ΤΕΥΧΟΣ 64 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006
σελ 3 ETOΣ ΙΓ΄ TEYXOΣ 64 ΝΟΕ. - ΔΕΚ. 2006
ΔΙMHNIAIO OPΘOΔOΞO ΠEPIOΔIKO
Σεβασμιώτατος Mητροπολίτης Bεροίας κ. Παντελεήμων
ΣΥΝΤΑΞΗ: Αρχιμ. π. Διονύσιος Ανθόπουλος, Ιεροδ. π. Αρσένιος Χαλδαιόπουλος, Αθανάσιος Βουδούρης, Εμμανουήλ Ξυνάδας. HΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΣEΛIΔOΠOIHΣH & KAΛΛITEXNIKH EΠIMEΛEIA: Mον. Γεράσιμος Mπεκές. ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ: Αρχιμ. π. Χρυσόστομος Ξενιτόπουλος ΑΠΟΧΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ: Νίκος Μεταξόπουλος. EKTYΠΩΣH TYΠOΓPAΦEIO: «TYPE PRESS» Nέα Nικομήδεια
ΚΩΔΙΚΟΣ 2638 APΘPA MΠOPOYN NA AΠOΣTEΛ Λ O N TA I Σ T H Ν ΤΑ Χ ΥΔ Ρ Ο Μ Ι Κ Η ΔIEYΘYNΣH TOY ΠEPIOΔIKOY: ΠEPIOΔIKO «ΠAYΛEIOΣ ΛOΓOΣ» ΓPAΦEIO TYΠOY IEPAΣ MHTPO ΠOΛEΩΣ BEPOIAΣ, T.Θ. 241, 591 00 BEPOIA THΛ 23310 72317, ΦAΞ 23310 25275, E-mail: imveria@ otenet.gr X E I P O Γ PA Φ A AΣXETΩΣ ΔHM OΣIEYΣHΣ TOYΣ ΔEN EΠI ΣTPEΦONTAI TO ΠEPIOΔIKO AΠOΣTEΛΛETAI ΔΩPEAN ΕΝΤΟΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ME TO TAXYΔPOMEIO ΣE OΠOION TO ZHTHΣEI . ΠPOAIPETIKEΣ ΣYNΔPOMEΣ KAI EMBAΣMATA ΓINONTAI ΔEKTA ΣTH ΔIEYΘYNΣH TOY ΠEPIOΔIKOY
www.imvn.gr
ΜΟΡΜΟΝΟΙ του Αρχιμ. π. Θεοφίλου Λεμοντζή
σελ 14 �
σελ 6
IEPAΣ MHTPOΠOΛEΩΣ BEPOIAΣ , NAOYΣHΣ KAI KAMΠANIAΣ ΕΚΔΟΤΗΣ - ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ
ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΗ ΑΠΟΔΕΙΞΙΣ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ
ΠΟΙΜΑΝΤΟΡΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ
ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΩΝ ΧΡΥΣΟΦΑΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΙΜΕΝΑΡΧΗΣ Ο ΦΙΛΑΓΙΟΣ του Σεβ. Μητροπολίτου Βεροίας κ. Παντελεήμονος
σελ 16 σελ 8
σελ 10
ΕΝΑ ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ του Αρχιμ. π. Γεωργίου Χρυσοστόμου
σελ 23
Η ΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ του Αθανασίου Βουδούρη
σελ 24 σελ 12
ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΑΓΓΕΛΟΙ του Αρχιμ. π. Νεκταρίου Παπαγιαννούλη
σελ 30
σελ 26
ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΚΕΝΥΑ του Σεβ. Μητροπολίτου Κένυας κ. Μακαρίου
ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΝΙΚΟΜΗΔΕΙΑΣ του Αρχιμ. π. Χρυσοστόμου Ξενιτόπουλου MIKPEΣ EIΔHΣEIΣ
ΤΥΠΟΣ ΚΑΙ ΟΥΣΙΑ του π. Νεκταρίου Σαββίδη
EΞΩΦYΛΛO Ο Μακαριστός Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης κυρός Παντελεήμων Χρυσοφάκης ΟΠΙΣΘΟΦYΛΛO Από πανηγυρικό αρχιερατικό συλλείτουργο της εορτής του Αγίου Δημητρίου επί Παντελεήμονος Χρυσοφάκη
ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΗ ΑΠΟΔΕΙΞΙΣ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ +ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ ΕΛΕῼ ΘΕΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ, ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΠΑΝΤΙ Τῼ ΠΛΗΡΩΜΑΤΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΧΑΡΙΝ, ΕΛΕΟΣ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΝ ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΕΝ ΒΗΘΛΕΕΜ ΓΕΝΝΗΘΕΝΤΟΣ ΣΩΤΗΡΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ
«Θεός ἐπί γῆς, ἄνθρωπος ἐν οὐρανῷ· καί πάντα ἀναμίξ ἐγένετο» Ἅγ. Ἰωάννης Χρυσόστομος
Α
δελφοί καί Τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,
Δυσκολεύεται ὁ ἀνθρώπινος νοῦς νά κατανοήσῃ τήν μεγάλην ἀλλαγήν τήν ὁποίαν ἔφερεν εἰς τόν κόσμον ἡ Γέννησις τοῦ Χριστοῦ. Ὁ γεννηθείς εἰς τήν φάτνην τῆς Βηθλεέμ δέν ἦτο εἷς ἐκ τῶν ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι γεννῶνται καθημερινῶς. Εἶναι ὁ Δημιουργός τοῦ σύμπαντος κόσμου, ὁ ὁποῖος
συγκαταβαίνει διά νά ἀναβιβάσῃ τό πλάσμα Του ἐκεῖ ἀπό ὅπου ἔπεσε. Κατά τό πλῆρες ἀγάπης σχέδιον τοῦ Δημιουργοῦ, ὁ ἄνθρωπος προορίζεται ἵνα θεωθῇ. Ἀλλ᾿ ἐξ ἰδίας ὑπαιτιότητος ἐγκατέλειψε τόν ὑποδειχθέντα εἰς αὐτόν πρός τοῦτο δρόμον καί κατέστη δοῦλος τῆς φθορᾶς καί τοῦ θανάτου. Καί διά νά ἐπαναδοθῇ εἰς αὐτόν ἡ δυνατότης τῆς
θεώσεως ἔπρεπε νά ἐνανθρωπήσῃ ὁ Θεός. Διότι ὁ πεπτωκώς χοϊκός καί φθαρτός καί ἁμαρτωλός ἄνθρωπος δέν ἔχει τήν δυνατότητα νά ὑπερβῇ μόνος του τήν φθαρεῖσαν φύσιν του καί νά ἐπενδυθῇ τήν Θεότητα. Δι᾿ αὐτό, οὐδέποτε καί ἡ πλέον τολμηρά ἀνθρωπίνη φαντασία ἐτόλμησε νά θεωρήσῃ ὡς ἐνδεχόμενον αὐτό τό ἀνέλπιστον γεγονός. Μόνον οἱ ἐμπνευΠαύλειος Λόγος 3
σμένοι ὑπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος Προφῆται διεκήρυξαν ὅτι αὐτό θά συμβῆ διά τοῦ Θεοῦ. Καί πράγματι, τήν νύκτα τῶν Χριστουγέννων αὐτό τό ἀνέλπιστον ἔγινε πραγματικότης. «Θεός ἐπί γῆς, ἄνθρωπος ἐν οὐρανῷ», ἀνακράζει θαυμάζων ὁ Ἱερός Χρυσόστομος. Τό κοσμοϊστορικόν αὐτό γεγονός δέν εἶναι ἀδιάφορον διά τήν ζωήν μας. Οὔτε τό ἐνδιαφέρον αὐτοῦ δι᾿ ἡμᾶς περιορίζεται εἰς τάς ἐφημέρους ἑορταστικάς ἐκδηλώσεις. Ὀφείλομεν νά ἀντιμετωπίσωμεν σοβαρώτερον τήν νέαν κατάστασιν. Ἡ Γέννησις τοῦ Χριστοῦ μᾶς δίδει τήν δυνατότητα νά ὑπερβῶμεν τήν θνητότητά μας, νά ἀνέλθωμεν εἰς τούς οὐρανούς, νά συζήσωμεν μετά τοῦ Χριστοῦ, νά καταλλαγῶμεν μετά τοῦ Θεοῦ, νά χαρῶμεν τήν υἱοθεσίαν Του, νά ζήσωμεν εἰς τούς αἰῶνας εἰς τήν ἀκένωτον χαράν τῆς ἀγάπης Του. Ἄς συμπανηγυρίσωμεν πνευματικῶς μετά τῶν Ἀγγέλων καί τῶν Ἁγίων τήν εὐδοκίαν τοῦ Θεοῦ διά τούς ἀνθρώπους καί ἄς ἀρχίσωμεν ἀπό σήμερον νέαν ζωήν, ἀξίαν τῆς κλήσεως τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Θεοῦ. Τό συνταρακτικόν γεγονός, ὅσον ἀφανῶς καί ταπεινῶς ἐτελέσθη, τόσον μεγάλην ἀλλοίωσιν ἔφερεν εἰς τό Σύμπαν καί ἰδιαιτέρως εἰς τό μέλλον ἑκάστου ἀνθρώπου. Δέν πρέπει νά ἀγνοήσωμεν τήν σπουδαιότητά του ἐπειδή ἐτελέσθη μακράν τῆς μεγάλης δημοσιότητος, εἰς ἕν ταπεινόν καί ἀπέριττον σπήλαιον. Οὔτε πρέπει νά ἑορτάσωμεν τό γεγονός θορυβωδῶς καί ἐπιφανειακῶς ὡς μίαν ἐποχικήν ἐφήμερον πανήγυριν, χωρίς ἄλλην ἐπιρροήν εἰς τήν ζωήν μας πλήν τοῦ κοσμικοῦ ξεφαντώματος. Ἄν καί τά γενόμενα κατά τήν Γέννησιν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ εἶναι ἀθέατα διά τούς φθαρτούς ἀνθρωπίνους ὀφθαλμούς, ὑπάρχουν μερικοί οἱ ὁποῖοι μέ τήν χάριν τοῦ Θεοῦ εἶδον καί μᾶς περιγράφουν τά βαθύτερα συμβάντα καί τήν ἐπελθοῦσαν μυστικήν ἀλλοίωσιν τοῦ κόσμου. Ἰδού πῶς ὁ προκάτοχος ἡμῶν Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ἀναφωνεῖ, θαμβωμένος ἐξ ὅσων ἀντελήφθη: «Ἄγγελοι 4 Παύλειος Λόγος
συνεχόρευον ἀνθρώποις, ἄνθρωποι τοῖς ἀγγέλοις ἐκοινώνουν καί ταῖς ἄλλαις ταῖς ἄνω δυνάμεσι· καί ἥν ἰδεῖν... καταλλαγάς Θεοῦ πρός τήν ἡμετέραν γεγενημένας φύσιν, διάβολον αἰσχυνόμενον, δαίμονας δραπετεύοντας, θάνατον λελυμένον, παράδεισον ἀνοιγόμενον, κατάραν ἠφανισμένην, ἁμαρτίαν ἐκποδών γεγενημένην, πλάνην ἀπεληλαμένην, ἀλήθειαν ἐπανελθοῦσαν, τῆς εὐσεβείας τόν λόγον πανταχοῦ κατασπειρώμενον καί κομῶντα, τήν τῶν ἄνω πολιτείαν ἐπί γῆς πεφυτευμένην, καί τῇ γῇ συνεχῶς ἀγγέλους ἐπιχωριάζοντας καί πολλήν ὑπέρ τῶν μελλόντων τήν ἐλπίδα οὖσαν» (P.G. 57, 15-16). Αὐτήν τήν ἐλπίδα τῶν μελλόντων εἴθε, τέκνα καί ἀδελφοί, νά ἴδωμεν πραγματοποιουμένην εἰς τήν ζωήν μας εὐχαῖς τοῦ μεγάλου Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, ὁ ὁποῖος πρεσβεύει ὑπέρ ἡμῶν πρός Κύριον ἐν οὐρανοῖς μετά πάντων τῶν Ἁγίων. Ἐπί τῇ συμπληρώσει δέ κατά τό ἐπί θύραις νέον ἔτος χιλίων ἑξακοσίων ἐτῶν ἀπό τῆς κοιμήσεως τοῦ Ἁγίου τούτου, ἀνακηρύσσομεν ἀπό τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου τό ἔτος τοῦτο ἔτος Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, ἵνα δώσωμεν εἰς πάντας τούς πιστούς τήν ὤθησιν νά μελετήσουν τό ἔργον καί νά ἐμβαθύνουν εἰς τήν ζωήν αὐτοῦ. Ἀδελφοί! Χριστός γεννᾶται, δοξάσατε· Χριστός ἐξ οὐρανῶν· ἀπαντήσατε· Χριστός ἐπί γῆς· ὑψώθητε· Αὐτῷ, τῷ Φιλανθρώπῳ Θεῷ τῶν Χριστουγέννων, ἡ τιμή καί ἡ εὐχαριστία καί ἡ δόξα καί ἡ προσκύνησις εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν. Φανάριον, Χριστούγεννα ,βς´ + Ὁ Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαῖος διάπυρος πρός Θεόν εὐχέτης πάντων ὑμῶν
Παύλειος Λόγος 5
Ποιμαντορική Εγκύκλιος ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ †ΠΑΝΤ ΕΛΕΗΜΩΝ ἐλέῳ Θεοῦ Ἐπίσκοπος καὶ Μητροπολίτης τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Βεροίας, Ναούσης καὶ Καμπανίας Π ρ ὸ ς τὸν ἱερὸν κλῆρον καὶ τὸν εὐσεβῆ λαὸν τῆς καθ’ ἡμᾶς θεοσώστου ἐπαρχίας
«Μέγα καὶ παράδοξον θαῦμα τετέλεσται σήμερον... Ὁ Λόγος σαρκοῦται καὶ τοῦ Πατρὸς οὐ κεχώρισται»
Ε
κπληκτοι ἐνώπιον τοῦ ταπεινοῦ σπηλαίου τῆς Βηθλεέμ, ἔκπληκτοι ἐνώπιον τῆς φάτνης τῶν ἀλόγων, ὅπου λάμπει ὁ ἥλιος τῆς δικαιοσύνης Χριστός, ἑορτάζουμε καὶ προσκυνοῦμε σήμερα, ἀδελφοί μου, τὸ θαῦμα τῆς τοῦ Χριστοῦ γεννήσεως. Καὶ τὸ θαῦμα αὐτὸ δὲν εἶναι ἁπλῶς ἕνα παράξενο καὶ ἀσυνήθιστο γεγονός, δὲν εἶναι ἁπλῶς ἕνα γεγονός, ποὺ ὑπερβαίνει τὸ μέτρο τῶν ἀνθρωπίνων δυνάμεων, δὲν εἶναι ἕνα γεγονός, τὸ ὁποῖο νικᾶ τοὺς ὅρους τῆς φύσεως, καθὼς «Παρθένος τίκτει καὶ μήτρα οὐ φλέγεται» καθὼς ψάλλει ὁ ἱερὸς ὑμνογράφος, ἀλλὰ εἶναι ἕνα γεγονός, τὸ ὁποῖο
