλωση πλαισίωσε η ορχήστρα της Σχολής Παραδοσιακών Οργάνων της Ι. Μητροπόλεως με πλούσιο μουσικό πρόγραμμα.
Από την συνεστίαση που πραγματοποιήθηκε στο ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΜΕΛΑΘΡΟ
Εορτασμός των Τριών Ιεραρχών στην Αλεξάνδρεια
Σ
τις 29 Ιανουαρίου, παραμονή της εορτής των Τριών Ιεραρχών ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Παντελεήμων χοροστάτησε στον Ι. Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Αλεξανδρείας, όπου μετά ακολούθησε τελετή απονομής επαίνων και βραβείων σε διακριθέντες μαθητές. Την επομένη το πρωί ο Σεβασμιώτατος λειτούργησε στον Ι. Ν. Αγ. Αντωνίου Βεροίας και στη συνέχεια τέλεσε τρισάγιο πρό του Δημαρχείου.
Μετά την απονομή των επαίνων κατά τον Εσπερινό των Τριών Ιεραρχών στην Ενορία Κοιμήσεως Θεοτόκου Αλεξάνδρειας Παύλειος Λόγος
27
Το Τίμιο Ξύλο στην Χαλκίδα
Ε
πειτα από πρόσκληση του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Χαλκίδος κ. Χρυσοστόμου ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Παντελεήμων μετέφερε στην Χαλκίδα το τεμάχιο του Τιμίου Ξύλου που φυλάσεται στην Παναγία Σουμελά. Πραγματοποιήθηκε υποδοχή σε κεντρική πλατεία της πόλεως και στη συνέχεια τελέστηκε πανηγυρικός Εσπερινός στον Ιερό Ναό Ευαγγελισμού κατά τον οποίο χοροστάτησε και ομίλησε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας. Συμμετείχαν ακόμη οι Σεβ. Μητροπολίτες Χαλκίδος κ. Χρυσόστομος και Κορίνθου κ. Διονύσιος
Από την υποδοχή του Τιμίου Ξύλου στην Χαλκίδα
Υποδοχή Ι. Λειψάνου Αγ. Νεκταρίου
Τ
εμάχιο ιερού Λειψάνου του Αγίου Νεκταρίου, που προσέφερε η Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος Αιγίνης, απέκτησε η Ενορία Αναλήψεως και Αγίου Νεκταρίου Βεροίας. Το ιερό λείψανο μετέφερε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Παντελεήμων στις 13 Φεβρουαρίου το απόγευμα και στη συνέχεια χοροστάτησε σε πανηγυρικό Εσπερινό, μετά το τέλος του οποίου το ιερό Λείψανο τοποθετήθηκε σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο με προσκυνητάριο, εντός του ιερού Ναού.
Από την υποδοχή των ι. Λειψάνων του Αγ. Νεκταρίου στην Ενορία Αναλήψεως και Αγίου Νεκταρίου Βεροίας
Εκδήλωση για την Οικογένεια
Τ
ην Κυριακή 14 Φεβρουαρίου η Ι. Μητρόπολις διοργάνωσε εκδήλωση αφιερωμένη στη Μητέρα στο Παύλειο Πολιτιστικό Κέντρο (Auditorium). Πραγματοποιήθηκε επίκαιρη ομιλία και ο Σεβασμιώτατος βράβευσε με χρηματικά βραβεία πολύτεκνες οικογένειες. Την εκδήλωση πλαισίωσε καλλιτεχνικά η Χορωδία της Ιεράς Μητροπόλεως υπό τη Διέυθυνση του μαέστρου κ. Δημ. Κεχαγιά.
28
Παύλειος Λόγος
Από την εκδήλωση για την μητέρα στο Παύλειο Πολιτιστικό Κέντρο διακρίνονται οι πολύτεκνες μητέρες που βραβεύτηκαν
Τ
Επίσκεψη Ρώσων Αξιωματούχων
ο τριήμερο 15 - 17 Φεβρουαρίου επισκέφθηκε την Ημαθία κλιμάκιο αξιωματούχων από την περιφέρεια Uglic Yaroslav, που βρίσκεται βόρεια της Μόσχας, στο πλαίσιο συμφώνου φιλίας και συνεργασίας που έχει υπογραφεί με την Νομαρχία Ημαθίας. Στο πλαίσιο των συναντήσεων πραγματοποιήθηκε επίσκεψη στην Ιερά Μητρόπολη και την Ι. Μονή Παναγίας Δοβρά και συζητήθηκε η προοπτική λειτουργίας εθνικών μουσείων και η διοργάνωση σεμιναρίων και έκθεσης αγιογραφίας στις δύο περιοχές.