6 Παύλειος Λόγος
ὑπερβαίνει κάθε ἔννοια ἀνθρώπινης λογικῆς. Καὶ αὐτὸ συμβαίνει, γιατὶ ὅ,τι ἀφορᾶ στὸ Θεό, ὅ,τι προέρχεται ἀπὸ τὸν Θεό, δὲν εἶναι ἔργο μόνον τῆς πανσόφου δημιουργικῆς βουλήσεώς Του, ἀλλὰ εἶναι καὶ καρπὸς τῆς ἀνεξιχνιάστου ἀγάπης καὶ τῆς ἀπείρου εὐσπλαχνίας Του πρὸς τὸν ἄνθρωπο. Τὸ θαῦμα λοιπὸν τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Χριστοῦ εἶναι τὸ θαῦμα τῆς «ὑπὲρ νοῦν καὶ λόγον καὶ ἔννοιαν» ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος ἐνδύει τὸν Υἱό Του μὲ τὸ ἔνδυμα τῶν υἱῶν τῶν ἀνθρώπων, τὴ σάρκα, γιὰ νὰ δώσει στὸν ἄνθρωπο τὴ δυνατότητα νὰ ἐνδυθεῖ τὸ ἔνδυμα τῆς υἱοθεσίας τοῦ Θεοῦ, καὶ τῆς ἀποκαταστάσεως στὴν ἀγάπη
Του. Εἶναι τὸ θαῦμα, τὸ «μέγα καὶ παράδοξον», ὅτι ὁ ἄϋλος Λόγος, τὸ δεύτερο πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, «λαμβάνει δούλου μορφὴν» καὶ σαρκοῦται ἐν χρόνῳ. Εἶναι ὅτι, ἂν καὶ γίνεται ἄνθρωπος, δὲν χωρίζεται ἀπὸ τὸν Θεὸ Πατέρα, διότι ὁ λόγος τῆς σαρκώσεως τοῦ Χριστοῦ δὲν ἦταν νὰ γίνει Ἐκεῖνος ἄνθρωπος, ἀλλὰ νὰ κάνει τὸν ἄνθρωπο θεὸ κατὰ χάριν. Δὲν χωρίζεται ὁ Χριστὸς ἀπὸ τὸν Πατέρα, προκειμένου νὰ ἑνώσει τὸν ἄνθρωπο μὲ τὸν Θεό, προκειμένου νὰ σβήσει τὸ χρεόγραφο τῶν ἁμαρτιῶν μας καὶ νὰ μᾶς χαρίσει τὴν ἄφεση καὶ τὴν ἀπολύτρωση. Ὅμως, ἀδελφοί μου, δὲν ἀρκεῖ ὁ θαυμασμὸς καὶ ἡ ἔκπληξη, δὲν ἀρκεῖ ἡ χαρὰ καὶ ἡ ἀγαλλίαση
Η Γέννηση του Χριστού, μέσα 16ου αι. Πάφος βυζαντινό μουσείο
γιὰ τὸ μεγάλο θαῦμα τῆς θείας ἐνανθρωπήσεως, ποὺ πανηγυρίζουμε σήμερα. Χρειάζεται καὶ ἡ δική μας προσπάθεια, γιὰ νὰ τὸ ζήσουμε καὶ νὰ τὸ αἰσθανθοῦμε μέσα μας, γιὰ νὰ τὸ ζήσουμε καὶ νὰ τὸ αἰσθανθοῦμε στὴν ψυχή μας, γιὰ νὰ γίνει καὶ τὸ προσωπικό μας θαῦμα. Ἂν ὁ Χριστὸς μὲ τὴ γέννησή Του δὲν χωρίζεται ἀπὸ τὸν Πατέρα Του, ἐμεῖς θὰ πρέπει νὰ ἀξιοποιήσουμε τὴ δυνατότητα ποὺ μᾶς προσφέρει, γιὰ νὰ ἑνωθοῦμε δι’ Αὐτοῦ μὲ τὸν Θεό. Καὶ ἡ ἕνωση μὲ τὸν Θεὸ συντελεῖται μόνον, ἐὰν ἡ ψυχὴ εἶναι καθαρὴ καὶ ἁγνή, ὅπως οἱ ψυχὲς τῶν
ποιμένων, ποὺ ἀξιώθηκαν νὰ ζήσουν πρῶτοι τὸ θαῦμα τῆς θείας γεννήσεως. Ἡ ἕνωση μὲ τὸν Θεὸ συντελεῖται μόνον, ἐὰν ὁ ἄνθρωπος ἔχει συναίσθηση τῆς ἀδυναμίας του ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καὶ προστρέχει σ’ Αὐτὸν μὲ ταπείνωση, ὅπως οἱ μάγοι. Ἡ ἕνωση μὲ τὸν Θεὸ συντελεῖται, ὅταν ὁ ἄνθρωπος θελήσει μέσα ἀπὸ τὰ ἐκτυφλωτικὰ φῶτα τοῦ κόσμου νὰ διακρίνει τὸ φῶς τοῦ ἀστέρος, ποὺ τὸν ὁδηγεῖ στὸ σπήλαιο τῆς Βηθλεέμ, ποὺ τὸν ὁδηγεῖ στὸ Χριστό. Αὐτὸ τὸ θαῦμα, τὸ προσωπικό μας θαῦμα, τὸ μέγα θαῦμα τῆς σωτηρίας μας, εὔχομαι καὶ προ-
σεύχομαι, ἀδελφοί μου, στὸν ἐν φάτνῃ ἀνακλιθέντα Ἐμμανουὴλ νὰ ζήσουμε ὅλοι μας τὰ φετεινὰ Χριστούγεννα, γιὰ νὰ ἀναπέμπουμε κι ἐμεῖς μαζὶ μὲ τοὺς ἀγγέλους αἶνο δοξολογίας καὶ εὐχαριστίας στὸ Θεό. Διάπυρος πρὸς τὸν δι’ ἡμᾶς γεννηθέντα Χριστόν Ὁ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ † Ὁ Βεροίας, Ναούσης καὶ Καμπανίας Παντελεήμων
Παύλειος Λόγος 7
ΕΝΑ ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ
τοῦ Αρχιμ. π. Γεωργίου Χρυσοστόμου
Ο
πως εἶναι γνωστό, ἡ Ἰταλία εἶναι μία κατεξοχήν Ρωμαιοκαθολική χώρα. Παρόλα αὐτά, ἡ Ὀρθοδοξία στή γειτονική αὐτή χώρα εἶναι γνωστή. Σημαντική θέση στήν ἰταλική κοινωνία κατέχει ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, κύριος ἐκφραστής τῆς ὁποίας εἶναι ἡ Ἱερά Μητρόπολη Ἰταλίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Σήμερα στή δικαιοδοσία της ὑπάγονται πενήντα περίπου ἐνορίες μέ ἰσάριθμους ἱερεῖς διαφόρων ἐθνοτήτων (20 ἰταλόφωνοι, 15 ἑλληνόφωνοι καί 15 σλαυόφωνοι). Παράλληλα, ὑφίστανται καί ἄλλες μικρότερες ἐκκλησιαστικές κοινότητες, πού ὑπάγονται διοικητικά σέ ἄλλες Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες (Ρωσίας, Ρουμανίας κ. ἄ. Μεταξύ τῶν μοναστηριῶν σημαντική θέση κατέχει ἡ Ἱερά Μονή Μεταμορφώσεως Σωτῆρος καί Ἁγίας Βαρβάρας στό χωριό Montener, κοντά στή Βενετία. Ἡ ἱστορία τοῦ μοναστηριοῦ ξεκινᾶ τό 1967, ὅταν ὁ ἐπίσκοπος τῆς περιοχῆς (Vittorio Veneto) Albino Luciani, μετέπειτα πατριάρχης Βενετίας καί στή συνέχεια πάπας Ἰωάννης-Παῦλος ὁ Α΄ (ὁ πάπας τῶν 30 ἡμερῶν), μετέθεσε τόν ἐφημέριο τοῦ χωριοῦ Montener σέ ἄλλη ἐνορία. Οἱ κάτοικοι τοῦ χωριοῦ ἀντέδρασαν στήν ἀπόφαση αὐτή τοῦ ἐπισκόπου καί προσεχώρησαν ὁμαδικά στήν Ὀρθοδοξία. Ἐπειδή ὅμως δέν γνώ8 Παύλειος Λόγος
ριζαν πολλά πράγματα γιά τήν Ὀρθοδοξία, ζήτησαν ἀπό ἕνα ὀρθόδοξο Ἰταλό ἱερέα, πού ὑπαγόταν στό Πατριαρχεῖο Ρωσίας, νά τούς διδάξει τήν ὀρθόδοξη πίστη. Οἱ πρῶτες θ. λειτουργίες τελέστηκαν σέ ἕνα γκαράζ. Ἀπό ἐκεῖ καί μετά ἀρχίζει μία περιπετειώδης πορεία ἀναζήτησης τῆς ἐκκλησιαστικῆς ταυτότητας: Τό 1968 κτίσθηκε ὁ πρῶτος ὀρθόδοξος ναός. Τό 1969 τελέσθηκαν τά ἐγκαίνια τοῦ ναοῦ ἀπό τόν μητροπολίτη Σούροζ Ἀντώνιο Bloom, ὑπεύθυνο τοῦ Πατριαρχείου Ρωσίας γιά τή Δυτική Εὐρώπη. Τό 1970 ἐντάχθηκαν σέ παλαιοημερολογητική ὁμάδα τῆς Ἑλλάδος ὑπό τόν Κυπριανό. Στή συνέχεια ἀναζήτησαν ἀναγνώριση ἀπό μία Νεστοριανή Ἐκκλησία τῆς Συρίας, πού τούς ἔδωσαν κατεξαίρεση τήν ἄδεια χρήσης εἰκόνων, δεδομένου ὅτι οἱ Νεστοριανοί εἶναι εἰκονομάχοι. Τό 1985 προσαρτήθηκαν στήν κανονική Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Πολωνίας. Τό 1995 τούς ἔκανε τελικά δεκτούς ὁ ὀρθόδοξος μητροπολίτης Ἰταλίας Σπυρίδων καί ἔτσι ἐντάχθηκαν στή δικαιοδοσία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Τό 1996 πρίν τά Χριστούγεννα ὁ νέος τότε καί σημερινός μητροπολίτης Ἰταλίας Γεννάδιος λειτούργησε στόν Ἱερό Ναό μαζί μέ τόν Ἰταλό ἱερέα π. Ἀθηναγόρα Fasiolo, ἐφημέριο τῆς ὀρθόδοξης ἐνορίας τοῦ Livorno.
Ἔκτοτε ἡ ἰταλόφωνη αὐτή ὀρθόδοξη κοινότητα ἀνέπτυξε μεγάλη ἐνοριακή δραστηριότητα μέ χορωδία, τμήματα κατήχησης γιά μικρούς καί μεγάλους καί ἀναπτύσσοντας τούς δεσμούς της μέ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο. Τό 2000 δίδεται ἡ ἄδεια ἵδρυσης τοῦ μοναστηριοῦ. Ὁ ἱερέας Ἀθηναγόρας Fasiolo, εὑρισκόμενος στήν Κρήτη, συνάντησε τή μοναχή Σεβαστιανή, ἡγουμένη τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Τιμίου Προδρόμου Κορακιῶν Χανίων, καί τῆς ζήτησε νά ἡγηθεῖ τοῦ νέου μοναστηριοῦ στήν Ἰταλία μέ τά παρακάτω λόγια: «Ἔχουμε ἀγάπη καί πτωχεία. Ἐάν θέλετε, γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ, νά ἔλθετε». Αὐτό καί ἔγινε, ἀφοῦ ἡ μοναχή Σεβαστιανή ἔλαβε τήν εὐλογία τοῦ μητροπολίτη Χανίων (καί σήμερα ἀρχιεπισκόπου Κρήτης) κ. Εἰρηναίου. Τό 2002 προσῆλθε στό μοναστήρι ἡ πρώτη δόκιμη Μαρία, προερχόμενη ἀπό τή χώρα τῆς Λεττονίας. Τό 2004 προσῆλθε καί μία ἀκόμη δόκιμη ἀπό τό πλησιόχωρο χωριό Montener. Τό μοναστήρι παρέχει τή μαρτυρία τοῦ ὀρθόδοξου μοναχισμοῦ στήν Ἰταλία. Οἱ ἱερές ἀκολουθίες καί ἡ θεία λειτουργία τελοῦνται πολύγλωσσα, καθώς τό ἐκκλησίασμα, ἐκτός ἀπό Ἰταλούς, ἀπαρτίζουν καί πιστοί ἀπό ἄλλες χῶρες, κυρίως οἰκονομικοί μετανάστες ἀπό ὀρθόδοξες χῶρες. Τή σημασία τῆς ἱδρύσεως καί λειτουργίας ἑνός ὀρθόδοξου μοναστηριοῦ στήν καρδιά τῆς Ἰταλίας ἀποτυπώνει μία καλαίσθητη ἀναμνηστήρια ἐπιγραφή πού τοποθετήθηκε στόν ναό τό 1988. Τό ἔτος αὐτό ἑορτάστηκαν τά χίλια χρόνια ἀπό τόν ἐκχριστιανισμό τῶν
Ρώσων (988-1988) καί τά εἴκοσι χρόνια ἀπό τήν ἵδρυση τοῦ ναοῦ (1968-1988). Ἡ ἐπιγραφή, γραμμένη στήν ἰταλική γλῶσσα, γράφει (σέ ἐλεύθερη δική μας μετάφραση): «Μία χιλιετία καί μία εἰκοσαετία θά γραφοῦν ἀνεξίτηλα στή μνήμη
Μία εἰκοσαετία ἀλησμόνητη! Μία εἰκοσαετία πού ἀποτελεῖ ἀξιοθαύμαστο προϊόν ἐκείνης τῆς χιλιετίας! Λαέ τοῦ Montener, αὐτή εἶναι ἡ δική σου ἀποστολή: Νά εἶσαι μάρτυρας μέσα στή Βενετική γῆ τῆς ξαναγεννημένης ἐδῶ Ὀρθοδοξίας. Μήν τό ξεχνᾶτε ποτέ! Νά εἶστε ὑπερήφανοι, καθώς εἶστε παιδιά καί κληρονόμοι ἐκείνης τῆς χιλιετίας. Ἱδρυθεῖσα τό 1968. Ἐγκαινιάσθηκε τό 1969 ἀπό τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ἀντώνιο Bloom». Νά σημειωθεῖ, τέλος, ὅτι τό ὀρθόδοξο αὐτό μοναστήρι συνδέεται, κατά κάποιο τρόπο καί μέ τήν περιοχή μας. Ἡ ἡγουμένη Σεβαστιανή ἔλαβε τή μοναχική κουρά τό 1973 στήν Ἱερά Μονή Ἁγίου Ἀθανασίου Ἀγκαθιᾶς, ὅπου καί μόνασε γιά ἀρκετά χρόνια.
μας. Ἐδῶ καί χίλια χρόνια τό φῶς τοῦ Ἀναστάντος διαχεόταν στή Ρωσία, ὑπό τήν καθοδήγηση τοῦ πρίγκηπα καί ἰσαποστόλου Βλαδιμήρου. Ἀπό τήν ἀρχή φάνηκαν τά ἀποτελέσματα τῆς ἱεραποστολῆς ἑνός ὀρθόδοξου λαοῦ: Νά ξαναδώσει στή Δύση τό αὐθεντικό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ. Ἀπό τήν Ἀνατολή ξεπήδησε τό φῶς (ex oriente lux). Ἐκεῖνο τό φῶς ἤδη φανερώνεται ἐκεῖ ὅπου ἡ ἥλιος δύει. Ἔτσι κατανοοῦμε, γιατί ἡ Ὁρθοδοξία λάμπει στή χώρα μας, ἐδῶ καί εἴκοσι χρόνια.
Τά στοιχεῖα τοῦ μοναστηριοῦ γιά ὅσους ἐπιθυμοῦν νά ἐπικοινωνήσουν ἤ καί νά τό ἐπισκεφθοῦν εἶναι: Tαχυδρομική Διεύθυνση: Monastero Greco-Ortodosso della Trasfigurazione del Signore e di Santa Barbara Borgo Gava 5, I - 31010 Montener di Sarmede (Treviso) Tηλέφωνο: (0039) 0438 582108
Παύλειος Λόγος 9
Η ΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ
ὡς ἀπαραίτητη προϋπόθεση στό κατηχητικό ἔργο
Η
ἔννοια τοῦ συμβούλου στὴν πρώτη ἐκκλησία κατεῖχε ἰδιαίτερη σημασία. Μέσα ἀπὸ τὴ χρήση τῶν συμβόλων στὴν καθημερινὴ ζωὴ τῶν πρώτων χριστιανῶν, γινόταν αἰσθητὲς οἱ ἀλήθειες τῆς «νέας» πίστης τοῦ Ἰησοῦ. Μὲ τὴν πάροδο τῶν χρόνων, ὡς σύμβολα τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας θεωρήθηκαν οἱ ἀποφάσεις ἢ οἱ «ὄροι» τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων, οἱ ὁποῖες ἀποτελοῦν μοναδικοὺς φορεῖς, διερμηνεῖς καὶ ὄργανα ἔκφρασης τοῦ ἀλάθητου τῆς Ἐκκλησίας ὅταν αὐτὴ ἀποφασίζει καὶ ἀποφαίνεται «ἐν Συνόδῳ». Τὸ «ἀλάθητο» καὶ ἡ θεοπνευστία τῶν συνοδικῶν ἀποφάσεων τῆς ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, ἀποτελεῖ πειστικότατη ἀπάντηση στὸ ζήτημα τοῦ ἀλάθητου τοῦ Πάπα τῶν Ρωμαιοκαθολικῶν, τὸ ὁποῖο ἐκτὸς ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι ἀποτέλεσε ἕνα ἀπὸ τὰ βασικότερα ζητήματα τοῦ σχίσματος, δημιούργησε παράλληλα καὶ σοβαρότατα προβλήματα στοὺς χριστιανοὺς τῆς Δύσης. Ἡ γνώση τῆς ἀποκεκαλυμένης ἀλήθειας, δὲν εἶναι ἄσχετη μὲ τὸ κατηχητικὸ ἔργο, ἀλλὰ θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε ὅτι ἀποτελεῖ ἀπαραίτητη προϋπόθεση γιὰ τὴν ὀρθὴ διεξαγωγή του. Ὁ κατηχητὴς ὀφείλει πρῶτα ὁ ἴδιος νὰ γίνει κοινωνὸς τῆς ἀλήθειας καὶ στὴ συνέχεια νὰ τὴ μεταλαμπαδεύσει στοὺς κατηχούμενους ποὺ τοῦ ἐμπιστεύτηκε ἡ Ἐκκλησία. Σὲ διαφορετικὴ περίπτωση, ὁ κίνδυνος τοῦ πνευματικοῦ ἀποπροσανατολισμοῦ τῶν κατηχούμενων καθίσταται περισσότερο ἀπὸ ἐμφανής, διότι «τυφλὸς τυφλὸν ἂν ὁδηγεῖ, ἀμφότεροι εἰς βόθυνον πεσοῦνται». Ἡ πνευματικὴ ἐπαγρύπνηση, ὁ προσωπικὸς πνευματικὸς ἀγώνας καὶ ἡ μελέτη τοῦ θείου νόμου, θὰ πρέπει νὰ ἀποτελοῦν καθημερινὴ μέριμνα τῶν κατηχητῶν, προκειμένου νὰ γίνουν ζωντανὸ παράδειγμα στὰ νεώτερα μέλη τῆς Ἐκκλησίας, τὰ ὁποία κλήθηκαν νὰ καθοδηγήσουν πνευματικά. Ἡ καθημερινὴ μελέτη τοῦ θείου νόμου, ὡς ὑποχρέωση κάθε συνειδητοῦ χριστιανοῦ, σὲ συνάρτηση μὲ τὴν ἔμπρακτη ἐφαρμογή του στὴν καθημερινὴ ζωή, ἀποσκοποῦν στὴν ἀπόκτηση τῆς γνώσης τῆς ἀλήθειας, ἡ ὁποῖα τελικὰ ὁδηγεῖ στὴν
10 Παύλειος Λόγος
τοῦ Ἀθανασίου Βουδούρη ἀπελευθέρωση τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὴν σκλαβιὰ τῶν παθῶν. Ἡ γνώση τῆς ἀλήθειας, ἡ γνώση δηλαδὴ τοῦ ἴδιου του Θεοῦ, ὁ ὁποῖος ἀποτελεῖ τὴν μοναδικὴ ἀλήθεια, δὲν πρέπει νὰ ἐκληφθεῖ ὡς ἐμπλουτισμὸς τοῦ γνωσιολογικοῦ μας πεδίου, ἀλλὰ ὡς πνευματικὸ χάρισμα τὸ ὁποῖο παρέχεται ἀπὸ τὸν Θεὸ σὲ αὐτοὺς ποὺ ἔμπρακτα τὸ ἐπιζητοῦν. Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος μᾶς διαβεβαιώνει, ὅτι ἡ γνώση τῆς ἀλήθειας εἶναι αὐτὴ ποὺ θὰ μᾶς ἐλευθερώσει ἀπὸ τὰ δεσμὰ τῆς ἁμαρτίας καὶ θὰ μᾶς ὁδηγήσει στὴ σωτηρία, ἡ ὁποῖα ἀποτελεῖ τὸ ζητούμενο καὶ τὸν τελικὸ σκοπὸ τοῦ πνευματικοῦ ἀγώνα. Ὅπως προαναφέραμε, ἀπαραίτητη προϋπόθεση γιὰ τὴν πορεία μας πρὸς τὴν θέωση ἀποτελεῖ ἡ ὀρθὴ γνώση τῆς ἀλήθειας. Χωρὶς τὴν γνώση αὐτή, ὁ δρόμος πρὸς τὴν σωτηρία παραμένει κλειστός. Γιὰ τὸν λόγο αὐτό, οἱ πατέρες τῆς Ἐκκλησίας θέσπισαν συγκεκριμένους «ὅρους», οἱ ὁποῖοι ὡς σκοπὸ ἔχουν τὴν πνευματικὴ καθοδήγηση τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας πρὸς τὴν ἀλήθεια. Οἱ βασικότεροι λόγοι γιὰ τοὺς ὁποίους κρίθηκε ἀναγκαῖα ἡ καταγραφὴ τῆς ζωντανῆς παραδόσεως τῆς ζωῆς καὶ τῆς πίστης τῆς Ἐκκλησίας εἶναι οἱ ἑξῆς : Α) Κατὰ τοὺς πρώτους αἰῶνες ἀναπτύξεως τοῦ Χριστιανισμοῦ, παρατηρήθηκε δυσκολία κατανοήσεως τοῦ καινοφανοῦς δόγματος τῆς Τρισυπόστατης Θεότητας, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ δημιουργηθεῖ κίνδυνος ἐξελίξεως τῆς νέας πίστης σὲ πολυθεΐα, Β) Κατὰ τὴν ἴδια περίοδο ἐγέρθηκαν σοβαρὰ προβλήματα σχετικὰ μὲ τὸ ζήτημα τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ, καὶ Γ) Οἱ χριστιανοὶ ποὺ προερχόταν ἀπὸ εἰδωλολατρικὲς θρησκεῖες, δύσκολα μποροῦσαν νὰ κατανοήσουν τὶς ἀλήθειες τῆς νέας πίστης, ἡ ὁποία ἀποτελοῦσε «σκάνδαλο» γιὰ τοὺς Ἰουδαίους, ἐνῶ γιὰ τοὺς ἐθνικοὺς «μωρία». Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ ἐμφανίστηκαν πολλὲς αἱρέσεις, οἱ ὁποῖες καταργοῦσαν τὴν ἀλήθεια τῆς πίστης τοῦ Ἰησοῦ. Κάτω ἀπὸ αὐτὲς τὶς συνθῆκες, κρίθηκε ἀναγκαῖα ἡ συστηματοποίηση τῆς ὀρθόδοξης πίστης, προκειμένου νὰ παραμείνει ἀναλλοίωτος ὁ δρόμος ποὺ ὁδηγεῖ στὴ σωτηρία, ὁ δρόμος ποὺ
ὁδηγεῖ πρὸς τὸν Χριστό. Ἡ ὀρθὴ πίστη συστηματοποιήθηκε τελικὰ ἀπὸ τὶς δυὸ πρῶτες Οἰκουμενικὲς Συνόδους, τῆς Νίκαιας καὶ τῆς Κωνσταντινούπολης καὶ ὁρίζεται συνοπτικὰ σὲ 12 ἄρθρα τὰ ὁποῖα ἐπικράτησε νὰ ὀνομάζονται «Σύμβολο Νικαίας – Κωνσταντινουπόλεως» ἢ «Σύμβολο τῆς Πίστης». Ἡ σημασία τοῦ συμβόλου αὐτοῦ εἶναι μεγάλη, καθὼς μὲ τὴ θέσπιση καὶ τὴν ἀποδοχή του ἀπὸ τὸ πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας, τέθηκε τέλος σὲ μία μακρὰ περίοδο ἔρευνας καὶ ἀναζητήσεως τῆς ἀλήθειας. Ἡ σημασία τοῦ Συμβόλου αὐτοῦ ἀποκτᾶ μεγαλύτερη σπουδαιότητα, διότι χαρακτηρίζει τὴν πρώτη ἱστορικὰ θεολογικὴ περίοδο τοῦ Χριστιανισμοῦ. Ὡστόσο, ἡ ἐπικράτησή του, δὲν σήμανε ταυτόχρονα καὶ τὴν παύση τῶν αἱρετικῶν δοξασιῶν, οἱ ὁποῖες πλέον ἔχουν ὡς γνώμονα καὶ βάση τὴν παραχάραξή του. Δὲν θὰ σταθοῦμε περισσότερο σὲ ἱστορικὰ στοιχεῖα ποὺ ἀφοροῦν τὴν σύνταξη καὶ τὴν ἀποδοχὴ τοῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως ἀπὸ τὸ πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας, προκειμένου νὰ ἀναπτύξουμε ὁρισμένα ἀπὸ τὰ βασικότερα σημεῖα του, τὰ ὁποία θὰ πρέπει νὰ ἔχουμε ὡς ἄξονα τόσο στὸ κατηχητικὸ ἔργο τὸ ὁποῖο μᾶς ἐμπιστεύτηκε ἡ Ἐκκλησία, ὅσο καὶ στὴν προσωπική μας ζωή. Βασικὴ προϋπόθεση τῆς σωτηρίας μας, ἀποτελεῖ ἡ πίστη στὸν Ἕνα Τριαδικὸ Θεό, ἡ ὁποία μετουσιώνεται σὲ ὁμολογία μὲ τὸ βάπτισμα καὶ τὴ συμμετοχὴ στὰ μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας, ἔχοντας ὡς τελικὸ σκοπὸ τὴν προσδοκία τῆς αἰώνιας ζωῆς καὶ βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Οἱ βασικὲς αὐτὲς προϋποθέσεις, ποὺ τελικὰ ὁδηγοῦν τὸν ἄνθρωπο στὴ σωτηρία, ἐκφράζονται στὸ Σύμβολο τῆς Πίστης μὲ τὰ ρήματα «Πιστεύω – Ὁμολογῶ – Προσδοκῶ». Ἃς ἀρχίσουμε, ὅμως, ἀπὸ τὰ 8 πρῶτα ἄρθρα τοῦ Συμβόλου, τὰ ὁποία ἀναφέρονται στὴν πίστη μας στὸ Θεό. Τὰ ἄρθρα αὐτά, οὐσιαστικὰ καθορίζουν τὸ λεγόμενο «Τριαδολογικό» δόγμα, τὴν πίστη μας δηλαδὴ στὸν Ἕνα Τριαδικὸ Θεό. Καὶ πρῶτα ἀπὸ ὅλα, γιὰ τὴν ἀποφυγὴ τοῦ κινδύνου τῆς πολυθεΐας ποὺ προκύπτει ἀπὸ τὴ δυσκολία κατανοήσεως τῆς ἔννοιας τῆς τρισυπόστατης μονάδας, θὰ πρέπει νὰ ἔχουμε ὑπόψη μας
τὰ ἑξῆς : Αἴτιο τοῦ τρόπου ὕπαρξης τῆς Τριάδας καθ’ ἐαυτῆς, εἶναι μόνο ὁ Πατέρας, ὁ ὁποῖος γεννᾶ τὸν Υἱὸ καὶ ἐκπορεύει τὸ Ἅγιο Πνεῦμα. Οἱ τρεῖς ὑποστάσεις ὑπάρχουν συναΐδια στὴν ἔκφανση τῆς μίας οὐσίας. Μὲ ἄλλα λόγια, ὑπάρχει 1ον) ἕνα αἴτιο, 2ον) ταυτότητα οὐσίας (τὰ τρία πρόσωπα εἶναι ὁμοούσια) καὶ 3ον) διάκριση τῶν ὑποστάσεων. Ἔτσι, τὸ μοναδικὸ αἴτιο, ἡ ταυτότητα τῆς οὐσίας καὶ ἡ ἑτερότητα τῶν προσώπων, ἀποτελοῦν τὴν τρισυπόστατη μονάδα. Τὰ τρία πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδας (Πατέρας, Υἱός, Ἅγιο Πνεῦμα), ἔχουν ὁρισμένα ἰδιαίτερα χαρακτηριστικά, τὰ ὁποία ὀνομάζονται ὑποστατικὰ προσόντα. Κάθε ἰδιαίτερο προσόν, ἀνήκει μόνο στὴν ἰδιαίτερη ὑπόσταση. Ὁ Πατέρας εἶναι ἀγέννητος, ὁ Υἱὸς γεννητὸς καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα ἐκπορευτό. Οἱ ὑποστάσεις ὅμως, ὡς ὁμοούσιες, κοινωνοῦν κατὰ τὴν κοινότητα τῆς μίας οὐσίας. Ἐπίσης, οἱ ἐνέργειες τοῦ τριαδικοῦ Θεοῦ, διαμέσου τῆς κοινῆς βούλησης τῶν προσώπων εἶναι κοινές, ἐνῶ ὑπάρχει ἰδιαιτερότητα τῶν ἔργων κάθε προσώπου. Ὁ Πατέρας εἶναι πάντοτε, καὶ στὴν πραγμάτωση τῆς δημιουργικῆς καὶ ἀπολυτρωτικῆς ἐνέργειας, ἡ ἀρχικὴ αἰτία, ὁ Υἱὸς πραγματώνει τὸ ἔργο τῆς φανέρωσης τῆς ἄσαρκης καὶ ἔνσαρκης παρουσίας του στὴ φύση καὶ στὴν ἱστορία γιὰ τὴ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου, τὸ Ἅγιο Πνεῦμα διενεργεῖ τὴν τελείωση τοῦ δημιουργικοῦ καὶ ἀπολυτρωτικοῦ ἔργου. Ὁ ἄνθρωπος, γίνεται κοινωνὸς τοῦ Θεοῦ μέσα ἀπὸ τὴν ἐμπειρικὴ θεολογία καὶ τὴν θεία οἰκονομία. Θὰ πρέπει νὰ διευκρινίσουμε, ὅτι γίνεται κοινωνὸς μόνο τῶν ἀκτίστων ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ καὶ σὲ καμία περίπτωση τῆς οὐσίας Του, ἡ ὁποία εἶναι ἀπρόσιτη ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο. Ἡ οἰκονομία τοῦ Θεοῦ, στὴν ἱστορία τοῦ ἀπολυτρωτικοῦ του σχεδίου, ἐντοπίζεται ἀρχικὰ στὶς θεοφάνειες. Σὲ αὐτὲς ἀπὸ τὴ μία πλευρὰ ἐπισημαίνεται ἡ ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ ὡς ἀπρόσιτου ὄντος, ποὺ παραμένει ἄγνωστος, ἄρρητος καὶ νοεῖται «καθ’ ἐαυτόν», καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη διαφαίνεται ξεκάθαρα ἡ δράση Του στὴν κτίση καὶ στὴν ἱστορία. Στὴν ἱστορία τῶν θεοφανειῶν, τὰ μέλη τῆς ἱστορικῆς κοινότητας (εἴτε πρόκειται γιὰ τὸν Ἰσραὴλ εἴτε γιὰ τὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ) βλέπουν, ἐπικοινωνοῦν καὶ κοινωνοῦν τὸν Λόγο, τὸ δεύτερο πρόσωπο δηλαδὴ τῆς Ἁγίας Τριάδας. Αὐτοὶ ποὺ εἶδαν τὸν Θεό, δηλαδὴ ὅσοι ἔγιναν κοινωνοὶ τῶν θείων ἐνεργειῶν Του, καθορίζουν τὴν ἱστορία τῆς θείας οἰκονομίας καὶ παράλληλα ἐκφράζουν τὴν συνείδηση ὅτι ἡ οἰκονομία μέσα στὴν ἱστορία τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ, καθορίζεται ἀπὸ τὴν θεολο-
γία. Στὴν περίπτωση τῶν θεοφανειῶν, ἀποκαλύπτεται πρὸς τοὺς ἀνθρώπους ἡ Θεία Δόξα, ἡ ὁποία ξεκινώντας ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῶν προφητῶν, οἱ ὁποῖοι ἔβλεπαν τὸν ἄσαρκο Λόγο, προχωράει στὴν ἐποχὴ τῆς ἐνανθρωπήσεως κατὰ τὴν ὁποία οἱ μαθητὲς καὶ οἱ ἀπόστολοι τοῦ Ἰησοῦ ἔβλεπαν τὸν Λόγο σεσαρκωμένο, γιὰ νὰ καταλήξει μέχρι τὰ ἔσχατα τῆς ἱστορίας. Ἔτσι, ἡ ὅραση τῆς Θείας Δόξας εἶναι ἄπαυστη μέχρι τὸ τέλος τῆς ἐξέλιξης τῆς κτίσης καὶ τῆς ἱστορίας, ἡ ὁποία συνδέεται ὀργανικὰ μὲ τὴν θεολογία, ὡς ἐμπειρία καὶ διδασκαλία τῆς τριαδικῆς θεότητας καθεαυτῆς. Ἡ σωτηρία ἐπιτυγχάνεται μόνο μέσα στὰ πλαίσια τῆς ἱστορικῆς κοινότητας τοῦ Θεοῦ, δηλαδὴ στὰ πλαίσια τῆς Ἐκκλησίας ἡ ὁποία ἱδρύθηκε ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Θεό. Ἡ Ἐκκλησία, ὡς σῶμα Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων, ἀποτελεῖ τὸν μοναδικὸ δρόμο ποὺ τελικὰ ὁδηγεῖ στὴν θέωση. Στὸ Σύμβολο τῆς Πίστεως, ὁμολογοῦμε
ὅτι πιστεύουμε «εἰς μίαν, ἁγίαν, καθολικὴν καὶ ἀποστολικὴν Ἐκκλησίαν». Οἱ τέσσερις αὐτὲς λέξεις, μᾶς φανερώνουν τὶς ἰδιότητες τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Ἐκκλησία ὡς σῶμα Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων εἶναι Μία, διότι παρὰ τὸ πλῆθος τῶν μελῶν, ὑπάρχει ἕνα σῶμα καὶ μία κεφαλή. Τὰ πολλὰ μέλη τοῦ σώματος, εἶναι ἄρρηκτα ἑνωμένα καὶ συνδεδεμένα μεταξύ τους. Ἡ ἑνότητα αὐτὴ τῆς Ἐκκλησίας, εἶναι ἐσωτερική. Ἀπορρέει ἀπὸ τὴν σύνδεση τῶν ἀνθρώπων μὲ τὸν Χριστό, ἀπὸ τὴν κοινὴ πίστη, ἡ ὁποία εἶναι κυρίως καὶ πρὸ παντὸς ζωή, ἀπὸ τὴν κοινὴ λατρεία καὶ ἀπὸ τὸν κοινὸ τρόπο θεραπείας τοῦ ἀνθρώπου. Ὅπως οἱ ἐπιστήμονες ἐνὸς κλάδου σὲ ὁλόκληρο τὸν κόσμο χρησιμοποιοῦν τὶς ἴδιες μεθόδους γιὰ νὰ διαπιστώσουν ἢ νὰ ἐπιτύχουν κάτι, τὸ ἴδιο γίνεται καὶ μέσα στὴν Ἐκκλησία. Ὅλα τὰ μέλη χρησιμοποιοῦν τὸν ἴδιο τρόπο θεραπείας ἀπὸ τὴν ἀρρώστια τῶν παθῶν. Μὲ αὐτὸν τὸν
τρόπο ἄλλωστε, καθίστανται πραγματικὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Ἐκκλησία, ὡς σῶμα τοῦ Χριστοῦ, εἶναι ἐπίσης Ἁγία. Ἁγιάστηκε καὶ καθαρίστηκε ἀπὸ τὸν Χριστό, ὁ ὁποῖος τὴν προσέλαβε καὶ τὴν κατέστησε σῶμα Του. Ἔτσι, ἡ Ἐκκλησία ὡς Ἁγία, ἐπιτελεῖ ἁγιαστικὸ ἔργο. Σκοπὸς τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὁ ἁγιασμὸς τῶν μελῶν της καὶ ἡ καθοδήγησή τους στὸν φωτισμὸ καὶ τὴν θέωση. Τὸ ἁγιαστικὸ ἔργο ἐπιτελεῖται μὲ τὴν συμμετοχὴ στὰ Μυστήρια καὶ τὴν ἀσκητικὴ καὶ νηπτικὴ ζωή. Ἡ ὁμολογία τοῦ κοινοῦ βαπτίσματος, τῆς κοινῆς λατρευτικῆς καὶ μυστηριακῆς ζωῆς, ἀποτελεῖ συνδετικὸ κρίκο τῆς ἑνότητας καὶ τῆς ὁμοψυχίας τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας. Μία ἄλλη ἰδιότητα τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὁ καθολικός της χαρακτήρας. Ὅταν λέμε ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι Καθολική, ἐννοοῦμε κυρίως τρεῖς συγκεκριμένες πλευρὲς της: 1ον) ὅτι ἡ Ἐκκλησία ὑπάρχει σὲ ὁλόκληρη τὴν κτίση καὶ τὴν δημιουργία, 2ον) ὅτι κατέχει ὅλη τὴν ἀλήθεια γιὰ τὸν Θεό, τὸν ἄνθρωπο καὶ τὴ σωτηρία του καὶ 3ον) ὅτι ἀπαιτεῖται κοινὴ ζωὴ ἀπὸ ὅλα τὰ μέλη της. Ἀκόμη, ἡ Ἐκκλησία ὀνομάζεται καὶ Ἀποστολική. Ἡ ἀποστολικότητα τῆς Ἐκκλησίας, βασίζεται στοὺς ἑξῆς κυρίως λόγους: 1ον) Στὸ γεγονὸς ὅτι ὁ Χριστός, ὡς ἀρχὴ τῆς Ἐκκλησίας, εἶναι ὁ Ἀπόστολος καὶ ὁ Ἀρχιερέας τῆς ὁμολογίας, 2ον) Στὸ γεγονὸς ὅτι ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ θεμελιώθηκε στοὺς Ἀποστόλους καὶ 3ον) Λόγω τῆς ἀδιάλειπτης καὶ ἀδιάσπαστης πορείας της ἀπὸ τοὺς Ἀποστόλους στοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας. Τέλος, τὸ Σύμβολο τῆς Πίστης, ἐκφράζει τὴν προσδοκία τοῦ ἀνθρώπου νὰ ἀποκτήσει μία θέση στὴν αἰώνια βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ἡ προσδοκία αὐτή, ἀπαιτεῖ τὴν ἔμπρακτη ἀναζήτηση τοῦ Θεοῦ ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο μέσα στὰ πλαίσια τῆς ἱστορικῆς του ὕπαρξης στὸν κόσμο, ἡ ὁποία ἀκολουθεῖ συνεχῆ πορεία πρὸς τὰ ἔσχατα. Οὐσιαστικά, ὁ ἄνθρωπος ἐπιζητεῖ καὶ προσδοκεῖ τὴν αἰώνια κοινωνία μὲ τὸν Θεό, ἡ ὁποία ἔχει μὲν τὴν ἀφετηρία της στὸ χρόνο, ἀκολουθεῖ ὅμως δυναμικὴ πορεία πρὸς τὴν αἰώνια καὶ «ὑπερχρόνια» μακαριότητα.