Εορτασμός της Κυριακής της Ορθοδοξίας
Από την επίσκεψη των Ρώσων Αξιωματούχων στην Ι. Μ. Παναγίας Δοβρά
Σ
τον ιερό Ναό Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτου εορτάστηκε με κάθε λαμπρότητα η Κυριακή της Ορθοδοξίας στις 22 Φεβρουαρίου. Στη Συνοδική Θεία Λειτουργία προέστη ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος και έλαβαν μέρος πολλά μέλη της ΔΙΣ, μεταξύ των οποίων και ο Σεβ. Μητροπολίτης μας κ. Παντελεήμων. Το μεσημέρι τα μέλη της ΔΙΣ δεξιώθηκε ο Μακαριώτατος στο μέγαρο της Αρχιεπισκοπής.
Ομιλίες Αγιορειτών Πατέρων
Από τον εορτασμό της Κυριακής της Ορθοδοξίας στον Ι. Ναό Αγ. Διονυσίου Αρεοπαγίτου Αθηνών
Ο
πως κάθε χρόνο κατά τη διάρκεια της αγίας και μεγάλης Τεσσαρακοστής πραγματοποιήθηκαν στη Νάουσα και τη Βέροια ομιλίες Αγιορειτών Πατέρων με επίκαιρα θέματα. Φέτος ομίλησαν οι: α) Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης κ. Χριστόδουλος, Καθηγούμενος Ιεράς Μονής Κουτλουμουσίου, β) Οσιολογιώτατος Μοναχός π. Μωϋσής Αγιορείτης, γ) Οσιολογιώτατος Μοναχός π. Νίκων Νεοσκητιώτης, δ) Πανοσιολογιώτατος Ιερομόναχος π. Φιλόθεος Γρηγοριάτης και ε) ο Πανοσιολογιώτατος Ιερομόναχος π. Ιωακείμ Καρεώτης.
Ο οσιολογιώτατος Μοναχός π. Μωϋσής κατά την ομιλία του
Παύλειος Λόγος
29
τύπος & ουσία τοῦ Πρωτ/ρου Νεκταρίου Σαββίδη
Ε
νας ακόμη χρόνος πέρασε, ένας επιπλέον κόκκος άμμου προστέθηκε στην κοσμική κλεψύδρα του Σύμπαντος. Ο χρόνος δεν είναι μόνον ό,τι μετράνε τα ρολόγια ή τα ημερολόγια. Ο χρόνος και οι καιροί, καθώς και ο άνθρωπος είναι στην κυριαρχία του Θεού. Εκείνος είναι ο Δημιουργός και γι’ αυτό η Εκκλησία μας εύχεται και προσεύχεται, παρακαλεί και ικετεύει στην αρχή του έτους, ο Κύριος και Θεός μας να μας ευλογεί .Eμείς με τη σειρά μας έχουμε χρέος όχι μόνο την πρώτη ημέρα του χρόνου αλλά κάθε μέρα να αφιερώσουμε λίγη ώρα για να παίρνουμε αποφάσεις αναγεννητικές. Κυρίως, να λάβουμε την ηρωική απόφαση για εσωτερική αφύπνιση και ψυχική ανάταση μέσα από την σύνδεσή μας με τον Κύριό μας Ιησού Χριστό και την Αγία Του Εκκλησία. ********* Πριν λίγο καιρό η τοπική
μας εκκλησία πριν λίγο καιρό οργάνωσε συνέδριο και λατρευτικές εκδηλώσεις για τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά με την ευκαιρία 650 ετών από την κοίμησή του και την αγιοκατάταξη των μελών της οικογένειάς των Παλαμάδων. Όπως τόνισε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ.Παντελεήμων « Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς και οι γονείς του και τα αδέλφια του κατόρθωσαν να ζήσουν εν ευσεβεία καταλείποντας σε εμάς παράδειγμα αγίας οικογένειας». Ας σταθούμε στο σημείο αυτό: περισσότερο από ποτέ η σημερινή μας κοινωνία έχει ανάγκη πέρα όλων των άλλων από τέτοια παραδείγματα αγίων οικογενειών. Αγίων γονέων και αγίων παιδιών. Πώς θα γίνει αυτό; « Εκείνο που σώζει και φτιάχνει καλά παιδιά είναι η ζωή των γονέων μέσα στο σπίτι. Οι γονείς πρέπει να δοθούνε στην αγάπη του Θεού. Να γίνουνε άγιοι κοντά στα παιδιά με την πραότητά τους, την υπομονή τους, την αγάπη τους. Να βάζουν κάθε μέρα νέα σειρά, νέα
διάθεση, ενθουσιασμό και αγάπη στα παιδιά. Και η χαρά που θα τους έλθει, η αγιοσύνη που θα τους επισκεφθεί, θα εξακοντίσει στα παιδιά τη χάρη του Θεού» μας συμβουλεύει ο Γέροντας Πορφύριος. ********* «Μια νέα και αρκετά πρωτοποριακή μέθοδο γι την καταπολέμηση του άγχους και της καταθλίψεως προτείνουν οι γιατροί της Βρετανίας, οι οποίοι παροτρύνουν τους ασθενείς τους να εγκαταλείψουν την αγωγή τους με κάθε είδους φαρμακευτικές ουσίες και να στραφούν στη… βιβλιοθεραπεία. Έτσι, αντί άλλης θεραπείας, οι ασθενείς παραπέμπονται στην τοπική βιβλιοθήκη, όπου εξειδικευμένο προσωπικό
θα τους προτείνει το βιβλίο που είναι κατάλληλο για την περίπτωσή τους. Όπως τονίζουν οι υπεύθυνοι της βιβλιοθήκης στο Χάντερσφηλντ του Γιόρκσαϊρ, οι βιβλιοθεραπευτές αναζητούν σε μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων το βιβλίο που θα είναι σε θέση να εμπνεύσει τους ασθενείς, να τους απαλλάξει προσωρινά από τα προβλήματά τους ή να τους κάνει να γελάσουν. Το πρόγραμμα έχει ήδη αποφέρει καρπούς, καθώς πολλοί πάσχοντες έχουν αναφερθεί στην ευεργετική επίδραση ενός καλού βιβλίου». Και συμπληρώνουμε εδώ: πόσο περισσότερο θα ωφελούσε η μελέτη της Αγίας Γραφής και βιβλίων με τη ζωή των αγίων μας.
λειτουργεί η
ΚΑΤΑΚΟΜΒΗ
ΤΟΥ Ι. ΝΑΟΥ
ΑΓΙΟΥ ΛΟΥΚΑ
ΑΡΧΙΕΠ. ΣΥΜΦΕΡΟΥΠΟΛΕΩΣ ΤΟΥ ΙΑΤΡΟΥ
ΚΑΘΕ ΤΡΙΤΗ ΤΕΛΕΙΤΑΙ ΠΑΡΑΚΛΗΣΗ ΟΛΟ ΤΟ ΧΡΟΝΟ Άνοιξη: ώρα 6μ.μ
ά κ ι μ ο ν ο κ ν ι ώ ο ι σ τε α γ σ ρ ύ ε χ ενισ ιση των χ έ ν υ τη σ
ΟΣΟΙ ΕΠΙΘΥΜΟΥΝ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΟΥΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΣ ΤΙΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΟΥΝ ΜΕ ΤΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ: 23310 20951, 6945384355 ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ: ΑΣΠΙΣ BANK 731-05-000-3607 ΠΕΙΡΑΙΩΣ: 5243-033886-401
ΕΦΗΜ ΕΦΗΜ
Ι∆ΕΣ ΕΙΡ∆ΕΣ ΕΡ
ΠΕΡΙΟ ΠΕΡΙΟ
ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ ΤΕΛΟΣ ΤΕΛΟΣ Ταχ. Γραφείο Ταχ. Γραφείο ΒΕΡΟΙΑΣ ΒΕΡΟΙΑΣ αριθµ. κωδ. αριθµ. κωδ. 2638 2638
ΚΑ ∆ΙΑ ∆ΙΚ