Παύλειος Λόγος 11
ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΑΓΓΕΛΟΙ
«καί εἶδον καί ἤκουσα ὡς φωνήν ἀγγέλων,...
... καί ἦν ὁ ἀριθμός αὐτῶν μυριάδες μυριάδων...» (Αποκ. 5,11)
Π
ιστεύω εἰς Ἕνα Θεόν Πατέρα, Παντοκράτορα ποιητήν οὐρανοῦ καί γῆς, ὁρατῶν τέ πάντων καί ἀοράτων... Μέ αὐτά τά λόγια οἱ ἅγιοι καί θεοφόροι Πατέρες, στό ἱερό σύμβολο Νικαίας-Κωνσταντινουπόλεως, ἀναφέρονται στή δημιουργία τῶν ἀγγέλων. Στό βιβλίο τοῦ Ἰώβ τῆς Π.Δ. 38,7 γράφεται: « ὅτε ἐγενήθησαν τά ἄστρα ἤνεσάν με φωνῇ μεγάλῃ πάντες οἱ ἄγγελοι μου». Στήν Π.Δ. ἀναφέρονται μέ πολλά ὀνόματα, ὅμως ἐπικράτησε τό ὄνομα «ἀγγελιαφόρος» καί καθιερώθηκε ἡ ὀνομασία τους μέ τό πιό γνωστό ὄνομα «ἄγγελοι». Ὁ ἀριθμός τους εἶναι ἀμέτρητος, ὁ εὐαγγελιστής Ἰωάννης μᾶς λέγει στήν Ἀποκάλυψη 5,11:«καί εἶδον καί ἥκουσα ὡς φωνήν ἀγγέλων πολλῶν κύκλῳ τοῦ θρόνου καί τῶν ζώων καί τῶν πρεσβυτέρων, καί ἦν ὁ ἀριθμός αὐτῶν μυριάδες μυριάδων καί χιλιάδες χιλιάδων». Διακρίνονται σέ ἐννέα τάγματα, που κατατάσονται σέ τρεῖς τριάδες: Σεραφείμ, Χερουβείμ, Θρόνοι, Κυριότητες, Δυνάμεις, Ἐξουσίαι, Ἀρχές, Ἄγγελοι, Ἀρχάγγελοι. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς τονίζει ὅτι οἱ ἄγγελοι εἶναι νοερές ὑπάρξεις μέ νοῦ καί λόγο, εἶναι ἐλεύθεροι καί αὐτεξούσιοι. Γι’ αὐτό καί κάποιοι ἀπ’ αὐτούς μέ ἀρχηγό τόν Ἐωσφόρο, ἐξ αἰτίας τοῦ ἐγωϊσμοῦ καί τῆς ὑπερηφανίας τους, θέλησαν νά γίνουν ἀνώτεροι ἀπό τό Θεό καί ἀμέσως ἐξέπεσαν ἀπό τόν ἁγιασμό καί τή χάρη τοῦ Θεοῦ, μετετράπησαν σέ δαίμονες, ἀνίκανοι νά μετανοήσουν καί νά λάβουν συγχώρηση ἀπό τόν Θεό καί συνεχίζουν νά προσθέτουν χωρίς σταματημό μέχρι
12 Παύλειος Λόγος
τοῦ Ἀρχιμ. π. Νεκταρίου Παπαγιαννούλη σήμερακαί ἐπέκεινα κακία καί ἀμετανοησία. Ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία κατά τήν 8ην Νοεμβρίου τιμᾶ τήν σύναξη τῶν ἁγίων Ἀγγέλων γύρω ἀπό τόν ἀρχάγγελο Μιχαἠλ, πού τότε στήν ἀνταρσία κατά τοῦ Θεοῦ ἀπό τόν ἐωσφόρο καί τούς σύν αὐτῷ, στάθηκε στό μέσο τοῦ πνευματικοῦ κόσμου καί λέγοντας τό «στῶμεν καλῶς, στῶμεν μετά φόβου», συγκέντρωσε γύρω του τό ἀναρίθμητο πλῆθος τῶν ὑπάκουων στό Θεό ἁγίων Ἀγγέλων. Μετά τό Σταυρό τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καί τήν ἔνδοξη Ἀνάστασή Του, οἱ ἅγιοι ἅγγελοι παρά τό ὅτι εἶναι αὐτεξούσιοι στερεώνονται καί παραμένουν ἄτρεπτοι πρός τό κακό. Ἡ φύση τους εἶναι ἄυλη καί πνευματική. Σέ σχέση μέ τόν ἀπολύτως ἄυλο καί πνευματικό Θεό εὑρίσκονται ἔχοντες σῶμα αἰθέριο καί πολύ-πολύ λεπτότατο ἀπό τήν ὕλη.Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός γράφει, ὅτι πᾶν τό συγκρινόμενον μέ τόν Θεόν παχύνεται καί ὑλικόν εὐρίσκεται. Ἐπειδή λοιπόν εἶναι ἄϋλες, ἀσώματες, νοερές, αὐτεξούσιες καί ἀεικίνητες πνευματικές ὑπάρξεις, δέν διακρίνονται σέ φύλα, δεν ὑπάρχει στούς ἁγίους Ἀγγέλους ὁ γάμος, δέν πολλαπλασιάζονται, εἶναι ἀκούραστοι, ἀεικίνητοι, τροφή τους εἶναι ἡ δοξολογία, ἡ θέα καί ἡ μακαριότητα τοῦ Θεοῦ καί κατά τή χάρη καί δωρεά τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀθάνατοι. Πολλές φορές ὅμως ἐμφανίζονται στούς ἀνθρώπους μέ τήν ἄδεια καί εὐλογία τοῦ Θεοῦ, ὡς ἄνθρωποι, φοβεροί καί φωτεινοί μέ ἀποστίλβοντα ἐνδύματα. Ὅταν ἀναφέρεται ὅτι συντρώγουν μέ ἀνθρώπους, αὐτό ἁπλῶς καί μόνο εἶναι μία φαινομενική συμμετοχή, ὅπως γράφεται στήν Π.Δ., στό βιβλίο τοῦ Τωβίτ 12,19:«ὅλο τόν καιρό πού
σᾶς παρουσιαζόμουνα δέν ἔτρωγα τίποτα οὔτε ἔπινα, ἀλλά ἐσεῖς μέ βλέπατε σάν σέ ὅραμα». Γνωστοί σέ μᾶς ἀπό τήν Ἁγία Γραφή καθίστανται καί οἱ θαυμαστοί Ἀρχάγγελοι, ὁ Μιχαήλ (τίς ὡς ὁ Θεός), ὁ Γαβριήλ (ἄνθρωπος ἤ ἤρωας τοῦ Θεοῦ) πού μεταφέρει στό γένος τῶν ἀνθρώπων εὐχάριστες ἀγγελίες, (εἶναι ὁ γλυκύτατος ἀρχάγγελος πού μετέφερε στήν Κυρία Θεοτόκο τό σωτήριο μήνυμα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ) καθώς καί ὁ Ραφαήλ (ὁ Θεός θεραπεύει) γιά τόν ὁποῖο γίνεται λόγος στό βιβλίο τοῦ Τωβίτ. Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος μᾶς ἀναφέρει, ὅτι μόλις ὁ Θεός θέλησε τή δημιουργία τους, ἀμέσως καί δημιουργήθηκαν έκ τοῦ μηδενός. Κίνητρο γιά τή δημιουργία τους εἶναι ἡ άγάπη τοῦ Τρισαγίου Θεοῦ. Ἔργο τους εἶναι ἡ διαρκής δοξολογία τοῦ Θεοῦ, γιατί αὐτή πηγάζει ἀπό τήν ὕπαρξή τους, ἡ διακονία τους στό μυστήριο τῆς θείας Οἰκονομίας, ἡ διακονία καί βοήθειά τους γιά τή σωτηρία τῶν ἀνθρώπων (Λουκ 15,10 «χαρά γίνεται ἐνώπιον τῶν ἀγγέλων τοῦ Θεοῦ ἐπί ἕνί ἁμαρτωλῷ μετανοοῦντι»). Τόν φωτισμό καί τή γνώση τοῦ Θεοῦ μεταδίδουν ἱεραρχικά. Ὁ Προφήτης Δανιήλ καί τό Δευτερονόμιο μᾶς διευκρινίζουν ὅτι κάθε λαός καί ἔθνος ἔχει τό φύλακα ἄγγελό του, πού τοῦ χαρίζεται ἀπό τό Θεό κατά τήν ἡμέρα τῆς Βαπτίσεώς του καί τόν συνοδεύει πάντοτε καί στέκεται δίπλα του καί μακρόθεν μετά μεγάλης λύπης, ὅταν ὁ ἄνθρωπος δέ ζεῖ κατά Θεόν. Κατά τόν Μ. Βασίλειο, ἔχει τόν φύλακα ἄγγελό του πού τόν προστατεύει άπό τίς ἐπιθέσεις τοῦ διαβόλου. Στήν Π.Δ. γίνεται λόγος καί γιά τόν ἅγγελο τοῦ Θεοῦ, πού ὅμως ταυτίζεται μέ τόν Θεό (Γέν 31,13: εἶμαι ὁ Θεός τῆς
Βαιθήλ...Ἔξοδ: 3,2-6 τότε τοῦ φανερώθηκε ἄγγελος Κυρίου...ἐγώ τοῦ λέγει εἶμαι ὁ Θεός τῶν προγόνων σου...) καθώς καί σέ πολλά ἄλλα χωρία. Οἱ Ἅγιοι Πατέρες ταυτίζουν τόν ἄγγελο αὐτό τοῦ Θεοῦ μέ τόν Μονογενῆ Υἱό τοῦ Θεοῦ, τόν ἄσαρκο Λόγο καί προεικονίζεται ἔτσι ἡ ἐνανθρώπισή Του, ὅπως τονίζει ὁ Μ. Βασίλειος. Σ’ ὁλόκληρη τήν ἁγία Γραφή γίνεται λόγος περί τῶν ἁγίων Ἀγγέλων, πιό πυκνός ὅμως στήν Κ. Δ. Ἄγγελοι κατά τή Γέννηση τοῦ Θεανθρώπου τόν ὑμνολογοῦν, τόν διακονοῦν στήν ἔρημο καί πρό τοῦ πάθους Του, καταγγέλουν τήν Ἀνάστασή Του, διαβεβαιώνουν διά τήν μετά τήν Ἀνάληψη ἐπάνοδό Του κατά τή Δευτέρα Παρουσία (Λουκ. 16,22:«καί ἀπενεχθῆναι αὐτόν ὑπό τῶν ἀγγέλων εἰς τόν κόλπον τοῦ Ἀβραάμ...»). Ὁ μακαριστός ὑμνογράφος π. Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης ἀνέφερε,
ὅτι ὅταν εἶχε πάει στό Ἅγιον Ὄρος, τό περιβόλι αὐτό τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, ὁ γέροντάς του τοῦ διηγήθηκε, ὅτι πρό ὀλίγων ἐτῶν ζοῦσε σ’ ἕνα κελλί τῆς ἐρήμου νεαρός καί εὐλαβέστατος ὑποτακτικός πού διεκρίνετο διά τήν ἁγνότητα καί τήν τελείαν ὑπακοή του. Κατά τήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ ἀπῆλθε νεώτατος ἀπό τήν ἐπίγεια ζωή κατόπιν σοβαροῦ κρυολογήματος. Πρό τῆς πορείας του πρός τόν οὐρανό τόν ἄκουγε ὁ γέροντας νά συνομιλεῖ μέ κάποιους καί νά λεγει, «νά ἔλθω ἀλλά σᾶς παρακαλῶ πρῶτα, νά λάβω τήν εὐχή τοῦ γέροντά μου». Στήν ἐρώτηση τοῦ γέροντα ἀπάντησε: «νά, γέροντα, ἔχουν ἔλθει τρεῖς ὁλοφώτεινοι καί πανέμορφοι νεανίσκοι καί μοῦ λέγουν, ἦλθε ἡ ὥρα, ἔχουμε ἐντολή νά σέ μεταφέρουμε ἐνώπιον τοῦ Θρόνου τοῦ Δεσπότου μας, Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ καί ἐγώ τούς λέγω, βεβαίως, ἀλλά νά λάβω πρῶτα
τήν εὐχή τοῦ γέροντά μου» Οἱ ἄγγελοι μόλις ἄκουσαν ἀυτό εἶπαν βεβαίως καί περιμένουμε (ὁ ἀείμνηστος π. Γεράσιμος ἔνδακρυς ἐβεβαίωνε ὅτι καί οἱ ἅγιοι Ἄγγελοι ὑποκλίνονται πρό τῆς ἀρετῆς τῆς ὑπακοῆς). Ὁ γέροντας βαθύτατα συγκινημένος ἔδωσε τό χέρι του νά το φιλήσει ὁ ὑποτακτικός του καί ἔνδακρυς τοῦ εἶπε: «νά πᾶς παιδί μου, μέ τήν εὐλογία τοῦ Χριστοῦ καί τῆς Παναγίας, νά πᾶς», καί ἔτσι παρέλαβαν οἱ ἄγγελοι τήν ψυχή τοῦ καλοῦ ὑποτακτικοῦ καί τήν ὁδήγησαν στό Χριστό καί ὅπως ἐβεβαίωνε ὁ γέροντας τοῦ ὑποτακτικοῦ τό δωμάτιο ἐκεῖνο εἶχε πληρωθεῖ ἀπό οὐράνια εὐωδία γιά διάστημα σαράντα ὁλοκλήρων ἡμερῶν.
Παύλειος Λόγος 13
ΜΟΡΜΟΝΟΙ
Υ
Ὑπό Ἀρχιμανδρίτου Θεοφίλου Λεμοντζῆ, Ἀρχιερατικοῦ Ἐπιτρόπου Καμπανίας
πάρχουν διάφορες ὁμάδες ποὺ συνιστοῦν Ἐκκλησίες Μορμόνων καὶ ἔχουν μεταξὺ τοὺς διαφορές. Ὅμως ὅλες στηρίζονται στὸ πρόσωπο καὶ στὴ διδαχὴ τοῦ Τζότζεφ Σμὶθ (1805 – 1844). Ἡ κίνηση κηρύττει τὸ «ἀμερικανικὸ εὐαγγέλιο». Ὑποστηρίζει ὅτι οἱ πρῶτοι ἄποικοι τῆς Ἀμερικῆς ἦταν οἱ Ἰαρεδίτες, μιὰ φυλὴ ποὺ μὲ θεία μεσολάβηση δὲν ἐθίγη ἀπὸ τὴ σύγχυση τῆς Βαβέλ. Μὲ τὴν ἀρχηγία τοῦ προφήτη Ἰαρὲδ κατασκεύασαν πλοῖα καὶ μετὰ ἀπὸ ταξίδι 344 ἡμερῶν ἔφθασαν στὴ «γῆ τῆς ἐπαγγγελίας», δηλαδὴ τὴν Ἀμερική. Ὅμως διαιρέθηκαν καὶ μετὰ ἀπὸ ἀδελφοκτόνο πόλεμο πλησίον τοῦ λόφου Γκιμοράχ, γύρω στὸ 590 π.Χ, καταστράφηκαν. Κατόπιν γύρω στὸ 600 π.Χ., ἔφθασαν στὴν γῆ τῆς ἐπαγγελίας καὶ ἄλλοι ἄποικοι μὲ τὸν προφήτη Λεχί, ἀπόγονοι τῆς φυλῆς Μανασῆ καὶ αὐτοὶ διαιρέθηκαν σὲ Νεφίτες καὶ Λαμανίτες, ὀπαδοὶ τῶν παιδιῶν τοῦ Λεχί, Νεφὶ καὶ Λαμάν. Ὁ Χριστὸς μετὰ τὴν ἀνάστασή του παρουσι14 Παύλειος Λόγος
άσθηκε στοὺς εὐσεβεῖς Νεφίτες, ὅπως ὑποστηρίζουν, καὶ ἐξέλεξε δώδεκα ἀποστόλους. Τοὺς κήρυξε τὸ Εὐαγγέλιο καὶ τοὺς ἔδωσε ἐξουσία νὰ βαπτίζουν, νὰ συγχωροῦν ἁμαρτίες καὶ νὰ κηρύττουν τὸ εὐαγγέλιο στὰ πέρατα τοῦ κόσμου, μὲ κέντρο τὴν Ἀμερική. Ἔτσι δημι-
ουργήθηκε ἡ ἀμερικανικὴ χριστιανικὴ ἐκκλησία, ἡ ὁποία ἐκήρυττε τὸ ἀμερικανικὸ εὐαγγέλιο, ποὺ ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς ἐνεπιστεύθη στοὺς Ἀμε-
ρικανοὺς ἀποστόλους. Ὅλα αὐτὰ καταγράφθηκαν ἀπὸ τοὺς κατὰ καιροὺς προφῆτες σὲ πλάκες. Τὸ 320 μ.Χ ὁ προφήτης Ἀμμαρών ἐνταφίασε αὐτὲς τὶς πλάκες, τὶς ὁποῖες ἀργότερα παρέλαβε ὁ προφήτης Μορμόν, ποὺ ἦταν ὁ τελευταῖος προφήτης τῶν Νεφιτῶν. Ὁ προφήτης αὐτὸς μὲ τὴ σειρὰ του ἔθαψε τὶς πλάκες στὸ λόφο Γκιμοράχ, ἀπ’ ὅπου μὲ θεία ἀποκάλυψη τὶς παρέλαβε ὁ Τζότζεφ Σμίθ. Βασικὴ σκέψη τῆς κίνησης αὐτῆς εἶναι πὼς ἡ παγκόσμια ἀνάπτυξη βασίζεται στὸ νόμο τῆς ἐξέλιξης, καὶ κάθε ὃν ἀνέρχεται σὲ ὅλο καὶ μεγαλύτερη τελειότητα. Γίνεται ἀκόμη διάκριση μεταξὺ τοῦ Ἐλοχὶμ καὶ τοῦ Ἰεχωβά. Ἐλοχὶμ εἶναι ὁ «ὀργανωτής»τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς, πατέρας ὅλων τῶν πνευμάτων τοῦ ἀνθρώπινου γένους. Ὁ ἴδιος γέννησε καὶ τὸν Ἰεχωβά, ποὺ ἔγινε οἰκοδόμος τοῦ Ἐλοχὶμ καὶ ταυτίζεται μὲ τὸν Ἰησοῦ Χριστό. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι σαρκωμένο πνεῦμα μὲ ἐλεύθερη βούληση καὶ μπορεῖ νὰ διαλέξει ἀνάμεσα στὸ καλὸ καὶ στὸ κακό, ὥστε νὰ ἀνέλθει σὲ ἀνώτερα ἐπίπεδα ἐξέλιξης. «Ὅπως ἦταν ὁ ἄνθρωπος, ἦταν κάποτε ὁ Θεὸς κι ὅπως εἶναι ὁ Θεός, μπο-
ρεῖ κάποτε νὰ γίνει ὁ ἄνθρωπος». Αὐτὸς εἶναι καὶ ὁ σκοπὸς τῆς πτώσης, γιὰ νὰ περάσει ὁ ἄνθρωπος ἕνα δεύτερο στάδιο ἐξέλιξης. Τὸ σχέδιο τοῦ Θεοῦ ἦταν ὁ πολλαπλασιασμὸς τοῦ Ἀδὰμ καὶ τῆς Εὕας. Ὅμως ὁ Ἀδὰμ σὰν ἐνσάρκωση τοῦ Μιχαήλ, ἦταν ἀθάνατος καὶ δὲν μποροῦσε νὰ ἐκτελέσει αὐτὸ τὸ σχέδιο μὲ τὴν Εὕα. Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ Ἀδάμ, «μὲ ὑπολογισμὸ καὶ σοφία», ἔφαγε ἀπὸ τὸν ἀπαγορευμένο καρπὸ καὶ ἔγινε θνητός, ὥστε νὰ μπορέσει νὰ ἑνωθεῖ μὲ τὴν Εὔα. Ἡ πτώση αὐτὴ λογίζεται ἀπὸ τοὺς Μορμόνους εὐλογία, διότι δίχως αὐτὴ δὲν θὰ μποροῦσε ὁ ἄνθρωπος νὰ ἐξελιχθεῖ. Ἡ πολυγαμία ἀποτελεῖ προσφορὰ ὑπηρεσίας στὸ σχέδιο τοῦ Θεοῦ, γιατί μὲ τὴ γέννηση τῶν πολλῶν παιδιῶν ὁ ἄνδρας συμβάλλει στὴν ἐνσάρκωση τοῦ «θείου σχεδίου». Μ’ αὐτὸν τὸν τρόπο ὁ ἄνδρας ἀσκεῖ τὸ λειτούργημα τοῦ Ἱερέα καὶ ἐξυψώνει τὸ προσωπικὸ του ἐπίπεδο σωτηρίας. Ἡ ἐν Χριστῷ ἀγαμία ( Α΄ Κορ. Ζ΄32-35) θεωρεῖται βδελυκτικὴ διδασκαλία, γιατί ὁ ἄνθρωπος στερεῖ τὶς ὑπηρεσίες του στὸ ἔργο τῆς σάρκωσης τῶν πνευμάτων. Μ’ αὐτὲς τὶς προϋποθέσεις ἀναπτύχθηκε στὴν κίνηση ἡ ἄποψη πὼς καὶ ὁ Χριστὸς ἦταν πολύγαμος καὶ εἶχε παιδιά. Ὅταν μὲ τὴν βοήθεια τῶν πολυτέκνων συμπληρωθεῖ ὁ ἀριθμὸς τῶν πνευμάτων ποὺ πρέπει νὰ ἐνσαρκωθοῦν, θὰ ἀκολουθήσουν τὰ μεγάλα γεγονότα τῶν
ἔσχατων καιρῶν, μὲ ἐπίκεντρο τὴν Ἀμερική, ὅπου θὰ συγκεντρωθοῦν οἱ «ἅγιοι τῶν τελευταίων ἡμερῶν». Θὰ ἀκολουθήσουν φυσικὲς καταστροφές, ὅμως οἱ «ἅγιοι» θὰ εἶναι ἀσφαλισμένοι στὴν ἀμερικανικὴ «Σιών», ποὺ θὰ βασιλεύει μὲ ἀσφάλεια. Τότε θὰ ἐμφανισθεῖ ὁ Χριστὸς καὶ θὰ ἑνωθεῖ μὲ τὴ γήϊνη ἐκκλησία, ποὺ θὰ ἀναλάβει γιὰ χίλια χρόνια τὴν κυβέρνηση τῆς γῆς. Ὁ σατανᾶς θὰ δεθεῖ. Οἱ Μορμόνοι καὶ οἱ λοιποὶ δίκαιοι θὰ ἀναπτυχθοῦν καὶ ἡ γῆ θὰ ἀνανεωθεῖ. Μετὰ τὰ χίλια χρόνια θὰ γίνει ὁ τελικὸς πόλεμος μὲ τὸ σατανᾶ, ὁ ὁποῖος μὲ τὶς δυνάμεις του θὰ καταστραφεῖ. Δὲν ὑπάρχει καμία ἀμφιβολία πὼς ὁλόκληρη ἡ διδαχὴ τῆς πλάνης αὐτῆς τῆς αἱρετικῆς κακοδοξίας τῆς κινήσεως τῶν Μορμόνων, εἶναι ἀντιχριστιανική. Παρουσιάζει τὸν Θεὸ νὰ ἀλλοιώνεται, παρὰ τὴν ἀντίθετη Γραφικὴ διδασκαλία (Μαλαχ. γ΄ 6. , Ἰακ. στ΄ 1. , Ἰωάν. δ΄ 24). Ἐξάλλου ὁ Θεὸς κατὰ τὴν Ἁγία Γραφὴ δὲν εἶναι ὀργανωτὴς ἐνὸς κόσμου ποὺ προϋπῆρχε, ἀλλὰ Δημιουργός. Τέλος ἡ πτώση τοῦ ἀνθρώπου δὲν εἶναι εὐλογία, ἀλλὰ μία σκληρὴ πραγματικότητα. ( Γέν. γ΄ 17-24 , Ρωμ. ε΄ 12).
Ο κεντρικός ναός των Μορμόνων στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης
Παύλειος Λόγος 15
ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΩΝ ΧΡΥΣ
Θεσσαλονίκης Ποιμενάρχης ὁ Φιλά τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Βεροίας & Ναούσης κ. Παντελεήμονος Από την Ενθρόνιση του Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης κυρού Παντελεήμονος Χρυσοφάκη
16 Παύλειος Λόγος
ΣΟΦΑΚΗΣ
άγιος
Ε
ἶναι συνήθως πολύ δύσκολο νά μιλᾶ κανείς γιά πρόσωπα καί πράγματα πού σημάδευσαν τή ζωή του. Εἶναι πολύ δύσκολο νά μιλᾶ κανείς γιά πρόσωπα τά ὁποῖα ἔζησε ἀπό πολύ κοντά καί εἶχε τήν εὐκαιρία νά γνωρίσει ἀκόμη καί τίς λεπτομέρειες τοῦ χαρακτήρα καί τῆς προσωπικότητός τους. Ὅμως στήν περίπτωση τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης Παντελεήμονος Χρυσοφάκη δέν εἶναι δυνατόν νά σιωπήσει κανείς· γιατί εἶναι χρέος δικαιοσύνης πρός τόν ἱεράρχη, πρός τόν ποιμένα, πρός τόν ἄγγελο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Θεσσαλονίκης, στά χέρια τοῦ ὁποίου ἡ Πρόνοια τοῦ Θεοῦ ἐμπιστεύθηκε μία κρίσιμη περίοδο τῆς ἱστορίας αὐτῆς τῆς πόλεως καί τῆς ζωῆς ὅλων μας· γιατί εἶναι ὀφειλή εὐγνωμοσύνης πρός τόν ἄνθρωπο, τόν ἡγέτη, τόν διδάσκαλο, τόν πατέρα πού γνωρίσαμε καί ζήσαμε κοντά του· γιατί, κι ἄν ἀκόμη ἐμεῖς σιωπήσουμε, οἱ λίθοι κεκράξονται σ’ αὐτήν τήν πόλη καί οἱ ἅγιοί της ἀπό τόν οὐρανό. Γι’ αὐτόν, λοιπόν, τόν μεγάλο ἱεράρχη τῆς Θεσσαλονίκης πού γνώρισα καί ἔζησα, γι’ αὐτόν τόν σοφό καί σεπτό ποιμενάρχη πού εἶχα τήν εὐλογία νά διακονήσω θά ἤθελα νά πῶ λίγα λόγια, ἀνταποκρινόμενος στήν παράκληση τοῦ Παναγιωτάτου Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης κ.κ. Ἀνθίμου, μέ τήν εὐκαιρία τῆς συμπληρώσεως σήμερα τριῶν ἐτῶν ἀπό τήν εἰς Κύριον ἐκδημίαν του. Καί θά εἶναι πραγματικά λίγα τά λόγια πού θά πῶ, γιατί τό ἔργο Παύλειος Λόγος 17
καί τά βιώματα μιᾶς τριακονταετίας δέν μποροῦν νά συμπυκνωθοῦν σέ λίγα μόνο λεπτά τῆς ὥρας. Ὅμως τά λίγα αὐτά καί ταπεινά λόγια θά τά συμπληρώσει ἡ ἀγάπη τῶν παρευρισκομένων σήμερα ἐδῶ ἀδελφῶν μας, πού εἶμαι βέβαιος ὅτι κρατοῦν βαθειά φυλαγμένη στήν ψυχή τους τήν ἀνάμνηση τοῦ ποιμενάρχου τους, μιά ἀνάμνηση πού δέν θά μπο¬ρέσει νά τήν ἀλλοιώσει οὔτε ὁ χρόνος οὔτε οἱ ἀλλαγές στά πρόσωπα καί τίς ἐξωτερικές συνθῆκες, γιατί εἶναι ἀνάμνηση ἀγαπητική πού δημιουργήθηκε σταθερά καί προοδευτικά χωρίς νά τήν ἐκβιάσει κανείς. Κι αὐτό εἶναι ἴσως ἕνα ἀπό τά πιό παράδοξα πού συνέβησαν μέ τόν μακαριστό Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης. Ἄν τόν ἔβλεπες ἀπό μακριά, ἔβλεπες ἕναν ἄνθρωπο σοβαρό, αὐστηρό, πού παρόλη τήν εὐγένεια πού ἀπέπνεε ἡ στάση του, ἡ ὁμιλία του, τό βάδισμά του, σοῦ ἔδινε τήν ἐντύπωση τοῦ δύσκολου ἀνθρώπου, τοῦ δυσπρόσιτου, τοῦ ἀπλησιάστου. Κι εἶναι ἀλήθεια ὅτι ὁ Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Παντελεήμων δέν ἦταν ἕνας ἄνθρωπος πού ἐπεδίωκε τίς γνωριμίες ἤ ἀγαποῦσε τίς οἰκειότητες, ὄχι γιατί δέν ἔτρεφε πατρική ἀγάπη πρός τούς ἀνθρώπους, ὄχι γιατί τούς ἀντιμετώπιζε ἀφ’ ὑφηλοῦ, ὅπως κάποιοι ἴσως νόμιζαν.
Αὐτός ὅμως ὁ ἄνθρωπος, αὐτός ὁ ἱεράρχης ἦταν ἕνας ἄνθρωπος γεμάτος εὐαισθησίες, γεμάτος ἀγάπη, ἕνας ἄνθρωπος πού ἔκρυβε μέσα του μιά ἁγνή παιδική ψυχή. Καί αὐτή ἡ παιδική του ψυχή φάνηκε τελικά ὅτι διαπερνοῦσε τό σοβαρό του πρόσωπο, ὅτι διαπερνοῦσε ἀκόμη καί τό γιαλί τῆς τηλεοράσεως καί ἔφθανε μέχρι τούς ἀνθρώπους, ἄγγιζε σάν χάδι τίς ψυχές ὅλων τῶν κατοίκων τῆς Θεσσαλονίκης, ὅλων ἐκείνων πού μπορεῖ νά μήν εἶχαν μιλήσει ποτέ μαζί του, μπορεῖ ποτέ νά μήν τόν εἶχαν συναντήσει, μπορεῖ ποτέ νά μήν εἶχαν φιλήσει οὔτε κἄν τό χέρι του ἤ μπορεῖ νά τόν ἔβλεπαν μόνο ἀπό τήν τηλεόραση, ὅταν λειτουργοῦσε ἤ χοροστατοῦσε ἤ ὅταν κήρυττε τόν λόγο τοῦ Θεοῦ, ὅμως τόν θεωροῦσαν μέ ἕναν παράδοξο καί μυστικό τρόπο δικό τους, τόν θεωροῦσαν ποιμένα τους, πατέρα τους στοργικό, φύλακα καί προασπιστή τῶν δικαίων τους, καί ἔνιωθαν τή φωνή του ὡς φωνή τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτό καί ἦταν πλῆθος ἀναρίθμητο καί ἀτελείωτο, ποτάμι πού πλημμύριζε τρεῖς ὁλόκληρες ἡμέρες καί νύκτες τόν περικαλλῆ ναό τοῦ πολιούχου καί προστάτου μας μεγαλομάρτυρος ἁγίου Δημητρίου, πρίν ἀπό τρία χρόνια, γιά νά ἀσπασθεῖ τήν σορό του καί νά ἀποχαιρετίσει μέ δακρυσμένα μάτια τόν ποιμενάρ-
Μέ τον μακαριστό γέροντα Γεράσιμο Μικραγιαννανίτη, Υμνογράφο της Μ.Χ.Ε.
18 Παύλειος Λόγος
χη πού τόσο ἀπρόσμενα εἶχε φύγει γιά τήν οὐράνια Ἱερουσαλήμ, πού μέ τόση νοσταλγία πάντοτε μνημόνευε. Ἦταν τόσο πολύς ὁ κόσμος, ἄνθρωποι κάθε ἡλικίας ὄχι μόνο ἀπό τή Θεσσαλονίκη ἀλλά καί ἀπό ὅλο τήν οἰκουμένη, ἀπόδημοι Ἕλληνες πού τόν ἔβλεπαν μόνο ἀπό τήν τηλεόραση, νέοι καί ἡλικιωμένοι, ἄνδρες καί γυναῖκες, πού περίμεναν καρτερικά μέσα στή ζέστη ἐκείνου τοῦ Ἰουλίου γιά νά τοῦ ποῦν τό ὕστατο χαῖρε καί νά τοῦ ἐκφράσουν τήν ἀγάπη καί τήν εὐγνωμοσύνη τους γιά ὅσα τούς προσέφερε, πού σοῦ ἐρχόταν ἀθέλητα στό νοῦ ἐκεῖνες οἱ εἰκόνες πού εἶχε δεῖ ἡ Θεσσαλονίκη ἀλλά καί ὅλος ὁ κόσμος, ὅταν μέ δική του πρωτοβουλία ἔρχονταν στή Θεσσαλονίκη εἰκόνες ἱερές, θαυματουργές, σάν τήν Παναγία τοῦ Ἄξιον Ἐστί, τήν Ἱεροσολυμίτισσα ἤ τήν Τριχεροῦσα ἤ ἀκόμη ὅταν ἔφθαναν μετά ἀπό αἰῶνες ἀπουσίας τά ἱερά καί μυρόβλυτα λείψανα τῶν ἁγίων της, τῶν ἰσαποστόλων καί φωτιστῶν τῶν Σλάβων ἁγίων Κυρίλλου καί Μεθοδίου, τοῦ ὁσίου Δαβίδ τοῦ ἀμυγδαλίτου, τοῦ ἀποστόλου τῶν Ἐθνῶν Παύλου, τοῦ μεγαλομάρτυρος ἁγίου Δημητρίου. Αὐτοί οἱ ἅγιοι καί ὅλοι οἱ ἄλλοι ἅγιοι τῆς Θεσσαλονίκης καί ὅσοι ἀκόμη μέ δική του προσπάθεια ἀναγράφησαν στίς ἁγιολογικές δέλτους τῆς κατ’ Ἀνατολάς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας, ἦταν ἡ μεγάλη ἀγάπη τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτου Παντελεήμονος τοῦ Β΄. Ἀγωνίσθηκε καί μόχθησε γιά τήν προβολή τους καί γιά τήν τιμή τους σ’ αὐτήν τήν πόλη, γιατί πίστευε πώς οἱ ἅγιοί της εἶναι ὁ πιό πολύτιμος θησαυρός της, εἶναι ὁ πιό πολύτιμος καί ἀναφαίρετος θησαυρός τῆς Ἐκκλησίας μας, εἶναι ἡ ζωή της, ὅπως πολύ συχνά ἐπαναλάμβανε: «ἡ ζωή τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ ζωή τῶν Ἁγίων καί ἡ ζωή τῶν Ἁγίων εἶναι ἡ ζωή τῆς Ἐκκλησίας». Ἔτσι ἀπό τήν πρώτη στιγμή τῆς καταστάσεώς του στόν μητροπολιτικό θρόνο τῆς Θεσσαλονίκης, τό 1974, ἀγωνίσθηκε γιά τήν ἐπιστροφή τῶν ἱερῶν τους λειψάνων, ἀγωνίσθηκε γιά νά φέρει τή λειτουργική ἀναγέννηση σ’ αὐτή τήν πόλη, πού εἶχε σπουδαία παράδοση ἀπό τήν ἐποχή τοῦ ἁγίου Εὐσταθίου Θεσσαλονίκης, τοῦ ἁγίου Νικολάου τοῦ
Με τον νυν Μητροπολίτη Βεροίας κ. Παντελεήμονα στη Λιτανεία του Αγ. Δημητρίου
Καβάσιλα καί τοῦ προκατόχου του ἁγίου Συμεών. Σπουδαῖος θεολόγος ὁ ἴδιος, μέ βαθειά καί στέρεη θεολογική κατάρτιση πού ἑδραζόταν στή θεολογία τῶν κορυφαίων πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας, ἐμβάθυνε ἀκόμη περισσότερο στίς ἐμπειρίες καί τά βιώματα τῆς ὀρθοδόξου Θεολογίας δίπλα σέ ἐκείνους τούς διάσημους θεολόγους τοῦ Θεολογικοῦ Σεμιναρίου τοῦ Παρισιοῦ καί τῆς Σορβόννης. Γιά τόν μακαριστό μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Παντελεήμονα ἡ ὀρθόδοξη Θεολογία ἦταν ἀπόλυτα συνυφασμένη μέ τή λατρεία· καί ἐκεῖνος ἦταν ἄνθρωπος τῆς λατρείας. Ἦταν ἄνθρωπος πού ζοῦσε τό ψάλσιμο, πού ἐπάλλετο ἡ ψυχή του μέχρι τήν τελευταία στιγμή τῆς ζωῆς του, ὅταν ἀπό τόν ἐπισκοπικό θρόνο ἤ ἀπό τήν ἁγία Τράπεζα ἔψαλλε «Κυρίῳ τῷ Θεῷ» του καί ὑμνοῦσε τούς ἁγίους του. Οἱ λειτουργίες του ἦταν ὑποδειγματικές. Ἄνθρωπος τῆς τάξεως ὁ ἴδιος, φρόντιζε νά τελεῖται καί ἡ θεία λειτουργία καί ὅλες οἱ ἱερές ἀκολουθίες «εὐσχημόνως καί κατά τάξιν», ὅπως πολύ συχνά ἐπαναλάμβανε τήν προτροπή τοῦ ἀποστόλου Παύλου. Δέν ἤθελε περιττές κινήσεις ἤ πρόσωπα μέσα στό ἱερό Βῆμα προκειμένου νά μή διαταράσσεται ἡ τάξη τῆς θείας Λατρείας καί ἡ ἱερό-
τητα τῶν στιγμῶν. Προσηλωμένος στή θεία λατρεία, προσευχόταν ὁ ἴδιος καί παρακινοῦσε μέ τή στάση του καί τούς πιστούς σέ προσευχή. Προικισμένος ἀπό τόν Θεό μέ δυνατή φωνή καί καθαρή ἄρθρωση τόνιζε τήν κάθε συλλαβή πού διάβαζε, ὥστε ὄχι μόνο νά γίνεται κατανοητή ἀπό ὅλους ἀλλά καί νά διεισδύει μέχρι τό βάθος τῆς ψυχῆς τους. Ὁ Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Παντελεήμων Χρυσοφάκης ἦταν ἕνας ἄνθρωπος βαθειά προσευχόμενος, ἕνας ἄνθρωπος μέ βαθύ περιεχόμενο, μία προσωπικότητα μέ ἀπέραντο μεγαλεῖο καί ἀνυπέρβλητη λάμψη, πού δέν χρειαζόταν τά φῶτα τῶν προβολέων καί τῆς δημοσιότητος γιά νά ἀναδειχθεῖ. Ἡ προβολή, ἡ δημοσιότητα καί οἱ κοσμικές ἐμφανίσεις ἦταν ἄλλωστε πράγματα πού ἀπέφευγε συστηματικά ὁ μακαρι-
στός ἱεράρχης σέ ὅλη του τή ζωή. Καί ἦταν καί αὐτό δεῖγμα τοῦ ἄμεμπτου ἐκκλησιαστικοῦ του ἤθους πού συνδυαζόταν μέ μιά ἀπίστευτη δύναμη ψυχῆς. Ἦταν ἕνας γνήσιος ἐκκλησιαστικός ἄνδρας, ἕνας κληρικός πού διατήρησε τόν ἑαυτό του «καθαρόν ἀπό τοῦ κόσμου», πού ἔζησε ἀσκητικά σέ ὄλη του τή ζωή, ἔστω καί ἄν ζοῦσε σχεδόν πάντοτε στό κέντρο μιᾶς μεγαλούπολης: στήν Ἀθήνα, στό Παρίσι, στή Θεσσαλονίκη. Ἡ αὐστηρότητα πού πολλές φορές ἀπέπνεε ἦταν πρωτίστως ἔκφραση αὐστηρότητος πρός τόν ἑαυτό του, τόν ὁποῖο στέρησε ἀπό πολλά πράγματα, συχνά καί ἀπό τά πιό ἁπλά καί τά πιό συνηθισμένα, γιά νά μή δώσει ποτέ ἀφορμή γιά σχόλια, ἀφορμή γιά σκάνδαλα. Εἶναι ἀλήθεια ὅτι μερικές φορές ἡ στάση του παρεξηγήθηκε. Ὅσοι δέν τόν ἤξεραν, παραξενευόταν, ὅταν τόν ἔβλεπαν κάποιες φορές νά ἐκρήγνυται, ὅμως ἡ ἔκρηξή του ἦταν σάν ἐκείνη τῶν σπίρτων, ἦταν στιγμιαία, γιατί στό βάθος τῆς ψυχῆς του ἐπικρατοῦσε πάντοτε ἡ γαλήνη καί ἡ ἠρεμία τῆς βαθειᾶς του πνευματικότητος καί τῆς εὐαισθησίας πού τόν χαρακτήριζε. Τό ἔλεγε κι ὁ ἴδιος συχνά ὅτι, καί ὅταν ἀκόμη θύμωνε, ἡ ἀντίδρασή του ἦταν παροδική, γιατί ὁ ἴδιος ἦταν σάν ἕνα κρυστάλλινο ποτήρι μέ νερό, πού κι ὅταν ταράσσεται δέν θολώνει, παραμένει διαυγές. Καί ἔτσι ἦταν· γιατί ἡ ψυχή του δέν εἶχε κατακάθια, ἦταν πεντα-
Κατά την χειροτονία του Μητροπολίτου Βεροίας κ. Παντελεήμονος Παύλειος Λόγος 19
Αναγόρευσις εις Επίτιμο Διδάκτορα του Α.Π.Θ.
κάθαρη. Ὅσοι δέν ἤξεραν ποιός πραγματικά ἦταν ὁ μακαριστός Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Παντελεήμων Χρυσοφάκης, θεωροῦσαν τήν αὐστηρότητά του ὡς ἔλλειψη εὐαισθησίας. Ἔτσι παραδείγματος χάριν πολλοί δέν μπόρεσαν νά κατανοήσουν, γιατί δέν παρέστη στήν ἐξόδιο ἀκολουθία τῶν δύο ἀγαπημένων του ἀδελφῶν, δύο ψυχῶν ἁγιασμένων καί ἀφιερωμένων στόν Θεό. Ὅσοι ὅμως τόν ἤξεραν, μπόρεσαν νά καταλάβουν ὅτι ἡ ἀπουσία του δέν ἦταν ἔνδειξη σκληρότητος ἤ ἀδιαφορίας, ἦταν ἀφενός ἔκφραση τῆς ἀσκητικῆς ξενιτείας πού χαρακτήριζε τή ζωή του, καθώς ἑκουσίως εἶχε στερηθεῖ τά πάντα γιά νά προσφέρει ἄμεμπτη τή διακονία του στόν Θεό ἀλλά ἦταν ταυτόχρονα ἀπόδειξη καί τῆς εὐαισθησίας του, γιατί δέν ἄντεχε νά δεῖ τίς ἀδελφές του νεκρές· ἤθελε νά τίς κρατήσει στή μνήμη του ὅπως τίς ἤξερε καί ὅπως τίς εἶχε ζήσει, μέ τήν ἐλπίδα ὅτι θά τίς συναντήσει στόν οὐρανό. Καί δέν ἦταν αὐτό τό μόνο δεῖγμα τῆς εὐαισθησίας τοῦ μεγάλου αὐτοῦ ἱεράρχου τῆς ἐποχῆς μας. Ἡ εὐαισθησία ἦταν ἡ ἄλλη ἡ ὄψη τῆς προσωπικότητός του πού συνταιριαζόταν ἀπόλυτα ἁρμονικά μέ τό θάρρος καί τή γενναιότητα τῆς ψυχῆς του, καί παράλληλα μέ τά πλούσια διανοητικά του χαρίσματα. Ὅσοι εἴχαμε τήν εὐλογία ἀπό τόν
20 Παύλειος Λόγος
Θεό νά ζήσουμε καί νά διακονήσουμε τήν Ἐκκλησία κοντά σ’ αὐτόν τόν σπουδαῖο ἱεράρχη, εἴχαμε τήν εὐκαιρία νά διδαχθοῦμε πολλά, ἦταν σάν νά ἀποφοιτήσαμε ἀπό ἕνα ἀκόμη μεγάλο Πανεπιστήμιο σέ ὅλους τούς τομεῖς τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς καί διακονίας, στή λατρεία, στή διοίκηση, στήν ἐπαφή μέ τούς ἀνθρώπους, στήν ἀντιμετώπιση τῶν καθημερινῶν προβλημάτων πού συναντᾶ ἕνας κληρικός καί ἕνας ἐπίσκοπος. Οἱ ἐμπειρίες πού ἀποκομίσαμε ζῶντας καθημερινά πολλές ὧρες κοντά του, παρακολουθῶντας τίς ἐνέργειές του, τίς κινήσεις του, τόν τρόπο πού λάμβανε ἀποφάσεις, τόν τρόπο πού διοικοῦσε, πού λειτουργοῦσε, πού κήρυττε, εἶναι ἀναρίθμητες καί θά μένουν χαραγμένες καί ἀνεξίτηλες στήν ψυχή μας. Μαζί μέ αὐτές θά μᾶς μένουν ὡς ἀνεξίλητα βιώματα καί ἡ ἀγάπη του γιά τόν Θεό, γιά τήν Παναγία, γιά τούς ἁγίους, ἰδιαίτερα τούς Θεσσαλονικεῖς, ἀλλά καί ἡ καθαρότητα τῆς ψυχῆς του καί τῆς ζωῆς του. Γιά ὅλα αὐτά τά στοιχεῖα τῆς προσωπικότητός του ὁ μακαριστός Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Παντελεήμων ἀγαπήθηκε ἀπό τό ποίμνιό του, ἀγαπήθηκε ἀπό τούς κληρικούς του, ἀγαπήθηκε ἀπό τούς μοναχούς, καί ἰδιαίτερα τούς Ἁγιορεῖτες, ἀγαπήθηκε ἀπό τήν Ἐκκλησία, ἀγαπήθηκε ἀπό τόν Θεό. Δέν ἦταν ἄλλωστε τυχαῖο γεγο-
νός ὅτι ἐκοιμήθη στό Περιβόλι τῆς Παναγίας, σέ ἕνα τόπο καθαρότητος καί προσευχῆς, περιβαλόμενος ἀπό τήν ἀγάπη καί τόν σεβασμό τῶν μοναχῶν, πού τόν θεωροῦσαν ὡς Ἁγιορείτη, ἄν καί δέν ἦταν στήν πραγματικότητα. Τό εἶχα διαπιστώσει πολλές φορές στό παρελθόν, ὅταν διακονώντας ὡς Πρωτοσύγκελλος στήν Ἱερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης, μετέφερα τά αἰτήματα τοῦ Παναγιωτάτου πρός τούς Ἁγιορεῖτες γιά νά ἐπιτρέψουν τήν ἔξοδο ἱερῶν εἰκόνων τῆς Παναγίας προκειμένου νά ἔρθουν στή Θεσσαλονίκη γιά τόν συνεορτασμό μέ τόν πολιοῦχο μας ἅγιο Δημήτριο. Πολλές ἀπό αὐτές βγῆκαν γιά πρώτη φορά ἀπό τό Ἅγιο Ὄρος γιατί αὐτός πού τίς ζητοῦσε ἦταν ὁ Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Παντελεήμων Χρυσοφάκης. Τόσο μεγάλος ἦταν ὁ σεβασμός καί ἡ ἀγάπη τῆς Ἱερᾶς Κοινότητος πρός τόν μακαριστό Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης. Καί ὁ σεβασμός καί ἡ ἀγάπη αὐτή ἀποδείχθηκαν καί ἀπό τήν κινητοποίηση πού πραγματοποιήθηκε στό Ἅγιο Ὄρος μόλις διαδόθηκε τό ἄγγελμα τῆς κοιμήσεώς του. Συγκινητικές στιγμές πού μένουν ἀλησμόνητες σέ ὅλους ὅσους τίς ζήσαμε· συγκινητικές στιγμές πού συνοδεύουν τήν ἀνάμνηση τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης Παντελεήμονος τοῦ Β΄ στά τρία χρόνια τῆς ἀπουσίας του ἀπό τήν ἐπί γῆς στρατευομένη Ἐκκλησία καί τήν πόλη του. Αὐτή ἡ ἀνάμνηση, πού παραμένει καί θά παραμένει ζωντανή στήν ψυχή μας, μετριάζει τή θλίψη μας γιά τήν ἀπουσία του ἀπό ἀνάμεσά μας καί μαζί της τήν μετριάζει καί ἡ ἐλπίδα ὅτι ἡ ψυχή του ἀναπαύεται «ἐν χειρί Θεοῦ», ὅπου καί προσεύχεται γιά τήν ἄμπελο ταύτην, τήν ὁποία περιβάλλει καί σκέπει ὁ χορός τῶν ἁγίων της, τῶν ἁγίων πού τόσο πολύ ἀγάπησε ὁ φιλάγιος ποιμενάρχης της.
Παύλειος Λόγος 21
Με τον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος κυρό Σεραφείμ, στον Ι. Ναό Αγίου Δημητρίου
Λιτάνευσις της Εικόνος του Αγίου Δημητρίου - Πολιούχου, την παραμονή της Πανηγύρεως
Τελετή Αγιασμού των υδάτων στην παραλία της Θεσσαλονίκης, (Πλατεία Αριστοτέλους)
22 Παύλειος Λόγος
Ἀπό τήν καθημερινή ζωή τῶν ὀρθοδόξων τῆς Κένυας «Χριστουγεννιάτικα αὐγά»!
Ε
ἶναι ἀρχαῖο ἔθιμο τίς μέρες τῶν Χριστουγέννων νά ἀνταλλάσσονται εὐχές καί μαζί νά γίνεται ἀνταλλαγή δώρων. Στις δικές μας τίς χῶρες φυσικά πολλές φορές τά δῶρα αὐτά σημαίνουν πολλά χρήματα. Ἀκόμα καί οἱ πτωχοί ἄνθρωποι προσπαθοῦν νά ἀνταποκριθοῦν σ’ αὐτό τό ἔθιμο προσφέροντας κάτι ἀπό τό ὑστέρημά τους. Ἐδῶ στήν Ἀφρική τό ἔθιμο αὐτό ὑπάρχει καί φαίνεται ὅτι εἶναι κατάλοιπο τῆς ἀποικιοκρατικῆς ἐποχῆς. Πολλά ἔχουν ἀφήσει ἀπό τό πέραμά τους οἱ κατακτητές Ἄγγλοι, κάποτε καλά μά κάποτε καί κακά. Ἐν πάσῃ περιπτώσει τό περιστατικό πού ἀκολουθεῖ τό ἔζησα τίς ἅγιες μέρες τῶν Χριστουγέννων. Τό βράδυ τῶν Χριστουγέννων ἑτοιμαζόμουν νά ἀναχωρήσω γιά τή βραδυνή ἀκολουθία. Ἦταν μιά εἰδική περίπτωση. Σ’ ἐκείνη τήν ἐνορία θά τελοῦσα ὁμαδικές βαπτίσεις πρίν ἀπό τή θεία Λειτουργία μετά τά μεσάνυκτα. Λόγῳ ἀνασφάλειας σ’ ὅλους τούς χώρους ὑπάρχουν φύλακες. Ἔτσι καί στή δική μας τήν περίπτωση ἰσχύει ὁ κανόνας
τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Κένυας κ. Μακαρίου αὐτός. Τήν ὥρα πού ἄνοιξα τήν πόρτα τοῦ δωματίου μου γιά νά ἀναχωρήσω ἔρχεται ὁ φύλακας καί μέ πολλή εὐγένεια μοῦ ἁπλώνει τό χέρι γιά νά μοῦ εὐχηθεῖ «Καλά Χριστούγεννα».
Μέ τή σειρά μου τοῦ δίνω τό χέρι γιά νά τοῦ εὐχηθῶ. Στό ἅπλωμα τοῦ χεριοῦ μου μοῦ δίνει κάτι τυλιγμένο μέσα σ’ ἕνα νάυλον σακουλάκι. Ἀπό περιέργεια ἐπιστρέφω πίσω, ἀνοίγω, νά δῶ τί περιεῖχε. Τι ἔκπληξη ἦταν αὐτή! Ὁ φύλακας δέν εἶχε τίποτε ἄλλο καί σκέφτηκε νά μοῦ προσφέρει σά Χριστουγεννιάτικο δῶρο πέντε αὐγά... Ἴσως νά τά ἀγόρασε, ἴσως ὅμως νά ἦταν
καί ἀπό τή δική του παραγωγή. Τό περιστατικό αὐτό μέ συγκίνησε βαθύτατα. Δέν ἤξερα τι νά πῶ. Φυσικά τόν εὐχαρίστησα καί ἔδειξα πόσο εὐχαριστημένος ἤμουνα ἀπό τό πρωτότυπο χριστουγεννιάτικο δῶρο του. Τήν παραμονή τῆς Πρωτοχρονιᾶς πάλι ἔβγαινα γιά νά πάω στήν ἐκκλησία. Ἔρχεται ὁ ἴδιος φύλακας καί μοῦ προσφέρει αὐτή τή φορά κάτι πού ἦταν τυλιγμένο σέ ἐφημερίδα. Ἀνοίγω ἀμέσως καί βρίσκω μέσα ἕνα ἀβοκάντο... μέ μία κάρτα μέ τίς ἐξῆς εὐχές: «Σᾶς εὔχομαι κάθε εὐλογία καί εὐτυχισμένο τόν καινούριο χρόνο 1996. Ἀπό τόν Δαυΐδ τόν φύλακα». Αὐτή ἡ πράξη τοῦ φύλακα μοῦ ἔδωσε ἰδιαίτερη εὐχαρίστηση. Ἴσως νά ἦταν τό καλύτερο δῶρο πού ἐπῆρα καί τό μοναδικό ἐκεῖνα τά Χριστούγεννα. Μιά πράξη πού ἐκφράζει πολλά. Τήν ἁπλότητα, τήν καλοσύνη καί τά εὐγενικά αἰσθήματα ἑνός ἁπλοϊκοῦ ἀνθρώπου. Ἤθελε κι αὐτός μέ τόν τρόπο αὐτό νά συμμετάσχει στή μεγάλη χαρά τῶν Χριστουγέννων καί νά δώσει χαρά σ’ ἕνα συνάνθρωπό του...
Παύλειος Λόγος 23
ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΝΙΚΟΜΗΔΕΙΑΣ τοῦ Ἀρχιμ. π. Χρυσοστόμου Ξενιτόπουλου
Η
Νικομήδεια τῆς Βιθυνίας χτίστηκε τό 264π.Χ. ἀπό τόν Νικομήδη Α’ στή θέση τῆς παλαιᾶς ἀποικίας τῶν Μεγαραίων Ἀστακός (ἐξ’ οὗ καί ὁ κόλπος Ἀστακηνός). Ὑπῆρξε πρωτεύουσα τοῦ βασιλείου τῆς Βιθυνίας καί ἀπό τό 74 π.Χ. τῆς Ρωμαϊκῆς ἐπαρχίας τοῦ Πόντου και Βιθυνίας. (Ὁ Νικομήδης Δ’ παραχώρησε τό βασίλειό του στούς Ρωμαίους με διαθήκη του.) Ἄνθηση γνώρησε ἐπί Διοκλητιανοῦ ὅταν ἔγινε ἔδρα τοῦ αὐτοκράτορος (πρωτεύουσα τοῦ ἀνατολικου Ρωμαϊκοῦ imperium) και στολίστηκε με λαμπρά κτίρια. Τον 4ο μ.Χ. αἰώνα λεηλατήθηκε άπό τούς Γότθους. Το 358 καταστράφηκε ἀπό σεισμό. Ἀνασυστάθηκε ἀπό τον Ἰουστινιανό. Το 1326 καταλήφθηκε ἀπό τούς Τούρκους τοῦ Σουλτάνου Ὀρχάν. Στην ἐποχή μας ἀκούστηκε το 1999 ὅταν στά τέλη Αὐγούστου ἔγινε ἰσχυρός σεισμός μέ χιλιάδες θύματα ἀκόμη καί ἀπό τό ἐκεῖ στρατηγεῖο τῆς Τουρκίας. Ὁ Θεός πολλές φορές δείχνει στους λαούς νά μή στηρίζονται στά τεράστια νούμερα τῶν μαζῶν και στίς πολυπληθεῖς δυνάμεις τους. Ἄνοίγει ἡ γῆ καί τούς καταπίνει σάν τούς τολμητίες στά χρόνια τοῦ Μωϋσέως. «Καί ζητᾶς τον τόπο τούς καί δέν τούς βρίσκεις». Σ’ αὐτή τήν πόλη εὐ24 Παύλειος Λόγος
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ δόκησε ὁ Κύριος νά ἀναδειχθοῦν πολλοί ἀθλητές τῆς πίστεως καί νικητές τῆς πλάνης. Ἔχει συνεισφέρει στο ἁγιολόγιο πληθύ ἁγίων Μαρτύρων συναγωνιζόμενη τή Ρώμη στά θεϊκά βραβεῖα καί ἀριστεῖα τῶν εὐκλεῶν τέκνων της. Τιμῆς ἔνεκεν μία σύντομη ἀναφορά κατά μήνα. ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ
(3)Ἅνθιμος ἐπίσκοπος, ἱερομάρτυς (302). Διασώθηκε
ἀπό τόν διά πυρᾶς θάνατο πού ὑπέστησαν οἱ δισμύριοι (βλέπε παρακάτω), συνελήφθη καί ἀποκεφαλίστηκε. Στήν τομή ἔβγαλε τρίχες ὡς ζῶν. (3)Βασίλισσα μάρτυς. Θηριομαχήσασα. Τήν ἔριξαν σέ δύο λιοντάρια πού στάθηκαν ἤμερα σάν ἀρνιά μπροστά της καί ἤλκυσε στήν πίστη τόν ἡγεμόνα Ἀλέξανδρο. Πέθανε εἰρηνικά καί τάφηκε ἀπό τον ἐπίσκοπο Ἀντώνιο. Μποροῦν νά τήν ἑορτάζουν οἱ γυναῖκες μέ τό ὄνομα Σουλτάνα.
(4)Βαβύλας ὁ γέρων διδάσκαλος καί οἱ 84 μαθητές του
μάρτυρες παίδες στους ὁποίους πρῶτοι ἦσαν ὁ Ἀμμώνιος καί ὁ Δονάτος. Μαρτύρησε ψάλλων τό ψαλμικό: «Ἰδού ἐγώ καί τά παιδία ἅ μοι ἔδωκεν ὁ Θεός» ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ
(10) Εὐλάμπιος καί Εὐλαμπία, αὐτάδελφοι καί οἱ σύν
αὐτοῖς 200 Μάρτυρες. Τό καζάνι μέ τό βραστό νερό δέν τούς
πείραξε γι’ αὐτό καί ἀποκεφαλίστηκαν καί λάμπουν ὡς ἄστρα Νικομηδινά στό στερέωμα τῆς Ἐκκλησίας. ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ
(14) Θύρσος, Λεύκιος καί Καλλίνικος Μάρτυρες. Ὁ τελευταῖος ἦταν ἱερεύς τῶν εἰδώλων πού μετανόησε. Ὁ Λεύκιος παρακάλεσε τόν ἡγεμόνα νά εἶναι μετριότερος μέ τούς Χριστιανούς καί θανατώθηκε καί ὁ ὀμώνυμος τοῦ γιορτινοῦ ὀργάνου, ὁ Θύρσος, ἤλεγξε μέ παρρησία τόν ἀσεβῆ λέγοντας πώς ἡ εἰδωλολατρεία εἶναι πλάνη καί νικητής τελικός θά εἶναι ὁ Χριστός. Προσπάθησαν νά τόν πριονίσουν ἀλλά εἰς μάτην, ὁ Θεός δέν ἐπέτρεπε κι ἔτσι ἀποκεφαλίστηκε.
(21) Ἰουλιανή μεγαλομάρτυς καί μαζί της 500 ἄνδρες καί 130 γυναῖκες μάρτυρες (304).
Ἀρνούμενη τίς δελεαστικές προτάσεις πρόσκαιρου μνηστήρα, δέχτηκε τή μήνη του. Ὁ ἔρωτάς του ἔγινε μῖσος ἐξαιτίας τῆς πίστης της καί τήν παρέδωσε στόν διά ξίφους θάνατο.
(28) Δισμύριοι Μάρτυρες
δηλαδή εἴκοσι χιλιάδες. Ἀπό τις μεγαλύτερες θυσίες τοῦ χριστιανισμοῦ. Ὅταν γιά κάποιο διάστημα ἐπιτρεπόταν ἡ λατρεία τῶν χριστιανῶν εἶχαν κτίσει καί ναό στόν ὁποῖο μαζεύτηκαν τήν ἡμέρα τῶν Χριστουγέννων γιά νά ὑμνήσουν τό Θεό. Ἐπέδραμαν
οἱ ἐθνικοί καί ἀξίωσαν νά βγοῦν ὅλοι καί νά θυσιάσουν στούς ψευδόθεους εἰδ’ ἄλλως θά τούς ἔκαιγαν ζωντανούς. Ὁ Ἀρχιδιάκονος Ἀγάπιος ἀνέβηκε στόν ἄμβωνα κι ἔβγαλε ἕνα ἐμπνευσμένο κήρυγμα θυσιαστικῆς αὐταπαρνήσεως. Κανείς δέν κινήθηκε νά βγεῖ ἀπό τό Ναό. Ἀντίθετα ἐπέσπευσαν τή Λειτουργία, βάπτισαν γρήγορα τούς κατηχουμένους καί κοινώνησαν τοῦ Δεσποτικοῦ Σώματος γιά τελευταῖο ἐφόδιο. Ἐνῶ οἱ φλόγες καί οἱ καπνοί ἀπό τά φρύγανα καί τά ξύλα τῶν εἰδωλολατρῶν κύκλωσαν τό ναό, ἐκεῖνοι σήκωσαν τά χέρια ψηλά κι ἔψαλλαν ἐνθουσιαστικά τόν ὕμνο τῶν ἐν καμίνῳ τριῶν παίδων. Πέφτοντας ὁ ναός χάρισε στήν Ἐκκλησία πλῆθος ἁγίους ναούς ἐμψύχους πού μετατέθηκαν στήν ἐν οὐρανοῖς θριαμβέυουσα. Ἀρκετοί ἄλλοι χριστιανοί θανατώθηκαν ἀργότερα ἔξω. Ἡ Δόμνα πρώην ἱέρεια τῶν εἰδώλων πού ἔγινε χριστιανή μελετώντας τίς ἐπιστολές τοῦ Ἀπ. Παύλου, βαπτίστηκε ἀπό τόν Ἐπίσκοπο Κύριλλο κι ἔργο της εἶχε νά θάπτει τά σώματα τῶν Μαρτύρων. Στήν ἀρχή παρίστανε τήν τρελή (ἵσως καί προστάτης γιά τίς περιπτώσεις τρέλας). Τόν ὑπηρέτη της Ἴνδη τόν ἔπνιξαν στή θάλασσα. Ἡ μοναχή Ἀγάπη κάηκε στό ναό ἐνῶ μαρτύρησαν καί ὁ πραιπόσιτος Δωρόθεος, ὁ πρεσβύτερος Γλυκέριος, ὁ διάκονος
Θεόφιλος (τόν λιθοβόλησαν), ἡ παρθένος Θεοφίλη, καθώς καί οἱ συγκλητικοί Γοργόνιος, Πέτρος, Μυγδόνιος καί Μαρδόνιος.
(29) Γεώργιος ἐπίσκοπος Νικομηδείας, ποιητής κανόνων
καί τροπαρίων ( θ’ αἰών).
γιά τά προσόντα του. Ἐκεῖνος τοῦ πρότεινε νά τόν κάνει βασιλικό ἀκόλουθο ἄν ἀρνηθεῖ τόν Χριστό. Ὁ Ἅγιος ἀπάντησε πώς θά δεχόταν νά ὑπηρετήσει τόν βασιλιά ἄν παρέμενε χριστιανός. Ὀργισμένος ὁ imperator τόν βασάνισε ἀλλά τελικά τόν ἄφησε ἐλεύθερο. Πῆγε στή Νίκαια ὁ Φιλεταῖρος κι ἐκεῖ ὡς γνήσιος φίλος τῶν φίλων (αὐτό σημαίνει τό ὄνομά του) ἔκαμε χριστιανούς ἕναν κόμη καί ἔξι στρατιώτες κι ἔζησαν ἀσκητικά κοντά στόν ὁμολογητή Εὐβίωτο. Ἀπεβίωσαν εἰρηνικά. «Ἑταῖρε, ἐφ’ ᾦ πάρει;» εἶπε ὁ Χριστός στόν Ἰούδα. ( Φίλε, γιατί ἦρθες;). Εἶχε ἔρθει ἐκεῖνος γιά τήν προδοσία, ὁ Φιλεταῖρος ὅμως ἦρθε ὡς γνήσιος φίλος καί προσάγοντας φίλους. (311μ. Χ.)
(31) Δέκα Παρθένοι Γυναῖκες μάρτυρες. Στήν
Γνωστός τοῦ Μεγ. Φωτίου. Μελοποίησε τίς ἀκολουθίες τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου καί προεορτίων τοῦ Εὐαγγελισμοῦ. Ἔγραψε ἐγκώμια καί πανηγυρικούς λόγους σέ ἑορτές. (30) Φιλεταῖρος. Γιός τοῦ ἐπάρχου Τατίκου. Νέος μέ ὡραιότητα καί μεγαλοπρεπές ἀνάστημα. Οἱ ἐθνικοί τόν θαύμαζαν καί τόν σύστησαν στόν Διοκλητιανό
τελευταῖα μέρα τοῦ κοσμικοῦ ἔτους μᾶς ἀνοίγουν τά μάτια στήν ἀνατολή τοῦ νέου ἔτους αὐτές πού τίς ἔβγαλαν τά μάτια γιά τόν Κύριο.
Παύλειος Λόγος 25
Γ E Γ O N O TA Θεία Λειτουργία των Αποστολικών Διαταγών
Μ
ια από τις αρχαίες λεγόμενες λειτουργίες, οι οποίες σώζονται μέχρι σήμερα, είναι και αυτή των Αποστολικών Διαταγών. Η Θεία Λειτουργία των Αποστολικών Διαταγών προέρχεται από την περιοχή και την παράδοση της Αντιόχειας και είναι γραμμένη κατά ένα μέρος από το β΄ μισό του 3ου αι. ενώ ολοκληρωμένη παραδίδεται από τον 4ο μ.Χ. αι. Συγγραφέας της συγκεκριμένης Θείας Λειτουργίας φέρεται να είναι ο Κλήμης Πάπας Ρώμης. Η επιστημονική έρευνα έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η Λειτουργία δεν μπορεί να ανήκει στα έργα του Κλήμη Πάπα Ρώμης, καθότι περιέχει μεταγενέστερα στοιχεία της εποχής που αυτός έζησε, γι΄ αυτό και την ονομάζει Ψευδοκλημέντειο Λειτουργία. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτή είναι μια από τις Θείες Λειτουργίες, η οποία απηχεί την πρακτική της Εκκλησίας των Αποστολικών και μετέπειτα χρόνων, όπου μικρές ομάδες πιστών συγκεντρώνονταν σ΄ έναν τόπο, είτε κάποια κατοικία, είτε στις κατακόμβες, προκειμένου να τελέσουν το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Και αυτή η Θεία Λειτουργία, όπως και οι άλλες αρχαίες Λει-
τουργίες που σώζονται, σήμερα είναι σε αχρησία. Χρησιμοποιείται μόνο ορισμένες φορές και απευθυνόμενη κυρίως σε ειδικό κοινό. Και για να γίνουμε σαφέστεροι, ειδικό κοινό εννοούμε κυρίως τους φοιτητές των Θεολογικών Σχολών, όπου στα πλαίσια του φροντιστηρίου Λειτουργικής τελούνται καθ΄ όλο το χρόνο όλες οι ακολουθίες παλαιές και νέες οι οποίες σώζονται και έχει αποκαλύψει η επιστημονική έρευνα. Μεταξύ αυτών των ακολουθιών περιλαμβάνονται και αυτές οι Θείες Λειτουργίες. Στην Μητρόπολή μας οι νέοι είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν αυτήν την Θεία Λειτουργία κατά τη διάρκεια της αγρυπνίας η οποία τελέστηκε στον Ι.Ν. Αγίων Αναργύρων Βεροίας, την 29η προς 30η Δεκεμβρίου προς τιμή της Αγίας Ανυσίας, μιας Αγίας η οποία μαρτύρησε τον 4ο μ.Χ. αι. σε νεαρή ηλικία, 17 ετών, στην γειτονική Θεσσαλονίκη, στα χρόνια του αυτοκράτορος Μαξιμιανού. Μέσα από αυτήν την Λειτουργία οι νέοι είδαν πως λειτουργούσαν οι πρώτοι χριστιανοί. Είδαν την απλότητα της Θείας Λειτουργίας των τότε χρόνων. Γνώρισαν τον πνευματικό πλούτο των πρώτων χριστιανών, οποίος τους βοήθησε να ανδρωθούν, να συνειδητοποιήσουν την ιδιότητά τους, - ως χριστιανοί - και κατόπιν να ομολογήσουν Ιησού Χριστό. Τέλος κατάλαβαν σημαντικές διαφορές μεταξύ της τότε Θ. Λειτουργίας και των Λειτουργιών του Βυζαντινού Τυπικού που βρίσκονται σήμερα σε χρήση. Η συγκεκριμένη Θ. Λειτουργία έδωσε στους νέους την ευκαιρία να ‘ρθουν σε επαφή με τις ρίζες της χριστιανικής μας πίστεως κάτι το οποία απεδείχθη πολύ ωφέλιμο προς όλους τους συμμετέχοντες.
του συνεργάτη μας Θεολόγου κ. Εμμανουήλ Ξυνάδα
Από την τέλεση της θείας Λειτουργίας των Αποστολικών Διαταγών
Σ
Θεία Λειτουργία στην Σλαβονική γλώσσα
τo πλαίσιο της ποιμαντικής διακονίας της Μητροπόλεώς μας, θεσπίστηκε η τέλεση της Θείας Λειτουργίας στη Σλαβονική γλώσσα. Η καθιέρωση της τέλεσης της Θείας Λειτουργίας, στη γλώσσα αυτή, αποσκοπεί στην εξυπηρέτηση των παλιννοστούντων Ελλήνων και των οικονομικών μεταναστών από χώρες που εκπροσωπούν τη Σλαβονική λειτουργική παράδοση (Ρωσία, Ουκρανία, Γεωργία, Πολωνία, Σερβία κ.α.) Η Λειτουργία τελείται στο βυζαντινό παρεκκλήσιο του Αγίου Βασιλείου της ενορίας των Αγίων Αναργύρων, κάθε Παρασκευή βράδυ, από τον Πολωνό πρεσβύτερο π. Γιαροσλάβ Σιτσέφσκι, ο οποίος υπηρετεί στην Μητρόπολή μας με απόφαση της Ιεράς Συνόδου.
Αναμνηστική φωτογραφία από την τέλεση της πρώτης θ. Λειτουργίας στη σλαβονική
Εκδρομή του Γραφείου Νεότητας στην Καστοριά
Τ
ην Κυριακή 29 Οκτωβρίου 2006 το Γραφείο Νεότητος της Ιεράς Μητροπόλεώς μας πραγματοποίησε εκδρομή στην βυζαντινή πόλη της Καστοριάς. Συγκεκριμένα, ομάδα νέων κατηχητών και στελεχών της Ιεράς μας Μητροπόλεως με τη συνοδεία του υπευθύνου του Γραφείου Νεότητος Αρχιμ. Διονυσίου Ανθοπούλου, επισκέφθηκε την Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Μικροκάστρου όπου μετείχε στην Θεία Λειτουργία. Μετά το καθιερωμένο κέρασμα η Καθηγουμένη μοναχή Θεολογία αφού τους μίλησε για την ιστορία της Ιεράς Μονής τους προσέφερε ως ενθύμιο το βιβλίο «η εν Χριστώ τελείωση της γυναικός» (έργο της ιδίας). Στη συνέχεια η ομάδα ξεκίνησε για την Καστοριά όπου ξεναγήθηκε στον Μητροπολιτικό Ναό της πόλης. Στη συνέχεια επισκέφθηκαν τον παρακείμενο Ιερό Ναό των Ταξιαρχών εντός του οποίου βρίσκεται ο τάφος του ήρωα του Μακεδονικού Αγώνα Παύλου Μελά και της συζύγου του Ναταλίας. Ιδιαίτερα συγκινημένοι τέλεσαν τρισάγιο στη μνήμη τους . Αμέσως μετά επισκέφθηκαν το επισκοπείο όπου έγιναν δεκτοί με ιδιαίτερη εγκαρδιότητα από τον Σεβ. Μητροπολίτη Καστορίας κ. Σεραφείμ ο οποίος τους μίλησε με πατρική αγάπη και τους πρόσφερε ως ενθύμιο βιβλία από τις εκδόσεις της Ιεράς Μητροπόλεως και παρέθεσε γεύμα. Η εκδρομή ολοκληρώθηκε με επίσκεψη στην Ιερά Μονή Μαυριώτισσας.
Τα στελέχη του Γρ. Νεότητας με τον Σεβ. Μητροπολίτη Καστορίας κ. Σεραφείμ
Μπροστά στο μνημείο του Παύλου Μελά στην Καστοριά Παύλειος Λόγος 27
Τ
Διάλεξη του Πρωτοσυγκέλλου στη Σχολή Αστυνομίας
ην Τετάρτη 6 Δεκεμβρίου ο Πρωτοσύγκελλος της Μητροπόλεώς μας π. Γεώργιος Χρυσοστόμου έδωσε διάλεξη ενώπιον 200 δοκίμων αστυφυλάκων, σπουδαστών της Σχολής Αστυνομίας Νάουσας, έπειτα από πρόσκληση του Διοικητή της με θέμα: «Ἡ Ὀρθοδοξία στη Δύση». Η διάλεξη συνοδεύτηκε από προβολή διαφανειών και εποπτικού υλικού. Ο ομιλητής παρέθεσε στοιχεία για την παρουσία της Ορθοδοξίας στον δυτικό κόσμο, το μεγάλο ενδιαφέρον που δείχνει ο δυτικός άνθρωπος για την καθ’ ημάς Ανατολή και την ανάπτυξη της ορθόδοξης πνευματικότητας, της λατρευτικής μας ζωής, καθώς και των θεολογικών σπουδών και εκδόσεων με επίκεντρο την Ορθοδοξία. Ακολούθησε συζήτηση διάρκειας μιάμισης ώρας, η οποία θα συνεχιζόταν και για περισσότερο χρόνο, εάν το πρόγραμμα της Σχολής και άλλα καθήκοντα του ομιλητή δεν απαιτούσαν τη διακοπή της. Η προσήλωση και το αμείωτο ενδιαφέρον των σπουδαστών κατά τη διάρκεια της διάλεξης, καθώς και οι πολλές ερωτήσεις που υποβλήθηκαν οδήγησαν στην πρόταση, από μέρους της Διοίκησης της Σχολής, παρόμοιες εκδηλώσεις να πραγματοποιούνται σε τακτά διαστήματα, σε συνεργασία με την Ιερά Μητρόπολη, προς καταρτισμό των δοκίμων αστυφυλάκων. Η διάλεξη εντάσσεται στο ευρύτερο πρόγραμμα ποιμαντικής των σπουδαστών της Σχολής, που υλοποιείται από τον Αρχιερατικό Επίτροπο Νάουσας π. Ιωακείμ Δεσπότη, σε συνεργασία με τη θρησκευτική υπηρεσία της Ελληνικής Αστυνομίας. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει τακτική επικοινωνία με εκπροσώπους της Εκκλησίας, εξομολόγηση δύο φορές τον χρόνο.
Από τη διάλεξη του Πρωτοσυγκέλλου π. Γεωργίου Χρυσοστόμου στη Σχολή Αστυνομίας της Νάουσας
Οι σπουδαστές της Σχολής Αστυνομίας παρακολουθούν με ενδιαφέρον τη διάλεξη
Τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα στον Σεβασμιώτατο
Ο
πως κάθε χρόνο την παραμονή των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς επισκέφθηκαν τον Σεβασμιώτατο πλήθος χορωδιών, κατηχητικών, σωματείων καθώς και μπάντες του Στρατού και του Δήμου για να ψάλλουν τα πατροπαράδοτα “κλαλαντα”. Ο σεβασμιώτατος με ιδιαίτερη συγκίνηση τους δέχθηκε όλους, αντάλλαξε ευχές και προσέφερε κεράσματα, δώρα και χρηματικές ενισχύσεις.
28 Παύλειος Λόγος
Η μπάντα του Δήμου Βέροιας ψάλει τα κάλαντα στον Σεβασμιώτατο έξω από το Μητροπολιτικό Μέγαρο
Χριστουγεννιάτικη εορτή στον Χώρο Τεχνών
Τ
ο Σάββατο 23 Δεκεμβρίου οργανώθηκε από το Γραφείο Νεότητας της Ιεράς Μητροπόλεως Χριστουγεννιάτικη εορτή στον κατάμεστο μέχρι έξω Χώρο Τεχνών στη Βέροια. Κατά την εορτή ακούσθηκαν επίκαιροι ύμνοι και τραγούδια από την Παιδική Χορωδία της Ιεράς Μητροπόλεως, υπό τη Δ/νση του κ. Σωτηρίου Ζερδαλή, ενώ ποιήματα παρουσίασαν τα κατά τόπους κατηχητικά. Το πρόγραμμα πλαισίωσε και παραδοσιακή παράσταση καραγκιόζη. Τέλος ο Σεβασμιώτατος ομίλησε επίκαιρα για το νόημε της εορτής των Χριστουγέννων και ευχήθηκε σε όλα τα παιδιά και τους κατηχητές.
Τ
Υποτροφίες για αριστούχους φοιτητές στην Αλεξάνδρεια
ην Τετάρτη 27 Δεκεμβίου πραγματοποιήθηκε, μετά την τέλεση του Αρχιερατικού Εσπερινού, στο Πνευματικό Κέντρο του Ι. Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου Αλεξανδρείας η καθιερωμένη εκδήλωση για τους νέους φοιτητές. Ομιλητής ήταν ο Πανοσιολογιώτατος Αρχιμ. π. Νεκτάριος Λασκαρίδης, εμπνευστής του θεσμού αυτού. Μετά την ομιλία ο Σεβασμιώτατος και οι άλλοι επίσημοι απένειμαν τις χρηματικές υποτροφίες στους αριστούχους φοιτητές, καθώς επίσης και τιμητικές διακρίσεις και επαίνους. Την εκδήλωση πλαισίωσε καλλιτεχνικά η νεοσύστατη μπάντα του Δήμου Αλεξάνδρειας.
Τ
Από τη Χριστουγεννιάτικη εορτή του Γρ. Νεότητας στον Χώρο Τεχνών
Από την απονομή υποτροφιών και επαίνων στην Αλεξάνδρεια
Βασιλόπιττα των υπαλλήλων της Ιεράς Μητροπόλεως
ην παραμονή της Πρωτοχρονιάς ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Παντελεήμων έκοψε τη βασιλόπιττα για τους υπαλλήλους κληρικούς και λαϊκούς των Γραφείων της Ιεράς Μητροπόλολεως. Αμέσως μετά ο Σεβασμιώτατος πραγματοποίησε επίκαιρη ομιλία για τις εορτές και προέβη σε ένα επιγραμματικό απολογισμό του έργου που υλοποιήθηκε τη χρονιά που πέρασε από τις διάφορες υπηρεσίες της Ιεράς Μητροπόλεως. Ο Σεβασμιώτατος απένειμε, τέλος, το χρυσό μετάλλιο του Αποστόλου Παύλου στον απερχόμενο από τη διακονία του στα Γραφεία της Ιεράς Μητροπόλεως, Πρωτοπρεσβύτερο π. Βασίλειο Μπαξεβάνη.
Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας τιμά με το χρυσό Μετάλλιο του Απ. Παύλου τον π. Βασίλειο Μπαξεβάνη που αποχωρεί από τη θέση του Ταμία της Μητροπόλεως Παύλειος Λόγος 29
τύπος & ουσία τοῦ Πρωτ/ρου π. Νεκταρίου Σαββίδη
Π
ολύς λόγος έγινε τελευταία στα Μ.Μ.Ε για τη βία στα σχολεία της πατρίδας μας. Αυξάνονται τα φαινόμενα λένε οι ειδικοί… Δεν γνωρίζουμε ασφαλώς τι μέτρα θα λάβει το αρμόδιο Υπουργείο. Σίγουρα όμως μία εγκύκλιος η οποία απαγορεύει την εξομολόγηση στα σχολεία όχι μόνο δεν βελτιώνει τα πράγματα αλλά τα επιδεινώνει. Η παρουσία καταρτισμένων ιερέων στα σχολεία για την πνευματική στήριξη των μαθητών αποτελεί τελικά αντίβαρο έναντι της παιδικής βίας και της ανατροπής των θεσμών, όπως υπογραμμίζει και η Δ.Ι.Σύνοδος σε πρόσφατη εγκύκλιό της προς την Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων. Το αρμόδιο Υπουργείο ,τα παιδιά και οι γονείς για να μην μαζεύουν αργότερα συντρίμμια ας καταλάβουν για το καλό όλων αυτό που λέει ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος και είναι η ουσία του πράγματος:πως
« η ορθή παιδεία είναι η μετάληψη της αγιότητας.» * Τον μήνα Νοέμβριο η εκκλησία μας τιμά ιδιαιτέρως τους Αρχαγγέλους. Οι Άγγελοι είναι τα ασώματα και ουράνια τάγματα τα οποία δοξολογούν την Αγία Τριάδα και στέλνονται να υπηρετήσουν τους μέλλοντας να κληρονομήσουν την αιώνια ζωή. Μεγάλη τιμή για κάθε άνθρωπο. Μας βοηθούν στον αγώνα μας, λυπούνται στις πτώσεις μας, μας γεννούν αισθήματα μετανοίας αλλά και μας οδηγούν στον ουρανό. Κάθε χριστιανός πρέπει να συντονίζει την προσευχή του με την προσευχή της εκκλησίας μας, που σε κάθε λατρεία της προς τον Θεό Τον παρακαλεί να αποστέλλει ‘Άγγελο ειρήνης, πιστόν οδηγόν, φύλακα των ψυχών και των σωμάτων ημών’. * Η Εκκλησία μας ενδιαφέρεται πρωτίστως για την ψυχή κάθε ανθρώπου, διότι είναι αθάνατος και
αιώνια και έχει ανάγκη χάριτος Θεού και σωτηρίας. Αλλά και για τα αναγκαία προς συντήρηση του σώματος δεν αδιαφορεί. Στη Μητρόπολή μας αλλά και σε όλες τις Ι. Μητροπόλεις της Ελλάδος τον τελευταίο μήνα κάθε έτους διενεργείται έρανος για την συγκέντρωση χρημάτων με σκοπό να βοηθηθούν αναγκεμένοι αδελφοί μας. Σεβαστά ποσά διατίθενται από τις ανά την Ελλάδα Ιερές Μητροπόλεις και ενορίες για τον σκοπό αυτό. Όσοι δίνουν από το περίσσευμα αλλά κυρίως αυτοί που δίνουν από το υστέρημά τους ας ακούν αυτό που είπε ο Θεός στις Πράξεις των Αποστόλων δια του απεσταλμένου Του στον εκατόνταρχο Κορνήλιο : « Αι προσευχαί σου και αι ελεημοσύνες σου ανέβησαν εις μνημόσυνον ενώπιον του Θεού». Εισακούσθηκαν ενώπιον του Θεού και οι προσευχές και οι ελεημοσύνες. * Αυτό που λείπει πε-
ρισσότερο από όλα στις μέρες μας είναι η ειρήνη. Ο πλανήτης μας βασανίζεται από πολέμους, διαμάχες καταστροφές. Αλλά μας λείπει η ειρήνη και σε προσωπικό επίπεδο. Λείπει πολλές φορές η ειρήνη από την οικογένεια ,από τις συναναστροφές μας. Τι φταίει; Στο ερώτημα αυτό ο Απ. Παύλος μας δίνει την απάντηση : « ο Χριστός εστιν η ειρήνη υμών». Μας λείπει η ειρήνη γιατί μας λείπει ο Χριστός. Το πρόβλημα της ειρήνης έχει να κάνει με την εσωτερική μας κατάσταση. Όσο ο άνθρωπος απομακρύνεται από τον Θεό τόσο ανειρήνευτος θα παραμένει. Γι΄αυτό και ο Θεός έγινε άνθρωπος ‘του κατευθύναι τους πόδας ημών εις οδούς ειρήνης’. Τις ημέρες αυτές των Χριστουγέννων ας ανοίξουμε την καρδιά μας στο άρχοντα της ειρήνης Ιησού Χριστό για να έχουμε στην ψυχή μας παντοτινή ειρήνη.
ΞΕΚΙΝΗΣΑΝ
στην Ι. Μονή Παναγίας Δοβρά οι εργασίες ανέγερσης του Ιερού Ναού
ΑΓΙΟΥ ΛΟΥΚΑ
ΕΠ. ΣΥΜΦΕΡΟΥΠΟΛΕΩΣ ΤΟΥ ΙΑΤΡΟΥ
ε τ σ ύ ά χ κ σ ι ι εν ονομ οικ έργο το
ΟΣΟΙ ΕΠΙΘΥΜΟΥΝ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΟΥΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΣ ΤΙΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΟΥΝ ΜΕ ΤΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ: 23310 20951, 6945384355 ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥ: ΑΣΠΙΣ BANK 731-05-000-3607
αριθµ. κωδ. αριθµ. κωδ. 2638 2638
Ταχ. Γραφείο Ταχ. Γραφείο ΒΕΡΟΙΑΣ ΒΕΡΟΙΑΣ
ΚΑ ∆ΙΑ ∆ΙΚ
ΕΦΗΜ ΕΦΗΜ
ΠΕΡΙΟ ΠΕΡΙΟ
ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ ΤΕΛΟΣ ΤΕΛΟΣ
Ι∆ΕΣ ΕΙΡ∆ΕΣ ΕΡ